MO Teknik Dergi, 2011 5659-5674, Yaz 363

Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil

Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
*



Gnay ZMEN*


Z
Deprem blgelerinde yaplacak yaplardaki tm temellerin eik eilme etkisi altnda
boyutlandrlmalar gerekmektedir. Bu almann amac, eik eilme etkisi altndaki
dikdrtgen tekil temellerde taban gerilmelerinin hesab iin genel bir yntem gelitirmektir.
Bunun iin nce byk dmerkezlik etkisindeki tekil temeller basn blgesinin biimine
gre snflandrlm ve bu blgeye ait kesit zellikleri hesaplanmtr. Daha sonra Lser
tarafndan eik eilme etkisindeki dikdrtgen kolon kesitlerinde gerilme hesab iin verilen
formlasyon genelletirilerek temel taban gerilmelerinin hesabna uyarlanmtr.
Balangta tarafsz eksenin konumu belli olmadndan, bir ardk yaklam dzeni
gelitirilmitir. Hesap dzeninin uygulanmas saysal bir rnek zerinde gsterilmitir.
Anahtar kelimeler: Eik eilme, tekil temeller, taban gerilmeleri, ardk yaklam.

ABSTRACT
Determination of Base Stresses in Rectangular Footings under Biaxial Bending
All the footings of buildings in seismic regions are to be designed according to biaxial
bending moments. The purpose of this paper is to develop a general method for calculating
the base pressures of rectangular footings under biaxial bending. First the footings which
are exposed to large eccentricity are classified according to the shape of the pressure region.
Then the formulation given by Lser for the design of rectangular columns subjected to
biaxial bending are generalized and applied to the calculation of base stresses. Since the
position of the neutral axis is not to be known initially, a process of successive
approximations is developed. The application of the computation procedure is
demonstrated by a numerical example.
Keywords: Biaxial bending, single footings, base pressures, successive approximations.

1. GR
Zemin tama gc yeter derecede yksek ya da ykler dk deerlerde olduu zaman her
kolon iin ayr bir temel yapmak yeterli ve ekonomik olmaktadr. Tekil Temel ad verilen

Not: Bu yaz
- Yayn Kuruluna 19.02.2010 gn ulamtr.
- 31 Aralk 2011 gnne kadar tartmaya aktr.

* stanbul Teknik niversitesi, naat Fakltesi (Emekli), stanbul - gunozmen@yahoo.com
Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
5660
bu temeller genellikle dikdrtgen olarak dzenlenmektedir,[1], [2], [3], [4], [5]. zel bir hal
olarak, V dey yk ile M
y
tek ynl eilme etkisindeki dikdrtgen bir tekil temelin
ematik grn ekil 1de gsterilmitir.


ekil 1: Tek ynl eilme etkisindeki temel

Temelin boyutlar B
x
B
y
dir. Bu tr temellerde taban gerilmelerinin hesab bilinen
mukavemet formlleri ile kolayca yaplabilmektedir.Dey ykn e dmerkezlii
V
M
e
y
= (1)
olarak hesaplanr. Dey ykn ekirdek ad verilen bir blgenin dna kt
durumlarda yani
6 / B e
x
> (2)
olduu zaman temel tabannda gerilmesiz bir blge oluur. Byk Dmerkezlik ad
verilen bu durumdaki gerilme dalm ekil 2de gsterilmitir.


ekil 2: Byk dmerkezlik durumunda gerilme dalm
Gnay ZMEN
5661
Bu durumda maksimum taban gerilmesi
) e 2 B ( B
V
3
4
cB 3
V
2
x y y
max

= = o (3)
ile hesaplanmaktadr.

2. EK ELME ETKSNDEK TEKL TEMELLER
2007 ylnda yrrle giren Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda
Ynetmelik ortogonal deprem dorultularnn karlkl etkilerinin gz nne alnmasn
ngrmektedir, [6]. Buna gre deprem blgelerinde yaplacak yaplardaki tm kolonlarn
(ve temellerin) eik eilme etkisi altnda boyutlandrlmalar gerekir.
ki ynl eilme momentlerinin etkisi altnda bulunan temellerde taban gerilmelerinin
hesab, zel haller dnda, olduka karmaktr. Bu konu Kseolu tarafndan kapsaml ve
ayrntl bir biimde incelenmi ve geni aklamalar verilmitir, [1]. Gerilme hesab iin
verilen formller gen ve yamuk basn blgeleri iin kesin, begen basn blgesi iin
yaklaktr. Trupia ve Saygun da gen ve yamuk basn blgeleri iin kesin formller
gelitirmiler, begen basn blgesi iin de bir abak vermilerdir, [5].


ekil 3: Temel tabanna etkiyen ykler ve taban gerilmeleri
Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
5662
Bu almann amac basn blgesinin biiminden bamsz olan, yani yamuk, begen ve
gen biimindeki tm basn blgesi tipleri iin geerli bir yntem gelitirmektir. Bu
amala nce Kseolu tarafndan verilen aklamalar zetlenecek ve irdelenecektir.
Dey yk ile birlikte iki eksenli eilme etkisi altnda bulunan dikdrtgen bir temel taban
ve ematik gerilme dalm ekil 3te gsterilmitir.
ekilde basn blgesi koyu renkli olarak gsterilmitir. V dey yknn dikdrtgen
alann arlk merkezine ekil dzlemine dik dorultuda etkidii ve iaretinin yukardan
aa ynde pozitif olduu kabul edilmektedir. Sz konusu temele ait kolonun temel
merkezinden farkl bir konumda olmas durumunda, temele etkiyen kesit zorlar merkeze
indirgenerek aada verilen formlasyon aynen uygulanabilir. M
x
ve M
y
eilme
momentlerinin pozitif ynleri maksimum gerilme temel tabannn sol alt kesinde olacak
biimde seilmitir. Bu durumda V dey yknn uygulama noktasnn temel tabannn
arlk merkezine gre koordinatlar
V
M
y
V
M
x
x
v
y
v
= = (4)
olur. Seilen iaretlere gre her iki koordinat da negatiftir. Tarafsz eksenin yatay x ekseni
ile yapt a ile gsterilmitir. Bu eksen V, M
x
, M
y
kesit zorlarnn ve B
x
, B
y
temel
boyutlarnn deerlerine ve oranlarna bal olarak eitli konumlarda olabilir. Tarafsz
eksenin konumuna gre de eitli konum ve biimlerde bir Gerilmesiz Blge oluabilir.
Basn alannn biimi ve boyutlar V dey yknn uygulama noktasna baldr. Basn
alannn biimine gre, temel taban 13 blgeye ayrlmaktadr. Ayn karakterdeki blgelere
ayn numara verilerek 5 grupta toplanabilen bu blgeler ekil 4 zerinde gsterilmitir.


ekil 4: Basn blgesinin biimine gre temel taban blgeleri
Gnay ZMEN
5663
Bu blgeler ile ilgili basn alan tipleri ekil 5 zerinde grlmektedir.


ekil 5: Basn blgesi tipleri

Her tipe ait basn alanlar taral olarak gsterilen blgelerdir. x ve y eksenlerine gre
simetri dolaysiyle bu tiplerin x ve/veya y eksenlerine gre simetrikleri de oluabilir.
Aada eitli tipler ile ilgili zellikler ve gerilme hesaplar zetlenmitir.

Tip 1:
V yknn uygulama noktas ekil 3te 1 ile gsterilen ekenar drtgen biimindeki
blgenin yani ekirdein iinde olduu zaman tm temel taban basn etkisi altnda
bulunur. Kk dmerkezlik ad verilen bu durumda ke gerilmeleri
y
x y
x
y x
I 2
B M
I 2
B M
F
V
= o (5)
forml ile hesaplanr. Burada F, I
x
ve I
y
, srasyla, temel taban alan ile temel tabannn x
ve y eksenlerine gre atalet momentlerini gstermektedir.

Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
5664
Tip 2:
V yknn uygulama noktas ekil 3te 2 ile gsterilen blgelerde olduu zaman Byk
dmerkezlik sz konusudur ve yamuk biiminde bir gerilmesiz blge oluur. ekil 4te
gsterildii gibi, basn blgesi de yamuk biimindedir. Bu durumda en byk ke
gerilmesi
v y
v x
2
v
y
v
y y
y
y t
x 2 B
2
3
tg ; 12
y
B
y
B
12
B
t

+
= o
|
|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|
+ = (6)
2
y
2
y
y y
y
max
t 12 B
t 2 B
tg B
V 12
+
+
o
= o (7)
formlleri ile hesaplanr, [1].

Tip 3:
V yknn uygulama noktas ekil 3te 3 ile gsterilen blgelerde olduu zaman yine
byk dmerkezlik sz konusudur. Bu durumda da hem basn blgesi hem de gerilmesiz
blge yamuk biimindedir, ekil 4. Bu tip iin en byk ke gerilmesi
v x
v y
2
v
x
v
x x
x
x t
y 2 B
2
3
tg ; 12
x
B
x
B
12
B
t

+
= o
|
|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|
+ = (8)
2
x
2
x
x x
x
max
t 12 B
t 2 B
tg B
V 12
+
+
o
= o (9)
formlleri ile hesaplanmaktadr, [1].

Tip 4:
V yknn uygulama noktas ekil 3te 4 ile gsterilen blgelerde olduu zaman da byk
dmerkezlik oluur. Bu durumda basn blgesi begen, gerilmesiz blge ise gen
biimindedir, ekil 4. Bu tip iin kesin deerlerin hesab ok gtr. Pratik uygulamalar
iin yeter yaklaklkla
y
v
x
v
B
y
B
x
+ = c (10)
Gnay ZMEN
5665
| | ) 2 3 . 2 )( 2 1 )( 1 6 ( 9 . 3 12
B B
V
y x
max
c c c
c
= o (11)
formlleri kullanlabilmektedir, [1].

Tip 5:
ekil 4 zerinde kesikli izgi ile belirtilen oval blgeye kinci ekirdek ad verilmektedir.
ekilde grld gibi, bu blge 1 ve 4 No.lu blgelerle birlikte 2 ve 3 No.lu blgelerin
belirli blmlerini kapsamaktadr. V yknn uygulama noktas ikinci ekirdek blgesinin
dna kt zaman Ar byk dmerkezlik oluur. Yani bu durmda basn blgesi
gerilmesiz blgeden daha kk olur. Uygulamada tercih edilmemesi gereken bu duruma
baz ynetmeliklerde izin verilmedii belirtilmektedir, [1], [7]. ekil 4te 5 ile gsterilen
blgeler tmyle ikinci ekirdek blgesinin dnda kalmaktadrlar. Bu blgelerde gen
biimindeki basn blgesi begen biimindeki gerilmesiz blgeden daha kk olmaktadr,
ekil 5. Kaynaklarda bu tip iin gerilme hesab formlleri verilmemitir.
Bu almada byk dmerkezlik durumunda taban gerilmelerinin hesab iin basn
blgesinin biiminden bamsz olan genel bir yntem gelitirilmitir.

3. BASIN BLGESNN KEST ZELLKLER
Gerilme hesaplarnn yaplabilmesi iin ncelikle taban basn blgesinin kesit
zelliklerinin belirlenmesi gerekir. Basn blgesi begen biiminde olan bir temel taban
ekil 6da gsterilmitir. Aada aklanaca gibi, bu biimdeki basn blgesi geneldir.
Yani dier tipteki basn blgelerini zel haller olarak ierir.


ekil 6: Temel taban ve basn blgesi paralar
Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
5666
Tarafsz eksenin u ve v eksenlerini kestii noktalarn sol alt keye uzaklklar A ve C ile
gsterilmitir. Bu byklkler gerilme hesabnda temel deikenler olarak kullanlacaktr.
Kesit zellikleri elde etmek amac ile, sz konusu basn blgesi iki dikdrtgen ve bir
genden oluan paraya ayrlmtr. Bu paralarn a
1
, c
1
, a
2
, c
2
, a
3
, c
3
ile gsterilen
boyutlar B
x
, B
y
, A ve C deerleri yardm ile kolayca hesaplanabilir. eitli basn blgesi
tiplerinin gereklemesi iin gerekli olan koullar izelge 1de, bu tiplerdeki paralarn
boyutlar da izelge 2de gsterilmitir.

izelge 1: Basn blgesi tipleri ile ilgili koullar
Tip Koul
1 1
C
B
A
B
& B C & B A
y
x
y x
< + > >
2 y x
B C & B A > <
3 y x
B C & B A < >
4 1
C
B
A
B
& B C & B A
y
x
y x
> + > >
5
y x
B C & B A < <

izelge 2: Basn blgesi paralarnn boyutlar
Tip a
1
c
1
a
2
c
2
a
3
c
3

1 B
x
B
y
0 0 0 0
2 (C-B
y
)/tg B
y
0 0 A-a
1
B
y

3 0 0 B
x
(A-B
x
) tg B
x
C-c
2

4 (C-B
y
)/tg B
y
B
x
-a
1
(A-B
x
) tg B
x
-a
1
c
2

5 0 0 0 0 A C

Paralara ait G
1
, G
2
, G
3
arlk merkezlerinin u, v eksen takmna gre u
g
, v
g
koordinatlar
ve F alanlar ile kendi arlk merkezlerinden geen s,t eksen takmna gre I
s
, I
t
ve I
st
atalet
momentleri izelge 3te gsterilmitir.



Gnay ZMEN
5667
izelge 3: Basn blgesi paralarnn kesit zellikleri
Dikdrtgen para (1) Dikdrtgen para (2) gen para (3)
u
g

1
a
2
1

2 1
a
2
1
a +
3 1
a
3
1
a +
v
g

1
c
2
1

2
c
2
1

3 2
c
3
1
c +
F
1 1
c a
2 2
c a
3 3
c a
2
1

I
s

12
c a
3
1 1

12
c a
3
2 2

36
c a
3
3 3

I
t

12
c a
1
3
1

12
c a
2
3
2

36
c a
3
3
3

I
st
0 0
72
c a
2
3
2
3


izelgede verilen deerler kullanlarak basn blgesinin F alan ile G arlk merkezinin
u
g
, v
g
koordinatlar

=
=
3
1 i
i
F F (12)
F
F u
u
3
1 i
i i , g
g

=
= (13)
F
F v
v
3
1 i
i i , g
g

=
= (14)
ile hesaplanabilir. Basn blgesinin G arlk merkezinden geen x , y eksen takmna
gre atalet momentleri de
2
i
3
1 i
i
3
1 i
i , s x
f F I I

= =
+ = (15)
2
i
3
1 i
i
3
1 i
i , t y
e F I I

= =
+ = (16)
Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
5668
i
3
1 i
i i
3
1 i
i , st xy
f e F I I

= =
+ = (17)
olur. Burada e
i
ve f
i
, basn blgesi paralarnn arlk merkezlerinin G arlk merkezine
uzaklklarn gstermektedir, ekil 7.

ekil 7: Basn blgesi paralar arlk merkezlerinin uzaklklar

4. GERLME HESABI
Uzun yllar boyunca yap mhendislerinin en nemli bavuru kitaplarndan biri olan ve
Lser adyla tannan betonarme kitab betonarme yap elemanlarnn elastik teoriye gre
yaplan kesit hesaplar ile ilgili kapsaml ve ayrntl aklamalar iermektedir, [8].
Gnmzde betonarme kesit hesaplarnda Tama gc kuramnn kullanlmas
nedeniyle, bu kitaptaki bilgilerin nemli bir blm gncelliini yitirmi bulunmaktadr.
Ancak bu kitaptaki ki istikametli mrekkep eilmeye maruz dikdrtgen kesitler adl
blmde verilen formllerin eik eilme etkisindeki dikdrtgen temellerde taban
gerilmelerinin hesabnda kullanlabilecei anlalmaktadr. Gerekten de bu blmdeki
formllerde yer alan donat katklar karlrsa geriye beton gerilmelerinin hesab kalmakta
ve bunlar, bu biimleriyle, tekil temellerdeki gerilmelerin hesab iin kullanlabilmektedir.
Ayrca, Lser formllerindeki atalet momentleri yerine yukarda verilmi olan ifadeler
kullanldnda, gerilme hesab begen basn blgesini de ierecek biimde genelletirilmi
olmaktadr. Tekil temeller iin bu biimde gelitirilmi olan gerilme hesab aada
aklanmtr.
V dey yknn uygulama noktasna ait x
v
, y
v
koordinatlar (4) formlleri ile verilmiti.
Bu noktann temel basn blgesinin arlk merkezinden geen x , y eksen takmna gre
koordinatlar ise
g
y
v v g
x
v v
v
2
B
y y ; u
2
B
x x + = + = (18)
olur, ekil 8.
Gnay ZMEN
5669

ekil 8: Gerilme hesab iin yardmc byklkler

GV dorusu ile yatay x ekseni arasndaki a ile gsterilirse
v
v
x
y
tg = | (19)
olur, ekil 8. Tarafsz eksenin eimi ise
xy y
xy x
I tg I
tg I I
tg
|
|
= o (20)
olarak hesaplanmaktadr, [8]. Tarafsz eksenin x ve y eksenlerini kestii noktalarn G
noktasna uzaklklar
o =
o +
= tg x y ;
F x
tg / I I
x
0 0
v
xy y
0
, (21)
u ve v eksenlerini kestii noktalarn taban alannn sol alt kesine uzaklklar da
o + + = o + + = tg u y y C ; tg / y x u A
g 0 g g 0 g
, (22)
dir, ekil 8.
Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
5670
Koordinatlar x ve y olan herhangi bir noktadaki taban gerilmesi
|
|
.
|

\
|

+ o
= o 1
y
y tg x
F
V
0
(23)
sol alt kedeki en byk taban gerilmesi de
F x
AV
0
max
= o (24)
olarak hesaplanmaktadr, [8].

5. HESAPTA ZLENEN YOL
Yukardaki blmde grld gibi, gerilmelerin elde edilmesi iin gerekli olan
v
x ,
v
y ,
tg|, tgo,
0
x ,
0
y yardmc byklklklerinin hesaplanabilmesi iin, basn blgesine ait
Kesit zelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Oysa izelge 2 ve 3n incelenmesinden
grlecei gibi, kk dmerkezlik durumu olan Tip 1 gerilme yayl dnda kalan tm
tipler iin kesit zelliklerinin deerleri A ve C uzunluklarna baldr. Byk dmerkezlik
halleri iin A ve C deerleri balangta belli olmadndan bir ardk yaklam yolunun
uygulanmas gerekir. Hesapta izlenecek yol aadaki biimde zetlenebilir:
1. nce (5) denklemi uygulanarak tm kelerdeki gerilmeler hesaplanr. Ke
gerilmelerinin tm pozitif (basn) olarak bulunursa kk dmerkezlik sz
konusudur ve gerilme hesab tamamlanmtr.
2. Ke gerilmelerinden en az birinin negatif (ekme) olarak elde edilmesi halinde
byk dmerkezlik oluacak demektir. Bu durumda A ve C iin uygun balang
deerleri seilerek ardk yaklama balanr.
3. A ve C deerleri kullanlarak izelge 1deki koullar irdelenir ve basn
blgesinin biimi (tipi) saptanr.
4. izelge 2 ve 3te verilen formller kullanlarak, sras ile, basn blgesi
paralarnn boyutlar ve kesit zellikleri hesaplanr.
5. (12) ~ (17) formlleri kullanlarak tm basn blgesine ait kesit zellikleri
hesaplanr.
6. (18) ~ (21) formlleri kullanlarak yardmc byklkler, (22) formlleri ile de
yeni A ve C deerleri hesaplanr.
7. Yeni bulunan A ve C deerleri seilen deerlere yeteri kadar yakn deilse bu yeni
deerler kullanlarak 3. adm (ve sonras) yinelenir.
8. Yeni bulunan A ve C deerleri seilen deerlere yeteri kadar yakn olduu zaman
ardk yaklama son verilir ve (23) forml ile ke gerilmeleri hesaplanr.
Gnay ZMEN
5671
Bu hesap dzeni hem hzl olarak yaknsaktr hem de ke gerilmelerinin deerleri A ve C
deerlerinin deiimine kar ok duyarl deildir. Yaplan saysal uygulamalar adm
saysnn da seilen balang deerlerine ok fazla baml olmadn gstermitir. A ve C
iin en uygun balang deerlerinin balangta (5) denkleminden bulunan ke
gerilmelerinden orant ile hesaplanan deerler olduu sylenebilir.

6. SAYISAL UYGULAMA
Boyutlar B
x
= 2.50 m, B
y
= 1.50 m olan dikdrtgen bir temel V = 400 kN dey yk ile
M
x
= 120 kNm ve M
y
= 150 kNm eilme momentlerinin etkisi altndadr. (5) forml
kullanlarak elde edilen ke gerilmeleri izelge 4te gsterilmitir.

izelge 4: Balang gerilmeleri
Ke (kPa)
Sol alt 330.7
Sol st 74.7
Sa st -117.3
Sa alt 138.7

Sa st ke gerilmesi negatif (ekme) olduundan byk dmerkezlik sz konusudur ve
ardk yaklam uygulamak gerekir. Ke gerilmelerinden orant ile, balangdeerleri
olarak
A = 4.306 m ; C = 1.938 m
bulunur. Bu deerler yardm ile izelge 1deki koullar irdelenirse
1
C
B
A
B
; B C ; B A
y
x
y x
> + > >
koullarnn saland, yani basn blgesinin begen (Tip 4) olduu saptanr. izelge 2 ve
3te verilen formller kullanlarak, sras ile, basn blgesi paralarnn boyutlar ve kesit
zellikleri hesaplandktan sonra. (12) ~ (17) formlleri yardm ile tm basn blgesi iin
I
x
= 0.5237 m
4

I
y
= 1.5499 m
4

I
xy
= -0.2203 m
4

Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
5672
bulunur. Bu deerler kullanlarak (18) ~ (21) formlleri ile yardmc byklkler
hesaplandktan sonra (22) formlleri yardm ile
A = 3.874 m ; C = 1.796 m
elde edilir. A ve C byklkleri iin yeni bulunan deerler balangta seilenlere yeteri
kadar yakn olmadndan son bulunan A ve C deerlerini kullanarak ardk yaklam
srdrmek gerekmektedir. Ardk admlarda elde edilen sonular izelge 5te
grlmektedir.

izelge 5: Ardk yaklam sonular
Adm A (m) C (m)
max
(kPa)
1 4.306 1.938 330.7
2 3.874 1.796 366.8
3 3.807 1.768 373.1
4 3.804 1.767 373.3

4. admda bulunan A ve C deerlerinin 3. admdakilere yeteri kadar yakn olduu
grlmektedir. Bu durumda ardk yaklama son verilmitir. (23) forml ile bulunan
sonu ke gerilmeleri izelge 6da gsterilmitir.

izelge 6: Sonu gerilmeler
Ke (kPa)
Sol alt 373.3
Sol st 56.5
Sa st -
Sa alt 128.0

nerilen yntemin hzl olarak yaknsak olduu ve sadece 4 adm sonunda kesin deerlerin
elde edilebildii grlmektedir. te yandan, Kseolu, [1] tarafndan bu basn dalm
iin verilmi olan yaklak (11) forml ile

max
= 373.1 kPa
olarak hesaplanmaktadr. Bu deerin sadece - % 0.6 hatal olduu grlmektedir. Ke
gerilmelerinin tm iin arlkl ortalama hata % 3.7 olarak hesaplanmaktadr. Bu
Gnay ZMEN
5673
hesapta arlk olarak gerilmelerin mutlak deerleri gz nne alnmtr. eitli saysal
rnekler zerinde yaplan incelemeler Kseolu tarafndan verilen formllerdeki ortalama
hatalarn % 5 mertebesinde olduunu ve bunlarn pratik uygulamalarda baar ile
kullanlabileceini gstermitir. Trupia ve Saygun abak ve formlleri de pratik uygulamalar
iin yeter dorulukta sonular vermektedir.

7. SONULAR
Bu almada eik eilme etkisindeki dikdrtgen temellerde taban gerilmelerinin hesab
iin bir yntem gelitirilmitir.Elde edilen sonular aadaki biimde zetlenebilir:
1. Byk dmerkezlik durumu iin gelitirilen yntem basn blgesinin biiminden
bamszdr. Yani yamuk, begen ve gen biimindeki tm basn blgesi tipleri
iin geerlidir.
2. nerilen ardk yaklam dzeni hzl olarak yaknsaktr ve birka adm sonunda
kesin deerler elde edilebilmektedir.
3. Gelitirilen yntem ve nerilen ardk yaklam dzeni herhangi bir programlama
diliyle bilgisayar ortamna kolayca aktarlabilecek niteliktedir.
4. Kseolu tarafndan verilen kesin ve yaklak formller irdelenmi ve bunlarn
pratik uygulamalarda baar ile kullanlabilecei saptanmtr.

Semboller
A: Tarafsz eksenin sol alt keden geen yatay ekseni kestii noktann apsisi,
a
1
, a
2
, a
3
: Basn blgesi paralarnn yatay boyutlar,
B
x
: Tekil temelin x dorultusundaki boyutu,
B
y
: Tekil temelin y dorultusundaki boyutu,
C: Tarafsz eksenin sol alt keden geen dey ekseni kestii noktann ordinat,
c: Tek ynl eilme momenti etkisinde temel kenarna uzaklk,
c
1
, c
2
, c
3
: Basn blgesi paralarnn dey boyutlar,
e: Tek ynl eilme momenti etkisinde dmerkezlik,
e
1
, e
2
, e
3
: Basn blgesi paralar arlk merkezlerinin genel arlk merkezine yatay uzaklklar,
F: Temel tabannn (basn blgesinin) alan,
f
1
, f
2
, f
3
: Basn blgesi paralar arlk merkezlerinin genel arlk merkezine dey uzaklklar,
I
s
, I
t
, I
st
: Basn blgesi paralarnn atalet momentleri,
I
x
: Temel tabannn (basn blgesinin) x eksenine gre atalet momenti,
I
y
: Temel tabannn (basn blgesinin) y eksenine gre atalet momenti,
Eik Eilme Etkisi Altndaki Dikdrtgen Tekil Temellerde Taban Gerilmelerinin Hesab
5674
I
xy
: Temel basn blgesinin arpm atalet momenti,
M
x
: x ekseni etrafndaki eilme momenti
M
y
: y ekseni etrafndaki eilme momenti,
t
x
, t
y
: Yardmc byklkler,
u
g
, v
g
: Basn blgesi arlk merkezinin koordinatlar,
V: Dey yk,
x
v
: Dey yk uygulama noktasnn apsisi,
y
v
: Dey yk uygulama noktasnn ordinat,
: Tarafsz eksenin yatay x ekseni ile yapt a,
: Dey yk uygulama noktasndan geen vektr ile yatay x ekseni arasndaki a,
: Yardmc deer,
: Ke gerilmesi,

max
: Maksimum ke (kenar) gerilmesi.

Kaynaklar
[1] Kseolu, S., Temeller Statii ve Konstruksiyonu, Matbaa Teknisyenleri Basmevi,
stanbul, 1986.
[2] Ersoy, U., Betonarme Deme ve Temeller, Evrim Yaynevi, Ankara, 1995.
[3] Celep, Z., Kumbasar, N., Betonarme Yaplar, Sema Matbaaclk, stanbul, 1996.
[4] Aka, ., Keskinel, F., l, F., elik, O. C., Betonarme, Birsen Yaynevi, stanbul,
2001.
[5] Trupia, A., Saygun, A. Betonarme Yzeysel Temeller, Nobel Yayn Datm,
Ankara, 2009.
[6] Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik, Bayndrlk ve skan
Bakanl, Ankara, Mart 2007.
[7] DIN 1054 1976, Temel Zemini Temel Zemininin Gvenlik Ykleri, (eviren: S.
Kseolu), Bayndrlk ve skan Bakanl Blteni, No. 81, Ankara, 1984.
[8] Lser, B., Lser - Betonarme Hesap Metotlar, (eviren: Y. Berdan), Gven Kitabevi,
Ankara, 1972.