Trkiye Genlik almalar Alan zleme Raporu 2009 Genlik almalar Birimi, Yrk Kurtaran1 ZET BULGULAR - Gen

nfusun toplam nfus iindeki oran dmektedir. - Dezavantajl blgelerde yaayan genlerin saysnda art vardr. - 15 24 yalar arasndaki gen nfus son iki senedir, Antalya, Bitlis, Diyarbakr, Gaziantep, Hakkari, Siirt, Dzce, . Urfa, Van ve Yalovada Trkiye ortalamasnn zerinde bymektedir. - Gen nfus Amasya, Karabk, Bilecik, Burdur, anakkale, Isparta, Kastamonu, Ktahya, Tunceli ve Zonguldakta ciddi oranda azalmaktadr. - Her iki kategorideki iller yerel genlik politikalaryla ilgili ncelikli iller olmaldr. Genlerin terk ettii illerde o ili terk ed(e)meyen, gen nfusun olaandan daha fazla byd illerde de saylarnn artmasyla farkllaan genlerin ihtiyalarna ynelik yerel politikalarn oluturulmas ve uygulanmas gerekmektedir. - Trkiyede mevcut bir genlik dernei bana 20.382 gen dmektedir. Bu ok yksek bir rakamdr. - Genlerin toplumsal katlmn salayan STKlarn ve niversitelerdeki kulplerin rgtlenmelerinin nndeki engeller devam etmektedir. - AB Genlik Programnn salad hibelere bavuru oranlarnda yerel sorunlarn zmlerine ynelik projeler yapmak iin bavurular (Eylem 1.2) n plana kmaktadr. Gnlerin byle bir talebi vardr. - Genlik Kulplerine datlan hibe miktarlarnda stanbul ne kmakta, gneydou geride kalmaktadr. - GSGM btesinin sadece %2.2si genlere harcanmaktadr. - Genlik merkezi bana den toplam gen says 85.000in stndedir. - Kamu, SODES gibi fonlarla arlkl olarak sivil toplumu deil kamu kurulularn maddi olarak desteklemektedir. - Genlerin glendirilmesine ynelik gen bana yaplan harcama 2008 yl iin 251 TLdir. - Gen nfusun %30unu oluturan eitimli genler iin genlik btesinin %75i harcanmaktadr. Dezavantajl genler btenin %25inden yararlanabilmektedir.

yoruk@bilgi.edu.tr

GR Genlik almalar Birimi2 2008 ylnda kard Trkiyede Genlik almas ve Politikalar kitabyla3 zellikle eitim dnda ve genlik almas zelinde genlere ynelik imkanlara yakndan bakmaya alt. 2009 ylnda STK Eitim ve Aratrma Biriminin koordinasyonunda hayata geen Bte zleme Rehberlerine4 Genlerin Glendirilmesine Ynelik Harcamalar zleme Klavuzunun hazrlanmasna katk yaparak destek verdi.5 Genlik politikalaryla ilgili verilere yenilerini ekleme abasyla seriyi elinizdeki almayla devam ettiriyoruz. Bu raporda genlik alan derken en geni tanmyla, rgn eitim dnda kalan genlere salanan hizmetler btnnn kamu tarafndan yrtlen ksmn ele alacaz. Bu ereve iinde de zellikle genlik almasyla ilgili konular bu raporun ieriini oluturuyor.6 Fakat dorudan genlik almasyla ilgili olmasa da, bu alan destekleyici konular da mercek altna alnacak. rgn eitimle ilgili bilgilerin bu izleme raporuna dahil edilmemesinin temel iki nedeni var. Bunlardan biri Birimin kurulma amac, dieri de pratik bir gereklie dayanyor. Genlerle ilgili herhangi bir politika tartmasnda eitimin nemi tartlmamal. Hatta rgn eitimin dier alanlarla ilikisini kurmamak kimileri tarafndan bir eksiklik olarak adlandrlabilir. Fakat bugne kadar tecrbemiz, ilgili politika tartmalarnda, sadece eitimle ilgili analizlerin, genlerin ihtiyalarn karlamakta eksik bir ereve sunduu ynndedir. Buna ek olarak, bir baka tespitimiz, genlerin hayatlarndaki dier konularn eitimle beraber tartld lde kendilerine yeterli alan bulamamalardr. Tam da bu erevede, genlere salanan dier kamu olanaklarndan genlik almas alanna odaklanarak grnmeyene grnrlk kazandrmaya altk. Bir dier nokta, halen eitimle ilgili iyiletirilmesi gereken bir ok alan olmasna ramen, reform alanlarnda bir veri eksikliininin zellikle son senelerde azald ynndedir. Uzmanl eitim olan kurumlar, zaten bu konuda, GBnin yapabileceinden ok daha iyi bir biimde, bu almalar yapyorlar. Bu erevede Birimin bu alana ynelik sylenmeyeni sylemesi, uzmanl da bu olmad iin, zordur. KAVRAMSAL EREVE Raporu okurken aklda tutulmas gereken nemli bir nokta, Genlik almalar Biriminin tarafsz bir kurum olmaddr. Bu cmleyi kurarken, gnlk hayata ynelik herkesin bir taraf olduu gereinden yola kyoruz. Genlik almalar Birimi genlik alann genlerin perspektifinden ele almay seiyor. Bu erevede
2 3

http://genclik.bilgi.edu.tr N. Yentrk, Y. Kurtaran, G. Nemutlu; Trkiyede Genlik almas ve Politikalar, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2008. 4 stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi Eitim Kitaplar Serisinden bugne kadar kan kitaplar iin: http://stk.bilgi.edu.tr/stkButce.asp 5 N. Yentrk, Y. Kurtaran; Genlerin Glendirilmesine Ynelik Harcamalar zleme Klavuzu, 2010. 6 Genlik almasyla kastedilen ereve iin bkz. G. Nemutlu; Genlik almas zne zel Snflandrma Modeli (Trkiyede Genlik almas ve Politikalar kitab iinde), stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2008.

aadaki duru kapsamnda analizlerini yapyor. GB olarak Trkiyede genlik politikalarnn oluturulmasn yeterli grmyoruz. Aksine, demokratik genlik politikalarnn olumasn merkezine oturtan bir bak asnn gerekliliini savunuyoruz. Herhangi bir politika srecinin demokratik niteliinin en temel unsurlarndan birinin, katlmclk kavramyla hayata geebileceini dnyoruz. Bu erevede ncelikli olarak katlann, genler ve genlerin sivil z rgtlerinin olmas gerektii n kabuluyle hareket ediyoruz. Ayrca Birim, genlerin ihtiyalar temelinde politikalarn ekillendirilmesini ve bu politikalarn hak temelli bir yaklamla hayata gemesini savunuyor. Bunu yaparken insan haklar syleminden referans alarak bu haklarn birbirinden ayrtrlamayacak biimde bir btnlk ieren, devredilemez, kendi iinde bir hiyerarisi olmayan ve evrensel olduunu varsayyor. Odana genlerin zerkliini koyuyor. Arln genlerin korunmasna deil glendirilmesine ynelik olmasn gerektiini dnyor. Bylece genlerin kendi hak emberlerini geniletmesi ynndeki giriimleri desteklerken, bu giriimlerin planlanma ve uygulama aamalarnda bizzat genlerin tasarmlarna ncelik verilmesi gerektiini savunuyor. Baka bir deyile, znenin politika srecine zellikle rgtl biimde katlmnn, o politikann ieriinin vazgeilmez bir paras olduunu varsayyor. Tm bu tespitleri yaparken, farkl genliklerin ayn corafyada birbirine paralel biimde hayata getiini unutmuyor. Ama kuaklar aras g ilikilerini temel alan bir bak asyla, genlerin baz ortak ihtiyalar olabileceini de gzden karmyor. Genlerin yarnlarmz deil bizzat bugn yaayanlardan olduunun da altn iziyor. Bu kavramsal arka plan erevesinde elinizde tuttuunuz rapor, 2007 2009 yllarnda, genel olarak Trkiye genlik alannda, zel olarak Trkiye genlik almas alanndaki gelimelerin bir zetini sunuyor. Bu alma Trkiyede Genlik almas ve Politikalar kitabnn kavramsal erevesini ve hayata bakn referans noktas olarak alyor ve yukarda ilk paragrafta bahsi geen Klavuza bte harcamalaryla ilgili analizlerde sklkla referans veriyor. Bunlara ek olarak mevcut harcamalar daha derinlemesine incelemek amacyla kendi oluturduu verileri de paylayor. Ayrca genlik alanndaki gelimeleri de ieriden ve eletirel biimde deerlendiriyor. Bu almada zellikle politika nerilerine ok yer vermedik. Bu, ilgili konularda nerilerimiz olmad anlamna gelmiyor. Fakat bu raporun temel varolma amac, alandakilere seslerini duyurmalaryla ilgili veriler ve farkl bak alar sunmasdr. Raporda sklkla 2007 ve 2008 verilerine referans verilirken, bu raporun yazld dnemde (Mart 2010) 2009la ilgili verilere ulamak ok kolay olmad. Bu erevede bir ok kamu kurumunun 2009 faaliyet raporlarn internet sitelerine daha koymad da dnlrse, bu almann doal kst belli olur. Rapor temel olarak bir masa ba aratrmas. Fakat baz blmlerde kanlmaz olarak

kendi verimizi yaratmak iin eitli paydalarla yzyze grmeler de yapmak zorunda kaldk. Bu erevede raporda 4 temel blm var. Bunlardan biri rgtlenme zgrlyle ilgili. Bu blm arlkl olarak alandaki uzmanlar ve genlerle grmelere ek olarak mevcut yasalarn taranmasyla olutu. kinci blm genlik almasnn kamu tarafndan nasl finanse edildiiyle ilgili. Bunun iin mevcut verileri yorumladk, apraz tablolarla yeni veriler rettik. nc blm, STK Birimi tarafndan yeni baslan Genlerin Glendirilmesine Ynelik Harcamalar zleme Klavuzundan zetlendi. Baz yeni veriler bu bulgulara ek olarak eklendi. Drdnc blm genlik almasn dorudan deil, ama dolayl yoldan etkileyen yan konular zetledi. Bu blmdeki zetler, genler ve genlerle alanlarla yzyze yaplan grmelerden elde edildi. zellikle bu blm, toplumun dier kesimleri tarafndan daha nemsizmi gibi alglanan, oysa genlik almas iin ok yaamsal neme sahip olan konulara grnrlk katyor. BLM I: TRKYEDE GENLER GENEL VERLER: 2009 verilerine gre Trkiyede 15-24 ya aras 12.514.737 gen yayor. Toplam nfusun %17sini oluturuyorlar. 2007 ylnda %18ini oluturuyorlard. Trkiyedeki en hareketli ya aralklarndan biri durumundalar. Gen nfus artmaya devam etmesine ramen toplam nfus iindeki oran azalyor. Tablo 1de de grld zere 2007den beri 15 24 ya aras gen nfusun en fazla artt il Yalovadr.7 Yalova, Dzce ve Antalyann Trkiye ekonomisine katklar temelinde bu olaan bir ynelim olabilir. Fakat ilk 10 il iinde Bitlis, Diyarbakr, G. Antep, Hakkari, Siirt, . Urfa ve Vann bulunmas ok dikkat ekicidir. G. Antep gelikin ekonomisiyle bu iller arasndan syrlrken dier illere bakarak ilk bakta dourganln lke ortalamas zerinde olmas nedeniyle oranlarn bu kadar yksek olduunu sylemek kolay olacaktr. Fakat geleneksel olarak bu illerden sanayinin ve hizmet sektrnn gelikin olduu il ve blgelere gn de devam ettiini dnrsek buradaki oranlarn bu kadar yksek olmasn aklamamz zorlaabilir. Bu durumun bir baka aklamas kriz ortamnda metropollerin eskisi kadar genler iin cazip olmad olabilir. Bu erevede tutunamadklar iin geri dnyor olabilirler. Bu durumun nedeni ne olursa olsun, mevcut durum deimemektedir. Bu illerde Trkiye ortalamasnn ok zerinde bir gen nfus bymesi yaanmaktadr.

2007den nceki senelere dnelik yaplacak bir analiz, bu rakamlarn daha salkl analiz edilmesine neden olacaktr. Fakat mevcut bilgilere TK tarafndan ulalamyor. Bu yzden analizler 2007 2009 yllaryla snrldr.

2007-2009 gen nfus (15-24) b yme oranlar (ilk 10 il)

14 12 10.4 10.2 10 8 6 4 2 0 5.7 4.1 6.4 4.3 8.7 9.2 13.2

Antalya Bitlis Diyarbakr Gaziantep Hakkari Siirt Dzce Van Yalova 0.9 Trkiye ortalamas

TABLO 1: Gen nfusun iller baznda byme oranlar. (Kaynak: TK Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) Nfus Saym Sonular 2007 2009 temel alnarak hesapland.)

Tablo 2de grld zere gen nfusun kld illerin yarsndan fazlas Anadolunun i blgelerindedir. Bu iller:
2007-2009 gen nfus (15-24) azalma oranlar (ilk 10 il)
2 0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14 -9 -5 -6.6 -7.9 -9.1 -11.6 -5.3 -5.7 0.9 Karabk Amasya Bilecik Burdur anakkale -6 -8.7 Isparta Kastamonu Ktahya Tunceli Zonguldak Trkiye ortalamas

TABLO 2: Gen nfusun iller baznda azalma oranlar. (Kaynak: TK Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) Nfus Saym Sonular 2007 2009 temel alnarak hesapland.)

Yukarda yaplan nermelerin tam tersi bu iller iindir. Genler bu illerden ciddi oranlarla gitmektedirler. Bunun temel nedenlerinden biri i olanaklarnn buralarda daha az olmas olabilir. Her iki tablonun yle bir ortak yan bulunmaktadr. Genlerin oransal olaraknormalin

ok zerinde artt ve azald illerde de genlere ynelik farkl imkanlar sunmak gerekmektedir. Artan illerde genlerin de sorunlarnn farkllat iin, azalan illerde de dier illere gidemeyenlerin hayatlarn daha kolaylatrmak iin. Her iki tablonun bizlere sunduu veriler nda: Genlerin belirli ehirlere ylmalar ve belirli ehirlerden de uzaklamak istemeleri, genlere ynelik kamu imkan ve olanaklarnn - zellikle bu ehirler bata olmak zere - tasarlanmas gerektiini gstermektedir. Bu erevede Trkiyede yerel genlik politikalaryla ilgili ncelikli 20 il yukarda bahsi geen illerdir. Ayrca bu durum, 2008 ylnda yaptmz tespitler8 ile doru orantldr Baka bir deyile: Yaam sresi ve doum oranlarndaki deiimler, daha dezavantajl blgelerde daha ge hayata gemektedir. Bu da toplam nfus iindeki oranlar den genlerin iindeki dezavantajl genlerin oranlarnn nmzdeki onylda artarak ykselmesini getirecektir. Halen 15 24 yalar arasndaki genlerin %30u okumakta (arlkl olarak lise ve niversite), %30u almakta ve %40 da okumamakta ve almamaktadr. 9 Bu oranlar 2007 ylna aittir. Kresel kriz ortamnda bu oranlarda deiiklik olma ihtimal vardr. Fakat byle bir veriye ulalamad iin bu raporda bu oranlar temel alnmaktadr. BLM II: GENLER VE RGTLENME ZGRL Genlerin rgtlenmelerinin nndeki engellerle ilgili temel sorun bulunmaktadr. 1. Halen Trkiyede faaliyet alan genlik olan 614 dernek bulunmaktadr.10 Genlik dernekleri, toplam dernek saysnn %0.7sini oluturmaktadr. Genlik dernei bana 20.382 gen dmektedir. Bu olumsuz durumun temel nedenlerinden biri, halen tm derneklerle ilgili yaanan sorunlarn genlik alanna yansmasdr. Bu konuyla ilgili sorunlar farkl almalarda ayrntl olarak dile getirildi.11 Dernek kurmak ve kurulan dernein yrtlmesiyle ilgili sorunlarn giderilmesi iin, hem mevcut yasann zgrlkler temelinde gelitirilmesi hem de kanunla uygulama arasndaki makasn daralmas gerekiyor. 2. kinci olarak 4.11.2004 tarihli Dernekler Kanununun 14. Maddesi uyarnca genlik derneklerinin diledikleri zaman genlik kulb olma sreleriyle ilgili oluan sorundur.
8 9

s. 12, Trkiyede Genlik almas ve Politikalar. S. 14. Trkiye 2008, nsani Gelime Raporu, Trkiyede Genlik, UNDP, 2008. 10 www.dernekler.gov.tr sitesindeki Dernek statistikleri mens altndaki rakamlardan derlenmitir. 11 rgtlenme zgrl ve Dernekler, STGM, 2010 (baslmak zere).

Genlik ve spor kulpleri MADDE 14. Derneklerden bavurmalar halinde; spor faaliyetine ynelik olanlar spor kulb, bo zamanlar deerlendirme faaliyetine ynelik olanlar genlik kulb ve her iki faaliyeti birlikte amalayanlar genlik ve spor kulb adn alr. Bu kulpler, Genlik ve Spor Genel Mdrlnce tutulacak kte kayt ve tescil edilir. Kulplerin organlar, bu organlarn grev ve yetkileri, kulplerin Genlik ve Spor Genel Mdrlnce de denetlenmesi ve bunlara yaplacak yardmlarn ekil ve artlar, st kurulu oluturmada uyulacak esas ve usuller, genlik ve spor faaliyetlerini yrteceklerin nitelikleri ve bunlara uygulanacak disiplin ilemleri, kulplerin kayt ve tesciline ilikin esaslar ileri Bakanlnn uygun gr zerine Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal olduu Bakanlka yrrle konulacak ynetmelikte dzenlenir.

Baka bir deyile, istee bal olarak, bavuran genlik dernekleri, Genlik ve Spor Genel Mdrlnce (GSGM) tutulan kte kayt ve tescil ediliyor. Tescil sreci, ilgili il mdrlne yaplan bavuruyla balyor. Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl (GHDB) bnyesindeki Genlik Sivil Toplum Kurulular ube Mdrlyle koordineli biimde ilerliyor. Kulp stats alan dernekler 8 Temmuz 2005 tarihli GSGM Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmelii erevesinde almalarn yrtyor.12 Genlik dernekleri zaten Dernekler Yasas erevesinde kurulan tzel kiilikler olmalarna ramen bu ynetmelikle, kulp stats alan genlik derneklerinin nasl yrtleceiyle ilgili GSGM tarafndan bir ereve izilmekte. Bu ynetmelik, bir genlik kulbnn ilgili kurullarnn nasl oluaca ve yrtmeyi nasl yapacana ynelik bir ereve belirliyor. Faaliyetlerinde genlik lideri ve eitmeni altrmay zorunlu hale getiriyor. (Madde 20). Bu uzmanlarla ilgili Genel Mdrlk/aklamas bulunmayan dier yetkili kurumlar araclyla verilmi belgelerinin olmasn zorunlu hale getiriyor. l dndaki kulplerle bir federasyon kurulmasn zorlatryor ve ayrca genlik kulplerinin birden fazla federasyona ye olmasn yasaklyor. Bylece bir kulbn hem il iinde hem dnda iki federasyona ye olmasn engelliyor (Madde 21). Genel Mdrln veya mlki idare amirliinin onay alnmas kaydyla il mdrlkleri kulpleri denetlenebiliyor, genel kurullarna il mdr veya yetki verecei kii gzlemci olarak katlabiliyor (Madde 22). Tescilden sonra beyan edilen genlik faaliyetlerine ek faaliyet yaplmas iin bu deiiklikle ilgili Genel Kurur Kararnn ilgili il mdrlne belirtilmesi gerekiyor (Madde 29). Ayrca kulpler, faaliyetlerinde Genel Mdrln Tekilat ile ilgili kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge, tebli ve emirlere uyulacan belirten bir Genlik Kulpleri Tescil Taahhtnamesini imzalamakla ykml. Bu taahhtnameye gore kulbe ait malzemeler Tekilatn emrine de tahsis edilebiliyor. (Madde 27 , d) fkras). Bu ereveyi kabul ederek bavuran genlik dernekleri, eer genlik kulb satsn alrlarsa GHDBnn sene iinde salad eitim ve genlik deiimi imkanlarndan yararlanabilirler. Ayrca bu kulplere salanan mali yardm iin de bavurabilirler. Bu haliyle Genlik ve Spor Genel Mdrl Genlik ve
12

http://www.dernekler.gov.tr/_Dernekler/Web/Gozlem2.aspx?sayfaNo=34

Spor Kulpleri Ynetmelii genlik derneklerini Mdrln denetimi altna almaktadr. Dernekler Kanununun 14. Maddesinde belirtilen genlik kulplerinin tescil edilmesi ileminin iptal edilmesi ve GSGM bnyesindeki ynetmeliin genlik dernekleriyle ilgili maddelerinin, derneklerin i ileyilerine mdahele etmeyecek biimde, salanan olanak ve hizmetlerin erevesini effaf bir biimde oluturarak, yeniden dzenlenmesi gerekmektedir. 3. nc sorun, genlerin teorik olarak en kolay rgtlenebildikleri yerler olan niversitelerle ilgili devam eden sorunlardr. niversitelerdeki renci rgtlenmeleri ile ilgili terminoloji ayn deil. Genel olarak kulpler ve topluluklar olarak adlandrlan bu rgtlenmelerle ilgili her niversitedeki uygulama farkl. Baz niversitelerde ayn anlama gelse de farkl rgtlenme biimlerine topluluk veya kulp denebiliyor. Aada, aksine deinilmedike, kulp ve topluluk kelimlerinin ikisini de ieren kulp kelimesi kullanlyor. Uygulamalar genel olarak Rektrlklerin onayyla hayata geiyor. Fakat yrtme genellikle Salk, Kltr ve Spor Bakanlklar araclyla olabildii gibi renci Birlikleri zerinden de kurgulanyor. niversitelerde eer kulp olarak bir tzel kiilik altnda faaliyet yaplmazsa, herhangi bir biimde afi asmak, toplant yapmak, aktivite dzenlemek neredeyse mmkn deil. Baz niversitelerde yaplan faaliyetlerden, mesela Bahar enliklerinde tantm masas amak iin, niversite ynetimi cret talep ediyor. Baz niversitelerde kulbe yeni yeni ye almnda okul ynetimi ye bana cret alabiliyor. Kulplere finansman salanmas, Rektrlklerin belirlemesiyle bir ok niversitede erevesi net olarak belirlenmemi biimde, effaf olmayan srelerle hayata geiyor. Bu da zaten dzenli geliri olmayan rencilerin rgtl olarak i yapabilme kapasitesini olumsuz etkiliyor. Teoride niversitenin kulplere ynelik her sene salad bir denek var. Bu denekten yararlanmak iin sene banda bir aktivite planyla niversitenin ilgili birimine bavuruluyor. Birim, uygun grd kulplerin, uygun grd aktivitelerine mali destek salyor. Fakat hangi kulbn hangi projesine neden ve ne kadar destek salandyla ilgili bilgiye ulamak bir ok niversitede ok zor. Ayrca mevcut planda zaman iinde bir deiiklie gidilirse, ilgili aktivite planlanmad gerekesiyle fonlanmyor. Kulplerin kendileri niversite dndan destek bulmak isterse, bu ba dorudan niversite kulplerinin kasasna deil, bu ile ilgili niversite biriminin kasasna gidiyor. Buradan kulbe veriliyor. Bu srete bu batan kesinti yaplyor. Her niversite kulbnn sabit bir mekan yok. Oysa bir kulp iin niversite iinde sabit bir mekan olmas, rgtlenmenin derinlemesi ve kurumsallamas asndan ok nemli. niversite ynetimlerine yakn kulplere, mekan daha kolay salanrken dier

kulplerin mekan olamayabiliyor. Kulp odalarnda fotokopi, faks, telefon ve internet gibi haberleme aralarnn olmamas rgtlenmeyi gletiren noktalar. rencilerin rgtlenmesini kolaylatrmak amacyla niversitelerin salad ayni ve nakdi kaynaklarn datlma sreleri effaflamaldr. niversite ynetimleri her kulbe eit mesafede durmaldr. Eer ayn niversite iinde ayn konuda alan bir kulp varsa, ayn konuda alan baka bir kulp kurmak baz niversitelerde imkansz olabiliyor. stenilen konuda kulp kurmak da zor. zellikle alma alan LBGTT ve insan haklar gibi olan kulplerin kurulmas reddedilebiliyor. Ayrca niversite ynetimleri deitiinde, bazen tm kulpler feshedilerek tekrar kurulmalar isteniyor. O zaman yeni ynetimin keyfine gre baz kulpler kurulamayabiliyor. STKlarn niversitelerdeki kulplerle organik bir ilikisi olamyor. Fakat niversite ynetiminin inisiyatifine gre, ilgili STKyla neredeyse organik ilikisi olan birok kulp kurulabiliyor. zinler hangi STKya hangi kriterler zerinden veriliyor belli deil. Baz niversitelerde kulpler sadece faklte baznda kurulabiliyor. Bylece sadece mesela hukuk fakltesinde kurulan toplulua sadece o faklteden renciler ye olabiliyor. Ayrca o topluluk sadece ilgili faklte bnyesinde faaliyetlerini hayata geirebiliyor. Buna ek olarak ayn niversite iinde bir fakltenin izin vermedii kulbe baka bir faklte izin verebiliyor. rgtlenmek temel bir haktr. Buna ramen kulp kurmak zordur. niversite ynetiminin onay deil bilgilendirilmesi odakl bir kulp kurma srecinin standartlamas gerekiyor. Ayrca kulp kurmakla ilgili bilgilere ulamak bir ok niversitede zor. Bu bilgiler internet sitelerinde olmad gibi niversiteden kulplere akan bilgi srelerinde hem bilginin vrerilme biimi, hem de datlma srelerinde sknt var. Bylece niversitenin ilgili konuda yapt herhangi bir deiiklikle ilgili bilgi, kulplere ulamad lde kulplerin hareket alan daralabiliyor. Baz niversitelerde faklte veya kamps baznda kurulan renci toplululuklarnn birka birleerek niversite kulb stats alabiliyorlar. Fakat hangi kritere gre bu uygulama yaplyor, bir standart mevcut deil. Birok niversitede akademik danman uygulamas var. Her kulbn bir danman oluyor. Bu danmann onay olmadan ilgili kulp faaliyet Baz niversitelerde renciler bu danmanlar kendileri buluyorlar. Fakat baz niversitelerde danmanlar atanyor. Eer kulple danmann grleri arasnda farkllk varsa kulbn aktivite yapmas engelleniyor veya zorlayor.

Akademik danmanlk uygulamas, niversite ynetiminin renciler zerindeki kontrol mekanizmalarndan birine dnm durumda. Tamamen kaldrlmas gerekiyor. BLM III: GENLK ALIMASININ FNANSMANI Halen dorudan genlik STKlarna mali hibe salayan iki devlet kurumu bulunmakta. Bunlardan biri DPT bnyesindeki Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakanl (Ulusal Ajans)13 dieri de GSGM bnyesindeki GHDB. Bu blmde nc olarak SODES Projesi kapsamnda datlan hibelerin ayrntsna da girilmitir. 1. Ulusal Ajans Ajans, iki program yrtyor. Bunlardan biri dorudan genlerin gnlllk temelinde sivil katlmlarn gelitirmeye ynelik Genlik Program, dieri iinde Erasmus, Comenius, Leonardo ve Grundvig alt programlarn barndran Hayatboyu renme Program. Burada, genlik almas alanyla dorudan ilgili olduu iin sadece Genlik Programyla ilgili bilgiler yer alacak. Yeni Genlik Program, 2000 2006 yllar arasnda uygulanan Genlik Programnn ieriine benzer bir uygulamayla 2007 2013 yllar arasnda uygulanyor. Genlik Programnn btesi, 1 Ocak 2007 31 Aralk 2013 tarihleri iin AB apnda 885.000.000 Avrodur.14 Trkiyenin 2007 2009 yllarnda taahht ettii bte miktar srasyla 3.260.000, 3.420.000 ve 3.590.000 Avrodur.15 Btenin geri kalan AB tarafndan karlanmaktadr. Programn en gl yanlarndan biri, aada ayrnts verilen bir ok Eyleme bavururken sivil bir tzel kiilik aranmamasdr. Genlik gruplar da bu olanaklardan yararlanabilmektedir. Bir dier gl yan, genlerin sivil toplumda fiziki hareketliliini lke iinde ve dnda - salamaya ynelik imkanlar iinde barndrmasdr. Aadaki tablo, vermektedir. Genlik Programna yaplan bavurularn toplam saysn

13 14

www.ua.gov.tr 15 Kasm 2006 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Komisyonu tarafndan alnan 1719/2006/EC numaral karar (http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/site/en/oj/2006/l_327/l_32720061124en00300044.pdf) 15 s. 23, Genlerin Glendirilmesine Ynelik Harcamalar zleme Klavuzu.

1,200 1,039 1,000 800 668 600 Proje Says 400 212 200 32 0 1.1 1.2 1.3 2 Eylemler 3.1 4.3 5.1 145 22

314

Tablo 3: 2007 2009 yllar arasnda Ulusal Ajans tarafndan yrtlen Genlik Programna yaplan toplam proje bavurularnn alt programlar (Eylemler) temelinde dalm. Kaynak: www.ua.gov.tr sitesindeki hibe bavuru sonularndan derlenmitir.

En fazla proje bavurusu Eylem 1.2ye olmaktadr. Bu eylem kapsamnda genlik kurulular/gruplar, baka bir lkeden ortaa ihtiya duymadan, Trkiye iinde kendi etraflarnda grdkleri bir sorunun zmne ynelik proje yapabilmektedir. kinci en fazla bavuru says da Eylem 1.1 kapsamndaki genlik deiimlerine yneliktir. Genlik deiimleri, farkl lkelerden gelen genlerin birbirlerinden renmelerini salayan, en az bir AB lkesinden ortak kurulula yaplan projelerdir. Eylem 1.2ye yaplan bavuru saysnn okluunun bir nedeni, Trkiye dndan bir ortak ihtyac bulunmamas olabilir. Bu, eitim sisteminin genlerin yabanc dil renmelerine olanak vermemesinin dorudan bir sonucu olabilir. En az iki talep srasyla, genler ve genlerle ilgili uzmanlara ulusal ve uluslararas seminer ve toplant imkanlar salayan 5.1 ve genlerin demokratik yaama ulusal ve uluslararas dzeyde katlmn salayan Genlik Demokrasi Projeleri balkl Eylem 4.3e yneliktir. Aadaki tabloda da grlecei zere mevcut arz talebi karlayamamaktadr. Bir program lkesinde STKlarn ev sahipliinde gnll olabilme imkan salayan Eylem 2 balkl Avrupa Gnll Hizmeti, en yksek kabul oranna sahiptir. Bunu 5.1 ve AB Komu lkeleriyle Birliine olanak salayan Eylem 3.1 izlemektedir.

2007 - 2009 Genlik Program Eylemler Baznda Kabul Oranlar

120 100 80 %60 40 20 0 1.1 1.2 1.3 2 Eylemler 3.1 4.3 5.1 60.8 52.2 34.3 98.1

68.8

68.3

72.7

Tablo 4: 2007 2009 yllar arasnda Genlik Program alt eylemlerine yaplan bavurularn kabul oranlarn gstermektedir. Kaynak: www.ua.gov.tr adresindeki hibe bavuru sonularndan derlenmitir.

Proje bavuru saylar, genlik sivil toplum alannn ihtiyacn aka ortaya koymaktadr. Bu erevede: Genlerin gnlllk temelinde toplumsal yaama katlmn salayan yerel giriimlere ve farkl lkelerden gelen genlerle ortak almalar yapmaya genler tarafndan talep vardr. Bu konuda, farkl imkanlar da seferber ederrek gerekiyorsa farkl hibe olanaklar oluturarak bu talebin arzn oluturmak gerekmektedir. Aada grld zere Genlik Program kapsamnda datlan hibelerin byk bir miktar genlerin Avrupa apnda hareketliliini salamaya ynelik olarak harcanmaktadr. Bu dnemde, Eylem 1.2 balkl Genlik Giriimleri dndaki tm hibeler ki toplam hibelerin sadece %15ini oluturmaktadr - bu yndedir. Bir gencin Trkiye dahil Avrupadaki bir program lkesinde gnll olarak bir STKda sorumluluk almasna ynelik tasarlanan Avrupa Gnll Hizmeti (Eylem 2) kii bana en fazla hibenin verildii alt programdr.

418,795 2,339,843

6,317,630 2,064,658

Eylem 1.1 Eylem 1.2 Eylem 1.3 Eylem 2 Eylem 3.1 Eylem 4.3 Eylem 5.1

4,929,267 472,268

2,790,733

Tablo 5: 2007 2009 yllar arasnda Ulusal Ajans tarafndan Genlik Program kapsamnda datlan alt programlar (Eylemler) baznda hibe miktarlar (Ulusal Ajansn internet sitesindeki kabul listeleri temel alnarak hesapland. Yedekler ve Kabul/Yedekler de listeye dahil edildi.).

2007 2009 dneminde verilen hibeler, bavuru tarihlerine gre gruplandrldnda ortaya aadaki gibi bir sonu kmaktadr. Genlik Deiimleri (1.1) ve Avrupa Gnll Hizmeti (2) en fazla hibe datlan Eylemlerdir. 1.1de ok uluslararas katlmc olduu iin, 2de uzun sreli ama kalite temelli bir program olduu iin bu normaldir.

(2008 - 2009)

17.7 25.1

2009 Nisan 2007, Nisan 2008, Nisan2009 Haziran 2007, Haziran 2008, Haziran 2009 20.7 Eyll 2007, Eyll 2008, Eyll 2009 Kasm 2007, Kasm 2008, Kasm2009

17

19.5

Tablo 6: Bavuru tarihlerine gre kmelenen eylemlerin 2007 2009 dneminde Ulusal Ajans tarafndan verilen tm hibeler iindeki yzdeleri.

Grld zere Kasm bavuru aynda verilen hibelerin oranlarnda dier aylara gre en az %5lik bir art bulunmaktadr. Buradaki nemli soru, hangi genlerin bu hibelerden yararlanddr. Kasm ayndaki bir art, rencilerin beraber olduu

dnemlerde proje yapmak iin bavurduklarn gsteriyor olabilir.16 Bu da Genlik Programnn hedef kitlesi olan dezavantajl genlerin programdan yararlanma oranlarnn dk olduunu akla getirmektedir. Ayn tabloyu Eylemler temelinde ele aldmzda aadaki veriler ortaya kmtr. Yerel projelere ve genlik deiimlerine yaz sonuna doru talep olmakta, Avrupa Gnll Hizmetine kn gidilmekte (ve ya ev sahipli yaplmakta), toplantlar da yaz sonu yaplmaktadr. Tabi burada mutlaka aklda tutulmas gereken bir nokta, baz projelerin proje balang tarihlerinden ok daha nceki dnemlerde bavurularnn olabildiidir.

40 35 30 25 20 % 15 10 5 0 Nisan Haziran Ay Eyll Kasm Eylem 1.1 1.2 1.3 2 3.1 4.3 5.1

Tablo 7: Ay ve Eylemler temelinde Genlik Program tarafndan datlan hibeler.

2. Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl (GHDB) Genlik ve Spor Genel Mdrl bnyesinde almalarna devam etmektedir. GHDB, genlerin serbest zamanlarn geirmelerine ynelik destekler sunmaktadr. l Mdrlkleri bntyesindeki genlik merkezleri, yazn dzenlenen genlik kamplar, genlik kulplerine ynelik hibe destekleri, eitim olanaklar ve genlik almas alannda zellikle Avrupa Konseyi bata olmak zere uluslararas paydalarla ilikiler Bakanlk zerinden yryor. Bu blmde arlkl olarak GHDBnn harcamalarnn ayrntlarna baklacaktr. Ayrca performansla ilgili rakamlara da bu blmn sonunda deinilecektir. Bakanlk bnyesindeki 7 ube mdrlne ocuk Oyunlar ube Mdrl 2009 ylnda eklenmitir. Bylece ube mdrlkleri says 8e kmtr. Mdrlk btesindeki spor lehine varolan getiimiz senelerdeki dengesizlik deimemitir.

16

Proje balang tarihi genellikle, ilgili dnemden en az iki ay sonra oluyor.

(TL)
250,000,000 200,000,000 150,000,000 100,000,000 Harcama (TL) 50,000,000 5,453,631 0 GHDB Destek hizmetleri Harcama kalemleri 16,711,112 224,699,903

Tablo 8: 2008 yl GSGM harcamalar iinde Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl ve sporla ilgili Bakanlklar karlatrmas. Kaynak 2008 GSGM Faaliyet Raporu.

Grld zere bu rakama 223.580.728 TLlik GSGM l Mdrlkleri btesi dahil edilmedi. l Mdrlklerinin faaliyetlerinin bir blm mesela genlik merkezlerinin mdrlerinin maalar gibi - genlikle alakal olmasna ramen bu rakamann dahil edilmesi durumunda aradaki uurum daha da keskin olacaktr. Bu haliyle GSGM btesinin sadece %2.2si genlie harcanmtr. Genlerin serbest zamanlarn geirmelerine faaliyetlere daha fazla bte ayrlmaldr. ynelik

Bu raporun rgtlenme zgrl blmnde ifade edildii erevede GHDBnin onayyla talep eden genlik dernekleri tescillenerek genlik kulb statsn almtr. Daire Bakanlda her sene bu kulplere mali destek salamaktadr. Hangi kurulua neden hibe verildiiyle ilgili bir aklama bulunmamaktadr. Aadaki tabo 2006 2009 yllarndaki hibe miktarlarn gstermektedir.

145 140 135 130 125 120 115 110 105 2006 119 2007 Sene 122 2008 129 353,000 380,000 372,000

410,000

420,000 410,000 400,000 390,000 380,000 370,000 360,000 350,000 340,000 139 330,000 320,000 Kulp Says TL

2009

Tablo 9: 2005 2009 yllar arasnda GHDBnn ka Genlik Kulbne ne kadar mali destek saladn gstermektedir. ubuklarn yanndaki rakamlar hibe verilen kulp saysn, stndekiler de hibe miktarn gstermektedir. Kaynak: GSGM 2008 Faaliyet Raporu ve www.ghdb.gov.tr adresindeki bilgilerden derlenmitir.

GHDBnn her sene kulp bana salad hibelerde bir azalma vardr. Buna ek olarak enflasyonu da bu rakamlara kattmzda real d daha fazladr.

Miktar (2006 - 2009)

4,000 3,500 3,000 2,500 TL 2,000 1,500 1,000 2006 2007 Yl 2008 2009

2,966

3,049

2,923

2,950

TL

Tablo 10: Genlik Kulb bana GHDP tarafndan salanan TL cinsinden hibe miktar. Kaynak: GSGM 2008 Faaliyet Raporu ve www.ghdb.gov.tr adresindeki bilgilerden derlenmitir.

Hem genlerin toplumsal katlmn gelitiren, hem de ihtiyalar temelinde rgtlenerek seslerini kartabildikleri kurulular olarak genlik STKlarna ynelik daha fazla mali destee ihtiya vardr. Genlik kulplerine datlan hibe miktarlarna il baznda baktmzda en fazla hibe alan il Ankara olarak karmza kmaktadr. Ankaray stanbul ve Diyarbakr takip etmektedir. Son 4 sene iinde datlan hibe miktar 1.515.000 TLdir.17

300,000 250,000 200,000 150,000 TL 100,000 50,000 0

272,500 175,500

79,000 73,000 68,000 65,000 50,000 42,000 41,000 40,000

Ankara

Diyarbakr

Trabzon

Antalya Afyonkarahisar

Bursa

orum

Tablo 11: l baznda genlik kulplerine 2006 2009da datlan toplam hibe miktar. Kaynak: www.ghdb.gov.tr adresindeki hibe alan genlik kulpleri listesinden
17

Bu rakamn sene bazndaki dalmna bakldnda, GHDBnn sitesindeki listelerle GSGMnin Faaliyet Raporlar arasndaki rakamlarda ufak farkllklar vardr. Burada GHDB sitesinden aklanan listeler temel alnmtr.

oluturuldu.

Ayn dalma bu sefer genlik kulb bana hibe datlan il olarak baktmzda stanbul birinci sraya oturmaktadr. Fakat hem yukarda, hem de aadaki tabloda 2008 ylnda Mevlana Hogrsnde Uluslararas Genlik Bulumas iin imzalanan protokol gerei Folkler Mzik Genlik Kulb Derneine salanan 95.000 TLlik hibe de vardr. Bu rakam kartld lde stanbul ilk 10 il arasna girememektedir. Aadaki tabloda tm illerin Erzurum dnda - batdan olmas dikkat ekicidir.

8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 TL 3,000 2,000 1,000 0

7,313

7,000

5,500 5,000 5,000 4,750 4,129 4,000 4,000 4,000 2,973

Bolu Sakarya Erzurum Samsun

Tokat

Ankara Ardahan

ankr

Ortalama

Tablo 12: STK bana en fazla hibe datlan ilk 10 il (2006 2009). Kaynak: www.ghdb.gov.tr adresindeki hibe alan genlik kulpleri listesinden oluturuldu.

Trkiyenin gneydousunda sivil toplum nemli bir yere sahiptir. STEP lke raporunda da belirtildii gibi ... bolgedeki sivil toplumun uzerinde ciddi bir agrlk, sorumluluk, yuk ve hatta bask oldugu yinelenmistir. Bu ayn zamanda sivil toplumun bolgedeki toplumsal ve siyasal oneminin de bir ifadesidir.18 Bu erevede tescil sreciyle bu blgedeki STKlarn kurduu ilikinin bir gstergesi olarak tablo okunduunda, ciddi bir sorun olduu gze arpmaktadr. Nedeni bilinmemekle birlikte hem arz, hem de talep arasnda bir uyumsuzluk vardr. Bu bize kamu finansmannn niteliinden ok sivil toplumun yapsyla ilgili de bir bilgi vermektedir. Buna ek olarak ilgili grafiklerde nfus ve gelimilik oranlar olduka yksek olan zmir yoktur.

18

S. 17, STEP Trkiyede Blgesel Dzeyde Sivil Toplum Deerlendirmesi, TSEV Yaynlar, 2005, stanbul.

2007 - 2008 Genlik Merkezleri ye ve

45 40 35 30 25 % 20 15 10 5 0

40

ye says

Faal ye says

Tablo 13: 2007 ve 2008 yllarnda genlik merkezlerindeki kaytl ye ve faal ye saylarndaki deiimin orann gstermektedir. Kaynak: 2008 GSGM Faaliyet Raporundaki rakamlardan yararlanarak oluturulmutur.

2007 2008 yllarnda genlik merkezleri ye saylar srasyla 153.802 ve 214.673 olmutur. Ayn senelerdeki faal ye says da 48.730dan 52.709a kmtr. Yandaki tablo iki senedeki art oranlarn karlatrmal olarak vcrmektedir Grld zere ye saysndaki art faal ye saysndaki artn 5 katdr. Bunun en temel nedeni, genlik merkezlerinde bir izleme sistemi bulunmamas ve ye olanlarn merkezle ilikileri bitmi olmasna ramen ye olarak gzkmeleridir.. Genlik Merkezleri says 2007 ylndaki 135ten 2008de 147ye kmtr. Bu haliyle merkez bana den 15 -24 yalar arasndaki gen says 85.000in stndedir. Faal ye saysn genlik merkezlerine oranladmzda 2008 yl iin genlik merkezi bana den gen says 359dur. Buna ek olarak genlik merkezi saysndaki art oran %10.8ken faal ye saysndaki art %8de kalmtr. Halen genlerin serbest zamanlarn geirmelerine olanak salayan genlik merkezleri yeterli deildir. Kamu nmzdeki dnemde Ortam Vadeli Mali Planda grld zere btede arttrma gitmemektedir. Bu da mevcut genlik merkezlerinin saysnda nemli bir art olmayacann gstergesidir. Mevcut genlik merkezi ihtiyacn karlamaya ynelik olarak STKlarn genlik merkezlerine destek, kamu finansman ve tesis kullandrma yoluyla olmaldr. 3. SODES GAP Eylem Plan kapsamnda yrtlen Sosyal Destek Program (SODES); Adyaman, Batman, Diyarbakr, Gaziantep, Kilis, Mardin, . Urfa, rnak ve Siirtte yrtlmektedir. Program bu illerdeki dezavantajl kesimlerin sosyal ierme, istihdam

ve kltr, sanat ve spor projeleri kapsamnda desteklenmesini salyor. Programn ncelikli alanlarndan biri genler olduu iin bu raporda yer verdik. Her sene DPT Mstearlnca yaplan ar erevesinde kamu kurumlar, belediyeler ve STKlar bavuru yapabiliyorlar. Yaplan bavurular nce Valilikler araclyla deerlendirilip uygun grlenler Mstearla gnderiliyor. Daha nce SODES kapsamnda, 2008 yl iin oluturulan 42.000.000 TLlik harcamann iinde 12.620.720 TLlik harcamann genlere ynelik projelerle ilgili olduunu tespit etmitik.19 Buna ek olarak SODES bnyesinde hibe almaya hak kazanan tm kurumlarn dalmn inceledik. Bunu yaparken tm kamu kurumlarn, belediyeleri ve sivil toplum kurulularn ayr kategoride topladk. Aada bununla ilgili tabloyu bulabilirsiniz.
STK Belediye Kamu 100% 80% 60% 40% 20% 0% Kltr Sanat
2,054,230 133,200 1,788,310 2,261,920 1,980,690 494,100

4,512,920

13,628,800

14,970,830

Tablo 14: SODES kapsamnda salanan hibelerin kurum baznda kmelenmesiyle oluan tablo, www.dpt.gov.tr adresindeki SODES 2008le ilgili verilerden derlendi.

Her alt balk temelinde %60 aan yzdelerle kamu kurulularnn yrtt projeler fonlanmaktadr. Elimizde bavuru bilgileri olmad iin taleple arz arasndaki farkllk tespit edilemedi. Fakat blgenin kendine zg artlar da gznne alndnda karmza iki olaslk kyor: Bunlardan biri blgede STKlarn byle bir programa talebi olmamas ki bunun ok farkl nedenleri olabilir. kincisi STKlarn talebi olmasna ramen eitli nedenlerle bu fonlardan yararlanamyorlar. Her iki durum da genlik kulpleriyle ilgili bir nceki blmde yaplan tespitletle paralellik gstermektedir. SODESin sivil toplum tarafndan kullanm snrldr. Kamu kurulularnn srecin STKlar tarafndan sahiplenmesine ynelik aba gstermelidir. zellikle son iki senedir en fazla gen nfus bymesine sahip olan ilk 10 il iinde yer alan ve SODESin kapsad Diyarbakr, G.
19

s. 26, Genliin Glendirilmesine Ynelik Yaplan Harcamalar zleme Klavuzu.

Antep, Siirt ve . Urfada bu daha da nem kazanmaktadr. BLM IV: GENLERN GLENDRLMESNE YNELK YAPILAN TM HARCAMALARIN ZETLER Bu blmdeki veriler, Genlerin Glendirilmesine Yenlik Harcamalar zleme Klavuzundan20 derlendi. Trkiyenin 2008 ve 2009 senelerinde, rgn eitim kalemi dnda genlere ynelik harcamalarn tespit etmek iin aadaki kurumlarn ilgili harcamalarna bakld. Genclik ve Spor Genel Mudurlugu (GSGM): Spora ve genclige yonelik harcamalar Kredi ve Yurtlar Kurumu (Yurt Kur): Universite gencliginin barnmas, kredi ve burslarna yonelik harcamalar DPTye bagl Avrupa Birligi Egitim ve Genclik Programlar Merkezi Baskanlg (Ulusal Ajans): Hayatboyu Ogrenme ve Genclik Programlar ile ilgili harcamalar Sosyal Destek Program (SODES): Gencligin guclendirilmesi ile ilgili kultur ve sanat projeleri TUBITAK Altndaki Bilim Insan Destekleme Daire Baskanlg (BIDEB): Genc arastrmaclara yonelik karslksz egitim burslar Turkiye Is Kurumu (Iskur): Aktif isgucu programlarndan mesleki egitim konularnda yararlanan genclere yonelik harcamalar Milli Egitim Bakanlg: Genclere yonelik burs ve yurtlarla ilgili harcamalar YOK: Universitelerde calsan arastrma gorevlilerini yurt ds egitimlerine yonelik burslar. Bu harcamalar tespi edlirken zellikle TUBITAK, YOK, Milli Egitim Bakanlg ve ISKURla ilgili harcamalardan 15 24 ya aras genler ayrtrlamad iin 24 ya zerindekilere ynelik harcamalar dahil edildi. Bu erevede Trkiyenin Genlerin Glendirilemsine Ynelik yapt harcamalar 2008 iin 2.387.298.878 TL, 2009 iin 3.143.090.232 TLdir. Trkiyede gen bana den 2008 yl harcamas 191 TL, 2009 iin 251 TLdir. Artn temel nedeni KUR harcamalarndaki olaanst arttr. Yaplan harcamalarn %75i, eitimdeki genlerin glendirilmesine yneliktir. Baka bir deyile eitim dndaki genler (gen nfusun %70i) btenin sadece %25inden yararlanabilmektedir. Bu oranlarn gen bana den bte rakamlarna bldmzde:
20

http://stk.bilgi.edu.tr/stkButce.asp

Eitimdeki her gence yaplan harcama 586 TL, eitim dndaki (okumayan ve almayan ve ya alan) genler iin 108 TLdir. BLM V: GENLK ALANI VE DER KONULAR 2009 ylnn genlik alanyla ilgili en temel gelimelerinden biri Genlik Strateji Dokman ve yeni Genlik Ajans kurulma almalardr. Dokmann nasl yasalaacayla ilgili sre devam etmektedir. Bir taslak olumutur. Genler Trkiyenin fiziki olarak en hareketli nfusudur. Uluslararas hareketlilik asndan da son yllarda Erasmus ve Genlik Program gibi imkanlar bu srece olumlu katk yapmlardr. Fakat pasaport ve vize cretleri ok yksektir. 6 aylk pasaport harc 126 TL, czdan creti 138 TLdir. Buna vize creti ve salk sigortas da eklendiinde, sadece belge masraf 500 TL civarnda olmaktadr. Bu rakam genler iin ok yksektir. Belediyeler rencilere ynelik toplu tama aralarnda indirimli bilet uygulamas yapmaktadr. Oysa zellikle almayan genlerin ehirleri kullanmalar nemlidir. Buna ek olarak renciler ilgili pasoyu aldklar ehir dnda baka bir ehirde indirimli biletlerden yararlanamamaktadrlar. lk aamada renci pasosunun ulusal apta tannmas, buna ek olarak renci indiriminin yansra bir genlik indiriminin de uygulanmas gerekmektedir. Yurt-Kur bnyesindeki yurtlar yazn atl kalmaktadr. Genlik projeleri kapsamnda bu yurtlarn kullanm hem STKlarn finansal adan rahatlamasn salayacak, hem de niversitelerle ilgili ehrin genleri arasnda farkl bir ilikinin balamasna neden olacaktr. Fakat mevcut ynetmelikle mnkn deildir. Grevlilerin inisiyatifiyle baz uygulamalar yaplabilmektedir. Ynetmelikte yaplacak basit bir deiiklikle bu imkan salanabilir. SONSZ Yukarda grld zere Trkiyede genlik almalarnn gelitirimesiyle ilgili temel iki alanda iyiletirmelere ihtiya vardr. Bunlardan biri dorudan rgtlenme zgrlnn nndeki engelleri kaldrmaktr. Bu sivil alanda genlerin daha fazla yer almasn salayacak, gnlk hayatla daha btnlemelerinin nn aacaktr. Dieri de sivil alann finansmandr. Finansmann kendisi alann ieriini olumlu ve ya olumsuz deitirebilme potansiyeline sahiptir. Burada finansman salayanlarn (devlet, belediye, vb.) tm paydalara eit mesafede durmamas, demokratik kltrn geliememesini destekler. Bu iki konuda atlacak genler ve genlerin kurulularnn lehine her adm, Trkiyede devletle genler arasndaki g ilikisini genlerin lehine dntrecektir. htiyalar temelinde politika retmenin birincil art da mevcut talebi karlamaksa bu konuda yaplacaklara bizzat zneyi katmann aralarn da oluturmak gerekmektedir.

KAYNAKLAR - Genlik ve Spor Genel Mdrl: Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmelii, Resmi Gazete Says: 25869, Genlik ve Spor Genel Mdrl Faaliyet Raporu, 2007, Ankara - Genlik Program Hibe Bavuru Sonular (2007 2009) - Genlik ve Spor Genel Mdrl Faaliyet Raporu, 2007, Ankara - Genlik ve Spor Genel Mdrl Faaliyet Raporu, 2008, Ankara - Hibe Datlan Genlik Kulpleri Listesi 2005 2009, GHDB, Ankara - N. Yentrk, Y. Kurtaran; Genliin Glendirilmesine Ynelik Yaplan Harcamalar zleme Klavuzu, stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi, STK almalar Eitim Kjitaplar Bte zleme Dizisi No: 6. - N. Yentrk, Y. Kurtaran, G. Nemutlu; Trkiyede Genlik almas ve Politikalar, , stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2008, stanbul - STEP Trkiyede Blgesel Dzeyde Sivil Toplum Deerlendirmesi, TSEV Yaynlar, 2005, stanbul. - TK Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) Nfus Saym Sonular 2007 2009 - Trkiye 2008: nsani Gelime Raporu - Trkiyede Genlik, UNDP, 2008, Ankara. - www.dernekler.gov.tr - www.dpt.gov.tr - www.ghdb.gov.tr - www.tuik.gov.tr - www.ua.gov.tr - Yurt Kur Faaliyet Raporu, 2007, Ankara - Yurt Kur Faaliyet Raporu, 2008, Ankara