1- KDRYYE TARKAT 1. Cneyd Badad, 2. Eb Bekr e-ibli, 3. Abdurrahman et-Temm, 4.

Eb'l-Hasan Ali bin Muhammed el- Kurey el-Hn-kr 5. Eb Sad el-Mahzm, 6. Abd'l-Kdir Gln. ABD'L-KDR GLN Knyesi Muhyiddin Eb Muhammed bin Ebi Slih'dir. Gavs- A'zam diye hret bulmutur. Evliyullahn byklerindendir ve Kdiriyye tarikatinin pridir. Nesebi mam Hseyin bin Ali bin Ebbekr hazretlerine vsl olur. 470 (1077-78) tarihinde ran'n Glan kasabasnda dnyaya gelmitir. Gen yanda tahsil iin Badad'a gitmitir. Kad Eb Sad Mahzm'den fkh, Eb Bekr bin el-Muzaffer ile dier mehur muhaddislerden hadis dinlemi, bilhare va'z ve tedrise balamtr. Hanbel mezhebine mensuptur. Sonralar Eb Zekeriyya et-Tebrz'den edebiyat okumutur. Tahsilini tamamlayp, bir mddet daha Badad'da va'z u nasihatte bulunduktan sonra, halvete ekilip, riyzetle yaamaya balamtr. Bundan sonra seyhate kp, mchede-i nefse ve sahralarda ikametle zhd ve ibadete koyulmu, o sralarda eyh Ahmed Debbs'la sohbet edip, kendisinden ahz- tarikat etmitir. 528 (1134) tarihinde Eb Sa'd Medresesi'nde ders verirken, ayn zamanda usl-i fkh ve tasavvufa it baz kitaplar yazmtr. 561 (1166) tarihinde Badad'da vefat etmitir. Abd'l-Kdir'in telift umm olarak din mevzulara ittir ve ekserisi va'z ve hutbelerden ibarettir: 1.El-Gunye li Tlibi Tarki'l-Hakk: Slk ve ahlka it bir risaledir. Kahire'de 1288 (1871) tarihinde tab' edilmitir. 2.El-Fkhu'r-Rabbn: 545-546 (1150-1151) yllar arasnda verdii altm iki va'zdan ve bir zeyilden ibarettir. Bu kitap da 1302 (1885) tarihinde Kahire'de baslmtr. 3.Fthu'l-Gayb: Olu Abdrrezzk'n toplad eitli mevzular hakknda babas tarafndan verilmi yetmisekiz va'az hvidir. 1304 (1887) tarihinde baslan "Behcet'l-Esrr"n kenarndadr. 4.Hizb Beiri'l-Hayat: Tasavvuf evrddan ibarettir. skenderiye'de 1304 (1887)'de baslmtr. 5.Cilu'l-Htr min Kelmi'-eyh Abdi'l-Kdir: Kef'z-Znn, c.l, s. 592'de zikredilmitir. 6.El-Mevhibu'r-Rabbniyye ve'l-Fthu'r-Rabbniyye fi Mertibi'l-Ahlki's-Seniyye ve'l-Makmti'l-rfaniyye: Ravzat'l-Cennt, s. 441'de zikredilmitir. 7.Yevakt'l-Hikem: Kef'z-Znn, c. 2, s. 2053'de zikredilmitir. 8.El-Fyzt'r-Rabbaniyye fi'l-Evrdi'l-Kdiriyye: Bu eserde 1303 (1886) tarihinde Kahire'de baslmtr.

9.Behcet'l-Esrr ve dier terceme-i hl eserlerinde mevcut olan mev'izalarndan ibarettir. Eserlerindeki mev'izalarn umm mevzular udur: Mridin bir mddet ile devresini geirerek, dnyadan ta-mamiyle el ekmesi ve bundan sonra tekrar dnyaya dnp, ondan haz ve nasibini alarak, bakalarn irad etmesi. Kdiriyye tarikatinin beleri: Esediyye Ekberiyye, Mukad-desiyye, Garibiyye, Erefiyye, Rmiyye, Yfiyye, Hamadiyye, Hilliyye, Hindiyye'dir. 2- YESEVYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. Eb Ali Rudbr, 3. Eb Ali Ktip, 4. Eb Osman Marib, 5. eyh Eb Kasm Krkn, 6. Eb Ali Faremed, 7. Hoca Yusuf Hemedn, 8. Ahmed Yesev HOCA AHMED YESEV Ahmed Yesev, ilk tahsil yllarn Yesi'de geirdikten sonra Mverannehr'in byk slm merkezi olan Buhara'ya geldi. Buhara o srada slm kltrnn ok mhim bir merkezi bulunuyordu. Ahmed Yesev, Buhara'da devrin en ileri gelen lim ve mutasavvflarndan eyh Yusuf Hemedn'ye intisap ederek, onun nfzu altnda kald ve onunla beraber birok yerleri gezdi. eyhinin byk tevecchn kazanarak onun nc halifesi oldu. Ahmed Yesev ilk iki halifeden sonra 555 (1160)'de Buhara'da eyhin postuna geti; bilhare Yesi'ye dnd. 562 (1166)'de lmne kadar bu ekilde kuvvetli bir tasavvuf propagandas yapt. Ahmed Yesev, Sir-Derya havalisinde, Takent ve mlhaktnda, Seyhun tesindeki bozkrlarda byk bir nfz kazand. Btn slm tarikatlarnda mevcut olan bir usul gereince Ahmed Yesev de henz hayatta iken baz halifelerini eitli memleketlere gndermitir. Bugn bu halifelerinden ou o memleketlerde yd edilmektedir. Bu arada halkn kolayca anlayabilecei tarzda, hece vezni ile ve Trke, sofiyne manzmeler yazd. Bu manzmeleri bir araya getirilip "Divn- Hikmet" ismi verilen bir kitapta toplanmtr. Bugn elimizde Ahmed Yesev tarafndan yazlmad tesbit edilmi bir eser mevcut deildir. lmnden asrlarca sonra yazlm muhtelif tasavvuf kitaplarnda yahut menkp mecmualarnda ona isnad edilen baz szler, baz hareketler, birtakm menkbeler mevcuttur. Divn- Hikmet ad altnda toplanan manzmelerin muhtelif Yesev dervilerine it olduu zerinde durulmaktadr. Zira bugn ktphanelerde mevcud olan bu kitabn, eski bir nshasn bulmak imdiye kadar mmkn olamamtr. Manzmeleri bilhassa 4/3= 7 ve 4/4/4= 12 hece vezinleri ile, drtlkler eklinde yazlm, yarm kafiye ve redif kullanlmtr. Drtlklerden mrekkep baz uzun manzmelerde her drtln sonundaki msralarn kfiyeli olmas, bunlarn umm toplantlarda muayyen bir beste ile okunduunu gstermektedir. 3- RIFYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. Eb Muhammed Rveym Badad, 3. Eb Sad Yahy, enNeccar el-Vst, 4. Eb Mansr et-Tayib, 5. eyh Mansr el-Betyih er-Rabban, 6. Ahmed Rf. AHMED RIF

Baz melliflere gre 500 ylnn Muharrem'inde (Eyll 1106), dierlerine gre 512 (1118)'de Basra blgesinde Hasan kynde domutur. Babasn yedi yanda iken kaybetmitir. Seyyid Ahmed'i days Mansr bytmtr. Mansr, yeenini Basra'ya gndererek fi limlerinden olan Eb'l-Fadl Ali elVst ile days Eb bekr el-Vst'den ders okutmutur. Yirmi yedi yanda tahsilini bitirip Eb'l-Fadl'dan iczet ald vakit mm bide'ye yerlemi, daysnn lmnden sonra da tarikat eyhi olmutur 540 (1145). Eb'l-Hd'ya gre Ahmed Rf hazretlerinin u eserleri mevcuttu: 1. 577 (1181) ve 578 yllarnda ird etmi olduu iki hitbe, 2. Kasidelerinden teekkl eden bir divn. 3. Dua, vird ve hizibleri ihtiv eden bir mecmua, 4. Baz vesileler ile sylemi olduu birok szler ki, bunlardan bazlar meviza denilecek kadar uzundur. Ahmed Rf nce Mansr'un yeeni Hatice ile evlenmi, onun vefatndan sonra Muhammed bin el Kasmiyye'nin kz Nefise'yi nikahlamtr. Bu hanmndan birok ocuu olmutur. bn Cell "Cilu's-Sad" isimli kitabnda Ahmed Rif'yi: "Muaereti gzel, mieti kolay ve sde, nefsi gani, ilmi ok, ketum, sznde duran, kusurlar rten, fukara ile dp kalkan, ezya sabr gsteren, dmana bile nasihat eden insanlarn sevin ve zntlerine itirk eden" bir zt olarak tavsif ediyor. "Shibu'l-Berhin" isimli kitabnda ise Ahmed Rf'nin: "Sznde duran, ehvete dkn olmayan, kanaatkr, eline geeni bezleden, kt sz asla sylemeyen, az yiyip ien, insanlarn her ilerine koan, onlara faydal olmaya alan" kimse olduundan bahsetmitir. Rfiyye tarikatinin beleri: Haririyye, Keyaliyye, Sayyadiyye, Aziziyye, Cendeliyye, Ac-lniyye, Katnniyye, Fazliyye, Vstiyye, Cebertiyye, Zeyniyye, Nriyye, Marfiyye. 4- MEDYENYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. Eb Ali Rudbr, 3. Eb Ali Hseyin bin Ahmed el-Ktib, 4. Eb Osman el-Marib, 5. Eb Kasm Ali bin Abdi'l-Vhid el-Krkn, 6. Ebbekr bin Abdillah et-Ts, 7. Eb'l-Fth Necmddin Ahmed Gazzl, 8. Eb'l-Fadl Muhammed Badad, 9. Eb'l-Berekt Ali Badad,10. Eb Ya'za el Marib, 11. Eb Sad Marib, 12. Eb Medyen uayb bin el-Hseyn el-Marib. EB MEDYEN UAYB Mehur Endls mutasavvf, biliyye civrndaki Cantillana kasabasnda domu, 594 (1197-1198) tarihinde vefat etmi ve Tlemsen yaknnda el-Ubdd'a defnedilmitir. Fakir bir aileye mensptu. Henz kk yalarnda Kur'n- Kerim'i ezberlemi ve yine o sralarda dokumaclk san'atn da renmitir. Daha sonra tahsil iin Fas'a gitmi, orada tasavvufa meyletmi ve eyh Eb Ya'san'dan faydalanmtr. Dnyay ve ona kar olan muhabbeti terkederek tasavvuf mertebeleri am ve kutubluk makamna ykselmitir.

Fas'da birka senelik ikametten sonra Mekke'ye gitmi ve rivyete gre orada mehur Abdu'l-Kdir Gln ile bulumutur. Mekke'den ayrlp Becye ehrine yerlemi, orada byk hret kazanmtr. Nerettii akideler Sultan Eb Ysuf, Ya'kb'u kukulandrm ve Merake'e celbedilmitir. Ancak bu seyahat srasnda yolda vefat etmi ve Rbiat'l Ubbd'a defnedilmitir. Ubbd kyndeki mezar halen ziyaretghdr. bn'l-Arab, Ftht- Mekkiyye'sinde ondan pek ok bahsetmi ve birok hikyeler nakletmitir. Fakat bununla beraber onu hi grmemitir. Eb Medyen tarafndan ta'lim edilen akide Yahya bin Haldn'a gre onun ekseriya tekrar ettii u beyitte hlsa edilmitir. "Eer hakik hedefe ulamak istiyorsan, Allah'tan baka madd ve maddeye bal bulunan her eyi terk et". Eb Medyen'in eserleri baz tasavvuf ve din iirler ile, bir vasiyye ve bir akideden ibarettir. Bu yazmalar Paris ve Cezayir milli ktphnelerinde, arapa yazmalar ksmnda mevcuttur. Medyeniyye tarikatinin beleri: Cebertiye, Meymniyye, Deccniyye, Ulvniyye-i Hameviyye 5- KBREVYYE TARKATI 1. Eb Necib Abd'l-Khir Zyddin Shreverd, 2. Rzbi-han Bakl, 3. smail Kasr, 4. Ammr Ysir, 5. Necmddin Kbr. NECMDDN KBR Kbreviyye veya Zehebiyye tarikatinin kurucusu olup, XII, XIII. asr ran sofilerinin en mhim ahsiyetlerinden biridir. sminin tamam Ahmed bin mer Eb'l-Cennb Necmddin Kbr el-Hivak el- Harezm'dir. Sofliin gelimesinde rol pek byk olmutur. Onun birok talebeleri arasnda tasavvuf akidenin byk mmessillerini bulmaktayz. Mnzara ve mbheseyi ok sevdiinden ve her mnzarada hasmlarn yendiinden kendisine, "et-Tammet'l-Kbr" ismi verilmitir. Bu isim sonralar ok mehur olmu, zamanla bataki kelime de unutularak sadece "Kbr" denmitir. Necmddin Kbr 540 (1145) senesinde dnyaya gelmi, gen yata seyhatlere km ve Msr'da mehur eyh Rzbihan el-Vezzh el-Msr ile tanm, onun mridi olmu ve eyhinin nezareti altnda son derece sk riyzet geirmitir. Bu srada eyhin tevecchn kazanm ve kz ile evlenmitir. Necmddin birka sene Msr'da kalm, bu zaman zarfnda iki olu dnyaya gelmitir. Bir gn mam Eb Nasr Hafza'nn Tebriz'de "snne" hakknda gzel dersler verdiini duymu, bunun zerine hemen oraya hareket ederek Sermeydan mahallesinde Zhide hankhnda oturan mezkr kelm liminin derslerine devam etmitir. Necmddin "erh's-Snne ve'l-Meslih" adnda mukaddime mahiyetindeki kelma dair eserini burada yazmtr. Bundan sonra eyh Necmddin Ammr- Ysir'e intisap etmi, onun tavsiyesi zerine tam bir sof olabilmek iin, smail Kasr'nin mektebine girmitir. Buradan ikinci hrkay (hrka-y teberrk) alm ve eyhinin yanma dnmtr. eyh Rzbihan, Necmddin'e anayurdu olan Harezm'e gidip, oradaki insanlar ird etmesi iin tavsiyede bulundu. Bu tavsiyeye uyan Necmddin ailesi ile birlikte Harezm'e gidip yerleerek orada bir hankh te'sis edip, Kbreviyye (Zehebiyye) tarikatini kurmutur. Ksa bir zamanda tedris ve ird halkas genilemitir.

Talebeleri arasnda Attr'n eyhi Mecdddin el-Badad de bulunuyordu. 618 (1226) ylnda vefat etmitir. Necmddin ok verimli bir mellif idi. Soflii ilgilendiren eitli mes'eleler hakknda bir ok risaleler yazmtr. Eserlerinin ekserisini arapa olarak te'lif etmitir. Kef'z-Znn'da ona it eserler unlardr: 1. Usl'l-Aere: Kef'z-Znn c. 1, s. 114. Bu risale smail Hakk Bursev tarafndan trke olarak erh edilmi ve 1256 (1840) ylnda stanbul'da baslmtr. 2. Risaletn fi's-Slk: 632 (1234-35) senesinde yazlmtr.Kef'z-Znn, c. 1, s. 872. 3. Risalet't-Turuk: Kef'z-Znn, c. 1. s. 876. 4. Tevli't-Te'nis Bimelli bni dris: Kef'z-Znn, c. 1, s.503. 5. Fevtihu'l-Ceml: Farsadr, Kef'z-Znn, c. 2, s. 1292. 6. Hidyet'l-Tlibn: Kef'z-Znn, s. 2, s. 2031. 7. Ayn'l-Hayt: Eserin birinci cildi Leningrad ktphanesinde bulunmaktadr.10 Kbreviyye tariktinin beleri: Bahiyye, Halvetiyye, Firdevsiyye, Nriyye, Rkniyye, He-medniyye, Nrbahiyye, Berzenciyye. 11- SHREVERDYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. Eb Ali Rudbar, 3. Eb Ali Ktib, 4. Eb Osman Marib, 5. Eb Ali Krkn, 6. Eb Ali Nessc, 7. Ahmed Gazzl, 8. Necib es-Shverd, 9. mer bin Muhammed ihbddin es-Shreverd. HBDDN SHREVERD Hazret-i Ebbekr evldndandr. Tasavvufta intisab amcas Eb'n-Necib Shreverd'yedir. 539 (1144) tarihinde domutur. Fkh, hadis, tasavvuf ve dier ilimlerde zamannn en ileri gelenleri arasnda bulunuyordu. Pek ok eserler te'lif etmitir. Bu eserlerinin arasnda en mehuru "Avrifu'l-Merif"dir. Asl ad mer bin Muhammed olan Shreverd, bir rivyete gre 623 (1226), dier bir rivyete gre de 632 (1234-35) tarihinde vefat etmitir. Abd'l-Kdir Gln ile grt, Abd'l-Kdir'in ona: "Sen Irak'ta mehur olanlarn sonuncususun" dedii rivyet olunur. ihbddin, zamannda Badad eyhlerinin eyhi olup, ekseri vakitlerini halkn mkllerini halletmeye vakfederdi. Bir gn birtakm kimseler Shreverd'ye gelerek: "Ey bizim efendimiz! Ameli terk ederek tembel ve vre oluruz, eer amel edersek, gnlmze gurur gelir, bu hususta ne buyurursunuz?" diye sorduklar zaman, cevaben o: "Amele devam ediniz, gururun gelmemesi iin de Allah'a dua ve istifarda bulununuz" buyurmutur. Shreverd'nin eserleri: 1. Cezb'l-Kulb il Muvsalti'l-Mahbb: Halep'de 1328 (1910) ylnda baslmtr. 31 sayfadr.

2. Avrif'l-Merif: 63 bbdr, 1294 (1877)'de Msr'da hyu'l-Ulm kenarnda olarak baslmtr. Shreverdiyye tarikatinin beleri: Bedriyye, Zeyniyye, Bahiyye, Kemliyye, Ahmediyye, Necibiyye. 7- EKBERYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. Eb Ali Rudbr, 3. Eb Ali Hseyn bin Ahmed el -Ktib, 4. Eb Osman el-Marib, 5. Eb Kasm Ali bin Abdi'l-Vhid el-Krkn, 6. Ebbekr bin Abdillah et-Ts, 7. Eb'l-Fth, Mecdddin Ahmed Gazzl, 8. Eb'1-Fadl Muhammed Badad, 9. Eb'l-Berekt Ali Badad, 10. Eb Ya'z el-Marib, 11. Eb Sad Marib, 12. Eb Medyen uayb bin el-Marib, 13. Muhyiddin bn'l-Arab. MUHYDDN BN'L-ARAB bn'l-Arab Muvahhidler sultan Eb Ysuf Ya'kb devrinde 560 (1165) senesinde spanya'daki Mrsiye'de dnyaya gelmitir. Daha kk yalarnda ailesiyle birlikte biliyye ehrine gitmi, ilk tahsilini burada tamamlamtr. Kur'n- Kerim'i ezberlemi, tefsir, hadis ve fkh okumutur. bn'l-Arab, mehur Arap Tayy kabilesine mensuptu. Yakn cedleri hakknda fazla bir ey bilinmiyorsa da, anne ve baba tarafndan nfz ve itibr sahibi kimseler olduu anlalmaktadr. Akrabalar arasnda tasavvuf bilgilere sahip kimseler mevcuttu. Kendisi de, ifadesine gre, tasavvufta, kutubluk mertebelerine varm bir zt idi. Days Eb Mslim el-Havln de, kutublarn byklerindendi. Dier days Yahya bin Yan, Tilemsen ehrinin meliki bulunuyordu. bn'l-Arab'nin rivyetine gre Eb Abdillah et-Ts adl bir eyhin te'siri ile, hkmdarl brakp, tasavvuf yoluna girmitir. Yine kendi ifadesine gre, babas Ali bin Muhammed'in de, devletin ileri gelenleriyle, bilhassa filozof bn Rd ile dostluu vard. bn'l-Arab, bu tahsil srasnda bir aralk halvete ekilmi her sahada ve bilhassa tasavvuf marifetler sahasnda hibir ey bilmezken ve bu hususta hibir kitap da okumadan, mkefe tarikiyle bir ok eylere muttali olarak halvetten kmtr. bn'l-Arab, Endls'de bir mddet daha kaldktan sonra, seyahate km am, Badad ve Mekke'ye giderek orada bulunan tannm lim ve eyhlerle grm, onlardan pek ok istifde ve istifze etmitir. Bir aralk Konya'ya gelip Seluk meliki tarafndan hrmet ve ikrm grm, burada iken Sadrddin Konev'nin dul bulunan annesini de kendisine nikhlamtr. Bundan sonra tekrar am'a dnm ve 637 (1239) tarihinde orada vefat etmitir. Nefehat'n beyanna gre, Badad ulemsndan birisi Muh-yiddin hakknda bir kitap te'lif etmi ve bu kitapta musannefatnn be yzden fazla olduunu beyan etmitir. eyh ihbddin Shreverd'ye Muhyiddin bn'l-Arab hakknda sual sorduklar vakit, "O, hakikatler denizidir" diye cevap vermitir. Molla Cmi, Hoca Muhammed Parsa'nn "Fss" iin, "can", "Ftht" iin "gnl" dediini rivyet eder.

bn'l-Arab'nin eserlerinin says kendine de malm deildi. Hayatnda dostlarnn istei zerine birka defa bunlarn fihristini yapmak istemitir. Bu fihristler birbirinden ayr yazma halinde bugne kadar gelmitir. Muhyiddin bn'l-Arab'nin eserlerinden bugn elde mevcut olanlarnn bir ksm unlardr: 1. Ftht- Mekkiyye fi Esrri'l-Mlikiyye ve'l Mlkiyye: Kendi el yazs ile olan nsha, Trk-slm Eserleri Mzesi no. 1845-1881'dedir. Bu nsha 31 cild halinde tertib edilmitir. 2. Fssu'l-Hikem: Trkeye evrilmitir. 3. Kitb'l-sr il Makmi'l-Esr. 4. Muhdarat'l-Ebrr ve Msmeret'l-Ahyr. 5. Kelm'l-Abdile. 6. Tc'r-Resil ve Minhc'l-Vesil. 7. Mevkiu'n-Ncm ve Metali' Ehillet'l-Esrr ve'l-Ulm. 8. Rhu'l-Kuds fi Mnasahti'n-Nefs. 9. Et-Tenezzlt'l-Mevsiliyye fi Esrri't-Tahart ve's-Salavt. 10.Kitb'l-Esfr. 11.El-sfr an Netici'l-Esfr. 12.Divn. 13.Tercemn'l-Evk. 14.Kitbu Hidyeti'l-Abdl. 15.Kitbu Tci't-Tercim fi arti'l-lm ve Latifi'l-Fehm. 16. Kitb'-evhid. 17. Kitbu arti'l-Kur'n fi limi'l-nsan. 18. Kitb'l-B'. 19. Nisb'l-Hirak. 20. Fazlu ehdeti't-Tevhd ve Vasfu Tevhdi'l-Mkinn. 21. Cevb's-Sul. 22. Kitb'l-Cell vehve Kitb'l-Ezel 8-ZELYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. Ebbekr Cfer bin Ynus eyh bl Badad, 3. Abdurrahman Meden, 4. Abdsselm bin Mei Marib, 5. Eb Hasan Ali e-zel el-Marib bin Abdillah bin Abdi'l-Cebbr.

EB'L-HASAN EL-MARB E-ZEL smi, Ali bin Abdillah, knyesi Ebl-Hasan'dr. 553 (1158) tarihinde Afrikada Septe civrnda kin Gammra blgesi kylerinden birinde domutur. ocukluu ve genlii orada gemi tahsilini de o blgede tamamlamtr. zel kyne nisbetle mehur olan Ebl-Hasan, tahsilini ikml ettikten sonra va'z u nasihat ve ders okutarak herkesin tevecchn ve takdirini kazanmtr. Sonralar seyahate kp pekok memleketler dolap, zamannn ulem ve meyihi ile grmtr. Nihayet skenderiye'ye gelerek orada yerlemitir. Bir mddet skenderiyede kaldktan sonra, Msr'a gidip orada "bn Atiyye ve if" okutmutur. Bu derse, zamann mehur ulemasndan bni Hcib, bni Abdisselam zzeddin, bni Dakk, Abd'l-Azim el- Mnzer, bn's-Salh ve bni Usfr gibi zevt devam ederdi. Feyzini birka vasta ile Eb Medyen hazretlerinden istihsl etmitir. 654 (1256) tarihinde, Ramazan aynda hacca giderken Mekke yaknlarnda bir sahrada vefat etmi ve oraya gmlmtr. Onun gzel szlerinden bazlar unlardr: "Huzrsuz kalbe sahip ve hibir eleme dr olmamak ve gnahlardan pk olmak istersen, amel-i slihay oalt". "Dnya ve ehl-i dnyadan gnl rbtasn kesmeyen velyet ryihasn koklayamaz". 23Terceme-i ahvl-i sofiyynu hvi bir eseri mevcuttur. zeliyye tariktinin ubeleri: Deskiyye, Ahmediyye, Vefiyye, Ruzkiyye, Hanefiyye, Cezliyye, Gaziyye, seviyye/ Nsriyye, lmiyye, Mustariyye, Affiyye. 9- MEVLEVYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. eyh Eb'-bl, 3. eyh Muhammed Zccc, 4. Ebbekr enNessac, 5. Ahmed Gazzl, 6. eyh Ahmed el-Htib, 7. Bahuddin Veled, 8. Burhanddin et-Tirmiz, 9. Cellddin Rm. MEVLN CELLEDDN RUM Mevln Muhammed, mutasavvf bir ir ve Mevlev tarikatinin kurucusudur. 6 Rebi'levvel 604 (30 Eyll 1207) tarihinde Belh ehrinde domu ve 5 Cemziye'lhir 672 (17 Aralk 1273)'de Konya'da vefat etmitir. Hayat iin en muteber kaynak, olu Sultan Veled'in yazd "btidnme"dir. Fakat bu kitapta hdiseler ekseriyetle ksa anlatlmaktadr. Cellddin'in babas Bahuddin Veled bin Hseyn bin Htb, "Sultn'l-Ulem" nvnn hiz bir zt idi. ok eskiden Belh ehrinde yerlemi, kkl bir ailenin ahfdndand. Sultan Veled'in ifadesine gre Bahuddin, Mool istilsndan bir sene nce bu ehirden ayrlmtr. Bahuddin Veled nce hacca gitmi, bu arada olu Cellddin ile birlikte mehur ir Attr ile bulumak ve tanmak iin Niabur'a gelmitir. ir Attr, Cellddin'e "Esrarnme"sini vermitir. Bahuddin Veled'in Badad'da, mer Shreverd tarafndan karland, halifenin verdii hediyeleri reddettii ve Medrese-i Mustansriyye'de konaklad sylenir. Bahuddin Veled Hicaz'dan am yolu ile Anadolu'ya gemi ise de, hangi ehre gittii bilinmemektedir. Zira "btidnme"de Rm ve Konya'dan baka bir memleket ismi zikredilmemektedir.

Bahuddin, Konya'da byk bir hret kazanmtr. Emirler ve hatt bizzat Aluddin Keykbat, onun va'azlarna devam ederdi. Nihayet Konya'da iki sene kaldktan sonra vefat etmitir (18 Rebi'l-hir 628). Hazret-i Mevln, babasnn vefatndan sonra tedrise balam ve ksa zamanda takdir toplamtr. Her tarafta onun dersine devam edebilme itiyakyla yanp tutuan insanlar oalmtr. Bir mddet sonra sofiyyn yoluna meyledip, Konya'da bulunan elebi Hsameddin'e intisab etmi, sonralar emsddin Tebriz ile tanmas neticesi, zhiri ilimleri tamamen terk ederek mnzev bir hayat yaamaya balamtr. Hazreti Mevln'nn ems-i Tebriz ile sahralarda gezip dolamas, talebeleriyle ilgilenmemesi dersleri tam mnsyla terk etmesi birok dedikodulara sebebiyet vermitir. Muhitin fikirlerinin, Tebriz'nin aleyhine gelimesi, onun Konyay terketmesine sebeb olmusa da, Mevln, Tebriz'e kadar giderek ems'i alp yine geri getirmeye muvaffak olmutur. Daha sonra tekrar Konya'dan ayrlan Tebriz, bir daha bulunmamak zere izini kaybetmi, bu hl Hazret- i Mevln'y son derece kederlendirmitir. Hazret-i Mevln, 5 Cemziyel-hir 672 (17 Aralk 1273) tarihinde Konyada vefat etmi ve oraya gnlmtr. Vefatna drlen tarih "bret"tir. Mevln'nn eserleri 1. Divn: Mevln'nn divn gazel ve rubilerden mteekkildir. Gazellerin ekserisinde mahls yerine Tebriz ismi vardr.Bu sebeble divnna "Divn ems-i Tebriz" dahi denir. Baz gazellerinde mahls olarak "Salhuddin" ismi grlr. 2. Mesnev-i Mnev: Alt defterden mrekkeb olup, 25.700 beyti ihtiv eder. Mesnev rihi Ankaral Rushi smail Dede yedinci defterini de bulup erh etmi ise de, bu defterin Mevln'ya it olmad bilinmektedir. 3. Fihi m Fh: Hazret-i Mevln'nn szlerini iine alan bir eser olup, hayat bakmndan baz nemli bilgileri iine alr. 4. Meviz's-Seb'a: Hazret-i Mevln'nn yedi ddr. 5. Mektbat: Son iki eser "Anadolu Selukleri Mevlevi Betikleri" ismiyle Trkeye tercme edilmitir. Ben Kur'n'n bendesiyim Hazret-i Mevln'ya dair olan bahsi bitirmeden, mhim birka hususa daha temas etmek gerekiyor. Hazret-i Mevln: "Ben yaadm mddete Kur'n- Kerim'in bendesi (bals, kolesi)yim ve onun emirlerine uyarm. Ben Muhammed Muhtr sallllahu aleyhi ve sellemin yolunun topraym. Eer benim szlerimden bunun dnda bir sz nakleden olursa, hem o szden, hem de nakledenden ez duyarm" buyurmutur. Gel, yine gel! Mevln'nn mehur bir rubaisi de vardr ki, bu rubi aleyhe ve lehte sylentilere sebeb olmutur. Rubinin mns, iyi tahlil edilerek izah edilmedii iin Mevln muhibbi sofiler bir kalemde rubinin Mevln'ya isnadn reddetmiler, kabul

edenler de zhir delletine gre mn vermiler ve bu sretle hakikat kapal kalmtr. Mehur rubi yledir: ylece terceme edilebilir: "Sen gel, ne olursan, ol yine gel! Kfir, ateperest, putperest hsl her ne mezhebte olursan ol yine gel! Zira bizim derghmzda mit kaps kapal deildir, yeis yoktur. Sen gnahkr da olabilirsin, belki yz kerre tevbeni bozmu olabilirsin, mitsizlie dme, yine gel!" imdi bu paradan yle hatal bir mn karyorlar: "Bizim derghmz yle bir derghdr ki, orada cins ve mezheb tefrik edilmez. Biz hepsini ho grrz, hepsi Allah'n kuludur, herkes bir yoldan Hakk'a gitmek istemektedir, topluca bir arada h ekelim, beraber olalm." Kur'n'a bende olan ve Hazret-i Muhammed sallllahu aleyhi ve sellemin yolunda bulunduunu beyan eden bir mrid, hak ve btl ayrt etmeden, tarik-i mstakime nasl rehber olabilir? O halde rubinin mns nedir? Hazret-i Mevln demek ister ki: Sen doutan veya herhangi yanl bir telkine uyarak hakikati kaybetmi isen, yani mezheb ve meslekin her ne olursa olsun, bizim derghmza gel ki, o derghta mitsizlik yoktur. Kur'n- Kerim: "Allah'n rahmetinden midinizi kesmeyiniz"buyuruyor. Bizi sizi ite bu, ye'si reddeden dergha aryoruz. Kur'n- Kerim yeti, rahmet ve mafiretle doludur. mrnde ve hayatnn son deminde bir kere tevhid edeni cennetle tebir eden son dinin byk Peygamberinin yolunda bulunan derghmza davet ediyoruz. Sen gnahkr olsan da yine midini kesme. nk yine o byk Peygamber: "Gnahndan tevbe eden gnah ilememi gibidir"buyurmutur. Ayrca Buhar-i erifte yle bir hadis-i erif vardr: "eytan diyor ki: Senin izzet celline yemin ederim ki, rh insanolunda bki kaldka, ben onun iinden kmam, iv eder dururum". Ona kar Z'l-Cell buyuruyor: "Ben de izzet cellime yemin ederim ki, rh onda bki kaldka tevbe ile msiyetkr kulumun arasn amam yani tevbe eder, affederim". u halde kul si de olsa, gnahkr da olsa tevbe edince Cenb- Hak tevbesini kabul buyuruyor. Buna dair birok nuss vardr. mdi Mevlnnn rubisine ters bir mn vermeye mahal kalmamaktadr. Maksad tevhide, slma dvettir. Ancak tevhide dvet, mns ekip uzatlan vahdete dvet demek deildir. 10- BEDEVYYE TARKATI 1. Ma'rf Kerh, 2. ihbddin Ahmed Tebriz, 3. emsddin Muhammed bin Ysuf Marib, 4. Abd'l- Kudds el-Marib, 5. Eb Tlib Abdrrezzk Endlis, 6. Nureddin Hmid, 7. Abdlmecid el-Marib, 8. Zeynddin Abd'l-Celil bni Abdirrahman, 9. Bedrddin Seyyid erif Hasan Marib, 10. E-eyh Eb'l Ab-bas Seyyid Ahmed el-Bedev. EB'L ABBAS AHMED BN AL EL-BEDEV

596 (1200) tarihinde Fas ehrinde doup, yedi yanda iken ailesiyle birlikte Mekke'ye gitmitir. eceresi Hazret-i Ali'ye, hatt Ra'ad ve Adnan'a kadar uzatlmtr. Ahmed'in birok lkab vardr. Ona, Afrika bedevileri tarznda lisam (yz rten pee) tadndan dolay "el-Bedev" deniliyordu. Mekke'ye yaplan seyhat 603-607 (1206-1210) yllar arasndadr. Bedevlerin, bu aileye fevkalde hsn-i kabul gsterdikleri sylenir. El-Bedev, bu seyhatinden sonra Msr'a gitmitir. Hicr 627 ylma doru Ahmed Bedevi'de dern bir tahavvl vuk'a gelmitir. 633 tarihinde grd bir rya zerine Irak ve am'a gitmi ve daha sonra Msr'n Tanta kasabasna yerlemitir. Bu sretle Bedevi, Tantav nisbetiyle de hret bulmutur. Kendisi yedi kraat zerine Kur'n- Kerim okur ekseri vakitlerini ibadetle geirirdi. Tanta'da, evin damna kar, yzn gnee evirip, gzleri kzarp bozuluncaya kadar hareketsiz dururdu. Bzan uzun bir skta dalar, bzan devaml sayhlar koparrd. Geceleri Kur'n- Kerim okumak deti idi. Tanta'da 41 sene kadar mr srd. Onun gzel szlerinden bazlar unlardr: "Bizim tarikimiz, Kur'n, Snnet, hakikat ak, safvet, doruluk, sdraba sabr ve tahamml, ahde sadkat zerine kurulmutur". "Bakasnn felketine sevinilmemeli; iftira etmemeli ve fenlk yapmamal; ktle; iyilikle mukabele etmelidir". "ksze ac, pla giydir, a doyur, garibe ve misafire lyk olduu hrmeti gsterip; bu sretle belki Allah'a yaranrsn. Sirke nasl bal bozarsa, dnya sevgisi de takvy yle bozar". Bedev tarikatinin almeti krmz hrka, nikb ve krmz alemdir. Ahmed Bedev 12 Rebi'l-evvel 675 (24Austos 1276)'da Tanta'da vefat etmi ve orada defnolunmutur. Ahmed Bedevi'nin eserleri unlardr: 1. Evrd. 2. Saltlar: Bunlar hakknda hicr XL asrn mehur sofsi Abdurrahman bin Mustafa Aydarus "Fethu'r- Rahmn" nvanl bir erh yazmtr. 3. Vasya: Mnev vasiyetnmesidir. Bu eserinde, bata Kurn ve snnete sk skya balanma nasihati gelir. Geceleyin klnan namazn her rek'ati, gndz klman bir nafile rek'atten daha makbuldur. Bilhassa zikrin kymeti pek yksek tutulmutur; fakat buna kalbin itiraki lzmdr. Kalb itirak etmezse, zikir sadece yaygaradan ibaret kalr. Zikrin son semeresi vecid'dir, Allah akdr. u suretle doar: Allah'n vahdeti zerine teemml ederken tebcil edilen kalbe, nr-i ilhden bir a der. O zaman onun iinde sevgiyle kark yakc bir arzu doar ve o, kuvvetle ona smsk balanr. man, en ok kymeti hiz olan eydir. ten inanan en mkemmel mslmandr. Bedeviyye tarikatinin beleri: enaviyye, Metbliyye, Halebiyye, Beymiyye, Merzkiyye, Suthiyye, Ulvniyye. 11- DESKYYE TARKATI SEYYD BRAHM BURHANEDDN DESK

Drt kutubtan biri ve Deskiyye (Dsskiyye) tarikatinin pridir. Deskiyye tarikati zeliyye tarikatinin bir besidir. Aa Msr'da Desk (Dsk) kasabasnda 636 (1238) tarihinde domutur. Babas Eb'l-Feth bin Abdi'l-Ganim el-Vst'nin damad ve halifesi Eb'l-Mecd'dir. Nesebi Hazret-i Ali'ye kadar ular. Babas Rf tarikatine mensuptur. Bu cihetle babasnn Rf hrkasn giyen Desk (Dsk), sonra da hem Rf hem Shreverd olan eyh Necmddin el-sfahn'ye intisap etmek suretiyle, her iki tarikattan de hrka giymitir. Hayatnn yirmi senesini Desk'taki halvethnesinde eser yazmakla geiren Desk 676 (1272) Tc'l- Arus'a gre 692 (1294) tarihinde vefat etmitir. Tarikat ehli arasnda, her birisinin Hulef-i Ridn'den birinin hidyet ve irdna mazhar olduu kabul edilen drt kutubdan Desk, mam Ali'nin mneviytna vris addedilerek, kitaplarda keramet ve harikulda hl sahibi vellerin en nde geleni olarak zikredilir. Desk, eriate son derece kuvvetle yapmtr. Bu sebeble tarikatinde eriatten ayrlmamay esas ittihaz etmitir. Mridlerine, eriate azmi derecede uymalarn tavsiye ettii gibi, ayn zamanda eyhin telkin ettii eyleri de bizzat nefislerinde tatbik etmek suretiyle hakikat ile eriat mezcetmeleri zerinde srarla dururdu. eriattan ayrlan kimse en yakn hatta evlad dahi olsa, onun nazarnda makbul deildi. Bununla beraber eriate yapan kimseyi, dnyann br ucunda da bulunsa ve hatta onu hi ta-nmasa, yine evld telkki ederdi. Onun inancna gre eriat asl, tarikat fer'dir. Desk, tarikati dnya menfaatlerine let edenlere hcum eder, eserlerini de sadece baz mes'eleleri izah maksadyla yazdn sylerdi. Desk'nin olu olmad iin, tarikatini kendisinden sonra kardei es-Seyyid Eb'l-mrn erefd'din Ms yaymtr. Deskiyye tarikatinin beleri: ernbiyye ve uriyye. 12- SA'DYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. Eb Ali Rudbr, 3. Eb Ali Ktib Ms-r, 4. Eb Osman Marib, 5. Eb Kasm Ahmed Krkn, 6. Eb-bekr Nessc Muhammed Ts Ali bin Abdillah, 7. brahim Eb'l-bak, 8. Eb'l-Berekt Badad, 9. Eb Sad Endlis,10. Eb Medyen Marib, 11. Abdullah eybn, 12. Ynus bin eybn, 13. Sa'dddin Cebbv e-eybn. SA'DDDN BN MS EL-CEBBV E-EYBN Knyesi Eb'l-Fth, ismi Muhammed Sa'dddin'dir. 593 (1197) senesinde Havran'da dnyaya gelmitir. Sonralar Cebb isimli beldeye giderek oraya yerlemitir. Cebb, Suriye'de, Havran ovasyla Kuds ehri arasnda ve Kuds'e 50-60 kilometre uzaklkta bir kydr. Tarikati vasta ile Eb Medyen el-Marib hazretlerine mnteh olur. Sa'dddin 700 (1301) tarihinde Cebb'da vefat etmitir. Harirzde: "Abiku's-Sadeti'l-Ebediyye fi Tariki Sadeti's-Sa'diyye" nmnda bir eser vcda getirmitir. Sa'diyye tarikatinin ubeleri: Talebiyye, Vefniyye, ciziy-ye, Selmiyye. 13- NAKBENDYYE TARKAT 1. Cneyd Badad, 2. Eb Ali Rudbr, 3. Eb Ali Ktib, 4. Eb Osman Marib, 5. eyh Eb'l-Kasm, 6. Eb Ali Frmed, 7. Hoca Ysuf Hemedn, 8. Abd'l-Hlik

Gcdvn, 9. Hoca rif Rvigir, 10. Hoca Mahmud ncir Fanev, 11. Hoca Ali Rmiten (Hazret-i Azizn), 12. Hoca Muhammed Baba Sims, 13. Seyyid Emr Kll, 14. Hoca Bahddin Nakibend. BAHDDN BN MUHAMMED EL-BUHR 718 (1318) tarihinde Buhara civrnda "Kasr- rifan" isimli kyde domutur. Bahddin henz gnlk bir ocuk iken, Kasr- rifan'a gelen Hoca Muhammed Baba Sims (Samms) tarafndan mnev evlatla kabul edildi ve byd zaman da tasavvuf terbiyesi o srada beraberinde bulunan Seyyid Emr Kll'e brakld. Bahddin'de, mnev mridi Seyyid Abd'l-Hlik el-Gcdvn'nin te'siri daha byk olduu ileri srlmektedir. Nitekim kendisinin Emr Kll'in aksine Abd'lHlik Gcdvn'ye uyarak zikr-i hafiyi tercih etmesi, bu sz te'yid etmektedir. Zikri hafiyi mdafaa ile ona gre amel eden Bahddin'in bu hareket tarz Emr Kll'in mridlerinin ikyetine yol am, fakat eyh, her bakmdan ok takdir ettii Nakibend'in bu trl hareketini bo karlamt. Nihayet bir gn Suhar'da yaptrmakta olduu mescid ve imretin inatnda alan beyze yakn dervii arasnda Bahddin Nakibend'e, bundan byle hareketlerinde serbest olduunu, ister Trk, ister Tacik olsun faydal olabilecek her eyhten feyz alabileceini syledi. Bahddin, yedi sene Mevln rif ile, on iki sene de Halil At ile sohbet etmitir. ki kere hacca gitmi ikinci gidiinde Hoca Muhammed Parsa'ya refakat etmitir. Dnnde Niabur ve Herat'a urayp, oradaki baz byk eyhlerle de grmtr. Bir mddet Merv'de ikamet etmi, daha sonra tekrar Buhara'ya avdet edip, lnceye kadar orada kalmtr. Emr Kll'in vasiyeti zerine lmnden sonra ona halef olmutur. 791 (1389) tarihinde vefat etmi, doduu yer olan Kasr- rifan'a defnolunmutur. Bahdin Nakibend lmnden bir gn nce, mridlerine, halifelerinden Muhammed Parsa'ya tbi olmalarn vasiyet etmitir. Bahddin'in "Hayatnme" isimli bir manzumesi ve "Dell'l-kn" nvanl tasavvufa dair bir kitab vardr. Nakibendiyye tarikatinin ubeleri: Ahrriyye, Nciyye, Ksaniyye, Muradiyye, Mazhariyye, Melmiyye-i Nriyye, Cmiyye, Mceddidiyye, Hlidiyye 14- HALVETYYE TARKATI 1. Cneyd Badad, 2. Mimd Dnever, 3. Eb Abdillah Muhammed Dnever, 4. Vechddin el-Kd, 5. Eb'n-Necib Z-yddin Abd'l-Khir es-Shreverd, 6. Eb Reid Kutbuddin el-Ebher, 7. Rknddin Muhammed el-Buhr, 8. ihbddin Muhammed et-Tebriz, 9. Cemlddin irz, 10. brahim Zhid Gln, 11. Sadddin Fergn, 12. Kermddin hi Muhammed bin Nri, 13. Eb Abdillah Sircddin mer bin Ekmelddin el-Gln el-Halvet. EB ABDLLAH SRCDDN MER BN EKMELDDN EL-GLN EL-HALVET eyh Eb Abdillah Sircddin, Lahcan'da domu ve orada byyerek Harezm'de bulunan amcas hi Muhammed bin Nri'l-Halvet'nin yanna gitmitir. mrn ekseri halvette geirdii iin Halveti lkabn almtr. Amcasnn 717 (1317)'de vefat zerine Halvetiyye tarikatnn pri olmutur. Bundan sonra Eb Abdillah, Tebriz civarnda Hy'a, bir aralk Msr'a, oradan da Hicaz'a giderek hac frizasn if etmitir. Daha sonralar Sultan veys'in dveti zerine Herat'a gelmi orada 750 (1349) dier bir rivyete gre 800 (1397-98) tarihinde vefat etmitir.

Halvetiyye tarikatinin beleri: Reniyye, Gleniyye, Merdaiyye, Snbliyye, a'bniyye, emsiyye, Ahmediyye, Cemliyye, Bahiyye, Ukyye, Asliyye. 15- BAYRAMYYE TARKAT 1. Cneyd Badad, 2. Mimd, ed-Dnever 3. Ahmed ed-D-never, 4. Muhammed Bekr, 5. Kd Vecihddin, 6. Eb shak el-Kazrt, 7. mer el-Bekr, 8. Abd'l-Khir es-Shreverd, 9. Kutbuddin el-Ebher, 10. Rknddin en-Nuhs, 11. ihbddin etTebriz, 12. brahim Zhid el-Gln, 13. Mustafa Safiyyddin, 14. Sadrddin elErdebl, 15. Ali el-Erdebl, 16. brahim el-Erdebl, 17. Hamidddin Aksary, 18. Hac Bayram Vel Ankarav. HACI BAYRAM VEL Ehl-i tarikat lisnnda "pr" ismiyle anlan bir zt olur, Bayramiyye tarikatnn kurucusudur. smi Nman olduu halde, mridi olan Hmid Aksary ile mlkatlar bir kurban bayramna tesdf ettii iin, kendisine Bayram ismi verilmitir. Hac Bayram Vel, Ankara'ya yakn ubuk Suyu kenarnda bir kyde 753 (1352) senesinde dnyaya geldi. Tahsilini tamamladktan sonra Bursa ve Ankara'da mderrislik yapt. Bilahare Kayseride eyh Hmid Aksary'ye intisab etti. Onunla birlikte am'a, oradan da hac mevsiminde Mekke'ye gitti. Daha sonralar Ankara'ya dnp, va'z nasihatle halk irda almtr. Ektii burakla mietini te'min edip, zenginlerden toplad paralar erbb- ihtiyca verirdi. Bayramiyye tarikati, sonralar alt beye ayrlmtr. En mehurlar; Akemseddin vastasyla mnteir emsiyye-i Bayramiyye ve 880 (1475)'de Gynk'te vefat eden Bursal Dede mer vastasyla nerolunan Melmiyye-i Bayramiyye ve Hzr Dede halifesi Bursal Hazret-i ftde ile Aziz Mahmud Hdy mrifetiyle te'sis olunan Celvetiyye'dir. Hac Bayram Vel 833 (1430) tarihinde Ankara'da vefat etmi ve oraya defnedilmitir. Bugn elimizde nutku mevcuttur. Bu nutuklardan biri: alabm bir ar yaratm iki cihan aresinde, Baklacak didar grnr ol arn kemresinde. Beytiyle balar. eyh smail Hakk, Hoca Mehmed Nr'l-Arab, Bursal Mehmed Sahf ve Abd'l Hayy Celvet tarafndan erh olunmutur. Dier bir manzumesi de udur: Bilmek istersen eni Can ire ara can Ge canndan bul an Sen seni bil sen seni Kim bildi eflini O bildi sftn Anda grd ztn Sen seni bil sen seni Kim ki hayrete vard Nra mstarak oldu Tevhd-i Zt buldu Sen seni bil sen seni Bayram zn bildi Bileni anda buldu Bulan o kendi oldu Sen seni bil sen seni 16-EREFYYE TARKATI EREF RM smi Abdullah'dr. Kdir tarikatinin "Erefiyye" besinin kurucusudur. 754 (1353) ylnda domutur. Erefolu Rm diye bilinir. Eref Rm, ilk olarak kaynpederi Hac Bayram Vel'ye intisap etmi ve onun yannda on bir sene kalarak trl riyzet ve nefis mcadelesi geirmitir. Bundan

sonra Hac Bayram tarafndan icazet verilmi ve znik ehrine halife nasbedilmitir. Sonralar Hamada bulunan Abdlkdir Gln evldndan Hseyin el-Hamev'ye intisap etmi, eyh Hseyin ksa zamanda ona hilfet vererek Kadiriyye tarikatinin Anadolu'da nerine me'mur etmitir. Derghn znik'de te'sis eden Erefolu, tarikatini bilhassa o civr ile Bursa ve havlisinde yaymtr. Hatt stanbul'da da bir zaviye kurmu, o devrin sadrzamlarndan Mahmud Paa da bu tarikate intisap etmitir. Eref Rm, 874 (1469) ylnda znik'de vefat etmi ve oraya defnedilmitir. 17- MCEDDDYYE TARKATI 1. Hoca Bahddin Nakibend, 2. Mevln Ykub erh, 3. Hoca Ubeydullah Takend, 4. Kad Muhammed Zhid, 5. Mu-hammed Parsa, 6. Muhammed Dervi, 7. Muhammed Hcegi-i Semerkand, 8. eyh Muhammed Bki Billh, 9. mam Rabbn. MAM RABBN AHMED EL-FARUK ES-SRHND 971(1563) tarihinde Sirhindde dnyaya gelmitir. Soyu Faruk'dir. Nakibend tarikatnn sliklerindendir ve Mceddidiyye tarikatinin messisidir. lk tahsilini babas Abd'l-Ahad'dan grdkten sonra, yer yer dolaarak, zamannn byk bilginlerinden fkh, kelm, hads, tefsir, akl ve nakl ilimleri renmitir. On yedi yanda tekrar memleketine dnerek, tedris hayatna balamtr. Yirmi sekiz yalarnda Hoca Bki Billh'dan Nakibendiy-ye'nin usl ve dbn renerek ona intisap etmitir. Vefatlar 1034 (1624) tarihindedir. mam Rabbn'nin yazm olduu "Mektbt" isimli eseri ok mehurdur. 18- CELVETYYE TARKAT 1. Hac Bayram Vel, 2. Hzr Dede Bursev, 3. Mehmed Muh-yiddin ftde, 4. Aziz Mahmud Hd, 5. eyh' Ahmed Efendi, 6. eyh Abdullah Efendi, 7. Osman Efendi Atpazr, 8.smail Hakk Bursev. AZZ MAHMUD HD 948 (1541) tarihinde Kohisar'da dnyaya geldi. 978 senesinde, tahsilini tamamlayarak, bir mddet Edirne, am ve Msr kadlklarnda bulundu. Daha sonralar Bursa da mahkeme-i sura niblii ve Ferhadiye Medresesi mderrislii yapt. Bu srada Bayramiyye Tarikati eyhlerinden Muhammed ftde'ye intisap etti (984). sene eyhine hizmet ettikten sonra stanbul'a gelerek, amlca'daki ilehnede bir mddet uzleti mtekip, skdar'daki Rum Mehmed Paa Cmii'nin sol tarafndaki bir odaya yerleti. 1002 (1593) tarihlerinde Fatih Camii'nde vaaz vermeye balad. Daha sonralar skdar'daki mescide minber koyarak, cmie evirip, cum'a hutbelerini orada okudu ve perembe gnleri de skdar Mihrimah Sultan Cmii'nde halk ird ile megul oldu. 1020 (1611) senesinde ins tamamlanan Sultan Ahmed Cmii'nde, her ayn ilk pazartesi gnleri va'z etti. Bu arada Rum Mehmed Paa Camiinde tarikatn nere devam etti. Aziz Mahmud Hd 1038 (1628) tarihinde skdar'da vefat etti. Orada kendi ina ettirdii zaviyeye defnedildi. Eserleri: 1. Nefis'l-Meclis: Baz yetlerin tefsirini beyan eden byk bir cildtir.

2. Tecelliyt: eitli tarihlerde kaleme ald ve ekseri ksm arapa olan bir risaledir. 3. Nect'l-Gark: Cem' ve fark aklayan trke manzm bir risaledir. 4. Tarikatnme: Dervilerin db ve erknn beyan eden trke bir risaledir: 5. Divn- lahiyt. 6. Tezkir-i Hd: Yars trke, yars arapa olan mektbtdr. 7. Cmiu'l-Fadil ve Kaamiu'r-Rezil: Arapa bir eserdir. 8. Fethu'l-Bb ve Refu'l-Hicb: bb zerine tertiblenmitir. Birincisi: Halk- nsan; ikincisi: Tevbe; ncs: Cmiiyet'l-hsan ve hticbihi bi's-Srr'l-lh'dir. 9. Mifthu's-Salt ve Mirkat'n-Nect. 10. Habbet'l-Mahabbe. 11. Hayt'l-Ervh ve Nect'l-Ebh. 12. Hlsat'l-Ahbr fi Ahvli'n-Nebiyyi'l-Muhtar. 13. Mecma-i Hutab. 14. Tarikat-i Muhammediyye. 15. Vkt. 16. erhu al Kasdeti'l-Vitriyye fi Medhi Hayri'l-Beriyye: Ebbekr b. Abdi'l-Kerim Haleb'nin Kaside-i erife ad eserinin trke erhidir. 17. Hiye al Kuhistn erhu Fkh- Keydn. 18. emilu'n-Nebeviyyeti'l-Ahmediyye. 19. El-Fethu'l-lh. 20. Ahbru'n-Neb. 21. Hl'l-Ervh ve Ahvl'l-Mevt SMAL HAKKI BURSEV smail Hakk, otuz seneden fazla Bursa'da bulunduu ve sonunda da orada vefat ettii iin Bursev diye hret bulmutur. 1063 (1652) senesinde Aydos'da dodu. On bir yalarna geldii zaman ebeveyni tarafndan tahsil iin Edirne'ye gnderildi ve yedi sene orada kald. Yirmi yalarna geldii zaman stanbul'da geldi ve mehur hocalardan ders okudu. Bir mddet sonra Osman Fazl'nn derslerine devam ederek ondan Celvetiyye tarikatinin db ve talimatin rendi. Bu arada usl-i fkhtan "Tenkh"i okudu. Farsa renerek Sdi'nin Glistan'n, Hfz'n Divn'n, Cmi'nin Baharistan'n, Kemalpaazde'nin Nigeristan'n, Mevln'nn Mesnev'si ile Fihi ma Fih'ini, Hseyin Kifinin Tefsr'ini mtala etti. smail Hakk ayrca hat san'atna ve msikye de alt. Tahsilini 23 yanda tamamladktan sonra Osman Fazl onu kendi mmessili olarak skp'e gnderdi (1086/1675). Bir sene sonra eyh Mustafa

Uak'nin kz Aye Htn ile evlendi. Bu sralarda Osman Fazl kendisine bir mektup yazarak tedrisata balamasn emretti. smail Hakk'nn feyizli neir hayat bu ruhsattan sonra balad. Bir taraftan rencilerine ders vermeye dier taraftan kitap yazmaya devam etti. Bir mddet sonra, skp mfts ile aralarndaki anlamazlk sebebiyle Osman Fazl'nn tavsiyesine uyarak Kprl'ye geldi. On drt ay kadar Kprl'de kalan smail Hakk, Usturanca halknn srarl istekleri zerine 1093 tarihinde oraya tayin edildi. ki buuk sene sonra Osman Fazl'nn arzusu zerine Edirne'ye dnd. Edirne'de ay kaldktan sonra 1096 (1684) tarihinde Bursa'ya yerleti. smail Hakk 1102 tarihinde Magosa'da bulunan eyhi Osman Fazl'y ziyaret etti. Orada onyedi gn kadar kaldktan sonra tekrar Bursa'ya dnd. smail Hakk, II. Mustafa zamannda Nemse seferine itirk eden erlere cihdn kudsiyyetini, sabr, sebat ve kararn ecrini anlatmak, onlarn hislerine tercemn olarak savaa kar itiyaklarnn artmasn te'min iin Edirne'ye geldi. Ordu 1107 (1695) tarihinde hareket edip, Tuna'y geip Erdel dolaylarnda dmanla savatktan sonra, k mevsiminin balamas sebebiyle tekrar Edirne'ye dnd ve 1108 tarihinde tekrar Sofya zerinden Belgrat kal'asna geldi. smail Hakk, Elmas Mehmed Paa'nn hazr bulunduu btn savalara itirk etti. Hatt eitli yerlerinden yara ald iin Edirne'ye dnd, bir mddet sonra da tekrar Bursa'ya gitti. 1111 (1699) senesinde am'a, oradan da hac kafilesiyle Mekke'ye hareket eti. 1122 senesinde deniz yoluyla ikinci defa hacca gitti. 1129 senesinde grd bir rya zerine tekrar am'a gitti ve 1132 tarihine kadar orada kald. Daha sonralar stanbul'a gelerek skdar'a yerleti. sene sonra Tekirda'a, oradan da Bursa'ya geldi. 1137 (1728)'de Bursa'da vefat etti. Eserleri: Tesbit edebildiimiz eserlerinin miktar yz altm yedidir, bunlardan en mehurlar: 1. Ruhu'l-Beyn: Alt cildlik Kurr'n tefsiridir. 2. Nakd'r-Ricl. 3. erh'l-Usl lite'siri'l-Vusl. 4. Nefayis'l-Mesil. 5. Muhammediyye erhi: 1252 senesinde Bulak'da baslmtr. 6. Mesnevi erhi: 1287'de Matbaay mire'de baslmtr. 7. eceret'l-Yakn. 8. Silsiler'z-Zebeb. 9. Kenz-i Mahf. 10. erh-i Usl'l-Aere: 1256'de stanbul'da baslmtr. 11. Muzhu'l-Ahzn: Tegann mes'elesi.

12. Risle-i Vahdet-i Vcd