CIAVA I kA2VCI kkIMINCLCSkIn SkCLA

1 Istor|[sk| us|ov| razvo[a kr|m|no|osk|h sko|a

krlmlnoloska mlsao [e sebl probl[ala puL kroz razne faze lsLorl[skog razvo[a dok [e cll[ uvl[ek blo lsLl
osvl[eLllLl problem krlmlnallLeLa pronacl n[egove uzroke l nacl na[bol[a sredsLva za n[egovo
sprecavan[e 8eLrospekcl[om ovog razvo[a vldlmo kako se problem krlmlnallLeLa posLavl[ao kroz sLarl l
sredn[l vl[ek pa l kasnl[e sve do sedamdeseLlh godlna 19 vl[eka u sLvarl sve do 8ekarl[e problem
krlmlnallLeLa LreLlran [e u sv[eLlu sredn[ov[ekovne mlsLlke l posLavl[en na lraclonalno[ osnovl sa
mnogo meLaflzlcklh kaLegorl[a naucnl prllozl mlslllaca 18 vl[eka da[u prave podsLlca[e l ukazu[u na
pravac u kome Lreba da se krece dal[l razvo[ krlmlnoloske dokLrlne nazalosL lde[e ovlh naprednlh
mlslllaca nlsu se razvlle posll[e Loga prlrodnlm puLem l dal[l razvo[ krlmlnoloske mlsll [e skrenuo sa Log
puLa cak za lzv[esLan perlod posao l pogresnlm puLem lpak l Lakav razvo[ krlmlnoloske dokLrlne
Lreba shvaLlLl u lzv[esno[ m[erl lsLorl[skom nuznoscu Cslm Loga c[elokupno Ladasn[e ucen[e u oblasLl
krlmlnoloske dokLrlne Lreba shvaLlLl l kao nuznu reakcl[u na bruLalnl sredn[ov[ekovnl pravnl slsLem
SLepen razvlLka naucne mlsll nl[e omogucavao da se pronadu pravl uzrocl krlmlnallLeLa l pravl puLevl
za n[egovo r[esavan[e orasL krlmlnallLeLa Lumaclo se nedosLaclma u kaznenom slsLemu pa se
smaLralo da [e na[bol[l nacln u borbl proLlv rasLuceg krlmlnallLeLa reforma krlvlcnog zakonodavsLva l
slsLema lzvrsen[a kaznl lsLlna Lokom 19 vl[eka u okvlru naucne akLlvnosLl sLaLlsLlcara soclologa
anLropologa l pslhologa pocln[u se nazlraLl pravl uzrocl fenomena krlmlnala all onl u Lom perlodu
[os nlsu naucno prov[erenl Lo su blle vlse naucne preLposLavke MeduLlm uzaludno se v[erovalo u
reformu krlvlcnog zakonodavsLva kao unlverzalnl ll[ek za zausLavl[an[e rasLuceg krlmlnallLeLa ko[l
naroclLo u drugo l polovlnl 19 vl[eka pokazu[e Lendencl[e naglog porasLa CpsLe prlllke l socl[alne
revolucl[e u Ladasn[o[ Lvropl Le gradanskl raLovl Lokom clLavog 19 vl[eka lmall su l svo[e snazne
reperkusl[e na krlmlnallLeL koll [e rasLao u veclnl evropsklh zemal[a Znacl da [e povecan[e
krlmlnallLeLa lmalo svo[e dubl[e l skrlvenl[e uzroke u Llm opsLlm uslovlm a l ono [e rezulLaL prl[e
svega d[elovan[a bro[nlh fakLora drusLvenoekonomske socl[alne l pravne prlrode Medu one
nalznaca[nl[l [e spada uvecan[e populacl[e razvlLak gradova l sve lnLenzlvnl[a koncenLracl[a
sLanovnlsLva u vellklm gradovlma mlgraclonl procesl krupnl pronalascl na podruc[u nauke l Lehnlke
povecane saobraca[ne veze konacno kao uzrocl pravne prlrode mogu se navesLl dvl[e cln[enlce
nalme Lo [e cln[enlca naglog razvlLka pravnog saobracala l Lezn[a za sve vecom redemenLacl[om
novlh grana pravnog zlvoLa sLo dovodl do sLvaran[a nlza novlh krlvlcnlh dlela 1o su u sLvarl ob[ek
Llvnl hlsLorl[skl uslovl kol[l su dovell do po[lave kr|m|noIosk|h sko|a sedamdeseLlh godlna 19 vl[eka
u 19 vl[eku naucna mlsao [e vec uvellko blla oslobodena meLaflzlcklh nazora um[esLo aprlorlsLlcklh
meLoda u oLkrlvan[u naucne lsLlne u svlm naucnlm oblasLlma pa dakle l u oblasLl drusLvenlh nauka
vec [e blo uveden poz|t|v|st|ck| metod| sa eksper|ment|ma | posmatran[em c|n[en|ce Zapravo
neposredno nakon pob[ede pozlLlvlsLlckog meLoda u oblasLl flzlke hernl[e asLronoml[e blologl[e l
druglh prlrodnlh nauka os[eca se sve vecl prodor ovog meLoda l u oblasLl drusLvenlh nauka a na[prl[e
u proucavan[u morala l pslhologl[e na[vecl podsLlca[ za naucno proucavan[e krlmlnolosklh problema
dosao [e pod uLlca[em razvo[a soclologl[e l ekonomsklh nauka rodorom naucnog socl[allzma
Marksa l Lngelsa l problemu krlmlnallLeLa kao drusLvene po[ave prllazl se drukcl[e on se u drugom
sv[eLlu naucno LreLlra


Antropo|oska sko|a
SedamdeseLlh godlna xlx vl[eka [avl[a se vrlo [aka Lendencl[a pozlLlvlsLa 1o [e perlod arlske komune
l zaosLravan[a klasnlh proLur[ecnosLl u okvlru burzoaskog drusLva a Lo [e lsLovremeno l perlod
rapldnog napreLka prlrodnlh l drusLvenlh nauka ko[e lsLlcu nedosLaLke klaslcne skole od uLlca[em
pozlLlvlsLlckog meLoda ko[l [e uclnlo prodor l u oblasLl lsLrazlvan[a drusLvenlh po[ava [avl[a se oko
1870 godlne nam[esLo doLada apsoluLno vlada[u ce klaslcne skole krlvlcnog prava prva krlmlnoloska
skola ko[a [e od posebnog znaca[a za nasLanak l razvo[ naucne krlmlnologl[e 1o [e |ta||[anska
antropo|oska sko|a ko[a se sedamdeseLlh godlna proslog vl[eka predsLavl[a na[prl[e sa Lombrozom
kasnl[e sa Ier|[em | Garofa|om a znaclla [e zesLoku reakcl[u l Lall[ansklh krlmlnallsLa proLlv klaslcnog
krlvlcnog prava n[egovog lega llzma apsLrakLnog deduclran[a meLaflzlckog posLulaLa slobodne vol[e
l moralne odgovornosLl Le fllozofl[e reLrlbuLlvne kazne redmeL n[enlh lsLrazlvan[a [e u suproLnosLl
klaslcno[ dokLrlnl L[ ne vlse u prvo[ llnl[l zlocln kao pravnologlckl po[am nego |zvrs||ac kr|v|cnog
d[e|a
unuLar dokLrlne lLall[anske skole razllku[u se meduLlm razllclLl naucnl pravcl l orl[enLacl[e l Lo
poz|t|vna sko|a antropo|oskog sm[era l poz|t|vna sko|a b|o|oskosoc|o|oskog sm[era rva
krlmlnalno anLropoloska skola posvecu[e pazn[u lskl[uclvo anLropoloskom l bloloskom lzucavan[u
zloclnca dok druga Lzv krlmlnalnosocloloska skola lzucava pored blolosklh l socloloske uzroke
LreLlra[ucl zlocln vlse kao socl[alnodrusLvenu po[avu
Cva nova epoha u razvo[u naucne krlmlnoloske mlsll nasLa[e dakle na[prl[e po[avom lLall[anskog
pslhl[aLra l zaLvorskog l[ekara Cezara Lombroza (18361909) Cn [e dao zaceLke anLropoloske Leorl[e
krlmlnallLeLa l osnlvac [e krlmlnalnoanLropoloske skole Svo[u prvu l na[vecu sLudl[u o zloclnu
Lhuomo dellnquenLe Lombrozo [e ob[avlo 1876 godlne u ko[o[ kao l u svo[lm docnl[lm radovlma
razvl[a clsLu anLropolosku Leorl[u u krlmlnologl[l na bazl lsLlcan[a veza lzmedu dellnkvencl[e l flzlcklh
odnosno anatomsk|h osob|na de||nkventa Cn odllcno pozna[e anLropoloske sLudl[e blologa Cala
LavaLera uarvlna l druglh naucnlka Le pokusava da problem rl[esl puLem naucnog lsplLlvan[a L[elesne
grade dellnkvenaLa kao l[ekar l anLropolog prlsLuplo [e krlmlnallLeLu sa anLropoloskog aspekLa
nasavsl da [e glavnl l [edlnl uzrok krlvlcnog d[ela sm[esLen u llcnosLl krlvca Cn [e lsplLao 383 luban[e
umrllh l Lall[ansklh zloclnaca l 3907 zlvlh presLupnlka obuhvaLlvsl n[lhove anatomske f|z|o|oske |
ps|h|cke anoma||[e na osnova ovlh svo[lh emplrl[sklh lsLrazlvan[a Lombrozo da[e svo[e zakl[ucke o
uzroclma krlmlnallLeLa zasLupa[ucl koncepcl[u b|o|oskog determ|n|zma Srz n[egovog ucen[a
predsLavl[a Lvrdn[a da posto[e roden| z|oc|nc| ko[l su po roden[u predodredenl da Lo posLanu a ko[l
se lako mogu prepoznaLl po n[lhovlm L[elesnlm l pslhlcklm anomall[ama
od anatomsk|m anomall[ama Lombrozo obuhvaLa anomall[e luban[e kosLl[u llca l udova druglh
organa l nenormalnu Lezlnu u slsLemaLlzacl[l uLvrdenlh anaLomsklh anomall[a on navodl po[edlnacno
preL[eranu razvl[enosL ceonlh slnusa nlsko l usko celo veca luban[ska dupl[a preL[erano razvl[ene
vlllce l [agodlce ceLverougla l lspupcena bradna kosL koso lsLaknuLl s[ekuLlcl gorn[e vlllce veca
zapremlna ocnlh dupl[l malo LrouglasLo llce mrka bo[a koze gusLa l nakosLrl[esena kosa rl[eLka
celavosL usl mesnaLe l klempave duze ruke l[evasLvo rl[eLka brada brazde na llcu I|z|o|oske
anomall[e krlvca lspol[ava[u se upadl[lvlm karakLerlsLlkama flzlonoml[e krlvca kod cega Lombrozo
dakako pod uLlca[em flzlognomlcara lsLlce da [e lzgled llca u neposredno[ vezl sa moralnlm
osoblnama cov[eka na[Lezl zloclncl odllku[u se upadl[lvom raznocom llca pa cak l pogled po[edlnlh
vrsLa zloclnaca [e po mlsl[en[u Lombroza karakLerlsLlcan (kod ublce bezbo[an hladan l flkslran kod
kradl[lvca nemlran usll[en l zbun[en) Cn Lakode lsLlce navlku ka LeLovlran[u kod neklh zloclnaca
LreLlra[ucl [e kao slmpLom abnormalno sman[enog os[ecan[a flzlckog bola na[zad krlvcl se po
mlsl[en[u Lombroza razllku[u od druglh l[udl l po svo[lm ps|h|ck|m anoma||[ama Medu ove spada
paLoloska lazl[lvosL odsusLvo sazal[en[a l saucesca u Ludem bolu svlreposL grubosL su[eLnosL Zlocln
lm pruza kompenzacl[u za os[ecan[e man[e vrl[ednosLl besLldnl su plasl[lvl bez grlzn[e sav[esLl
osveLol[ublvl ll[enl nesLalnlh os[ecan[a l slabe vol[e lspreLurane moLlvacl[e sklonl kockl neradu
alkoholu l seksualnlm perverzl[ama
Sve ove anomall[e po Lombrozo su aLavlsLlcke prlrode Lzv st|gmat| degenerac|[e Cne su nasl[edne
l Lo ne od bllzlh predaka nego onlh na[udal[enl[lh cak l od pralsLorl[sklh l[udl kod osLallh l[udl u Loku
razvo[a l[udskog roda Le su anomall[e lscezle po cemu se razllku[e clvlllzovan cov[ek ored
Lombrozove fakLorske orl[enLacl[e ko[a ga vodl koncepc|[| apso|utnog b|o|oskog determ|n|zma
znaca[na [e l n[egova klaslflkacl[a krlvaca zasnovana na lsLlm lsLrazlvan[lma a nesLo docnl[e pod
uLlca[em krlLlke Ier|[a l Garofa|a na peL kaLegorl[a lll Llpova dellnkvenaLa
1) koden| kr|vc|
) Dusevno bo|esn| kr|vc|
3) kr|vc| |z strast|
4) S|uca[n| kr|vc|
S) kr|vc| |z nav|ke
Lombrozo drzl kao l svl pozlLlvlsLl da su lsLrazlvan[a uzroka krlmlnallLeLa neophodna radl sprecavan[a
zloclna l na Lome gradl pored slsLema pod[ele zloclnaca l s|stem sprecavan[a z|oc|na novl[lm
Lombrozo prlzna[e noLrebu uzlman[a u obzlr l flzlcklh l soclolosklh uzroka dakle van[sk|h uzroka
zloclna Cn ovd[e spomln[e mnogosLruke van[ske uzroke lsLlcucl meLeoroloske kllmaLske l geografske
uLlcale uLlca[ perloda vellklh vruclna rase kulLure gusLlne sLanovnlsLva lshrane alkohollzma
rellgl[e vasplLan[a vanbracnlh roden[a sLarosLl prerane maL u racl [e prosLlLucl[e nezaposlenosLl l
konacno negaLlvnl uLlca[ zaLvora
naposl[eLku da spomenemo l Lombrozova shvaLan[a o susLlnl l cll[u kazne u suproLnosLl prema
klaslcno[ krlvlcnopravno[ skoll on odsLupa od kazne kao odmazde l lspasLan[a Lvrdecl da kazna
ml[en[a[ucl svo[ doLadasn[l karakLer mora LezlLl vlse napreLku drusLva nego Lrpl[en[u krlvca Za
dusevno bolesne zloclnce l mnogobro[ne rodene zloclnce kao l kod epllepLlcara l moralnlh ludaka
[edlno [e raclonalno upuclvan[e u usLanovu slgurnosLl sa cll[em ll[ecen[a l lsLovremeno
onemogucavan[a dal[n[e krlmlnalne akLlvnosLl ored ovog sredsLva lzolacl[e Lombrozo za n[lh
predvlda l smrLnu kaznu ko[u smaLra Luznlm all slgurnl[lm sredsLvom lskl[ucen[a lz drusLvene
za[ednlce

4 Ita||[anska poz|t|vna sko|a
ozlLlvna skola [e samo nasLavak l varl[anLa anLropoloske skole pravno oforml[ene popravl[ene l
proslrene u pogledu socl[alnog fakLora kao uzroka krlmlnallLeLa Sam n[en osnlvac Lnr|ko Ier| (1836
1929) profesor prava oznacava [e kao novu skolu pod nazlvom Ita||[anska poz|t|vna sko|a S
obzlrom da ova skola c[elokupno naucno lsLrazlvan[e krlmlnallLeLa lzvodl uglavnom u okvlru
krlmlnalne soclologl[e a ne krlmlnalne blologl[e kao sLo Lo clnl anLropoloska skola opravdano [u [e
smaLraLl zasebnom skolom naucnl prllozl Lombroza l Carofala predsLavl[a[u prlpremne l preLhodne
radove ko[l su Lakvu naucnu s|ntezu omoguclll Lnrlko lerl [e nalme prl svom ulasku u krlmlnolosku
nauku zaLekao nekollko znaca[nlh naucnlh lzvora l saznan[a o krlmlnalnom fenomenu naucno
nasl[ede o kome [e rl[ec obuhvaLa sl[edece lzvore
1) 8ana sLaLlsLlckoekonomska l socloloska lsLrazlvan[a
2) 8ana anLropoloska pslhopaLoloska l bloloska lsLrazlvan[a
3) krlvlcnopravna fllozofl[a l dogmaLlka klaslcne skole
4) ul[alekLlckl l lsLorl[skl maLerl[allzam naucnl socl[allzam l razvl[enl radnlckl pokreL
rlrodno [e da doLadasn[a fragmenLlrana l dlvergenLna naucna rez ono van [a o fenomenu krlmlnala
nlsu blla dugo odrzlva l sLorl[a [e znacl sama sLvorlla poLrebu za slnLezom a La[ zadaLak [e vrlo
usp[esno lzvrslo lerl dosLlgavsl svo[lm ucen[em [edan kvallLaLlvno vlsl sLepen u razvlLku krlmlnoloske
nauke uublnom l slrlnom zahvaLa u sve probleme krlvlcnog prava l eLlologl[e krlmlnallLeLa lerl
daleko premasu[e svoga uclLel[a Lombroza zbog cega ga opravdano mnogl smaLra[u ne samo
glavnlm predsLavnlkom l Lall[anskog pozlLlvlzrna vec l [ednlm od na[veclh krlmlnallsLa koga [e svl[eL
lmao do danas
Csnovno d[elo lerl[a krlmlnalna soclologl[a 1881 sadrzl n[egov naucnl fllozofskl
krlmlnalnopollLlckl l pravnl koncepL sLo predsLavl[a c[elovlL pogled na krlmlnallLeL kao realnu
drusLvenu po[avu u ovom d[elu on Lombrozovom ucen[u da[e pravnu formu l lzvodl odgovara[uce
pravne zakl[ucke sLo [e u sLvarl nedosLa[alo Lombrozu kao nepravnlku osebno Lreba lsLacl da se lerl
lsLovremeno naucno konfronLlrao sa klaslcnom skolom na [edno[ sLranl l sa anLropoloskom skolom
Lombroza na drugo[ sLranl ored lerl[a lsLaknuLl predsLavnlk pozlLlvne skole blo [e kafae|e
Gafofa|o po zanlman[u pravnlk sa svo[lm poznaLlm naucnlm d[elom krlmlnologl[a (1883) nazlv
ove skole dolazl od prlm[ene poz|t|v|st|ckog metoda u drusLvenlm l pravnlm naukama odnosno od
prlm[ene |ndukt|vnog metoda um[esLo dedukLlvnog meLoda ko[lm se sluzlla klaslcna dokLrlna
ozlLlvna skola [e prl[e svega osLro krlLlkovala klaslcnu skolu krlvlcnog prava opLuzu[ucl [e da [e
doprlnl[ela snaznom porasLu krlmlnallLeLa lll prema rl[eclma lerl [a da [e dovela do kraha repres|[e
| bankrotstva kaznenog s|stema o n[enom ucen[u osnovnl zadaLak u borbl proLlv krlmlnallLeLa
sasLo[l se u preduzlman[u m[era ko[e vode n[egovom sprecavan[u
lerl razradu[e Leorl[u fakLorskog plurallzma l vrsl Lro[nu pod[elu fakLora krlmlnallLeLa antropo|osk|
kosm|ck| | soc|[a|n| Antropo|osk| (lndlvldualnl) fakLorl su organska konsLlLucl[a krlvca (anomall[e
loban[e mozga senzlblllLeLa l sve L[elesne osobenosLl medu ko[lma l anomall[e flzlonoml[e) pslhlcka
konsLlLucl[a krlvca (anomall[e lnLellgencl[e emocl[a socl[alnlh os[ecan[a) llcne osoblne krlvca (rasne
osobenosLl pol uzrasL gradansko sLan[e profesl[a domlcll obrazovan[e odgo[) kosm|ck| flzlckl
fakLorl su kllma konflguracl[a zeml[lsLa godlsn[e doba LemperaLurne varl[acl[e aLmosferskl prlLlsak
lLd Soc|[a|n| faktor| su gusLlna nasel[enosLl sLan[e [avnog mn[en[a l rellgl[e ureden[e porodlce l
slsLem vasplLan[a lndusLrl[ska prolzvodn[a alkohollzam ekonomska l pollLlcka organlzacl[a
organlzacl[a [avne admlnlsLracl[e pravosuda l pollcl[e kao l slsLem gradanskog l krlvlcnog
zakonodavsLva
rema prlrodl l lnLenzlLeLu po[edlnlh fakLora lerl krlvce dl[ell u dvl[e osnovne kaLegorl[e kr|vc| |z
endogen|h uzroka kod ko[lh su preLeznl lndlvldualnl fakLorl l krlvcl lz egzogen|h uzroka kod ko[lh su
preLeznl socl[alnl fakLorl unuLar ove dlobe lerl sve krlvce klaslflku[e u peL grupa
1) krlvcl dusevno bolesnl
2) rodenl krlvcl (krlvcl po roden[u)
3) krlvcl lz navlke
4) sluca[nl krlvcl l
3) krlvcl lz sLrasLl
lndlvldualnl fakLorl su preLeznl kod dusevno bolesnlh rodenlh l lz krlvaca sLrasLl a socl[alnl fakLorl su
preLeznl kod krlvaca lz navlke l sluca[nlh krlvaca
klaslflkacl[a krlvlcnlh d[ela prema pozlLlvno[ skoll obuhvaLa dvl[e grupe pr|rodn| ||| atav|st|ck| l
zakonsk| ||| evo|ut|vn| krlmlnallLeL rlrodna krlvlcna d[ela su ona ko[a se sasLo[e u ponasan[lma
sLeLnlm za po[edlnca lll za[ednlcu l predsLavl[a[u povredu lzv[esnlh opsLlh os[ecan[a 1o su po
Carofalu osnovna alLrulsLlcka os[ecan[a sazal[en[a l cesLlLosLl clvlllzovanog dl[ela cov[ecansLva a
po lerl[u os[ecan[a morala rellgl[e l paLrloLlzma Cva krlvlcna d[ela se smaLra[u kao krlvlcna d[ela
sam po sebl (ma|a |n se) MeduLlm zakonska krlvlcna d[ela se sasLo[e u povredl opsLe slgurnosLl all
se ne vrse lz seblcnlh l socl[alnlh moLlva nego predsLavl[a[u krlvlcna d[ela zbog Loga sLo se po zakonu
u [ednom odredenom drusLvu l vremenu smaLra[u kao krlvlcna d[ela (ma|a proh|b|ta) rlrodna
krlvlcna d[ela prema ucen[u pozlLlvne skole vrse po pravllu rodenl krlvcl dusevno bolesnl l krlvcl lz
navlke a zakonska krlvlcna d[ela krlvcl lz sLrasLl l sluca[nl krlvcl
Dusevno bo|esn| krlvcl su po n[egovom mlsl[en[u epllepLlcarl ldloLl llca ko[a paLe od ludlla gon[en[a
llca sa organsklm pslhopaLolosklm
koden| kr|vc| su llca ko[a su po roden[u predodredena da posLanu zloclncl l kod n[lh su
pslhokonsLlLuclonalne anomall[e na[[ace zasLupl[ene Lako da sacln[ava[u Llp po kome se rodenl
krlvac moze prepoznaLl
kr|vc| |z strast| su lnace krlvcl besprl[ekornog zlvoLa all su plahog nervoznog LemperamenLa l
preL[erane os[eLl[lvosLl krlvlcna d[ela vrse pod prlLlskom kakve [ake sLrasLl (l[ubomore casLl pollLlcke
sLrasLl
kr|vc| |z nav|ke lspol[ava[u vecl sLepen pokvarenosLl l usLra[nosLl u zloclnu uz vrlo nlzak sLepen
Lolerancl[e na van[ske negaLlvne podraza[e u ovo[ grupl anLropoloske anomall[e nlsu naroclLo
markanLne mada lerl smaLra da [e bas kod ovlh krlvaca anLropoloskl fakLor [akog lnLenzlLeLa
odnosno znaLno [acl nego kod sluca[nlh krlvaca
S|uca[n| kr|vc| po svom roden[u nema[u krlmlnalnlh sklonosLl l dellkLe vrse u lskusen[lma u ko[a lh
dovode razna socl[alna l llcna sLan[a sLan[e nuzde konfllkLne socl[alne slLuacl[e kod ovlh krlvaca
pored van[sklh lmpulsa kao preLeznlh samo u man[o[ m[erl d[e[sLvu[u unuLrasn[l lmpulsl
rema pozlLlvno[ skoll ko[a zasLupa fllozofskl deLermlnlzam cov[ecl[a vol[a [e deLermlnlsana
blosocl[alnlm fakLorlma Zbog Loga se llcnl osnov krlvlcne odgovornosLl za lzvrseno krlvlcno d[elo
nalazl u drustveno[ odnosno zakonsko[ odgovornosLl za Lo um[esLo moralne odgovornosLl posLo [e
krlvlcno d[elo prolzvod pomenuLlh fakLora a ne slobodne vol[e kako [e Lo klaslcna skola smaLrala
osLo [e na La[ nacln opravdao drusLvenu reakcl[u proLlv krlmlnallLeLa lerl [e deLal[no razradlo
smlsao l sredsLva socl[alne odbrane Sm|sao drustvene reakc|[e | funkc|[a kr|v|cnog pravosuda [este
u ef|kasno[ odbran| drustva od opasnost| kr|m|na||teta
nadal[e prema klaslcno[ skoll l n[enom posLulaLu o apsoluLno slobodno[ vol[l cll[ kazne [e odmazda l
lspasLan[e MeduLlm kako vol[a blopslhlckl anormalnlh blca kakvl su u sLvarl krlvcl nl[e slobodna
nemoguca [e zakl[ucu[e lerl odmazda pa prema Lome l kazna kao reLrlbuLlvno sredsLvo 8as
ovakav sLav lerl[a l druglh pozlLlvlsLa naveo lh [e da dosl[edno svo[o[ koncepcl[l blosocl[alnog
deLermlnlzma odbace ne samo po[am krlvlce u krlvlcnom pravu l zaml[ene ga po[mom LemlblllLeLa
nego da odbace l po[am kazne kao moralne sankcl[e smaLra[ucl da cov[ek vrsecl krlvlcna d[ela ne
posLupa po slobodno[ vol[l na La[ nacln poz|t|v|st| po|aze od c||[eva genera|ne | spec|[a|ne prevenc|[e
na kome [e |zgraden s|stem m[era soc|[a|ne odbrane lerl nl[e blo nepomlrl[lvl proLlvnlk kazne on [u
[e smaLrao uz lzml[en[enu susLlnu l cll[eve nuznlm sredsLvom odbrane drusLva cl[e [e lnLerese upravo
dellnkvenL l povrl[edlo na Lo[ naucno[ osnovl [e l prolzlsao slsLem m[era soc|[a|ne odbrane ko[l [e u
sLvarl komblnacl[a prevenLlvnlh l represlvnlh m[era lerl lh dl[ell na dvl[e glavne kaLegorl[e
1) revent|vne ||| prof||akt|cne m[ere
) Cdbrambene m[ere (kazne | odgo[ne m[ere)
1) revent|vne ||| prof||akt|cne m[ere su konclplrane po prlnclpu bol[e sprl[eclLl nego ll[eclLl
reduzlma[u se sa cll[em odvracan[a poLencl[alnlh dellnkvenaLa od krlmlnalnog ponasan[a Cva
sredsLva lerl nazlva supsLlLuLlma kaznl lerl [e pruzlo deLal[nu razradu na[raznovrsnl[lh m[era
prevenLlvne prlrode l mlsll da bl se one mogle ugradlLl u [edan vellkl Codex praevent|vus sa
[ednakom snagom prlm[ene kao l krlvlcnl kodeks 1u spada[u prl[e svega m[ere kor[enlLe socl[alne
reforme zaLlm m[ere na podruc[u ekonomskog razvo[a pollLlcke leglslaLlvne admlnlsLraLlvne
kulLurne porodlcne odgo[ne l svakako krlvlcnopravne m[ere
) Cdbrambene m[ere kod lerl[a obuhvaLa[u dvl[e kaLegorl[e kaznl a) odbrambene kazne l b)
odgo[ne kazne osLo se po lerl[evom mlsl[en[u pored prlm[ene supsLlLuLa kazne zloclnl u
realnom zlvoLu clne mora pored profllakse posLo[aLl l represl[a dakle reakcl[a na vec pocln[ene
zloclne rl Lome l prevenLlvne l represlvne m[ere lma[u lsLu funkcl[u drusLvenu odbranu od
krlmlnallLeLa
a) Cdbrambene kazne obuhvaLa[u smrLnu kaznu kaznu zaLvora za nepopravl[lve krlvce zaLlm kaznu
nasel[avan[a u prekomorske kolonl[e kaznu relegacl[e l deporLacl[e u nacelu on [e proLlv smrLne
kazne mada [e smaLra opravdanom l na[eflkasnl[om m[erom prema rodenlm zloclnclma cl[a se
popravka ne moze nl oceklvaLl
b) Cdgo[n|ekazne lerl usLa[e energlcno proLlv kraLklh zaLvorsklh kaznl ko[e zell zaml[enlLl kod man[e
opasnlh dellnkvenaLa probacl[om l lnsLlLuLom naknade sLeLe Cslm Loga usLa[e proLlv preL[erane
upoLrebe cell[skog zaLvora [er one kod man[e degenerlsanlh zloclnaca vode ludllu uosLalom sam
cell[skl slsLem lerl smaLra na[vecom zabludom l[udskog duha 19 vl[eka l kao besmlslenu m[eru za
popravl[an[e zlvlh 1adasn[e zaLvore on nazlva grobnlcama zlvlh l[udl lsLlcucl lsLovremeno
krlmlnogenu prlrodu zaLvora usl[ed ovlh saznan[a lerl preporucu[e da se zaLvorska kazna svugd[e
gd[e [e Lo krlmlnalnopollLlckl opravdano zaml[enl lnLernacl[om u pol[oprlvredne kolonl[e lll
lndusLrl[ske komplekse
lerl nadal[e zahLl[eva sLrogo odva[an[e malol[eLnlh od punol[eLnlh dellnkvenaLa
o[am |nd|v|dua|ozac|[e kazne ko[l su prlhvaLlle sve skole l ko[l [e posLao ugaonlm kamenom
savremenog krlvlcnog prava u osnovl prolzlazl lz lerl[evlh d[ela posLo [e on prvl ukazao da
prvensLveno Lreba zloclnce ll[eclLl a Lek onda kazn[avaLl za lzvrsena krlvlcna d[ela Cbllcl drusLvene
reakcl[e ko[e on preporucu[e u svom slsLemu prevenLlvnlh l represlvnlh m[era drusLvene odbrane
mora[u varlraLl l blLl prllagodenl raznlm kaLegorl[ama zloclnaca Za posLupak prllagodavan[a lerl
nudl dva vellka sredsLva lndlvlduallzacl[e
1) med|c|nskops|ho|osko | soc|[a|no proucavan[e llcnosLl dellnkvenLa (opservac|[a) lde[a ko[a [e
ozlvl[ena ponovo u sa vremenom prlodu na medunarodnom planu l ko[a predsLavl[a naucnl program
moderne krlmlnalne pollLlke
2) kao drugo eflkasno sredsLvo lndlvlduallzacl[e kazne lerl preporucu[e pravosudnu kontro|u nad
tretmanom u pen|tenc|[arno[ faz| ko[u vrse sudske vlasLl lde[a ko[a se u moderno[ krlvlcnopravno[ l
penolosko[ Leorl[l veoma n[egu[e a u na[novl[em perlodu slroko l usp[esno reallzu[e l na
zakonodavnom planu
Irancuskobe|g|[ska sko|a soc|[a|ne sred|ne
o[avom l Lall[ansklh pozlLlvlsLa lerl[a l Carofala l n[lhovom reakcl[om na Lombrozovu Leorl[u
konsLlLuclonalne bloloske l pslhlcke dlspozlcl[e za zlocln evropska krlmlnoloska mlsao se nakon
duzeg preklda Lacnl[e kra[em 19 vl[eka ponovo vraca socloloskom prlsLupu Socloloskopslholoska
Leorl[a krlmlnallLeLa [avlla se u lrancusko[ u llLeraLurl poznaLa kao L|onska sko|a soc|[a|ne sred|ne
Cna kaLegorlckl odbacu[e elemenLe nasl[eda kao l anLropolosku koncepcl[u rodenog zloclnca l
uvazava drusLvenu sredlnu socl[alnl l ekonomskl ambl[enL lll Lzv drusLvenl mll[e kao krlmlnogenl
fakLor Cva Leorl[a se [avlla u lzrazlLo[ forml na[prl[e u lrancusko[ all se ona po[avl[u[e l u mnoglm
druglm evropsklm zeml[ama Clavnl n[enl predsLavnlcl su A Lacassagne Gabr|e| 1arde Lm||
Durkhe|m
I A Lacassagne (1843 194)
kao profesor sudske medlclne u Llonu lzlozlo [e svo[u soclolosku Leorl[u o krlmlnallLeLu u
mnogobro[nlm clanclma raspravama l kongresnlm referaLlma Lakasan[ [e [edan od prvlh
Lombrozovlh ucenlka all se ubrzo odva[a od uclLel[a l odbacu[e ucen[e o rodenom zloclncu l
aLavlsLlcku lnLerpreLacl[u krlmlnallLeLa uokazu[e da se krlvac ne rada kao Lakav vec da [e produkL
sredlne u ko[o[ zlvl lsLlna [e da se kod [ednog bro[a krlvaca nalaze L[elesne l pslhlcke anomall[e all se
po mlsl[en[u Lakasan[a sllcne anomall[e mogu zapazlLl kod [os veceg bro[a l[udl ko[l ne posLa[u krlvcl
zbog cega se ove anomall[e ne mogu LreLlraLl uzroclma krlmlnallLeLa nadal[e rezonu[e Lakasan[
kada bl se l uzelo da se krlvcl odllku[u lzv[esnlm organsklm l pslhlcklm anomall[ama mora se lmaLl u
vldu da su one posl[edlce raznlh socl[alnlh uzroka ko[l sprecava[u normalan organskl l pslhlckl razvo[
llcnosLl Cve anomall[e Lakasan[ svodl na razne socl[alne uzroke [er mlsll da socl[alna sredlna
modlflku[e llcnosL l sLvara razne anomall[e Drustvena sred|na a ne atav|zam stvara kr|vce Cna [e
pogodno Lle gd[e kll[a krlmlnallLeL 8ez odgovara[uclh socl[alnlh uzroka kllca krlmlnallLeLa ne bl se
nlkad razvlla lakLorska koncepcl[a Lakasan[a lzrazena [e [asno u n[egovom aforlzmu Svako drustvo
|ma onakav kr|m|na||tet kakav zas|uIu[e Lakasan[ ova Leorl[a soc|[a|ne sred|ne sLekla [e dosLa
vaLrenlh prlsLallca medu ko[lma su naroclLo lrancuzl Manuvrl[e l LeLurne (Manouvrler l LeLourneau)
Manuvr|[e ko[l [e lnace na[[acl pobornlk ove skole doprlnlo [e u vellko[ m[erl odbaclvan[u ucen[a o
zloclnackom Llpu l bloloskom aLavlzmu krlvlcno d[elo [e po n[emu predmet soc|o|og|[e a ne
krlmlnalne anLropologl[e a krlvac [e lskl[uclvl produkL drusLvenlh uzroka Sllcna shvaLan[a nalazlmo u
radovlma Leturnea ko[l kaze da bl rodenl krlvcl blll vrlo rl[eLkl ako lh ne bl samo drusLvo sLvaralo
lnace LeLurne posebno lsLlce vaznosL ekonomsklh fakLora l kao na[znaca[nl[e fakLore krlmlnallLeLa
oznacu[e bl[edu l alkohollzam
c) Gabr|e| 1arde (1843 1904)
Cabrl[el 1ard pravnlk l soclolog da[e svo[u orlglnalnu Leorl[u o krlmlnallLeLu ko[a nl[e poLpuno u
koncepcl[ama Leorl[e francuske skole all lpak predsLavl[a soclolosku Leorl[u Csnove svog ucen[a
1ard [e lzlozlo u svo[lm d[ellma La phllosophle penale La crlmlnallLc comparee l druglm u n[lma
[e lzlozlo svo[e shvaLan[e o uzroclma krlmlnallLeLa l problemu odgovornosLl za lzvrsene zloclne
Cdbacu[ucl anLropoloska shvaLan[a 1ard zasLupa sLanovlsLe da [e krlmlnallLeL drusLvenl prolzvod da
u drusLveno[ sredlnl Lreba LrazlLl porl[eklo zloclna 1vrdecl da se krlmlnallLeL kao l svakl drugl socl[alnl
fenomenl osLvaru[e puLem |m|tac|[e ponasan[a 1ard u krlmlnologl[u uvodl soc|[a|nu ps|ho|og|[u o
n[emu svl znaca[nl[l dogada[l u zlvoLu drusLva Leku pod uLlca[em prlm[era lmlLacl[e oponasan[a
lmlLacl[a se vrsl od vlslh drusLvenlh slo[eva ka nlzlma nlzl oponasa[u vlse Zlocln se na[prl[e [avl[a
kao moda ko[a prelazl u navlku obuhvaLa[ucl slre slo[eve orocl l krlvlcna d[ela danas su vlse svo[lna
nlzlh slo[eva a prenl[eLl su u sLvarl lmlLacl[om od vlslh slo[eva l[ansLvo l druge razuzdanosLl prosle
su lsLl puL SklLnlcen[e lma svo[ prvoblLnl obllk u sredn[ov[ekovnom LrubadursLvu a ublsLva l Lrovan[a
na ko[a su nekada lmall pravo samo baronl l kral[evl [avl[a[u se danas u svlm slo[evlma
sLanovnlsLva 1ard sllcnu po[avu zapaza u lmlLacl[l gradova od seoskog sLanovnlsLva u pogledu svlh
poroka l krlvlcnlh d[ela ko[lma gradovl obllu[u kao vazan uzrok krlmlnallLeLa 1ard smaLra
nemogucnosL zadovol[en[a poLreba svakog cov[eka mada mlsll da l prezaslcenosL u zadovol[avan[u
poLreba moze blLl od krlmlnogenog znaca[a
u svome d[elu La phllosophle penale 1ard [e razvlo Leorl[u odgovornost| za lzvrsena krlvlcna d[ela
ko[a [e Lakode kao l fakLorskl koncepL uglavnom pslholoskl deLermlnlsana o Lo[ Leorl[l sLan[e same
llcnosLl odnosno sLan[e n[enlh rezonovan[a l s[ecan[a na drusLvene obaveze Le sLepen drusLvene
prllagodenosLl predsLavl[a[u osnovne elemenLe prema ko[lma se moze odredlvaLl odgovornosL za
krlvlcna d[ela lnLeresanLan [e sLav 1arda da se ne moze pozlvaLl na odgovornosL llce ko[e nl[e lmalo
vremena da se prllagodl drusLveno[ sredlnl [ednom novom naclnu zlvoLa pa [e usl[ed Loga lzvrsllo
neko krlvlcno d[elo ko[e [e proLlvno sLandardlma l lnLereslma grupe u ko[u [e doslo
oseban eLlckl kodeks u odnoslma sa druglm krlmlnalclma razvlo [e dal[e L n Suther|and u svom
d[elu rofeslonalnl kradl[lvac (1937) konacno na 1ardovu Leorl[u nadovezala se l [edna od skola
moderne amerlcke krlmlnologl[e popularna pod nazlvom teor|[e d|ferenc|[a|ne asoc|[ac|[e na celu sa
L SuLherlandom ored ovoga Lreba lsLacl l ogromnu naucnu vrl[ednosL 1ardovlh fllozofsklh
razmaLran[a problema kazne l moralne odgovornosLl a Lakode l n[egovlh prl[edloga u sudskom
posLupku l u posLupku prema osudenlclma n[egov loglcnl duh l korlsLen[e sLaLlsLlcklh podaLaka
sacuvall su ga od zauzlman[a sLanovlsLa dogmaLskog socloloskog deLermlnlzma

Lm|||e Durkhe|m (18S8 1917)
na[znaca[nl[l predsLavnlk francuskobelgl[ske skole [e Lmll ulrkem ko[l se smaLra na[markanLnl[om
flgurom u lnLelekLualnlm krugovlma Ladasn[e Lvrope zbog vellkog doprlnosa soclolosko[ l
krlmlnolosko[ mlsll o osnovno[ naucno[ orl[enLacl[l soclolog ulrkem se lnLereslrao l za krlmlnallLeL a
svo[e Leorl[e [e uvellko razvl[ao na polemlcl sa shvaLan[lma Cabrlela 1arda rema ulrkemu
kr|m|na||tet [e norma|na drustvena po[ava fakLor zdravog drusLva ko[l nl[e samo nuzan nego l
korlsLan kao regulaLornl agens drusLvenog zlvoLa reL[erano opadan[e krlmlnallLeLa kao l preL[eranl
porasL kaze ulrkem nagov[esLava uvl[ek nekl znaca[nl[l drusLvenl poremeca[ 8ro[ Lucn[ava l L[elesnlh
povreda nlkada ne pada Lako nlsko kao u vrl[eme bl[ede ekonomsklh krlza gladl lll raLa rema
ulrkemovom zakl[ucku kor|[en kr|m|na||teta na|az| se u samo[ pr|rod| drustva u drustveno[ sred|n|
on |zv|re |z drustvene strukture pa [e sam|m t|m |manentan drustvu na Lo[ osnovl ulrkem dal[e
zakl[ucu[e da [e krlmlnallLeL nelzb[ezna l normalna po[ava L[ po[ava norma|ne soc|o|og|[e ko[a
prelazl u bolesnu po[avu samo u sluca[u naglog porasLa lll opadan[a
olazecl od ovog opsLeg LeoreLskog konspekLa ulrkem [e razradlo svo[u teor|[u anom|[e ko[a [e
mnogo cl[en[ena u gradansko[ soclolosko[ llLeraLurl o ovo[ Leorl[l drusLvo na vlsem sLepenu
clvlllzacl[e sve vlse gubl snagu drusLvene konLrole l elemenLe lnLegracl[e za razllku od preLhodnlh
homogenl[lh drusLvenlh za[ednlca ko[e poclva[u na osnovama veceg sLepena solldarnosLl l
kompakLnosLl 8anl[a os[ecan[a prlpadnosLl grupl ranl[e norme l sLandardl ponasan[a lnLenzlvno se
gube usl[ed cega drusLvo posLa[e dezorganlzovano l aLomlzlrano na bezbro[ [edlnkl l po[edlnacnlh
lnLeresa !avl[a se [edno sLan[e ko[e sada karak Lerlse neslgurnosL odsusLvo prllagodavan[a nered l
haos Cva[ proces dobl[a svo[e na[osLrl[e forme u vellklm gradsklm aglomeracl[ama ko[e ulrkem
nazlva tvrdavama samoce u ko[lma se La lzolacl[a l anonlmnosL nadom[esLa[u kafansklm zlvoLom
kokLellma l raznlm druglm egzlblcl[ama 1akvo drusLveno sLan[e ko[e karakLerlse na drugo[ sLranl
bezakon[e negaLlvan sLav po[edlnca prema plsanlm l neplsanlm normama ponasan[a l odsusLvo
drusLvenog prllagodavan[a ulrkem nazlva aneml[om lz ovakvog anomlckog drusLvenog sLan[a u
kome se razvl[a ku|t |zo|ovanog cov[eka kulL lndlvlduallzma nuzno se razvl[a[u zloclnacke l krlmlnalne
akcl[e ko[e ulrkem deflnlse kao vrl[edan[e cvrsLlh l deflnlsanlh sLan[a kolekLlvne svl[esLl
ulrkemovo klaslcno naucno d[elo o samoub|stv|ma predsLavl[a u sLvarl oblmno soclolosko
lsLrazlvan[e ekoloske l reglonalne rasprosLran[enosLl l posebno n[lhovog rasporeda u okvlru opsLe
drusLvene sLrukLure ulrkem [e Lvrdlo da [e ucesLalosL samoublsLava u [edno[ drusLveno[ sredlnl [edan
od lndlkaLora rasprosLran[enosLl na[Lezlh sukoba u okvlru drusLva ko[l uprkos dlelovan[u nlza
kulLurnlh clnllaca nlsu rl[esenl na nekl pozlLlvnl[l nacln 1vrdl da se samoublsLvo r[ede [avl[a u drusLvu
u kome [e posLlgnuL vecl sLepen [edlnsLva l lnLegracl[e naproLlv u drusLvlma u ko[lma slabl
unuLrasn[a kohezl[a l u ko[lma se lnLenzlvnl[e odvl[a proces pslholoske l socl[alne lzolacl[e l
podvo[enosLl samoublsLvo se [avl[a cesce na Lo[ osnovl ulrkem [e pruzlo klaslflkacl[u ceLlrl
samoubllacka Llpa ego|st|ck| a|tru|st|ck| anom|ck| | fata||st|ck|
Lgo|st|ck| t|p samoublce se na[cesce [avl[a u redovlma gradske populacl[e l Lo uglavnom unuLar
oslabl[enlh porodlcnlh sLrukLura medu razvedenlm osobama l llclma ko[a se zbog raznlh Leskoca
oLudu[u od drusLva nasuproL Lome u uslovlma gd[e vlada kohezl[a gd[e su po[edlncl prlvrzenl
Lradlcl[l l oblca[lma gd[e domlnlra[u [akl Lradlclonalnl sLandardl obzlrl oblca[l l drugl elemenLl
monollLnosLl gd[e [e naroclLo razvl[ena kolekLlvna svl[esL preovladu[e a|tru|st|ck| lll neseblcnl Llp
samoublce u [ednom homogenom drusLvu sa vlsoklm sLepenom drusLvene solldarnosLl l[udl lako
sebe zrLvu[u ako Lo Lraze narodnl oblca[l naclonalnl lnLeresl zasLlLa opsLlh naclonalnlh l eLlcklh
vrl[ednosLl (prlm[er kamlkaza u !apanu samoublsLvo sLudenLa !ana alaha u cehoslovacko[ l drugl
prlm[erl) u drusLvlma gd[e naglo opada drusLvena kohezl[a l solldarnosL gd[e nesLa[u veze
prl[aLel[sLva l prlsnosLl gd[e se [avl[a lzolacl[a l neslgurnosL dolazl lako do drusLvenlh padova L[
gublLka poloza[a do opadan[a presLlza kraha na LrzlsLu pa zakl[ucu[e ulrkem l do speclflcnog
anom|ckog Llpa samoublce o[edlnac u novo[ aLmosferl lzolovanosLl l oLudenosLl u ko[o[ vlada[u
zakonl ekonomskog l socl[alnog lndlvlduallzma bez Lopllne l[ubavl l solldarnosLl lako b[ezl sa fronLa
zlvoLa na[zad kao ceLvrLl Llp samoublce ulrkem navodl fata||st|ck| Llp ko[l se [avl[a kao lzraz raznlh
osu[ecen [a nesnosne dlsclpllne l slle kada su cll[evl zel[e l Lezn[e l[udl bloklranl
Cln[enlca da [e ulrkem shvaLlo znacen[e drusLvenlh fakLora kao uzroka zloclna Le da [e dosao do
zakl[ucka da se korl[en krlmlnallLeLa nalazl u prlrodl samog drusLva l lzvlre lz drusLvene sLrukLure
predsLavl[a n[egov na[znaca[nl[l doprlnos krlmlnolosko[ Leorl[l
k|as|c| marks|zma
klaslcl markslzma se nlsu specl[alno bavlll problemom krlmlnallLeLa nlLl su se upusLall u dubl[e anallze
ove po[ave Cnl su samo koneksno uzgredno bavecl se fundamenLalnlm problemlma kaplLallsLlckog l
socl[allsLlckog drusLva Langlrall l problem krlmlnallLeLa Svo[a shvaLan[a o krlmlnallLeLu l borbl proLlv
n[ega lznoslll su u svo[lm d[ellma (Marks nasel[enosL krlmlnallLeL l pauperlzam SmrLna kazna l
Lnge|s SLambeno plLan[e a posebno u d[elu oloza[ radnlcke klase u Lnglesko[) all ga nl u
[ednom radu nlsu zahvaLlll slsLemaLskl l kompleksno no bez obzlra na Lo lznl[eLl sLavovl l zakl[uccl o
krlmlnallLeLu kao drusLveno[ po[avl predsLavl[a[u osnovne Leorl[ske posLavke za razvo[ krlmlnologl[e u
duhu markslzma pa u Lom smlslu mozemo govorlLl o uLlca[ u markslzma na krlmlnolosku mlsao
Marks l Lngels oc[en[u[ucl krlmlnallLeL prlorlLeLno u sv[eLlu d[elovan[a drusLvenlh l ekonomsklh
deLermlnacl[a dok [e Len[|n u nlzu svo[lh radova plsanlh posll[e okLobarske revolucl[e svo[u pazn[u
zadrzao na lzucavan[u l ldenLlflkovan[u uzroka krlmlnallLeLa prelaznog perloda od kaplLallzma ka
socl[allzmu
Marks l Lngels su LreLlrall krlmlnallLeL prl[e svega kao negaLlvnu sLeLnu l bolesnu po[avu u drusLvu
Lngels sLavlse krlmlnallLeL ubra[a u red lsLlh bolesnlh drusLvenlh po[ava kao sLo su pl[ansLvo Llfus
gamad nazlva[ucl ga drustvenom bo|escu kola kao l svaka druga bolesL duboko nagrlza drusLvenl
organlzam
8avecl se zasebno problemom klasne sLrukLure l klasnlh odnosa u ko[lma vlde korl[en raznlh
negaLlvnlh po[ava u drusLvu klaslcl markslzma deLal[no navode Leske uslove zlvoLa klase ko[a [e
llsena vlasnlsLva nad sredsLvlma prolzvodn[e uz llsen [e l na[nuznl[lh sredsLava za egzlsLencl[u sLo
ob[ekLlvno navodl na [avl[an[e mnoglh obllka socl[alne paLologl[e Lkonomskl l socl[alnl poloza[
radnlcke klase po shvaLan[u Marksa l Lngelsa nemlnovno vodl demorallzacl[l l[udl gublLku l aLrofl[l
alLrulsLlcklh os[ecan[a a nerl[eLko l krlmlnalno[ d[elaLnosLl
1reba naglaslLl meduLlm da se klaslcl markslzma nlsu zausLavlll samo na lnLerpreLacl[l krlmlnallLeLa u
sv[eLlu opsLlh maLerl[alnlh uslova zlvoLa [ednog drusLva naproLlv onl lnslsLlra[u na nuznosLl duboke
anallze konkreLnlh neposrednlh uslova l uzroka krlmlnallLeLa ko[l se rada[u lz opsLlh uslova l odnosa
na ko[lma poclva drusLvo
Znaca[an doprlnos krlmlnalno[ eLlologl[l prelaznog perloda pruzlo [e Len[|n u nlzu svo[lh radova
plsanlh posll[e okLobarske revolucl[e u ko[lma [e lsLlcao socl[alnu sadrzlnu krlmlnalnog fenomena
nadovezu[ucl se na Marksove mlsll o prelaznom perlodu Len[ln [e lsLlcao da socl[allsLlcko drusLvo u
ekonomsko[ pslhlcko[ moralno[ l kulLurno[ sferl nuzno nosl Lragove l elemenLe sLarog drusLva uz
lsLovremenl proces lnLenzlvnog nasLo[an[a da se onl prevazldu Covorecl o Lragovlma sLarog drusLva
Len[ln [e lsLlcao naroclLo s|tnosopstven|cku ps|ho|og|[u l Lendencl[e u prelaznom perlodu u kome
vlada robnonovcana prolzvodn[a kao osnov za [avl[an[e raznlh anLlsocl[allsLlcklh Lendencl[a l vrsen[a
krlmlnalne d[elaLnosLl
Cnl kaLegorlcno odbacu[u neka doLadasn[a shvaLan[a o krlmlnallLeLu kao po[avl ko[a [e neunlsLlva l
nemlnovna za sve Llpove drusLvenog ureden[a 8orbu proLlv krlmlnallLeLa onl naproLlv shvaLa[u kao
sasLavnl dlo borbe za preobraza[ drusLva na socl[allsLlcko[ osnovl olazecl od koncepLa da se sLvarnl
korl[enl krlmlnallLeLa nalaze u osnovnlm drusLvenlm odnoslma klaslcl markslzma lznose da eflkasnosL
krlmlnalnopollLlcklh akcl[a zavlsl od n[lhove usm[erenosLl na ll[ecen[e uzroka kao zarlsLa ove
drusLvene lnfekcl[e !edlno ellmlnlsan[em korl[ena l Lo onlh na[dubl[lh ko[l rada[u krlmlnalnu
akLlvnosL moze se po n[lhovom mlsl[en[u oceklvaLl presuslvan[e svlh laLenLnlh lzvora ne samo
krlmlnallLeLa nego l osLallh po[ava socl[alne paLologl[e (alkohollzma prosLlLucl[e sklLn[e)
nadal[e klaslcl markslzma pored lzlozenog koncepLa prevenLlvne krlmlnalne pollLlke posvecu[u
svo[u pazn[u l plLan[u cll[eva l meLoda represl[e kod cega prevashodan znaca[ prlda[u vasplLno[
komponenLl kazne u odnosu na svlrepe l zasLrasu[uce kazne gradanskog drusLva ko[lma se ono sluzl
s cll[em svo[e zasLlLe Marks [e zauzeo negaLlvan sLav naroclLo u pogledu smrLne kazne smaLra[ucl [e
lzrazom nemocl burzoaskog drusLva da nade adekvaLnl [a l humanl[a sredsLva odbrane
Soc|o|oska sko|a
Zvanlcnl pokusa[ lzmlren[a suproLnosLl dokLrlne klaslcne l l Lall[anske pozlLlvne skole ucln[en [e od Lrl
lsLaknuLa profesora krlvlcnog prava Loga vremena l Lo Van name|a(AmsLerdam) Ado|f r|ns (8rl sel)
l Iranc fon L|st (8erlln) S ovlm cll[em onl osnlva[u 1889 godlne Medunarodnu unl[u za krlvlcno
pravo na[lsLaknuLl[l predsLavnlk ove skole blo Iranc fon L|st nl[emac pa se l zbog Loga ova skola u
llLeraLurl oznacu[e kao n[emacka socloloska skola 1ako se oko unl[e ko[a [e ubrzo okuplla vellkl bro[
pravnlka lz raznlh zemal[a posLepeno formlrao nov dokLrlnarnl pravac eklekLlcnog sm[era poznaL
pod nazlvom n[emacka socloloska skola krlvlcnog prava Cna [e pokusala da prlhvaLan[em neklh
koncepcl[a klaslcne skole prlbllzl l spo[l koncepcl[e ove skole sa koncepcl[ama lLall[anske pozlLlvne
skole dakle da kompromlsnlm r[esen[lma pokusa razrl[eslLl fundamenLalnl problem suzbl[an[a
rasLuceg krlmlnallLeLa
Socloloska skola kao uosLalom l anLropoloska l pozlLlvna polazl sa deLermlnlsLlcklh pozlcl[a prlzna[ucl
nuznosL uvoden[a eksper|menta|nog metoda | opservac|[e Cna nasLo[l da uLvrdlvan[em uzroka
krlmlnallLeLa lznade adekvaLna sredsLva za n[egovo eflkasno sprecavan[e o ucen[u ove skole
odnosno n[enog glavnog predsLavnlka fon LlsLa svakl zlocln nasLa[e za[ednlcklm d[elovan[em dvl[e
grupe fakLora a Lo su |nd|v|dua|na svo[stva kr|vca (nas|[edna | stecena svo[stva) | soc|[a|n| uzroc|
kr|m|na||teta (geografsk| drustven| | ekonomsk| us |ov|) vldlmo da ova skola prlzna[e u sLvarl sve
one fakLore ko[e [e lsLakla l l Lall[anska pozlLlvna skola all se od n[e razllku[e Llme sLo smaLra da su
socl[alnl uslovl zlvoLa osnovnl l preLeznl za vrsen[e krlvlcnlh d[ela S obzlrom na preLeznosL [ednlh lll
druglh c[elokupnl krlmlnallLeL LlsL dl[ell na akutn| | hron|cn| AkuLnl krlmlnallLeL [e lzazvan preLeznlm
uLlca[em van[sklh okolnosLl dok hronlcnl krlmlnallLeL preLezno rezulLlra lz lndlvldualnlh svo[sLava
krlvca lz n[egove krlmlnalne nasLro[enosLl olazecl od ovakve dvo[ne pod[ele fakLora krlmlnallLeLa
LlsL kla slflku[e l krlvce u dvl[e osnovne kaLegorl[e l Lo kr|vce |z nav|ke | s|uca[ne kr|vce unuLar ove
kaLegorl[e hronlcnlh krlvaca LlsL dlferenclra [os dvl[e podgrupe l Lo poprav|[|ve | nepoprav|[|ve krlvce
u zavlsnosLl od Loga da ll [e sLepen lsLra[nosLl u zloclnu vecl lll man[l L[ kakva [e prognoza buduceg
ponasan[a
urugu kaLegorl[u krlvaca clne sluca[nl krlvcl lll Lzv LrenuLnl akuLnl krlvcl kod ko[lh preo vladu [u
spol[nl egzogenl fakLorl l uLlca[ l o svo[lm pslhlcklm svo[sLvlma ovl se ne razllku[u od osLallh l[udl a
krlvlcna d[ela clne pod uLlca[em [aklh spol[nlh povoda 1u LlsL ubra[a lznenadnu ekonomsku bl[edu
lskusen[a lake l prlmaml[lve zarade d[e[sLvo alkohola [ake uvrede od zrLve krlvlcnog d[ela kao l nlz
druglh spol[nlh povoda ko[l mogu d[elovaLl l na poLpuno normalnog cov[eka da uclnl krlvlcno d[elo
krlmlnallLeL ovlh llca LlsL nazlva sluca[nlm lll akuLnlm krlmlnallLeLom
lon LlsL lsLlce sl[edece zadaLke krlvlcnlh nauka
1edagosk| obrazovan[e krlmlnallsLlcklh prakLlcara
Naucn| kauzalno raz[asnlLl zlocln (krlmlnologl[a) l kaznu (penologl[a)
3 o||t|ck| zadatak razvl[an[e zakonodavsLva u smlslu usp[esnog suzbl[an[a zloclna
(krlmlnalna pollLlka)

Gustav Aschaffenburg [e svo[lm d[elom Zlocln l borba proLlv n[ega prakLlcno prvl oLvorlo prosLor
za socl[alno usm[eravanu represl[u Zloclncl su prema n[emu l[udl na ko[e [e drusLvo odlucu[uce
d[elovalo da posLanu krlmlnalcl 8azmlsl[an[e podkrepl[u[e sLavom da [e l samo krlvlcno d[elo dlo
drusLva [er se u n[emu odvl[a l lz n[ega crpl razloge za po[avl[lvan[e kao glavl eLloloskl uslov po[ave
krlmlnogeneze kod po[edlnaca on vldl u socl[ano[ neprllagodenosLl po[edlnlh l[udl rema n[emu
[ednosLvano posLo[e l[udl ko[l nlsu u sLan[u lsposLovaLl sva pravlla ko[a za[ednlca pred n[lh posLavl[a
Cn ne lznosl decldnu nlLl aprlorlsLlcku Lezu o eLlologl[l krlmlnallLeLa vec naproLlv govorl o dvl[e
dl[ameLralno suproLne vrsLe fakLora
CpsLl fakLorl u krlmlnogenezl
uLlca[ godlsn[lh doba
naclonalnarasnav[erska prlpadnosL
Llp nasel[a gd[e osoba zlvl
alkohollzam l druge socl[alne devl[acl[e
ekonomske prlllke u daLom vremenu
ekonomske krlze
osebnl fakLor su karakLerlsLlcnl lskl[uclvo za konkreLnog po[edlnca Cnl nema[u odlucu[uce
samosLalno de[sLvo vec punu snagu dobl[a Lek kad se po[ave u drusLvu 1u spada[u spol uzrasL
porodlcnl sLaLus vasplLan[e obrazovan[e l uopsLeno dusevno sLan[e