BLGSAYAR ALARI Bilgisayar alarnn kullanmndaki temel ama bilgi ve servislerin paylamdr.

Bu blmde bilgisayar alarnn snflandrlmas ve kullanm amalar anlatlmaktadr. Bu bilgi ve servislerin kullanlabilmesi iin bir takm gereksinimlerin salanmas gerekmektedir. Bu blmde; Veri ileme modelleri Bilgisayar alarnn snflandrlmas letiim iin gerekli a elemanlar Gnmzde yaygn olarak kullanlan a servisleri ile datlm kullanmnn

- Servislerin merkezi kullanm karlatrlmas konular ele alnacaktr. Bilgisayar letiimi Nedir?

Bilgisayar iletiimi en ksa tanmyla bilgi ve servislerin bir iletiim ortam zerinden belirli kurallar erevesinde paylalmasdr. Kiiler veya gruplar dierleriyle paylamak istedikleri bilgi ve olanaklar olduunda iletiim mmkndr. letiim ortam iin birok farkl iletiim birimi kullanlabilmektedir. Veri leme Modelleri ve A Geliimi Bilgisayar iletiim teknolojileri bilgi ileme tarzlarna gre model altnda toplanabilir. Merkezi leme Datlm leme Mterek leme

Merkezi leme

1950den bugne insanlar hzla artan oranlarda bilginin ynetimi iin bilgisayarlar kullanmaktadr. lk zamanlarda teknoloji bilgisayarlarn ok byk olmasn gerektiriyordu. Mainframe olarak adlandrlan byk merkezi bilgisayarlar verinin saklanmas ve ilenmesi iin kullanlrd. Kullanclar terminal olarak adlandrlan yerel cihazlarla veri girerlerdi. Bir terminal kullancnn veri girmesini salayan bir girdi arabiriminden (klavye gibi) ve bir kt biriminden (printer ve/veya ekran) oluur. Terminaller ve mainframe arasndaki mesafelerin uzakl bir bilgisayar a olumasna yetersizdir. (letiimin, tanmnda bilgi ve olanaklarn paylalmas gerektii hatrlanmaldr.) Merkezi ilemede mainframe tm veri saklama ve ileme grevlerini yerine getirirken terminaller basite girdi/kt cihaz olarak kullanlr. Bilgisayar alar, mainframeler aras veri alverii gereksinimimi duyulmaya baladnda ortaya kar. (UNIX iletim sistemi bu tarz mainframelerde alan bir iletim sistemidir.) Datlm leme

Bilgisayar endstrisi olgunlatka bireylerin tm kontrol kendi bilgisayarlar zerinde toplayabildikleri daha kk kiisel bilgisayarlar yapld. Bu kiisel veri ileme durumu datlm ileme olarak adlandrlan yeni bir tr dourdu. Datlm ileme tm bilgisayar ilemlerinin bir mainframede merkeziletirilmesi yerine, birok daha kk bilgisayarn ayn ileme amalarna ulalmas iin kullanlmasdr. Her bir bilgisayar dierine dayanmakszn grevlerin bir alt kmesinde alr. Merkezi ileme ile rekabet edebilmek iin datlm ileme

her bir datlm bilgisayarn salad bilgi ve servisleri kullanabilmek iin bilgisayar iletiimini kullanr. Mterek leme Mterek ileme olarak adlandrlan yeni bir model gittike nemli bir ivme haline gelmektedir. Mterek ileme, datlm ilemenin haberleen bilgisayarlarn tam olarak ileme imkanlarn paylat sinerjik bir trdr. Bilgisayarlar arasnda basite verinin aktarlmas yerine, mterek ileme, iki ya da daha ok bilgisayarn ayn ileme grevi zerinde almasdr. GNMZ BLGSAYAR ALARI Gnmz bilgisayar alar tm ileme modelleriyle birlikte bilgisayarlar ve bilgisayar iletim sistemlerini ierir. Tipik bir a, mainframeleri, PCleri ve dier bilgisayar eitleriyle iletiim cihazlarn ierebilir. Bilgisayar alar genellikle boyutuna, kapsad alana veya yapsna gre snflandrlr. Aralarndaki farklar yava yava kaybolmasna ramen aadaki a snflandrmalar ska kullanlr. LAN (Local Area Network) MAN (Metropolitian Area Network) WAN (Wide Area Network)

LAN (Local Area Network Yerel Alan A)

Yerel alan a, greli olarak kk olan bilgisayar donanm ve bilgisayar ortamndan oluur. Normalde tek tr iletiim ortamna eilim gsterir ve 10 km2lik bir alan amaz. Genelde bir bina ya da kampusn iinde kurulan alar iin tanmlanr. MAN (Metropolitian Area Network Metropol Alan A) LANden daha geni alardr. Metropolitian olarak adlandrlmasnn sebebi genelde ehrin bir ksmn kapsamasndandr. Mesafenin etkin olarak kapsanmas gerektii ve aa bal her blge arasnda tam eriim gerekmediinden deiik donanm ve aktarm ortamlar kullanlr. WAN (Wide Area Network)

MANden geni her tr a kapsar. WANlar lkenin ya da dnyann eitli yerlerine datlm LANlar balar. Genelde WAN iin iki ayrm yaplr; Enterprise WAN Global WAN

Enterprise WAN Bir kuruluun tm LANlerini balar. ok byk ya da blgesel snrlar olan alar kapsar. Global WAN Tm dnyay kaplayan bir a olabilecei gibi, bir ok ulusal snrlar ve pek ok kuruluun an kapsar.

Pek ok kii alar iin bu snflamann zamanla kaybolacana inanmaktadr. Eninde sonunda tm bilgisayar alar (telefon alarna benzer ekilde) tek bir bilgisayar a oluturmak iin birbirine balanr hale gelecektir. Fakat pek ok konu halen standart altna alnmamtr. GEREKL A ELEMANLARI Tm alar aadaki elemana ihtiya duyar; Paylaacak bir eyleri olan en az iki birim Birbiriyle balanty salayan bir yntem ya da yol letiimi salayan kurallar

Varsayn ki firmanzda alacak bir eleman aryorsunuz. Bunun yannda i arayan insanlar da var ve sizin i tanmnza uyuyorlar. letiim ilk bileenine sahipsiniz. imdi varsayn ki iveren olarak, baka nereden balayacanz bilmediiniz iin mektuplar yazmaya karar verdiniz. Her gnderdiiniz mektupla posta idaresini insanlarla iletiim kurmak iin kullanm oluyorsunuz. Bu iletiimin gereken ikinci elemandr. Mektubunuzu alan herkes isteinizi anlamayacaktr. Bazlar kullandnz dili bilmiyor olabilir, bazlar nasl tepki vereceklerini bilmiyordur vs. Fakat, bu mektup alanlardan birisi sizin kullandnz dili biliyor olabilir, gereksinimini duyduunuz bilgiyi paylamay isteyebilir. Bu kii sizinle iletiim kurduunda, her ikiniz iin kabul edilebilir (sonraki iletiimleriniz iin) kurallar veya protokol kurulmu olacaktr. Bu da tamamlandnda artk iletiim salanmtr. Bir iletiim hattna sahip olmakla, iletiim arasndaki fark nemlidir. Birincisinde duyulursunuz, ancak anlalamayabilirsiniz. kincisinde ise, karlkl anlaabilme sz konusudur. Anlatlanlarn dorultusunda bilgisayar iletiiminin aadaki basit eleman bulunmaktadr. Paylalacak kaynaklar (A servisleri) letiim hatt (Aktarm Ortam) letiim kurallar (Protokoller)

A Servisleri A servisleri iletiim halindeki bilgisayarlarn paylatklar olanaklardr. A servisleri ok sayda bilgisayar yazlm ve donanm ile salanmaktadr. Duruma gre, a servisleri amalarn gerekletirmek iin; veri, girdi/kt kaynaklar ve ilem gcne gereksinim duyarlar. Burada, servis salayc zel bir rol gerekletiren yazlm ve donanm bileimine karlk gelmektedir. Grlecektir ki; bilgisayarlar ve dier a birimleri deiik servisleri salayabilecekleri gibi, birden fazla rol bir anda da stlenebilirler. Servis salayan bir bilgisayar deil, bilgisayarn donanm ve yazlmndan oluan bilgisayar alt kmesidir.

Bilgisayar alar, servis salayan (yazlm ve donanmdan oluan bir btn olarak) servis isteinden bulunanlar iin bir grev ya da rol gerekletiren bir birim olarak dnldnde daha iyi anlalacaktr. Bilgisayar alarnda genelde servis salayan ve servis isteinde bulunan asndan aadaki tr arasnda ayrm yaplr: Server Client Peer

Bu kavramlar a zerinde neye izin verip, neye izin vermedikleri ile birbirinden ayrlrlar; Server (Sunucu) : Sadece servis salar. Client (stemci) : Sadece dierlerinden hizmet (servis) ister. Peer: Her iki ii bir arada yapar.

Genellikle bu adlandrma yanl bir ekilde sadece belirli bir bilgisayar belirtmek iin kullanlr. Teorik olarak bir bilgisayar zerinde almakta olan yazlma bal olarak ayn anda server, client ve peer olarak davranabilir. Bilgisayarn bir anda bu rollerden sadece birini stlendiinden, ayrm genelde dikkate alnmamaktadr. Bilgisayar alar genelde u iki snflandrmadan birine dahildir; Server Tabanl Peer to Peer

Server (Sunucu) Tabanl Alar Keskin biimde belirlenmi rolleri yerine getirirler. Tanm itibariyle sunucu tabanl alarda hangi birimin hizmet talep eden ya da hangi birimin bu hizmetleri salayan olduu kstlamalar getirilmitir. Mevcut kiisel bilgisayar alarnn ou sunucu tabanl bilgisayar adr. Peer-to-peer Alar Tm birimlere servis isteinde bulunma ve servis salama olana getirilmitir. Bu tr alar peer (birbirine benzer birimler) dierleri iin ayn ya da benzer grevleri yerine getirecek ekilde tanmlanmtr. Aktarm Ortam Aa bal birimlerin balantsn salayan fiziksel yoldur. Bilgisayar alar, aktarm ortam, iletiim salayan birimlerin kablolu ya da kablosuz balant teknolojisini ierir. Aktarm ortam bir mesajn aa bal dier birimler tarafndan anlalacan deil, mesajn sadece bu birimlere iletileceini garanti geder. Protokoller Birimlerin birbirini anlayabilmesi iin gereken kurallardr. Bir protokol birimlerin konumasn devam ettirmesini salayan bir kural ya da kurallar ve standartlar btndr.

A Servisleri Bilgisayar uygulama grevlerini yerine getirmek iin baz veri, ilem gc ve giri/k kaynaklar bileenlerine gereksinim duyarlar. A servisleri zel a uygulamalar kullanarak bu kaynaklarn ortak kullanlmasna olanak salar. A uygulamalar kullanc uygulama programlar ile etkileimde olduklar halde servislerini arka planda gerekletirirler. Genellikle a servisleri salayan uygulamalarn ou tek bir a iletim sisteminde (Network Operating System NOS) birletirilmitir. Baz a servisleri masast ve yerel iletim sistemleriyle btnlemi hale gelmekle beraber NOSlar zellikle dier bilgisayar uygulamalar ile pek ok a servisinin koordinasyonunu salamay amalar. Bir NOS seilirken hangi a servislerine gereksinim duyulduuna zellikle dikkat edilmelidir. ok deiik a servisleri bulunmakla beraber, aada hemen tm NOSlarda salanan ortak a servisleri verilmitir. Dosya Servisleri Yazc Servisleri Mesaj Servisleri Uygulama Servisleri Veritaban Servisleri