-3 ya dneminin geliim zellikleri ve uygun anne-baba tavr Yeni doan bebein geliimi ilk bir ylda ok hzl olmaktadr.

Bu dnemin en nemli karakteristii bebein yetikinin yardm olmadan yaamn srdrememesidir. Fiziksel ihtiyalarnn karlanmas iin doutan getirdii baz reflekslere sahiptirler. Ancak refleksler tek balarna yani bir yetikinin destei olmakszn- yaam srdrmeyi salayamazlar. Bu dnemde bebein, beslenmesi, temizlii, uykusu kadar nemli olan bir husus da bebein efkatle sevilmesidir. Yaplan bir ok aratrma bebeklik dneminde sevgiden yoksun braklan bebeklerin ok iyi baklsalar bile duygusal baz problemler yaama olaslklarnn arttn gstermektedir. Hatta baz durumlarda yine iyi baklan ocuklarn srf sevgiden yoksun brakldklar iin fiziksel ve zihinsel geliimlerinin bile yeterli olmad gzlenmitir. lk ylda bebein uyku, beslenme ve temizlik ihtiyacnn dzenli ve yeterli karlanmas da nemlidir. Bebein ihtiyalarnn zamannda ve yeterli karlanmas bebein d dnyaya ve anneye olan gvenini temelini oluturur. Bu yolla hem d dnya ile iliki kurmay ve gven duymay renir hem de kendisine bakan, seven ve ihtiyalarn karlayan bireye ballk gelitirir. lk 3 ylda ocuun balanabilecei bir yetikinin olmas nemlidir. Bu ballk ocuun birey olmaya gei srecinde etkilidir ve d dnya ile iliki kurmasnda istek ve ihtiyalarn belirtmesinde ve ve karlamasnda bir ara olarak kullanlr. Ve daha sonra da kendi ihtiyalarn karlamay rendike, becerileri gelitike birey olma zellii gelitirmeye balar. Bu dnemde de yetikine olan ballndan kurtularak kendine gvenmeyi renir ve sorun zebilme yetisini gelitirir. Bebeklerin hareket becerileri gelitike, meraklar ve evreye olan ilgileri arttka evreyle olan iletiimleri de artar. zellikle bebein yrmeye balad 1 ya civarnda onu fiziksel zararlardan korumak suretiyle hareket etmesine, evreyi kefetmesine frsat vermek bu dnemdeki sosyal, zihinsel ve duygusal geliiminin desteklenmesi asndan nem tar. Bu dnemde ocuu koruma dncesiyle ok mdahale etmek, durdurmak, dokunmasna, becerilerini denemesine frsat vermemek ve engelleyici olmak hem ocuun kendine gvenmesine olumsuz etki eder hem de becerileri geliemez ve bu nedenle de baml hissetme olasl artar. Ayn ekilde 2 ya civarnda ocuklarn hareketliliklerinde ciddi bir art gzlenir. Motor koordinasyonlar artmtr, bir ok eyi kendi kendilerine denemek isterler. Bu dnemdeki kontroll destek ocuun deneyerek renme deneyimlerini arttraca iin hem zihinsel geliim asndan hem de yine zgven asndan byk nem tar. Yine bu dnemde ocuk ev eyalarn ve evresindeki objeleri tanma ihtiyacndadr. Oyun oynama konusunda henz destee ihtiyac vardr. Hareketli oyuncaklar tercih ederler. Sosyal olarak yeterince olgunlamadklar iin yatlaryla oyun srdremezler. Bu nedenle anne-babayla veya kendilerinden byk kendisini idare edebilecek daha byk ocuklarla oynayabilirler. Bu dnemde anne-babann ocukla oynamas sadece ocuun oyun ihtiyacn karlamak anlamna gelmez. Ayn zamanda anne-babann ocukla kurmas gereken iletiimi gelitirmek, ocuu tanmak, duygusal geliimini takip etmek asndan da nemlidir. Ayrca ocuu oyun srasnda gzlemlemek ve onun oyun arkada olmak ocuu tanmak iin en kolay ve en etkili yoldur. Bu dnemde ocuun huzurlu ve mutlu olduunun en nemli gstergesi kendisine yanaan ve oyun oynamak isteyen yetikinlerle iletiime girmesi ve onlarla tedirgin olmadan oynayabilmesidir. ki yandaki ocuklar istekleri

karlanmadnda tepki gsterebilirler ama bu dnemin zellii itibar ile anne ocuun dikkatini baka eye ekebilir. Bu da ocuun tutturmalarn engelleyebilir. Genellikle bu yalarda ocuklarn bir ey istediklerini belirtmek iin alamalarna veya olumsuz tavrlarna ceza verildiinde veya aladklar zaman isteklerine cevap verildiinde bu ileriki yllarda da srecek inatlk ve tutturmaclk zelliklerini gelitirmelerine neden olabilir. 3 ya civarndaki ocuklar artk kendi zbakmlarn karlayabilecek bir ok beceriye sahiptirler. Eer frsat verilirse yemek yemek, giyinmek soyunmak, temizlik gibi bir ok ihtiyalarn kendileri karlayabilirler. Bakalarna isteklerini belirtecek ve sosyal iliki kurabilecek dil geliimi dzeyine sahiptirler. Kendilerine sylenenleri, ynergeleri dinleyebilecek ve anlayabilecek yeterliliktedirler. Dier ocuklarla oynayabilecek sabr ve ibirliini gsterebilecek olgunluktadrlar. Yani bu ya ocuun sosyal bir grubun paras olmaya en hazr olduu yatr. ocuklar genellikle 3 yalarnda yuvaya gidebilecek olgunlua eriirler. Anneye olan bamlln yerini kendine gven almaya balar. Henz tam anlamyla anneden ayrmam da olsa verilecek destee bal olarak ocuk ilk kez anneden kopup uzunca bir sre baka bir sosyal ortamda kalabilecek olgunlua erimitir. 3 ya nemli bir gei srecidir. Bu dnemde ocuk benmerkezcilik zelliinden kurtulmaya balar. Ben ve bakalar kavram geliir. htiyalarn geciktirmeyi renir. Paylamay ve grupla oynamay ve basit kurallara uymay bu yata baarabilir. Bu dnemde ailenin tavr ok nemlidir. Bu birey olmaya gei srecinde ocuun baz taleplerini karlarken bir para geciktirmek, paylaabildiinde ve kurala uyduunda dllendirmek ocuun benmerkezcilikten kurtulmasnda etkili olacaktr. Birok oyunu ve aktiviteyi srdrebilecek sabr olan 3 ya ocuu yine de hala bir sorumluluu uyarsz sonuna kadar srdremeyebilir. lk yl anne-baba olmann da renildii bir dnemdir. Anne-babalar ocuklar dnyaya gelmeden nce bu dneme ait baz temel karakteristikleri renirlerse bu dnemi zorlanmadan ve keyifle geirebilirler. 3-6 ya dneminin geliim zellikleri ve uygun anne-baba tavr 3 yan dolduran ocuklar hem fiziksel hem de zihinsel zellikleri bakmndan olduka gelimi durumdadr. Hareket koordinasyonlar ok artmtr. Bedenlerini yetikinlerin yapabildikleri bir ok iin rahatlkla kullanabilirler. El becerileri olduka gelimitir. Kalem kullanmaya, izgiler izmeye balarlar. D dnyaya ve olgulara ilikin sorular sorarlar ve ok merakldrlar. Sosyal anlamda ok gelimitirler. Baka ocuklarla bir arada olmaktan keyif duyarlar. Benmerkezilik daha da azalm olduu iin grup oyunlarnda daha az sorun yaarlar. Kendi isteklerinin yerine getirilmesi konusunda srarc olduunda grup tarafndan kabul grmediini fark etmeye balar. Onlarla birlikte olmak iin zaman zaman onlarn isteklerine de cevap vermesi gerektiini renir. zellikle bu dnemde ocuk evresindeki yetikinlerin sorun zme biimlerini taklit eder. Yani bir problem ktnda anne ve babas agresif davranyorsa ocuk da benzer durumlarda agresif davranmay renir. Agresyon ok kk yalardan beri renilen bir tutum olmakla birlikte zellikle bu yalarda taklit ok fazla grlr. Annebabalarn zellikle bu dnemde ocuun sosyal ynn gelitirecek bir tavr iinde olmalar nemlidir. Ayrca zihinsel geliimi iin ocuklarn sorularna uygun ve doru yantlar bulmalar, renme isteklerinin krlmamas asndan nem tamaktadr. Ayrca bu dnemde ocuklarn ok hareketlenirler ve tehlikelere maruz kalma olaslklar da artar. Kazalarn en fazla rastland ya 4 ya civardr. Bu nedenle de anne babalarn ok dikkatli olmalar gerekmektedir.

Burada ocuu hem korumak hem de birok eyi denemesine frsat vermek olduka zor bir ayaradr. Genellikle ocuun gvenlii n planda tutulmaktadr. Oysa ocuun yaam deneyimiyle renecei eylerin de hem zihinsel, hem fiziksel hem de duygusal geliim asndan nemi ok byktr. 5 yana gelen ocuklar artk yetikine ok daha az ihtiya duyar hale gelmilerdir. Bu dnemde anne-babann grevi ocuun tm yetenek ve ilgilerinin gelimesine frsat vermek ve onun otonomisini tamamyla destekleyerek yana uygun sorumluluklar almasn salamaktr. Bu nedenle giyinme, temizlik vb gibi kendi zbakmnn neredeyse tamamn kendi karlamal ve oda toplamak, eya yerletirmek, yemein hazrlanmasna-toplanmasna yardm vb gibi evde baz grevleri olmaldr. Bu ocuun kendine gvenmesi, deerli ve nemli hissetmesi asndan ok nem tamaktadr. Bu ya korkularn ska grld bir yatr. Ve genellikle bu korkularn tanmlamakta glkler yaarlar. Bu durumda ocuu dinlemek, korkusunun nedenini anlamaya almak ve sakinletirmek gerekmektedir. Bu dnemde ocuklarn ilgilerinde de art olur. Kitaplar, resim, mzik, doa daha fazla ilgilerini ekmeye balar ve birok eyi kefetmek iin deneyler yapmak isterler. Meraklarn gidermelerine olanak veren deneyimler sunmak ve resim malzemeleri almak, deiik mzik aletleriyle tanmasna frsat vermek gerekmektedir. Bu dnemde ocuklarn baz zel yeteneklerini de anlamak mmkn olabilmektedir. Bunun iin de ocuun deiik malzemelerle tanmas nemlidir. 6 ya, ocuun bebeksi zelliklerden neredeyse tamamen kurtulup mantkl ve realist olmaya balad bir dnemdir. Bu dnemde ocuk anne-babasnn birok duygu ve dncesini paylayabilecek ve onlarla fikir alveriinde bulunabilecek olgunluktadr. Hem anne-babasyla arkada olabilir ama bir yandan da disipline ve kontrole ihtiya duyar. Sorumluluk alabilir. Evdeki ve okuldaki kurallara uyabilir. Kendini tanma ve kantlama ihtiyacndadr. Bu nedenle baard ve abalad konularda onu desteklemek ve dllendirmek olumlu ynlerini pekitirmek asndan nem tar. Arkadalk ok nemlidir. Sk sk yatlaryla birlikte olmak ister. Deiik sosyal ortamlara ihtiya duyar. zetle Anne-babalarn ocuk sahibi olmadan nce hazr olup olmadklarndan emin olmalarnn nemi byktr. Eer hazr hissediyorlarsa bir sonraki adm bebei tanmak iin gerekli hazrlktr. Her ocuun farkl kiilii ve uyum biimi olmakta beraber her yaa ait belli bal baz zellikler mevcuttur ve bu zellikleri bebek dnyaya gelmeden renmek gerekmektedir. Yeni doan dneminden 6 yaa kadar olan dnem yaamn renme, geliim ve kiiliin oluumu asndan en nemli dnemidir. Bu dnemde bakm ve sevgi kadar ocuun psikolojik, fiziksel ve zihinsel ihtiyalarn da tanmak ve karlamak nem tamaktadr. ocuun tm ihtiyalarn uygun ekilde karlamak ve onu salkl yetikin olarak hayata hazrlamak birinci derecede anne-babann sorumluluundadr. Hazrlayan: Belgin Temur (ubat 2004)

Geliim Dnemleri 06.07.2006 16:58:17 ocuun geliimi ve eitimi asndan okul ncesi dnem byk nem tar. ocuunuzun geliimine ilikin temeller bu dnemde atlr. ocuun geliimini incelemek pek ok ynden yararldr. nce geliim basamaklarnda ortaya kan yeni yetenekler ve davran zellikleri saptanabilir; sonra geliimin her ocuktaki niteliinden geliim yn ve hz kestirilebilir. Kiisel ayrlklarla birlikte ortak yanlarn bilinmesi ocuk eitiminde izlenecek yolu belirler. Geliim Dnemleri 2.5 YABu ya dnemi, geliimin en byk kriz dnemlerinden biri olarak kabul edilir. Bu zorlu dnemde ocuk dengesiz, olumsuz, kararsz ve isyankardr. Byklerinin szlerini dinlemez, hatta tersini yapar, eylemleri kstlandnda fkelenir, evresinden yardm istemez, kendi bana baarmay amalar. Bu dnem her ocukta grlebilen doal bir gei evresidir. Ancak bu evrede oluan saplantlar ve ar gerginlikler, ileriki yllarda inatlk ve diren belirtileri ekline de dnebilir. Bu yata ocuklara nasl yardmc olunabilir:

Gnaydn dendiinde Gnaymad cevabnn verilebildii bu olumsuzluk evresinde ocuklar, bakalaryla paylama konusunda zorlanacak ve rekabet duygusu yaayacaklardr. Dierleri zerinde otorite kurmaya alrken, bir yandan da bamsz olmay isteyecekler, bir yandan da yetikinlerin onayna ihtiya duyacaklardr. Zaman zaman otoriteye fke ve terslikle kar klan bu dnemde ocuklarn olumsuz davranlarn grmezden gelmek, ksa bir sre ilgisiz kalmak, tartmaya girmemek, srtmemek, bir baka etkinlie yneltmek ve bu arada sizlerinde baka bir eyle megul olmas gerekmektedir. Ancak olumsuz davran bittiinde ilgilenmek en dorusu olacaktr. Hrnlatklar, olumsuzlatklar, fke nbeti geirdikleri dnemlerde sakin ve sabrl bir tutum izlenmelidir. Anne babalar byle bir zamanda tm dikkatlerini ocuklar zerinde younlatrp, gz konta kurarak, kabul belirtisini beden diliyle de ifade etmelidir. Ciddi bir yz ifadesi taknp, ocua yaklap onu dinlemek en dorusudur. Kararl bir ses tonuyla konumak gereklidir. Unutulmamas gereken bu kriz dneminin geliimin normal bir evresi olduu ve geici olduudur. Yine bu dnemde ocuklarn abalar desteklenmeli, hatalar grmezden gelinmelidir. Tm baarlar vlmelidir. Oyunda paylamay renebilmeleri iin bakalarna bir eyler vermesini gerektiren oyunlar oynanmaldr. Zplama ve ayak ucunda yrme faaliyetlerinin yer ald oyunlarla, top ve komaca yoluyla enerjilerini harcamalar salanmaldr. zellikle yeil alanda gerekletirilecek, ocuu yoran bu tr oyunlar hem ocuklarn uyku dzenine yardmc olacak hem de gnlk gerilimden arnmalarn salayacaktr.

3 YA 3 yandaki ocuk artk evresinde kendisinden bamsz bir dnyann varln ve

kendisinin o dnya iinde bir birey olduunu kabul etmitir. Bu evrede ocuk kendine zel ayr bir benlik ve cinsiyet duygusu gelitirmeye balar. 3-4 yalarnda ocuklar, grup halinde oynamaya, oynarken birbirleriyle konumaya ve grup iinde oynamak istediklerini semeye balarlar. En ok rastlanan ortak davran, birbirlerini seyretme ve konumadr. Okul ncesi DnemiCinsel faaliyet ne zaman balar? Annenin rahmindeyken mi, yoksa doumdan sonra m? Doumdan nce sertlemenin olduundan bugn kimsenin kukusu kalmamtr. Doum odasnda cinsel organlarn tepkileri gzle grlr niteliktedir. Pek ok erkek ocuk penisi sertlemi biimde doar, pek ok kz ocuunun ise dlyolundaki salg bezleri doumdan itibaren almaya balar. 3 ay civarnda ocuk ellerini kullanmaya balar balamaz dii ya da erkek olsun cinsel organyla oynamaya balarlar. Bebekler bunu holarna gittii iin yaparlar yani bu erken uyarlma deil, keiftir. Kimi anne-babalar bebeklerin bu tr davranlarndan holanrlar kimileri ise holanmazlar. ocuun bu keiften haz almas, doal bir sretir, kayg duyulmamaldr. Yuvaya balam olan ocukta, cinsellikle ilgili ura youn olarak devam ediyorsa, bu bir problem iareti olabilir nk ocuklar rahatlamak iin, kendilerine dnerler. ocuun cinsellii ile ilgili youn ura rahatszlk veriyorsa, grmezlikten gelinebilir ya da odasnda yapmas sylenebilir. nemli olan, ocua verilen mesajn, ocuu utandrmayan ve yaptnn yanl olduunu belirtmeyen ifadeler iermesidir. 5 ya civarnda, ocuk artk cinsiyetinin farkndadr ve bu ynde cinsel kimlik gelitirmeye balar. Doal geliim sreci ierisinde, ocuun model olarak ald yetikin evli olduu iin, kz ocuk babasyla, erkek ocuk annesiyle evlenecei hayallerini kurar. ocua bu dnemde sarlarak, sevgi gstererek, anne ile babann birbirleriyle evli olduu, bydnde onun da birini sevip evlenecei anlatlmaldr. Bu dnemin ardndan, ocuk kendisine hemcinsi olan ebeveynini model alp, idealindeki ebeveyn gibi olmaya alacandan, geliim dnemleri doal karlanp, olumlu iletiimler kurulmaldr. Baz oyunlar ocuun cinsel adan eitli dlerini ve meraklarn ifade etmesi asndan ilgintir. Evcilik oyunu bunlardan biridir. ocuk bu oyunda anne ya da babay oynamak ister. Bu oyunda genellikle evdeki yaam taklit eder, anne ya da baba gibi davranmaya alr. ""Ben nereden geldim"" sorusuna; ""Annenle ben birbirimizi yle ok seviyorduk ki, bir yavrumuz olmasn istedik. Sadece sarlmak yetmedi, cinsel organlarmzn da birbirini sevmesi gerekiyordu. Babann cinsel organ byd nk yapacak ok ii vard. Onun cinsel organndan kan hcreler annenin rahmindeki (bebek yuvas da denebilir) yumurta ile birleti"" cevabn verebilirsiniz. Kz ocuklarna bebek yuvasnn boyunu yumruunu skarak gsterebilirsiniz. Bedeninin kendine ait olduunu fark etmesi ve istemeden kimsenin ona dokunamayacan, zgven oluumu iin hayr diyebilmeyi retmeliyiz. ocuklar anne-babalarndan edindikleri bilgileri arkadalar ile paylarlar, bunda da bir saknca yoktur. Ancak kendi cinsel yaamnzla ilgili bilgileri vermeyin. Byle bir soru sorduunda bunun sizin iin zel olduunu, paylamak istemediinizi belirtin. ocuunuz sizi plak, giyinirken grrse doal olun, panie kaplmayn nk ocuk anne ya da babann anatomik yapsn gzlemler. Ama bunu zellikle de yapmayn, uzun sre plak dolamayn. 3 yandan nce anne-babann ocuk ile beraber ykanmasnn bir sakncas yoktur ama 3 yana girmesiyle cinsel kimlik ve mahremiyet olumaya balayacandan beraber yaplan banyolara son verilmelidir. ocuklarn cinsel eitimi yllara gre farkllk gsterse de sreklilik gerektirir. rnein temizlik alkanl kk yalarda edinilir; ilerleyen yllarda olumlu ya da olumsuz ynde etkilenir. Bu yataki ocuklara nasl yardmc olunabilir:

ocuklar bu dnemde yetikinlerden ok yatlaryla konumak

isteyeceklerdir. Bu sebeple dier ocuklarla bir arada olabilecekleri ortamlar hazrlanmaldr. Bu dil geliimi iin de faydal olacaktr. Okul ncesi eitimini gerekli klan nedenlerden biri de budur. ocuklarn zaman ierisinde bamszlklarn renebilmeleri iin kendi kendilerine yetmelerine ortam hazrlamak gereklidir. rnein gardrobundan yazlklar kaldrp klklar arasndan kendi elbisesini kendisinin tek bana semesine ans tannmaldr. Kararlarna sayg duyulmaldr. Bu nedenle tartma ve srtmelerden kanlmaldr. Birlikte gidilen kitapdan kitabn kendi bana semesine izin verilmelidir. Dzen alkanlnn kazandrlmas iin ""Oyuncaklarn dalm, istersen birlikte toplayalm"" diyerek tevik edilmelidir. Ardndan baars takdir edilmelidir.

4 YA 4 ya ocuu isteklerinin annda yerine getirilmemesini anlayla karlamay renmeye balar. O artk kendi dndaki dnyann kurallar olduunu, bakalarnn hak ve istekleri olduunu grr ve beklemeyi renir. 4 ya ocuu deiken bir grnm sergiler. Genellikle yarm braklan bir eye kar duyarszdr. Sorgu a 4 yanda en yksek dzeye ular. Bu yataki ocuklara nasl yardmc olunabilir :

Bu dnemde ocuklarla konuurken tam ve dzgn cmleler kurmaya zen gstermek gerekir. ocuklarn sorgu an yaadklarnn bilincinde olarak tm sorularn sabrla yantlamak gerekir. Onlar d dnyay biz byklerin araclyla reneceklerdir. Btn bunlar yapabilmek iin ocua zenginletirilmi bir yakn evre ortam sunulmaldr. Bu da evde oturup televizyon seyretmekle deil, birlikte yry, tiyatro, sinema, mze, konser, ma gibi farkl trdeki ortak etkinliklerle mmkn olur.

5 YA Daha bilgili ve olgun bir birey grnmnde olan 5 ya ocuu, evresine kar dosta bir yaklam ierisindedir. En belirgin zellikleri arasnda, yeterli ve dengeli oluu gelmektedir. 4 ya ocuu, yarm braklan bir eye kar duyarszken 5 ya ocuu baladn bitirmeyi sever. Artk daha abuk karar verir. Kas hakimiyeti gelimitir, dzenli cmleleriyle insanlarla olan kiisel ve sosyal ilikileri artmtr. Bu yataki ocuklara nasl yardmc olunabilir :

Anne babalar bu dnemde ocuklarn sorularna bkmadan cevap verip, olaylar sebep-sonu ilikisi iinde anlatrlarsa, hem ocuklarn szck bilgisini artrm hem merak duygularn tatmin etmi hem de olaylar birbirine balamalarna yardm etmi olurlar.

Son olarak;ocuun ilk alt yl, bireyin geliiminin temel talarn oluturmas, temel bilgi ve becerilerin bu erken geliim yllarnda kazanlmas nedeniyle byk nem tar. 0-6 ya aras ocuk geliiminin hzla ynlendii kritik yllardr. Bu erken geliim yllarnda temeli atlan beden geliimi, psiko-sosyal geliim ve kiilik yapsnn, ileri yalarda yn deitirmekten ok ayn ynde gelime ans daha yksektir. Aratrmalar, ocukluk yllarnda kazanlan davranlarn yetikinlikte, bireyin kiilik yapsn, tavr, alkanlk, inan ve deer yarglarn byk lde biimlendirdiini ortaya koymaktadr. ocuk, 0-6 ya dneminde, yaamas ve yaama umutla, mutlulukla bakmas gereken en nemli eyi reniyor: Sevgiyi ocuk bu dnemde, ilerde kendisine baar getirecek ok

nemli bir eyi yaayarak reniyor: zgveni ocuk bu dnemde, ileride kendisine yardmc olacak nemli bir eyi kefediyor: Yeteneklerini ocuk bu dnemde, kendi yatlaryla birlikte olabilmesini salayan ok nemli bir yeteneini gelitiriyor: Paylamay ocuk bu dnemde,kendisi iin gerekli olan bir zelliini gelitiriyor: Cesaretli olmay ocuk bu dnemde, mutluluu adna bir ey reniyor: nsanlarla salkl iletiim kurmay KAYNAK:

Haluk Yavuzer, ocuunuzun lk 6 Yl lkim z, ocuun Geliim Dnemleri

0-6 YA DNEMNDE ANNE-BABA ETMNN NEM

Dr. zlem ERSOY Dr. Fatma Tezel AHN ZET
Yaamn ilk alt ylnda gelime ve renmenin ok hzl olduu ve bu dnemde edinilen deneyimlerin ileri ki yllara temel oluturduu bilinen bir gerektir. ocuk bu dnemde en ok aile ortam ierisindedir. Bu nedenle aile, ocuun geliimini desteklemede en nemli yeri tutmakta, anne-babalarn ocuk geliimi ve eitimi konusunda eitim programlar ile desteklenmesi nem kazanmaktadr. Yaplan almalarn aile eitim programlarna katlan anne-babalar zerinde ocuk eitimi konusunda olumlu etkileri olduu grlmektedir. Bu adan anne-baba eitim programlarnn yaygnlatrlmas gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Aile Eitimi, Anne-Baba Eitimi, Okulncesi Dnem, Erken ocukluk Dnemi.

IMPORTANCE OF EDUCATION OF PARENT WHO HAVE 0-6 YEARS OLD CHILDREN

ABSTRACT
Development and the learning are very fast in first six years of life and those experiences in that time are basic of future which is the truth. In that time child is mostly in the family environment. Because of that family; takes important place to support child development. It is becoming important to support mother and father about subject of child development and education program studies, show positive effects about child education on mother and father who have been family education programs. Because of that, it is important to become widespread mother-father education programs.

Key Words: Family Education, Mother-Father (Parent) Training, Pre-school Years, Early Childhood Education.

GR
Ev ve aile ocuklarn geliimlerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan en nemli ortamlardr. ocuk doumla birlikte renmeye balar ve bu renme sreci erken ocukluk dnemi boyunca devam eder. ocuk bu dnemde yaamnn byk bir blmn aile ortamnda geirir. Bu nedenle ocuklarn eitiminde anne babann rol ok daha byk ve nemlidir. Anne babalar ocuun yeni eyler renmesini salayan, bilisel, psiko-motor, dil, sosyal ve duygusal zelliklerinin gelimesi asndan ocuklarnn ilk eitimcileridirler. ocuk yetitirme konusunda, UNICEF ve Latin Amerika Episkopal Konferans tarafndan son zamanlarda gerekletirilen aratrmalar, bir ok ana babann ocuk geliimine ilikin yeni bilgilerden haberdar olduklarn, ancak bu bilgilerin genellikle uygulanmadn gstermektedir (UNICEF, 1999). Oysa anne babalarn ocuklarnn eitiminde deneme yanlma yntemlerini kullanmalar ocuk zerinde ok ciddi sorunlara neden olabilmektedir. 58 Bu nedenle anne babalk sanat ciddiye alnmaldr. Gelecein ve toplumun temeli olan en deerli varlklarmz iin bu sanatn renilmesi gerekmektedir (Navaro, 1987). Nitekim

ocuun iinde doduu aile ortam, ocuun geliimini belirlemede nemli rol oynamaktadr. ocuun, kaltmla getirdii zelliklerinin ne kadar geliecei, nasl biimlenecei ve daha sonraki yllar ne derece etkileyecei; ailenin sosyo ekonomik ve sosyo kltrel nitelii ocuklarna saladklar uyaranlar, aile bireylerinin birbirleriyle ve ocuklar ile olan ilikileri, ocuk yetitirme tutumlar, szel iletiim biimleri, nasl bir model oluturduklar, salk, beslenme, geliim ve eitim konularndaki bilgileri gibi aile ortam ile ilgili pek ok deikene baldr. Bu durumda ocuun geliim ve eitiminde bu denli belirleyici etkileri olan aile bireylerinin, ocuk geliimi ve eitimi konularnda bilgilendirilmeleri, bilinlendirilmeleri ve rendiklerini davrana dntrebilmeleri iin belli bir program erevesinde eitilmeleri gerekmektedir (stnolu, 1991). Gnmzde anne ve babalar, artk geleneksel ocuk yetitirme yntemlerinin yetersizliinin de bilincindedirler. Bu durum anne babalar en salkl eitim koullar konusunda bir araya itmektedir (ztop ve Telsiz, 1996). Anne babalar, ocuklarn en iyi ekilde nasl yetitirecekleri konusunda kararsz kalmakta ve ana baba eitimi zorunlu hale gelmektedir (Crase ve dierleri, 1981). ocuun evresine destek vermeyi amalayan programlar, ocuun bakm ve eitimini stlenen kiilere ocuk geliimi ve eitimi konusunda bilgi vermektedir. Bylece bu programlar aracl ile ailenin eitici ve bakc rol pekimekte ve bu yolla desteklenen ve deien bir ev ortam, ocuun geliimindeki olumlu etkileri devaml hale getirmektedir (Sucuka ve dierleri, 1997). ocuk merkezli anne-baba eitim programna katlm olan ailelerin ocuklarnn zihinsel yetenekleri, bilisel, sosyal, duygusal, dil, psiko-motor, kiilik geliimi asndan evde baklan, ailesi eitim grmemi ocuklardan anlaml biimde daha iyi performans gsterdikleri, sonraki yllarda okul baarlar zerinde olumlu etkileri olduu ve eitim programlarndan daha iyi yararlandklar, okula uyum ve benlik kavram geliimlerinin daha iyi olduu grlmektedir (Myers, 1996; Katba, 1989; Sucuka ve dierleri, 1997; Sekin ve Ko, 1997; Katba, 1990). Anne babalarn, programlar tamamlamasndan sonra ailelerin, kendi hayatlarn kontrol altna alma, ocuklarna daha esnek davranma ve onlara szel veya szel olmayan davranlar ile destek olma becerilerinde olumlu deiiklikler grlmtr (Yldran, 1983). Bu programlarn, annelerin ocuklarna ok ynl geliimlerini destekleyici bir evre salamalarnda, ocuklar ile karlkl bir anlay iinde olmalarnda, ocuklarn daha iyi anlamalarnda, sonraki yllarda ocuklarnn devlerine daha fazla yardmc olmalarnda, retmede tevik, vg, olumlu geri besleme, akl yrtme ve bilisel yaklamlar kullanmalarnda olumlu etkileri olmutur. Ayrca ebeveynlerin yaam ekilleri de farkllk gstermi ve eitim alm annelerin aile iindeki statleri daha ykselmi, aileleri ile daha olumlu ilikiler iine girdikleri, ailede karar verme srecine daha fazla katlmaya baladklar ve ocuun disiplini konusunda daha fazla sz sahibi olduklar gzlenmitir (Sucuka ve dierleri, 1997; Katba, 1990). Annelerin ocuu ile nasl bir etkileim iine girecei, ocuuna uygulad disiplin yntemleri, ev ortamnda eitimsel olarak ocuuna uygun uyarc bir evre ve materyal hazrlama konularnda eitim programlarna katlmayan annelerden anlaml farkllklar gsterdikleri saptanmtr (Turan ve dierleri, 1997). Yine bu tip eitim programlarna katlan babalarn programlar sonrasndaki durumlarna bakldnda ise babalarn, ocuklar ile oyun oynamak iin onlara zaman ayrdklar, geliimlerini destekleyici etkinlikler yaptklar ve baba ocuk iletiiminde olumlu farkllklar olduu bulunmutur. Ayrca eitim programlar ncesinde babalarn ocuklarnn yalarna gre geliim zelliklerini bilmedikleri ve bu konuda aldklar bilgiler dorultusunda ocuklarnn geliim zellikleri hakknda bilgi sahibi olduklar grlmtr (ahin, 1998). Srekli ve hzl deiimin yaand gnmz toplumlarnda kltrel yapdaki farkllamalar annelik babalk rollerini deiime zorlamaktadr. Bu nedenle anne babalara

ynelik aile destek ve eitim programlarnn hazrlanmas gerekmektedir. Anne baba eitimi programlarnn gelitirilmesinde ise ilk olarak anne babalarn ocuk yetitirmeye ynelik gereksinimleri saptanmaldr (Crase ve dierleri, 1981). Anne babalara ynelik destekleyici eitim programlarnn temel hedefleri ise unlar kapsamaldr: Ailelerin ocuk geliimi ve eitimi konusunda bilgilendirilmelerini salamak, Her yan geliim zelliine gre ocuklarn tanmalarnda yardmc olmak, ocuun her alandaki geliimini desteklemelerine ve hzlandrmalarna dorudan katlmlarn salamak, zellikle zihinsel ve dil geliimlerini desteklemek, Ana babay aile ile ocuk arasnda salkl bir iletiim kurmann nemi ve ocuk yetitirme tutumlar konusunda bilgilendirmek, ocuklarn davran ve alkanlklarn deitirme yollarn retmek, Ana baba adaylarn eitmek, Evlat edinen ailelere, stlendikleri ana baba rollerini benimsetmek, Ailelere ocuk sal, beslenmesi konusunda yardmc olmak, Aileleri kendi haklar ile ilgili olarak bilinlendirmek, Ailelere, ocuunu kendi kendine kararlar alabilen ve ald bu kararlarn sorumluluunu tayabilecek, zdenetim sahibi giriken, hem kendi haklarna saygl, duygu ve dncelerini rahatlkla syleyebilen yeteneklerini kullanabilen, kltr deerlerine sahip, ruh ve beden salkl bir kii olarak, yetitirmeleri iin gerekli bilgileri vermek (stnolu, 1990).

Aile eitim programlarnn temel amalar ok benzemekle birlikte uygulama da farkl yntemler kullanlmaktadr. Bu farkl modelleri genel olarak evde aile eitimi, okulncesi kurumlarda ocuk eitimi ile kaynatrlm aile eitimi, kurumlarda aile eitimi ve basn yayn aralar ile yaplan aile eitimi olarak gruplandrmak mmkndr (Temel ve merolu, 1993; Temel, 1998). Sonu olarak, doum ncesinden balayarak ocuun geliiminde nemli rol oynayan anne babann ocuuna en iyi imkanlar yaratmas, ocuun eitimine etkin olarak katlabilmesi, onunla salkl bir etkileime girebilmesi ve geliimini destekleyici uyarc bir ortam hazrlayabilmesi gibi konularda desteklenmesi gerekmektedir. Bu nedenle aile eitim programlar ile anne babalarn bilgilendirilmesi ve bilinlendirilmesi nem kazanmaktadr. Nitekim bu tip destekleyici eitim programlarna katlan ailelerin pek ok olumlu zellikler kazand grlmektedir. Bu konuda alan ile ilgili kurum ve kurulularn birlikte almas eitimin geni kitlelere yaygnlatrlmasnda nemli rol oynayacaktr. KAYNAKLAR Anon, 1999. Ana Baba Eitimi: ocuklarn lk retmenlerinin Desteklenmesi Dnya ocuklarnn Durumu 1999, UNICEF. Crase, S. J., Colleen, C., Kontos, S. 1981. Parent Education Needs And Sources As Perceived by Parents, Home Economics Research Journal. 9 (3): 221-231. Katba, . 1989. Okulncesi Eitimi ve Bir Erken Destek Modeli Olarak Anne Eitimi YA-PA 6. Okulncesi Eitimi ve Yaygnlatrlmas Semineri, stanbul, s.23-28. Katba, . 1990. ocuk Geliiminde Erken Destek Projesi: Trkiye rnei Erken ocukluk Eitiminde Farkl Modeller Semineri. Editr: Sevda Berkman. Eyll 1014, stanbul, s.41-59.

Myers, R. 1996. Hayatta Kalan Oniki. Varol Matbaas, Ankara. Navaro, L. 1987. ada Anne Baba Eitimi Neleri Kapsayabilir?. YA-PA Okulncesi Eitimi ve Yaygnlatrlmas Semineri, 7-12 Eyll, s.43-47. ztop, H. ve Telsiz, M. 1996. Ana-Baba Eitimi Yaadka Eitim. 46, s.4-7. Sekin, N. ve Ko, G. 1997. Okulncesi Eitimde Okul-Aile birlii. Yaadka Eitim. 51, s.5-10. Sucuka, N., zkk, S.. ve Vardar, B. 1997. Anne ocuk Eitim Program: Uygulama ve Deerlendirme Okulncesi Eitim Sempozyumu Okulncesi Eitimde Yeni Yaklamlar 30-31 Mays 1996, Ankara, s.51-83. ahin, F.T. 1998. Destekleyici Eitim Programlarnn 5-6 Ya Grubunda ocuu Olan Babalar zerindeki Etkilerinin ncelenmesi. H.. Salk Bilimleri Enstits Yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara. Temel, F. ve merolu, E. 1993. Trkiyede Okulncesi Eitimin Yaygnlatrlmasnda Aile Eitimine Dayal Modeller. T.C. Milli Eitim Bakanl Okulncesi Eitim Genel Mdr. Okulncesi Eitimi, Nisan, Ankara. Temel, F. 1998. Anne-ocuk Eitim Program ve Yaygnlatrlmas ada Eitim. 247, Ekim, s.8-10. Turan, E.., ahin, F.T., Turla, A. ve Can, M. 1997. ocukluk Dneminde Ev Ortamnn ocuun Eitimine Etkisi. I. Ulusal ocuk Geliimi ve Eitimi Kongresi. 28-30 Mays, Ankara, s.316-335. stnolu, . 1990. Ailelerin Okulncesi Dnemin nemi Konusunda Bilinlendirilmesi. Trkiye Aile Yll. T.C. Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yaynlar Genel Yayn No:10, Ankara, s.49-55. stnolu, . 1991. Aile Eitiminde Farkl Yaklamlar. Aile Eitimi. T.C. Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yaynlar. Ankara, s.80-89. Yldran, G. 1983. Okulncesi Eitimde Okul, Ana Baba ve evre Arasndaki birliinin Salanmas. Okulncesi Eitimi ve Sorunlar. TED Yaynlar, Ankara, s.82-83. 5.