Hem Belgeleyen Hem de reten Bir Merkez Olarak Finlandiya Mimarlk Mzesi

Tue Selin Tamat

Dnyann en eski mimarlk mzelerinden biri olan Finlandiya Mimarlk Mzesi, hem ulusal hem de uluslar aras ortamdaki mimarlk kurulularyla aktif ibirlii halinde olduka kapsaml almalar gerekletirmesi ve kelimenin tam anlamyla bir mimarlk mzesi olarak ilevini yerine getiriyor olmas nedeniyle, Trkiye gibi mimarlk mzesi oluturma abasnda olan lkeler iin nemli bir rnek oluturuyor. Mze, ou ba yoluyla elde edilmi olan fotoraflar, slaytlar, orijinal izimler, izim kopyalar ve belgelerden oluan arivinin yansra, aratrma projeleriyle gelitirdii Mimarlk rnleri, Yarmalar ve Mimarlar Veritabanlar ile Finlandiya mimarlna dair nemli bir dokmantasyona sahip. Kalc/gezici sergiler ve bunlarn yayna dntrlmesi yoluyla, Finlandiya mimarl birok farkl ortamda sergileniyor.

1956 ylnda kurulan ve geni bir izim, fotoraf, maket ve kitap koleksiyonuna sahip olan Finlandiya Mimarlk Mzesi dnyada mimarlk zerinde zellemi en eski mzelerinden biri.1 Organizasyon yaps ve etkinlikleri hem mimarlar arasnda hem de mimarlarla toplum arasnda etkileimin gelitirilmesi zerine kurulan ve bunun yansra Finlandiya mimarl iin bir bavuru merkezi olan mze, mimarlkla ilgili bilgi ve belgelerin toplanmas ve yaylmas, toplum iinde mimarlkla ilgili bilincin artrlmas ve gemiin derlenerek bugne aktarlmas kadar ada mimarln gelecee ynelik olarak belgelenmesi gibi konularda alyor. Yani ksacas mze, 1900 sonras Finlandiya mimarl konusunda bir bilgi ve aratrma merkezi olarak grev yapyor. Mzenin mdrln u anda Severi Blomstedt yrtyor. Daha nceleri eski ahap bir villada bulunan mze 1981 ylndan beri, ehir merkezinde yeni bir binada yer alyor. Neoklasik tarzda yaplm bu bina, eitli disiplinlerden topluluklarn almalar iin kullanmalar amacyla 1899 ylnda yaplm ve yllarca devlete ait birtakm kurumlarn kullanmna verilmi. Bina, katl merkezi bir plana sahip bir kp biiminde
1. eitli lkelerdeki mimarlk mzelerinin listesine, Yap Endstri Merkezi tarafndan sanal ortamda oluturulan Mimarlk Mzesinin web sayfasndan ulalabiliyor: www.mimarlikmuzesi.org Dnyadaki imarlk mzeleri, Uluslararas Mimarlk Mzeleri Konfederasyonu (International Confederation of Architectural Museums-ICAM) ats altnda biraraya geliyor; Sanal Mimarlk Mzesi de 2006 ylnda ICAMa kabul edildi.

ekillendirilmi; binann yaklak te birini antsal bir merdivenden kaplyor. Mzenin giri katnda bilet ofisi, kitap ve idari ofisler, birinci katnda sergiler, ikinci katnda ise maketler, mimarlk arivi ve dier ofisler yer alyor. Mze, Alvar Aalto Madalyas ve Sempozyumu gibi ulusal mimarlk programlarnda yer alrken, Uluslararas Mimarlk Mzeleri Konfederasyonu (ICAM), modern mimarln belgelenmesi ve korunmas rgt DOCOMOMO, Avrupa mimarlk kurulular a GAUDI, Mies van der Rohe dl ve Uluslararas Mzeler Konseyi (ICOM) gibi uluslararas inisiyatif ve kurululara da aktif katlmda bulunuyor. Mzenin arivi fotoraflar, slaytlar, orijinal izimler, izim kopyalar ve belgelerden oluuyor: Sreli yaynlar, sergiler ve mimarlarn kendilerinden edinilen 85.000 fotoraf ve 30.000 slayt 540n zerinde mimarn 350.000 izimi: Bunlarn kk bir ksm, Engel gibi mimarlarn 20. yzyl ncesine ait olan nadir ve deerli izimleri, byk bir ksm ise Eliel Saarinen, Sigurd Frosterus, Armas Lindgren, Selim Lindqvist ve Lars Sonck gibi erken 20. yzyl ve art nouveau dnemi mimarlar ve Aulis Blomstedt, Pauli Blomstedt, Erik Bryggman, Hilding Eklund, Jarl Eklund ve Aarne Ervi ada mimarlarn izimlerinden oluuyor. Alvar Aaltonun izimleri, Alvar Aalto Vakfnda saklanyor. ou yarmalar sonucunda elde edilen 500e yakn maket: Mzedeki en eski maket 1890lardan kalan, Lars Sonckun Turkuda St. Michael Kilisesine ait maket; modern mimarl en iyi ifade eden maket Alvar Aaltonun Villa Mairea maketi; maketlerin ou 20. yzyl ve sonrasna ait. Mze ayrca eitli alanlarda gelimekte olan veritabanlarna da sahip: 5500 kayt bulunan Mimarlk rnleri Veritaban: Finli mimarlar tarafndan lkede veya dnyada gerekletirilen rnler, yabanc mimarlarn Finlandiyada gerekletirdikleri projeler, mze koleksiyonuyla snrlanmadan taranabiliyor. 1870den 2003 ylna kadar, yaklak 2000 kayt ieren Yarmalar Veritaban: Finli mimarlarn dl kazandklar ulusal veya uluslararas mimarlk yarmalaryla ilgili bilgiler taranabiliyor. zellikle artk yaamayan Finli mimarlar ve rnlerini ieren Mimarlar Veritaban

Mze eitli konularda yapt aratrma projelerinde elde ettii bilgi ve belgeleri sergi ve yayn haline getirip paylayor. Bunlar zaman zaman mze binasnda, meknn yeterli olmad durumlarda baka binalarda, bazen de paylam artrmak amacyla dier lkelerde ve internet ortamnda sergilenebiliyor:

Finlandiya Mimarlk Yarmalarnn 130 Yl: Finlandiya Mimarlk Birlii (SAFA) tarafndan devlet kurumlar ve mimarlk mzesiyle ibirlii iinde yrtlen bir proje kapsamnda hazrlanan ve Eyll-Kasm 2006 boyunca mzede ak kalan bu sergi, 1876 ylnda dzenlenen ilk yarmadan bu yana Finlandiyada son 130 yl iinde dzenlenen yaklak 2000 mimarlk yarmasn, on yllk dnemlere ayrarak, mimarlk ortam ve rgtlenmesinde yaanan paralel gelimelerle beraber inceliyor. Yarmalara ilikin elde edilen bu veritabannda,kent iinde nem kazanan byk lekli yaplarn genellikle yarmalar yoluyla elde edildii grlyor. rnein Helsinki kent merkezinde nemli yer tutan birok binann projesi yarmayla elde edilmi:
Helsinki Tren Gar (Eliel Saarinen, 1904), Tren Gar Platform ats Eki (Esa Piironen, 1994), Stockmann Maazas (Sigurd Frosterus, 1916), Stockmann Maazas ek yaps (Kristian Gullichsen, Erki Kairamo, Timo Vormala, Eeva Kilpi, Aulikki Tiusanen, Ahti Korjula ve Petteri Blow, 1984), Parlamento Binas (Kaarlo Borg, J.S. Sirn ve Urho Aberg, 1924 ve ayrca 1970 ve 1988 ek binalar iin alan yarmalarda farkl mimarlardan elde edilen ve gerekletirilen projeler), kaya kilise Kivikirkko (Timo ve Tuomo Suomalainen, 1933), Helsinki Olimpiyat Stadyumu (Yrj Lindegren ve Toivo Jntti, 1933), Kiasma ada Sanatlar Mzesi (Steven Holl, 1993).

Kent ve Mekn: Sergi, Helsinki kentinin son yz yl iinde kent iindeki ilevlerin deiimi ve yeni yaplarn inas iin alanlar almas nedeniyle hzl bir dnm iinde olduu fikrinden hareketle, Helsinki ehir Planlama Kurumu tarafndan kent ve mekanlarna dikkat ekmek amacyla hazrlanm. Sergi salonunun tm yzeylerinin kent haritasyla kapland ve gelecein Helsinkisi olacak be blgenin maketlerle n plana kartld sergi sunduu farkl deneyimle, yalnzca kentin planlanmasnda rol alanlar deil, tm ziyaretileri kenti daha yakndan bakmaya davet ediyor. Sergi, Eyll-Kasm 2006 boyunca mzede sergileniyordu.

Eero Saarinen - Gelecei ekillendirmek: Mimarlk Mzesinin 50. kurulu yl erefine dzenlenen sergi, mzede meknn yeterli olmamas nedeniyle Kunsthalle sergi salonunda gerekletirildi. 20. yzyl mimarlnn en ilgin mimarlarndan biri olan Saarinenin 1930-60 yllar arasndaki tm mimarlk yaamna retrospektif olarak bakan ilk sergi niteliinde olan bu proje, hem Finlandiya hem de ABDdeki birok kurum ve kurulu tarafndan destekleniyor. Sergide Saairenin antsal St. Louis Giri Kaps Kemerinden New Yorktaki TWA Terminaline birok yaps, kamusal alanlar ve niversiteler iin yapt planlar ve mobilya tasarmlar izim, maket ve fotoraflarla sergileniyor.

Ahaptan Mimariye: Yzlmnn te ikisi ormanlarla kapl olan Finlandiyann, ahap mimarlnda en nde gelen lkelerden biri olduunu biliyoruz. Bu sergide bazlar ahapla yeni mimari zmler sunan bazlar ise geleneksel kullanm sergileyen on yedi ada mimarlk rn sunuluyor:

Sibelius Konser ve Kongre Merkezi (Kimmo Lintula ve Hannu Tikka, 2000), Laajasalo Kilisesi (Kari Jrvinen ve Merja Nieminen, 2003), Krsmki Ahap Kilisesi (Anssi Lassila, 2004), Kierikki Ta Devri Merkezi (Reijo Jallinoja, 2001), Juminkeko Karelya Kltr Merkezi (Mikko Heikkinen ve Markku Komonen, 1999), Mimarlk Blm ek binas (Claudia Auer ve Niklas Sands, 2003), Korkeasaari Gzlem Kulesi (Ville Hara, 2002), Cafe Carbon (Niko Sirola, 2000), Misteli Gndz Bakm Evi (Mikko Kaira, 1996), Into Evi (Jyrki Tasa, 1998), Gullichsen Tatil Evi (Kristian Gullichsen, 1993), Villa Lngbo (Olavi Koponen, 1994-2000), Villa Aulikki (Erkki Kairamo ve Aulikki Jylh, 19952003), St. Olaf Kilisesi i restorasyonu (Ulla Rahola, 2003), St. Henry Kilise Sanatlar apeli (Matti Sanaksenaho, 2005), Orman Aratrma Enstits (Antti-Matti Siikala, 2004), Studio Silja Rantanen (Hannele Grnlund, 2001)

Sergi bir sredir farkl lkeleri geziyor, ayrca gncel olarak lkemizin internet ortamndaki mimarlk mzesi olan Sanal Mimarlk Mzesinde de sergileniyor: www.mimarlikmuzesi.org Ayrca mimar Juha Leiviskann orijinal izimlerini ieren bir sergi, ilgin kilise ve apel tasarmlarn sunan Kutsal Meknlar: Modern Fin Kiliseleri Sergisi ve 2002-2003 yllar arasnda tamamlanan 26 farkl ilevli yapy sunan Fin Mimarl 02-03 Sergisi de farkl kentleri ve lkeleri gezen sergiler arasnda bulunuyor. Ksacas mze, hem ulusal hem de uluslar aras ortamdaki mimarlk kurulularyla aktif ibirlii halinde olduka kapsaml almalar gerekletirmesi ve kelimenin tam anlamyla bir mimarlk mzesi olarak ilevini yerine getiriyor olmas nedeniyle, Trkiye gibi mimarlk mzesi oluturma abasnda olan lkeler iin nemli bir rnek oluturuyor. Mzeyle ilgili daha geni bilgi iin: www.mfa.fi