Professional Documents
Culture Documents
Rural Finace Manual 1
Rural Finace Manual 1
w m iY g n ve vb vj yq
1 fw K | g vt A v_ m vgvw K A R evi D qbi j K b evR R vi jvi 8w D U cR 117 w M vgi grm xexM ^ `vM jvi U R Yi -D M VZ ckvR e m V w xw sM b grm xex m V R sM b bvg c Z Z n w w qQ c Z U M vgi cyizl I gw | w w njviv A vjv`v A vjv`v m V Z K sM b ix iQ G M vg m V | B sM bw j grm xex R m c `vqi A Z _ bw K Kg Kv i K `w e`yZ cw iYZ nqQ m `i ^ v m q, | `m PQ `vb-A by`vb I A bvb A vq w bq m nqQ w c Z vw vw bK Z ej| c Z U M vgm V nw w w sM bi bvg Lvjv nqQ evsK w ve| evsK U nm vKv R gv nPQ w bqw fve| evoQ m V gZ sM bi Zn ej| Z M m w vw ` w nqQ Z ej m vjb I A nw vq w K Kg v Z ej fw K nw eenvii| m `i gvS A `m vq ew g~ jK Q -LvU vU eem R y` FYi c vi b Pjb Z vB m V sM bi c v_w gK K m PxZ A g ~ f nqQ m V | sM bi Znw ej m cw w ve iY I m V Z ej m vjb eevi K Z nm w K nw gvag h_vh_ A _ eevcbv c Z c vw K w eZ bi c qvR `Lv w b `qQ | 2 A _ e vcb | vw K e v m V sM bi D k m vabi j A _ m vw K c`i m yz, w ePY I bvq-w eenviK vw K eevcbv ejv b A _ nq| m V cw sM b iPvjbvi c Z U A vr cw bv w w _ iK c bqY _K iy K Kg ~ ev i m Px evqbi m j ch K vqi LiP I A vqi h_vh_ w ve iYi gvag R nm evew `nxZ I v ^ Z c Z PQ v w vB A _ eevcbvi gj D vw K k| G PQ v ejZ m k ^ Z sw m Kj ci ga Lvjv-gjv A _ m vw K cK eySvbv nq _vK A | vevi m V sM bi m j jb-`bi R K b m k sw m Kji KvQ `vqe ZvK R evew `nxZv eySvbv nq|
L) A _ jb-`bi iK vw K W c m m e gq w bixvi c gvbm PK `w w ve c jj nm Z ivLZ ne; M m V ) sM bi A _ jb-`bi hveZ vw K xq iK W c `vw c K K qZ v g Z ve`i ^ vi _vK ne; Z N m V ) sM bi w vei LvZ nm vc nvj-bvM ivLZ ne G v` es evR gvZ U veK c LiP I A K Z vqi w eeiY w ` bw w ve ew Z m gZ w ce K nm n gq jw iZ ne; O m V ) sM bi evw K w ve w l nm eeiYx w vei LvZ ci nm v w Z c fw Z K iZ ne; G es P) w ba iZ Q vw K w ve w nm eeiYx Z K w ix i bixvi gvag Z m Z hvPvB K vi Z v iZ ne| 4 A _ e vcb w m iY iyZ | vw K e vq n ve i m V w ve iYB Avw K eevcbvi giy` A w K nm _ | vq I eqi m V w ve c w K nm gvYK m w n ba iZ Q vw K h_vm gq w ` LvZ iKW fy K eevB nPQ bw vq ivi nm iY w ve iYi gvag m V w ve | nm sM bi hveZxq m c`i c Z A K ev I q/ew m cK R vbv hvq| G w elq A _ eevcbvi D vw K k m g n h_vh_fve c Z w djbi j m V w w LZ c sM b b jw e kZ vejx A ekB cvjb K ie| c e k jx Z ve 1. `bw `b m vavib LiPvejx hgb- R K Q , jg vU LvU A vcvqb B vw LiP cw Kvk _K LiP K hve| Z ` U iv w ` m A bw gq i A i cw K U vki fvD Pvii gvag Z m v g^ K q iZ ne| 2. m aibi jb`b A Kj ekB W eU I w U fvD w W Pvii gvag jb`b K iZ ne| 3. w fbaibi eq PK gvag cw ew i ikva K iZ ne| 4. gvw K w w U m fI gw s-G w ve iK/w gbvbxZ m nm fI-i `m D Z _K m Vbi A _ Avq eq I evsKi cw sM vw K w Zm w Kji A w i R D eM Z b cvcb Kieb| 5. c Z gvm cY w i v A vq eq w ve I evsK nm i w Z m k w sw G U m Kw nR w eeiYx m k sw m shy KiZ n e| Z m v Kji A w i R eM Z b w viw -i fA m bvw mevW U w U vw q `Z ne| 6. hK vb aibi FY m ieivni R b m nR I m v`v gvU v jvfvsk/m w y` ba vib K iZ ne|
7. m V sM bi evsK PK eB ivLvi `vw qZ PK ^ viKvix
LvZ vq
ew eZ Ab K m ew w U m xZ vb r i bK siY K iZ ne|
5 R ve `n vg | e w xZ
jK w m iY e v n ve e
m V sM bi h veZ xq m c` I Z eji gvw nw jK m vaviY m e`| `m G m B c` I Z eji m nw y eevcbvi `vw _vK m V qZ sM bi K KZ ve`i D G `vw g ci| B qZ m V fve cvjb Kivi G w K Kgv c gvYK nPQ w bfy j A _ w vw K eeiYx| A G A _ w vi B vw K eeiYx ix nq Z w vei iK nm W c _K m V | w Kfve iw Z w ve nm eevi gvag c Z jZ nq m w dw c`i eenvi I Z vi q/ew m cw Z Kg K KZ v`i R evew `nxZ m v| c` A vnibi D , eqi LvZ q/ew i K rm , viY G m KQ B ew yB w vw fve c Z jZ nq A _ w e iZ w dw vw K eeiYxZ | 6 m V iZ w jm | sM b n e svb gw njv I cyiyl M vg m V sM bB nPQ grm xw m V R e sM bi g j w | G m V m fw B sM b g ni A vqi D rm gvU vgyw fve G U KB aibi| A A vi vqi D w ga rm ji _vKQ : K m `i m q A ) `m vgvbZ ; L) c kY, w w kv m B vw D R di Z `i gv; M `vb-Aby`vb; ) N FYi D m m PvR ; ) ci y`/ vi O m V ) sM bi c _K bqv A ew g vq jK D `vM i jfvsk, P) m evg jK KvR R m `i Pvu`v; I i b `m Q g jab A ) by`vb _K c A v vq| R A ) bvb | 7 m | c` I Z w j e n n e e vi m V sM bi Z w m n ej vaviY m fvq A bygv`bK Z evR i U w Z eenvi Kiv hve| m fw vaviYZt w bv KvR eZ gvb G Z ej eeZ nPQ B nw ; K m V ) sM bi R A vekK `e /m b Z xq vgM x q; L) m V sM bi R vqx m b c`i w bqvM ew ; M M vg m V ) sM bi c _K Pvjvbv m evg~ jK K vh A vr g _ A vw -c Zvw w bK e`vjqi w biKi m vbx c `vb ev G iK A K KvR R cvw B g b vb i b ikw c gK `vb; N m V ) sM bi c jvfR bK c K ev eem vq w bqvM ew ; O c Z m U ` ) vK w K sK / hv K M vj gvbw KviY eK m V sM bi m / `m m v`i R eq w `m b be vn;
P) m / m v`i eem qK c i R `m `m vw K b FY c `vb; Q M vgi K ) vb A vV eK vgv D qb m b Kji m w g G A_ eenvi| Z i w m iY e v n ve e c K A _ jb-`bi m `vB `y U w Z vw K e w `K _vK| A vr h Kvb Avw K jb-`bi G c `vZ _ _ K v G es A viK c M nxZ _vK| m V w vei R v w K nm b c Z U jb-`b `yB w w w `KB w ce KiZ nq G jw es w ` m A bw gq i `yB w w jq w vei m Z `K gw nm Z v hvPvB Ki w bZ nq| w m e i n ve rm 1jv R vbyqvix _K 31 k w m i ch W ^ m V sM bi w ve erm M vg m V g nm i| sM bm w ve erm gb Pje| nm i m V ie sM b vsK w m n ve m V sM bi K vh ix cw K il`i w m v K gc `yB b Kg h_ ^ R KZ vi vi evsK w ve nm cw iPvw ne| m V jZ sM bi hveZ Z ej w U evsK xq nw bK G U w vei gvag m Z I m vw ne| PK eB Kw nm siw jZ ^ viKvix w q fb A b KviI ndvR Z ivLZ ne| m V sM bi hveZxq A I m vq svbK Z A / Z ej evsK _ nw w ve R KiZ ne G nm gv es m V sM bi w a gvZ ew veK A _D vjbi eev w bZ ne| gvZ veK m ne gq n G KB
m / m vM `m `m Yi w bKU _K A v`vqK Z mq A vgvbZ w w , K iU vKv, m y`i / m PvR i U v ev vi vK `vb-A by`vbi U v A Z ej^ evsK R KiZ ne| vK bw w gv A v`vqK Z bM U ` vKv _K Kvb A evZ LiP K hve B iv bv ev c `vb Kiv hve bv| hveZ xq LiPi U vKv evsK w ve _K Z nm zj c `vb K ivi eev KiZ ne G es c Z U jb`b bM w w `vb ew nZ w ce KiZ ne| jw w m iY c Z n ve w jb-`b m n w ve w ce g~ nm jw KiY: jb-`b m n w ew Z w b avc w ve ew g~ b Y Z nm nZ w ce KiZ nq; jw K fvD ) Pvi c Z K iY; L) bM `vb ew nZ fvD Pvi m n A g~ fy iY; K M bM ) `vb ew _K Z n _vejx jR vifyKiY|
fvD vi P c K U A Z w vq, LiP I c `vb eve` jb-`bK LvZ A byhvqx w vefy& K nm iZ ne| c ZK U jb-`bK w fvD Pvii gvag w vefy KiZ nq| A ev c i R nm vq vw b w bav iZ Q w K w U fvD W Pvi G LiP ev c es `vbi R w fvD b W eU Pvi eenvi K iZ ne| W eU fvD w Pvi G Z iL, LiP/ c vw `vbi LvZ, M nxZ bvg, LiPi w vi eeiY, fvD Pvi b^ G U i es vKvi A (m sK sLvq I K _vq) h_vh_fve w ce KiZ ne| G jw KB fve A vq/ c i LvZ `vZ vw , vi bvg m Z iL w n vw eeiY, U vi A vK sK B vw h_vh_fve Z ` w ce Ki w U fvD jw W Pvi c Z K iZ ne| D c fq Kvi fvD Pvi c K Z vix Kg v G KZ es `vw c qZ v K K ^ g Z v vi K i A bygvw `Z jb-`bi iKW m KiZ ne| c Zw fvD w w U Pvii m v_ A vq/ c I vw LiP / c `vbi m g_ bhvM `w jjvw m ` shy K iZ ne|
bM `/evsK W eU fvD w Pvi dig M vgi bvg: M vg m V i bvg : sM K gvm bvg :i m b bM `/evsK W eU fvD w Pvi w eeiY M nxZ vi w vei nm bvg `dv Kv W bs U vKv
fvD Pvi bs .... Z ... vs .
gvU U v (K_vq) vK
ivR^ wUwKU
gv U
M nxZ ^ vi vi A bygv`bKvix
w ve iK nm
cixK
w U W
Kv W bs
U vKv
gvU U v (K vK _vq)
gv U
w ve iK nm
cixK
fvD vi m P siY c K c vii fvD Z K Pvi c_K c_K w w A m iR byhvqx b^ ihy K A i vjv`v A vjv`v dvB avivevw fve m j nK siY K iZ ne| c Z U A _ eQ w w vw K ii iyZ bZ zb b^ i c `vb Ki fvD Pvi w jLb A vi K iZ ne| jb-`b m w Z sM V nIqvi Z iL ai b^ avivevw Z eR vw ii nK v vq ivLZ ne| fvD Pvi w ce A _ Z jw K Z vw K _vejx cieZ x avc w vei vqx ew nm nZ bw _f K iZ ne| w m e n g n ve w m n
c K M vg m V Z sM bK w ba iZ w ve vw nm ew g n h_vh_fve m nm siY K iZ ne| grm xw M vg R e m V sM bi R b b bZ w w LZ ew g g b jw nm nm siYi eev K iZ ne; K bM ) `vb ew n L) FY w ve jR nm vi M m q iw vi ) R N vqx m ) c` iw vi| R w m w e xm n ve e iY g n
D civw w ew g j LZ nm n A A _ Z f vw K _vejx I m g_ bhvM `w jjvw w Z w ` m `i fw bw gqv i w w LZ w ve w b jw nm eeiYxm g n Z K ix iZ ne; K c I c ) vw `vb w ve nm L) A vq-eq w ve nm N w Z ) w c bM `vb ew FY w ve jR n, nm vi, m q iw vi B vw R Z ` gvw K w Z R U m fw i vbZ nq G es c Z gvm kl w i w `b R w i bY Ki m q gvcbx R w ce K i jw iZ nq| G B gvm m i gvcbx R cii gvm c K R w ve i i viw i nm w ce K : bZ jw iZ zb gvm w ve iy KiZ nq| vqx i nm m c` iw vi erm A R i Z :c G evi R U K i vbZ nq G es m c`i ev e hvPvB K vqx m i c`i A evb m cKw w nZ nq| b Z
b `vb e n M w bM `vb ew w ve iY c Z G n nm w i Kgv gw ew jK n| grm xex M vg m V R sM bi hveZxq A _ jb-`b vw K m cw fvD K Z Pvim n c g~ _gB G ew B nZ w ce jw K iZ ne| G ew B nZ bM I evsK gvag c I ` i vw c `vb m cw hveZxq jb-`b A K Z _vKe| f m V sM bi m j A K vq/ c bM vw `vb ew G `K G ni Kw es hveZ xq LiP / c `vb G ew A B ni bw `K w ce KiZ jw ne| A vq/c G LiP / c vw es `vb D fqK LvZ Iqvix A vjv`v A vjv`v fve w ce Kiv hve| bM jw `vb ew nZ G vw K aK K jvg _vKe G c Z U Kjvg LvZ es w w Iqvix A / c I vq vw LiP G bM I evsK A es ` vjv`v A vjv`v fve w ce ne| jw
10
M vg
e nw w jLb c K gvm izZ bM Z i `vb ew evg w ni `K A vr _ R gvi w `K c K bM w Z (evj) bM R viw ` w ` gv K jvg G c K evsK w Z (evj) evsK R es viw w gv K jvg w jLZ ne| A tci c K `bi A Z Z w vq/c i fvD vw Pvi m gn b^ / i Z iL A vw byhvqx ci ci bM `vb ew R ni gvi w `K w jLZ ne| c K U R Z w gvi fvD Pvi jLvi m gq bM `vb ew R ni gvi w `K w ba iZ Kjvg Z iL, fvD vw vw Pvi b^ A i, vq/ c i LvZ (w vw eeiY m G U n) es vKvi cw igvY bM c ` vw nj bM Kjvg A ` _ev evsK gvag c nj evsK i vw K jvg w jLZ ne| G B m K v_ LvZ Iqvix A vq/ c i vw w `KI w ` K bw jvg U vi cw vK igvY w jL `yB Z idv `vw Ljv c Z m w cb KiZ ne| A vr bM evsK h _ `/ cw igvY A /m _ c` R gv ne A vq/ c i D vw rm i w ` K bw jvg G B cw K igvb Z ej hvM `Lv hve| nw vb dj w ve eivei _vKe| A nm byicfve LiP/ c `vbi fvD Pvim n b^ A g~ i byhvqx ci ci bM `vb ew LiPi w ni `K w jLZ ne| c Kw LiPi fvD Z U Pvi bM `vb ew nZ jLvi m bM gq `vb ew LiPi w ni `K w ba iZ K vw jvg Z iL, vw fvD Pvi b^ LiP/c i `vbi LvZ (w eeiY m G U n) es vKvi cw igvY bM c ` `vb nj bM Kjvg G evsK gvag ` es i c `vb nj evsK Kjvg w jLZ ne| m v_ m v_ LvZ Iqvix LiPi/ c `vbi w `KI w ` K bw jvg U vKvi cw igvY w jL w ve eivei K nm iZ ne| K LbI KLbI evsK nZ bM U v Z Q LvU LiPi R ` vK zj vU b nvZ ivLv n m q| bM `vb ew nZ jb-`b w ce jw K iZ ne| U vKv Z zj bM `vb ew evsK K ni jvg LiP w ve w ce K nm jw iZ ne G es bM R ` gvi K jvg G KB A _ cw i igvY w ce K jw iZ ne| G fve `bw B `b w Z m A _ jb-`b fw Kj vw K bM `vb ew Z w ce KiZ ne G n jw es gvm kl i c Z U K w w jvgi hvM w dj bq w vei R ei K nm i iZ ne| bM `vb ew evsK Kjvgi R w i hvM _K ni gv `K dj LiPi hvM ev` w dj `q m gvcbx evsK w Z G bM w es ` K jvgi R gv w i hvM _K LiPi hvM ev` w `K dj dj `q m gvcbx bM w Z w ` w bY Kiv hve| q A tci m Z gvcbx evsKw Z evsK _K c w v w ve nm w eeiYxi m v_ w jq w Z ev evj m gw w cK w Z nIqv hve| A bM w Z nZ bM G m bw vi ` w ` i v_ w jq w gw bZ ne|
11
K LbI K LbI m gvcbx evsKw Z I evsK w w eeiYxi w Z w w fb nZ cvi| m vg Zv w m eeiYxi gvag G A gj B w ` i Kiv hve| bM `vb ew ni evsK K jvgi A vq/ c m vw vaviYZ t LvZ Iqvix A vq/c i w fb K vw ew jvgi hvM dji m gvb ne| A byicfve LvZIqvix LiP/c `vbi w fb Kjvgi ew hvM evsK Kjvg I bM Kjvgi LiPi hvM dji m dj ` gvb ne| G Z Ki w vei w nm bfy v c jZ gvY ne G es ^ Z c Z jZ ne| PQ v w dw G c Z bM B w i `vb ew eenvii dj A n vq/c I LiP / vw c `vb m cw LvZ K Z Iqvix Lw qvb m c I c Z n vw `vb w vei w nm e vw w G U gv ew gvag cvIqv iZ P Kw ni hvq| G ew iKW _K m B ni nR gvw K / gvw K/ B m m evrm iK c I c w vw `vb w ve Z K hvq| nm ix iv F w m Lw q Y n ve Z vb grm xex M vg m Vbi Znw _K z` FY c R sM ej Ki A vq m `i gvS A vIZ `m vq ew gjK eem vq D y K iYi j FY `qvi eev iqQ G vovI D qb | Q b m nhvM R Z sN D qb K m x vw m b g Pxi Aby`vbi gvag c ` z` gjabx Z ejI m V nw sM bi m `i `m gvS m vsM w FY w ve A V bK nm f nqQ G FYi | B m `q A g~ _ w bav iZ m f PvR m m V w vw m n sM bi Z ej w ` m A nw bw gq i w i gvag cw Kw ikvai w eavb iqQ m V | sM bi Z ej _K evsKi gvag nw c `vbK FYi w ve gvw K w Z bM Z nm m fw `vb ew ni LvZ Iqvix LiPi FY Kjvgi hvM _K cvIqv hve| Z dj e c K FYx m `i R Z `m b m V A sM b vjv`v Lw qvb Z m siY Kie| G Lw qvb c K FYx m B Z Z `m hveZ i xq jb-`bi m VK w w ce _vKe| w P jw m w K FY Lw qvb `m fw Z
m KvWbs t `m m `m bvg t i w v/^ cZ vgxi bvg t m V i bvg t sM b M vgt B w D bqb t _vbv t FY M n Yi Z t vs FYi cw igvY U vKv t FYi LvZ t w cw Kw i igvY U vKv t w m Kw i sLv
i i i) G ch gvU A v`vq
A vm j M vt PvR
12
K _vq t
Z v w iL
m vn bs
(i i) c K ZA v`vq
(iv) FY w Z= w gvU FY - (i i i)
A vm j m vtP vR
^ v i (gv V K gx )
A vm j
m vt PvR
A v m j
m vt PvR
A v m j
m vt PvR
13
1 2
50
m qw m n ve m `i m q m V fve m `m w K siYi R m qi cvk eB I b m q iw vi eenvi K R iZ ne| m qi cvk eB m /m vi KvQ _vK `m `m e| A m q iw vi m V vi R sM bi w ve ew w ve m Z _vKe| m nm n nm siw vvw nK m fvi w `b m /m vi m qi U v M nY Kiv ne| `m `m vK w jLb c Z w m qi U vKv M nY Kivi m gq m /m vi cvk `m `m eB c Z _g w ce KiZ ne| A tci m eve` M jw Z q nxZ G KB cw igvY U v m q iw vi m /m v`i vK R `m `m bvgi w ecixZ w ` m bw vni Kjvg w ce KiZ jw ne| w `bi kl H w `bi / m vni gvU M nxZ m qi R b G UR Kw gvi fvD Pvi Z K ix iZ ne| fvD Pvii m v_ m q R gvi c gvYK w ve G w Z jKv m nm K U vw shy KiZ ne| G fvD B Pvi _K bM `vb ew ni R gvi bM / evsK K ` jvg w ce KiZ ne| evsK U jw vKv R w evsKi w gv `j fvD Pvii m v_ m shy Ki ivLZ ne| m `i m q dir/ c `m `vbi A byicfve cvk eB , m q iw vi m q dir U R vKvi cw igvY w ce K jw i LiPi fvD Pvi Z K ix iZ ne| G fvD B Pvi bM `vb ew nZ evsK Kjvg LiPi w `K G U w w `q w ve A nm K iZ ne|
cI
14
evj
wgK
m vaviY m cv`K ^ i vi ^ vi
m fvcw i Z
vq m x c` iw R vi grm xw M vgm V R e sM bi c qvR b h m j vqx K m c` q Kiv ne bM `vb ew nZ Z w ve w ce K vi nm jw iv Q vovI vqx m c`i iw vi w R jL ivLZ ne| G B iw vi R D j w LZ m c` m V sM bi m /m v`i `m `m h_ gvw jKvbvi c gvYK w ve eeZ ne| G erm nm K ii A aK K h w vj ver eeZ ne G iKg hveZ xq vei/Avei m c` vqx m c` w ve w Z _vK nm Pw e| vqx m c`i M vq m V sM bi cw Pw g iw Z jK m c` b^ eenvi Ki i K gv m V ej sM bi K vR H ji eenvi w Z K hZ w bw iv cvi| m V sM bi Kvb m c` ew Z KvR eenvi bv KivB M ev bxq|
15
erm iv G evi m Vbi m vqx m K sM Kj c`i ev hvPvB K iZ ne| m gw K K w Z g Z v`i ga nZ w b Z m w k (ndvR vix ev`) Kw U G hvPvB `m ew ZK gw B K vR m cb K ie G es G w w K U icvU w `q m c`i eZ gvb ev eA evb w Z K bw ie| w m Iw e x n ve e iY c I c vw `vb w m n ve c K gvm kl w fbD Z i ew rm bM I evsK gvag ` i c / A vw vq G w fb LvZ bM I evsK gvag es ew ` i LiP/ c `vbi G w c K U v_w w ve Z K hZ cvi| gK nm ix iv bM `vb ew m k ni sw K jvg m ni hvM _K c I g~ dj vw LiPi w ve cvIqv hve| c I LiPi hvM nm vw dji eeavb ne m gvcYx w Z G m w | B gvcbx w Z cieZ w x gvm i iyZ bM B `/evsK c K w Z w ve w ce viw w nm jw K bZ gvm A _ jb-`b Avi K i zb i vw K iZ ne| Pjgvb c Z w Z G w ve _K erm iK w Z A B nm B w fw vq/
c i G vw es LiP/c `vbi gvU cw igvY R vbv hve| A tci m A Z sw vKvi Kejgv LvZ Iqvix gvU U vKvi cw igvYi w Z G U evrm iK c I c fw Kw w vw `vb w ve c nm Z Kiv hve|
16
17
67,200
gRyix 20,000 Aby`vb 90,000 mc` q 12,000 dWvikb 8,000 5,000 7,000 Pvu`v mvavib LiP wf.I eemvq wewbqv
M 18,000 Abvb 800 evsK PvR mgvcbx Ri : 15,000 nvZ bM` 5,000 evsK Rgv 2,000 2,50,0 00 300 81,200
81,500
2,50,000
w w c (e Z vj m x
U )
erm iv grm xex M vg m V kl Kvh `em R sM b w i m gvcbx m j m K cw I `vqi m g^ G U w Z q Kw w c c Z Kie| G gvag m V i sM bi m q I FY K m Pxi g ~ G U m V , w Kw w K bfy I ^ j PQ A ev c k ne| `w Z m V sM bi hveZ m xq c` I bM `vb ew (bM I evsK R ni ` ) i w Z w c m cw w ve `LvZ ne| A nm byicfve m /m v`i m qi cw `m `m igvY I A bvb D rm c v A _ m V sM bi g~ jaY w ve w Zc w ce ne| nm w jw
G m /m vi KvQ A ikvw `m `m cw aZ FY ev A b K vb cvIbv U vKvi cw igvY c ve m cw w ve nm `LvZ ne G es m V sM bi KvQ cvIbv`vi`i U vKvi cw igvY `vq w ve w Z nm w ci g~ jabi w `K w ce jw ne| D cvk hvM A fq i dj ekB m gvb ne|
18
19
1,38,500 14,000
62,200 22,000
300 81,200