CKV Theater Lesbrief 3: Muziektheater

Bekijk fragment 1, 2 en 3. Deze fragmenten zijn afkomstig uit de opera Carmen, geschreven door George Bizet, naar een roman van Prosper Mrime. De eerste opvoering van Carmen vond plaats in Parijs in 1875, en was geen groot succes. Al voordat Carmen op toneel verscheen was er kritiek. Het onderwerp zou veel te uitdagend zijn en de critici hadden geen goed woord over voor het karakter van de hoofdpersoon. Acht jaar later echter werd Carmen weer opnieuw opgevoerd, met dezelfde zangeres in de hoofdrol, en toen werd Carmen wel een enorm succes, ook buiten Frankrijk. Lees hieronder de synopsis van Carmen.

Eerste bedrijf
Op een plein in Sevilla, gedomineerd door een sigarettenfabriek, houdt een groepje soldaten de wacht. Wanneer de mooie Micala ten tonele verschijnt trekt zij onmiddellijk de aandacht van de verveelde soldaten, die haar aanspreken. Ze blijkt op zoek te zijn naar de korporaal Don Jos; aangezien hij er nog niet is proberen de soldaten haar over te halen bij hen te wachten tot de aflossing en onderwijl wat te praten. Micala, toonbeeld van rechtschapenheid, weigert en slaat op de vlucht wanneer de soldaten aandringen. De wisseling van de wacht dient zich aan en Don Jos verschijnt samen met Zuniga, zijn luitenant, op het plein, waar zijn medesoldaten hem vertellen over het meisje dat hem zocht. Don Jos beseft meteen dat het zijn dorpsgenote Micala moet zijn geweest. Op hetzelfde moment komen de meisjes van de sigarettenfabriek naar buiten voor een pauze. De rokende vrouwen ontpoppen zich door hun geflirt met de soldaten en burgers op het plein als de tegenpolen van de kuise Micala. De meest uitdagende van hen is Carmen, die al gauw omringd wordt door een stel aanbidders. Carmen maakt hen (in haar eerste aria, fragment 1) echter duidelijk dat de liefde voor haar niets meer dan een spel is. Wanneer ze de flegmatiek op Micala wachtende Don Jos opmerkt, werpt ze hem verleidelijk een cassia-bloem toe, om vervolgens weer in de fabriek te verdwijnen. De verbijsterde Don Jos weet niet wat hij met het mysterieuze geflirt aanmoet, is ervan overtuigd dat Carmen een heks is, maar houdt de bloem wel bij zich. Veel tijd om over het wonderlijke voorval na te denken heeft hij echter niet, want Micala heeft hem inmiddels gevonden. Zij brengt Don Jos een brief van zijn moeder en kust hem namens haar, hetgeen hen beiden, naef, in verlegenheid brengt. De precieze inhoud van de brief wordt niet uit de doeken gedaan, maar nadat Don Jos hem heeft gelezen besluit hij zijn moeder te gehoorzamen: hij zal zijn beminde Micala trouwen en terugkeren naar zijn geboortedorp. Het samenzijn van Micala en Jos wordt abrupt verstoord door onlusten bij de sigarettenfabriek: Carmen blijkt een ander meisje aangevallen te

hebben en Don Jos moet haar arresteren. Zodra Carmen alleen met hem is weet ze Jos in te palmen door hem haar liefde te beloven. Hij gelooft haar en helpt Carmen te ontsnappen.

Tweede bedrijf
In de herberg van Lillas Pastia gaat alle aandacht uit naar de op de tafels dansende Carmen. Zuniga en vooral de stierenvechter Escamillo kunnen hun ogen niet van haar afhouden. Zoals Michala de absolute tegenpool is van Carmen, staat de stoere, krachtige Escamillo in groot contrast tot de plichtsgetrouwe en naeve Don Jos. Escamillo is een man die een vrouw als Carmen wel aankan en zij valt dan ook meteen voor hem. Desondanks gaat ze nog niet in op zijn avances, deels uit plagerij, deels omdat ze Don Jos, die wegens zijn medeplichtigheid aan Carmens ontsnapping de gevangenis is ingegaan en gedegradeerd is, nog niet wil opgeven. Carmen bekokstooft ondertussen een smokkelactie met een aantal van haar medezigeuners. Eigenlijk wil ze deze keer niet meedoen en het smokkelaarsleven vaarwel zeggen vanwege haar liefde voor de soldaat Don Jos. Haar vrienden zijn niet onder de indruk. Zij hebben dit vaker gehoord en Carmens romances duren toch nooit langer dan een maand... Carmen beindigt het gesprek met haar kompanen als Don Jos, net die avond vrijgekomen, naar de herberg onderweg blijkt te zijn. Ze zorgt dat Escamillo en Zuniga uit de buurt zijn, zodat ze alleen met Jos is. Don Jos blijkt verscheurd tussen twee werelden: hij is hopeloos verliefd op Carmen, maar wil ook zijn plicht als soldaat naleven. Carmens temperament speelt hem echter al snel parten: ze maakt hem jaloers, probeert hem zover te krijgen met de smokkelaars de bergen in te trekken en de twee krijgen ruzie. Don Jos staat op het punt te vertrekken en Carmen definitief te verlaten als Zuniga ten tonele verschijnt om zijn liefde aan Carmen te verklaren. Het komt tot een gevecht om haar gunsten tussen de jaloerse Jos en zijn meerdere. Don Jos wint en staat voor een moeilijke keuze: deserteren om zich bij de smokkelaars te voegen, of opnieuw een zware straf ondergaan. Hij kiest voor het eerste, zij het met tegenzin.

Derde bedrijf
Aangekomen in de schuilplaats van de smokkelaars, blijkt dat het mis is tussen Don Jos en Carmen. Zij heeft genoeg van hem, maar hij houdt nog steeds van haar. Om het eindeloze geruzie tussen de twee te stoppen wordt Don Jos zo ver mogelijk van Carmen weg gestuurd; hij moet verderop de wacht gaan houden. Ondertussen leest Carmen met haar vriendinnen de kaarten. Ze ziet de dood - het tragische einde van het verhaal wordt aangekondigd. Escamillo heeft de smokkelaars gevonden en verschijnt ten tonele om Carmen het hof te maken. Don Jos wordt opnieuw verscheurd door jaloezie en daagt Escamillo uit tot een duel. Vanzelfsprekend domineert de toreador het gevecht, maar door een gelukkig toeval kan Don Jos hem toch overmeesteren. Voordat hij Escamillo echter de genadeslag kan geven komt Carmen tussen beide. Escamillo verheugt zich over het feit dat Carmen zijn leven gered heeft en zegt dat hij gewoon maar even langs kwam om haar uit

1. Wat voor soort vrouw is Carmen? Een zeer geliefde vrouw

2. Hoe zie je dit terug in haar kostuum? Ga zowel in op de direct zichtbare als de eventuele symbolische aspecten. Haar kleding heeft meer kleur. Het gaat over haar.

3. Verklaar waarom critici geen goed woord over hadden voor de hoofdpersoon Carmen. Ze zouden het onderwerp te uitdagend vinden.

4. Het eerste fragment bevat de beroeme openingsaria van Carmen. De Habanera ("L'amour est un oiseau rebelle..."). Wat is het verschil tussen een aria en een recitatief? Aria is een zangstuk op een stem gebaseerd met muzikale begeleiding. Recitatief is een verhaal wat half zingend wordt verteld.

Hieronder zie je een gedeelte van de tekst uit deze aria. Lamour est un oiseau rebelle Que nul ne peut apprivoiser, Et cest bien in vain quon lappelle Sil lui convient de refuser. De liefde is als een rebelse vogel, Die niemand kan temmen. En je m tevergeefs roepen Als t m niet uitkomt, verschijnt hij

niet .. Loiseau que tu croyais surprendere Battit daile et senvola. Lamour est loin, tu peux lattendre. Tu ne lattends pas, il est l. De vogel die je dacht gevangen te hebben Slaat zijn vleugels uit en vliegt weg. De liefde blijft weg, je wacht en wacht. En als je er niet op rekent, is het er.

5. Hoe denkt Carmen over de liefde als je bovenstaand fragment leest? Het is heel onvoorspelbaar.

Bizet hielp zelf actief mee bij het schrijven van het libretto (het operaverhaal), waarvan uiteindelijk gebleken is dat het een van de muzikaal en dramatisch sterkste operas uit het wereldrepertoire. De librettisten (schrijvers van het operaverhaal) slaagden erin de enthousiaste componist af te remmen, toen hij een aantal overbodige details uit de novelle wilde overnemen. Zij kenden de eisen die het theater stelde aan lengte en structuur van een opera, en zij hebben Bizet waarschijnlijk behoed voor een opera van Wagneriaanse lengte, waarbij het publiek na vele uren gapend het theater zou hebben verlaten. De librettisten hebben enkele belangrijke onderdelen aan het verhaal toegevoegd. Het betreffen onder andere de kleurige massascnes en het uitbreiden van de kleine rol van de picador Lucas tot de veel grotere rol van de toreador Escamillo. Die kon zo als rivaal van Don Jose fungeren. Nog belangrijker was dat zij het verhaal een romantisch tintje gaven door van Don Jose meer een slachtoffer van Carmen te maken. Hierdoor werd hij meteen veel sympathieker dan de bandiet in Mrimes novelle. Die ontwikkeling werkte natuurlijk weer nadelig uit voor het karakter van Carmen.

6. Naast de tegenpolen Don Jose en Escamillo, introduceerden de librettisten ook een tegenpool voor Carmen. Wie? En waaruit blijkt dit?

Michala. Dit staat in de referentie van bedrijf #3.

7. Bij wie ligt jouw sympathie in dit stuk? Waarom?

Carmen Ze volgt haar hart door liever dood te gaan dan met Don Jos verder te moeten

gaan.

Ook de opera Ada, geschreven door Verdi heeft een tragisch liefdesverhaal. Een Egyptische legeraanvoerder, Radames, wordt verliefd op Aida, een prinses van Nubi, een deel van het koninkrijk Ethiopi, en slavin van de Egyptische prinses Amneris. Hun liefde mag en kan niet bestaan. Aida en Radames worden vermoord en samen in n graf begraven. Amneris beindigt de oorlog met Nubi. Aida zorgt voor veel oproer in Egypte als ze weer opstaat uit de dood. Bekijk fragment 4 en 5.

8. De muziek in fragment 4 herken je waarschijnlijk wel, net als misschien sommige fragmenten uit Carmen. Waar ken je deze melodie van? Volkslied van een land.

9. Als je naar n van deze 2 operas zou moeten/mogen, welke zou jij dan kiezen en waarom? Aida, want ze willen graag samen zijn. In Carmen gaat ze dood door jaloersheid van haar ex. In 2000 ging op Broadway de musical Ada in premire. De musical werd geproduceerd door Disney, met muziek van Elton John en songteksten van Tim Rice. Ook in Nederland kwam deze musical op de planken. Bekijk de fragmenten 6 en 7.

10.Wat voor verschillen zijn er tussen de opera Ada en de musical? En wat zijn de overeenkomsten? Zoek eventueel ook op internet.

Verschillen: Er zijn verschillende decors, verschillende spelers. Het aantal aktes. Overeenkomsten: Het verhaal is hetzelfde in grote lijnen.

11.Wat spreekt je meer aan, de opera of de musical? Waarom? Musical: de musical lijkt me leuker, want die is er ook in het Nederlands en de opera niet. In musicals wordt ook meer gedanst.

12.Wat vind je er van dat Disney van Verdis opera een musical heeft gemaakt? Leuk, het klinkt meteen een beetje sprookjesachtig.

13.Leg uit hoe operette een brug gevormd heeft van opera naar musical. Opera is erg zwaar. Operette is wat lichter. Musicals zijn nog lichter. Misschien mede doordat er meer wordt gedanst.

http://www.youtube.com/watch?v=6QO21JCa7NA&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=hxSlgwt3dfw&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=5MtHSp5DsoQ&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=SLOE1S2E5_Q&feature=related

Het verschil tussen de Aria en het Recitatief Aria: heeft een lied karakter, is persoonlijk dramatisch, heeft een duidelijke vormbouw (vaak symmetrisch, liedvormen b.v. ABA, het tweede A gedeelte wordt vaak versierd door de solozanger), de dramatiek van de melodie staat voorop, zang en instrumentatie vormen een muzikale eenheid en versterken elkaar. Recitatief: heeft een verhalend karakter (plot), vaak minder dramatisch, geen liedkarakter, tekst staat centraal en de muziek wordt bij de tekst gecomponeerd, geen vaste vorm, de vorm wordt bepaald door de tekst, de begeleiding is zeer sober en ondergeschikt aan de zang.