CUOC THI TM HIEU VE GIA TR VAN HA - LCH S ONG NAI

H v tn: Lp: 11C1 Trng: THPT Nam H Cu 1: Cu ca dao: Nh B nc chy chia hai. Ai v Gia nh, ng Nai th v gi cho bn suy ngh g v c im ca qu trnh hnh thnh, pht trin vng t Bin Ha ng Nai. Lch s ca ng Nai gn lin vi lch s ca vng t Nam B. Nc i Vit lc by gi ch t i Nam Quan n ng Bc o Ngang (Qung Bnh ngy nay). Vic m rng c bt u khi c nhng giao tranh gia i Vit v vng quc Chm Pa lng ging lc by gi. m rng ci b v pha Nam, nc i Vit lc by gi d894 bit t chc mt qun i tt, hng hu v c chin lc nhu ln cng thc hin mu Nam tin ca mnh. Nc Vit Nam lc by gi xy ra giao tranh gia vua L - Cha Trnh v Cha Nguyn, lch s vn gi l thi k Trnh - Nguyn phn tranh, y l cuc phn tranh to ra tnh trng ct c trong lch s Vit Nam. Cuc sng ca ngi dn i kh v lm vo lm than. iu ny to ra mt ln sng di dn t u tin t Bc vo Nam, trong c ln sng di dn ca min Thun Qung vo ng Nai tm t sinh sng v ti lp nghip. Ngi Vit di c n u th khai khn v ph hoang ly t canh tc n to nn vng t tr ph. Rung la, hoa mu xanh tt. Nm 1679, nh Minh Trung Quc sp , Tng binh Trn Thng Xuyn trn th cc chu Cao, Li, Lim khng khut phc nh Thanh em 50 chin thuyn, 3.000 binh lnh thn tn v gia quyn n xin thun phc cha Nguyn Thun Ha. Lc by gi, ng u nh Nguyn l Cha Nguyn Phc Chu thu nhn h v cho vo khai khn, m mang vng t ng Ph (C lao Ph ngy nay). H bin C Lao Ph trn sng ng Nai tr thnh mt thng cng sm ut v pht trin. Nm Mu Dn 1698, cha Nguyn sai Thng sut Chng c L Thnh Hu Nguyn Hu Cnh vo kinh lc vng t ng Nai (lc ny, t ng Nai hay vng t ng Nai l m ch c mt vng Nam B rng ln ca by gi), t vng t mi thnh ph Gia nh, chia lm 2 huyn: huyn Phc Long (ng Nai) dng dinh Trn Bin, huyn Tn Bnh (Si Gn) dng dinh Phin Trn. Ngoi ra, Nguyn Hu Cnh cn cho lp b inh, b in, chiu m nhng ngi c vt lc t cc vng khc vo lp nghip v pht trin kinh t. Ngi Hoa vn d vi bn cht kinh doanh thng mi gii theo Trn Thng Xuyn n nh c Bn G, nhng sau nhn thy C lao Ph c v tr thun li cho vic kinh doanh bun bn nh nm gia ng ba ca con sng ln nht vng Nam B , h quyt nh di chuyn n y sinh sng. T y, C lao Ph pht trin ngy cng phn thnh v nhanh chng tr thnh trung tm thng mi v giao dch vi cc quc gia ln cn ca c vng Gia nh (Nam b ngy nay). T

1955-1975 Sau hip nh gi-ne-ve t nc b chia ct,ng Nai thuc s cai qun ca chnh quyn Vit Nam Cng Ha ng Nai c nhiu ngun ti nguyn a dng v phong ph gm ti nguyn khong sn c vng, thic, km; nhiu m , cao lanh, than bn, t st, ct sng; ti nguyn rng v ngun nc... Ngoi ra, ng Nai cn pht trin thu sn da vo h thng h p v sng ngi. Trong , h Tr An din tch 323 km v trn 60 sng, knh rch, rt thun li cho vic pht trin mt s thy sn nh: c nui b, tm nui... Cc loi ti nguyn khong sn ng Nai gm c: khong sn kim loi, phi kim, qu, v nc khong. Cc khong sn kim loi ch yu phn b ng Nai gm vng, b xt, thic, ch, km...Cc m vng nh Hiu Lim v Vnh An v cc im qung cha c nh gi y : Sui Ty, Sui Nho, Tam Bung, Sui Sa Mch, lm trng Vnh An, lm trng La Ng, lm trng Hiu Lim. Hin nay, Dn s ton tnh theo s liu iu tra nm 2009 l hn 2 triu ngi ,xp th 5/63 tnh,Dn s ng Nai c bit tng nhanh do qu trnh th ha v ln sng di c ca nhiu ngi dn lao ng ngho cc tnh pha Bc vo Nam lm cng nhn ti cc khu cng nghip tp trung. Cu 2: Phn tch gi tr di sn vn ho dn gian (ch tnh ca dao, tc ng, din xng) vng t Bin Ho - ng Nai trong qu trnh u tranh xy dng, pht trin, chng ngoi xm trc khi c ng Cng sn Vit Nam lnh o. Do mi hnh thnh t s hi nhp nhiu lp c dn cch y hn ba thp k, Bin Ha ng Nai khng thy c ln iu dn ca no c th nhng li c gn nh ging dn ca ca x Trung, x Bc. Quan h, ca Hu, v dm... hin vn c t sng cc cm dn c cn da dit vi chng. Ting ht ru ca cc b m Bin Ha ng Nai ging ba min Nam- Trung Bc. Cc iu h, l ng rung, trn dng sng hay bi ma, sn nh thng l r m iu ca x Thun, x Qung. C th ni, hi nhp, tng hp, dung ha l c im ca din xng ngh thut truyn thng x Bin Ha ng Nai. C hai dng din xng nghthut truyn thng kh phn inh rch ri: din xng ngh thut trong sinh hot thng thng v din xng thc hin nghi l. Trong sinh hot thng thng, ngi Bin Ha ng Nai xa c sinh hot ngh thut: H ht, l, k v, ni th, ni tung, n ca ti t... nhm gii tr, giao lu vn ha, th gin tinh thn v tng hng th lao ng. Sch Gia nh Thnh thng ch ca Trnh Hoi c c ghi C Lao Ph xa, ngy tt c ht sc ba: m 28 thng chp, na nhn (tc danh nu sc ba) nh trng, g phch, mt bn 15 ngi i dn ng, trng nh ho ph no m ca ng th vo dn l ba ni ca, nim thn ch, ri ni trng phch ln, ca xng nhng li chc mng, ngi ch nh dng c bn ch ru khon i v gi tin thng t xong nh ny li qua nh khc, cng lm nh vy cho n chiu bui tr tch mi thi, y l c ui t tng ma, tr c rc mi vy. l hnh thc din xng tng hp vi chc nng chc xun, bt u t 28 thng chp n rm thng ring hng nm, c ngun gc lin quan n tc ht xic ba ca ngi Mng theo on ngi di dn vo ng Nai, ph binn u th k XX, hin tht truyn Bin Ha ng Nai, cn thy bo lu mt s x thuc Tnh Bn Tre. H l hnh thc ht i p trong lao ng, c ngi ct ging din li (xng), tp th ni theo ph ha(x). Ph bin Bin Ha ng Nai l loi h cy, tc iu h ca vn cy. Xa, dn cy thng i cy tp th do u cng tp hp v iu hnh. m khuya, ting t v ca u cng thi tng hi,

bo hiu cc cng cy thc gic, nu cm tp trung im hn cng i ra ng. n ng rung, nu thiu cng cy, li thi t v cn thiu... mi gi thm cng hoc nh iu phi cng t vn cy khc. Khng kh cy tp th ng vui, ny sinh nhu cu h ht. Ging h cy t do, m iu na n h mi ca min Ty nhng c nt ring ca ng rung ng Nam b. Li h l lc bt, song tht lc bt hoc lc bt bin th c m u bng ging h di H... h... h... ;gia cu ngt on bng on h ngn h.. ... h , kt thc bng ging xung hi ko di, ging x tp th ni theo h khoan... h. Dt ging x ca cu i, ging h p ct ln. Li h sau phi tip vn cu h trc. Nu b vn l bi t, coi nh thua cuc. Li p cu i ni nhau, bn nam bn n, tp ny tp kia cng vo cuc chi, c ngi h ci, c ngi nhc cu, tp th h ph ha. C th cuc h ko di, c khi lin tc my ngy lin. Nhiu ngi m h m n m nhau. Cc vng C Lao ph (Bin Ha), C lao Thnh Hi (Tn Uyn), Bnh Lc (Vnh Cu), Phc Ha (Long Thnh), Hip Phc (Nhn Trch)u c nhng ging h ni ting, thng giao lu i p vi nhau, hin nhiu ngh nhn la tui 50, 60 tr ln cn p nhiu k nim p v mt thi h cy. Cu 3: K tn cc di tch vn ha cp Quc gia trn a bn tnh ng Nai. Nu khi qut v gi tr, ngha ca h thng di tch lch s, kin trc, m thut, vn ha cp quc gia . Di tch M C thch Hng Gn Di tch M C thch Hng Gn, nay thuc p Hng Gn (x Hng Gn, th x Long Khnh, ng Nai) c pht hin v khai qut t nm 1927. Nm 1928, di tch c xp hng v ghi vo danh mc cc di tch lch s M ng Dng m Dolmen Hng Gn v n nm 1984, B Vn ha xp hng M C thch Hng Gn l di tch quc gia, 1 trong 10 di tch quan trng Nam b. Cc nh khoa hc nh gi, y l mt di tch c o c v ngh thut v k thut ca cc tc ngi c Nam ni chung v ngi Vit c ni ring. M C thch Hng Gn l mt dng hm m, c cu to bi nhng tm hoa cng ln v nhng tr di, nng khong 30 40 tn. Ngi m c hnh ch nht di 4,2m, ngang 2,7 mt, cao 1,6 mt c ghp bi 6 tm hoa cng c bo kh nhn mt ngoi; 4 tm thng ng dng lm vch, 2 tm nm ngang dng lm mt y v np y. Lin kt gia tm hoa cng nh vo h thng rnh dc chc chn. Xung quanh m c nhiu tr hoa cng cao 7,5 mt, tit din mt ct ngang hnh ch nht di 1,10m X 0,3m, phn ln cc u tr c khot lm hnh yn nga. Nhng pht hin u tin v ngi m do mt k s ngi Php tn l Jean Bouchot khm ph vo nm 1927 trong khi o i mt bng thi cng tuyn giao thng Long Khnh i B Ra V ng Tu. Sau c nhiu on kho c trong v ngoi nc n nghin cu di ch kho c hc ny. Tuy nhin, cho n khong thng 3/2006, cc chuyn gia ca Vin Khoa hc x hi vng Nam b v Ban qun l di tch danh thng ng Nai phi hp m t iu tra nghin cu quy m. Nhiu pht hin mi c on nghin cu lm r. Trong qu trnh o thm st, pht hin du vt ca nhng vt t chy ko di thnh hnh vng cung, pha trn c rt nhiu than tro v x kim loi; cc mnh gm trn thn c hoa vn lm t cht liu t st pha ct v v nhuyn th nghin nh; pht hin 2 chic t v bng ng v 2 chic bn mi bng c l eo. Nm 2007, on tip tc khai qut v gii m nhng b mt di tch M C thch Hng Gn. Nhiu hin vt bng gm, bng , cc dng c bn mi, cc ct v nhng vt t chy, than tro.

c bit trong xng ch tc tm thy trc , on kho st cng tm thy nhng tm , ct , nhiu ph vt mnh tc v nhiu cng c lao ng. Qua cho thy ngi xa vn chuyn nhng khi ln v Hng Gn gia cng to ra nhng tm an, ct s dng cho kin trc m. Qua so snh phn tch, cc nh nghin cu a ra phn on cho rng, ch nhn ca M C thch l mt nhn vt quyn uy, l th lnh ca mt b lc hay lin minh cc b lc hng mnh v kinh t v qun s; nin i ca di tch c xc nh trong khong thi gian 150 trc Cng nguyn n 240 nm sau Cng nguyn. Cc nh kho c cho rng, xy dng cng trnh trn, ngi Vit c phi huy ng sc lao ng ca c cng ng, t chc lao ng mt cch rt cht ch. y l mt cng trnh ging nh thch t thp ca min vn ha sng ng Nai. Ghi nhn ca ngnh Bo tng, Kho c hc Vit Nam cho thy: T nm 1975 n nay, c hng trm on kho c hc t cc nc n Hng Gn tm hiu, nghin cu v qun th di tch c thch c o ny. Nhiu ngi cho rng, y l mt ngi m chn di hnh thc ha thiu c xy dng vo thi k kim kh thuc giai on ng pht trin (hu k thi i ng) c kh nng chuyn sang thi k st; ng thi khng nh cng trnh ny khng ch c gi tr v kch thc (c xem l ngi m ln nht ng Nam pht hin vo thi im hin nay) m cn cha ng gi tr ln v tr sng to ca ngi tin s c v nh nn vn minh sng ng Nai. B mt v qun th di tch m C thch Hng Gn hin vn ang thu ht s quan tm c bit ca gii kho c hc trong v ngoi nc. Mt cuc hi tho cng va c t chc ti tnh ng Nai bn bin php phc ch v bo tn di tch lch s c o ny. Hin B vn ha Th thao v Du lch cng vi UBND tnh ng Nai ang ngh cc nh kin trc, nh qun l, cc nh khoa hc cho kin v phng n bo tn v tn to di tch m c thch Hng Gn sm trin khai trng tu. n Th Nguyn Hu Cnh

n th Nguyn Hu Cnh thuc a phn x Hip Ha (C lao Ph). Nguyn Hu Cnh (Cn gi l nh Bnh Knh) thuc a phn x Hip Ha (C lao Ph). L di tch lch s c Nh nc xp hng ngy 25/3/1990. Ni y,

nhn dn Bin Ha th v khai quc cng thn Nguyn Hu Cnh mt danh nhn c nhiu cng lao vi t nc trong vic m mang, chn chnh b ci pha Nam T quc. ng t tn cho t mi l ph Gia nh, dng dinh Trn Bin, chia ph ra lm 2 huyn: Phc Long v Gia nh, t ra phng, p, x, thn, lp b inh b in v chiu m lu dn t Ng Qung vo ng Nai. Ngi nh c xy dng vo khong cui th k XVIII, tc khong sau thi gian Nguyn Hu Cnh mt (1700). Trc y, di tch l mt miu v trang nghim v c cc triu vua Nguyn quan tm. Khi Gia Long ln ngi cho trng tu, ct c 10 phu trng coi, hng nm u xut qu cng t l vo ngy gi. n nm 1851, triu T c cp 100 quan tin di di, sa cha v vo nm 1923, 1960 u c ti thit. Kin trc ni tht ca di tch cn c bo lu vi nhng hng ct ln v nhiu honh phi i t. c bit, cc bn hng n, ngh thut chm khc vi bao ti dn gian sinh ng. Ti dinh cn lu gi b o mo, tng truyn ca c ng thu sinh thi. Mt n nhn ra sng ng Nai theo hng ty nam, sn n rng. Mt trc n c gn i rng chu php lm bng gm men xanh, hai bn l cp ln. Hng ct mt tin p rng cun my c i lin ch nho khc chm vo tung.

Nm 1998, ng b v nhn dn ng Nai xy dng nh bia ghi li lch s 300 nm ca vng t Bin Ha ng Nai trong khun vin ca n th Nguyn Hu Cnh. Ngy 16/05 v ngy 11/01 m lch hng nm, nhn dn a phng t chc t l, cu cho quc thi dn an v tng nh cng c to ln ca bc tin nhn c cng khn hoang, xc lp nn hnh chnh ti vng t phng nam. Vn Miu Trn Bin

17 nm sau khi L Thnh hu Nguyn Hu Cnh vng lnh Cha Nguyn Phc Chu vo xc lp nn hnh chnh ca vng t mi phng Nam, vn miu Trn Bin c xy dng (1715). Theo i Nam nht thng ch ca Quc s qun triu Nguyn, ngoi Thng Long- H Ni (Vn miu Quc t gim, 1070), vn miu c xy dng nhiu ni trong c nc, nhng vn miu Trn Bin l vn miu c xy dng sm nht pha Nam, trc vn miu Vnh Long, Gia nh v c vn miu kinh Hu.

Theo Gia nh thnh thng ch ca Trnh Hoi c bin son vo u th k XIX (bn dch ca Tu Trai Nguyn To, xut bn nm 1972), Vn miu Trn Bin c xy dng ti thn Tn Li, huyn Phc Chnh (nay thuc phng Bu Long, TP. Bin Ha) vo i vua Hin Tng nm t V th 25 (tc nm 1715). Vn miu Trn Bin qua hai ln trng tu vo nm Gip Dn (1794) v nm T c th 5

(1852). Theo m t ca s sch, vn miu Trn Bin c xy dng trn th t p, ni y ni sng thanh t, c cy tt ti... Bn trong rng ct chm tr, tinh xo... Trong thnh trm hoa ti tt, c nhng cy tng, cam qut, bi, hoa s, mt, xoi, chui v qu hng xim y ry, sum s, qu sai li ln.

Vn miu Trn Bin c xy dng trong bi cnh vng t Bin Ha - ng Nai kh n nh v chnh tr, pht trin kinh t- x hi (c Nng i i Ph, c dinh trn...) nh mt s xc lp v th a vn ha-chnh tr ca vng t; ng thi l s tip ni vn miu Thng Long v truyn thng trng hc, trng tr thc nhn ti ca t tin tri qua nhiu th k xy dng quc gia tc lp t ch. Gn lin vi vn miu Trn Bin l mt nn gio dc pht trin kh sm Bin Ha- ng Nai lc by gi. V trn nn gio dc y cng sn sinh ra nhng tn tui lm rng r vng t phng Nam, ng thi t im thm truyn thng vn ha ngn nm ca dn tc ta nh: V Trng Ton, Trnh Hai c, Ng Nhn Tnh, L Quang nh, Nguyn nh Chiu... Do thi gian v nhng bin c lch s, vn miu Trn Bin b tn ph khng cn li du vt (theo Bin Ha s lc ca nh nghin cu Lng Vn Lu, nm 1861 khi tin chim Bin Ha, qun Php t ph vn miu Trn Bin), ngi i nay ch hnh dung vn miu ch hnh dung vn miu Trn Bin xa qua s sch. Song vi nhng g c m t v ngi i lc by gi xng tng, ngi Bin Ha ng Nai hm nay rt i t ho v ngi n vn miu ca mnh. Nm trong k hoch xy dng cc thit ch vn ha ng Nai, nhn k nim 300 nm Bin Ha ng Nai, Tnh y, UBND tnh ch o xy dng li vn miu Trn Bin. L khi cng din ra vo ngy 9-12-1998 v khnh thnh cng trnh giai on 1 vo ngy mng 3 Tt Nhm Ng 2002 (nhm ngy 14-2-2002). Trong dp k nim 290 nm vn miu Trn Bin, cc cng trnh giai on 2 tip tc c xy dng v m rng thm din tch. Vic phng dng li vn miu Trn Bin khng ch l vic lm hng v ci ngun, truyn thng p ng c lng mong mi ca nhn dn m cn gn gi,

pht huy cc gi tr vn ha xy dng nn vn ha Vit Nam tin tin m bn sc dn tc nh Ngh quyt Trung ng V (kha VIII) ca ng ra.

Vn miu Trn Bin c xy dng li theo hnh thc truyn thng nhng th hin biu trng mi v vn ha gio dc v tinh thn trng vic hc hnh theo quan im, ng li ca ng v Nh nc ta. Vn miu l ni bo tn, gn gi v tn vinh cc gi tr vn ha gio dc xa v nay ca dn tc v ca a phng; ng thi l mt thit ch vn ha, du lch gn vi khu danh thng Bu Long c cng nhn l di tch quc gia. Do vy, ngoi vic th phng cc danh nhn vn ha gio dc xa v nay, Vn miu Trn Bin cn l ni t chc l bo cng, tuyn dng ti nng trn cc lnh vc. Thc t t khi khnh thnh (nm 2002) n nay, Vn miu Trn Bin l ni thng xuyn din ra cc l ving cc bc tin nhn, t chc tuyn dng, khen thng, bo cng nhng thnh tch c bit trn cc lnh vc m ng b v nhn dn ng Nai t c, c bit trn lnh vc vn ha gio dc. Ngoi ra, vn miu cng l ni n nhiu on khch trong v ngoi tnh cng nh cc on khch quc t khi n thm ng Nai. Cu 4: Trong qu trnh u tranh chng ngoi xm, gii phng dn tc di s lnh o ca ng, Bin Ho - ng Nai c nhiu s kin m u cho cc hot ng cch mng to nn thng li chung ca t nc. l nhng s kin no? Nu thi gian, ngha ca tng s kin . Trong qu trnh u tranh chng ngoi xm, gii phng dn tc di s lnh o ca ng, Bin Ho - ng Nai c nhiu s kin m u cho cc hot ng cch mng to nn thng li chung ca t nc. l nhng s kin no? Nu thi gian, ngha ca tng s kin . Di s lnh o ca ng, phong tro cch mng ng Nai i vo hot ng t

gic, c t chc, hng n mc tiu trc mt v lu di, xc nh tng bc i thch hp. Giai on 1935 n trc thng 8 nm 1945, ch yu l u tranh dn sinh dn ch kt hp u tranh chnh tr v nui dng lc lng v trang chun b tng khi ngha. Nhiu cuc u tranh chnh tr lin tc ca cc tng lp nhn dn chng t s trng thnh ca cc lc lng cch mng: Lin on hc sinh trng tiu hc Bnh Ha c ng lnh o ri truyn n ku gi tinh thn cch mng ngy 1 thng 5 nm 1935; mtting trng th ti G D (Bnh ) thng 9 nm 1936; Cuc u tranh i gim su thu ca nhn dn Long Thnh v cuc u tranh i tng lng gim gi lm ca cng nhn Nh my BIF thng li. u nm 1937, cc c s ng pht trin, thnh lp Tnh y lm thi do ng ch Trng Vn Bang lm b th, n gia nm c thm cc chi b ng: Bnh , Bnh Phc, Tn Triu, Thin Tn, Bnh Ha, M Lc, M Qui, Xun Lc... Nm 1940, k hoch chun b cho cuc khi ngha Nam k c tin hnh ro rit nhng b l, ch bao vy v n p cc im khi ngha gy nhiu tn tht; mt s ng vin b bt, b git hoc t y; mt b phn c v trang th s rt vo rng (l mt trong s cc b phn hnh thnh Chi i 10 sau Cch mng Thng tm). Chin tranh th gii th hai bng n, ngy 27 thng 9 nm 1941 thc dn Php chp nhn cho pht xt Nht em qun chim ng Nam K. Nhn dn Bin Ho thm mt trng p bc. Rt kinh nghim ca nhng tht bi trc , di s lnh o ca cc ng vin cng sn, phong tro u tranh ca cng nhn cao su cc n in trong tnh vn tip tc pht trin nh: cuc nh cng ca hn 500 cng nhn c s Cuc-t-nay, cuc bi cng ca hn 600 cng nhn ti hai phn s A v B ca n in Bnh Lc u tranh vi ch s i: khng c bt cng nhn i im qu sm, khng c nh p cp pht cng nhn, i c pht go trng, i tng c bn cai, xu c n, i tr cng nhn mn hn v x Ngy 9 thng 3 nm 1945, Nht o chnh Php, lp chnh quyn v cc t chc thn Nht; lnh o ng nhn nh tnh hnh, chn thi c cch mng; a phng Bin Ha cng c nc thc hin lnh tng khi ngha; buc tnh trng ngy Nguyn Vn Qu phi chuyn giao chnh quyn cho i din nhn dn lc 11h30 ngy 26 thng 8 nm 1945. Sng ngy 27/ 8/ 1945, ti Qung trng Sng Ph, mt cuc mt tinh ln c t chc. Gn mt vn ngi t cc ni ko v y tham d. Trong khng kh tro dng ca thng li cch mng, ng ch Dng Bch Mai cn b X y Nam k i din mt trn Vit Minh Nam B din thuyt v ng li cch mng, ca ng c qun chng nhit lit hoan nghnh. ng ch Hong Minh Chu, trng ban khi ngha, tuyn b chnh quyn v tay nhn dn v cng b y ban nhn dn cch mng lm thi tnh Bin Ha gm cc ng ch : Hong Minh Chu Ch tch; Hunh Vn Hn Ph ch tch kim Trng ban tuyn truyn; Nguyn Vn Long ph trch Cnh st tnh; Ng H Thnh ph trch Quc gia t v cuc (cng antnh); ng Nguyn Vn Tng ph trch Ban qun tr ti sn quc gia. ng bo phn khi h vang cc khu hiu : Vit Nam c lp mun nm, Vit Minh mun nm... Cuc mt tinh kt thc, on ngi tun hnh biu dng lc

lng qua cc ph xen ln trong c hoa, biu ng ho hng, y kh th nh ho chung vi nim vui ca nhn dn c nc. C th x Bin Ha nh bng tnh hi sinh sau 80 nm di sng trong n l, xing xch ca ch thc dn phong kin. Cu 5: Trong s nghip xy dng v bo v T quc t sau ngy min Nam hon ton gii phng 30/4/1975; tnh ng Nai to nhiu thnh tch n tng v vn ho - lch s. Nu t nht 5 cng trnh tiu biu v thi gian, ngha ca cc cng trnh y. nh An Ha

nh An Ha xa kia thuc lng Bn G, nay thuc x An Ha, huyn Long Thnh, tnh ng Nai. nh An Ha c khi dng vo thi gian no tht kh m kho chng chnh xc. Cc c gi cho bit, trn x ko nh v cac khc nm dng miu vo nm 1792. iu ny cho thy, ch t nh An Ha nguyn thy l ngi miu c xy dng nm 1792. nh An Ha tri qua 3 ln trng tu ln: Ln th nht vo nm 1944: cc ct chnh trong nh c ni di thm 1 mt nng cao chnh in v mi nh. Nn nng cao thm 0,3 mt trnh ngp lt khi ma ma n. Ln th hai vo nm 1953: qun Php chim nh lm n, khi tr li cho dn, chng phi xut tin n b cc b lo v nhn dn trong lng sa cha li mt s hng mc nh: thay n tay, lt gcg bng tam cp, t li u ra bn phi mi nh. Cng dp ny nhn dn s ti ng gp cng ca xy dng thm nh v ca pha trc chnh in. Ln th ba vo nm 1994: sau khi nh An Ha c Nh nc xp hng l di tch quc gia, cng l thi k ngi nh b xung cp nghim trng. B Vn ha Thng tin, Cc Bo tn Bo tng cp 400 triu ng cng vi ngun kinh ph h tr ca a phng, Nh Bo tng trng tu li ngi nh khang trang, b th nh hin ti. nh An Ha th Thnh Hong bn cnh, v thn bo tr lng v nhng v tin hin, hu hin... c cng khai ph, m mang lng, x. Nhn dn s ti hng nm n nh cng bi cu cho ma thun gi ha, quc thi dn an, cuc sng bnh an, thnh vng, m no, hnh phc. nh An Ha xy dng theo hng ng-Nam, ban u kiu ch nh (=) gm mt chnh in v tin bi. Sau ny hai b phn trn c ni vi nhau bng mt nh cu (ni hnh l) nn tr thnh ch Cng (I). Mi nh lp ngi m dng, nh chnh in c gn cp rng chu php lam bng gm men mu. Nn lt gch tu, chia lm ba gian r rt. T nh v ca nhn vo chnh in s thy gian gia l nhng cp lin, honh phi ch Hn, xung quanh chm khc hoa vn tinh xo, sn son thp vng ni bt trn hai hng ct v x ngang chy sut chiu di 47 mt ca khu chnh in lm cho ngi nh tr nn trang nghim v huyn b.

Chnh in: l loi nh 3 gian 2 chi truyn thng Nam B. Chi pha sau bn th thn (dy hng hin sau) l hu trng, y l ni phc v vic t l. gian gia th thn. Hng n bng g sn son thp vng, chm khc hoa l, rng un ln. Khm th mang hng ch Vn c anh linh. Bn trong l mt i t ln, ch Thn vit bng mc en trn nn . Pha di l chic hp st, sn trong ng sc thn ni dung nh sau: Sc An Ha thnh hong chi thn, nguyn tng Bo An, Chnh Trc, Hu Thin, n Ngng, Chi Thn Nhng chun Long Thnh huyn, An Ha thn, y cu phng s thn, k trng bo ng l dn Khm sai n c ch: Sc mnh chi bo T c ng nin, thp nht nguyt, nh thp cu nht. Tm dch:

Sc phong thn Thnh Hong An Ha, trc () tng l thn: Bo An, Chnh Trc, Hu Thin, gi nc, gip dn, linh ng tnh lu. Ta (nay) t c, lnh mnh (t dn), lun ngh n thn nn tng thm l thn: Bo An, Chnh Trc, Hu Thin, n Ngng. Nhng cho thn An Ha, huyn Long Thnh th phng thn nh c, thn bo v (l) dn ca ta Knh vy thay Ngy 29 thng 11 nm t c th nm (29/1/1852). Nt c sc nht ca ngi nh l ngh thut chm khc, trang tr hoa vn khu chnh in. Cc khi g c cc ngh nhn chm tr, b cc v th hin hi ha cc ti truyn thng trong ngh thut iu khc Vit Nam. Ton b cc u d, tr , x ngang, bc cn... ca nh u c tc nh u rng v lng long chu nht, cc lin chi, my sng nc, di ng lm mn... biu tng c m thnh vng, tt lnh ngn i ca nhn dn Vit Nam. Cc ng nt chm khc rt uyn chuyn tinh t, sng ng nh c v trn giy mang m mu sc dn gian. ng ch nht l hnh nh lng long chu nht x ngang gian gia trc chnh in c cch iu ha: u rng, thn l xng c ao ni thnh hai khc, i xng vi bng cc vin quanh v my sng nc, hoa l... Ton b mng trang tr ny c chm khc rt tinh xo nh th hin ngh chi li ca nhn dn a phng xa kia.

Nh Cu: l ni hnh l. Nh cu l cu ni gia chnh in v nh bi. Nh cu ngoi chc nng l ni hnh l cn th Tin S v Th Cng. Nh Bi: cn gi l tin bi hay tin ng. Nh Bi v Nh Cu dc thng lin vi nhau nhng c phn nh bi mt hng . Pha trc l ba ca bng g vo nh. Nh Bi c to dng bi hai hng ct g trn ln gian gia v hai hng ct g vung hai gian bn. Nh v ca: c xy ring bit sn nh, mt tin i din vi chnh in. Nh v ca xy dng n gin khng c tng bao quanh, ch c mt sn khu din ht bi v nghi l cng thn. Nh v ca u i din vi chnh in khi din ht bi, hoc din tr ngi trnh din i mt vi thn, cn thn Thnh Hong cng ch l mt khn gi cng ngi xem vi dn. Cch b tr ny to s gn gi, thn thin gia thn vi dn. V mt to hnh, nh An Ha c xem l gng mt ca ngh thut kin trc c ng Nai v tiu biu cho kiu dng nh mt vng Nam B. nh An Ha l ni bo tn kh nguyn vn nhng c im ca nn kin trc dn tc, khng chu nh hng ca kin trc Trung Hoa nh mt s ngi nh khc. Hng nm vo rm thng tm (m lch) nh An Ha din ra l rc thn theo nghi thc truyn thng cun ht ng o ngi dn tham d. nh Bnh Knh ( Cn gi l n th Nguyn Hu Cnh )

Di tch lch s tn ti hn ba th k vng t Hip Ha, thnh ph Bin Ha. nh ta lc trn din tch t rng, bn t ca nhnh sng m trn C lao Ph, di chn cu Ghnh, mt tin nhn v hng Ty Nam, soi bng xung dng nc ng Nai trong xanh, hin ha. Ngi n c dng vo nm no, ngy nay cha c vn liu no cp c th. Chc rng, sau khi Nguyn Hu Cnh mt, ngi dn thn Bnh Honh cm nh v cng thn ca nc nh c cng ln i vi vng Bin Ha ng Nai nn mi dng ngi n th. Ban u, ngi n nh, c lm t vch vn, mi lp ngi m dng. S sch c ghi chp v di tch vi tn gi l n L Cng nh sau: ... pha Nam C lao Ph, thn Bnh Honh, huyn Phc Chnh, th khai quc cng thn Trng hon hu Nguyn Hu Knh (Cnh). n trng ra sng Phc Giang, ly ngm lm thy thnh, di c c chp l, ln 6,7 thc, c m khuya tnh mch, thng hng vo n, quy nhy di sng bi li ngc xui, nh hnh ma ly. Sau qua lon Ty Sn, hng tn khi lnh. n i trung hng, cp cho 10 ngi t phu, hng nm cho tin cng t vo ma xun, cu o thng linh ng; nm T c th t, quan tnh tu rng n lu ngy mc nt, li b nc xi, phng mnh cp cho 400 quan tin giao dn s ti mua vt liu, dng li n sau cch 10 trng.... T liu trn cho thy, thi by gi n L Cng c mt v tr quan trng trong i sng tinh thn ca ngi dn Bin Ha ng Nai. Kin trc ban u ca n khng cn lu gi c do s hy hoi ca t nhin. Nm 1851, n c xy li v cch v tr c khong 400 mt.

Hn 100 nm sau, n c tu sa bao nhiu ln khng ai r. Nm 1960, Ban qu t n ng ra ch tr vic trng tu. Trc chnh in m thm hnh lang rng 2 mt, cc ct chnh c p rng, cc ca g dc thay bng ca st ko, mi lp ngi m dng thay cho loi vy c trc y. Kin trc hin tn ca di tch thuc vo nin i ny, li kin trc tng i hin i, cc nt xa cn li t, c chng l ni tht trong cc trang tr hoa vn, th. Di tch n th Nguyn Hu Cnh xy theo dng ch inh, mt tin hng ra sng ng Nai, pha Ty Nam. Chnh in n hnh vung, tng gch trt ra, bn mi lp ngi vy c, nn lt gch tu. Pha trc mi n gn i rng chu php lam bng gm men xanh, i xng hai bn l cp ln. Hng ct hnh lang mt trc c p trang tr hnh nh rng cun, chu i nhau bng cht liu xi mng, sn pht rc r. T ngoi vo theo li chnh c ba ca. Hai bn ca c khc chm hng ch Hn vi ni dung ni v n th Bnh Knh, cng lao ca Nguyn Hu Cnh vi vng t Bin Ha-ng Nai. Ni in c ba hng ct g ln. Trn cc ct u c treo lin i. Cc honh phi th hin di dng i t ch Hn , lin i c trang tr hoa vn sn son thp vng vn gi ti mu d tri qua nhiu nm thng. Di nhng honh phi l nhng bao lam g c chm tr cc ti lng long chu nht, hoa chim sn kim nh ng nh. Gian gia chnh in th thn, hai bn th t ban, hu ban lit v. Mt gc bn bn th c t king gi b o mo tng truyn l ca c ng Nguyn Hu Cnh thu sinh thi. Trc bn th thn l bn La lit, bn th Hi ng, xung quanh p ni b t linh v trn c i hc v lng long. Gian gia by hai hng bt bu bng ng. Dc theo b tng hai bn c bn b bng xi mng th cc bc tin hin, hu hin, th hin v thnh nng mu. im ni bt trong ni in v iu khc g l cc hng n c thc hin cng phu, dng cng nhiu ca cc ngh nhn khi th hin cc ti rng chu, t linh, mung th, hoa l....rt tinh vi, sc so. Pha sau chnh in l khu nh khch, nh bp v nh kho. n th Nguyn Hu Cnh l mt trong s t nhng di tch Bin Ha cn lu gi c sc thn, trong ghi r tn h, chc tc vinh hin, th bc Thng ng thn ca vua ban phong cho Nguyn Hu Cnh. Nguyn Hu Cnh sinh nm 1650, ti x Chng Tn, huyn Phong Lc (nay l x Van Ninh, huyn Qung Ninh), tnh Qung Bnh. T thu nh, ng thng minh, hc gii, sm rn luyn ti thao lc, vn v song ton. Ln ln, ng theo cha l Tit Ch Chiu V hu Nguyn Hu Dt tham gia nhiu trn mc, lp nn cng ln, c cha Nguyn tin yu, phong cho Chng cai c. Nm 1698 (Mu Dn), Nguyn Hu Cnh c cha Nguyn Phc Chu c vo kinh lc vng t phng Nam. ng t bn doanh ti C lao Ph, cng cc quan chc di quyn lp b my hnh chnh, t chc cai tr tng bc c quy c. ng t Nam B lm ph Gia nh, ly x ng Nai lm huyn Phc Long, t dinh Trn Bin; ly x Si Gn lm huyn Tn Bnh, t dinh Phin Trn. D thi gian chuyn kinh lc ngn nhng Nguyn Hu Cnh thc hin nhng cng vic quan trng v c ngha

ln i vi cng cuc khai khn ton vng Nam B. T mt vng lu dn t pht, Nguyn Hu Cnh nh hng pht trin, thu np, chiu m thm dn t vng Ng Qung, khai khn rung t, t n v phng x, chun nh thu, lp b tch inh in...to c s cho vic pht trin vng t ng Nai, chnh thc ha nn hnh chnh ni y vo bn nc Vit. Cui nm 1698, Nguyn Hu Cnh c triu nh triu v trn gi dinh Bnh Khng (thuc Khnh Ha ngy nay). Thng 7 nm 1699 (K Mo), do vua Nc Thu ca Chn Lp chng li cha Nguyn, Nguyn Hu Cnh v mt s tng lnh c c i dp lon. Hon thnh s mnh, Nguyn Hu Cnh cng i qun tr v. Trn ng, i qun ng ti n Cy Sao (thuc c lao ng Chng, a phn tnh An Giang ngy nay). Ti y, Nguyn Hu Cnh b bnh. Ngy 16 thng 5 nm 1700 (Canh Thn), ng qua i ti Sm Giang (Rch Gm). Linh cu a v bn doanh C lao Ph huyn tng. Cha Nguyn truy tng Nguyn Hu Cnh Hip tn cng thn, c tin Chng dinh, Trng Hon hu. Thi vua Nguyn, Nguyn Hu Cnh c truy phong Thng ng cng thn c Trn Ph Quc Chng c vi tc L thnh hu. Khi Nguyn Hu Cnh mt, nhn dn Bin Ha thng knh, t lng bit n ng tm lp miu v trang nghim, tn th ng nh v thnh hong y hin linh, lun gip cho x s bnh an, thnh vng. Ni huyn tng linh cu ng ti C lao Ph, ngi dn a phng xy ngi m tng vng nm pha ng ca n khang 50 mt. Ngi m xy theo hnh khi ch nht, nguyn thy bng hp cht, sau c t mt lp xi mng. Tng bao xung quanh c ct, bnh phong v ln chu. Hng nm, ti n, ngi dn a phng t chc hai ln l t (tnh theo m lch) vo cc ngy 16/5 v ngy 11/11, cu cho quc thi dn an v tng nh cng lao ca bc tin nhn c cng m mang vng t phng Nam ca T quc. Trong dp l k nim 300 nm (1698-1998) hnh thnh v pht trin vng t Bin Ha-ng Nai, ng Nai xy dng nh bia trong phm vi di tch n th Nguyn Hu Cnh. y l mt cng trnh vn ha, tng nh cng c cc bc tin nhn c cng khai ph, xy dng v truyn thng anh dng ca qun dn ng Nai trong cng cuc bo v, xy dng vng t ny. Cng trnh Nh vn bia c xy dng hin i, theo li kin trc truyn thng, gn lin trong phm vi di tch, to nn mt cnh quan p , hi ha v gn gi vi con ngi. Ni y, tr thnh mt a im sinh hot vn ha lnh mnh, thu ht nhiu ngi n sinh hot, vui chi, tham quan. nh Tam Hip ( cn gi l n th on Vn C )

Di tch lin quan n cuc i ca on Vn C gm hai phn: m v nh Tam Hip. Ti phng Tam Hip, trn quc l 15, mt ngi nh cng c xy ct t nm 1956 lm ch tn th on Vn C v 16 ngha binh, cch phn m khong

1km v hng ng bc 640. n ta lc trn khu t bng phng, rng 3.000m 2, kin trc theo kiu ch tam (=), gm hai phn chnh: nh v ca v chnh in. Nh v ca i din vi n th chnh. Bn trong c sn khu nh dng ht bi trong nhng dp l n. Mt sn khu i din vi chnh in. Trc khi vo chnh in phi qua nh bi. y l ni khch thp phng ra vo hnh l, mi lp ngi mc, nn cao xy bng ong lt gch bng, c chia lm ba gian, mi gian u c bn hng n. Trc n c cp l ng ha long chu mt tri, biu tng cun th cy gio, hai bn l hai con rng bng gm men xanh. Ni tip nh bi l chnh in, gm bn mi lp ngi mc, trn nc c cp rng chu php lam, chia thnh ba gian bi nhng hng ct g sao, trn ct u c lin i. Gian chnh gia th thn, bn hng n bng g khc chm rng chu mt tri, chim mung... c sn son thp vng, hai bn l hng bt bu. Hai gian bn th t hu ban lit v. Dc mt tng t hu th Tin Hin, Bch M, Tin S, Th Cng. Pha sau chnh in l nh khch v nh bp. Ni y dng tip khch v nu n trong nhng ngy l trng. Phn m l ni an tng an Vn C, th lnh hi kn Thin a hi Bin Ha v 16 ngha binh t vong trong trn tn cng ca Php vo bng Kiu nm 1905. y cng l ni m lc sinh tin on Vn C xy dng cn c khng chin. M ta lc trn khu bnh a tng kho Long Bnh, phng Long Bnh, cch trung tm thnh ph Bin Ha 8km ng chim bay. Nguyn thy ch l nm m chn ct n s, nm 1956 v 1990 c nhn dn trng tu li theo li xy ct mi. M hnh ch nht. Pha sau l ngi miu nh th hng hn on Vn C v 16 ngha binh, by tr n gin. Khu m c bo v bi hai vng ro bng gch, c cng ra vo. Gn nh bao quanh khu m l dng Linh Tuyn, ting nc rc rch sut ngy m a hn cc t s vo ci vnh hng. on Vn C lnh o hi kn Thin a hi Bin Ha, mt t chc yu nc chng ch thng tr ca thc dn Php. ng quy t c ng o lc lng ngha qun tin hnh cuc khng chin trong nhng nm u th k XX. Tuy thc dn Php nhanh chng dp tt nhng hot ng ca ng c nh hng su rng vng min ng Nam B trong nhng thp nin u th k XX. Thi gian cui th k XIX u th k XX, Nam K c nhiu hi yu nc ca nhn dn rt b mt, bo ch gi l hi kn, v sau gi l Thin a hi. Tht ra, cc hi khng mang mt tn thng nht no, m c nhiu tn gi khc nhau. Hi hot ng ring l, lin lc ngang vi nhau, khi c iu kin th kt hp thnh h thng dc nh mt lc lng yu nc mnh m. Mc ch l nh ui ngoi bang, ginh c lp, thit lp ch qun ch, khu hiu u tranh l bi Php phc Nam. Hnh thc u tranh l bo ng. Cc t chc ny cn chu nh hng su ca h t tng v o c phong kin pha mu thn b.

Vn giu lng yu nc, nhn dn Nam K lc tnh nhanh chng bin hi kn thnh hnh thc hot ng kh ph bin u tranh quyt lit vi gic vo cui th k XIX u nhng thp nin XX. Trong tnh hnh chung ca phong tro Nam B lc by gi, nhn dn Bin Ha hng ng nhit thnh phong tro chng Php ca Thin a hi, m u l t chc hi kn ca on Vn C ti vng bng Kiu, thn Vnh Cu. on Vn C sinh nm 1835 ti lng Bnh An, huyn Bnh An, tnh Bin Ha (nay l huyn Th c, thnh ph H Ch Minh) trong gia nh nho hc yu nc. B Php v bn tay chn theo di, ng lnh gic n t ng bng Kiu, thn Vnh Cu (nay l phng Long Bnh, thnh ph Bin Ha) mu i s. Ngy trang di ngh dy hc, ct thuc kim coi bi, ng ngm ngm tp hp lc lng, tch tr v kh, lng tho. i ng chng Php ca ng ri khp c min ng Nam K, ng nht l Ch n, Ch Chiu (C lao Ph), Bnh a, Vnh Cu n ni Na (B Ra). Lc lng ngy cng hng hu, hot ng ca ng dn n ch cng khai ni bng rng khut tch. Tt nhin khng trnh khi s dm ng, theo di ca chnh quyn thc dn. ngn chn nh hng v dp tt phong tro ngay t trong trng nc, sng ngy 12/4/1905 (dng lch), mt tiu i lnh m t do tn sen m ch huy ko xung bao vy cn c bng Kiu. on Vn C b tr ngha qun do cc tng Hong M, Hong Gip ch huy chun b n nh gic. Phc binh c ngy m khng thy gic ng tnh, n chiu ti, ng ra lnh cho ngha qun v n cm. ng lc khng cn qun canh phng, gic Php rm r ko n, mt ton qun kh ng bao vy nh ng. Tn quan ba cng tp lnh vt sui Linh tin vo. n ngng ca, chng gp ng trong b chin phc oai nghi: u cht khn la iu, mnh buc tht lng mu hng, git on ao u h. Thy ch, ng vung ao chm tn quan ba Php b thng. Hn rt sng bn li, on Vn C trng n hy sinh trc bn th T. Lc by gi, by mi tui m tng mo ng hy cn phng phi, nm cht trn vng mu vi v hin ngang ca mt trang v tng. Php x sng vo cn c ngha qun, t ph lng thc. Thm 16 ngi b trng n cht trong cn tn lon. Hm sau, dn lng an tng 17 lit s vo ngi m chung. Ngi dn Bin Ha ng Nai t lng bit n c an Vn C nn lp m v th c ti nh ca lng Tam Hip. o l hng nm, n ngy 8 thng 4 m lch, nhn dn a phng thit l gi bng mt t rt long trng, tng nh hng kh ca on Vn C v 16 t s v i cuc x thn. nh M Khnh ( Cn gi l n th Nguyn Tri Phng )

nh M Khnh ta lc bn b hu ngn sng ng Nai thuc a phn phng Bu Ha, thnh ph Bin Ha (nguyn trc kia l lng M Khnh, dinh Trn Bin). Xung quanh ngi nh l cnh cy, sng nc hu tnh, pha trc c rng dng liu ngy m vn gi vi vu, pha trn c ng thin l Bc Nam (quc l I c)

vt qua sng ng Nai bng cu Gnh, bao bc pha sau l c vnh ai khu dn c vi vn cy tri sum xu. Hin hu trong mt khng gian thong rng nn th, ng hnh vi thi gian nhiu bin c, nh M Khnh tr thnh mt n tch p , mt biu tng thing ling ca con ngi ng Nai vn c truyn thng thy chung vi t tin. Ti y, c ngi miu nh tn l M Khnh nh c nhn dn a phng dng nn th thn Thnh Hong bn cnh cu xin ma gi thun ha, cuc sng m no hnh phc. n u khong th k XIX (1803), ngi miu c nhn dn s ti xy dng thnh ngi n. T , cho n nay, ngi n c nhiu ln trng tu khang trang nh hin nay, Tng truyn, vo nm 1861, nhn dn a phng c th c Tn l nh Bin Nguyn Duy mt tng ti c triu nh Nguyn c vo lo vic chng qun Php xm lc. Trong trn nh gic php tn cng n Ch Ha, Nguyn Duy t trn thi hi tan nt khng phn bit c, c ngi nhn ra du o v ai lng ca ng bn em v chn tm ngoi ca ng thnh Bin Ha . V sau, vua T c thng xt b ti tun tit, giao cho danh tng Nguyn Tri Phng (anh rut ca Nguyn Duy) ch thn trng coi vic ci tng, a quan cu ca Nguyn Duy v qu ng Long an tng. Sau khi ci tng, nhn dn ti Bin Ha p li ch c mt ngi m th. Nm 1873, khi danh tng Nguyn Tri Phng mt, t lng ngng m v thng tic v anh hng c cng trong vic di dn lp p, m mang lnh th ng Trong, cng vi Nguyn Duy lm v vang thm trang s Bin Ha, nhn dn tc tng Nguyn Tri Phng v th ng ti nh. T , M Khnh nh c gi l n th Nguyn Tri Phng. ng pha Ty ca cu Gnh vt qua sng ng Nai, nhn xung pha hu ngn, ta s thy mt bc tranh honh trng m l lung linh gia tri nc mnh mng. Ngi n ta lc trn mt khu t rng, kh bng phng, in bng xung dng sng ng Nai gia nhng cy c th v khu dn c ng c. Mt trc ca nh nhn ra sng ng Nai, theo hng ng Bc. B bn kia, C lao Ph sm ut vi nhng vn cy tri xanh ti. Trc nh c khong sn rng trng xi mng, hai bn c bn th Thn Nng v i chin s. nh M Khnh c xy dng theo li kin trc hnh ch cng (I) gm ba phn: tin nh, chnh in v nh khch. Xung quanh nh c hng ro bo v xy bng gch kh vng chc. H tc Nguyn Tri ti Tp.H Ch Minh dng bia khc ghi cng trng ca Nguyn Tri Phng dng trc sn nh. Mi nh lp ngi vy c. Mt trc ca n c p ni vi dng ch : M Khnh nh bng ch Hn v hai bn l cp L ng ho long, nht nguyt. Trn nh cao ca chnh in trang tr hnh nh lng long tranh chu, hai bn c cp phng nghinh bng gm men xanh. T ngoi nhn vo ta thy s uy nghi b th ca nh. gia l cc tm bao lam bng g c iu khc ti hoa iu, t linh rt cng phu. Cc bc lin v honh phi khc ch Hn, sn son thp vng treo khp ct v x ngang theo chiu di khu chnh in.

Chnh in ca nh ngy m nhang khi nghi ngt, hai bn th t ban, hu ban lit v... Bn hng n c im khc lng long triu nht, m tp hoa vn dy, hoa, l c cch iu rt tinh t. Bn la lit bng . Trc bn th c t ngai g chm khc t hnh u rng, long vn sn son thp vng tinh xo. Chnh in c tng Nguyn Tri Phng c tc khc bng g. nh M Khnh lun c nhn dn a phng v ban qy t trng coi gn gi ngn np, sch s. Vo cc ngy l, hi bao thin tm tn hu t hp v n dng hng cu phc. Hng nm, n t chc l K yn rt long trng. L c tin hnh vo ngy 16 v 17 thng 10 m lch. L K yn c chun b rt chu o. Trc khi hnh l, cc v hng chc ln nh u hi ti n yt kin thn thnh. n ti l bt u t lc trng ln cng l khi con nc bt u ln. L ko di trong hai ngy vi nhng nghi thc tin thn, din hnh l b, tng phong... rt c o v p mt. Dn trong lng cng cc ni xa gn cng cc ban qy t nh, n trong vng n d. Vi danh nhn Nguyn Tri Phng, ti nng c , cuc i v kh tit ca ng vn mi sng ton vn trong nim tin knh ca con ngi ng Nai. Mt phn cuc i Nguyn Tri Phng gn vi mnh t Bin Ha nhng s ng gp ca ng rt quan trng. Trang s v vang chng thc dn Php xm lc trn mnh t thing ny vinh d gn lin vi tn tui Nguyn Tri Phng. Thng 2/1861, khi Gia nh tht th, i b phn qun ta rt v lp tuyn phng ng Bin Ha. Nguyn Tri Phng lin thit lp cng c trn tuyn phng th v cho qun trn gi cc ni xung yu, ng cho qun p ly Tn Hoa, Trc Giang, Sng K, cng c ly ng Giang, Phc T v ng Mn. pho i Phc Thng v ca Cn Gi, ng iu qun canh gi mt bin. Trn sng ng Nai, Nguyn Tri Phng cho p cn bng ong ngn chn tu thuyn ch. Ch p cn quan trng nht l khc sng Long i, phn na ng sng Nh B Bin Ha. H di sng c cn th trn b c n ly, b tr i bc. Mt trong nhng bc tng cn cn lu li ti ngy nay l cn khc sng trc n th Nguyn Tri Phng by gi. Tng truyn khi Nguyn Tri Phng rt qun v Bin Ha, cng vic phng th ang gp rt tin hnh th triu nh c lnh triu hi ng. Nhn dn Bin Ha thng knh, tin yu cn u nga , khn cu ng li nh gic cho n cng. Sau , Nguyn Tri Phng c triu nh iu ra trn gi thnh H Ni. Trong mt trn quyt chin vi k th, Nguyn Tri Phng b thng, con trai ng l Nguyn Lm hy sinh, thnh H Ni b tht th. Hng mua chuc ng, ngi Php a ng n iu tr vt thng nhng Nguyn Tri Phng cng quyt c tuyt, ht b thuc men, cm cho, nu cao tinh thn bt khut, kh phch ca mnh. Ngy 20/12/1873 (tc 1/11/ At Du), Nguyn Tri Phng mt ti dinh Tng c thnh H Ni li nim thng tic v hn i vi triu nh, binh s v nhn dn. Sng oai hng, cht oanh lit, ngi dn Bin Ha tn vinh ng nh mt phc thn ti nh M Khnh vi nim tin son st rng chnh ng lm cho quc thi dn an, ma thun gi ha em li thnh vng cho x s.

Cu 6: Anh/Ch tm c iu g hay mt vn no trong nhng gi tr vn ha, lch s ca vng t Bin Ha ng Nai. Hy vit cm ngh ca bn thn v iu tm c . Vng t Bin Ha ng Nai l mt vng t lu i, theo lch s, vng t ny tng thuc v Vng Quc c Chn Lp nhng rt hoang s v hu nh cha h c mt qun th dn c ng ngha sinh sng. Lch s ca Bin Ha ng Nai gn lin vi lch s ca Nam B, l mt hnh trnh di hnh thnh nn vng t lch s v anh hng ny, y l iu ti tm c nht trong nhng gi tr vn ha, lch s ca Bin Ha ng Nai. Trc y, Nc i Vitch tri t i Nam Quann vng Bc o Ngang(Qung Bnhngy nay). Vic m rng c bt u khi c nhng giao tranh gia i Vitv vng quc Chm Palng ging lc by gi. m rng ci b v pha Nam, nc i Vitlc by gi bit t chc mt qun i tt, hng hu v c chin lc nhu ln cng thc hin mu Namtin ca mnh. n khi xy ra giao tranh gia vua L- Cha Trnhv Cha Nguyn, lch s vn gi l thi k Trnh - Nguyn phn tranh, y l cuc phn tranh to ra tnh trng ct c trong lch s Vit Nam, cuc sng ca ngi dn i kh v lm vo lm than. iu ny to ra mt ln sng di dn t u tin t Bcvo Nam, trong c ln sng di dn ca min Thun Qung vo ng Nai tm t sinh sng v ti lp nghip. Ngi Vitdi c n u th khai khn v ph hoang ly t canh tc n to nn vng t tr ph. Rung la, hoa mu xanh tt. Nm 1679, nh Minh Trung Quc sp , Tng binh Trn Thng Xuyn trn th cc chu Cao, Li, Lim khng khut phc nh Thanh em 50 chin thuyn, 3.000 binh lnh thn tn v gia quyn n xin thun phc cha Nguyn Thun Ha. Lc by gi, ng u nh Nguyn l Cha Nguyn Phc Chu thu nhn h v cho vo khai khn, m mang vng t ng Ph (C lao Ph ngynay). H bin C Lao Ph trn sng ng Nai tr thnh mt thng cng sm ut v pht trin.Nm Mu Dn1698, cha Nguyn sai Thng sut Chng c L Thnh Hu Nguyn Hu Cnhvo kinh lc vng t ng Nai (lc ny, t ng Nai hay vng t ng Nai l m ch c mt vng Nam Brng ln ca by gi), t vng t mi thnh ph Gia nh, chia lm 2 huyn: huyn Phc Long(ng Nai) dng dinh Trn Bin, huyn Tn Bnh(Si Gn) dng dinh Phin Trn. Ngoi ra, Nguyn Hu Cnhcn cho lp b inh, b in, chiu m nhng ngi c vt lc t cc vng khc vo lp nghip v pht trin kinh t. Ngi Hoavn d vi bn cht kinh doanh thng mi gii theo Trn Thng Xuynn nh c Bn G, nhng sau nhn thy C lao Phc v tr thun li cho vic kinh doanh bun bn nh nm gia ng ba ca con sng ln nht vng Nam B, h quyt nh di chuyn n y sinh sng. T y, C lao Phpht trin ngy cng phn thnh v nhanh chng tr thnh trung tm thng mi v giao dch vi cc quc gia ln cn ca c vng Gia nh(Nam bngy nay). T 19551975, sau hip nh Gi-ne-ve t nc b chia ct, ng Nai thuc s cai qun ca chnh quyn Vit Nam Cng Ha.

on trn chnh l tm lc lch s ca vng t Bin Ha ng Nai, theo mt quy lut quen thuc, vng t ny cng phi tri qua bao b du, chin tranh gian kh v da vo con ngi pht trin nn mt vng Bin Ha ng Nai tr ph, kinh t nng ng vo hng nht nh ca ng Nam B. Lch s ho hng ca ng Nai t thi khai ph qua n hai cuc cch mng khng chin v i ca dn tc l nim t ho khng nh khng ch ca ngi dn ng Nai m cn l ca c vng ng Nam B anh dng bt khut. Th h tr, thanh nin Bin Ha ng Nai ngy nay ngy cng tin b, tr thc ngy mt nng cao, l nhng ch nhn mi m s mang li v vang cho vng t anh hng, v pht huy truyn thng anh dng, bt khut ca vng t ng Nai lch s ho hng