1.

s dng kin thc hc ban hy cho bit ngha thc t bi hc t khch quan , ng thi phi pht huy n lc ch quan trong iu kin kinh t nc ta hin nay? Gi Qu trnh t sn xut nh i ln sn xut ln nc ta l qu trnh chuyn ho nn kinh t mang nng tnh cht t cp, t tc thnh nn kinh t hng ho. Kinh t hng ho khng phi l mt hnh thi kinh t x hi ring bit trong lch s , m kinh t hng ho l phng thc pht trin kinh t chung ca loi ngi ca nhiu phng thc sn xut l mt bc tin ca lch s. Ngy nay nhn loi cha bit n phng thc kinh t no tin b hn kinh t hng ho. Bt c mt quc gia no mun pht trin kinh t x hi u phi pht trin kinh t hng ho. Kinh t hng ho c nhng u th sau : Xt theo nc thang tin ho ca lch s pht trin cc phng thc sn xut kinh t hng ho l mt hnh thc pht trin ca lc lng sn xut hn hn sn xut t cp, t cp. c trng c bn ca sn xut hng ho l sn xut trao i thng qua mua bn, sn xut cho ngi khc cho x hi. Lao ng sn xut hng ho mang tnh x hi cao : Phn cng lao ng x hi pht trin thng qua mi quan h bnh ng gia ngi mua v ngi bn. u th ca kinh t hng ho cn th hin ch y mnh s phn cng lao ng x hi trn c s pht huy th mnh ca tng ngi, tng n v kinh t, tng a phng, tng quc gia trong quan h phn cng lao ng quc t. Kinh t hng ho v cc quy lut vn ng ca n lm cho nng sut , cht lng v hiu qu kinh doanh c ngha sng cn i vi mi ngi sn xut kinh doanh. Kinh t hng ho thc y quan h hp tc, lin kt v cnh tranh gia cc n v kinh t trong khun kh php lut buc ngi sn xut phi tun theo s la chn ca ngi tiu dng thay cho s iu chnh bng mnh lnh hnh chnh. nc ta cn xc nh nn kinh t theo nh hng XHCN l nn kinh t hng ho, iu do chnh bn thn s vn ng ca nn kinh t nc ta quy nh. + Mun ph v tnh cht t cp, t tc ca nn kinh t, tt yu phi pht trin sn xut hng ho pht huy nhng u th ca nn kinh t . + Cc iu kin chung cho s tn ti v pht tin ca nn kinh t hng ho tc ng mnh m n nn kinh t nc ta l phn cng lao ng x hi ngy cng pht trin, m rng trong nn kinh t. + Pht trin kinh t hng ho l con ng dn ch i sng kinh t, phi gii phng tim nng pht trin sn xut, nng cao hiu qu kinh t.

KINH T TH TRNG NH HNG X HI CH NGHA : QUAN NIM V GII PHP PHT TRIN
I V sao Vit Nam la chn m hnh kinh t th trng nh hng x hi ch ngha ? 1- Nh mi ngi bit, kinh t th trng l mt kiu t chc kinh t phn nh trnh pht trin nht nh ca vn minh nhn loi. T trc n nay n tn ti v pht trin ch yu di ch ngha t bn, l nhn t quyt nh s tn ti v pht trin ca ch ngha t bn. Ch ngha t bn bit li dng ti a u th ca kinh t th trng phc v cho mc tiu pht trin tim nng kinh doanh, tm kim li nhun, v mt cch khch quan n thc y lc lng sn xut ca x hi pht trin mnh m. Ngy nay, kinh t th trng t bn ch ngha t ti giai on pht trin kh cao v phn thnh trong cc nc t bn pht trin. Tuy nhin, kinh t th trng t bn ch ngha khng phi l vn nng. Bn cnh mt tch cc n cn c mt tri, c khuyt tt t trong bn cht ca n do ch s hu t nhn t bn ch ngha chi phi. Cng vi s pht trin ca lc lng sn xut, cng ngy mu thun ca ch ngha t bn cng bc l su sc, khng gii quyt c cc vn x hi, lm tng thm tnh bt cng v bt n ca x hi, o su thm h ngn cch gia ngi giu v ngi ngho. Hn th na, trong iu kin ton cu ha hin nay, n cn rng buc cc nc km pht trin trong qu o b l thuc v b bc lt theo quan h trung tm ngoi vi. C th ni, nn kinh t th trng t bn ch ngha ton cu ngy nay l s thng tr ca mt s t nc ln hay mt s tp on xuyn quc gia i vi a s cc nc ngho, lm tng thm mu thun gia cc nc giu v cc nc ngho.

Chnh v th m, nh C. Mc phn tch v d bo, ch ngha t bn tt yu phi nhng ch cho mt phng thc sn xut v ch mi vn minh hn, nhn o hn. Ch ngha t bn mc d v ang tm mi cch t iu chnh, t thch nghi bng cch pht trin nn kinh t th trng hin i, nn kinh t th trng x hi, to ra ch ngha t bn x hi, ch ngha t bn nhn dn, nh nc phc li chung, tc l phi c s can thip trc tip ca nh nc v cng phi chm lo vn x hi nhiu hn, nhng do mu thun t trong bn cht ca n, ch ngha t bn khng th t gii quyt c, c chng n ch tm thi xoa du c chng no mu thun m thi. Nn kinh t th trng t bn ch ngha hin i ang ngy cng th hin xu hng t ph nh v t tin ha chun b chuyn sang giai on hu cng nghip, theo xu hng x hi ha. y l tt yu khch quan, l quy lut pht trin ca x hi. Nhn loi mun tin ln, x hi mun pht trin th dt khot khng th dng li kinh t th trng t bn ch ngha. 2 M hnh ch ngha x hi kiu X-vit l mt kiu t chc x hi, t chc kinh t mun sm khc phc nhng khuyt tt ca ch ngha t bn, mun nhanh chng xy dng mt ch x hi tt p hn, mt phng thc sn xut vn minh, hin i hn ch ngha t bn. l mt tng tt p, v trn thc t sut hn 70 nm tn ti, ch ngha x hi hin thc Lin X t c nhiu thnh tu v i, lm thay i hn b mt ca t nc v i sng ca nhn dn Lin X. Nhng c l do nn nng, lm tri quy lut (mun xa b ngay kinh t hng ha, p dng ngay c ch kinh t phi th trng), khng nng ng, kp thi iu chnh khi cn thit cho nn rt cuc khng thnh cng. Thc ra, khi mi vn dng hc thuyt Mc vo xy dng ch ngha x hi nc Nga sau Cch mng Thng Mi, V.I.L-nin cng tng ch trng khng p dng m hnh kinh t th trng m thc hin chnh sch cng sn thi chin. Nhng ch sau mt thi gian ngn, Ngi pht hin ra sai lm, khc phc s nng vi bng cch a ra thc hin chnh sch kinh t mi (NEP) m ni dung c bn ca n l khuyn khch pht trin kinh t hng ha, chp nhn mc nht nh c ch th trng. Theo V.I.L-nin, xy dng ch ngha x hi mt nc cn tng i lc hu v kinh t nh nc Nga, cn phi s dng quan h hng ha tin t v pht trin kinh t hng ha nhiu thnh phn, c bit l s dng ch ngha t bn nh nc pht trin lc lng sn xut. Tuy ch mi thc hin trong thi gian ngn nhng NEP em li nhng kt qu tch cc cho nc Nga: hi phc v pht trin nn kinh t b chin tranh tn ph, nhiu ngnh kinh t bt u hot ng nng ng, nhn nhp hn. Tic rng, t tng ca V.I.L-nin v xy dng ch ngha x hi vi chnh sch NEP khng c tip tc thc hin sau khi Ngi qua i. S thnh cng v s pht trin mnh m sut mt thi gian kh di ca Lin X trong cng cuc cng nghip ha t nc bng m hnh kinh t da trn ch cng hu v t liu sn xut, k hoch ha tp trung cao ; phn phi thu nhp mang tnh bnh qun; kinh t hng ha, kinh t th trng b loi b c sc hp dn ln i vi nhn loi v lm cho gii l lun kinh t cc nc x hi ch ngha v cc nc ang pht trin tuyt i ha, bin thnh cng thc p dng cho tt c cc nc i theo con ng x hi ch ngha. Cng cn ni thm rng, trong qu trnh xy dng ch ngha x hi, gii l lun mt s nc cng cm thy c ci g cha n, cng a ra nhng kin ngh, nhng xut, i loi nh quan im ch ngha x hi th trng, nhng khng c chp nhn. Vo cui nhng nm 70 ca th k XX, nhng hn ch, khuyt tt ca m hnh kinh t X-vit bc l ra rt r cng vi s yu km trong cng tc lnh o, qun l lc by gi lm cho cng cuc xy dng ch ngha x hi Lin X v cc nc ng u ri vo tnh trng tr tr, khng hong. Mt s ngi lnh o ch cht ca ng v Nh nc Lin X lc mun thay i tnh hnh bng cng cuc ci cch, ci t, nhng vi mt t duy chnh tr mi, h phm sai lm nghim trng cc oan, phin din ( y cha ni ti s phn bi l tng x hi ch ngha ca h v s ph hoi thm him ca cc th lc th ch), dn ti s tan r ca Lin X v s sp ca h thng x hi ch ngha th gii. S sp ca Lin X v cc nc x hi ch ngha khc ng u vo cui nhng nm 80, u nhng nm 90 ca th k XX lm l r nhng khuyt tt ca m hnh kinh t cng nhc phi th trng, mc d nhng khuyt tt khng phi l nguyn nhn tt yu dn n s sp . 3 Vit Nam l mt nc ngho, kinh t k thut lc hu, trnh x hi cn thp, li b chin tranh tn ph nng n. i ln ch ngha x hi l mc tiu l tng ca nhng ngi cng sn v nhn dn Vit Nam, l kht vng ngn i thing ling ca c dn tc Vit Nam. Nhng i ln ch ngha x hi bng cch no ? l cu hi ln v cc k h trng, mun tr li tht khng n gin. Sut mt thi gian di, Vit Nam, cng nh nhiu nc khc, p dng m hnh ch ngha x hi kiu X-vit, m hnh kinh t k hoch tp trung mang tnh bao cp. M hnh ny thu c nhng kt qu quan trng, nht l p ng c yu cu ca thi k t nc

c chin tranh. Nhng v sau m hnh ny bc l nhng khuyt im; v trong cng tc ch o cng phm phi mt s sai lm m nguyn nhn su xa ca nhng sai lm l bnh gio iu, ch quan, duy ch, li suy ngh v hnh ng n gin, nng vi, khng tn trng quy lut khch quan, nhn thc v ch ngha x hi khng ng vi thc t Vit Nam. Trn c s nhn thc ng n hn v y hn v ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi Vit Nam, i hi VI ca ng Cng sn Vit Nam (thng 12-1986) ra ng li i mi ton din t nc nhm thc hin c hiu qu hn cng cuc xy dng ch ngha x hi. i hi a ra nhng quan nim mi v con ng, phng php xy dng ch ngha x hi, c bit l quan nim v cng nghip ha x hi ch ngha trong thi k qu , v c cu kinh t, tha nhn s tn ti khch quan ca sn xut hng ha v th trng, ph phn trit c ch tp trung quan liu bao cp, v khng nh chuyn hn sang hch ton kinh doanh. i hi ch trng pht trin nn kinh t nhiu thnh phn vi nhng hnh thc kinh doanh ph hp; coi trng vic kt hp li ch c nhn, tp th v x hi; chm lo ton din v pht huy nhn t con ngi, c nhn thc mi v chnh sch x hi. i hi VI l mt ct mc nh du bc chuyn quan trng trong nhn thc ca ng Cng sn Vit Nam v ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi Vit Nam. l kt qu ca c mt qu trnh tm ti, th nghim, suy t, u tranh t tng rt gian kh, kt tinh tr tu v cng sc ca ton ng, ton dn trong nhiu nm. Hi ngh Trung ng 6 (thng 3-1989), kha VI, pht trin thm mt bc, a ra quan im pht trin nn kinh t hng ha c k hoch gm nhiu thnh phn i ln ch ngha x hi, coi chnh sch kinh t nhiu thnh phn c ngha chin lc lu di, c tnh quy lut t sn xut nh i ln ch ngha x hi. n i hi VII (thng 6-1991), ng Cng sn Vit Nam tip tc ni r hn ch trng ny v khng nh y l ch trng chin lc, l con ng i ln ch ngha x hi ca Vit Nam. Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu i ln ch ngha x hi ca ng khng nh: Pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc. i hi VIII ca ng (thng 6-1996) a ra mt kt lun mi rt quan trng: Sn xut hng ha khng i lp vi ch ngha x hi m l thnh tu pht trin ca nn vn minh nhn loi, tn ti khch quan cn thit cho cng cuc xy dng ch ngha x hi v c khi ch ngha x hi c xy dng. Nhng lc cng mi ni nn kinh t hng ha, c ch th trng, cha dng khi nim kinh t th trng. Phi n i hi IX ca ng (thng 4-2001) mi chnh thc a ra khi nim kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. i hi khng nh: Pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l ng li chin lc nht qun, l m hnh kinh t tng qut trong sut thi k qu i ln ch ngha x hi Vit Nam. y l kt qu sau nhiu nm nghin cu, tm ti, tng kt thc tin; v l bc pht trin mi v t duy l lun ca ng Cng sn Vit Nam. II Bn cht, c trng ca kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam La chn m hnh kinh t th trng nh hng x hi ch ngha khng phi l s gn ghp ch quan gia kinh t th trng v ch ngha x hi, m l s nm bt v vn dng xu th vn ng khch quan ca kinh t th trng trong thi i ngy nay. ng Cng sn Vit Nam trn c s nhn thc tnh quy lut pht trin ca thi i v s khi qut, c rt t kinh nghim pht trin kinh t th trng th gii, c bit l t thc tin xy dng ch ngha x hi Vit Nam v Trung Quc, a ra ch trng pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, nhm s dng kinh t th trng thc hin mc tiu tng bc qu ln ch ngha x hi. Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l m hnh kinh t trong thi k qu i ln ch ngha x hi. y l mt kiu kinh t th trng mi trong lch s pht trin ca kinh t th trng. Cng c th ni kinh t th trng l ci ph bin, cn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l ci c th ca Vit Nam, ph hp vi iu kin v c im c th ca Vit Nam. Ni kinh t th trng nh hng x hi ch ngha c ngha y khng phi l kinh t th trng t do theo kiu t bn ch ngha, cng khng phi l kinh t bao cp, qun l theo kiu tp trung quan liu; v cng cha hon ton l kinh t th trng x hi ch ngha, bi v nh trn ni, Vit Nam ang trong thi k qu ln ch ngha x hi, va c va cha c y cc yu t ca ch ngha x hi. Ch trng pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l s tip thu c chn lc thnh tu ca vn minh nhn loi, pht huy vai tr tch cc ca kinh t th trng trong vic thc y pht trin sc sn xut,

x hi ha lao ng, ci tin k thut cng ngh, nng cao cht lng sn phm, to ra nhiu ca ci, gp phn lm giu cho x hi v ci thin i sng nhn dn; ng thi phi c nhng bin php hu hiu nhm hn ch mt tiu cc ca kinh t th trng, nh chy theo li nhun n thun, cnh tranh khc lit, bc lt v phn ha giu ngho qu ng, t quan tm gii quyt cc vn x hi. y cng l s la chn t gic con ng v m hnh pht trin trn c s qun trit l lun Mc L-nin, nm bt ng quy lut khch quan v vn dng sng to vo iu kin c th ca Vit Nam. i hi IX ca ng Cng sn Vit Nam ch r: Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam l mt kiu t chc kinh t va tun theo nhng quy lut ca kinh t th trng va da trn c s v c dn dt, chi phi bi cc nguyn tc v bn cht ca ch ngha x hi, th hin trn c ba mt: s hu, t chc qun l, v phn phi. Ni cch khc, kinh t th trng nh hng x hi ch ngha chnh l nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, vn ng theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc nhm mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. Mc ch ca kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l pht trin lc lng sn xut, pht trin kinh t xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi, nng cao i sng nhn dn. Pht trin lc lng sn xut hin i gn lin vi xy dng quan h sn xut mi, tin tin. Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha c nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t, trong kinh t nh nc gi vai tr ch o; kinh t nh nc cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc. Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha c s qun l ca Nh nc. Nh nc x hi ch ngha qun l nn kinh t bng chin lc, quy hoch, k hoch, chnh sch, php lut, v bng c sc mnh vt cht ca lc lng kinh t nh nc; ng thi s dng c ch th trng, p dng cc hnh thc kinh t v phng php qun l ca kinh t th trng kch thch sn xut, gii phng sc sn xut, pht huy mt tch cc, hn ch v khc phc mt tiu cc ca c ch th trng, bo v li ch ca nhn dn lao ng, ca ton th nhn dn. Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha thc hin phn phi ch yu theo kt qu lao ng v hiu qu kinh t, ng thi phn phi theo mc ng gp vn v cc ngun lc khc vo sn xut, kinh doanh v thng qua phc li x hi. Tng trng kinh t gn lin vi bo m tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc pht trin. Tng trng kinh t i i vi pht trin vn ha v gio dc, xy dng nn vn ha Vit Nam tin tin, m bn sc dn tc, nng cao dn tr, gio dc v o to con ngi, xy dng v pht trin ngun nhn lc ca t nc. Cng c th ni, kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l mt kiu t chc kinh t ca mt x hi ang trong qu trnh chuyn bin t nn kinh t cn trnh thp sang nn kinh t trnh cao hn hng ti ch x hi mi x hi x hi ch ngha. y l nn kinh t th trng c t chc, c s lnh o ca ng Cng sn v s qun l ca Nh nc x hi ch ngha, c nh hng cao v mt x hi, hn ch ti a nhng khuyt tt ca tnh t pht th trng, nhm phc v tt nht li ch ca i a s nhn dn v s pht trin bn vng ca t nc. Ch trng xy dng v pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha th hin t duy, quan nim ca ng Cng sn Vit Nam v s ph hp gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut trong thi k qu i ln ch ngha x hi Vit Nam. C kin cho rng, khng th c kinh t th trng nh hng x hi ch ngha; rng ch ngha x hi v kinh t th trng khng th dung hp vi nhau, nu em ghp nh hng x hi ch ngha vo kinh t th trng th chng khc no trn du vo nc, to ra mt c th u Ng mnh S. Theo chng ti, kin ny khng ng. Khng ng l v, hoc kin ny mun tr ko Vit Nam trong qu o pht trin ca ch ngha t bn, ph nhn nh hng x hi ch ngha, khng mun Vit Nam i ln ch ngha x hi. l iu tri vi quy lut khch quan, khng th chp nhn. Hoc kin ny khng thot ra c khi t duy c, ng nht kinh t th trng vi ch ngha t bn, cho kinh t th trng l ci ring c ca ch ngha t bn, t d ng vi kinh t th trng, khng thy ht nhng yu t mi, xu hng mi ca kinh t th trng trong iu kin mi ca thi i, lp li sai lm ca mt thi trc y.

Cng c kin nhn mnh mt chiu nhng c trng chung, nhng ci ph bin ca kinh t th trng, cha thy ht hoc cn phn vn, nghi ng v nhng c im ring, nhng ci c th ca kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. T cha tin l kinh t th trng c th pht trin trn c s ch cng hu l nn tng, kinh t quc doanh l ch o; rng trong kinh t th trng khng th c k hoch, khng th thc hin c cng bng x hi, khng th khc phc c nhng tiu cc, mt tri ca c ch th trng, v.v.. Li c kin bn khon cho rng, vic la chn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha thc cht l tr v vi ch ngha t bn, c thm nh ng nh hng x hi ch ngha th cng ch l cho yn lng, cho c v gi vng lp trng m thi, trc sau g th cng trt sang con ng t bn ch ngha. Chng ti cho rng, nhng bn khon ny l d hiu, bi v y l nhng iu cn rt mi m, cha c tin l, nu khng xc nh r ni dung nh hng x hi ch ngha v kin tr vai tr qun l ca Nh nc x hi ch ngha i vi nn kinh t th trng th nhng iu rt d xy ra. Chng ti cn phi va lm va tng kt, rt kinh nghim. Nhng c iu cn khng nh l: trong iu kin mi ca thi i ngy nay, nht nh khng th duy tr mi m hnh kinh t th trng t bn ch ngha, khng th ng nht kinh t th trng vi ch ngha t bn. Chnh C.Mc ph phn s lm ln gia kinh t hng ha vi kinh t t bn ch ngha ca phi kinh t hc tm thng. C.Mc khng nh rng : sn xut hng ha v lu thng hng ha l nhng hin tng thuc v nhiu phng thc sn xut ht sc khc nhau, tuy rng quy m v tm quan trng ca chng khng ging nhau Chng ta hon ton cha bit mt t g v nhng c im ring ca nhng phng thc sn xut y v chng ta cha th ni g v nhng phng thc y, nu nh chng ta ch bit c nhng phm tr tru tng ca lu thng hng ha, nhng phm tr chung cho tt c cc phng thc y(1). Phi chng vic nhn thc cho ng v ni cho c nhng c im ring ca nhng phng thc sn xut c th y l trch nhim m C.Mc giao cho v gi gm cc th h ngy nay? La chn m hnh kinh t th trng nh hng x hi ch ngha khng phi n gin l s tr v vi phng thc chuyn nn kinh t nng nghip sang nn kinh t cng nghip, m iu quan trng c ngha quyt nh l phi chuyn sang nn kinh t hin i, vn minh nhm mc tiu tng bc i ln ch ngha x hi. y l s la chn ph hp vi cc quy lut pht trin v cc iu kin lch s c th ca thi i v ca nhng nc i sau, cho php cc nc ny gim thiu c nhng au kh v rt ngn c con ng i ca mnh ti ch ngha x hi trn c s s dng c u th cng nh hn ch c nhng khuyt im ca hai c ch: k hoch v th trng. Ni cch khc, kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l kiu t chc kinh t c bit, va tun theo nhng nguyn tc v quy lut ca h thng kinh t th trng, va bo m tnh nh hng x hi ch ngha. Chnh tnh cht, c trng c bn ny chi phi v quyt nh phng tin, cng c, ng lc ca nn kinh t v con ng t ti mc tiu, l s dng kinh t th trng, nng cao hiu lc v hiu qu iu tit ca Nh nc x hi ch ngha, pht trin khoa hc v cng ngh, pht trin ngun nhn lc, m ca v hi nhp nhm thc y qu trnh cng nghip ha, hin i ha v pht trin rt ngn trong khong thi gian khng di c th khc phc tnh trng lc hu, a Vit Nam tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i. III Lm th no pht trin c kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam ? y l mt cu hi ln m mun tr li c y v chnh xc phi qua tng bc th nghim, t chc thc hin trong thc t ri c rt, b sung, hon chnh dn. Hn 10 nm qua, k t khi Vit Nam bc vo thc hin m hnh kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, nn kinh t Vit Nam t c nhiu kt qu v thnh tu ng mng, lm thay i kh r tnh hnh t nc. Kinh t ra khi tnh trng khng hong, hot ng ngy cng nng ng v c hiu qu. Ca ci x hi ngy cng nhiu, hng ha ngy cng phong ph. i sng nhn dn tng bc c ci thin. t nc chng nhng gi vng c n nh chnh tr trc nhng chn ng ln trn th gii m cn c bc pht trin i ln. Tng sn phm trong nc (GDP) tng bnh qun 7% /nm. Nng nghip pht trin lin tc, c bit l v sn xut lng thc, nui trng v khai thc thy sn. Gi tr sn xut cng nghip tng 13,5%/nm. H thng kt cu h tng c tng cng. Cc ngnh dch v, xut khu v nhp khu pht trin. Quan h i ngoi v hi nhp kinh t quc t khng ngng c m rng, Tuy nhin, cng c nhiu vn mi t ra cn c tip tc nghin cu v gii quyt.

T thc tin pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha trong thi gian qua v cn c vo yu cu pht trin trong thi gian ti, c th xc nh nhng phng hng, nhim v c bn pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam nh sau: 1 Phi tip tc thc hin mt cch nht qun chnh sch pht trin kinh t nhiu thnh phn, coi cc thnh phn kinh t kinh doanh theo php lut u l b phn cu thnh quan trng ca nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, cng pht trin lu di, hp tc v cnh tranh lnh mnh. Khng nn c thi nh kin v k th i vi bt c thnh phn kinh t no. Kinh t nh nc phi pht huy c vai tr ch o trong nn kinh t quc dn, l nhn t m ng cho s pht trin kinh t, l lc lng vt cht quan trng v l cng c Nh nc nh hng v iu tit v m nn kinh t. Doanh nghip nh nc gi nhng v tr then cht; i u ng dng tin b khoa hc v cng ngh; nu gng v nng sut, cht lng, hiu qu kinh t x hi v chp hnh php lut. y mnh vic cng c, sp xp, iu chnh c cu ca cc doanh nghip nh nc; ng thi tip tc i mi c ch, chnh sch to ng lc pht trin v nng cao hiu qu hot ng ca cc doanh nghip nh nc theo hng xa bao cp; doanh nghip thc s cnh tranh bnh ng trn th trng, t chu trch nhim v sn xut, kinh doanh; np thu v c li; thc hin tt quy ch dn ch trong doanh nghip. Kinh t tp th gm cc hnh thc hp tc a dng, trong hp tc x l nng ct. Cc hp tc x da trn s hu ca cc thnh vin v s hu tp th, lin kt rng ri nhng ngi lao ng, cc h sn xut, kinh doanh, cc doanh nghip nh v va, khng gii hn quy m, lnh vc v a bn; lin kt cng nghip v nng nghip, doanh nghip nh nc v kinh t h nng thn. Nh nc gip hp tc x o to cn b, ng dng khoa hc v cng ngh, thng tin, m rng th trng, xy dng cc qu h tr pht trin hp tc x. Kinh t c th, tiu ch c nng thn v thnh th c v tr quan trng lu di. Nh nc to iu kin v gip pht trin, bao gm c cc hnh thc t chc hp tc t nguyn, lm v tinh cho cc doanh nghip hoc pht trin ln hn. Kinh t t bn t nhn c khuyn khch pht trin rng ri trong nhng ngnh ngh sn xut, kinh doanh m php lut khng cm. To mi trng kinh doanh thun li v chnh sch, php l kinh t t bn t nhn pht trin trn nhng nh hng u tin ca Nh nc, k c u t ra nc ngoi; chuyn thnh doanh nghip c phn, bn c phn cho ngi lao ng; lin doanh, lin kt vi nhau, vi kinh t tp th v kinh t nh nc. Xy dng quan h tt gia ch doanh nghip v ngi lao ng. To iu kin kinh t c vn u t nc ngoi pht trin thun li, hng vo cc sn phm xut khu, xy dng kt cu h tng kinh t, x hi gn vi thu ht cng ngh hin i, to thm nhiu vic lm. Ci thin mi trng kinh t v php l thu ht mnh vn u t nc ngoi. Pht trin a dng kinh t t bn nh nc di dng cc hnh thc lin doanh, lin kt gia kinh t nh nc vi kinh t t bn t nhn trong nc v ngoi nc, mang li li ch thit thc cho cc bn u t kinh t. Ch trng cc hnh thc t chc kinh doanh an xen, hn hp nhiu hnh thc s hu, gia cc thnh phn kinh t vi nhau, gia trong nc v ngoi nc. Pht trin mnh hnh thc t chc kinh t c phn nhm huy ng v s dng rng ri vn u t x hi. 2 Tip tc to lp ng b cc yu t th trng; i mi v nng cao hiu lc qun l kinh t ca Nh nc. Nhn chung, kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam mi c bt u, trnh cn thp, cht lng, hiu qu, kh nng cnh tranh cha cao. Nhiu th trng cn s khai, cha ng b. V vy, phi i mi mnh m t duy hn na, y mnh vic hnh thnh cc loi th trng. c bit quan tm cc th trng quan trng nhng hin cha c hoc cn s khai nh: th trng lao ng, th trng chng khon, th trng bt ng sn, th trng khoa hc v cng ngh, p ng nhu cu a dng v nng cao sc mua ca th trng trong nc, c thnh th v nng thn, ch th trng cc vng c nhiu kh khn. Ch ng hi nhp th trng quc t. Hn ch v kim sot c quyn kinh doanh. Mt khc, phi i mi su rng c ch qun l kinh t, pht huy nhng yu t tch cc ca c ch th trng, trit xa b bao cp trong kinh doanh, tng cng vai tr qun l v iu tit v m ca Nh nc, u tranh

c hiu qu chng cc hnh vi tham nhng, lng ph, gy phin h. Nh nc to mi trng php l thun li, bnh ng cho cc doanh nghip cnh tranh v hp tc pht trin; bng chin lc, quy hoch, k hoch v chnh sch, kt hp vi s dng lc lng vt cht ca Nh nc nh hng pht trin kinh t x hi, khai thc hp l cc ngun lc ca t nc, bo m cn i v m nn kinh t, iu tit thu nhp; kim tra, thanh tra mi hot ng kinh doanh theo quy nh ca php lut, chng bun lu, lm hng gi, gian ln thng mi. Tip tc i mi cc cng c qun l v m ca Nh nc i vi nn kinh t, trong c bit coi trng vic xy dng v hon thin h thng cc c ch chnh sch, lut php, i mi cng tc k hoch ha, nng cao cht lng cng tc xy dng cc chin lc, quy hoch v k hoch pht trin kinh t x hi; tng cng cng tc thng tin kinh t x hi trong nc v quc t, cng tc k ton, thng k; ng dng rng ri cc thnh tu khoa hc v cng ngh trong cng tc d bo, kim tra tnh hnh thc hin c cp v m v doanh nghip. 3 Gii quyt tt cc vn x hi, hng vo pht trin v lnh mnh ha x hi, thc hin cng bng x hi, coi y l mt ni dung rt quan trng ca nh hng x hi ch ngha, bo m tnh u vit ca ch x hi mi. iu chng nhng to ng lc mnh m nhm pht trin sn xut, tng nng sut lao ng m cn thc hin bnh ng trong cc quan h x hi, khuyn khch nhn dn lm giu chnh ng v hp php, iu tit cc quan h x hi. Trong tnh hnh c th hin nay Vit Nam, phi bng nhiu gii php to ra nhiu vic lm mi. Chm lo ci thin iu kin lm vic, bo m an ton v sinh lao ng, phng chng tai nn v bnh ngh nghip cho ngi lao ng. Tng bc m rng h thng bo him x hi v an sinh x hi. Sm xy dng v thc hin chnh sch bo him cho ngi lao ng tht nghip. Ci cch c bn ch tin lng i vi cn b, cng chc, khuyn khch ngi c ti, ngi lm vic gii, khc phc tnh trng lng v tr cp bt hp l; tn trng thu nhp hp php ca ngi kinh doanh. Tip tc thc hin chng trnh xa i, gim ngho, chm sc nhng ngi c cng vi nc, thng binh, bnh binh, cha m, v con lit s, gia nh chnh sch mt yu cu rt ln i vi mt t nc phi chu nhiu hu qu sau 30 nm chin tranh. ng thi y mnh cuc u tranh phng chng ti phm, gi gn trt t v k cng x hi, ngn chn v bi tr cc t nn x hi, nht l t nn ma tu, mi dm, li sng khng lnh mnh, nhng hnh vi tri php lut v o l. Kin quyt u tranh vi t tham nhng, hi l, lm giu bt chnh, kinh doanh khng hp php, gian ln thng mi cng vi nhng tiu cc khc do mt tri ca c ch th trng gy ra. Kt qu c th ca cuc u tranh ny l thc o bn lnh, trnh v nng lc qun l ca Nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn v v dn. 4 Gi vng v tng cng s lnh o ca ng Cng sn. y l vn c tnh nguyn tc v l nhn t quyt nh nht bo m nh hng x hi ch ngha ca kinh t th trng, cng nh ton b s nghip pht trin ca t nc. y cng l mt trong nhng bi hc ln nht c rt ra trong nhng nm i mi. Cng i vo kinh t th trng, thc hin dn ch ha x hi, m rng hp tc quc t cng phi tng cng v i mi s lnh o ca ng Cng sn. Thc t mt s nc cho thy, ch cn mt cht m h, bung lng s lnh o ca ng l lp tc to iu kin cho cc th lc th ch dn ti ph r s lnh o ca ng, cp chnh quyn, a t nc i con ng khc. Hin nay, c kin cho rng, chuyn sang kinh t th trng tc l nn kinh t vn ng theo quy lut gi tr, quy lut cung cu, quy lut cnh tranh th khng cn phi c s lnh o ca ng Cng sn. S lnh o ca ng nhiu khi cn tr, lm vng chn s vn hnh ca kinh t (?). kin ny khng ng v thm ch rt sai lm. Bi v nh trn ni, Vit Nam ch trng pht trin kinh t th trng nhng khng phi cho n vn ng mt cch t pht, m qung m phi c lnh o, hng dn, iu tit, pht huy mt tch cc, hn ch mt tiu cc, v li ch ca i a s nhn dn, v mt x hi cng bng v vn minh. Ngi c kh nng v iu kin lm c vic khng th ai khc ngoi ng Cng sn l ng phn u cho mc tiu l tng x hi ch ngha v cng sn ch ngha, tht s i din v bo v li ch ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. ng lnh o c ngha l ng ra ng li, chin lc pht trin ca t nc ni chung, ca lnh vc kinh t ni ring, bo m tnh chnh tr, tnh nh hng ng n trong s pht trin kinh t, lm cho kinh t chng nhng c tc tng trng v nng sut lao ng cao, c lc lng sn xut khng ngng ln mnh m

cn i ng nh hng x hi ch ngha, tc l hn ch c bt cng, bc lt, chm lo v bo v li ch ca i a s nhn dn lao ng. Trn c s ng li, chin lc , ng lnh o ton b h thng chnh tr v gung my x hi, trc ht l Nh nc, t chc thc hin bng c phng hng v nhim v ra. ng nhin, c trnh , nng lc lnh o, ng phi thc s trong sch, vng mnh c v chnh tr, t tng v t chc, gn b cht ch vi nhn dn, c nhn dn tin cy v ng h. c bit, trong tnh hnh hin nay, i ng cn b, ng vin ca ng phi c bn lnh chnh tr vng vng, kin nh mc tiu l tng, c tr tu, c kin thc, gi gn o c cch mng v li sng lnh mnh, u tranh khc phc c hiu qu t tham nhng v cc hin tng thoi ha, h hng trong ng v trong b my ca Nh nc. Tm li, s hnh thnh t duy kinh t th trng nh hng x hi ch ngha khng ch n thun l s tm ti v pht kin v mt l lun ca ch ngha x hi, m cn l s la chn v khng nh con ng v m hnh pht trin trong thc tin mang tnh cch mng v sng to ca Vit Nam. Pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l mt qu trnh tt yu ph hp vi quy lut pht trin ca thi i v p ng yu cu pht trin ca t nc. Tuy nhin, y l s nghip v cng kh khn, phc tp, lu di, bi l n rt mi m, cha c tin l, phi va lm va rt kinh nghim. Ring v mt l lun cng cn khng t vn phi tip tc i su nghin cu, tng kt, lm sng t. Chng hn nh: cc vn v ch s hu v cc thnh phn kinh t; v lao ng v bc lt; v qun l doanh nghip nh nc ra sao n ng c vai tr ch o; lm th no thc hin c cng bng x hi trong iu kin kinh t cn thp km; vn bn cht giai cp cng nhn ca ng trong iu kin pht trin kinh t nhiu thnh phn; cc gii php tng cng sc mnh v hiu lc ca Nh nc x hi ch ngha, chng quan liu, tham nhng, v.v.. Vi phng chm Hy bt tay vo hnh ng, thc tin s cho cu tr li, hy vng rng tng bc, tng bc, thc tin s lm sng t c cc vn nu trn, gp phn lm phong ph thm l lun v ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi ph hp vi iu kin Vit Nam trong thi i ngy nay.

2. Tn ti x hi v thc x hi l 2 phng din trong i sng x hi. trong cng cuc xy dng v i mi dt nc, chng ta phi lm g? Gi -tn ti x hi quyt nh s hnh thnh v pht trin ca thc x hi.tn ti xh c trc, thc xh c sau,tn ti xh nh th no th thc xh nh th y. -tnh c lp tng i ca thc xh thc xh do tn ti xh quyt nh nhng thc xh li c tnh c lp tng i th hin : - thc xh lc hu hn so vi tn ti xh. - thc xh c th vt trc tn ti xh,do nm bt c bn cht v quy lut ca s vt..c bit thc l lun khoa hc thng vt trc tn ti xh - thc xh c tnh k tha, thc xh mi c tnh k tha thc xh c,sau b sung hon chnh cho ph hp vi tn ti pht trin. -cc hnh thi thc xh nh trit hc,o c,ngh thut c tc ng qua li vi nhau,trong thc chnh tr c vai tr quan trng nht. - thc xh tc ng tr li tn ti xh - thc xh phn nh sai tn ti xh s km hm s pht trin ca tn ti xh thng qua hot ng ca con ngi,trong thc tin ng vai tr quyt nh 3. l gii khch quan v con ngi th chng ta phi lm g? Ti sao? Gi Chng ng 15 nm u ca nn kinh t Vit Nam, t 1975 n 1989 c kh nhng nm tri th nghim c nhng quy lut mun thu ca mi quan h: T duy Chnh sch i sng. Nhn ra th gii, thy nc no cng vy, nhn ngc v qu kh lch s, thy thi i no cng vy. Chnh mi quan h ny c ngha quyt nh s thnh bi ca mt ch , s nhanh chm ca nhng bc pht trin, s mnh yu ca nhng quc gia Nhng tnh quy lut rt nhiu, nwhng chung quy khng ngoi my quy lut c bn sau y:

1/ Tc vn hnh v quan trng hn na l s hanh thng trong mi quan h ny l iu c ngha cc k quan trng. Mt t nc d yu km, nhng nu sm nhn ra nhng khim khuyt, nhng nguy c, sm c nhng bin php khc phc, sm pht hin c nhng thi c, nhng tim nng, ri li c nhng chnh sch v bin php tn lc khai thc nhng tim nng th t nc t tin nhanh, tin mnh, tin vng chc. nhng quc gia hay nhng thi k m sai lm c nhn thc qu chm, thng lin quan n mt nguyn nhn: t duy ng hoc b vi dp, hoc khng c sm chuyn ha thnh chnh sch. Kt qu tt yu l nhng chnh sch sai chm c sa cha. Nht l khi quyn uy c dng che chn cho nhng ci sai, th nhng ch tc thng dn mt quc gia ti tt hu. Vit Nam ta, trong hn 30 nm k trn cng tri nghim c nhng iu hay, iu d k trn. Th d, t khi c quyt nh tp th ha nng nghip v xy dng cc hp tc x (1958) cho ti khi c quyt nh v ch khon h v khi phc kinh t h gia nh nng dn (1988): mt 30 nm. Cn nu k t khi sng kin khon Vnh Phc b ngn chn (1968) cho ti khi c ch khon c tha nhn mt cch y vi Ngh quyt 10 ca B Chnh tr (1988), nn nng nghip v hng chc triu nng dn phi ch i mt 20 nm. T khi c quyt nh xa b kinh doanh ca t nhn trong cng thng nghip, ci to nhng nh t bn, bin h thnh nhng ngi lao ng chn tay (1958) cho ti khi Nh nc quyt nh tha nhn kinh t t nhn, to iu kin cho kinh t pht trin (1987) c 29 nm tri qua. Trong 29 nm mt mt bit bao nhiu nhng nng lc v con ngi, v vn ling, v k thut, v cc quan h kinh t i ni v i ngoi Li c nhng lc t duy sm nhn bit c nhng vn ca thc t v nhanh chng chuyn thnh chnh sch, dng cm a n vo cuc sng, th kinh t chuyn bin rt nhanh. Th d nh nhng quyt nh v khon 100, v khon 10, v 25-CP, nht l Ngh quyt ca i hi ng ln th VI, ri sau l nhng quyt nh nng li sut tit kim v tn dng nm 1989, quyt nh m ca, xa b tnh trng ngn sng cm ch Tt c u dn n nhng kt qu rt tch cc, rt hiu nghim v rt nhanh chng T ngy i mi n nay, s tng trng cao ca GDP, vic ci thin i sng nhn dn, s di do ca xut nhp khu, ca nn ti chnh quc gia cng ty thuc vo vic gii quyt tt nhng mi quan h k trn. Ngy nay ta c c mt nc Vit Nam giu p, n nh, c v th quc t chnh l nh vn dng tt mi quan h k trn. 2/ c c mt s vn ng kp thi v nhanh chng ca chu trnh k trn, iu kin ti quan trng l nhng knh truyn dn. - Truyn dn nhng thng tin, truyn dn nhng tng v sm chuyn n thnh ng li, chnh sch - Truyn dn nhng ng li, chnh sch ti thc tin Tt c nhng thi k m s vn ng ny b chm chp u l do nhng knh truyn dn b ch tc. Khi nhng vn ca thc tin khng c phn nh y ti nhng b c ang iu hnh t nc, th s ch tc tt yu xy ra. C chnh sch ng, c ch trng ng vn cha . Cn phi c nhng knh truyn dn nhng chnh sch v ch trng ti i sng kinh t. Con ng truyn dn ny c thit k bi hng lot nhng bin php c th nh: H thng lut php, nhng thit ch v li ch v trch nhim, h thng gio dc v o to, nhng con ngi c xp t ng ch, h thng ra lnh v phn hi nhy bn v hu hiu 3/ to c nhng knh truyn dn ti u, vn t chc h thng l cc k quan trng. c ln Lenin ni rng t chc quyt nh tt c. T chc y c hiu theo ngha rng: l nhng thit ch ca ton b mt x hi t trn xung di, t lnh vc ny ti lnh vc kia, theo mt m hnh nh th no ton b cc mi quan h c th vn hnh tt nht. Trong phi c c nhng s khch l thch ng ln

nhng s rn e v trng pht thch ng. Mt h thng m khch l thi c hi, gi di, kiu ngo s ch c th l mt x hi tr tr. Mt h thng khng kh nng ngn chn nhng quyt sch sai lm th kh trnh khi him ha. Nhng nc pht trin cao u l nhng nc c nhng t chc h thng rt tt. Nhng khng c h thng no l tt mun thu. Mt h thng tt phi l mt h thng c kh nng iu chnh cao. Ty theo tng thi k, ty theo nhng iu kin x hi, vn ha v tm l, t chc h thng cng phi kp thi thay i thch ng. Vi cch thng tin bng nga chy trm th t chc h thng khc vi thng tin bng telephone. Vi h thng truyn thng v lu tr d liu bng h thng tin hc hin i th mi quan h li cng phi khc i. Tnh u vit ca mt h thng khng ch l s nhanh chm ca vic truyn dn cc thng tin, m cn l s nhanh chm trong vic vn dng ti a nhng kh nng khoa hc k thut, khng ngng t hon thin. C mt thi k Vit Nam v nhiu nc x hi ch ngha xy dng mt h thng qu cng knh, chng cho, gim chn ln nhau. Cch t chc h thng nh vy l mt trong nhng nguyn nhn lm cho cc knh truyn dn b ch tc, chm chp, lm cho hu ht cc nc XHCN b tt hu. T khi chng ta c nhng ci cch v mt t chc b my, th h thng vn hnh tt hn. iu khng nhng gp phn a nhng t duy ca c nc vo vic xy dng ng li, m cn gp phn thm tra v pht hin sm nhng sai lm, ch tc, k c nhng vi phm 4/ Tt c nhng yu t k trn u l thuc vo mt yu t chnh tr quan trng l: Dn ch. Thi nh Trn, i din vi qun Nguyn Mng ang honh hnh trn khp th gii, vi Hi ngh Din Hng, ton dn h quyt tm st tht th nhng sc mnh thn k a n chin thng v vang. Thi nh L, vic xa b ch ng cp khp kn cho ton dn c tham gia cc khoa thi, bt c ai thuc thnh phn no c ti, c c, thi u c trc tip tham gia iu hnh quc s. Chnh v th, nh L to ra mt trong nhng thi i thnh tr nht ca lch s Vit Nam xa. n thi i H Ch Minh, vi ng li i on kt ton dn, trc nguy c xm lc, ton dn ng ln khng chin, khng phn bit tn gio, giai cp, giu ngho, nam n, gi tr. Mt ln na sc mnh ca ton dn nh thng k th. Ngc li, khng phi khng c nhng lc ch ngha thnh phn, s k th giai cp, tnh bit phi trong h thng chnh tr lm cho sc mnh ca dn tc suy yu. Dn ch ng thi cng cn c ngha l tnh cng khai v minh bch v chnh tr trong ton x hi. Khu hiu Dn bit, Dn bn, Dn lm, Dn kim tra chnh l th hin tnh dn ch ca mt x hi vn minh. Khi ngi dn khng bit Nh nc lm g, khng c bn bc nhng vic quc s, th nh th l nh mt i mt ngun lc quan trng ca tr tu v thng tin. S chm tr, ch tc v tt hu cng t m ra. nh ngha khi nim dn ch v cch ng x i vi n cng l vn m trc y v hin nay vn cn nhng cch nhn khc nhau. Ch tch H Ch Minh c mt cch nh ngha dn ch rt n gin v ngn gn: Cc ch din ging hai ch dn ch sao m rc ri, di dng th? Dn ch thc ra c ngha l: cho dn c m ming. Liu c lm c khng, c dm lm th khng? 1 c mt thi k nhiu ngi tranh lun v khi nim ly dn lm gc, cho rng dng ch ly l c ch quan, nh l s ban pht, dng hay khng dng mt vt g , m ci c ly y chnh l dn. Khng bn v ch ngha, m ni v ngha thi, th phi tha nhn rng trong khi nim dn ch, ni hm quan trng nht chnh l dn. c bit l Vit Nam, ngi dn c mt sc sng mnh lit, di do tnh nng ng t thn, kh nng thch nghi, kh nng khng, kh nng chu ng, kh nng phn ng linh hot i vi tt c ngoi cnh, trong c nhng chnh sch. Lch s cho thy rng nhn dn Vit Nam c th x thn v ng h ht lng, em c ca ci, s nghip, thn xc, gia nh ng h mt chnh sch, mt ch trng, khi thy n l ca mnh, v mnh. Khi mt chnh sch khng hp vi lng dn th ngi dn c nhng bin php thin bin vn ha ng x.

Trong thi k chng Php, chng M, chnh dn ngh ra trm phng ngn k i ph vi nhng chnh sch phn dn hi nc ca k xm lc v chnh quyn tay sai. Trong thi k xy dng CNXH, khi c nhng chnh sch sai lm, m dn khng c gp hoc gp m cha sa, th dn cng c trm phng ngn k chp hnh. Chnh nhng phn ng lm cho nhng chnh sch sai lm khng pht huy c tc hi qu ng, m b v hiu ha mt phn, t ch v hiu ha n ch phi sa i. Trong s sa i ny, cng chnh nhng ngi dn c nhng ng gp v hnh bng nhng phn ng nh lm chui, nh ph ro, nh chp hnh theo kiu knh nhi vin chi Nh vy dn ch l mt thc th chnh tr ca mi x hi. N khng phi l ci em cho, em ban pht, n khng ging nh nhng t tem phiu m c th ct tng tng , ct bao nhiu, lc no N nm trong i sng x hi, n c sc mnh v tc dng ng nhin. Cng nh nh sng mt tri, nh gi nu bit khai thc n, tn dng n th c th to ra nhng nng lng hu ch, hn ch c nhng tc dng tai hi ca n 5/ S thnh suy ca mt quc gia l thuc rt nhiu vo b my lnh o v c bit l nhng ngi lnh o. Xa nay, trong lch s mi quc gia, khng c thi i no c gi l thnh tr m li khng phi l thi i c mt v minh qun. Ngc li, khng c mt thi i no suy i m li khng lin quan ti mt v hn qun, mt b my nh nc h bi. Ngi lnh o tt khng ch l mt ngi gii v mi mt. Khng phi nh lnh o tt no cng l ton ti. iu chnh yu l thy c vn , bit dng c nhn ti, bit trnh c nhng k gian thn. L Li l nh vy. Quang Trung l nh vy. H Ch Minh l nh vy. Ngc li, nu ngi lnh o khng nhng thiu kin thc, m li t cho mnh hiu bit tt c, t mnh suy ngh v quyt nh tt c, th lc y t nc c th sa vo thm ha. Lch s khng thiu g nhng tm gng ty lip v mt ny. Thi k i mi l mt bi hc sng gi cho chng ta: Nhng ngi lnh o thc s bc xc trc nhng kh khn kinh t, tp hp nhng nhn ti, lng nghe mi ngun thng tin, thu cm tm t ca mi giai tng x hi, trn tr vi nhng gii php, kin tr u tranh thuyt phc tp th lnh o a ra nhng quyt nh ng n, kp thi nhng cp thp hn, nhng ngi lnh o a phng vi tinh thn trch nhim cao, vi dng kh ca ngi cch mng, vi trch nhim trc ng, trc dn, mnh dn t ph, m ra nhng hng i. l s chun b trc tip cho s nghip i mi. S nghip i mi ca Vit Nam gn lin vi nhng tn tui rt ng c tn vinh. Khng c nhng con ngi , c l kh c c s nghip i mi ca Vit Nam. 6/ Ni n t duy kinh t, khng th khng ni ti mt yu t cc k quan trng: Tr thc. Nh Lnin tng a ra cng thc: Nhit tnh + Cch mng + Ngu dt = Ph hoi. Nhng t tng kinh t, d l ca dn c, ca qun chng, nhng n phi c c kt, gn lc, hnh thnh bi nhng nh khoa hc, nh t tng. Chnh thnh phn tinh hoa ny ca x hi l ni chun b ca cho nhng ng li, ch trng v chnh sch. Nguyn Du vit rng: t nc c lc thnh lc suy, nhng ho kit th thi no cng c. Nu ho kit thi no cng c th s thnh suy ca quc gia trong mt chng mc ng k l ty thuc vo vic t nc c s dng tt cc bc ho kit hay khng. Mt x hi thnh tr ch c th l mt x hi m tr thc c tn trng, c to iu kin lm vic v c xut nhng tng ca mnh. Mt tm gng sng chi v mt ny l H Ch Minh trong vic thnh lp v iu hnh Chnh ph thi k lp quc. n ngy 25-08-1945, ln u tin H Ch Minh mi ti Th H Ni. Nhng ngay ngy hm sau ng lp c mt Chnh ph gm nhng nhn ti xut sc ca t nc. Chc chn l cho n lc H Ch Minh vn cn rt b ng v H Ni, v nhng vn ln lao ang t ra trc t nc m bn thn ng th khng th no bit ht c nhng gii php. Nhng ng c 2 ci bit v cng quan trng: Th nht, Bit rng mnh khng bit, v khng giu gim nh mi ngi gip ng. Th hai, do bit dng nhng ngi bit. Nh tuy ng khng bit ht, nhng Chnh ph ca ng th bit cch gii quyt hu ht cc vn nan gii ca t nc. Ngc li, mt x hi t sch chn k s ( th khanh nho), hoc s dng tr thc vo nhng vic c tnh cht iu m, ca tng, minh ha hoc sai vt, th d c a ra bao nhiu khu hiu ln lao, c ra cc khu lnh

i tin vt, thin l m th x hi vn ch c th l mt x hi tr tr, tt hu, vn i, vn thiu. Trc thm cnh , d c xy bao nhiu Vn L Trng Thnh t v th cui cng ha ngoi xm cng kh trnh khi. Nu khng c ha ngoi xm, th cng c lon trong nc. Nu khng c lon trong nc th dn s ni lon mt cch thm kn bng nhng chuyn tiu lm, h v, chm bim Trong lch s th gii c khng t th d v nhng nh cm quyn khng bit rng mnh khng bit, hoc s ngi ta bit rng mnh khng bit. Do , t coi thng tri thc n s hi tr tu, bt cn kin thc v n trnh nhng kinh nghim trong nc v quc t. Kt qu cui cng l t nc lm vo khng hong. M khi khng bit r nguyn nhn ca khng hong th thng li khc phc khng hong bng nhng bin php bo lc, y khng hong ti ch ngy cng trm trng. S nghip i mi ca Vit Nam ng nhin l s nghip ca ton ng, ton dn, trong c s ng gp ln ca ton dn, ca cc a phng, ca nhng nh lnh o Trung ng Nhng ng thi trong lun lun c vai tr ca tr thc. Trong lnh vc kinh t th trc ht l vai tr ca nhng nh kinh t. Vai tr ca tr thc trong s hnh thnh t duy v chnh sch kinh t khng ch l thuc vo thi ca Nh nc i vi tr thc, m cn l thuc vo thi ca bn thn tr thc i vi nhng kin thc v t duy ca mnh. 7/ Thit k m hnh l iu v hnh quan trng. Thi i no cng vy, nh nc no cng vy, cn c mt nh thit k b my nh nc v cc chnh sch quc gia. Chnh v yu t ny quyt nh s thnh suy ca mt t nc, mt thi k. Thi H Ch Minh, chnh H Ch Minh l nh thit k v i i vi ng, i vi Nh nc v i mi quan h x hi v cc quan h quc t. T Nh nc n ng, t Mt trn n cc quan h gia ngi giu vi ngi ngho, gia tr thc v thng dn, gia trong ng v ngoi ng, gia quan li c vi cn b cch mng, gia Vit nam v th gii, v tng nc, thm ch tng nh lnh o ca mi nc, tt c u c thit k thnh mt rng ct chc chn, trong mi ngi u dn thn v li ch chung, m H Ch Minh l im mu cht ca h thng rng ct Cng vi vic thit k m hnh, H Ch Minh xc nh rt trng cc mc tiu trng yu v kh thi, t ng c c li thnh nhng khu hiu ngn gn, d hiu. Khc vi ngi Trung Quc thng dng nhng khu hiu qu to tt nhng kh khan, nh ton dn lm gang thp, i tin vt, bn hin i ha H Ch Minh a ra nhng khu hiu bnh d, gn gi vi cuc sng, m tnh ngi nh Tc t tc vng, Nhng cm s o, on kt, on kt, i on kt, Lm cho dn s c n, lm cho dn c mc, lm cho dn c ch , lm cho dn c hc hnh n thi nh M th mt ln na li c mt nh thit k ti ba ca cuc chin tranh, l L Dun: T tng nh vo ch xm lc ca M, nh lui tng bc, nh tng b phn, nh vo nhng l phiu trong Quc hi M, nh vo lng nhn dn M, nh vo lng tm nhn loi, dng sc mnh tng hp ca ba dng thc cch mng, ba mi gip cng, nm tht lng ch m nh, t chc hu phng ln, m con ng chi vin cho min Nam bng mi gi, t chc cc khu cn c a, y mnh hot ng ni thnh, a ngi vo v leo n nhng nh cao nht ca b my i phng, tn dng v pht huy sc mnh ca cc lc lng i lp l mt bn thit k tng hp ti tnh. Nhng t sau khi thng li v vang trong chin tranh, th vic thit k mt nc Vit Nam c lp, thng nht, ha bnh li gp nhiu kh khn, ch tc. Tuy lc ny cc nh thit k c mt thun li rt ln l c uy tn rt cao trong nc v trn trng quc t. Vi thun li , nu chn con ng i hp l th chc chn c th thnh cng ln. Nhng tic rng bn thit k cha c hon ho, cc mc tiu t tnh kh thi, nhng tng cao xa thiu nhng bin php thit thc thc hin: T tng ch quan, say sa vi thng li, nng vi, mun tin nhanh ln ch ngha x hi trong mt thi gian ngn, vic b tr sai c cu kinh t cng vi nhng khuyt im ca m hnh k hoch ha tp trung quan liu, bao cp bc l ngy cng r lm cho tnh hnh kinh t - x hi ri vo khng hong, tr tr. (2) n thi k i mi li c mt nh thit k ti ba na l Trng Chinh. Lc ny Trng Chinh va c uy tn ln, va c mt cch nhn ng n chun b nhng t tng c bn cho i hi ng ln th VI v thuyt phc c mi ngi.

Sau , chnh nhng di sn ca i hi ng ln th VI to ra c mt l trnh t tng nhng ngi lnh o tip theo hon thin thm, x l tip tng lnh vc, sa i mt lot thit ch kinh t, dn dp nhng chng ngi vt ca thit ch c 8/ Nu nhn li c mt chng ng di ca lch s cch mng VN, c th thy rng phng php t duy t khuynh, ch quan, duy ch tng dn ti nhiu sai lm nghim trng v kinh t. Ch khi no khc phc c phng php t duy , mnh dn sa cha sai lm th mi to c sc mnh ton dn v to c cho pht trin. l lc Vit nam t c nhng thnh cng rc r trong u tranh cch mng cng nh trong pht trin kinh t. Th im li mt s giai on lch s, thy rt r s p i ny: Thi k mi thnh lp ng, xu hng t khuynh ca Quc t III l mt ng c ca X Vit Ngh Tnh v dn ti tht bi, lc lng ca ng b tn tht nghim trng. Sau , Nguyn i Quc nh hng cho ng, pht trin u tranh cng khai, li dng mt trn dn ch ng Dng phc hi sc mnh ca ng. T , ng li pht trin. n Nam K khi ngha, li mt xu hng manh ng, t khuynh dn ti tht bi, lc lng ng b tn tht rt nng n. Bc v Pc B, cng va l lc c ch trng khi ngha non. Bc kp thi ngn chn li. Bc iu chnh li ng li ch trng, xy dng mt trn Vit Minh, s dng mi lc lng pht trin phong tro cch mng, m cc lp hc, pht trin phong tro ti mi tng lp nhn dn, xy dng vng gii phng, khng manh ng, khng nhn mnh ni dung giai cp T phong tro cch mng pht trin rt mnh v dn ti Cch mng thng Tm thnh cng. Trong khng chin chng Php, vi ch trng ca Bc l i on kt, huy ng c sc mnh ton dn, khng nhng khng chin thng li m kin quc cng thnh cng. T 1951 tr i, xu hng t khuynh li c chiu pht trin mnh nh s tip sc ca cc chuyn gia bn ngoi. Kt qu l cc phong tro chnh n t chc v ci cch rung t lm cho ng ta v cch mng chu mt tn tht v cng nng n. Chnh t vp vp , xu hng t khuynh li tm thi lng xung. n Hi ngh TW ln th 10 v 11 nm 1956 th ng nghim khc ph phn xu hng t khuynh ny. T nhng vt thng ca nhng sai lm dn dn c hn gn, lng dn li yn, kinh t dn dn phc hi, hng ng ng c cng c. Nhng khng bao lu, xu hng t khuynh li ti pht. Nhng cuc ci to t i vi cng thng nghip v nng nghip dn ti nhng kh khn, sa st. Sau khi gii phng min Nam, tng c nhiu b c suy ngh v vic duy tr mt nn kinh t nhiu thnh phn, v kinh t m, v hp tc quc t, v vic s dng cc quan h th trng Nhng vi i hi IV, xu hng t khuynh, ch quan duy ch li nh hng n cc ng li v ch trng. Ci to cng thng nghip v nng nghip t, vi v l nhng nguyn nhn chnh dn ti nhng khng hong v ch tc gy nhng thit hi rt ln cho kinhtees k t 1970 tr i. Khi nn kinh t v i sng nhn dn i n cng cc th xu hng t khuynh bc l r tnh bt lc ca n. Nhng b c khch quan, tr tu tnh to hn cu vt tng mng ca nn kinh t. chnh l nhng cuc ph ro cc c s v ph ro trong c ng li chnh sch trung ng. Nhng t 1983, xu hng t khuynh li tri dy ni ny ni kia, mun g li nn kinh t, tnh trng ngn sng cm ch li xut hin, c ch k hoch ha quan liu bao cp li c xu hng phc hi. n i hi VI, nhng khuyt tt ca xu hng t khuynh duy ch tm thi li bc. Nh , kinh t ln lt t c nhng bc tho g rt cn bn. Khi xem xt cn bnh ny, khng th ch quy v tng con ngi c th, m cn tnh n nhng hon cnh lch s ca s hnh thnh i ng cch mng. Nh trn dn li nhn xt ca Tng b th Nguyn Vn Linh:

Cn bnh ny c lin quan n ngun gc lch s l nc ta cha tri qua giai on dn ch t sn, t tng phong kin cn nng n, trnh kin thc, kh nng thng tin cn thp km Nu c li cun Bnh u tr t khuynh trong phong tro cng sn ca L Nin th thy rng khng ring Vit Nam, m hu ht nhng nc phi tin hnh cch mng v sn, nhng iu kin u tranh khc nghip vi k th dn n nhng c im chung ca s hnh thnh i ng cn b: Thiu iu kin c o to mt cch c h thng, thiu c hi tip xc vi th gii phng Ty nhng kha cnh vn minh ca n. Ngc li, ch tip xc nhiu vi kha cnh xu xa ca th gii l p bc dn tc, bc lt giai cp, t y, tra tn Khi quen nhn th gii qua chn song ca nhng nh t quc th kh trnh khi nhng cn bnh hp hi, thnh phn ch ngha, th ght ngi giu, cnh gic vi tr thc t sn v tr thc ni chung, nghi k tt c nhng g l ca th gii t bn, nhn u cng thy ch, thy nhng m mu nguy him Tnh quy lut ny c th c kim chng bng phng php phn : Li th xt nhng trng hp cc nh cch mng tng tri nhiu nm ti th gii phng Ty, hiu thu x hi , giao tip vi nhiu chnh khch v tr thc ca cc nc , th phong cch khc, t duy khc, cch nhn v cch ng x cng khc, t tin hn, v nh t tin hn nn cng t mc cm, t hp hi v t k th hn. Do nguy c t khuynh, ch quan, duy ch cng t hn. Leenin l nh th. H Ch Minh cng l nh th. M s nghip i mi, trn mt kha cnh no , chnh l khi phc li nhng gi tr ch thc ca Leenin, ca H Ch Minh, nh Nguyn Ph Trng ni trn, khng ch l tm ra ci mi, m cng cn l ly li nhng ci ng b hiu sai, lm sai. 4. nu pht trin l xu hng ch yu th tht li la iu kin khng th xy ra trong qu trnh pht trin. vy theo ban phi c thi nh th no nu nh dt nc, gia dnh , bn thn c nhng tht bi tm thi? Gi 5. Bn suy ngh nh th no v bi th di y? ( ko c quan h x hi hay c quan h x hi) Ng th ai cng nh lng thin Tnh dy phn ra k d hin D hin phi u l tnh sn Phn no do gio dc m nn Nhng ngi cho rng xh vn minh th cn loi b nhng lc hu ca dn tc thiu s? iu d dng hay sai? Gii thch? Gi Trit l H Ch Minh v con ngi v gio dc con ngi trong bi th Na m Vi bn cu th ng lut tht ngn t tuyt, bi th Na m ( trch trong tp th Nht k trong t H Ch Minh) l mt tc phm vn hc c tnh trit l su sc, bi bc l tht r nhn quan bin chng cng nhng chim nghim, nhng c kt ca Bc v con ngi v vic gio dc con ngi . Phin m ch Hn: Thy th tng thun lng hn, Tnh hu ti phn thin, c nhn; Thin, c nguyn lai v nh tnh, a do gio dc ch nguyn nhn. Dch th: Ng th ai cng nh lng thin, Tnh dy phn ra k d, hin; Na m D bn

Hin, d phi u l tnh sn, Phn nhiu do gio dc m nn. (Nam Trn dch) (1) 1- Trc ht, hai cu u bi th l mt nhn xt c gi tr nh mt s tng kt nhng tri nghim v nhn cch con ngi: Ng th ai cng nh lng thin, Tnh dy phn ra k d, hin y, Bc c kt s tht thng qua mt s quan st: lc ng, mi ngi u thun hu, hin lnh; tnh dy mi phn bit ngi thin, k c. Chng ta u bit rng, con ngi l mt thc th t nhin, nhng con ngi cng l mt thc th x hi. Ci lm nn bn cht ngi chnh l nhng Nng lc ngi. Nng lc y bao gm nng lc ngn ng, nng lc ch tc-s dng cng c lao ng v c bit, nng lc bit lao ng theo quy lut ca ci p (K. Marx), nng lc thit lp cc mi quan h x hi Bn cht ca nng lc ngi l s kt tinh nn vn minh x hi theo hai con ng: mt mt, con ngi hng cc tc ng ca mnh ra bn ngoi (y l qu trnh xut tm), mt khc, con ngi nhp tm nhng gi tr ca nn vn minh x hi theo c ch chuyn ci cch hnh ng vt cht bn ngoi vo thnh nhng hot ng tm l tinh thn bn trong . C hai qu trnh y, suy cho cng u thng qua con ng hot ng v giao lu. Cng chnh qua hot ng v giao lu, con ngi hnh thnh v pht trin cc nng lc ngi, to nn cho mnh mt b mt nhn cch ring. B mt nhn cch y trong th Bc biu t bng cc t hin, d, lng thin. Khi ta ni ai d hoc hin, y l lc ta mun ni v tnh tnh, tnh cch vn l nhng c im ring khng lp li mi c nhn, nhng c im ring y to nn s phn bit r rng c nhn ny vi c nhn khc. Ta cng li thng dng cc t lng thin, bt lng ch phm cht, tnh cch bn trong ca mt ngi no . Nhng t ng y c tm l hc hi li trong khi nim Nhn cch t hp nhng c im, thuc tnh tm l ca mt c nhn, b mt tm l ca c nhn cng nh gi tr x hi ca ngi (2). Tnh khoa hc v bin chng trong nhn quan ca Bc th hin rt r ch: Ngi phn bit mt cch r rng v ch ra tht tng minh cc hnh thi biu hin ca cc thuc tnh nhn cch. Hnh thi th nht l Ng. y l hnh thi tn ti thun tu sinh hc ca con ngi bi con ngi khi ng ch bao gm ch yu cc vn ng sinh hc. Khi y, con ngi trng thi v thc. Khng c hot ng v giao lu x hi th nhn cch khng c c hi bc l. Do vy, vo thi im y, tnh trng y, ai cng nh ai, mt v tu hnh c cng nh mt tn ti phm, tt thy u lng thin, hin lnh. Ch Pho , nhn vt chnh trong kit tc cng tn ca nh vn Nam Cao, con qu d ca lng V i, k chuyn m thu, chm mn, d tn l th, hung c l th, m khi hn ng, ngi ta vn cm thy hn mi hin lnh lm saoNhn Ch Pho ng, ngi ta kh c th ngh rng, trc cha lu, hn ru say ri sn sng rch mt n v, t nh, v sn sng lm bt c iu g hn mun. Trong trit l phng ng, ngi ta thng hay ni n hnh tng v xut x nh l nhng trng thi tn ti rt c bn ca con ngi. y l th thng nht ca hai mt i lp, tnh v ng, tim n bn trong v hin hu bn ngoi. Hai trng thi y c Bc th hin qua hai t thc v ng. Vi nhng nng lc ngi vn c ca mnh, con ngi tham gia vo cc hot ng v giao lu trong hai trng thi ni trn. Chnh trong v qua cc hot ng giao lu, nhn cch con ngi c bc l r nt vi nhng phm cht, nng lc phong ph v a dng. Bi vy, khi Bc vit: Tnh dy phn ra k d, hin l ch ra mi quan h qua li rt bin chng gia hot ng, giao lu x hi vi vic hnh thnh v pht trin nhn cch. Thin c, d hin c bc l ra lc thc, bng nhng hnh ng c th hng ngy. Vic nhn nhn, nh gi, phn nh con ngi cng cn c hnh ng v hu qu ca nhng vic lm tt xu ca chnh con ngi . Cu th v th va c gi tr nh mt kt lun ca tm l hc hin i: hot ng-giao lu l phng thc tn ti ca con ngi, ch c trong hot ng giao lu v bng hot ng- giao lu, mi c th ngi t sinh thnh ra mnh, t

to ra nhn cch cho chnh mnh; li va c gi tr nh mt bi hc gio dc v vic nhn nhn xem xt con ngi. ng thi, n cng phn nh mt vn rt c bn ca ch ngha duy vt lch s macxit: hot ng, lao ng sn sinh ra con ngi. 2. Hai cu th sau th hin quan im duy vt bin chng trong vic xem xt bn tnh con ngi v nhn din r xem yu t no c vai tr ch o trong vic hnh thnh v pht trin nhn cch: Hin d phi u l tnh sn, Phn nhiu do gio dc m nn. Bn tnh con ngi vn tnh thin hay tnh c? c hay thin c phi l tin nh v c hu? Vn ny, xa n nay, qua bao i, bao th h, t ngi bnh thng ti cc bc hin trit, nhiu bn ci. Trung Hoa, t Khng T, Mnh T, Tun T cho n cc th h nho gia sau ny, ngi th cho rng con ngi ta vn tnh thin, k th bo con ngi vn tnh c. Theo dng thi gian, vn vn cha ng ng, vn thu ht tm tr ca ca nhng tr tu ln vi nhng cch l gii, khng inh khng ging nhau. Trong lch s pht trin tm l hc, cng c khng t quan nim sai lm v vai tr cc yu t trn khi tham gia vo qu trnh cu thnh v pht trin tm l ngi. Thuyt tin nh (thuyt pht sinh sinh vt) qu quyt rng, nhng c im bm sinh di truyn c tc dng quyt nh i vi s lng v cht lng ca s pht trin tm l; rng b mt tm l c nhn c tin nh v c sn trong cu trc sinh hc. Thuyt duy cm (thuyt pht sinh x hi) li cho rng, mi trng l yu t quyt nh cc yu t pht trin tm l con ngi. Tin b hn l cc quan im ca Thuyt hi t hai yu t (bm sinh di truyn v mi trng), Thuyt hnh viTuy nhin, mi thuyt y u c nhng hn ch nht nh. H Ch Minh khng ng v mt lun thuyt no, cng khng trit trung c hai thuyt nh nhng nh nho theo o trung dung tng cho rng con ngi ta va tnh thin, va c. Bc c chnh kin ring ca mnh. Trc ht, Bc ph nhn quan im cho rng, c tnh con ngi l tnh sn, l do tin nh. Ta bit rng, qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch c din ra di nh hng ca nhiu yu t: bm sinh, di truyn, hon cnh sng, vic gio dc v t gio dc. Quan im duy vt bin chng khng ph nhn hon ton cc quan im trn, m vn khng nh tnh cht quan trng ca ca cc yu t bm sinh di truyn v hon cnh sng vi s hnh thnh v pht trin tm l. Yu t bm sinh-di truyn c coi l tin vt cht c nh hng nht nh n cc yu t tm l nh tnh cch, nng lc, tr nh Trong lch s c nhiu bc v nhn c cu trc no b rt khc thng, vi nhng t cht c bit, hoc c nhiu ti nng tha hng nhng tinh hoa ca cha m qua gien di truyn. iu y nh khng nh r vai tr ca bm sinh-di truyn trong s hnh thnh v pht trin nhn cch. Yu t mi trng v hon cnh sng cng c nhng nh hng quan trng ti nhn cch con ngi. Chuyn ngi m ca Mnh T xa quyt ri nh ba ln tm cho c mt mi trng thun li, trong sch hn ct cho con mnh c thnh ngi t t c th c coi nh mt s minh ho tiu biu. H Ch Minh khng cao quan im cho rng yu t sinh hc c vai tr tt thy. Cu th Hin d phi u l tnh sn l mt s ph nhn quan im phi macxit y. Yu t tnh sn y mang tnh tin nh, c trc, tng hin hu trong nhng c kt kinh nghim thiu c s khoa hc ca dn gian: Con nh tng khng ging lng cng ging cnh. Nhng c kt kiu y, n lt mnh, li lm c s cho nhng lun thuyt mang m tnh giai cp, mt thi l cng c phc v li ch giai cp thng tr: Con vua th li lm vua, con si cha li qut l a. H Ch Minh ph nh ri i n khng nh: Phn nhiu do gio dc m nn T cu th kt ny, ta thy c mt s vn c th hin r nt: Th nht, tc gi nu bt vai tr ca yu t gio dc i vi s hnh thnh v pht trin tm l ngi, yu t m cc thuyt phi macxit cha nh gi ng mc.

Quan im duy vt bin chng coi gio dc l yu t ch o trong vic hnh thnh v pht trin nhn cch bi gio dc c nhng c im v tnh cht u vit : Mt mt, n l s tc ng c mc ch, c h thng, theo mt t chc cht ch, n nh hng cho s pht trin bi n phc tho trc m hnh nhn cch cn t n; mt khc, gio dc truyn li nhng thnh tu ca nn vn minh x hi theo con ng ngn nht, hiu qu nht. Cu ca dao : Con i mun nn thn ngi , Lng tai nghe ly nhng li m cha . thm mt ln na khng nh quan im ng n trn. a con, mt c th, mun c nhn cch (nn thn ngi), nht thit phi c hng s gio dc ca nhng th h i trc (lng tai nghe ly nhng li m cha). M cha y l i biu i din cho nn vn minh x hi . Th hai, cu th trn khng ch ra nh tnh m cn xc nh nh lng cho vai tr ca gio dc i vi s pht trin tm l ngi. Bc khng coi gio dc l yu t vn nng, l tt c, m ch l phn nhiu, phn ch o trong cc yu t trn. Ta bit rng, hot ng gio dc c tnh u vit cao. Tnh u vit y th hin ch, n khng nhng khng ph nhn m cn pht huy nhng li th ca cc yu t bm sinh di truyn, ca hon cnh sng, b p s thiu ht v khim khuyt ca cc yu t trn, to iu kin cho c nhn thng qua cc hot ng giao lu m t rn luyn v gio dc mnh. Tuy nhin, d c tnh u vit tri bt, yu t gio dc vn khng th thay th c cc yu t khc. Bi th, ta cng thy Bc dng ch phn nhiu tht chnh xc. Th ba, con ngi khi sinh ra c phn thin tnh bn nng. Nhng ci tnh sn y hon ton khng phi l thuc tnh c hu, bt bin. N c th ci bin. y l mt lun im trit hc c rt ra t thc t c th, ng thi xut pht t tm lng v tinh thn nhn vn i vi con ngi H Ch Minh. T lun im trit hc ny, Bc t ra mt quan im gio dc nghim tc: Thin hay c, hin hay d, tt hay xu phn nhiu do gio dc m nn. Lun im trit hc v quan im gio dc trn rt gn gi vi quan nim ca nhn dn Gn mc th en, gn n th rng. N cng rt tng ng vi mt quan im ca Nguyn Tri nh t tng, nh th ln ca dn tc th k XV: Nn th nn thy v c hc. R rng, t tng H Ch Minh bt r su xa t nhng ngun mch truyn thng dn tc. C iu l, hin trit H Ch Minh t ra v gii quyt vn tm rng hn. 3. C th ni, bi th Na m cho thy mt nhn quan ng n v khoa hc theo quan im duy vt bin chng v nhn cch con ngi Bc. Nhn quan y l s phn nh ca mt th gii quan mi, trong ni bt s kt hp hi ho gia nhng quan nim tin b ca truyn thng dn tc vi php duy vt bin chng macxit. Nhn quan y cng bt ngun t mt nhn sinh quan cng sn, mt tm lng nhn vn cao c, lun hng v con ngi vi mt s u i, mt nim tin mnh lit. Nhn quan y cn l kt qu ca mt cuc sng m c s tri nghim v hiu i, hiu ngi su sc. Tc phm tht ngn gn, sc tch, nhng ti ngn ngoi. N hm cha mt vn c rt nhiu ngha. T ni dung tc phm tot ln gi tr t tng ln lao. Nhng khng ch c vy. Gi tr ca tc phm cn ch, nh th ln ni mt vn ln bng mt cch din t tht r rng v mch lc nhng ht sc gin d v d hiu, khng cn ti mt cht hnh thc tu t cu k no. S bnh d, l ct cch cuc i H Ch Minh, cng l phong cch ngh thut ni bt vn th ca Ngi. Thay cho phn kt T gc nhn tm l s phm, bi th t tuyt hm sc ca Bc gi ln nhiu iu suy ngh cho nhng ngi lm cng tc gio dc: Th nh, trong mi c nhn con ngi u c nhng nng lc tim n. Lm th no pht hin, khi dy v pht huy nhng nng lc y? l mt trong nhng mc ch cao c ca gio dc, ca cc nh trng, cc nh gio, v con ngi v cho con ngi.

Th hai, do gio dc l hot ng ch o nn cn coi trng vic t chc, hng dn hot ng ca tr em. Tr cng c hot ng ht mnh vi th gii khch quan th cng nng cao cht lng qu trnh x hi ho c nhn ca chng. Th ba, xy dng mi trng gio dc tt l to ra nhng nh hng tch cc i vi s pht trin nhn cch ca tr em, bi con ngi to ra hon cnh ti mc no th hon cnh cng to ra con ngi mc y (K. Marx). Th t, cn gio dc tr t thc v nhng hot ng ca bn thn. Yu t t gio dc tr cng cao bao nhiu cng c ngha quyt nh ti s pht trin nhn cch ca chnh n by nhiu. Phm Quang Hun, Vin NCSP, HSP H Ni Bc trnh by quan im ca mnh mt cch trc tip, l mt s c kt, chim nghim. y, chng ta li bt gp s i lp, ha hp, gia thc v ng, gia thin v c. Khi ngi ta ng u c chung mt hot ng (nhp p ca tri tim) do kh phn bit c ngi hin v k c, tt c u nh nhau. Nhng lc tnh dy (ng hn l sau khi tnh dy), k c v ngi lnh mi phn bit c bi vic lm ca h khc nhau: "Ng th ai cng nh lng thin, Tnh dy phn ra k d hin. Hin d phi u l tnh sn, Phn nhiu do gio dc m nn." Nh vy, qua bi th, ta thy Bc khng nh phm cht ca con ngi, o c ca con ngi, nhn cch ca con ngi phn nhiu do gio dc m nn. iu chnh l Bc mun nhn mnh ngha ca hon cnh gio dc i vi vic hnh thnh tnh cch con ngi. Bc trit lun rng trong gio dc phi ch c bit n hon cnh sng tt hn pht trin ci thin, y li ci c. Hon cnh, mi trng, gio dc c vn ha, y s yu thng chc chn s y li ci c, hng ti ci thin. Tiu dit ci c c th bng nhiu cch (c th bng php lut) l cn thit nhng chng ta cn xy dng, khuyn khch v pht trin ci thin con ngi v n cng gp phn y li ci c. l bi hc gio dc qu bu rt ra t bi th "Na m" ny ca Bc. Bc khng nh dt khot rng tnh cch con ngi phn nhiu do gio dc m c. Khng nh c tnh trit l v cng rt thc t. Bi th c sc mnh thuyt phc do n gin d, d hiu v c th lm theo c. Qua ba bi th trn, nh va phn tch, mi ngi c th rt ra nhng kt lun b ch v vn gio dc, v s nghip gio dc. Ba bi th trn th hin r quan im gio dc, t tng gio dc ca Bc. l t tng t rn luyn, t gio dc ty theo hon cnh sng ca con ngi. ng l ni dung t tng ca ba bi th trn v "Nht k trong t" ni chung vt ra ngoi hnh thc th ng lut cht hp m n cha ng. Ba bi th trn ca Bc c mt ngha gio dc su xa cho mi thi i, mi x hi i vi vic hnh thnh v pht trin, hon thin nhn cch con ngi.

Bi tr cc tp tc lc hu min ni hin nay

Hin nay, i sng kinh t, vn ha, x hi ca dn tc thiu s tt hn. Tuy nhin, vn cn mt s tp tc lc hu trong tang l, ci xintn ti ht sc dai dng.

V vic tang, quan nim ca khng t ng bo dn tc thiu s l mi thy To, thy Mo, thy cng ym ba, tr ma v con chu ln ng, i m rm; mt s gia nh dn tc Ty tnh Lng Sn c tc ving thng gia v t l ring, khi cha m mt th cc con ( trng thnh) phi mi ngi mt l, T rm r, tn km; ri tc a m trc 12 gi m nh hng cng ng dn c; mt s bn, lng dn tc Mng tnh Sn La ngi

cht trong nh nhiu ngy; c ni ngoi vic lm ma ti cho ngi cht, cn phi lm ma kh cng bng tru, b. V vic ci, mt b phn thanh nin dn tc thiu s tin vo l s, s mnh v vic "nhp ma" c du v nh chng; cc dn tc Dao v Sn Ch vng su, vng xa tnh Qung Ninh cn tc to hn, p g, mua bn, thch ci cao, t chc ci di ngy; dn tc Sn Du c tc mt nh trong mt nm khng c hai ngi, nu c ngi ci du th ngi n k sinh phi ra ngoi rng con; tnh in Bin, ti mt s thn, bn ca dn tc H Nh v Si La vic ci, vic tang c qu nhiu th tc phc tp. Nhiu bn, lng, thn, p cn tnh trng trng nam, khinh n; em du, con du khng c ngi n cm chung mm vi anh chng, b chng; con gi khng c hc ln lp trn; mt s gia nh c ngi au m lm Then, cng ma gii hn m khng a ti trm y t x; tp qun dng thuc phin lu cu vng cao. ng bo nhiu bn, lng, nht l vng su, vng xa vn gi cch ngh, np sng tuy khng phi l h tc, nhng khng ph hp cuc sng thi nay, l thi quen s dng nh v sinh, nh tm ngoi tri; t trng rau xanh trong khi t rng rng; thi quen ung nhiu ru lm b tr sn xut; tc tn th o gio ngoi nhp tng ln mt s vng cao, v.v. Qua bc phc tho trn, c th s b rt ra my nhn xt sau: Mt l, tnh trng tp tc lc hu tuy chim t l nh so vi ton cnh i sng vn ha, x hi khu vc min ni, vng dn tc thiu s, nhng tim n nguy c lan rng, k c nguy c do k xu li dng kch ng, to thnh "ro chn" cn tr s nghip xy dng v pht trin nn vn ha Vit Nam tin tin, m bn sc dn tc. Hai l, tnh trng tp tc lc hu tn ti khng tp trung, khng c tnh h thng m ri rc nhng bn, lng thuc vng su, vng xa, vng cao, ni iu kin vt cht v tinh thn kh khn, nhiu hn l nhng tr trn, th t, th x, thnh ph min ni. Ba l, cn c vo tnh cht v ngun gc hnh thnh cc tp tc, c th phn chia thnh loi tp tc lin quan m tn d oan v loi tp tc hnh thnh t thi quen v np sng hng ngy ca ng bo cc dn tc thiu s. T vic nh gi tnh hnh nu trn, chng ta xc nh ni dung v cc gii php bi tr h tc trn hai mt ch yu. Mt mt, phi y mnh cng tc thng tin, tuyn truyn, m rng v nng cao nhn thc ca ng bo cc dn tc thiu s, v cng tc ny phi i trc mt bc ti nhng a bn kh khn, ch khng phi nh quan nim ca mt vi ngi cho l "ch" khi trn a bn c y c s h tng kinh t, x hi th mi pht trin c i sng vn ha. Tt nhin, cng tc thng tin, tuyn truyn nhng ni ny cn c i mi c v hnh thc v ni dung. Nu nh trc y, ni dung tuyn truyn mt cch chung chung, ch no cng c th p dng c m hiu qu li thp, th nay phi lu n tnh c th ca tng vng, min, tng dn tc, k c tn ngng v i sng tm linh ca dn tc y. Chng hn, i vi cc dn tc Ty, Thi, Mng c gn nm triu ngi, chim khong 50% tng s ngi dn tc thiu s, thng sinh sng tp trung vng thp, iu kin giao tip thun li v c nhn thc rng hn so vi cc dn tc khc th ni dung thng tin, tuyn truyn cn i thng vo vn , c th lng c yu cu bt buc phi chp hnh theo quy c vn ha hoc quy nh ca php lut; cn i vi cc dn tc nh H Nh, Si La, La Ch, M, tng dn s cha ti 60 nghn ngi, iu kin mi trng sng rt kh khn, dn tr thp, th ni dung cn nng v tnh thuyt phc, phn tch ci li, ci hi vi li ni, dng ch d hiu, tt nht l bng ting cc dn tc ny ng bo nhn ra v lm theo. Mt khc, cn pht trin rng phong tro Ton dn on kt xy dng i sng vn ha, trong c phong tro gia nh vn ha v lng, bn vn ha nhng a bn ny. Bn cnh im mnh l c bn ca cc phong tro, th im yu chnh l ch chng ta cha c th ha cc tiu ch chung thnh nhng tiu ch ring, ph hp tng dn tc thiu s. Th d: i vi cc gia nh min xui, ni dung tiu ch th hai ca phong tro xy dng Gia nh vn ha l c "i sng vn ha tinh thn phong ph, lnh mnh", l iu d hiu. Th nhng vi khng t ng bo cc dn tc thiu s th ni dung y vn cha tht r, ng bo s hi chng ta l ni dung c chng h tc khng v nu c th n nm u? Vy th ti sao chng ta khng nu ra tht chi tit ng bo c l hiu ngay v lm theo ngay! Ngoi ra, cng cn xc nh cc cn nguyn ca h tc c ngun gc t iu

kin lao ng, sn xut hoc t i sng tm linh, tn ngng, trn c s xy dng ni dung phng, chng cc h tc mt cch khoa hc, ch vic xa b cc iu kin xu v mm mng to thnh h tc. Vic t chc thc hin ni dung bi tr cc tp tc lc hu l vic lm v cng quan trng v rt cn c i mi. Lu nay, nhiu a phng min ni nh H Giang, Tuyn Quang, Lo Cai, Qung Ninh, Sn La, in Bin, c Lc, Lm ng, thng s dng cc i thng tin, chiu bng lu ng v cc i vn ngh bn, lm nhim v tuyn truyn ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc kt hp vic xy dng i sng vn ha. Nhng xa b c bn cc tp tc lc hu trong ng bo dn tc thiu s th phi xy dng K hoch phng, chng ton din v tp trung hn, trong c vic phn cp x l vn . Vic ny c th lm c v cc h tc gi t l khng nhiu trong i sng vn ha x hi cc dn tc, c hn 20 h tc r nt v hn 10 loi thi quen khng ph hp cuc sng hin ti; vic phn cp s khoanh c vng trng im v cao trch nhim ca cc c nhn, tp th trong qu trnh phng, chng, gii quyt trit cc h tc. i vi cc n v cp trung ng th ch o, t chc x l nhng h tc v thi quen sng lc hu mang tnh ph bin v in hnh v mc , tnh cht v quy m rng; cn i vi cc s vn ha - thng tin tnh min ni th t chc x l nhng h tc c tnh cht, quy m hp, t ph bin hn v din ra ngay trn a bn mnh ph trch. ng thi vi vic phn cp, cn t chc xy dng m hnh nhn rng phong tro bi tr h tc; m hnh ly ti ch l tt nht, hn ch vic ly m hnh t cc a bn khc v dn tc khc em ti cho vng ny, dn tc ny hc tp. Vic u t xy dng m hnh nn gn nh, khng qu cu ton, v mt gia nh, mt bn, lng lm tt cng c th tr thnh m hnh xng ng nhiu gia nh v nhiu bn, lng noi theo.