4.2. nhim khng kh 4.2.1. nh ngha v cc ngun gy nhim khng kh.

h. nhim khng kh l s c mt mt cht l hoc mt s bin i quan trng trong thnh phn khng kh, lm cho khng kh khng sch hoc gy ra s ta mi, c mi kh chu, gim tm nhn xa (do bi). Cc "vt gy nhim khng khi" c th th rn (bi, m hng, mui than), hnh thc git (sng m sunphat) hay th kh (SO2 , NO2 , CO,..) C hai ngun gy ra nhim c bn i vi mi trng khng kh l ngun do thin nhin v ngun do cc hot ng ca con ngi: * Ngun gy nhim do thin nhin

Phun ni la: ni la phun ra nhng nham thch nng v nhiu khi bi giu sulfua, mtan v nhng loi kh khc. Khng kh cha bi lan ta i rt xa v n c phun ln rt cao. Chy rng: cc m chy rng v ng c bi cc qu trnh t nhin nh sm chp, c st gia thm thc vt v c kh. Cc m chy ny thng lan truyn rng, pht thi nhiu bi v kh. Bo bi gy ra do gi mnh v bo: ma bo mn t sa mc v t trng v gi thi tung ln thnh bi. Nc bin bc hi cng vi sng bin tung bt mang theo bi mui lan truyn vo khng kh. Cc qu trnh thi ra ca cc ng vt v thc vt cht t nhin cng thi ra cc cht kh nhim. Cc phn ng ha hc gia cc kh t nhin hnh thnh cc kh sulfua, nitric, cc loi mui...

* Ngun nhim do hot ng ca con ngi Ngi ta phn ra: + Ngun nhim do cng nghip Cc ng khi ca cc nh my trong qu trnh sn xut do t nhin liu thi vo mi trng cc cht kh nh : SO2, CO2, CO,..., bi v cc kh c hi khc. Hoc cc cht kh b bc hi, r r tht thot trong dy chuyn sn xut, trn cc ng dn, thi vo khng kh rt nhiu cht kh c hi. c im ca cht thi cng nghip l c nng cht c hi cao v tp trung. Nhn chung do tnh a dng ca ngun nhim cng nghip m vic xc nh v tm cc bin php x l cc khu cng nghip ln gp rt nhiu rt kh khn. + Ngun nhim do giao thng vn ti Ngun nhim do giao thng vn ti sn sinh ra gn 2/3 kh CO 2 v 1/2 kh CO cng kh NO. c im ni bt ca cc ngun ny l tuy ngun gy nhim tnh theo n v phng tin vn ti c quy m nh nhng li tp trung sut dc tuyn giao thng nn tc hi ln . + Ngun nhim do sinh hot

- Ngun nhim do sinh hot ca con ngi gy ra ch yu l do bp un v cc l si s dng nhin liu g , ci, than, du m hoc kh t. Nhn chung ngun nhim ny nh nhng c c im l tc ng cc b trc tip trong mi gia nh nn c th li hu qu ln v lu di. - Cng rnh v mi trng nc mt nh ao h, knh rch, sng ngi b nhim cng bc hi, thot kh c hi gy nhim mi trng khng khi, cc th cha thu gom v x l rc tt th s thi ra, phn hy rc hu c vt ba bi hoc chn khng ng k thut cng l 1 ngun gy nhim khng kh. 4.2.2. S pht tn ca cht nhim trong mi trng khng kh. Mun nh gi mc nhim mi trng khng kh, kim tra, kim sot v d bo cng nh phng nga nhim mi trng khng kh c chnh xc cn phi xc nh c nng mi cht nhim trong mi trng khng kh. Mt cht sau khi b thi vo khng kh, chng s khuych tn i cc ni. Cc iu kin kh hu, a hnh khu vc v thnh phn kh v bi thi,... nh hng n s phn b ca cht nhim trong khng gian v thi gian. iu kin kh hu c nh hng n s lan truyn cht nhim khng kh gm: hng gi, c im phn b nhit kh quyn, m v ch ma. Hng gi l yu t c bn nht c nh hng n s lan truyn cht nhim. Nng cht nhim trong khng kh gim dn t ngun theo chiu hng gi. Nhit ca khng kh c nh hng n s phn b nng cht nhim trong khng kh tng gn mt t. Thng thng cng ln cao nhit khng kh cng gim, trong trng hp thun nhit ny, cc cht nhim c a ln cao v lan truyn i xa. Trong mt s trng hp c hin tng ngc li, khi cng ln cao (trong tm cao no ) nhit khng kh cng tng. Hin tng ny gi l s "nghch o nhit" (hnh 4.1.) v n c nh hng c bit i vi s pht tn cht nhim trong khng kh ca tm cao ny m hu qu l lm cn tr s pht tn, gy nng m c ni gn mt t.
cao cao

Tng nghch o

Nhit

Nhit

a: bnh thng

b: nghch o nhit

Hnh 4.1. Hin tng nghch o nhit, trong tng khng kh m nm trn tng khng kh lnh Trong qu kh tng xy ra nhng tn s nghch o nhit ca mt vi vng, li tc hi ln nh s kin ng c kh Lun n (thng 12/1952). Trong thi gian ny, c thnh ph Lun n chm ngp trong sng m dy c, ngi ta c cm

gic c chic vung ln p trn vng tri Lun n. Khi than do cc nh my, cc h dn c x ra b dn t di chic vung khin khng kh trong thnh ph b nhim rt nghim trng, kt qu l trong vng mt thng c n 8.000 ngi cht v trng hp ca thnh ph Lt Angilet (thng 10/1948) cng b tng t nh vy l nhng trng hp in hnh nht . m v ma cng c nh hng ti s lan truyn cht nhim. Mt s cht nhim kh v bi khi gp ma s theo nc ma ri xung b mt t. Nh vy, ma c tc dng lm sch khng kh, l cy, chuyn cc cht nhim khng kh vo mi trng nc, t. 4.2.3. Cc tc ng ca nhim khng kh * Tc ng ca nhim khng kh ti thi tit, kh hu v cc qu trnh xy ra trong kh quyn Cng vi vic mi trng khng kh ngy cng b nhim dn n kh nng hp th bc x Mt Tri ca kh quyn tng ln th "hiu ng nh knh" do kh thi CO2 cng tr nn r rt m hu qu chung l khin nhit trung bnh ca tri t tng ln. l vn "m ln ton cu" c cc nh mi trng hc cp nhiu trong thi gian gn y. Mt vn khc ca nhim kh quyn l "s mng i ca tng ozon". Tri t c che ch bi mt tng ozon ( cao 25-30 km) trong tng bnh lu ( cao 11-65 km), n ngn chn cc tia cc tm t mt tri, cc tia ny c th gy ra nhng tc hi xu cho sinh vt v con ngi trn mt t nh c thu tinh th, ung th da. Theo bo co ca Lin Hip Quc (1991), s gim st 1% tng ozn trong kh quyn lm lng tia cc tm chiu xung tri t tng ln 2%, iu lm cho s trng hp b ung th tng ln 5 n 7%, c th bao gm 300.000 trng hp. S lm gim st mt tng ozn cn lm bin i tnh cht ca chui thc n v lm gim nng sut nng nghip v nng sut vc nc. Ma acid l tc nhn nhim th cp, cng l vn quan trng trong nhim khng kh. Nc ma bnh thng ch mang tnh acid nh, khng c tc hi g. Tuy nhin, cc kh thi nh SO2, NO2 do con ngi thi vo kh quyn ho tan vi hi nc trong khng kh to thnh cc ht acid sulfuric (HS2O4), acid nitric (HNO3). Khi tri ma, cc ht acid ny tan ln vo nc ma, lm pH ca nc ma gim. Nu nc ma c acid di 5,6 c gi l ma acid. Ma acid nh hng xu ti cc thu vc. Cc dng chy do ma acid vo ao, h s lm pH ca ao, h gim nhanh chng, cc sinh vt trong ao, h, suy yu hoc cht hon ton. H, ao tr thnh cc thu vc cht. Ma acid nh hng xu ti t do nc ma ngm xung t lm tng chua ca t, lm suy thoi t, cy ci km pht trin. L cy gp ma acid s b chy lm chm, mm s cht kh, kh nng quang hp ca cy gim, cho nng sut thp. Ma acid cn ph hu cc vt liu lm bng kim loi, lm gim tui th ca cc cng trnh xy dng, cc tng di, cc di tch lch s v vn ho. * nh hng ca nhim khng kh ti sc kho con ngi Phn ln cc cht nhim u gy tc hi i vi sc kho con ngi, vi hai c quan chnh ca con ngi l mt v ng h hp. nh hng cp tnh c th gy ra t vong. nh hng mn tnh gy ra bnh ung th phi. Nng CO cao trong

khng kh c th nh hng n s vn chuyn oxygen trong mu, do CO thay th O 2, lin kt vi hemoglobin trong mu. V vy c th lm gim lng oxygen ti cc t bo gy ngt th. Kh SO cng gy ra cc bnh v h hp. SO 2 l nguyn nhn gy nn cc bnh mn tnh v h hp ca ngi gi. Phn ln cc hp cht sulfur kch thch h h hp gy ra ho, nght th. SO2 l nguyn nhn gy nn vic gia tng cc bnh hen suyn, vim ph qun nhng ngi sng ni tip xc vi nhim khng kh. NO tc hi n con ngi nh cch thc ca CO, l gim kh nng vn chuyn oxy ca mu. S nhim cc cht hydrocarbon cng l nguyn nhn gy ra ung th. Cc loi tro, mui, khi gy au mt v c th gy ung th. * Tc hi ca nhim khng kh ln thc b, h sinh thi v cc cng trnh xy dng, Nng SO2 trong khng kh ch 0,03 ppm gy nh hng n sinh trng ca rau qu. nng cao th trong mt thi gian ngn lm rng l v gy cht i vi thc vt. Kh SO2 c bit c hi i vi la mch v cy bng. Nhiu loi hoa v cy n qu k c cam qut, c bit nhy cm i vi Cl 2 trong nhiu trng hp ngay c nng tng i thp. Cc cy thuc h Thng cng rt nhy cm vi kh SO2. Kh sulfur gy nguy hi i vi vt liu xy dng v dng, chnh v s bin i thnh axit sulfuric. St thp v cc kim loi khc trong mi trng kh m, nng b nhim kh SO2 th b han g rt nhanh. Cc cng trnh xy dng, cc tng i, cc di tch lch s v vn ho, cc vt liu xy dng,... u b hu hoi bi mi trng khng kh nhim: n mn, nt n, mt mu, bong sn,... 4.2.4. nhim khng kh nc ta: Cc ngun gy nhim khng kh nc ta bao gm: Cc hot ng cng nghip v tiu th cng nghip: phn ln cc c s sn xut cng nghip ca nc ta l c v lc hu. Cc nh my thng dng than, du DO lm nhin liu nn thi ra nhiu cht nhim. Cc kh thi c hi thng cha c x l trit nn gy nhim mi trng khng kh chung quanh. Cc c s sn xut tiu th cng nghip, lng ngh cng l cc ngun gy nhim khng kh cc b. Hot ng giao thng vn ti: Thi gian qua, s lng cc phng tin giao thng vn ti tng nhanh. Kh thi t giao thng vn ti l ngun ch yu gy nhim mi trng khng kh th, c bit cc thnh ph ln nh H Ni, TP H Ch Minh, Nng, Hi Phng,... Xy dng th, h tng k thut: cc hot ng xy dng th nh nh ca, ng s, cu cng gy nhim bi trm trng i vi mi trng khng kh xung quanh. Ngoi ra vic xy dng cc h tng k thut nh ng giao thng, cu cng, sn bay cng gp phn gy nhim mi trng khng kh ng k. Sinh hot ca ngi dn: Hot ng ca cc h gia nh trong vic dng than, ci un nu cng gp phn lm nhim mi trng khng kh.

Ngoi cc nguyn nhn nu trn, nhim mi trng khng kh nc ta cn do cc nguyn nhn khc nh chy rng, cc ngun nhim t cc quc gia khc,...