www.moon.

vn
CHNG III SNG C HC
BI 2: GIAO THOA SNG
1. Khi nim v ngun kt hp, sng kt hp
a. Ngun kt hp
- Hai ngun A, B c gi l ngun kt hp nu chng c cng tn s v lch pha khng i (hay cng
pha).
b. Sng kt hp
- Hai sng kt hp l hai sng c pht ra t cc ngun kt hp.
2. Khi nim giao thoa sng
Giao thoa sng l s tng hp ca hai hay nhiu sng kt hp m cho trn phng truyn sng nhng im
dao ng vi bin cc i hoc nhng im dao ng vi bin cc tiu (nhng im dao ng vi bin
bng 0 hoc khng dao ng).
Ch :
Ngoi khi nim nh trn th ta cn c th ni s giao thoa sng chnh l s tng hp ca hai dao ng iu
ha.
3. L thuyt giao thoa
Gi s c hai ngun sng kt hp t ti hai im A v B dao ng vi cng
bin , cng tn s vi phng trnh tng ng l
( )
A A
u Acos t = + ; ( )
B B
u Acos t = + .
Xt mt im M cch cc ngun A, B cc khong cch tng ng l d
1
v d
2

nh hnh v.
Phng trnh sng ti M do sng t ngun A truyn n l:
1
AM A
2 d
u Acos t
| |
= +
|

\

Phng trnh sng ti M do sng t ngun B truyn n l
2
BM B
2 d
u Acos t
| |
= +
|

\

Do sng truyn t cc ngun l sng kt hp nn ti M c s giao thoa ca hai sng pht ra t hai ngun.
Khi phng trnh dao ng tng hp ti M l
1 2
M AM BM A B
2 1 A B 2 1 A B
2 d 2 d
u u u Acos t Acos t
(d d ) (d d )
2Acos cos t
2 2
| | | |
= + = + + + =
| |

\ \
+ + | | | |
= + +
| |

\ \

Vy phng trnh dao ng tng hp ti M l
2 1 B A 2 1 A B
M
(d d ) (d d )
u 2Acos cos t
2 2
+ + | | | |
= + +
| |

\ \

Ta xt mt s Trng hp thng gp:
Trng hp 1:
A B
0 = = , (Hai ngun dao ng cng pha)
Khi phng trnh dao ng ca hai ngun l ( )
A B A
u u Acos t = = +
Phng trnh sng ti M do sng t ngun A truyn n l:
1
AM
2 d
u Acos t
| |
=
|

\

Phng trnh sng ti M do sng t ngun B truyn n l:
2
BM
2 d
u Acos t
| |
=
|

\

Phng trnh dao ng tng hp ti M l
M
d
1 d
2
A

B

www.moon.vn
CHNG III SNG C HC
1 2
M AM BM
2 1 2 1
2 d 2 d
u u u Acos t Acos t
(d d ) (d d )
2Acos cos t
| | | |
= + = + =
| |

\ \
+ | | | |
=
| |

\ \

Vy phng trnh dao ng tng hp ti M l
2 1 2 1
M
(d d ) (d d )
u 2Acos cos t
+ | | | |
=
| |

\ \

Nhn xt:
- Pha ban u ca dao ng tng hp l
2 1
0
(d d ) +
=

- Bin dao ng tng hp ti M l
2 1
M
(d d )
A 2Acos
| |
=
|

\

Bin dao ng tng hp cc i khi
2 1 2 1
2 1
(d d ) (d d )
cos 1 k d d k
| |
= = =
|

\

Vy khi hiu ng truyn bng mt s nguyn ln bc sng th dao ng tng hp c bin cc i,
M.max
A 2A =
Bin dao ng tng hp cc tiu (b trit tiu) khi
( )
2 1 2 1
2 1
(d d ) (d d )
cos 0 k d d 2k 1
2 2
| |
= = + = +
|

\

Vy khi hiu ng truyn bng mt s nguyn l ln na bc sng th dao ng tng hp c bin b
trit tiu,
M.min
A 0 =
Trng hp 2:
A B
, 0 = = , (Hai ngun dao ng ngc pha)
Khi phng trnh dao ng ca hai ngun l ( ) ( )
A B
u Acos t , u Acos t = + =
Phng trnh sng ti M do sng t ngun A truyn n l:
1
AM
2 d
u Acos t
| |
= +
|

\

Phng trnh sng ti M do sng t ngun B truyn n l:
2
BM
2 d
u Acos t
| |
=
|

\

Phng trnh dao ng tng hp ti M l
1 2
M AM BM
2 1 2 1
2 d 2 d
u u u Acos t Acos t
(d d ) (d d )
2Acos cos t
2 2
| | | |
= + = + + =
| |

\ \
+ | | | |
= + +
| |

\ \

Vy phng trnh dao ng tng hp ti M l
2 1 2 1
M
(d d ) (d d )
u 2Acos cos t
2 2
+ | | | |
= + +
| |

\ \

Nhn xt:
- Pha ban u ca dao ng tng hp l
2 1
0
(d d )
2
+
= +

- Bin dao ng tng hp ti M l
2 1
M
(d d )
A 2Acos
2
| |
= +
|

\

Bin dao ng tng hp cc i khi
( )
2 1 2 1
2 1
(d d ) (d d )
cos 1 k d d 2k 1
2 2 2
| |
+ = + = =
|

\

Vy khi hiu ng truyn bng mt s nguyn l ln na bc sng th dao ng tng hp c bin cc
i,
M.max
A 2A =
Bin dao ng tng hp cc tiu (b trit tiu) khi
2 1 2 1
2 1
(d d ) (d d )
cos 0 k d d k
2 2 2
| |
+ = + = + =
|

\

www.moon.vn
CHNG III SNG C HC
Vy khi hiu ng truyn bng mt s nguyn ln bc sng th dao ng tng hp c bin b trit tiu,
M.min
A 0 =
Trng hp 32:
A B
0, = = , (Hai ngun dao ng ngc pha)
Khi phng trnh dao ng ca hai ngun l ( ) ( )
A B
u Acos t , u Acos t = = +
Phng trnh sng ti M do sng t ngun A truyn n l:
1
AM
2 d
u Acos t
| |
=
|

\

Phng trnh sng ti M do sng t ngun B truyn n l:
2
BM
2 d
u Acos t
| |
= +
|

\

Phng trnh dao ng tng hp ti M l
1 2
M AM BM
2 1 2 1
2 d 2 d
u u u Acos t Acos t
(d d ) (d d )
2Acos cos t
2 2
| | | |
= + = + + =
| |

\ \
+ | | | |
= +
| |

\ \

Vy phng trnh dao ng tng hp ti M l
2 1 2 1
M
(d d ) (d d )
u 2Acos cos t
2 2
+ | | | |
= +
| |

\ \

Nhn xt:
- Pha ban u ca dao ng tng hp l
2 1
0
(d d )
2
+
= +

- Bin dao ng tng hp ti M l
2 1
M
(d d )
A 2Acos
2
| |
=
|

\

Bin dao ng tng hp cc i khi
( )
2 1 2 1
2 1
(d d ) (d d )
cos 1 k d d 2k 1
2 2 2
| |
= = = +
|

\

Vy khi hiu ng truyn bng mt s nguyn l ln na bc sng th dao ng tng hp c bin cc
i,
M.max
A 2A =
Bin dao ng tng hp cc tiu (b trit tiu) khi
( )
2 1 2 1
2 1
(d d ) (d d )
cos 0 k d d k 1
2 2 2
| |
= = + = +
|

\

Vy khi hiu ng truyn bng mt s nguyn ln bc sng th dao ng tng hp c bin b trit tiu,
M.min
A 0 =
KT LUN:
Nu hai ngun cng pha th iu kin dao ng tng hp c bin cc i l
2 1
d d k = , bin
trit tiu khi ( )
2 1
d d 2k 1
2

=
Nu hai ngun ngc pha th iu kin dao ng tng hp c bin cc i l ( )
2 1
d d 2k 1
2

= ,
bin trit tiu khi
2 1
d d k =
Qu tch cc im dao ng vi bin cc i hay cc tiu l ng cong Hypebol nhn A, B lm cc
tiu im. Cc ng Hypebol c gi chung l vn giao thoa cc i hoc cc tiu.
Khi
2 1
d d k = , k = 0 l ng trung trc ca AB, k = 1; k = 2l cc vn cc i bc 1, bc 2
Khi ( )
2 1
d d 2k 1
2

= + , k = 0 v k = 1 l cc vn bc 1, k = 1 v k = 2 l cc vn bc 1...
www.moon.vn
CHNG III SNG C HC
(Hnh v minh ha)


4. ng dng ca giao thoa sng
a. ng dng 1:
- Xc nh i tng ang xt c bn cht sng hay khng
b. ng dng 2: (Tm s im dao ng vi bin cc i, cc tiu trn on AB)
Trng hp 1: Hai ngun dao ng cng pha
Tm s im dao ng vi bin cc i trn AB
Gi s M l mt im dao ng vi bin cc i trn AB, do hai
ngun dao ng cng pha nn c
2 1
d d k = .
Mt khc li c
2 1
d d AB + =
T ta c h phng trnh
2 1
2
2 1
d d k
AB k
d , (*)
d d AB 2 2
=
= +

+ =

Do M nm trn on AB nn c
2
AB k
0 d AB 0 AB
2 2

+
AB AB
k


S cc gi tr k nguyn tha mn h thc trn chnh l s im dao ng vi bin cc i cn tm. Vi
nhng gi tr k tm c th h thc (*) cho php xc nh v tr cc im M trn AB.
Tm s im dao ng vi bin cc tiu trn AB
Gi s M l mt im dao ng vi bin cc tiu trn AB, do hai ngun dao ng cng pha nn
( )
2 1
d d 2k 1
2

= + . Mt khc li c
2 1
d d AB + =
T ta c h phng trnh
( )
( )
2 1
2
2 1
d d 2k 1 AB
d 2k 1 , (**) 2
2 4
d d AB

= +
= + +

+ =

Do M nm trn on AB nn c
2
AB (2k 1)
0 d AB 0 AB
2 4
+
+
AB 1 AB 1
k
2 2



S cc gi tr k nguyn tha mn h thc trn chnh l s im dao ng vi bin cc tiu cn tm. Vi
nhng gi tr k tm c th h thc (**) cho php xc nh v tr cc im M trn AB.
Trng hp 1: Hai ngun dao ng ngc pha
Tm s im dao ng vi bin cc i trn AB
Gi s M l mt im dao ng vi bin cc i trn AB, do hai ngun ngc pha nn ta c
( )
2 1
d d 2k 1
2

= + . Mt khc li c
2 1
d d AB + = .
A
B
S

- 2 - 1 0 1 2
(Cc gn cc i)
(Cc gn cc tiu)
-2 -1 0 1
B

A

P
A B

M
d
1
d
2
L
www.moon.vn
CHNG III SNG C HC
T ta c h phng trnh
( )
( )
2 1
2
2 1
d d 2k 1 AB
d 2k 1 , (**) 2
2 4
d d AB

= +
= + +

+ =

Do M nm trn on AB nn c
2
AB (2k 1)
0 d AB 0 AB
2 4
+
+
AB 1 AB 1
k
2 2



S cc gi tr k nguyn tha mn h thc trn chnh l s im dao ng vi bin cc i cn tm. Vi
nhng gi tr k tm c th h thc (**) cho php xc nh v tr cc im M trn AB.
Tm s im dao ng vi bin cc tiu trn AB
Gi s M l mt im dao ng vi bin cc tiu trn AB, do hai ngun dao ng ngc pha nn c
2 1
d d k = . Mt khc li c
2 1
d d AB + =
T ta c h phng trnh
2 1
2
2 1
d d k
AB k
d , (*)
d d AB 2 2
=
= +

+ =

Do M nm trn on AB nn c
2
AB k
0 d AB 0 AB
2 2

+
AB AB
k


S cc gi tr k nguyn tha mn h thc trn chnh l s im dao ng vi bin cc tiu cn tm. Vi
nhng gi tr k tm c th h thc (*) cho php xc nh v tr cc im M trn AB.
Ch :
T h thc (*) ta tnh c khong cch gia hai vn giao thoa cc i gn nhau nht (cng chnh l v tr
ca hai im M gn nhau nht dao ng vi bin cc i) l
( )
2 2
k 1 AB AB k
d d (k 1) d (k)
2 2 2 2 2
+ ( (
= + = + + =
(
(



Tng t khong cch gia hai vn cc tiu gn nhau nht cng l
2

. Khong cch gia mt vn cc i v

mt vn cc tiu gn nhau nht l
4

5. Cc v d in hnh
V d 1:
Trn mt thong ca cht lng c hai ngun kt hp A, B c phng trnh dao ng l:
A B
u u 2cos10 t(cm) = = . Tc truyn sng l v = 3m/s.
a. Vit phng trnh sng ti M cch A, B mt khong ln lt d
1
= 15cm; d
2
= 20cm.
b. Tnh bin v pha ban u ca sng ti N cch A v B ln lt 45cm v 60cm.
Hng dn gii:
a. Bc sng
v 300
60cm
f 5
= = =
Ta c :
1 2
AM BM
2 d 2 d
u 2cos 10 t (cm); u 2cos 10 t (cm)
| | | |
= =
| |

\ \

Phng trnh dao ng tng hp ti M l :
1 2
M AM BM
2 d 2 d
u u u 2cos 10 t 2cos 10 t
| | | |
= + = +
| |

\ \

=
2 1 2 1
(d d ) (d d )
4cos cos 10 t (cm)
+ | | | |

| |

\ \

Thay cc gi tr ca d
1
, d
2
v vo ta c
M
7
u 4cos cos 10 t (cm)
12 12
| |
=
|
\

b. p dng cng thc tnh bin v pha ban u ta c
2 1
N
(d d ) (60 15)
A 2Acos 4cos 2 2(cm)
60
| | | |
= = =
| |

\ \

www.moon.vn
CHNG III SNG C HC
Pha ban u ti N l
2 1
0
(d d ) (60 45) 7
(rad)
60 4
+ +
= = =

V d 2:
Trong giao thoa sng nc, hai ngun kt hp A, B cch nhau 10(cm) dao ng vi phng trnh ln lt l
A
u 2cos(50 t)(cm) = ,
B
u 2cos(50 t )(cm) = + . Tc truyn sng l v = 0,5 (m/s).
a. Vit phng trnh dao ng tng hp ti im M cch cc ngun A, B ln lt d
1
, d
2

b. Tm s im dao ng vi bin cc i trn on AB.
c. Tm s im dao ng vi bin cc tiu trn AB.
Hng dn gii:
a. Phng trnh sng ti M do sng t ngun A truyn n l:
1
AM
2 d
u 2cos 50 t
| |
=
|

\

Phng trnh sng ti M do sng t ngun B truyn n l:
2
BM
2 d
u Acos 50 t
| |
= +
|

\

Phng trnh dao ng tng hp ti M l
1 2
M AM BM
2 1 2 1
2 d 2 d
u u u Acos 50 t Acos 50 t
(d d ) (d d )
4cos cos 50 t (cm)
2 2
| | | |
= + = + + =
| |

\ \
+ | | | |
= +
| |

\ \

Vy phng trnh dao ng tng hp ti M l
2 1 2 1
M
(d d ) (d d )
u 4cos cos 50 (cm)
2 2
+ | | | |
= +
| |

\ \

b. T cu a, ta tm c bin dao ng tng hp ti M l
2 1
M
(d d )
A 4cos
2
| |
=
|

\

Bin dao ng tng hp cc i khi
( )
2 1 2 1
2 1
(d d ) (d d )
cos 1 k d d 2k 1
2 2 2
| |
= = = +
|

\

Mt khc M li thuc on AB nn c
2 1
d d AB + = , t ta c h phng trnh
( )
( )
2 1
2
2 1
d d 2k 1 AB
d 2k 1 2
2 4
d d AB

= +
= + +

+ =

Do M nm trn on AB nn c
2
AB (2k 1) AB 1 AB 1
0 d AB 0 AB k
2 4 2 2
+
+


Thay s AB = 10 cm,
v 50
2(cm)
f 25
= = = ta c { } 5, 5 k 4, 5 k 0, 1; 2; 3; 4; 5 = m
Vy c 10 im dao ng vi bin cc i trn AB.
c. Tng t cu b, ta gii h tm iu kin cc tiu khi hai ngun ngc pha
2 1
2
2 1
d d k
AB k
d
d d AB 2 2
=
= +

+ =

Do M nm trn on AB nn c
2
AB k AB AB
0 d AB 0 AB k 5 k 5
2 2

+


Vy c 11 im dao ng vi bin cc tiu trn on AB.

V d 3:
Trong mt th nghim v giao thoa sng trn mt nc, hai ngun kt hp A, B dao ng vi tn s f =15Hz
v cng pha. Ti mt im M cch A, B nhng khong d
1
=16cm, d
2
=20cm sng c bin cc tiu. Gia M
v ng trung trc ca AB c hai dy cc i. Tc truyn sng trn mt nc l bao nhiu?
Hng dn gii:
www.moon.vn
CHNG III SNG C HC
Hai ngun dao ng cng pha nn iu kin M dao ng vi bin cc tiu l
2 1
(2k 1) (2k 1)
d d 20 16 4(cm)
2 2
+ +
= = =
Do gia M v ng trung trc ca AB c hai dy cc i khc nn ti M l ng cc tiu th 3 bn phi
ng trung trc ca AB. ng ny ng vi gi tr k = 2. Thay vo biu thc trn ta c
8
1, 6(cm)
5
= =
Khi tc truyn sng l v = .f = 1,6.15 = 24 (cm/s).

V d 4:
Hai ngun kt hp A, B cch nhau 50 (mm) dao ng vi cng phng trnh ( )
A B
u u Acos 200 t (mm) = =
Xt v cng mt pha vi ng trung trc ca AB ta thy vn giao thoa bc k i qua im M tha mn
MA MB 12(mm) = v vn giao thoa bc (k + 3) cng loi vi vn giao thoa bc k, (tc l cng l vn cc
i hoc cng l vn cc tiu) i qua im M c MA MB = 36 (mm).
a. Tnh gi tr ca , v.
b. im gn nht dao ng cng pha vi hai ngun nm trn ng trung trc ca AB cch A bao nhiu?
Hng dn gii:
a. Ta xt hai trng hp
Trng hp 1: M v M cng l cc im dao ng vi bin cc i. Do hai ngun cng pha nn ta c
MA MB k 12
k 3 3
3 k
M' A M' B (k 3) 36 k 2
= = +
= =

= + =

,(loi)

Trng hp 2: M v M cng l cc im dao ng vi bin cc tiu. Do hai ngun cng pha nn ta c
[ ]
(2k 1)
MA MB 12
2(k 3) 1 2
3 k 1
2(k 3) 1 2k 1
M' A M' B 36
2
+
= =

+ +
= =

+ + +

= =

Thay k = 1 vo ta tm c = 12(mm) v = .f = 12.100 = 1200(mm/s) = 1,2(m/s).
b. Gi N l mt im nm trn ng trung trc ca AB
2 1
d d =
Khi pha ban u ca N l
2 1
0 1 2
(d d ) 2 d
, d d d
+
= = = =


lch pha ca N vi hai ngun l
0
2 d
0

= =

im N dao ng cng pha vi hai ngun th
min
2 d
k2 k2 d k d 12(mm)

= = = = =

Vy im N gn nht m dao ng cng pha vi hai ngun cch A v B mt khong l 12(mm).
BI TP LUYN TP
Bi 1: Ti hai im O
1
, O
2
cch nhau 48cm trn mt cht lng c hai ngun pht sng dao ng theo phng
thng ng vi phng trnh: u
1
=5sin100t(mm) v u
2
=5sin(100t+)(mm). Vn tc truyn sng trn mt
cht lng l 2m/s. Coi bin sng khng i trong qu trnh truyn sng.
a. Vit phng trnh dao ng tng hp ti im M cch cc ngun ln lt l d
1
v d
2

b. Trn on O
1
O
2
c s cc i giao thoa l bao nhiu?
p n : b. C 24 im dao ng vi bin cc i.

Bi 2: Hai ngun kt hp A, B cch nhau 10cm dao ng cng pha cng tn s 20Hz. Vn tc truyn sng
trn mt cht lng l 1,5m/s.
a) Tnh s im khng dao ng trn on AB
b) Tnh s ng khng doa ng trn mt cht lng.
p s :
a) S im khng dao ng l 14.
b) S ng khng dao ng l 14 ng.