T.

C TUNUS BYKELL TCARET MAVRL

31 ARALIK 2010 TUNUS

TUNUS CUMHURYET

MTEAHHTLK HZMETLER LKE PROFL

1. Genel Ekonomik Bilgiler Kuzey Afrika ile Akdenizin ortasnda yeralan Tunus, komular, blge lkeleri ve Bat ile iyi ve sorunsuz ilikiler kurmaya ynelik politikasyla istikrara nem veren kk ve orta byklkte gelimekte olan bir lkedir. Tunus ekonomisinin genel performans doal kaynaklar daha zengin olan dier blge lkelerin zerindedir. Tunus, genelde Afrikann istikrarl, gvenli ve en yksek rekabet gcne sahip olan ekonomilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Ancak, 1987 ylndan bu yana uygulanmakta olan serbest piyasa ekonomisi Tunusa tm ynleriyle henz yerlememitir. Tunus ekonomisi byk lde turizm bata olmak zere hizmet sektr, tarm, tekstil ve hafif sanayi ile fosfat retimine dayanmaktadr. 1.1. Tunusun Balca Ekonomik Gstergeleri Tunus Hkmeti, ekonomiye ilikin mdahalelerini sosyal istikrar, cretler ve istihdam zerindeki olumsuz etkileri en aza indirecek ekilde uygulamaya gayret sarf etmektedir. 2009 ylnda %3 byme salanm, 2010 ylnda ise %4 byme hedeflenmektedir. Resmi rakamlara gre 2008 ylnda %5 olarak gerekleen enflasyon oran, 2009 ylnda gerileyerek %3,7 seviyesinde gereklemitir. 2010 ylnda enlasyon oran %4,5 olarak tahmin edilmektedir. Dier taraftan, 2008 ylnda %14,2 olarak gerekleen isizlik, 2009 ylnda %14,7e ulamtr. Tunus ekonomisindeki en byk sorun olan isizlik zellikle yksek tahsilli gen nfus arasnda %25e kadar kmaktadr. 2009 GSYIH (milyon $) Reel GSYIH Art Oran (%) Kii Bana GSMH ($) Enflasyon Oran (%) sizlik oran (%)
Kaynak: Tunus Merkez Bankas *Tahmini

2010* 43,5 3,1 44,6 3,8 4.312 4,5 15

4.180 3,7 14,7

IMF Raporuna gre 2011 ylnda %4,8lik byme ngrlmektedir. Enflasyon orannn ise %4,5dan 2011 ylnda %3,5a dmesi ngrlmektedir. IMF verilerine gre 2010 ylnda %13,2 olan isizlik oran 2011 ylnda %13,1 olarak tahmin edilmektedir. Yllar tibariyle Tunusun D Ticareti (milyon $): YILLAR 2006 2007 2008 2009 2009 (01-09) HRACAT 11.700 15.158 19.193 14.427 10.489 THALAT 15.043 19.087 24.556 19.038 13.371 DENGE -3.343 -3.929 -5.363 -4.611 -2.882 HACM 26.743 34.245 43.749 33.465 23.860

2010 (01-09)

12.010

16.468

-4.458

28.478

Kaynak: INS (Tunus statistik Enstits)

Kresel krizin en iddetli yaand 2009 ylnda Tunusun ihracat bir nceki yla gre %25 azalarak 14,4 milyar ABD Dolar, 2009 yl ithalat ise %22 azalarak 19,0 milyar ABD Dolar olarak gereklemitir. Buna gre ihracatn ithalat karlama oran %76 olmutur. Yllar itibariyle giderek artan bir ekilde d ticaret a veren Tunusun, d ticaret a 2006 ylnda 3,3 milyar $ iken, 2009 ylnda 4,6 milyar $ olarak gereklemitir. Tunusun 2010 yl ilk dokuz aylk dnem itibariyle d ticaret verilerinde iyileme grlmektedir. 2010 yl Ocak-Eyll dneminde Tunusun ihracat bir nceki yln ayn dnemine gre %15, ithalat ise %23 orannda art gstermitir. 1.2. Trkiye ile D Ticareti Trkiye-Tunus D Ticaret statistikleri (milyon $) YILLAR 2005 2006 2007 2008 2009 2009 (01-09) 2010 (01-09) HRACATIMIZ THALATIMIZ 285 102 318 121 500 181 730 307 575 171 365 126 507 146 DENGE 183 197 319 423 404 239 361 HACM 387 439 681 1.037 746 491 653

Kaynak: INS (Tunus statistik Enstits)

Trkiye ile Tunus arasndaki ekonomik ve ticari ilikiler 2004 ylnda imzalanan ve 1 Temmuz 2005 tarihinde yrrle giren iki lke arasnda bir Serbest Ticaret Alan kurulmasn ngren Ortaklk Anlamas erevesinde yrtlmektedir. Sz konusu Anlama kapsamnda sanayi rnlerinde Tunus iin gmrk vergileri kaldrlm, Trkiye iin ise indirimler balamtr. Halihazrda devam etmekte olan indirimlerle, sanayi rnlerinin nemli bir ksmnda 2005 ylndan itibaren 7 ylda, dier bir ksm sanayi rnlerinde ise toplam 9 ylda gmrk vergileri sfrlanmas ngrlmektedir. lkemiz ile Tunus arasndaki ticari ilikiye baktmzda lkemiz lehine bakiye verdii grlmektedir. 2007 ylnda 681 milyon dolar olan d ticaret hacmi, 2008 ylnda bir nceki yla gre %52 artarak 1.037 milyon dolara ulamtr. 2009 ylnda ekonomik krizin etkisiyle d ticaret hacmi 2008 ylna gre %28 azalarak, 746 milyon dolar olarak gereklemitir. 2009 ylnda Tunusa ihracatmz 575 milyon dolar tutarnda gereklemitir. hracatmz geen yla gre yaklak %21 azalmtr. 2009 yl ithalatmz ise bir nceki yla gre %44 azalarak 171 milyon dolara ulamtr. Trkiye, 2009 ylnda Tunusun ithalatnda 8. srada, ihracatnda ise 13. srada yer almaktadr. Tunusa 2010 yl dokuz aylk dnemde ihracatmz bir nceki yln ayn dnemine gre %39 artarak 507 milyon dolar olarak gereklemitir. thalatmz ise 2010 yl ayn dnemde %16 artarak 146 milyon dolara ulamtr. 2010 yl ilk dokuz aylk dnemde Trkiye Tunusun ithalatnda 8. srada yer almaktadr. Sz konusu dnemde Trkiyenin Tunusun toplam ithalat iindeki pay %3,1 olarak gereklemitir. Kresel krizin en iddetli yaand 2009 ylnda Trkiye ve Tunus arasnda d ticaret hacmi bir nceki yla gre %28 azalmasna ramen, gemi yllar itibariyle d

ticaretimizde nemli artlar kaydedilmitir. D ticaretimizdeki bu art, 2005 ylnda yrrle giren Ortaklk Anlamasnn olumlu sonular olarak tanmlamak mmkndr.

2. Mteahhitlik Sektr Tunus mteahhitlik ve inaat sektr Tehizat, skan ve Arazi Planlama Bakanlnn idaresi altndadr. Bakanlk, lojman inas, alt yap almalar ve kamu binalarnn inas gibi faaliyetleri ynetmektedir. Tunus ekonomisinde tekstil, gda sanayi ve tarmdan sonra drdnc srada yer alan inaat sektrnn 2008 ylnda %5,3 olarak gerekleen GSYH iindeki pay 2009 ylnda artarak %6ya ulamtr. Sektrn 2010 ylnda GSYH iindeki paynn %7 olarak gereklemesi ngrlmektedir. Anlan sektr imalat d sanayi iinde ise 2009 yl itibariyle % 34,4 orannda paya sahiptir. Nfusun % 80inin kendi evinde oturduu ve 2005 ylnda yrrle giren yabanclarn ekonomik ve turistik amal belirlenen blgelerde mlk edinmelerinin kolaylatrlmasna ilikin yasa dikkate alndnda, gayrimenkul inaatnda son 10 ylda grlen yllk ortalama % 3 oranndaki artn, nmzdeki yllarda da devam etmesi beklenmektedir. Tunusda 2.000 adet kaytl mteahhitlik ve inaat irketi bulunmaktadr. 15.000 adete yakn kayt d faaliyet gsteren firma bulunduu tahmin edilmektedir. Sektrn yaps incelendiinde ok byk bir ksmnn kk ve orta lekli firmalardan genellikle aile irketlerinden olutuu grlmektedir. En byk irketler sektrn % 20lik ksmna sahip iken, yllk 7,5 ila 40 milyon dolar arasnda kontrat gerekletirmektedirler. Sektrdeki yaklak 50 firmann yllk cirosunun 30 milyon Tunus Dinar (15,9 milyon Euro)dr. Sektrdeki kaytl irket saysnn son yllarda fark edilir derecede azalmasndan dolay fiyatlarda nemli dler ve byk bir rekabet sz konusu olmutur. Sektr yaklak olarak 300.000 alana sahiptir. Bunun 250.000 adeti geici ii statsndedir. ilerin eitim seviyesi ortaokul dzeyindedir. Kaytl olan 2.000 irket, mteahhitlere ait eitli sendikalar erevesinde toplanmtr. Bu sendikalar Ulusal naat Federasyonuna bal olarak almaktadrlar. Tunus, mali ve finans piyasalarndaki istikrar, dinamik bankaclk sistemi sayesinde, ksa bir dnemde nemli bir finans merkezi haline gelmitir. Bamsz aratrma kurulularnn raporlarna gre Tunus, Kuzey Afrikann en nemli finans merkezi olarak kabul edilirken, Arap lkeleri arasnda ise en byklerinden birisi konumundadr. lkede bankaclk sistemi Tunus Merkez Bankasnn kontrol ve denetimi altndadr. Tunusta 20 mevduat bankas ve 14 mali kurulu bulunmaktadr. Mali kurulularn 2 tanesi ticari banka, 10 tanesi leasing ve 2 tanesi de factoring irketidir. 11 adet de yabanc bankalar temsil eden ajanslar ile 8 off-shore banka faaliyet gstermektedir. Tunus, byk inaat projeleri iin Dnya Bankas, Avrupa Yatrm Bankas, Afrika Kalknma Bankas gibi kurululardan finansman yardm almaktadr. Elektrik retiminin zelletirilmesinin ardndan, hkmet havaliman, liman ve su ileri ile ilgili inaat projelerini de zelletirme yolunda byk admlar atmtr.

Tunusda yaplan kamu yatrmlar ilgili kurumun btesine konan denekten ve/veya salanan d kredilerle finanse edilmektedir. Tunusta d finans kurulularndan salanan zellikle Avrupa Kalknma Bankas, slam Kalknma Bankas, Kuveyt Arap Kalknma Fonu ve Suudi Arabistan Kalknma Fonu, Afrika Kalknma Bankas ve Dnya Bankas kaynaklarndan salanan finansmanla yatrmlarn finansman tercih edilmektedir. Tunus, Afrika Kalknma Bankasnn inaat sektr ile ilgili verdii kredilerin % 15lik ksmn kullanmaktadr. Dier yandan, lke fosfat ileme sonucunda oluan evre kirlilii ile ilgili olarak yaplacak faaliyetlerle ilgili olarak da kalknma kredilerinden faydalanmaktadr. Tunusda zellikle Dubaideki kriz nedeniyle Dubai kaynakl pek ok proje askda beklemektedir. rnein Sama Dubai Holdingin yapm olduu Akdenizin Kaps isimli projede nemli bir ilerleme salanamam, projeye dair belirsizlik halen devam etmektedir. Bukhatir Groupun 3,66 milyar Euroluk Tunis Spor ehri projesi, Al Maabarn 7,3 milyar Euroluk Bled El Ward/Rya ehir Ariana Projesi, Gulf Financial Houseun 2,2 milyar Euroluk Tunis Mali Liman projesi son yllarda balayan en nemli projelerdir. Tunus BAE ortak yatrm olan Bukhatir Groupun Tunis Spor ehri Projesi Mays 2008de balam ve Ekim 2009da projenin birinci faznn tamamlanmak zere olduunun bildirilmesi Tunus gayrimenkul piyasasnda olumlu bir etki yaratmtr. Birinci faz kapsamnda toplam 13 ha alanda inas tamamlanan konutlar iin Libyallar ve Tunus dnda yaayan, emekli Tunuslular hedeflemektedir. Sz konusu proje Tunus piyasas iin yeni bir konsept yaratmaktadr. Toplam 3,7 milyar Euroluk proje ile Tunus Glnn kuzeyinde yer alan ile 257 hektarlk alanda be yldzl oteller, 49 lks villa, golf sahas, alveri merkezleri, futbol, voleybol, basketbol, hendbol, tenis, yzme, atletizm ve dier spor dallarn ieren 9 spor akademisi, 36 hektarlk alan ierisinde 10.000 seyircilik futbol stadyumu ile 5.000 seyircilik spor salonu, olimpik yzme havuzu inaas ngrlmektedir. Projenin 2025 ylnda tamamlanmas ngrlmektedir. Tunis Spor ehri ayrca Kuzey Afrikadaki en byk alveri merkezi olarak nitelendirilmektedir. talyan firmas Todini MSaken ile Karkar ehirleri arasndaki otoyol inasn yapmaktadr. Todini firmas ayrca alt blmden oluan Sfax-Gabes otoyolunun iki blmnn yapmna ilikin ihaleyi kazanmtr. Dier bir talyan firmas Tecnis ise bir blmn yapmndan, kalan blmlerin yapm Tunuslu firmalar Somatra-Get, Soroubat ve Afrique Travaux arasnda parsellenmitir. Projenin toplam 468 milyon euroluk maliyetinin yars Avrupa Yatrm Bankas tarafndan finanse edilecektir. Tunusun elektrik ebekesinin yenilemesi amacyla Avrupa Yatrm Bankas (EIB) ile bir kamu kuruluu olan Tunus Elektrik ve Gaz irketi (STEG) arasnda 15 Ekim 2010 tarihinde Tunusda 185 milyon Euroluk kredi anlamas imzalanmtr. Bu anlama kapsamnda Tunusun artan elektrik ihtiyacnn karlanabilmesi iin mevcut elektrik datm ebekesinin geniletilmesi ve yeni elektrik santralllerinin enerji datmnn iyiletirilmesi amalanmaktadr. Maliyeti 810 milyon Tunus Dinar olan projenin 36 ay iinde tamamlanmas ngrlmektedir. Sz konusu anlama, Avrupa-Akdeniz Yatrm ve Ortaklk mkan (FEMIP) kapsamnda STEG ile imzalanm 9. anlamadr.

Tunusun Sousse ehrinde 2013 yl Haziran aynda devreye girmesi planlanan yeni bir elektrik santralinin inasnn finase edilmesi amacyla 194 milyon Euro deerinde yeni bir kredi anlamas 12/12/2010 tarihinde imzalanmtr. 30 ayda tamamlanmas ngrlen sz konusu projenin maliyeti 388 milyon euro olarak tahmin edilmektedir. Tunus hzl tren projesi kapsamnda Avrupa Yatrm Bankas (177 milyon euro), Fransz Kalknma Ajans (50 milyon euro) ve Alman Ajansndan (KFW-70 milyon euro) toplam 297 milyon euroluk kredi anlamas 10/12/2010 tarihinde Tunusda imzalanmtr. Qatari Diar Grup Tunusun gneyinde yer alan Tozeur ehrinde be yldzl tatil beldesi inas kapsamnda szkonusu gayrimenkul yatrm iin Qatari Diar Grupun arsa satn almasna ilikin 14.10.2010 tarihinde Tunus ve Qatari Diar Grup arasnda ibirlii anlamas imzalanmtr. Sahra Tozeur isimli bu mega turizm projesi 40 hektarlk bir alanda 60 suit, konferans salonlar, bir Roma tiyatrosu, bir Arap adr, spor ve spa merkezinden olumaktadr. Projenin 30 ayda tamamlanmas ngrlmektedir. 3. Mteahhitlik, Teknik Mavirlik ve Yabanc Yatrm Mevzuat Sanayi ve hizmet sektrnde yaplacak yatrmlar iin dorudan Sanayi, Enerji ve KOB Bakanlna bal Sanayi Tevik Ajansna (API) mracaat edilmesi gerekmektedir. Baz sektrler iin ayrca ilgili Bakanlklardan izin alnmas gerekmektedir. pazara ynelik ticari alandaki yabanc yatrmlarda % 51 orannda Tunuslu ortak art aranmas yabanc yatrmlar iin nemli bir engeldir. Bu durum zel projeler hari olmak zere inaat alanndaki yatrmlara engel tekil etmektedir. 25 Mart 1997 tarih ve 24 sayl Tunus Resmi Gazetesinde yaymlanan 97-503 sayl Karar gereince, sermayenin %50den daha fazla bir oranda yabanc ortak elinde bulundurulabilmesi iin Yksek Yatrm Komitesinin onay gerekmektedir. Tunusta kurulmas ngrlen irket eitleri aada belirtilmektedir. Limited irket (SARL): en az 2 en fazla 50 ortakla kurulabilir. Sermaye minimum 1000 TD olmak zorundadr, ayrca tek kiilik limited sirket (SUARL) kurmak da mmkndr, ortaklar katklar kadar sorumludur. Snrl Sorumlu irket (SA): en az 7 ortakla kurulabilir. Sermaye minimum 5000 TD olmak zorundadr, ortaklar hisseleri kadar sorumludur. Ayrca bir veya birden fazla aktif olmayan ortak ile aktif ortaklardan meydana gelen irketler (SCA) de vardr, bu irketlerin aktif olmayan ortaklar snrl, aktif ortaklar ise snrsz sorumlulua sahiplerdir.

irket kurmada mali danmanlar yardmc olmaktadr, talep edilmesi halinde tm prosedrn takibi icin API de eleman tahsis etmektedir. APIye yaplan mracaatlar dorudan olabildii gibi on-line da yaplabilmektedir. Normal artlarda 24 saat iinde irket kurmak mmkn olduu belirtilmekle beraber ilemler bir ka gn almaktadr. naat faaliyetlerinde kullanlacak malzemeler Tunus meneli olmak zorundadr. Yabanc meneli rn, fiyat fark edilir derecede dk olmas veya Tunusda retiminin bulunmamas durumunda tercih edilmektedir.

Tunusda uluslararas ihaleler genelde Franszca olarak lke apnda yaynlanan Le Presse ve/veya Le Renouveau gazetelerinde duyurulmaktadr. Haftalk olarak derlenen sz konusu uluslararas ihaleler Ticaret Mavirliimizin internet sitesinde duyurulmaktadr. Tunusda vergi sistemi incelendiinde gelir vergisi % 15-35 arasnda deimekte ve yllk tahsil edilmektedir. Kurumlar vergisi karn % 30u (tarm ve balklk sektrnde % 10) orannda tahsil edilmektedir. Katma deer vergisi : eitim, salk ve toplum iin hassas rnler % 6, bilgisayar malzemeleri, retim makinalar % 12, dier mal ve hizmetler iin % 18 olarak uygulanmaktadr. Aylk cretler ilgili kanuna gre belirlenen asgari crete uygun olmak artyla toplu szlemeler veya ii-iveren arasnda yaplacak szlemeyle serbeste belirlenmektedir. Sanayi ve tarmda srasyla 17 Temmuz 2010 tarih ve 2010-1746 ve 2010-1747 sayl Kararlar erevesinde belirlenen asgari cret aada yer almaktadr.

Sanayi Aylk Asgari cret 40 saat/hafta 48 saat/hafta 235,040 TD 272,480 TD Saatlik Asgari cret 1,356 TD 1,310 TD

Kaynak : 17 Temmuz 2010 tarih ve 2010-1746 sayl Karar

Yar Nitelikli Nitelikli

Tarm Gnlk Asgari cret 8,380 TD 8,920 TD (0,540 TD teknik prim eklenir.) 9,395 TD (1,015 TD teknik prim eklenir.)

Kaynak : 17 Temmuz 2010 tarih ve 2010-1747 sayl Karar

Tunusda sosyal gvenlik sistemi gereince tm alanlar sosyal gvenlik sistemi kapsamnda olmak zorundadr. Sosyal Sigorta Sistemi hemen hemen btn cretli ve hak sahiplerine mesleki ve sosyal kategorilerine bakmakszn hizmet vermektedir. ilerine anlamayla salk sigortas hizmeti salayan irketlere sosyal sigorta sistemine katk payndan % 2lik bir indirim salanmaktadr. Prim katk paylar aada belirtilmektedir. Sanayide prim katk pay: % 15,50 (iveren pay), % 7,75 (ii pay) Tarmda prim katk pay: % 10 (iveren pay), % 5 (ii pay) 4. Gr ve Deerlendirmeler naat ve mteahhitlik alannda Tunus gelecek vaad eden bir lkedir. zellikle Krfez lke yatrmclarnn bu lkeye turizm, konut ve yerleim alannda yatrm

yapma arzular ve Avrupa, Libya ve Cezayirin petrol arama ve iletme, doal gaz datm ve elektrik retim datm alanlarnda yatrm giriimleri inaat sektr ve inaat malzemeleri ile yan sanayii asndan byk frsat yaratmaya msait grlmektedir. Ancak, i pazara ynelik ticari alandaki yabanc yatrmlarda % 51 orannda Tunuslu ortak art aranmas yabanc yatrmlar iin nemli bir engeldir. Bu durum zel projeler hari olmak zere inaat alanndaki yatrmlara engel tekil etmektedir. Dier taraftan, 1-2 Aralk 2010 tarihlerinde bakent Tunusda gerekletirilen Trkiye-Tunus Ortaklk Konseyi II. Dnem toplantsnda Ortaklk Anlamasnn hizmetler sektrn de kapsayacak ekilde geniletilmesi ynnde almalarn yaplmas hususu karara balanmtr. 5. lgili Adresler Mteahhitlik ve inaat sektr ile ilgili kamu kurum ve kurulularnn internet adresleri aada yer almaktadr. Tehizat Bakanl: internet adresi: www.mehat.gov.tn Yabanc Yatrmlar investintunisia.tn Tevik Ajans (FIPA): internet adresi: www.

Sanayi Tevik Ajans (API): internet adresi: www.tunisianindustry.nat.tn Sanayi Arazisi Ajans (AFI): internet adresi: www. afi.nat.tn Sanayi, Ticaret www.utica.org.tn ve El Sanatlar Birlii (UTICA): internet adresi: adresi:

Ulusal naat Federasyonu: internet www.utica.org.tn/website/secteurs.php Adres: 17 Rue Abderrahmen El Jaziri 1002 Tunis, Tel : +216 71 781 105, Faks: +216 71 841 157.