Kadin Siğinmaevi̇ Modelleri̇ Türki̇ye Ve Çeşi̇tli̇ Ülke Uygulamalari

Bu proje Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyeti tarafndan finanse edilmektedir
LER BAKANLII MAHALL DARELER GENEL MDRL
KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI
LER BAKANLII MAHALL DARELER GENEL MDRL
KADIN SIINMAEV MODELLER
TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

Hazrlayanlar / Derleyenler: Zehra Tosun Aslhan Burcu ztrk
Kadn Snmaevi Modelleri Trkiye ve eitli lke Uygulamalar ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl tarafndan, Birlemi Milletler Nfus Fonunun teknik, Avrupa Birliinin mali destekleriyle yrtlen Kadn Snmaevleri Projesi kapsamnda hazrlanmtr.
ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl ISBN 978-605-363-739-4 Genel Yayn No: 675 ARALIK 2010
Bu kitabn basm, yayn, oaltm ve datm hakk ileri Bakanlna aittir. Bu yayn Avrupa Birlii destei ile oluturulmutur. Yaynn ierii hibir ekilde Avrupa Birliinin grlerini yanstmamaktadr.
Katkda bulunanlar: Akn Atauz S. Nazik Ik Sevin nal Rahmi zyazgan Dr. lker Haktankamaz Zeynep Baarankut Kan
NSZ
Kadna ynelik iddet, bir insan hakk ihlalidir ve dnyann her yerinde olduu gibi lkemizde de ciddi bir toplumsal sorundur. Kadnlarn hayatna mal olan, sakat brakan, aileleri paralayan, toplumsal kaynaklarn israfna yol aan ve birok toplumsal sorunun temelinde yatan aile ii iddetin sona erdirilmesi iin lkemizde son dnemde ciddi admlar atlmaktadr. 2006 ylnda yaynlanan ocuk ve Kadnlara Ynelik iddet Hareketleriyle Tre ve Namus Cinayetlerinin nlenmesi iin Alnacak Tedbirler ile ilgili Babakanlk Genelgesinin ardndan Bakanlmz tarafndan 4320 sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanunun Uygulanmas ve Tre ve Namus Cinayetlerinin nlenmesine Ynelik Tedbirlerin Koordinasyonu ile ilgili genelgeler yaynlanm, ayrca Kadn ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanl ile Kadna Kar iddetin nlenmesinde Polisin Rol ve Uygulanacak Prosedrler ve Aile i iddet Madurlarnn Korunmasna Ynelik Protokol imzalanmtr. Bu almalara ilave olarak ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl tarafndan, 5393 sayl Belediye Kanununun belediyeleri bu konuda grevli klmasndan hareketle Avrupa Birliinin mali Birlemi Milletler Nfus Fonunun teknik destei ile Mart 2008 tarihinde Kadn Snmaevleri Projesi balatlmtr. Proje kapsamnda Ankara, Antalya, Bursa, Eskiehir, Gaziantep, stanbul, zmir ve Samsun illerinde tefriat ve her trl donatm dahil olmak zere snmaevi inas ve iddet gren kadnlara hizmet veren tm kurum ve kurulularda eitimler dzenlenmesi suretiyle toplumsal duyarlln artrlmas almalar yrtlmtr. Kadn Snmaevleri Projesi bir model projedir. Proje boyunca oluan bilgi ve deneyim, yerel kurumlarn ve yerli ve yabanc uzman kurulularn da dhil olduu ok tarafl katklar neticesinde kadn snmaevlerinde ve danma merkezlerinde alan uzmanlara yol gsterecek almalara dntrlmtr. Trkiye ve dnyadaki kadn snmaevleri ileyi ilkeleri ile ilgili ayrntl bilgi ieren bu aratrmann snmaevi aacak belediyeler iin deerli bir kaynak olacana inanyor, belediyelerimize baarlar diliyorum.
Yavuz Selim KGER Mahalli dareler Genel Mdr ARALIK 2010
04
SUNU
iddete urayan kadnlarn deneyim ve gereksinimlerinin eitlilii snmaevlerinin ileyiindeki farkllklar da beraberinde getirmektedir. Bu nedenle tm snmaevleri iin genel geer tek bir modelden sz etmek mmkn deildir. Sahip olduu zellikler bakmndan farkl snmaevi modelleri vardr. Bu almada bir snmaevi modeli temel zellikler, ilkeler ve uygulamalar olmak zere ana bileen temelinde tanmlanmaktadr. Snmaevi modellerine ilikin bu alma, Kadn Snmaevleri Projesi kapsamnda snmaevi ve danma merkezlerindeki uygulamalar tespit etmek amacyla yrtlen aratrma sonularna dayanlarak hazrlanmtr. Aratrma, proje kapsamnda snmaevi alacak olan Ankara, Antalya, Bursa, Gaziantep, Eskiehir, stanbul, zmir ve Samsun illerinde faaliyet gsteren kadn danma merkezleri ve snmaevleri ile bata Avrupa lkeleri olmak zere eitli lkelerdeki yardm hatlar, kadn danma merkezleri, mdahale merkezleri, kadn snmaevleri ve at kurumlardaki uygulamalar ortaya koymay amalamtr. Aratrma kapsamnda sekiz ilde 24 kadn snmaevi ve 37 danma/bavuru merkezine ulalm; kadn snmaevleri ve danma merkezi alanlar ile bal olduklar birimlerin yetkililerini kapsayan 137 grme yz yze gerekletirilmitir. Antalya, stanbul ve zmirde snmaevi aratrma srasnda almak zere olduundan bu snmaevlerine ilikin uygulamalar bu almaya aktarlamamtr. Bu illerdeki danma merkezleri ve snmaevlerine ek olarak eitli lkelerde faaliyet gsteren snmaevlerinin ileyii hakknda da bilgi edinilmitir. Bu amala Almanya, Avusturya, Fransa, Hollanda, ngiltere, sve, talya, Amerika ve Kanadada bulunan 1055 snmaevinin e-posta adresine http://surveys.7r.gen.tr/ adresinden ulalabilen soru formu ulatrlm, yantlanan 77 geerli soru formu deerlendirilmitir. Ayrca bu lkelerde faaliyet gsteren snmaevlerinin web sitelerinde yer alan bilgilerden de yararlanlmtr. Snmaevi Modelleri, Trkiye ve eitli lkelerde faaliyet gsteren snmaevleri ve kadn danma merkezlerindeki uygulamalar, iyi rnekleri ve karlalan glkleri ortaya koymak suretiyle mevcut ve alacak olan snmaevleri iin rehber olma amacn tamaktadr. Kadn snmaevlerinin ok bileenli ve beliren ihtiyalara gre kendini srekli yenilemesi gereken yaplar olmas nedeniyle, bu almada, bir ya da birka model sunmak yerine, bir snmaevi modelini belirleyen unsurlar; temel nitelikler, ilkeler ve uygulamalar olmak zere ana bileen kapsamnda tantlmaktadr. Bu ekilde, Kadn Snmaevleri Projesi kapsamnda snmaevi aacak belediyeler bata olmak zere snmaevi ama niyetinde olan tm kurulular, bu almada ana bileen erevesinde tantlan uygulamalar kombine ederek kendileri iin en uygun modeli belirleyebileceklerdir. Kadn Snmaevleri Projesi ARALIK 2010
NDEKLER
05
NDEKLER
1.BLM: GR ..................................................................................................................7 2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER ..................................................................9 2.1 Bir Kadn Snmaevi Modelinin Ana Bileenleri ..................................................11 2.1.1 Birinci Bileen: Temel zellikler ................................................................... 12 2.1.1.1 Yrtc kurulu .................................................................................. 13 2.1.1.2 Finansman............................................................................................. 14 2.1.1.3 Snmaevi tipi ...................................................................................... 14 2.1.1.4 Snmaevi ilevi ................................................................................... 15 2.1.1.5 Yararlanclar ........................................................................................ 15 2.1.1.6 leyi yaklam .................................................................................... 16 2.1.1.7 Ynetim biimi ...................................................................................... 17 2.1.2 kinci Bileen: lkeler .................................................................................... 18 2.1.2.1 Temel lkeler .......................................................................................... 18 2.1.2.2 Snmaevi hizmeti ile ilgili sorunlu yaklamlar ............................... 20 2.1.3 nc Bileen: Uygulamalar ..................................................................... 22 2.1.3.1 Kadn snmaevlerinin bal olduu birimler.................................... 22 2.1.3.2 alanlar ............................................................................................... 23 2.1.3.3 Kadn danma merkezi ........................................................................ 25 2.1.3.4 Proje illerindeki bavuru merkezleri .................................................... 25 2.1.3.5 Fiziki koullar ........................................................................................ 29 2.1.3.6 Gvenlik nlemleri ................................................................................ 31 2.1.3.7 Kadn snmaevine giri ...................................................................... 33 2.1.3.8 Snmaevinde kal sresi ................................................................... 34 2.1.3.9 Giri k saatleri .................................................................................. 35 2.1.3.10 Planlama .............................................................................................. 35 2.1.3.11 Kadnlara ynelik almalar ............................................................ 36 2.1.3.12 ocuklara ynelik almalar ............................................................. 42 2.1.3.13 Ev toplantlar...................................................................................... 43 2.1.3.14 Farkl gereksinimlere ynelik dzenlemeler ..................................... 44 2.1.3.15 Kadn snmaevinin denetimi ve almalarn deerlendirilmesi . 44 2.1.3.16 Kaytlar ................................................................................................ 45 2.1.3.17 Snmaevinin iinde yer ald kurul ve komisyonlar .................... 45 2.1.3.18 Tantm ................................................................................................. 45 2.1.3.19 Kadn snmaevinden ayrlma ......................................................... 46 3.BLM: SIINMAEVN TAMAMLAYICI MEKANZMALAR .....................................47 3.1 Mdahale Merkezleri ..............................................................................................48 3.2 at Kurulular ........................................................................................................48 3.3 nceden Aktif Olma Yaklam (Pro-aktif Yaklam)..............................................48
06
3.4 Gvenlik Plan .........................................................................................................48 3.5 Ev Ziyaretleri ...........................................................................................................49 3.6 zleme almalar ...................................................................................................49 3.7 Erkeklere Ynelik iddeti Engelleme Eitimi ........................................................49 3.8 iddet Hatt ..............................................................................................................49 4.BLM: PROJE LLERNDE FAALYET GSTEREN SIINMAEVLER:KARILAILAN GLKLER, SORUNLAR ve HTYALAR .....................................................................51 4.1 Kadn Danma Merkezleri ......................................................................................52 4.2 Snmaevleri ...........................................................................................................55 4.2.1 Fiziki koullar ................................................................................................. 55 4.2.2 Snmaevi alanlar ................................................................................... 57 4.2.3 Snmaevi ileyii ......................................................................................... 60 3.2.4 Kurum/Kurulular ve mevcut mekanizma .................................................. 66 5.BLM: SONU..............................................................................................................69 69 Ksaltmalar KDM: Kadn Danma Merkezi SHEK: Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu ST: Sivil Toplum rgt SYDV: Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf
07
1.Blm
GR
08
GR
Trkiyede aile ii iddet sorunun boyutunu anlamak zere 2008 ylnda lke apnda yaplm olan Trkiyede Kadna Ynelik Aile i iddet (H.. 2009) aratrmasnda, eleri ya da partnerleri tarafndan fiziksel ve cinsel iddete urayan kadnlarn oran %41.9, son 12 ay iinde fiziksel ya da cinsel iddete urayan kadnlarn oran %13.7 olarak bulunmutur. Bu kadnlarn yaklak olarak drtte biri, iddete bal olarak yaralandn belirtmitir. Namus bahanesiyle ilenen cinayetler, aile iinde kadna ynelik iddetin en ciddi grnmlerinden, nemli bir sorun olarak yaanmaktadr. Babakanlk nsan Haklar Bakanl Tre ve Namus Cinayetleri Raporuna gre, her yl yaklak olarak 200 kadn namus gerekesiyle ldrlmektedir. 2007 yl iin 231 kadnn namus cinayetine kurban gittii bilinmektedir. Kadnn yaad tecavz ve taciz gibi cinsel iddet eylemleri de, cinayet gerekesi olarak karmza kmaktadr (T.C. Babakanlk nsan Haklar Bakanl, 2008: 3- 4). Kadna ynelik iddetle mcadelede, iddet maduru kadn ve ocuklarn gvenliinin salanmas ve glenmesini amalayan kadn snmaevleri byk nem tamaktadr. Telefon yardm hatlar ve kadn danma merkezleri ile yakn ibirlii iinde alan snmaevleri, iddete urayan kadn ve ocuklarn gvenli bir ortamda barnma, korunma ve glenme gereksinimlerini karlamakta, psikolojik, sosyal ve ekonomik destek salamaktadr. Avrupada 1970lerden itibaren kurulmaya balayan kadn snmaevlerinin Trkiyede kurulmas 1990 ylna tekabl etmektedir. 1990 ylnda Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu (SHEK) Bakrky ve ili Belediyeleri tarafndan; 1993 ylnda Kadn Dayanma Vakf, 1995 ylnda Mor at Kadn Sna Vakf tarafndan snmaevleri almtr. Bunu izleyen dnemde SHEK, belediyeler, kadn rgtleri, kaymakamlklar tarafndan snmaevleri almtr. Bu snmaevlerinin bir blm mali destek kesildii iin kapanmtr.
09
2.Blm
KADIN SIINMAEVLER MODELLER
2.1 Bir Kadn Snmaevi Modelinin Ana Bileenleri 2.1.1 Birinci Bileen: Temel zellikler 2.1.2 kinci Bileen: lkeler 2.1.3 nc Bileen: Uygulamalar
10
KADIN SIINMAEV MODELLER

Yaamak, zgrlk ve kii gvenlii herkesin hakkdr. nsan Haklar Evrensel Beyannamesi Madde 3/ 1948 Kadna ynelik iddetin yaygn ve etkileri kuaktan kuaa aktarlan bir insan hakk ihlali olduunun anlalmas ile birlikte kadn snmaevlerinin gerekli olup olmad ynndeki tartmalar yerini bugn artk pek ok lkede snmaevlerinin asgari standartlarnn neler olmas gerektii ynndeki tartmalara brakmtr. Kadnlar iddete Kar-Avrupa Ann (WAVE) snmaevlerinde etkili bir hizmet sunulabilmesi iin hazrlad standartlar zet olarak unlar iermektedir*: lke apnda, haftann 7 gn 24 saat cretsiz olarak eitli dillerde hizmet veren en az bir yardm hatt bulunmas gerekmektedir. 10.000 kiilik nfus iin 24 saat alan ve cretsiz ulam salanan en az bir snmaevinin bulunmas ve snmaevlerinin lke apnda yaygnlamas gerekmektedir. Snmaevlerinde yeterli gvenlik standartlarnn oluturularak uygulanmas gerekmektedir. Danma merkezlerinin lke apnda bir at kurulua ve iletiim ana sahip olmas gerekmektedir. Gmen kadnlar, farkl etnik gruplardan gelen kadnlar, zrl kadnlar gibi zel gereksinim sahibi kadnlarn dikkate alnmas gerekmektedir. ocuklarn da aile ii iddet maduru olduklar kabul edilerek, ocuklarla ilgili zel hizmetler gelitirilmelidir. Hizmetler, konuyla ilgili zel eitim alm uzmanlar tarafndan gerekletirilecek olan mesleki almalarla yerine getirilmelidir. Kadn ve ocuklarla almak iin rehberler gelitirilmeli ve hizmet standartlar oluturulmaldr. Kadnlar glendirme ve kadnlarn kararlarna sayg gsterme temel alnmaldr. Kurulularda kadnlarn bamszlna sayg gstermeye ynelik olarak demokratik bir yaplanma benimsenmeli ve kararlara katlm salanmaldr. Hizmetlerin yeterli lde ve devlet tarafndan finanse edilmesi gerekmektedir. Kadna ynelik hizmetler, devlet kurumlaryla ibirlii iinde, aile ii iddet konusunda deneyimli bamsz kadn kurulular tarafndan yrtlmelidir.
*Logar, R. (2005) The Austrian model of intervention in domestic violence cases.
2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER
11
2.1 Bir Kadn Snmaevi Modelinin Ana Bileenleri
12
2.1.1 Birinci Bileen: Temel zellikler

Temel zellikler; snmaevini yrten kurulu, finansman, snmaevi tipi, ilevi, hedef grubu, ynetim biimi ve ileyi yaklamn iermektedir. Trkiyede ve incelenen lkelerde faaliyet gsteren snmaevlerinde bu temel zellikler erevesinde oluturulmu modeller aadaki tabloda zetlenmitir. Temel zellikler Yrtc Kurulu Temel zellikler Finansman ncelenen lkelerdeki uygulamalar Kamu Kurumlar Uzmanlam kadn (SHEK) rgtleri Yerel Ynetimler Yerel ynetim ve STKUzmanlam kadn kadn rgt ibirlii rgtleri Yerel ynetimler Karma Sivil Toplum zel irketler Kurulular Sosyal Yardm Kadn rgt-Yerel Kurulular (rn. Sendikalara bal) Ynetim birlii Yerel ynetimler Yerel ynetimler Merkezi ynetim btesi Merkezi ynetim btesi Projeler Projeler Balar Sosyal yardm kurulular Karma bteler Balar Karma bteler Kolektif mstakil evler Kolektif mstakil evler Kamu kuruluu iinde Kamu kuruluu iinde zel bir blm zel bir blm Bamsz odalar Bireysel apartman daireleri Grupevleri Dk cretli konutlar Kolektif mstakil evler Uzun sreli Kamu kuruluu iinde stasyon zel bir blm Gei evleri Snrl-karma Karma Uzmanlam Snrl-karma Uzmanlam Kadn danma merkezi Kadn danma merkezi odakl ileyi odakl ileyi Snmaevi odakl ileyi Hiyerarik Hiyerarik Yatay rgtlenen Yatay rgtlenen ileyite yatay, sorumlu birimle hiyerarik
Snmaevi Tipi
Snmaevi levi
Yararlanclar
leyi Yaklam
Yneti()im Biimi
13
Bu tabloya gre bir snmaevi modelini temel zellikler erevesinde rnek olarak yle tanmlamak mmkndr: X snmaevi; A Belediyesi tarafndan finanse edilen B kadn rgt tarafndan yrtlen, ocuk anneler iin uzmanlam, uzun sreli, yatay rgtlenmeyi temel alan, kadn danma merkezi odakl kolektif bir snmaevidir. Ya da, Y snmaevi; A Bakanlnn finanse ettii, B kadn rgt tarafndan yrtlen, karma, istasyon tipi, i ileyite yatay sorumlu birimle hiyerarik rgtlenen, snmaevi odakl, kolektif bir snmaevidir. Bu blmde, temel zelliklerine gre snmaevi modelleri, sekiz ilde ve incelenen lkelerde karlalan uygulamalar erevesinde tantlmaktadr.
2.1.1.1 Yrtc kurulu

Trkiyede snmaevlerinin kamu kurulular (SHEK), yerel ynetimler, kadna ynelik iddetle mcadele eden kadn rgtleri, sivil toplum rgtleri, kadn rgt-belediye ibirlii, kadn rgt- kaymakamlk ibirlii ile yrtld grlmektedir. SHEK ve belediyeler, kendilerine bal snmaevlerinin ileyiinden ve finansmanndan kendileri sorumludur. Kadn rgtlerinin belediye veya kaymakamlk ibirlii ile yrtt snmaevlerinin finansmanndan bu kurulular, ileyiinden kadn rgtleri sorumludur. Trkiyede belediye kadn rgt ibirlii modelindeki ilk snmaevi Kadn Dayanma Vakfnn Ankarada nce Altnda, daha sonra Yenimahalle Belediyeleri ile ibirlii ierisinde at snmaevleridir. Mor at Kadn Sna Vakfnn ilki kendi kaynaklar, dieri stanbulda Beyolu Kaymakaml ile ibirlii iinde olmak zere iki snmaevi deneyimi olmutur. ncelenen lkelerde snmaevlerinin, genellikle btesi merkezi ve yerel ynetimler tarafndan karlanmak suretiyle sivil toplum rgtleri tarafndan yrtld grlmektedir. Sivil toplum rgtlerinin nemli blmn kadn rgtleri oluturmaktadr. Buna ek olarak sendikalar ve kiliselerin sosyal yardm kurulular da snmaevi aabilmektedir. Baz lkelerde zel irketler tarafndan alm olan snmaevleri de bulunmaktadr. Snmaevlerini merkezi veya yerel ynetimin finanse ettii; kadna ynelik iddet alannda deneyimli kadn rgtlerinin modellerin tercih edilmesinin nemli avantajlar vardr. Kadn hareketinden gelen ve kadn haklar mcadelesi veren kadnlarn kurduu sivil toplum kurulular tarafndan yrtlen snmaevlerinde kadnlarn glenmesinin daha fazla nemsendii grlmektedir. Snmaevlerinin sivil toplum kurulular/kadn rgtleri tarafndan yrtlmesi ayn zamanda merkeziyeti bir yapdan uzak olmann getirdii esneklie de olanak salamaktadr. Esnekliin salad frsatlar yeniliklere ve deiime ak olma, farkl hizmet modellerinin gelitirilebilmesi, kararlarn yerinde alnabilmesi, gnlllerin ve kadnlarn katlmclna olanak vermesi, demokratik ynetim biimlerinin gelitirilebilmesi, toplumla balarn gl olmas ve brokrasiye dayal ilerin yknn hafiflemesidir. Kadnlar, kadn rgtleri tarafndan yrtlen snmaevlerine bavurmada resmi kurumlara kyasla daha az ekingen davranmaktadr. Kadn rgtleri, kadna ynelik iddet konusunda uzmanlam olduklar ve bu alana odaklandklar iin kadnlarla dorudan iliki kurabilmekte ve ihtiyalar daha iyi ekilde tespit edebilmektedir.
14
Ayrca yrttkleri farkl almalarla her geen gn konuya ilikin bilgi ve deneyim artrma imkan bulabilmektedirler.
2.1.1.2 Finansman
SHEKe bal snmaevlerinin finansman merkezi ynetim btesinden karlanmaktadr. SHEKe bal baz snmaevlerine, bulunduklar ilenin kaymakaml tarafndan protokol kapsamnda ya da protokol olmadan maddi destek saland grlmtr. Bunlara ek olarak SHEKe yaplan ayni balarn bir blm snmaevlerine ynlendirilmektedir. Belediyeler tarafndan alan snmaevleri belediyenin z kaynaklar ile finanse edilmektedir. Merkezi bteden snmaevlerine denek ayrlmad iin belediyelerin tamamna yakn snmaevleri iin zel bir bte oluturmamtr. Bu belediyeler, sosyal faaliyetler ve sosyal yardm iin ayrdklar bteden snmaevlerine aktarma yapmaktadr. Baz snmaevleri belediyenin personel, yemek gibi snrl imknlarn kullanmak suretiyle varlklarn srdrmeye almaktadr. Belediye ibirlii ile faaliyet gsteren kadn rgtlerinin snmaevlerinin giderleri belediyeler tarafndan karlanmtr. Kadn rgtleri snmaevlerini baz dnemlerde ksa sreli olarak z kaynaklar ve balar ile finanse etmilerdir. Sivil toplum rgtleri tarafndan yrtlen snmaevlerinin finansman, genellikle uluslararas kurulularn destekledii projeler araclyla salanmaktadr. Bunlara ek olarak baz dnemlerde ayni ve nakdi balardan yararlanlmaktadr. ncelenen lkelerde kadn rgtleri tarafndan yrtlen snmaevlerinin finansmanlarnn tamamna yaknnn yerel ynetimler tarafndan karland grlmektedir. Merkezi hkmet ya da federal hkmetler snmaevlerini kendi sosyal yardm kurulular aracl ile de finanse edebilmektedir. Kadn rgtleri tarafndan yrtlen baz snmaevleri uluslararas projelerle ya da yerel ynetimler, balar ve projelerin katklar ile karma bir sistemde yrtlebilmektedir. zel irketler, sendikalar ve kiliselere bal sosyal yardm kurulular dorudan kendisi stlenmekte ya da sivil toplum rgtlerine kaynak yaratabilmektedir.
2.1.1.3 Snmaevi tipi

Kadn snmaevleri farkllaan ihtiyalar temelinde eitli yaplarda faaliyetini srdrmektedir. Trkiye ve eitli lkelerde karlalan uygulamalar yledir: Kolektif mstakil evler: Kadnlarn yaam alanlarn ortaklaa kullandklar tipte snmaevleridir. Burada kadnlar ou zaman yatak odalar da dahil olmak zere tm alanlar birlikte kullanr. Trkiyedeki snmaevlerinin neredeyse tamamnn bu yapda olduu grlmektedir. Varln bu tip yaplarda srdren snmaevlerinde mahremiyetin salanamamas nemli bir sorun olarak gndeme gelmektedir. Bu snmaevleri ayrca erkek ocuunun ya 12den byk olan kadnlarn ocuundan ayrlmadan snmaevinden yararlanmasn olanaksz hale getirmektedir. Bamsz odalar: Kolektif snmaevleri ile benzerlik gsteren bu tip snmaevlerinde her kadnn isterse ocuklar ile birlikte kalabilecei bamsz odalar vardr. Mutfak, oturma odas gibi alanlar ortak kullanlmaktadr. Bu tip snmaevlerinde hem kadnlarn mahremiyeti salanmakta hem de dayanma olana yaratlabilecek ortak alanlara ulalabilmektedir. Bamsz daireler: Snmaevine uzun sreli olarak ihtiya duyan kadnlarn ocuklar ile birlikte kalabildii veya birka kadnla paylaabildii bamsz apartman daireleridir. Bu
15
yapdaki snmaevleri; snmaevine kabul edilmeyen, can gvenlii riski yksek olan ya da kolektif bir evde kalmak istemeyen kadnlar tarafndan kullanlmaktadr. Bu yapdaki evler ksa sre kallar iin kullanlan istasyon tipi snmaevleri iin de uygundur. Bu snmaevlerinin en nemli avantaj kiralanm olduklar takdirde yerlerinin kolaylkla deitirilebiliyor olmas ve gvenlik riskinin bu yolla azaltlabilmesidir. Kamu kurulular iinde zel bir blm: Kamu misafirhaneleri, huzurevleri, yetitirme yurtlar ya da hastanelerin bir blmnn snmaevi olarak ayrld yaplardr. Trkiyede baz huzurevlerinin, incelenen lkelerde de genellikle hastanelerin bu ekilde kullanld grlmektedir. Dk cretli konutlar: Dk cretli ya da creti devlet tarafndan karlanan bamsz konutlar kadnlarn snmaevi sonras barnma ihtiyacn karlamak amac ile kullanlmaktadr. Snmaevlerinin devam niteliinde bir sistem olduklar iin burada yer verilmitir.
2.1.1.4 Snmaevi ilevi

Snmaevleri ihtiyalar temelinde farkl ilevlerle yrtlebilmektedir. Uzun sreli evler: Trkiyede kadnlarn ortalama 1- 6 ay sre ile kalabildii snmaevleridir. ncelenen lkelerde ise uzun sreli snmaevlerinin 6 aydan uzun sreli kallar iin yaplandrld, buralarda genellikle sre snrlamas olmad grlmektedir. Bu tip snmaevleri kadn ve ocuklara uzun sre destekleyecek programlara ve bu programlar yrtecek nitelikte alan ve gnlllere sahiptir. stasyon tipi snmaevleri: Trkiyede kadnlarn genellikle 1 gece ile bir ay arasnda kalabildii snmaevleridir. ncelenen lkelerde bu sre 6 aya kadar uzayabilmektedir. Bu snmaevleri genellikle can gvenlii tehdit altnda olan kadnlarn bir snmaevine yerletirilinceye kadar olan sreyi gvenli bir biimde geirmeleri iin yaplandrlmtr. Kimi zaman uzun sreli snmaevlerinde yer olmad durumlarda kadnlar bir sre bu snmaevlerinde kalabilmektedir. Gei Evleri: Snmaevinden ayrlan kadn ve var ise ocuklarnn 1-2 yl sre ile cretsiz ya da dk cret deyerek kalabildii evlerdir. Gei evlerinde kalan kadnlar ihtiya duymalar halinde kadn danma merkezinden destek almaya devam edebilmektedir. Karma yaplar: Hem istasyon tipi hem de kolektif yapy ayn bina iinde barndrabilen snmaevleridir. Bu yaplara genellikle istasyon tipi snmaevlerinin olmad durumlarda rastlanmaktadr. Genellikle bir ya da daha fazla oda, gece gelen veya baka bir snmaevine ynlendirilecek kadn ve ocuklar iin ayrlmaktadr. Karma sistemler: Snmaevlerinin hem istasyon hem de uzun sreli evleri bir arada yrtt sistemlerdir. Bu sistemde istasyon tipi evler ayr bir yerde de kurulmu olabilir. Snmaevlerinin hem uzun sreli hem de istasyon evleri ayr meknlarda ierdii sistemler ideal modellerdir.
2.1.1.5 Yararlanclar
Snmaevleri yararlanclar bakmndan uzmanlam ya da karma olabilir. Yararlanclar snmaevi modelini belirleyen temel zelliklerin banda gelmektedir. nk snmaevinin farkl gereksinimlere gre uzmanlam olmas snmaevinin fiziki koullar, alanlar, ileyii, uygulanacak programlar, ibirlii yaplacak sivil toplum rgtleri ve kamu kurumlarn belirlemektedir.
16
Uzmanlam snmaevlerinde ileyi belirli bir iddet biimine ya da gereksinime ynelik olarak zellemiken, karma snmaevlerinde farkl ihtiyalar olan kadnlar bir arada kalmaktadr. Trkiyede incelenen snmaevlerinin ikisi kadn ticareti ile mcadele alannda uzmanlamtr. Belediyeler ve SHEKe bal snmaevleri hedef grup bakmndan karmadr; ancak yabanc uyruklu kadnlar, ocuk anneler (belediyeler), lezbiyenler, transsekseller, seks iileri, 12 yandan byk erkek ocuu olan kadnlar, zihinsel engelliler, bedensel engelliler, psikiyatrik destee ihtiya duyan kadnlar ve alkolikler kabul edilmedii iin snrl-karma olarak tanmlanmas yerinde olacaktr. Bu kadnlarn snmaevlerine genellikle kabul edilmemesi ve kadnlara baka bir adres gsterilmiyor olmas ciddi bir sorun olarak varln srdrmektedir. ncelenen lkelerde faaliyet gsteren snmaevleri genellikle karma yapdadr. Snmaevleri seks iilerini, transseksel kadnlar ve lezbiyenleri kabul etmektedir. Ayrca bir programa kayt yaptrp devam ettii srece uyuturucu ve alkol bamllarn kabul eden snmaevleri de bulunmaktadr. ncelenen lkelerde yalnzca seks iilerine ve ocuklarna ynelik olarak hizmet veren snmaevleri, gen kadnlar iin zellemi (rn. 18-25 ya) snmaevleri, gmenlere hizmet veren snmaevleri bulunmaktadr. Almanyada bulunan bir snmaevi farkl kkenlerden gmen kadnlara, kadnlarn anadillerini konuan alanlaryla hizmet vermektedir. Fransada zel bir gereksinim grubu olduu dnlen, hamile ve 3 yandan kk bebei olan kadnlara hizmet veren Anne Evleri isimli snmaevleri bulunmaktadr. nemli bir sorun olarak kabul edilen namus cinayetinin zel olarak ele alnd snmaevleri bulunmaktadr. sveteki bir snmaevi, yalnzca namus cinayeti tehdidi altndaki kadnlar iin hizmet vermektedir. Ciddi tehlike altnda olan kadnlarn kolektif snmaevlerinde gvenlik riski artaca iin, bu kadnlara ynelik bamsz daireler verilebilmektedir. Birok snmaevinde farkl kadnlar bir arada kalabilmektedir. rnein aile ii iddet maduru kadnlarla birlikte cinsel iddet, insan ticareti maduru ve aile iddet maduru gmen kadnlar snmaevinden yararlanabilmektedir. Bu durum birbiriyle balantl ancak farkl sorunlar yaayan kadnlarn birbirini tanmas, paylama ve dayanmaya ynelik sosyal ilikiler gelitirebilmesine ortam hazrlamaktadr. Baz snmaevlerinin farkl cinsel ynelimlere sahip olan iddet maduru kadnlar da kabul etmesi, bu kadnlarn yaad toplumsal dlanmann almas iin nemli olmaktadr.
2.1.1.6 leyi yaklam

Snmaevi ileyiinde benimsenen yaklam en genel ekliyle danma merkezi odakl ve snmaevi odakl olmak zere iki biimde ele alnabilir. Snmaevi odakl ileyite her trl alma snmaevi iinde gerekletirilir. Danma merkezi odakl ileyite ise snmaevinin danma merkezi ile sk bir ba vardr ve ihtiya duyulan alanlarda destek kadnlara mmkn olduunca danma merkezi tarafndan salanr. Trkiyede incelenen snmaevlerinin tamamna yaknnda snmaevi odakl ileyie rastlanmaktadr. Kadn rgtleri tarafndan yrtlen snmaevlerinde danma merkezleri nemli bir yere sahiptir ve almalar mmkn olduunca danma merkezi zerinden yrtlr. Danma merkezi odakl ileyi kadnlara ynelik almalarn snmaevi sonrasnda srdrlmesine imkan tanmas bakmndan nemlidir.
17
ncelenen lke rneklerindeki snmaevlerinin ounluunun snmaevine bal bir danma merkezi vardr. Snmaevine kabul edilecek kadnla ilk grme ve durum deerlendirmesi danma merkezlerinde gerekletirilmektedir. Baz durumlarda kadnlarla istedikleri bir yerde grlerek, snmaevi gereksinimi deerlendirilmekte, gereksinimler belirlendikten sonra, snmaevine ynlendirme yaplmaktadr. Bunun iin dier refah kurumlar ve snmaeviyle balantya geilmektedir. Birok snmaevlerinde verilen hukuki, maddi destek, tbbi destek, i bulmaya yardm gibi hizmetler danma merkezi ile ibirlii iinde verilmektedir. Danma merkezlerinin iddet gren kadnlarn snmaevinde kalmak iin ilk bavuruyu yaptklar, gerekli grld takdirde snmaevine ynlendirildikleri ve snmaevinde kalan kadnlar ile ayrlan kadnlara destek saland birim olmas nedeniyle, snmaevlerinin danma merkezleriyle kurduklar iliki ve ibirliinin gelimi olmas gerekmektedir. Gizlilik ve gvenlik engeli olmakszn, snmaevi destek hizmetleri iin toplumun eitli kesimleriyle rahata kurduklar iliki, snmaevleri iin olduka yararl olmaktadr.
2.1.1.7 Ynetim biimi

Trkiyede faaliyet gsteren snmaevlerinde genellikle hiyerarik ynetim gze arpmaktadr. Hiyerarik ileyi alanlarla snmaevinde kalan kadnlar arasnda, alanlarn kendi arasnda snmaevinin bal olduu birim yetkilileri ve snmaevi alanlar arasndaki ilikide belirgindir. Snmaevi ileyiinde kadnlarn sz hakknn son derece snrl olmas, alanlar ve snmaevinde kalan kadnlar arasndaki hiyerarinin en temel gstergesidir. Snmaevi alanlar ile bal olduu birim arasndaki hiyerari, tm sorumluluu alanlara yklendii ama inisiyatif verilemeyen yaplanmalar dourmaktadr. Snmaevi alanlar arasnda da hiyerarik ilikilere sklkla rastlanmaktadr. Pek ok konuda yneticinin bilgi ve onay olmadan karar vermek mmkn olmamaktadr. Sekiz ilde faaliyet gsteren sivil toplum rgtlerine bal snmaevlerinde ynetim yaps birbirinden farkldr. Kadn rgtlerinde yatay ilikinin temel ilke olarak benimsendii, karma rgtlerde hiyerarik ilikinin daha belirgin olabildii grlmektedir. ncelenen lkelerdeki snmaevlerinin nemli bir ksm feminist kadn rgtleri tarafndan kurulmutur. Bamsz snmaevi olarak adlandrlan snmaevlerinin byk ounluunda hiyerari reddedilmekte, alanlar kararlar demokratik srelerle birlikte almakta ve snmaevinden yararlanan kadnlar da bu srece katmaya almaktadr. Bu durum, sorunlarn ve nerilerin eletiri endiesi olmadan gndeme alnp, eitliki ilikiler erevesinde zgrce tartlmas ve zerinde uzlalm kararlar alnmas bakmndan nemlidir. Esneklik sunan bu ynetim biimi, alnm kararlarn uygulanmasnda sorun yaandnda ya da yeni kararlar alnmas gerektiinde sonuca daha abuk ulama ve uyum salama asndan avantaj salamaktadr. alanlar ile kadnlar arasndaki hiyerari de reddedilerek, kadnlarn ynetime katlmalar desteklenmektedir. Bununla birlikte kapasitesi byk olan snmaevlerinde, bu ynetim anlaynn uygulanmasnn zorlat bilinmektedir. Hiyerarik yaplanmaya sahip snmaevleri ise snmaevinin bal olduu kurumun yelerinin de dahil olduu ynetim kurulu tarafndan ya da bu ynetim kurulunun iinde yer alan ynetici tarafndan ynetilmektedir. Bununla birlikte ynetimde demokrasinin egemen olduu, kararlara katlmn en st dzeyde gerekletirildii ve hiyerarinin en alt dzeyde tutulduu belirtilmitir. Bu ynetim anlay, zellikle geni kapasiteye sahip
18
snmaevlerinde daha etkili ekilde hayata geirilebilmektedir. Demokratik katlm ilkelerinin hayata geirilmesinin, alanlarn kendilerini rahata ifade edebilmeleri, sorunlar tartabilmeleri ve zm nerileri sunabilmelerinde yararl olmakta, alanlarn ilerine ve altklar kuruma ballk hissetmelerine ve daha verimli almalarna yardmc olmaktadr.
2.1.2 kinci Bileen: lkeler

Bir snmaevinin hangi anlay erevesinde ele alnd snmaevinin ileyiine ilikin pek ok uygulamay dorudan etkiler. Hangi anlay erevesinde yrtld snmaevini kadn iin yaad iddetle mcadele edebilmesi ve glenmesine araclk eden hayati bir mekanizmaya dntrebildii gibi, kadnn uzaklat iddetin bir uzantsna da dntrebilmektedir. Bu nedenle bir snmaevi kurulmadan nce ilkeler mutlaka tanmlanmaldr.
2.1.2.1 Temel lkeler

Kadn snmaevleri iin temel ilkeler ngiltere Ulusal Kadna Yardm A tarafndan yle belirlenmitir (www.womensaid.org): Aile ii iddet ve cinsel iddeti anlamak Aile ii iddet ve cinsel iddetin nedenlerini ve etkilerini eitlik ve insan haklar erevesi iinde deerlendiren bir anlayla gelitirilen hizmetler, mracaatlara uygun bir yaklam oluturulmasnda etkili olmaktadr. iddeti, madur zerinde kurulan g ve kontrol ilikisi olarak deerlendirmek gerekmektedir. iddet madurlarnn sosyal koullar, kltrel kimlikleri, gereksinimleri ve deneyimleri anlalmaya allmal, hizmetler bu dorultuda gelitirilmelidir. Koruma, gvenlik ve onur Hizmetler, mracaatlarn korunmasn, gvenliini ve onurunu nemseyerek oluturulmaldr. Gvenlik konusundaki riskler belirlenmeli, acil gvenlik planlar hazrlanmal ve farkl kurumlarla gvenlik konusunda ibirlii iinde allmaldr. eitlilik ve hizmete adaletli ekilde ulamak Mracaatlarn farkllklarna sayg gsterilmeli ve ayrmclk kart uygulama gelitirilmelidir. Hizmetlere ulamalar, eitlik temelinde desteklenmelidir. Toplumsal eitsizlik konusu ile balantl olarak, iddete maruz kalanlarn yardm arama hizmetlerine ulamalarnda dezavantajl olabilecei gz nnde bulundurulmaldr. Savunuculuk ve destek Kurumsal ve bireysel dzeyde savunuculuk yaplmal, mracaatlarn gereksinimlerinin karlanmas ve haklarnn gerekletirilmesi desteklenmelidir. Glendirme ve katlmclk Mracaatlarn kendi yaamlar zerinde sz sahibi olabilmelerini salamak iin, onlar glendirmek gerekmektedir. Mracaatlarn, hizmetlerin sunumu ve geliimi hakknda bilgilendirilmeleri nem tamaktadr. Gizlilik Salanan hizmetlerde mracaatlarn gizlilik haklarna sayg gsterilmelidir. Gizlilik hakknn kstlanmas gerektii zaman, mracaatlar bilgilendirilmelidir. Kurumlar aras ibirliine ynelik alma
19
Kurumlar aras ibirlii ve dayanmaya nem verilmeli, farkl kurumlarn almalar koordine edilmelidir. Aile ii iddet ve cinsel iddete gsterilen kabule kar mcadele ve iddeti uygulayanlarn sorumlu gsterilmesi almann her boyutunda bu konudaki toplumsal kabulle mcadele edilmeli ve iddetin nlenebilecei inancyla allmaldr. Hesap verilebilirlik ve ynetiim Mracaatlarn iyi bir eitim ve yeterli beceriye sahip personel tarafndan nitelikli hizmet alabilmeleri iin, etkili bir ynetim anlay gerekletirilmelidir. Kurum ii ve kurumlar aras ilikilerde saydamlk etkin olmaldr. ncelenen eitli lke rneklerinde snmaevleri ve snmaevine bal danma merkezlerinin tamamna yakn aile ii iddeti, ataerkil toplumsal yapdan kaynaklanan bir sorun olarak kabul etmekte ve feminist ilkeleri benimsemektedir. Her tr iddetten uzak yaayabilmenin temel bir insan hakk olduuna inanlmaktadr. ocuklarn iddete tank olma nedeniyle travma yaadklar, onlarn da iddet maduru olduklar kabul edilmektedir. ocuklarn zel gereksinimleri olduu ve zel hizmetler gelitirilmesi gerektii dikkate alnmaktadr. Snmaevlerinin ounluunda meslek elemanlar ile kadnlar arasnda hiyerari kurulmas reddedilmektedir. Meslek elemanlar kadnlarla uzman kimliiyle deil, kadn kimliiyle eitliki bir iliki kurmaktadr. Kadnlara ne yapmalar gerektii konusunda dayatma yaplmamakta, seenekler hakknda bilgi verilerek kendi kararlarn almalarna sayg duyulmaktadr. Kadnlarn glenmesi temel ilkelerden biri olarak ele alnmaktadr. Kadnlarn kendi kaynaklarn kefetmesi ve glenmeleri ynnde danmanlk verilmektedir. Btn hizmetler yarglayc ve baskc olmayan bir tarzda sunulmaktadr. Kadnlara ya, rk, din, cinsel ynelim ve zr durumu fark etmeksizin eitliki ekilde yaklalmakta, hizmetler, kadnlarn istekleri ve gereksinimleri dorultusunda ekillenmektedir. Kadnlarn kararlarna sayg duyulmakta birlikte, yaadklar iddeti polise bildirmeleri iin kadnlar desteklenmekte ve ikna edilmeye allmaktadr. Evine geri dnmek isteyen kadnlarla zel grmeler yaplmaktadr. Baz snmaevlerinde kendine yardm ilkesi geerlidir. Benzer sorunlar yaam olan kadnlarn birbirlerine destek olmalar, bu ekilde glenmeleri benimsenmitir. Snmaevinde kadn ve ocuklarn evcil hayvanlarn getirme haklar bulunmaktadr. Bu uygulama kadn ve ocuklarn psikolojik olarak desteklenmelerinde nemli bulunarak, evcil hayvana sahip olmalar tevik edilmektedir. Kadna ynelik iddetin, toplumsal cinsiyet eitsizliinden kaynaklanan sosyal bir sorun olduu kabul edilmektedir. Bu kabulle birlikte iddetin sorumlusu olarak kadnn grlmesi ve sulanmas gibi yanl dncelerin gelimesi engellenmi olmaktadr. Meslek elemanlar ile kadnlar arasnda hiyerarinin reddedilerek, ortak kadn kimlii zerinden eitliki bir iliki kurulmas, gerekli bilgilendirme yapldktan sonra kendi kararlarn vermelerine sayg duyulmas, yaadklar iddet nedeniyle zgven ve zsayg sorunu yaayan kadnlarn glenmesinde nemli olmaktadr. Glendirme ilkesinin benimsenmesiyle, kadnlarn iddet konusunda mcadele etmelerine ve bamsz bir yaam kurabilmelerine destek olunmaktadr.
20
Kendine yardm ilkesinin benimsendii snmaevlerinde, kadnlarn deneyimlerini paylap, birbirlerine destek olmalar karlkl olarak iki tarafn da glenmesine katkda bulunmaktadr.
2.1.2.2 Snmaevi hizmeti ile ilgili sorunlu yaklamlar

Sekiz ilde gerekletirilen grmelerde, snmaevlerinin tamamna yaknnn belirlenmi ve yazl hale getirilmi ilkeleri olmad grlmtr. Aada, sekiz ilde gerekletirilen grmeler srasnda tespit edilen ve ilkelerle yakndan ilikili olduu dnlen sorunlu yaklamlar aklanmaya allmtr. Kadn snmaevlerinin, snmaevi ncesi ve sonras hizmetleri kapsayan bir sistem olarak tanmlanmamas Kadn snmaevi genellikle bir bina ve alanlardan ibaret bir yap olarak anlalmaktadr. Ancak snmaevi, kadnn iddet ortamndan uzaklama kararn verme aamasndan balayp snmaevinden ayrlmas sonrasndaki sreci de kapsayan bir sistemdir. Snmaevi sistemi; iddet hatt, kadn danma merkezi, istasyon ev, gei evi ve glendirme programlarn kapsar. Kadn snmaevlerinin sadece yoksul ve fiziksel iddete urayan kadnlar iin gerekli olduu fikri Snmaevlerinin saysnn yetersiz olmas ile ilikili problemlerden biri, kadnlar arasnda yaadklar iddet bakmndan bir ncelik hiyerarisi yaratlyor olmasdr. Psikolojik ya da ekonomik iddet gren bir kadnn snmaevinde kalmak iin bavurmas durumunda kabul edilmesi olduka g olabilmektedir. Ayn durum, ii olan kadnlar iin de geerlidir. iddet ortamndan uzaklaarak ne yapmak istediine karar vermek isteyen i sahibi kadnlar kendi bann aresine bakabilecek kiiler olarak dnlerek snmaevlerine kabul edilmeyebilmektedir. Kadn snmaevlerinin tek bir model olarak alglanmas Trkiyede mevcut snmaevlerinin neredeyse tamam, kolektif yaam imkan tanyan ve snrl-karma ve uzun sreli snmaevidir. Snmaevlerinin genellikle evli, kocasndan ve ar derecede iddet grm, can gvenlii risk altnda olan kadnlara ak olduu grlmektedir. Alternatif yaplarn eksiklii, hakim model ierisinde destek sunulamayan kadnlarn iddetle mcadelesini tek bana srdrmesi anlamna gelmektedir. Snmaevleri farkllaan ihtiyalara gre uzmanlamal veya ileyi, eitlenen ihtiyalar gzeterek rgtlemelidir. Snmaevlerinin kadnlar emanet olarak alglamas Snmaevinin bal olduu birim sorumlular ve/ya snmaevi alanlar, kadnlar kocalarnn, ailelerinin veya yaknlarnnemaneti olarak alglayabilmektedir. Bu durum bana kt bir ey gelir kaygs ile kadnlarn srekli izlendii ve kontrol altnda tutulduu bir yapy da beraberinde getirmektedir. Snmaevlerinin misafirhane olarak alglanmas Snmaevlerinin ncelikli amalarndan biri kadn ve ocuklarnn gvenli bir ortama ulamasdr; ancak bu tek bana yeterli olmaz. *Snma ilevinin yeterli grlmesi snmaevlerinin kadn ve ocuklarn barnp karnn doyurduu misafirhanelere dntrebilir. Snmaevleri kadn ve ocuklar glendirmeye dnk programlar iermelidir.
21
Kadn snmaevlerinin iyiletirme merkezi olarak alglanmas Snmaevlerinin, glenme yoluyla kadna ynelik iddeti nleme rol anlalmam ya da iselletirilmemi olabilir. Snmaevi yardma muhta, cahil, psikolojik problemleri olan, kendisi iin neyin iyi olduunu bilemeyen kadnlarn bir arada olduu sorun yuvalar olarak grlebilmektedir. Bu bak as, snmaevlerini gerek amacndan uzaklatrarak sorunlu kadnlar iyiletirmeye alan bir eit iyiletirme merkezine dntrebilmektedir. Snmaevinin hayr kurumu olarak alglanmas Snmaevinin bir hayr kurumu olarak grlmesi, bir sre sonra kadnlarn kendilerini, devletin sunmakla ykml olduu bir hizmetten yararlanan vatanda olmaktan ok bir hayr kurumundan faydalanan muhta kiiler olarak alglamasna neden olur. Bu, snmaevinin amalar ile taban tabana zt bir durumdur. Bu anlay, alan ya da yetkililerin, sunulan hizmetlerden tr kadnlarn her koulda minnettar olmalarn beklemelerine, eletiri ve ikayatelere kar tahammlsz olmalarna da neden olabilmektedir. Snmaevlerinde cezaevine benzer uygulamalar Snmaevi iinde gvenlik grevlisi veya polis bulundurmak, snmaevi iini kamera ile izlemek gibi uygulamalarla karlalmaktadr. iddet ortamnda var olan denetim ve kontroln devam niteliindeki bu tr uygulamalar, kadnlarn kendilerini cezaevinde kalyormu gibi hissetmelerine neden olmakta, kadnlara birbirleri iin risk oluturduklar mesajn vermekte, kadnlar arasnda dayanma hissinin olumasna mani olmaktadr. Snmaevlerinin ancak hiyerarik sistem ierisinde ileyebilecei, aksi halde kargaa oluaca algs Kadna ynelik iddet, ayrmclk ve eitsizlik kaynakl denetim ve kontrolnn bir aracdr. Bu nedenle eit iliki, iddetsiz bir ortam iin vazgeilmez bir ilkedir. Ancak kimi zaman snmaevi alanlar, hiyerari olmad takdirde kendilerinin istismar edilmelerine zemin yarataca endiesini tamaktadr. Snmaevine gelen kadnn kendini iddetten uzak hissedebilmesi, snmaevinde kalan ve alan kiilerle eit iliki kurabilecei bir yapda mmkndr. iddet uygulayann yapt gibi snmaevinde alanlarn da kendini stn, ayrcalkl, sz ve yetki sahibi olduunu ifade eden uygulamalarda bulunmas son derece sakncaldr. Snmaevinde kalanlar ve alanlar arasnda, alanlar arasnda ve kadnlar arsnda hiyerari yaratlmas ve bunun pekitirilmesi halinde, snmaevlerinin kadnlar iin yeni bir iddet ortamna dnmesi tehlikesi vardr. Snmaevinin bir iletme gibi alglanmas Kimi zaman snmaevleri, park ya da kaldrm yapmak gibi teknik bir konu olarak alglanmakta; snmaevi kurmak bir bina tahsis etmek ve iini demekten ibaret saylmaktadr. Snmaevleri yararlanclardan ok snmaevinin sahibi olan kuruluun ihtiya ve karlarn gzeten bir yapda yrtlmektedir. Snmaevlerinin kadn bak asyla, kadn merkeze alan bir yaklamla yrtlmesi zorunludur. Snmaevleri, kadna ynelik iddete kar rgtl kadn mcadelesinin en nemli deneyimlerinden biridir. Bu bakmdan kadna ynelik iddetle mcadele eden kadn rgtleri ile ibirlii yaplarak mevcut deneyimin ve bak asnn almalara yanstlmas asndan nemlidir. Aksi halde snmaevlerinde iyi niyetli olsa dahi kadnn insan haklarn yok sayan uygulamalarla karlalmas kanlmaz olacaktr.
*Burada snma ifadesi snt olmay deil, hayatn kurtarmak iin gvenli bir yere snmay ifade etmektedir.
22
Snmaevinin ald blgeye hizmet vermesi gerektiinin dnlmesi Snmaevleri yerel bir hizmet olarak alglanarak, sadece snmaevinin ald ilde yaayanlara ak olabilmektedir. Ancak, zellikle gvenlik nedeniyle kadnlar baka bir ildeki snmaevine yerletirme uygulamasnn desteklenmesi gereklidir. Bu nedenle nereden bavuru yapldna baklmakszn snmaevine kabul yaplmaldr. Benzer durum belirli sre Trkiyede kalmak zere gelmi ya da evli olup henz vatanda olmam yabanc uyruklu kadnlar iin de geerlidir. ocuklarn snmaevinin esas yararlancs olduunun unutulmas ocuklar iddetin hem maduru hem de tandklardr. Bu nedenle kadnlar snmaevlerine genellikle ocuklar ile birlikte bavurur. Hatta snmaevlerinde ocuk says genellikle kadn saysndan fazladr. Buna ramen ocuklar snmaevinin grnmez varlklar olabildii grlr. ocuklar neden snmaevinde olduunu anlamakta glk eker ve genellikle ona bu konuda yardmc olacak birileri bulunmaz. Kendileri iin uzmanlam alanlar, programlar, oyuncak, alma odas, yatak ya da yemek yoktur. Bu durum annesi ile birlikte snmaevine gelen, evini, okulunu, arkadalarn, oyuncaklarn brakmak zorunda kalm ocuklar iin hayatn daha da zorlamas anlamna gelir. ocuklar snmaevlerinin asl yararlanclar olarak kabul edilmeli, fiziki artlar ve ileyi onlarn ihtiyalar gzetilerek dzenlenmelidir.
2.1.3 nc Bileen: Uygulamalar

Kadn snmaevi modelini belirleyen bir dier bileen snmaevlerinde gerekletirilen uygulamalardr. Uygulamalar en genel haliyle kadnlar bask altnda tutan ya da glenmesine araclk ederek snmaevi modelini belirler. Hem Trkiye hem de incelenen lkelerde faaliyet gsteren snmaevlerinde karlalan eitli uygulamalar mevcut ya da alacak olan snmaevlerindeki almalarn gelitirilmesine katk sunmas amac ile aada belirtilmitir.
2.1.3.1 Kadn snmaevlerinin bal olduu birimler

SHEKe bal snmaevleri, il mdrlklerinin koordinasyonunda faaliyet gstermektedir. Belediyelere bal snmaevleri, belediyelerin Kltr ve Sosyal ler Mdrl, Salk Mdrl, Basn ve Halkla likiler Mdrl, Kadn ve Aile Mdrl veya Sosyal Yardm leri Mdrlne bal olarak faaliyet gstermektedir. STlere bal snmaevleri ile koordinasyon koordinatrlk sistemiyle salanmaktadr. SHEK l Mdrlkleri; bavurucularla grme, snmaevine ynlendirme ve nakil, mesai saati dnda polis tarafndan ynlendirilen kadnlarn snmaevine yerletirilmesi, kadnlarn gvenlii iin emniyet tedbirlerinin uygulanmas, deneklerin takibi, snmaevi ihtiyalarnn temini, ilgili kurumlarla yazmalar ve kal sresinin uzatlmasndan sorumludur. Belediyelere bal mdrlklerin sorumluluklar belediyeden belediyeye farkllk gstermektedir. Genel olarak sorumlu mdrlkler snmaevi ihtiyalarnn temininden, ileyiinden, harcamalarn izlenmesinden, karlalan glklerin giderilmesinden ve alanlarn ie alnmasndan sorumludur. Bunun yannda baz belediyelerde snmaevine kabul edilecek kadnn onayn belediyede sorumlu mdr vermektedir. STlerde koordinatrler fon bulmak, kurumlar aras iletiim ve koordinasyonu salamak, yrtlen almalar raporlamak, ilgili toplantlarda snmaevine ilikin bilgi aktarmak,
23
alanlarn zlk ilerini takip etmek, vaka deerlendirmek, acil durumlarda gerekli ilemleri yrtmek gibi ilerden sorumludur. Tm snmaevlerinde, snmaevi alanlarnn gelime ve sorunlardan sorumlu birimi haberdar etmesi beklenmektedir. letilecek konularn ne olduu ve ne tr yollarla iletildii kurulua gre farkllk gstermektedir. SHEK il mdrlklerinde iletiimin daha ok yazmalar ile belediye ve STlerde ise yz yze yrtld grlmektedir. SHEK snmaevleri, il mdrlkleri ile iletiimi daha ok telefon grmeleri, resmi yazmalar ve raporlama yoluyla salanmaktadr. Ayrca SHEK Genel Mdrlnn oluturduu Ynetiim Biliim Sistemi (YBS) isimli veri taban araclyla SHEKe bal KS yararlanclarna ilikin bilgiler Genel Mdrle iletilmektedir. Buna ek olarak Snmaevleri Genel Mdrle 3 aylk ve yllk raporlar iletmektedir. Snmaevlerinin denetimleri Genel Mdrlk tarafndan yaplmaktadr. Belediyelerde iletiim daha ok telefon, e-posta, toplantlar ve raporlama yoluyla salanmaktadr. Ancak bu iletiim kanallarnn srekli ve verimli biimde kullanlmad grlmtr. STlerde koordinatrlerin hazrlad raporlar, e-gruplar aracl ile bilgilendirme, snmaevi alanlarnn ve ST yelerinin katld ortak deerlendirme toplantlar ve telefonla iletiim snmaevi ve ST arasndaki temel iletiim ve koordinasyon aralardr. ncelenen lkelerde snmaevlerinin sivil toplum rgtleri tarafndan yrtld, snmaevinin ynetim kuruluna kar sorumlu olduu, ynetim kurulunun ise kendini destekleyen kurulua sadece mali konularda hesap verdii grlmektedir.
2.1.3.2 alanlar
Snmaevinin alan says ve nitelii snmaevinin karma m yoksa uzmanlam m olduu bata olmak zere temel zellikler bileeninin tm eleri ile yakndan ilikilidir. Bu bakmdan alanlar belirlenmeden nce bu konuda bir karara varlmas gerekir. Snmaevi alanlar hem ilkeler hem de ileyii ete kemie brndren temel unsurdur. Bu nedenle alanlar konusunun titizlikle ele alnmas gerekir. Trkiyedeki uygulamalarda alan saysnn snmaevinin kapasitesine gre belirlenmesine ilikin bir kstas olmad grlmektedir. Her snma evinde farkl sayda ve nitelikte alan bulunmaktadr. SHEK ve STlere bal snmaevlerinde alan says belediyelere oranla daha fazladr. Trkiyede incelenen snmaevlerinde koordinatr, ynetici/sorumlu mdr, ynetici yardmcs, psikolog, sosyal hizmet uzman, sosyolog, psikolojik danman, ocuk geliimi uzman, hemire, ebe, retmen, gvenlik grevlisi, gzetmen, bakc anne, tercman, hizmetli, ofr, bro eleman, polis, a, NLP uzman gibi alanlar grev yapmaktadr. alanlarn nemli bir blmnn gvenlik grevini stlendii grlmektedir. Burada ilgi ekici ksm bu kiilerin dardan gelebilecek tehditlere kar deil i gvenlik ile ilgili sorunlara mdahale etmekle grevli olmalardr. Bu tr uygulamalar snmaevlerinin esas amalar ile elimektedir. Snmaevi yetkililerinin ie alacaklar alanlarda kadn olma, ilgili bir meslee sahip olma, konuya ilikin farkndalk ve duyarllk dzeyi, alma motivasyonu, deneyim ve konuya ilikin daha nce alm olduu eitimler gibi nitelikler arad grlmektedir.
24
Belediyelerin genellikle mevcut alanlarndan uygun grdklerini ya da istekli olanlar kadn snmaevinde grevlendirmektedir. Baz durumlarda alanlarn mevcut ilerine ek olarak snmaevi ile ilgilenmesi beklenmektedir. SHEK alanlarnn tm ve belediye alanlarnn bir blm snmaevinde kadrolu olarak grev yapmaktadr. Belediyelerde alanlarn nemli blm hizmet alm yoluyla istihdam edilmektedir. Sivil toplum rgtlerinde ise projeler yoluyla istihdam salanmaktadr. e yeni alnacak kiilerle snmaevinin sorumlu olduu birim mlakat yapmaktadr. SHEKte Genel Mdrlkten dorudan atama yaplmaktadr. Bu durumda bir mlakat yaplmamakta, geici grevlendirilen kiilere istekli olup olmad sorulmaktadr. Sivil toplum rgtlerinde ise koordinatr, dier alanlar veya yelerden bazlarnn katlmyla mlakatlar gerekletirilmektedir. ncelenen lkelerde snmaevi alanlarnn nemli bir blmnn sosyal hizmet uzmanlarndan olutuu anlalmaktadr. Sosyal hizmet uzmanlaryla birlikte psikolog, ocuk geliimci, anaokulu retmeni gibi meslek elemanlar da almaktadr. Baz snmaevlerinde sosyal hizmet uzman, psikolog, ocuk geliimci gibi meslek elemanlar deil, snmaevi ya da at kurulu tarafndan eitilmi olan, farkl mesleklerden kadnlar almaktadr. ncelenen lkelerdeki snmaevlerinde genellikle ynetici bulunmamakta; ileyi ile ilgili kararlar, alanlar ve kadnlar tarafndan ortaklaa alnmaktadr. Hiyerarik yaplanmaya sahip olan snmaevlerinde meslek elemanlarndan ayr olarak bir ynetici bulunduu grlmtr. ncelenen lke rneklerinin hibirinde gvenlik grevlisi ya da polise de rastlanmamtr. Gvenlik, gerekli teknik donanm ile salanmaktadr. ncelenen lkelerde snmaevleri ve danma merkezlerinin ounluunda gnlller ve kadn aktivistlerin de almalara destek olduu grlmektedir. Gnll eitimleri yaplarak, gnlllerin snmaevi ve danma merkezinin temel ilkeleriyle uyumlu bir biimde hareket etmeleri salanmaktadr. Gnlller, ayni ve nakdi balar toplama, sosyal etkinlik dzenleme, ocuklarla oynama, kadnlar arabayla grmelerine gtrme, bahe ileri ile ilgilenme ve eitim almalarna destek olma gibi almalarla katk sunmaktadr. Gnlller, snmaevinin kurumsal yapsnn dndaki kiiler olarak, snmaevi etkinliklerini deerlendirmede farkl bir bak as sunabilmekte ve motivasyonlaryla snmaevi alanlarnn alma isteklerinin canl tutulmasna katk verebilmektedir. Farkl toplumsal kaynaklardan yararlanmada snmaevine yardmc olabilen gnlllerin almasnn, snmaevlerinin toplumla btnlemesi iin byk nem tad dnlmektedir.
2.1.3.3 Kadn danma merkezi

Trkiyede kadn rgtleri, belediye ve SHEKe bal olarak faaliyet gsteren kadn danma merkezleri ve snmaevlerini 1998 ylndan itibaren ylda bir kez bir araya getiren Kadn Dayanma Merkezleri ve Snaklar Kurultay da snmaevlerinin danma merkezleri ile birlikte almasn temel ilkelerden biri olarak belirlemitir. ncelenen lke rneklerinde her snmaevinin bir kadn danma merkezi olduu veya bir kadn danma merkezi ile yakn iliki iinde faaliyet gsterdii grlmektedir. Snmaevine kabul edilecek kadnla ilk grme ve durum deerlendirmesi danma merkezlerinde gerekletirilmektedir. Baz durumlarda kadnlarla istedikleri bir yerde grlerek, snmaevi gereksinimi deerlendirilmekte, gereksinimler belirlendikten sonra
25
snmaevine ynlendirme yaplmaktadr. Bunun iin dier refah kurumlar ve snmaevi ile balantya geilmektedir. Birok snmaevinde verilen hukuki, maddi destek, tbbi destek, i bulmaya yardm gibi hizmetler danma merkezi ile ibirlii iinde verilmektedir. Danma merkezine bavuran kadnlarn evlerinden ya da bir buluma noktasndan alnp, snmaevine getirilmesi danma merkezi tarafndan rgtlenen gnlller tarafndan gerekletirilmektedir. Trkiyede kadn rgtleri tarafndan alan snmaevleri ile baz belediyelere bal snmaevlerinin danma merkezi olduu grlmektedir. ok sayda kadn rgtnn ve baz belediyelerin snmaevi yoktur ama faaliyette olan bir kadn danma merkezi vardr.
2.1.3.4 Proje illerindeki bavuru merkezleri

Proje kapsamnda snmaevi alacak illerde, bir kadnn snmaevi talebiyle bavurabilecei merkezler unlardr: SHEK l Mdrlkleri sosyal servisleri, SHEK aile danma merkezleri, Belediyelere bal aile danma merkezleri, Belediyelerin bavuru masalar, Kadn rgtlerinin kadn danma merkezleri, Belediyelerin kadn danma merkezleri.
SHEK il mdrlklerine bal sosyal servisler SHEK il mdrlklerine bal sosyal servisler snmaevleri iin bavuru ve ynlendirme hizmeti vermektedir. l mdrl binas iinde yer alan bu merkezlerde bir ya da iki kii bavuru almaktadr. Bu kiiler genellikle sosyal hizmet uzman veya psikologdur. Bu merkezler iddete urayan kadnlar iin uzmanlam deildir; farkl gereksinimlere ynelik almalar yrtmektedir. SHEK aile danma merkezleri Aile danma merkezleri Aile ve Kadn Hizmetleri ubesine bal olarak genellikle SHEK il mdrlkleri iinde ya da baka bir merkezde hizmet vermektedir. Bu merkezler aile odakl almakta olup kadn, erkek ve ocuklara ynelik olarak aile ii iletiim problemleri, ocuklarn okul baarszl, ocuk ihmal ve istismar, kadna ynelik iddet konularnda almalar yrtmektedir. Aile danma merkezlerinde sosyal hizmet uzman, psikolog, ocuk geliimi uzman, doktor, hemire grev yapmaktadr. Bu merkezler snmaevlerine ynlendirme yapmaktadr. Belediyelere bal aile danma merkezleri Belediyelere bal aile danma merkezleri iddete urayan kadnlarn da bavurduu ve bavurucularn farkl alanlarda destek ald yaplardr. Bu merkezin hedef grubunu sadece kadnlar deil; erkekler, ocuklar, yallar, engelliler oluturmaktadr. Belediyelerin sosyal iler mdrlne bal olarak faaliyet gsteren bu merkezlerde gda, kmr, giysi, okul ara gereleri, temin edilmekte, kurslar ve seminerler organize edilmektedir. Belediyelere bal danma masalar Kadn danma merkezi olmayan belediyelerin tmnde danma masalar kadnlarn ilk bavuruyu yapt merkezlerdir. Bu merkezler yakacak, giyecek, burs, maddi destek vb. her trl talebi deerlendirmektedir. Genellikle ak ofis sistemi ile alan bu merkezlere bavuran iddete uram kadnlar yaadklarn pek ok kiinin kolaylkla duyabilecei
26
bir ortamda paylamaktadr. Ortalama 15-20 kiinin alt bu merkezlere her gn yzlerce bavuru yaplmaktadr. Konu ile ilgili hibir eitim almam aralarnda ok sayda erkein de bulunduu bu merkezler mracaatlar snmaevinin bal bulunduu birime iletmektedir. lgili birim sorumlusu ya da snmaevinden arlan bir yetkili bavurucu ile grmekte ve uygun grlmesi durumunda kadn snmaevine ynlendirmektedir. Belediyelere bal kadn danma merkezleri Belediyelere bal kadn danma merkezleri; belediyelerin Salk ve Sosyal ler Daire Bakanl, Sosyal Yardm leri Mdrl, Kltr ve Sosyal ler Mdrl, Sosyal Hizmetler Mdrl veya Salk leri Mdrlne bal olarak faaliyetini srdrmektedir. Baz KDMler dorudan Belediye Bakanlna ya da bakan yardmcsna baldr. Belediyelere bal KDMler iin zel bir bte oluturulmamtr. alanlarn maalar ve iletme giderleri belediyenin genel btesinden karlanmaktadr. Genel eilimin kadn danma merkezine ihtiya duyulan bir kii almak yerine baka birimde grev yapan kiilerin KDMde grevlendirilmesi eklinde olduu grlmektedir. Ancak baz belediyeler hizmet alm yoluyla istihdam salayabilmitir. htiya duyulan alanlarda belediyenin gda, yakacak, kurs, ulam arac, hastane vb. imknlarndan yararlanlmaktadr. Belediye tarafndan sunulmayan hizmetler kadnlar ilgili kurumlara ynlendirmek suretiyle salanmaktadr. Belediyelere bal kadn danma merkezlerinde psikolog, sosyal hizmet uzman, avukat, hizmetli, sekreter, sosyolog, halkla ilikiler uzman, iletmeci, iktisat, okul ncesi eitim retmeni ve anaokulu retmenlerinin istihdam edildii grlmektedir. Belediyelere bal KDMlerde kadnlara hukuki, psikolojik, tbbi destek dorudan ya da ilgili kurumlara ynlendirme yoluyla salanmaktadr. Buna ek olarak kadn salna ynelik almalar, sosyal yardmlar, eitim almalar yrtlmektedir. Sosyal gvencesi olmayan kadnlara tbbi destek salanmakta, sosyal aktiviteler organize edilmektedir. Belediyelere bal KDMler semt evleri ve kltr merkezlerinde eitimler organize etmekte, aile ve yoksullukla ilgili almalar yapmakta, eya ve erzak yardm, ev-hasta ziyaretleri, ocuklarn ihtiyalarnn tespiti yaplmakta, ikinci el eyalar temizlenip datlmakta, festival organizasyonu, dileke yazma, yeil kart karma, maddi yardm, sosyal yardm ileri, okul ve bayram yardm, yoksul ve engellilerin kamu kurulularndaki ilerine destek olma gibi faaliyetler yrtlmektedir. Kadn rgtlerinin kadn danma merkezleri Kadn rgtlerinin kadna ynelik iddetle mcadele alannda uzmanlam kadn danma merkezleri genellikle hiyerarik olmayan bir yapda ve bamsz faaliyet gstermektedir. Kadn rgtlerinin kadn danma merkezleri projeler ve balarla faaliyetlerini srdrmektedir. Kadn rgtlerine bal danma merkezlerinin yneticisi bulunmamaktadr. Kadn danma merkezi alan ve gnllleri, merkezin ileyii konusunda inisiyatif sahibidir. blmne dayal bir ileyi vardr. Kadn danma merkezlerinde alacak kiilerde aranan temel nitelikler: kadn olmak, kadn bak asna sahip olmak, kadn hareketinin iinde olmak, kuruluta gnll alm olmak, toplumsal cinsiyet ve kadna ynelik iddet konusunda farkndal yksek olmaktr.
27
Kadn rgtlerine bal KDMlerde telefonla, yz yze ya da internet yoluyla bavuru alnmaktadr. Bavurular deerlendirilmekte ve kadnlar ihtiyalar dorultusunda ilgili kurululara ynlendirilmektedir. Kadnlar, danma merkezine snmaevi, hukuki destek, psikolojik destek, i bulma, ekonomik destek talebiyle bavurmaktadr. Kadn danma merkezleri imkanlar dahilinde bu talepleri karlamaya almakta ya da ilgili kurululara ynlendirme yapmaktadr. Kadn danma merkezlerinde yrtlen almalar Snmaevi; Tbbi destek; Hukuki destek; SHEK snmaevlerine ynlendiriliyor. Belediyelerin snmaevlerine ynlendiriliyor. Salk kurulularna ynlendiriliyor ve gerektiinde elik ediliyor. Baronun adli yardm birimine ynlendiriliyor. Gnll avukatlar KDMde danmanlk yapyor. Gnll avukatlar kendi ofisinde destek veriyor. Baz davalarda durumalara katlm salnyor. Psikolojik destek; Tam zamanl psikolog. Yar zamanl psikolog. Gnll psikolog. Dier KDMnin psikolouna ynlendirme. Psikiyatrik destek; Hastanelere ynlendiriliyor. bulma; Ev bulma; Maddi destek; Mesleki kurs; Eitim; Sosyal aktivite; Grup almalar; Kre; Burs: E dost, evre araclyla. KDMye eleman talebi ile yaplan bavurular deerlendiriliyor. Snmaevinde kalan kadnlar iin SYDV araclyla kira yardm. Kuruluun ba kasasndan yol paras, birka gnlk otel paras karlanyor. Kil almas, el sanatlar, tak tasarm. ngilizce kursu veriliyor Seminerler, festivaller, panel, kurs, film gsterimi. Bilin ykseltme almalar. Kadna ynelik iddet konusunda farkndalk almalar. Kiisel ilikilerle kre kontenjanlarndan yararlanlyor. Baz KDMlerde oyun odas mevcut. Kiisel ilikilerle burs salanyor. Refakat/Transfer; Gerekli durumlarda gn iinde merkezde bulunan gnll tarafndan salanyor. Kiisel ihtiyalar; Bilgilendirme materyalleri; Yeni ve ikinci el kyafet ba olursa kadnlara ulatrlyor. KDMyi tantc bror var.
28
letiim olanaklar (Telefon, faks, internet ihtiyac); Gerekli durumlarda KDM olanaklarndan yararlanlyor. Tercman; ocuklar; Gerekli durumlarda yakn evrenin destei ile salanyor. ocuklara ynelik psikolojik destek kuruluun psikolou tarafndan salanyor.
Kadn rgtlerine bal kadn danma merkezleri belirlenmi olan ilkeler erevesinde faaliyetlerini srdrmektedir. Bu temel ilkeler u ekilde sralanabilir: iddet uygulamamak, hiyerariyi reddetmek ve almalar rotasyon ile srdrmek. Bavurularda; Yarglamamak, sulamamak, aktif dinlemek, kadn adna karar almamak, bilgilendirmek ve ynlendirmek. Kadn rgtlerine bal KDMler, bir e-grup zerinden iletiim kurmaktadr. Ayrca her yl farkl kez bir ehirde dzenlenen Kadn Da(ya)nma Merkezleri ve Snaklar Kurultaynda bilgi ve deneyimlerini paylamaktadr. Baz illerde l Koordinasyon Kurullar, ilgili kurum ve kurulularla kadn danma merkezlerini bir araya getirmektedir. Buna ek olarak KDMlerin bal olduu kadn rgtlerinin iinde yer ald elektronik iletiim alarndan da faydalanlmaktadr. KDMler tantmlarn bror, TV - radyo programlar, web sitesi, mahalle toplantlar, bilgilendirme toplantlar araclyla yapmaktadr. KDMler yrttkleri almalara ilikin deerlendirmeyi; bavurulara ilikin istatistikler, toplantlar, dier kadn danma merkezlerinin katlmyla gerekletirilen organizasyonlar, eklinde gerekletirdiklerini belirtmitir. Deerlendirme sonular erevesinde ileyile ilgili dzenleme yaplmaktadr. Gnlllk kadn rgtlerine bal KDMler iin nemli bir mekanizmadr. Gnlllere seminerler, kuruluun eitli etkinlikleri ve TV-radyo yaynlar araclyla ulalmaktadr. Kadn danma merkezine destek verecek gnlllere kurulu tarafndan toplumsal cinsiyet, kadna ynelik iddet, kadn danma merkezi ileyii, bavuru alma teknikleri konularnda eitim verilmektedir. Gnlller danma merkezlerinde bavuru alma ve takip etme, etkinlik organize etme, refakat, balar dzenleme, ilgili toplantlar takip gibi ileri yrtmektedir.
2.1.3.5 Fiziki koullar

Trkiyede snmaevlerinin fiziki koullarna ilikin belirlenmi bir standart yoktur ve bu konuda bir modelden sz etmek gtr. Snmaevinin fiziki koullar, bal bulunduu kuruluun imknlar ve konuya verdii nem lsnde farkllk gstermektedir. Fiziki koullarla ilgili ok sayda problem mevcuttur. Bunlarn banda fiziki meknlarn geni ve eitli olmamas ile ocuklarn ve farkl gereksinim gruplarnn ihtiyalarnn gzetilmemi olmas gelmektedir. ncelenen snmaevlerinin fiziki koullarna ilikin uygulamalar u ekildedir: Snmaevlerinin tamamna yakn mstakil binalarda faaliyetini srdrmektedir. Bu binalar genellikle bir sokakta yer alan iki katl ya da birka katl bina biimindedir. Baz
29
snmaevleri bir yerleke ierisinde yer alan binada, kk bir blm de apartman dairesinde faaliyet gstermektedir. stasyon tipi snmaevi ocuklara ynelik hizmet veren ok katl bir merkezin kendilerine ayrlm olan bir blmn kullanmaktadr. Bu binalarn nemli bir blm snmaevi ihtiyalar dorultusunda ina edilmemitir. Bu nedenle fiziki koullar bakmndan skntlar yaanmaktadr. Ancak son drt ylda belediyeler tarafndan alan snmaevlerinin bir ksmnn ihtiyalar dorultusunda ina edildii veya mevcut bir binann snmaevi ihtiyalar dorultusunda yaplandrld grlmektedir. Belediyelere bal snmaevlerinin tamamnn mlkiyeti belediyeye aittir. STlerin snmaevi binalar belediye destei ile salanmaktadr. Bu iki ekilde gereklemektedir. Belediye kendine ait bir binay snmaevi iin tahsis edebilmekte ya da ST tarafndan belirlenen bir binann kirasn demektedir. stanbulda bir kadn vefatndan ksa bir sre nce kendine ait bir binay sadece kadn snmaevi olarak kullanlmak zere belediyeye balamtr ve gerekli fiziki dzenleme yapldktan sonra bu bina snmaevi olarak faaliyet gstermeye balamtr. Tm snmaevlerinde yatak odas-yatakhane, salon-oturma odas, mutfak, banyo, tuvalet, alan odas bulunmaktadr. Ayrca baz snmaevlerinde idare odas, sosyal servis, ilk kabul odas, faaliyet odas, revir, ett, kre, oyun odas, ariv odas, ktphane, amart odas, yemek odas, depo-kiler bulunmaktadr. Bir snmaevinde tm yatak odalar iki kiiliktir. Bu odalarda tek kiilik olan ancak gerektiinde iki kiinin kullanabilecei bir mekanizmas olan yataklar bulunmaktadr. ocuklu kadnlarn kalmas halinde ocuklar bu yataklarda uyuyabilmektedir. Bir baka snmaevinde her odada kanepe bulunmaktadr. Bu odalar gndz oturma odas, geceleri yatak odas olarak kullanlmaktadr. Bir dier uygulama da yatakhanedir. Baz snmaevlerinde yatak says 20yi bulan yatakhaneler vardr. Bunlardan bazlarnda ocuklar anneleri ile ayn odada kalrken baz snmaevlerinde ocuklar iin ayr yatakhaneler bulunmaktadr. Baz snmaevlerinde oyun ya da yemek odas bulunmazken birden fazla alan odas bulunmaktadr. Krei bulunmayan snmaevlerinde oyun odas bulunmasna zen gsterilmektedir; buna ramen hem krei hem de oyun odas bulunmayan snmaevleri mevcuttur. Ayrca ok sayda snmaevinde okula devam eden ocuklar iin ayrlm alma odas bulunmamaktadr. Az sayda snmaevinde sosyal servis olarak da adlandrlan grme/danma odalar bulunmaktadr. Grmeler genellikle idare odas ya da alanlarn odalarnda gerekletirilmektedir. Baz snmaevlerinde ilk kabul odas bulunmaktadr. Gece saatlerinde snmaevine gelen kadnlar bu odalara alnmakta, ilgili meslek eleman grme yaptktan sonra uygun bir odaya ya da kurulua yerletirilmektedir. Uzun sredir faaliyet gsteren snmaevlerinde ariv odas bulunmaktadr. Baz snmaevlerinde kurslar, eitimler ve grup almalarnn gerekletirildii etkinlik odalar mevcutken ok sayda snmaevi bu tip etkinlikler iin salon veya oturma odasn kullanmaktadr. Bu durum etkinlie katlmayan kadnlar asndan sknt yaratabilmektedir.
30
Tek katl binalarda giriteki odalar, iki ya da ok katl binalarda ilk kat daha ok idari blm olarak kullanlmaktadr. Baz snmaevlerinde idari blm herkesin grebilecei/ grlebilecei caml blmelerle ayrlmtr. Hem belediye hem de SHEKe ait ok sayda snmaevinde yemekler zel yemek irketleri tarafndan getirilmektedir. Bu nedenle mutfaklar sadece kahvalt ya da ay, pasta iin kullanlmaktadr. Baz belediyelerde mutfakla birlikte yemek salonu ve kileri bulunmaktadr. Baz belediyelerde yemekler aevinden gnde bir kez gelmekte, le ve akam ayn yemekler yenmektedir. Bu uygulama hamile, salk durumu nedeniyle diyet yapan kadnlar ise ocuklar iin nemli bir sorundur. Snmaevlerinin genellikle banyo ve tuvaletler ortaktr; ancak zellikle son dnemde alan snmaevlerinde birden fazla banyo ve tuvalet bulunmasna zen gsterilmitir. Az sayda snmaevinde ocuklar iin tuvalet ve lavabo bulunmaktadr. Baz snmaevlerinde bahe bulunmaktadr. Bahesi olmayan snmaevleri iin bu durum nemli bir sorun olarak varln srdrmektedir. ok katl snmaevlerinin pencerelerinde zellikle intihar giriimlerinin nne gemek iin demir parmaklklar bulunmaktadr. ncelenen lkelerde, farkl yaplardaki snmaevlerinin ounluunda kadn ve ocuklarnn birlikte kalabilecei ayr bir oda bulunduu ortak kullanm alanlar dier kadnlarla paylat grlmektedir. Snmaevlerinin nemli bir ksm avlusu ya da bahesi olan mstakil bir evi kullanmaktadr. Baz snmaevlerinde bir ya da birka apartman dairesi snmaevi olarak kullanlmaktadr. Kadnlar ocuklaryla birlikte bir dairede kalmakta, bununla birlikte tuvalet, banyo, mutfak gibi olanaklar birka kadn ile paylamaktadrlar. Baz snmaevlerinde 2 ya da 3 kadn ayn yatak odasn paylamaktadr. ocuklarn ayr bir odas olmaktadr. Baz snmaevleri hostellerden olumaktadr. Hostellerin bir ksmnda ocuklu kadnlar birlikte kalmakta, ortak kullanm alanlarn dier kadnlarla paylamaktadr. ocuksuz kadnlar iin olan hostel ayrdr. Baz snmaevleri Toplu Konut daresinden kiralanan bir apartman iindeki daireleri kullanarak hizmet vermektedir. Grup evi olarak kullanlan snmaevlerinde tuvalet, banyo, mutfan ortak kullanma dahil olduu, yatak odalarnn, kadnlarn ocuklaryla birlikte kalmasna uygun olarak dzenlendii grlmektedir. Snmaevlerinin bir blmnde kadnlarn odalarnn iinde kk bir mutfak, banyo ve tuvalet bulunduu; bazlarnn odalarnda bir lavabo bulunduu; bazlarnda ortak mutfakta her kadnn mutfak eyalar ve malzemelerini koymalar iin ayr blmelere sahip olduu, ortak mutfakta kadn iin ayr bir buzdolab bulunduu grlmektedir. Birok snmaevinde kadnlar kendi yemeklerini kendileri piirmektedir. Bu olanaklarn kadnlarn benlik sayglarnn korunmasnda etkili olduu belirtilmektedir. Snmaevleri genellikle bahesi ya da avlusu olan birka katl mstakil evleri kullanmaktadr. Bahenin varl, ocuklar iin oyun alan yaratmakta, kadnlarn gvenli bir ortam iinde ak havada zaman geirebilmelerini salamaktadr. Bahenin snmaevi binasnn ortasnda yer alan bir avlu iinde yer almas, gvenliin en st dzeyde salanabilmesi asndan etkili olmaktadr.
31
Snmaevlerinin nemli bir ksmnda, kadnlarn ocuklaryla birlikte kalabilecei ayr bir odann olmasnn, kadnlarn mahremiyetlerini korumak ve ayn odann paylalaca kadnlarla yaanabilecek atmalarn nne gedebilmek iin yararl olduu dnlmektedir. Bu fiziksel yap, kadnn birey olarak kabulnn de gstergesi olarak deerlendirilmektedir. Bununla birlikte salon, mutfak, banyo gibi yaam alanlarnn ortaklaa kullanlmas, dier kadnlarla iliki gelitirilebilmesi ve dayanma ruhunun yaratlabilmesi iin gerekli olmaktadr.
2.1.3.6 Gvenlik nlemleri

ncelenen snmaevlerinin gvenlikle ilgili ald en temel tedbir snmaevi adresinin gizli tutulmasdr. Snmaevlerinin nemli bir blm snmaevlerinde gvenlik grevlisi bulundurmaktadr. Sivil toplum rgtleri gvenlik grevlisi istihdam etmeme eilimindedir. STlerin snmaevlerinin gvenliinin salanmas imzalanan protokol kapsamnda, Emniyet Genel Mdrlnn sorumluluundadr. Herhangi bir gvenlik tehdidinde irtibat kiisi aranmakta ve polis ksa sre iinde snmaevine gelmektedir. Snmaevi adresinin gizlilii ve gvenlik grevlisi dnda snmaevlerine dardan gelebilecek gvenlik tehditleri iin gvenlik kameras, gvenlik alarm bulundurulmaktadr. Gvenlik nedeniyle kap tannmayan kiilere almamaktadr. Baz snmaevlerinde bir panik dmesine baslmas halinde ilgili kiilerin sisteme girilmi olan mobil telefonlarna acil durum ars gelmektedir. Buna ek olarak baz snmaevlerinde kadnn einin karakola gelerek kadna ulamaya almas halinde bu durum karakol tarafndan snmaevi grevlilerine bildirilmekte ve snmaevi gerekli tedbirler alnmaktadr. Kadnlara mahkemeye gidileri ve can gvenlii tehdidi altndaki kadnlarn baka bir ildeki snmaevine nakli srasnda polis refakati salanmaktadr. ldrlme tehdidi altndaki kadnlarn gvenlii; kadnn snmaevinde fark bir isimle arlmas, geldii ehri sylememesi, kadn bulmak zere snmaevine girmesinden phelenilen kadnlarla grmenin baka bir kii tarafndan tekrarlanmas gibi uygulamalarla salanabilmektedir. Snmaevlerinin nemli bir blmnde can gvenlii tehdit altnda olan kadnlar snrl srelerle dar kmaktadr. SHEK snmaevine kalan bir kadnn nakli iin ncelikle il mdrl yaz ile bilgilendirilmekte, l Mdrl Genel Mdrlk ile grerek kadnn nakli iin uygun bir yer belirlenmesi istenmektedir. ldrlme tehdidi altndaki kadnlarla ilgili yazmalar kod isimlerle yaplmaktadr. Nakiller kadn polis refakatinde yaplmaktadr. Ayrca bir snmaevinde, nakil edilen kadnn izlenmesi riskine kar tedbir olarak kadnlarn otogardan deil, otobs otogardan ktktan sonra yoldan araca bindirildii belirtilmitir. Evine dnmeye karar veren kadnlar iin baz snmaevlerinde kadnn yaknlarna bir taahhtname imzalatld, yasal bir geerlilii olmasa da bu uygulamann baz durumlarda yeniden iddet uygulama konusunda caydrc olabildii belirtilmitir. Ayrca snmaevindeki kadnlar 4320 Sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanun hakknda bilgilendirilmektedir. Baz snmaevlerinde, evine dnmeye karar veren kadnlarn talebi halinde il mdrlnde e ile grld ve iddet uygulamas halinde karlaaca yasal yaptrmlar hakknda bilgi verilmektedir. Buna ek olarak madde bamll olan elerin ilgili kurumlarda tedavi grmesinin salanabilmektedir.
32
iddet uygulamamak tm snmaevlerinde geerli bir kuraldr. Snmaevlerinde kadnlarn kendilerine ve birbirlerine zarar vermelerinin nne geilmesine ilikin eitli uygulamalar mevcuttur. Kesici, delici aletler snmaevine alnmamaktadr. Snmaevlerinde kalan ocuklarn okul mdrnn ibirlii ile kayd gizli tutulmakta, ocuklar misafir renci ya da baka bir okula kaytl olarak gsterilebilmektedir. ncelenen lkelerdeki snmaevlerinin gvenliini salamak zere eitli uygulamalar gerekletirilmektedir. Adresin ve telefon numarasnn gizli tutulmas en temel nlemdir. Kadnlarla birlikte gvenlik plan yaplmaktadr. Snmaevlerinin ounluunda gvenlik eleman bulunmad anlalmtr. Polisle yakn ibirlii halinde alld bildirilmitir. Birok snmaevinin dorudan polise bal alarm sistemi bulunmaktadr. zel gvenlik irketlerine uyar gnderen alarm sistemi bulunan snmaevleri vardr. ngilterede bulunan bir snmaevinde zel gvenlik irketine uyar gnderen alarm sistemi ayn zamanda polise de uyar gndermektedir. zlenme durumunda evin giriinde dorudan polisin arand telefon bulunmaktadr. Ciddi dzeyde tehdit altnda olan kadnlar iin GPS (yer belirleme sistemi) sistemi gelitirilmitir. Birok snmaevi polis karakoluna olduka yakn mesafede bulunmaktadr. Polis belli aralklarla snmaevi evresinde devriye gezerek gvenlii salamaktadr. Snmaevinin girii ve bahesi kamera sistemi ile izlenmekte, bahelerin etraf yksek duvar ve itlerle korunma altna alnmaktadr. Bahe kapsndaki megafonlu ve zil ile balant kurulduktan sonra kap almaktadr. Megafonla birlikte grntl zil sistemi kullanlmaktadr. Snmaevine giri kapsndaki sisteme kod yazlarak, giri salanmaktadr. Pencere camlar kurungeirmez ya da krlmayan camlarla kapldr. Asl giri kaps ile giri kaps gibi grnen iki farkl kap bulunmaktadr. Snmaevlerinin byk ksmnda pencerelerin demir parmaklkla gvenli hale getirildii anlalmtr. Almanyada bulunan bir kadn snmaevindeki gvenlik kurallar dikkat ekmektedir. Kadnlar bir buluma noktasndan alnp, snmaevine dolayl yollardan geilerek getirilir. Kadnlarn taksiyle eve gelmelerine, eve herhangi bir sipari vermelerine izin verilmemektedir. Herhangi bir kiiye ya da kuruma telefon zerinden kadnlara dair bilgi verilmemektedir. zlendiklerini anlayan kadnlarn polisi arayabilmesi iin evin giriinde polisi dorudan arayabilecekleri telefon bulunmaktadr. Bulunma riski altnda olan kadnlar, uzakta bulunan baka bir snmaevine ynlendirilmektedir. Baz snmaevlerinde yaamsal tehlike altnda bulunan kadnlar iin gizli apartman dairelerini kullanmaktadr. Kadnlar hakknda kurumlara kimlii aklayc bilgi verilmemektedir. Buna ilikin ilgin bir uygulama rnei Kadn Snmaevinde tehdit altndaki kadnlar iin kod isim kullanlmasdr. eitli devlet kurumlar, banka, adli kurumlar ile alrken, gizlilik ilkesine uyulur ve kadnn adresi gizlenir. Kadnlara ulalmasn engellemek amacyla, kadnlara yeni sim kartlar verilmesi de farkl bir uygulama rneidir.
2.1.3.7 Kadn snmaevine giri

Snmaevine 7 gn 24 saat kabul asgari standartlardan biridir. Ancak sekiz ilde snmaevlerinin nemli bir blm 7 gn 24 saat kabul yapmamaktadr. Az saydaki snmaevine gece kabul ok acil durumlar iin geerli olan icaplk sistemi ile yaplmaktadr.
33
Kadnlarn gece 183 aramas durumunda kadndan en yakn polis merkezine gitmesi istenmektedir. Bir snmaevi alan polis merkezine giderek kadn snmaevine gtrmektedir. SHEK snmaevlerine gece saatlerinde gelen kadnlar genellikle snmaevi iinde yer alan ilk kabul odasnda ya da uygun bir odada geceyi geirmekte ve ertesi sabah yaplan grme sonucunda hazrlanan rapor dorultusunda snmaevine kabul edilmektedir. Snmaevine kabul onay il mdrlnce verilmektedir. Belediyelere bal baz snmaevleri de icaplk uygulamasn hayat geirmitir. Snmaevi koordinatrlerinin telefonu 183 Aile, Kadn, ocuk, zrl Sosyal Hizmet Hattnda ve ildeki polis merkezlerinde bulunmaktadr. Polisin icaplar aramas durumunda KDM ve snmaevinden bir kii gece kadn alarak snmaevine gtrmektedir. Bir belediyede gece polise ulaan kadnlar belediyenin halkla ilikiler nbeti memurluuna gtrlmektedir. Buradan sosyal iler mdrl yetkililerine bilgi verilerek kadnn snmaevine ulamas salanmaktadr. Kadn ticareti ile mcadele alannda alan sivil toplum rgtlerinin snmaevlerine ynlendirme Emniyet Genel Mdrl (EGM) ile imzalanan protokol erevesinde EGM Yabanclar ubesi tarafndan yaplmaktadr. Bir kadn ticareti madurunun tespit edilmesi durumunda kadn bulunduu ilden Ankara ya da stanbul Yabanclar ubesine bir polis refakatinde getirilmektedir. Yabanclar ubesi yetkilileri snmaevi koordinatrlerini arayarak durumu bildirmekte ve snmaevinden ihtiyaca gre bir ya da birka kii yabanclar ubesine giderek kadn snmaevine gtrmektedir. Bir belediye SHEK il mdrlnden snmaevi iin bir kadn ynlendirilmesi halinde KDM kadnla grme yapmadan bo yer var ise kadn snmaevine kabul etmektedir. Bu, kadnn yaadklarn birok kez anlatmasnn nne gemesi bakmndan rnek alnmas gereken bir uygulamadr. Snmaevine kabul iin kadnlardan nfus czdan veya fotokopisi, bulac hastal olmadna ilikin salk kurulu raporu, adli sicil kayd, nfus kayt rnei, ilgili birimin onay yazs, snmaevinde kalmak istediine dair dileke istenmektedir; ancak snmaevlerinin tamamna yakn bu belgelerin hibiri olmasa da kadn snmaevine kabul edebildiklerini belirtmitir. Bu belgeler snmaevi alanlarnn refakati ya da destei ile daha sonra temin edilmektedir. Baz snmaevleri kimlik belgesini snmaevine giri iin zorunlu tutmaktadr. Kadn ticareti ile mcadele alannda uzmanlam snmaevlerine polis tarafndan yaplan ynlendirmelerde kabul iin yabanclar ubesi tarafndan dzenlenen belge yeterli olmaktadr. Snmaevlerie ilk kabulde izlenen aamalar tm kurulularda benzerlik gstermektedir. lk kabul srecindeki uygulamalar tanma, ihtiyalarn tespiti, snmaevi ileyii ve kurallarn aktarlmas, zellikle gizlilik ilkesi hakknda bilgilendirme (Kadnlar SHEK il mdrlnde iken gizlilik ilkesini ihlal etmeyeceine dair bir taahhtname imzalamaktadr), snmaevinin tantlmas ve uygun bir oda gsterilmesi, deerli eyalarnn emanete alnmas, acil kiisel ihtiyalarn karlanmas (amar, di fras vb.), gerekli resmi evraklarn fotokopisinin alnmas, grme formunun doldurulmas eklinde sralanabilir. Bu ilemler kadnn durumuna gre farkllk gsterebilmektedir. Baz snmaevlerinde tanma ve deerli eyalarn emanete alnmasndan sonra kadnn yemek yemesi, du almas ve dinlenmesi salanmaktadr. Baz durumlarda ilk grme iin bir iki gn kadnn
34
kendini toparlamas beklenmektedir. ncelenen lkelerdeki kadn snmaevlerinin tamamnda 7 gn 24 saat kabul yapld grlmektedir. Gece kabul sreci snmaevinde gece grev yapan kiiler, kadn danma merkezinde akam saatlerinde grev yapan kiiler ya da snmaevinde kalan kadnlar tarafndan gerekletirilmektedir. Gece kabul srecinde kadnlarn kolaylkla ulaabildii acil yardm hatt hayati nem tamaktadr. Baz lkelerde snmaevleri her gn snmaevine kabul edilebilecek kadn ve ocuk saysn acil yardm hattna bildirmektedir. Kadnlar bu bilgi erevesinde uygun snmaevine ynlendirilmektedir.
2.1.3.8 Snmaevinde kal sresi

Snmaevinde kal sresinin snmaevinin bal olduu kurulua gre farkllat grlmektedir. Kadnlar SHEK snmaevlerinde 3 ay kalabilmektedir. Uzatma gerektiren durumlarda snmaevi yneticisi tarafndan uzatma nedenini bildiren bir rapor hazrlanarak ve il mdrlne iletilmekte ve il mdrl tarafndan 3 ay sreli uzatma talebi onaylanmaktadr. kinci uzatma iin uzatma talebinin gerekesini bildiren ikinci bir rapor yazlarak onay iin Genel Mdrle iletilmektedir. Genel Mdrln onay vermesi halinde ikinci uzatma gerekletirilmektedir. SHEK snmaevi yneticileri zellikle ldrlme tehdidi altndaki kadnlar ve ocuk annelerin uzun sre snmaevinde kalabildiini belirtmitir. SHEK ynetmeliini esas alan belediyelere bal snmaevlerinde kal sresi 3 ay olup sre snmaevinin bal olduu birimin onay ile uzatlmaktadr. Baz belediyelerde sre 1 ay ile snrldr. stasyon tipi snmaevinde sre birka hafta ile snrl olmasna ramen baz durumlarda kadnlarn 6 ay kalabildii belirtilmitir. Kal sresine ilikin en iyi uygulamalardan biri, Kkekmece Belediyesi tarafndan gerekletirilmektedir. Bu snmaevine gelen her kadna 2 ay dinlenme sresi tannmaktadr. Bu sre iinde kadnlarn dinlenmesi, psikolojik destek almas, sosyal etkinliklere katlmas salanmaktadr. Bu sre kadnn durumu ve talebine gre daha uzun ya da ksa olabilmektedir. Bu srenin ardndan kadnn bir i bulmasna yardmc olunmaktadr. bulan kadnn en az 6 ay snmaevinde kalarak almas ve para biriktirmesi beklenmektedir. Daha sonra kendine ev bulan kadnlar iin SYDVdan 6 aylk kira ve belediyeden ev eyalar temin edilmektedir. Kal sresi kadnlarn fiziksel ve psikolojik olarak kendini toparlayamamas, hamile ya da yeni doum yapm olmas, ldrlme tehdidinin olmas, ocuk anne olmas, i veya ev bulamamas, fiziksel bir sakatlnn olmas gibi nedenlerle 1 ay ile 2 yl arasnda uzatlabilmektedir. Uzmanlam STlerin snmaevinde kal sresi ihtiya dorultusunda uzatlmaktadr. Yararlanclarn daha ok yabanc uyruklu olan kadnlarn oluturduu bu snmaevlerinde kal sresi zellikle Trkiyede mahkeme sreci devam eden ve sreci takip etmek isteyen kadnlar iin uzamaktadr. Uzun sre kalmak ve almak isteyen kadnlar insani vize bavurusunda bulunmaktadr. ncelenen lke rneklerinde, snmaevi yapsyla balantl olarak kal sresi snrnn farkllat anlalmtr. Snmaevlerinin temel amacnn barnma hizmetiyle birlikte kadnn glendirilmesi olduu dnldnde snmaevlerinde kal sresinin uzun olmas gerei ortaya kmaktadr. rneklerin nemli bir blmnde sre snrlamas
35
yoktur. Sre planlamas, kadnlarn istekleri, koullar ve gereksinimleri dorultusunda daha esnek koullarda yaplmaktadr. ncelenen rneklerde kal sresinin uzun olmas, kadnlarn iddetin etkilerinden uzaklamalar, glenmeleri ve istekleri dorultusunda bamsz bir yaam kurmalar, iddetle mcadele srecindeki yasal ilemlerini balatp tamamlayabilmeleri ya da gvenlik koullarn salayarak evlerine dnmeleri iin kadnlara nemli frsatlar sunmaktadr.
2.1.3.9 Giri k saatleri

Snmaevlerinin tmnde giri k saatlerine ilikin eitli dzenlemeler mevcuttur. Snmaevine giri saati 16.00 ile 21.00 saatleri arasnda deimektedir. Gece alan kadnlar iin esneklik salanmaktadr. ncelenen lke rneklerinde giri k saatlerine ilikin bir snrlama olmad grlmtr.
2.1.3.10 Planlama
Snmaevlerinin temel faaliyetlerinin bir plan dahilinde srdrlmesi son derece nemlidir. htiyalar dorultusunda kadn ve ocuklarn aktif biimde yer ald bir planlama sreci snmaevinin amacna uygun ilemesinin n koullarndan biridir. Snmaevinde kadnlara ynelik almalarn kadn danma merkezi zerinden yrtlmesi planlarn aksamadan yrtlmesi bakmndan nemli bir avantaj salamaktadr. llerdeki snmaevlerinde alan saysnn az olmas, kadnlarn gn iinde beliren acil ihtiyalar, kadnlara sunulan hizmetlere ilikin oturmu bir mekanizma olmamas gibi nedenlerle planlama yapmann gletii belirtilmektedir. Bu snmaevleri genellikle gnlk planlama yapabilmektedir. Baz snmaevleri meslek elemanlar ile her ay, uzatma sreleri ve faaliyetlerle ilgili planlama yaptklarn belirmitir. Baz snmaevleri daha ok haftalk gezi, kurs, refakat, nakil gibi ileri planlayabildiklerini belirtmitir. Snmaevinde yrtlen faaliyetler genellikle ynetici ve alanlar tarafndan planlanmaktadr. Az sayda snmaevinde planlama srecine kadn ve ocuklar dahil edildii grlmektedir. ncelenen lkelerde almalarn kadn ve ocuklarn ihtiyalar dorultusunda hazrlanan bireysel planlar dahilinde gerekletirildii grlmektedir.
2.1.3.11 Kadnlara ynelik almalar

Kadn snmaevleri kadn ve ocuklara eitli alanlarda destek sunar. ncelenen snmaevlerinde yrtlen almalar u ekildedir.
Tbbi Destek
SHEKe bal snmaevleri, bir ifre ile internet zerinden Sosyal Gvenlik Kurumu sistemine sosyal gvencesi olmayan kadnlarn kaydn yapmaktadr. Daha sonra kadnlar sevk ile devlet hastanelerine ynlendirilmekte, kadnlarn tedavileri cretsiz olarak gerekletirilmektedir. Kadnlarn kayd snmaevinden ayrlnn hemen ardndan sistemden silinmektedir. lalar anlamal eczanelerden cretsiz alnmaktadr. Sosyal gvencesi olan kadnlar bu sisteme dahil edilememektedir. Bu nedenle ilalar iin denmesi gereken pay snmaevleri iin bir gider olarak belirmektedir. Baz snmaevleri bunu SYDV aracl ile saladklarn, baz snmaevleri kendi btelerinden karladklarn, baz snmaevleri ise bu konuda sknt yaadklarn belirtmektedir. Kaymakamlkla ibirlii halinde faaliyetini srdren bir snmaevinde kadnlar devlet
36
hastanelerine ynlendirilmekte, hastane faturalar Kaymakamla iletmektedir. SHEKe bal baz snmaevlerinde grev yapan hemireler, tedaviye ihtiyac olan kadnlar hastanelere ynlendirmekte, gerekli durumlarda kadnlara refakat etmekte ve ilemlerini takip etmektedir. Hemireler, kadnlarn ilalarnn dzenli alndnn takibini yapmakta, hastalklardan korunma yollar hakknda bilgilendirme yapmaktadr. Belediyelere bal snmaevleri SGK sisteminden yararlanamamaktadr. Belediyeler bu nedenle daha ok kadnlarn yeil kart karmasna yardmc olmaktadr. Baz snmaevlerinde tedavi giderleri belediye btesinden karlanmaktadr. Baz snmaevleri belediyeye bal tp merkezlerinden yararlanmaktadr. zel hastaneler ile protokol olan belediyeler de vardr. Protokol erevesinde, kadnlar sevk kd ile anlamal hastanelere gitmekte ve tedavilerini cretsiz gerekletirebilmektedir. Rotary, Lions gibi kurulularla ibirlii yapan belediyeler bulunmaktadr. Anlamal eczanelerden alnan ilalarn paras bu kurulular tarafndan denmektedir. STlere bal uzmanlam iki snmaevinde kadn ticareti madurlarnn tedavileri 2003/6565 sayl Bakanlar Kurulu Kararnca Salk Bakanl tarafndan yaynlanan genelge ile tm hastanelerde cretsiz gerekletirilmektedir. Salk Bakanl tarafndan hazrlanan matbu sevk kad ilgili Vali Yardmcs tarafndan onaylandktan sonra, kadnlar bu sevk ile devlet hastanelerinde tedavilerini cretsiz gerekletirmektedir. ncelenen lkelerde snmaevlerinin ounda, kadnlar iin tbbi destek ynlendirme yoluyla salanmaktadr. Az saydaki snmaevinde salk personeli almaktadr. Baz snmaevlerinde belli aralklarla kuruma tbbi danmanlk iin gelen salk grevlileri bulunmaktadr. Kadnlara tbbi destek sunulmas zellikle hamile, krtaj yaptrma istei olan, kk bebeklere sahip, srekli tedavi gerektiren salk sorunlar olan kadnlar asndan byk nem tamaktadr.
Hukuki Destek
SHEKe bal snmaevleri, hukuki danmanlk ve avukat talep eden kadnlar barolarn adli yardm birimlerine ynlendirmektedir. Baz snmaevleri, kadnn kuruluta kaldna dair bir belge dzenlemektedir. Kadnlar baka bir belge sunmadan bu belge ile adli yardm birimlerinden kolaylkla yararlanabilmektedir. Baz snmaevleri de barolarn yan sra STlerin gnll avukatlarndan destek aldklarn belirtmitir. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) erevesinde kadnlara cretsiz hukuki destek saland da belirtilmitir. STlere bal uzmanlam snmaevlerinde hukuki destek gnll avukatlar salanmaktadr. Baz durumlarda yasal srele ilgili masraflar projeler aracl ile karlanmaktadr. Bir snmaevinde kadnlara ynelik ilgili hukuki bilgileri ieren Trke ve Rusa dillerinde bir bror hazrlanmtr. ncelenen lkelerde snmaevlerinin hepsinde hukuki konularda danmanlk hizmeti verilmektedir. Bu hizmet kadnlar hukuki haklar konusunda bilgilendirme, avukatlara, adli kurumlara ynlendirme eklinde yaplmaktadr. Baz snmaevlerinde kuruma belli aralklarla gelen avukatlar bulunmaktadr. Baz snmaevlerinde ise kurum ile anlamal avukatlarla ibirlii yaplmakta ya da aile ii iddet konusunda uzmanlam avukat dernekleriyle balant kurulmaktadr. Snmaevlerinde kadnlara hukuki danmanlk hizmeti verilmesi ve baz kurumlarda
37
bunun profesyonel olarak avukatlar tarafndan gerekletirilmesi, kadnlarn haklarn renmeleri ve hukuki sreleri balatmas kadnlarn korunmas ve glenmesi asndan byk yarar salamaktadr. Kadnlarn polisle ve savclkla grme ve mahkeme durumalar srecinde kadnlara snmaevi alanlar ya da kadnlar tarafndan elik edilmesi, kadnlarn cesaretlendirilmeleri, kendilerini daha gl hissetmeleri ve gvenliklerinin salanmas ve hukuki haklarndan yararlanmalarn salamada etkili olmaktadr.
Psikolojik ve Psikiyatrik Destek

Psikolojik destek genellikle snmaevinde grev yapan psikologlar tarafndan salanmaktadr. Bir snmaevinde gerekli durumlarda devlet hastanesinden bir psikolog snmaevine gelerek kadnlara psikolojik destek salamaktadr. stanbul Avrupa yakasndaki kurulularn nemli bir blm Bakrky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesi, Anadolu yakasndaki Snmaevleri ise Erenky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesi ile ibirlii ile psikolojik ve psikiyatrik destek salamaktadr. Dier illerde devlet hastanelerinin psikiyatri servislerine ynlendirme yaplmaktadr. Yine gerekli durumlarda SHEKe bal kurululardan bu konuda destek salanabilmektedir. rnein baz snmaevleri SHEKin Aile Danma Merkezinden destek almaktadr. Belediyelere bal snmaevleri de gerekli durumlarda hastanelerin psikiyatri servislerine, belediyeye bal polikliniklere ynlendirme yaplmaktadr. Bir belediye, rehberlik aratrma merkezine ynlendirme yapmaktadr. STlere bal snmaevlerinde kadna ynelik iddet ve kadn ticareti konularnda uzmanlam psikologlar grev yapmaktadr. Bir snmaevinde psikolog yar zamanl almakta ve snmaevine giderek grme yapmaktadr. Baka bir snmaevinde psikolog grmeleri kuruluun kadn danma merkezinde yapmaktadr. ncelenen lkelerdeki snmaevlerinin tamamnda kadnlara psikolojik destek verilmektedir. ounluunda grup almas yaplarak, kadnlara kendilerini ifade etmeleri iin destek olunmakta, psikolojik ve sosyal destek salanmaya allmaktadr. Baz snmaevlerinde grup almas gncel konular etrafnda gerekletirilmektedir. Bir snmaevinde kadnlarn kzgnlk duygularn ifade edebilmeleri ve fke kontroln renmeleri iin zel bir grup almas yrtlmektedir. Kadnlarn kendilerini ve haklarn savunabilmeleri iin da dnklk eitimi verilmektedir.
Bulma Destei
Kadn isizlii tm snmaevlerinin zme ulatrmada glk ektikleri sorunlarn banda gelmektedir. Snmaevlerindeki kadnlarn nemli bir blmnn bir meslei olmad ve bu nedenle i bulmakta zorlanld belirtilmitir. stanbul ve Ankara gibi ehirler bu bakmdan biraz daha ansl grnmektedir. Kadnlar snmaevlerinde daha ok ocuk- yal,-hasta bakm, temizlik gibi ilere ynlendirilmektedir. zellikle yatl iler, snmaevi sonrasnda kalacak yeri olmayan kadnlar tarafndan tercih edilmektedir. Ancak iverenler bu tr ilerde ocuksuz kadnlar tercih etmektedir. Snmaevlerinde kadnlarn i bulmasn salayacak mekanizmalar son derece snrldr. SHEKe bal snmaevleri i bulmay kolaylatrmak amacyla Milli Eitim Bakanl
38
halk eitim merkezleri (HEM) ile ibirlii yapmaktadr. Kadnlar bata okuma-yazma olmak zere, bilgisayar, tak tasarm, trikotaj, diki, ahap boyama, anne-ocuk eitimi, fidanclk kurslarna katlm salamaktadr. Bir snmaevi, zel dareye kadnlarn istihdamna ynelik el sanatlar kursu iin bir proje sunmutur. SHEK il mdrlne eleman arayan kiilerin bavurmas halinde mdrlk bu bavurular KS yetkililerine iletmekte ve i iin uygun kadnlar bu ilere ynlendirilmektedir. Baz SHEK snmaevleri kadnlar, SYDV tarafndan desteklenen meslek kurslarna ynlendirmektedir. Bu kurslara katlan kadnlarn yol paralar ve le yemekleri karlanmaktadr. Baz Snmaevleri -Kur ile ibirlii halindedir. SHEKe bal bir snmaevi, -kur il mdrlnn snmaevi tarafndan ynlendirilen kadnlara ncelik tandn belirtmitir. Ancak -KUR ile resmi bir ibirlii yoktur. SHEKe bal snmaevi alanlar kadnlara i bulabilmek iin ok uratklarn, bu konuda genellikle yakn evrelerinin destei ve kiisel abalar ile sonu alabildiklerini belirtmilerdir. Belediyelere bal snmaevlerinde de durum benzerdir. Kadnlarn ncelikle bir meslek edinmeleri salanmaktadr. Belediyelerin genellikle kadnlara ynelik meslek edindirme kurslar bulunmaktadr. Kadnlar bu kurslardan cretsiz yararlanmaktadr. Bir belediye bnyesinde hizmet veren 10 aile danma merkezinde kadnlara ynelik kurslar dzenlenmekte, snmaevlerindeki kadnlar bu kurslara ynlendirilmektedir. Baz belediyelere bal bavuru masalarna (beyaz masa) eleman talebi gelmesi halinde bu bavurular snmaevine iletilmektedir. Bir belediyenin bavuru masasnn i bulma brosu vardr. bavurular bu broya yaplmaktadr. Bu birim araclyla snmaevindeki kadnlara i bulunduu belirtilmitir. Buna ek olarak belediyelere bal snmaevleri gazete ilanlarn da takip etmektedir. SHEK il mdrl ve bir belediyenin ortaklaa yrtt bir proje kapsamnda kadnlara ynelik 6 ay sren seraclk kurslar dzenlenmektedir. Belediye, kendine bal snmaevine rnlerini satabilmeleri iin bir tezgh vermitir ncelenen lkelerde kadnlarn ekonomik olarak glenmeleri ve bamsz bir yaam kurabilmeleri iin i yaamna katlmalarna ynelik meslek kursu, i aramaya yardmc olma gibi almalar nem kazanmaktadr. Kadnlarn istekleri ve yetenekleri dorultusunda meslek ve i danmanl verilmeli, kadnlarn alma yaamna katlmas zendirilmelidir.
Ev Bulma
Baz snmaevleri, ayrlacak olan bir kadnn kendisi iin uygun bir ev bulmas halinde 6 aya kadar kirasnn SYDV tarafndan karlanmasn salamaktadr. Belediyeler genellikle ev bulma konusunda SYDV ile ibirlii iinde deildir. Az sayda belediye SYDV araclyla kira destei salamaktadr. Bir belediyenin anlamal emlaklar vardr. Kadnlar bu emlaklar tarafndan bulunan evlere komisyon dememektedir. Bir belediyenin ibirlii iinde olduu bir kadn grubu ev bulma konusunda destek salamaktadr. Bu mahallelerde (30 semt) rgtlenen bir gruptur. Eve ihtiyac olan kadnlar iin mahalle temsilcilerine bilgi verilmekte ve ksa srede ev bulunabilmektedir. stanbuldaki belediyeler kadn koordinasyon merkezi araclyla ev eyalarn da temin
39
edebilmektedir. ok sayda snmaevi alan ev bulunsa bile eya bulmak konusunda sknt yaadklarn belirtmitir. STler kadnlara ev bulmak konusunda destek olamamaktadr.
Maddi Destek
SHEK bal snmaevlerinde SHEK btesinden her ay kadnlara 80 TL, ocuklara 40 TL civarnda para denmektedir. ocuklar iin denen miktar ocuun yana ve devam ettii snfa gre deiebilmektedir. 0-6 ya grubundaki ocuklar iin para denmemektedir. Belediyelerin tamamna yakn kadnlara para denmemektedir. ki belediye kadnlara her ay 100 TL demektedir. Bir belediye ayrca her ocuk iin 20 TL demektedir. Baz belediyeler ihtiya halinde ve ihtiya lsnde kadnlara harlk demektedir. Bir ST kadnlara snmaevinde btesinden aylk 60 TL harlk demektedir. ncelenen lkelerde maddi destek iin, sosyal refah kurumlaryla balantya geilerek kadnlarn sosyal yardm almas salanmaktadr. Resmi kurumlarn yan sra eitli yardm kurulular ile de balantya geilmektedir. almak isteyen kadnlara, i arama ve meslek edinme konusunda destek olunmaktadr.
Kre
SHEKe bal snmaevlerinin krei yoktur; ancak ihtiya halinde SHEKe bal krelerin kontenjanlarndan yararlanmaktadr. SHEKe bal snmaevlerinde oyun odalar bulunmaktadr. ocuk eiticisinin bulunduu snmaevlerinde bu odalar bir nevi kre olarak kullanlmaktadr. Belediyeler bal baz snmaevlerinin krei vardr. Bu kreler snmaevi binas iinde, bahe iinde ya da snmaevi dnda olabilmektedir.
Sosyal Aktiviteler ve Spor Olanaklar

Snmaevlerinde kadnlara ynelik dzenli sosyal ve sportif aktiviteler genellikle mevcut deildir. Baz snmaevlerinde 8 Mart gibi belirli gnlerde kadnlarla birlikte darda yemek yenmektedir. Bir snmaevinde kadnlar toplum merkezine giderek sportif faaliyetlere katlm salamaktadr. Belediyelere bal snmaevlerinde sosyal aktiviteler ve spor olanaklar daha eitlidir. Belediyelere bal snmaevleri kadnlara ynelik sinema, tiyatro, gezi programlar dzenlenmektedir. Bir snmaevi kadnlara tiyatro kursu vermektedir. Bir belediyeye ait snmaevinde kadnlar hobi kurslar ve konservatuardan yararlanabilmektedir. Kadnlara ynelik spor olanaklar daha ok snmaevi iinde mevcuttur. Belediyeye bal bir snmaevi iinde kk bir spor salonu bulunmaktadr. Bir snmaevi bahesinde basketbol ve voleybol oynama imkn vardr. Baz snmaevlerinde yoga ve jimnastik yaplmaktadr. Belediyelere bal snmaevlerinde ocuklar yaz spor okullar, park gezileri, sinema, yzme kursu, tiyatro, basketbol, voleybol imknlarndan yararlanabilmektedir. STlere bal snmaevlerinde kadnlar ehir gezileri, mze, sinema gibi sosyal etkinliklere katlabilmektedir. ncelenen lkelerdeki snmaevlerinde sosyal etkinliklerin son derece nemsendii, kurum iinde ve dnda eitli etkinlikler dzenlendii grlmektedir. Bir snmaevinde kadn ve ocuklarla birlikte yemek piirilmekte, yzmeye gidilmekte, ev toplantlar yaplmaktadr.
40
ngilteredeki bir snmaevinde kadnlar iin gnbirlik geziler dzenlenmektedir. Almanyadaki bir snmaevinde dans terapisiyle kadnlarn rselenmi bedenlerine ynelik gvenlerinin yeniden kurulmas salanmaya allmaktadr. talyadaki bir snmaevinde kadnlara ynelik sanat almalarna zel bir nem verilmektedir. Ktphanede arlkl olarak kadn yazarlarn kitaplar bulunmaktadr. Yazarlarla tanma gnleri ve yazm atlyeleri dzenlenmektedir. Kadn el sanatlar ve seramik, cam boyama, kalp karma gibi farkl el ii kurslar verilmektedir.
Elik Etme
SHEKe bal snmaevlerinde gerekli durumlarda, kadnn talebi zerine ve gidilecek yere gre bir alan kadna elik etmektedir. zellikle hastane ve mahkemelerde refakat elik edildii grlmektedir. Baz snmaevlerinde ihtiya halinde snmaevinde kalan ve ehri bilen baka bir kadn elik etmektedir. SHEKe bal snmaevlerinde 18 ya altndaki kadnlara snmaevi dnda mutlaka elik edilmektedir. Belediyelere bal snmaevi alanlar kadnlara gerekli durumlarda hastanelere, etkinliklere, i grmelerine ve avukat grmelerine giderken elik etmektedir. Sivil toplum rgtlerine ait iki snmaevinin yararlanclar yabanc uyruklu kadnlar olduu iin gerektiinde darda elik edilmektedir. ncelenen lkelerdeki snmaevlerinin tamamna yaknnda kadnlara gereksinim duyulduu durumlarda polis, savclk gibi kurumlarla grmelerinde ve mahkeme durumalarnda snmaevi alanlar ya da gnlller tarafndan elik edilmektedir. Bu uygulamada gvenlie ilikin nedenlerin yan sra, kadnlara psikolojik ve sosyal destek salanarak cesaretlendirilmeleri nemsenmektedir. Baz snmaevleri, kendine yardm ilkesinin gereince snmaevinde kalan kadnlarn birbirlerine elik etmelerini tevik etmektedir.
Grup almalar
Snmaevlerinin nemli bir blm alan saysnn yetersizlii, buna bal i younluu ve kadnlarn gndz genellikle darda olmalar nedeniyle grup almalar yapamamaktadr. Snmaevlerinde yrtlen grup almalar genellikle sabah sohbetleri, ileyi ve kurallarn konuulduu ev toplantlar ya da kadnlar arasnda bir sorun kmas halinde geekletirilen toplantlar eklindedir. Bir snmaevinde haftada bir kez gazete okuma ve gndemli toplantlar yaplmaktadr. Toplantlarn gndemini bebek bakm, kadna ynelik iddet gibi konulardan olumaktadr. Bir snmaevi grup toplantlarnda yasal haklar, toplumsal cinsiyet, iddetle ba etme stratejileri, gebelik ve gebelere ynelik ocuk bakm konularn ele almaktadr. Belediyelere bal baz snmaevleri gndemli toplantlar, izlenen kadn konulu filmler zerine tartma, katlm salanan seminerlere ilikin deerlendirme toplantlar, okuma gruplar eklinde faaliyetler gerekletirmektedir. ncelenen lkelerde iddet nedeniyle rselenmi ve bir ksm nemli dzeyde travma yaam olan kadnlara ve ocuklara, meslek elemanlar tarafndan psikolojik destek verilmesi, kadn ve ocuklarn glendirilmeleri ve bamsz bir yaama hazrlanmalar iin n koul olmaktadr. Bu dorultuda kadn ve ocuklarn kendilerini daha iyi ifade edebilmeleri ve deneyimlerini paylaabilmeleri iin grup almalar yaplmaktadr. Baz snmaevlerinde kadnlarn snmaevinden ayrlmasndan sonra destek hizmetleri devam etmekte, danmanlk verilmekte ve grup almalar yaplmaktadr.
41
Giysi, Kiisel htiyalar

SHEKe bal snmaevlerinde kadn ve ocuklar iin giysi, ayakkab, ocuk bezi, ped, oyuncak, kiisel temizlik malzemeleri Genel Mdrlk btesinden veya SYDVden karlanmaktadr. Bu ihtiyalarn nemli bir blm yllk olarak temin edilmektedir. Buna ek olarak ihtiyalar bireysel veya irket balaryla da karlanabilmektedir. Baz belediyelerin kendilerine ait giysi datm merkezleri vardr. Kadn ve ocuklarn ihtiyalar bu merkezlerden karlanmaktadr. Baz snmaevlerinde kadnlar iin 2. el eya kabul edilirken ocuklar iin kabul edilmemektedir. Baz snmaevleri 2. el ba kabul etmemektedir. Baz sivil toplum rgtleri kendilerine yaplan bu tr balar snmaevlerine ynlendirmektedir. Bir belediyede snmaevi yneticisine nakit para verilmekte, kiisel ihtiyalar buradan karlanmaktadr. Baz snmaevleri ihtiyalar belediyeye bildirmekte, bu ihtiyalar belediye tarafndan temin edilmektedir. Belediyeye bal bir snmaevi, belediyenin al veri yapt maazalardan ihtiyalar temin etmekte, fatura belediyeye gnderilmektedir. ncelenen lkelerde kadn ve ocuklarn ihtiyalar snmaevi btesinden karlanmaktadr. Amerikada bulunan bir snmaevi, snmaevinde kalan kadnlarn gereksinimlerinin cretsiz olarak karlanmas iin, balar yoluyla toplanan giysi ve eyalarn yer ald bir maazaya sahiptir.
Yemek
Baz snmaevlerinde yemek, zel yemek irketleri tarafndan getirilmektedir. Bir snmaevine aevinden malzeme gelmekte, kadnlar yemeklerini kendileri yapmaktadr. Bir snmaevinde yemekler a tarafndan hazrlanmaktadr. SHEKe bal bir snmaevinde yemekler snmaevinin iinde bulunduu ocuk kampsnn mutfanda pimektedir. Buras ocuklara ynelik bir kamps olduu iin hazrlanan ara nlerden snmaevindeki ocuklar da faydalanmaktadr. Belediyelere bal snmaevlerinde yemekler genellikle zel irketlerden alnmaktadr. Bir belediyenin as vardr ve her gn bir kadn, a ile birlikte mutfaktan sorumludur. Belediyelere bal baz snmaevlerine belediyenin aevlerinden yemek gelmektedir. Baz snmaevlerinde kiler vardr ve belediye ihtiya dorultusunda gda malzemeleri temin etmektedir. Bu snmaevlerinde kahvalt, ocuklar iin ikindi kahvaltlar, pasta, kek snmaevinde hazrlanmaktadr. STye bal bir snmaevinde gda al verii alanlar tarafndan yaplmakta, yemekler kadnlar tarafndan hazrlanmaktadr. Baka bir snmaevinde yar zamanl bir a vardr. Kahvalt ve le yemei a, akam yemekleri kadnlar tarafndan hazrlanmaktadr. Hafta sonlar yemeklerden kadnlar sorumludur.
Tercman
Sadece STlere bal snmaevlerinde yararlanclarn ihtiyalar dorultusunda Rusa ve Romence bilen tercmanlar bulunmaktadr. Tercmanlar ayn zamanda geceleri snmaevinde kalmakta ve kadnlara snmaevin dndaki ilerinde ilgili alan ile birlikte refakat etmektedir. Bir snmaevinde tercmanlar ayn zamanda danmanlk grevini stlenmitir. Her iki kuruluta da tercmanlar sabittir ve tercmanlara kadn ticareti konusunda eitim verilmitir. ncelenen lkelerde, ok dilli hizmetin temel prensiplerden biri olduu grlmtr. iddet
42
hatlar, danma merkezleri ve snmaevleri bavurucularn anadilini konuan alanlar ve gnllleri aracl ile hizmet sunmaktadr.
2.1.3.12 ocuklara ynelik almalar

Snrl sayda snmaevinde ocuklar iin oyun odas, kre, alma odas, ocuk yata bulunmaktadr. Baz snmaevlerinde bebei olan kadnlar iin tek kiilik odalar kullanlmaktadr. ocuk mamas, ocuk bezi, oyuncak gibi temel ihtiyalar genellikle karlanmaktadr. Baz snmaevleri ocuklara ynelik hayvanat bahesi gezileri dzenlenmekte, ocuk filmleri takip edilmekte, karne dnemlerinde darda yemek organizasyonu yapmaktadr. ncelenen lkelerdeki snmaevlerinde ocuklar da iddetten zarar gren olarak ele alnmaktadr. letiim kurulan snmaevlerinin tamamnda anaokulu retmenleri ve ocuk geliimciler tarafndan ocuk bakm destei verilmekte, ocuklara ynelik sosyal etkinlikler dzenlenmektedir. Grup etkinlikleri ile ocuklarn sosyallemelerine yardmc olunmakta, ocuklara ynelik bireysel psikolojik destek almalar yaplmaktadr. ocuklarn okullaryla grlerek durumlar hakknda bilgi verilmektedir. Ev devlerine yardm almas yaplarak, ocuklarn eitimine destek salanmaktadr. Kadnlara, ocuk eitimi ile ilgili konularda danmanlk verilmektedir. Snmaevlerinin ounluunda, ocuklara ynelik olarak, iddete tank olma, dorudan iddete maruz kalma ya da annelerin yaad travmann yansmas gibi nedenlerle ocuk eitimi konusunda eitim alm uzmanlar tarafndan bakm ve destek almalar gerekletirilmektedir. ocuk bakmnn salanmasnn bir nedeni de kadnlarn snmaevi dndaki eitli kurumlarla grmelerini rahata yapabilmelerinin ve almalarnn salanmasdr. ngilterede bir snmaevi alanlarnn tamamna, ocuklar konusundaki duyarllklarn artrmalar ve ocuklara ynelik uygun bir yaklam gelitirebilmeleri amacyla hizmet ii eitim verilmektedir. Amerikadaki bir snmaevinde iddet durumlar iin ocuklarn bireysel gvenlik plan oluturmalar retilmektedir. Snmaevlerinin ounluunda ocuklarn kendilerini oyun yoluyla ifade edebilmelerinin, ocuklarn tank olduu ya da yaad iddetin olumsuz psikolojik etkilerinin hafifletilmesindeki etkisinden hareketle, uzmanlar tarafndan ocuklarla oyun terapisi yaplmaktadr. Snmaevlerinin nemli bir ksmnda ocuklar iin oyuncaklarla dolu, renkli bir ekilde boyanm ve denmi oyun odalar bulunmaktadr. Baz snmaevlerinde ise bahenin bir ksm ocuklarn oynamas iin dzenlenmi ve oyun parklar kurulmutur. Birok snmaevinde ayr bir birim olarak ocuk yuvas bulunmaktadr. Aile ii iddete tank olan ocuklarn toplumsal cinsiyet rollerine ilikin deerlendirmelerinin kadn erkek eitlii temelinde oluabilmesi iin Almanyada bir snmaevinde kalan ve snmaevinden ayrlan ocuklara ynelik olarak, kurum iinde ve dnda toplumsal cinsiyet duyarll eitimi gerekletirilmektedir. Snmaevi iindeki yuva ve oyun odalarnda ocuklara bakm desteinin verilmesi, ocuklarn rehabilitasyonu ve sosyal geliimlerini desteklemekte; ocuklarn annelerin
43
yaad travmadan ve farkl bir meknda yaamann zorluklarndan uzak tutulabilmeleri iin gerekli olmaktadr. Ayrca snmaevinde rahat bir yaam ortamnn salanmas ve kadnlarn alabilmeleri ve snmaevi dndaki ilerini yapabilme ve sosyal gereksinimlerini karlayabilmede gerekli olmaktadr. Okul andaki ocuklarn kendileri iin hazrlanm ders almaya uygun bir mekanda, devlerine yardmc olunarak, eitimlerinin desteklenmesi nem tamaktadr. Ayrca okul deitirmek durumunda kalm ocuklarn durumu ile ilgili olarak, retmenlerle grmek gerekebilmektedir. Tm bu almalarn ocuk geliimciler tarafndan gerekletirilmesi nem tamaktadr. Ayrca baz rneklerde grld gibi snmaevinde alan tm personelin ocuklara yaklam konusunda eitilmesi, yaanabilecek sorunlarn nlenmesi iin gereklidir.
2.1.3.13 Ev toplantlar
Ev toplantlar, snmaevlerinde kadnlarn yaad sorunlarn anlalmasna ve gerekli dzenlemelerin yaplmasna olanak tanyan gerekli bir uygulamadr. Snmaevlerinin nemli bir blmnde ev toplantlar yaplmaktadr. Ev toplantlar her hafta, on be gnde bir ya da 3 haftada bir yaplmaktadr. Baz snmaevleri sadece bir sorun olduunda, ihtiya duyulduuna ev toplantlar yapmaktadr. Ev toplantlarnda genellikle kurallar hatrlatlmakta, kadnlarn ihtiyalar, ikyetleri ve ileyie ilikin nerileri renilmekte, birbirleri ile ya da alanlarla ilgili sorunlar deerlendirilmektedir. Bu sorunlarn zm yollar ele alnmaktadr. Baz snmaevleri ev toplantlarnn gndemini kadnlarn nerileri dorultusunda ya da karlalan problemler erevesinde belirlemektedir.
2.1.3.14 Farkl gereksinimlere ynelik dzenlemeler

SHEK, belediye ve STlere bal snmaevlerinin ounlukla bedensel engelliler, grme engelliler, sar ve dilsizler ve kronik hastal olan kadnlarn ihtiyalarn gzeten bir yaplar olmad, snmaevine gelen kadnlarn beliren ihtiyalarna gre baz pratik dzenlemelere gidildii grlmektedir. SHEKe bal baz snmaevleri ihtiyaca gre SHEKe bal dier kurululardan destek almaktadr. rnein bir snmaevinde vcudunun nemli bir blm kocas tarafndan yaklm olan bir kadnn bulunduu dnemde SHEKin rehabilitasyon merkezinden bir fizik tedavi uzmannn dzenli olarak snmaevine geldii belirtilmitir. Baz snmaevleri bedensel engeliler iin snmaevinin giri katndaki odalar kullanlmakta ve tuvaletlerde dzenleme yaplmaktadr. Sar ve dilsizlerin salk kontrol yaplmakta, iitme cihazlar temin edilmektedir. Snmaevlerinin bazlarnda hamile kadnlar iin ranzalarn alt blm kullanlmakta, az kiili odalarda kalmas salanmakta, ocuk yata temin edilmekte, dzenli salk kontrolleri yaplmakta, doumlar cretsiz gerekletirilmekte, bebek bakm konusunda eitim verilmektedir. Diyaliz hastalarnn belediyeye bal diyaliz merkezinden yararlanmas salanmakta, bedensel engellilere i blmnde uygun grevler verilmektedir. Zihinsel engelli ocuklar iin SHEKin rehabilitasyon merkezlerinden destek alnabilmektedir.
44
ncelenen lkelerde farkl gereksinim gruplarna zel hizmetler gelitirildii grlmektedir. rnein sveteki baz snmaevlerinde iitme ve konuma sorunu olan kadnlar iin zel telefon sistemi bulunmaktadr. Snmaevlerinin bir ksmnda zrllere ynelik dzenlemeler yaplmtr. ngilterede bir snmaevinin giri katnda bir yatak odas, ykseltisi olmayan ve tutamalar bulunan bir tuvalet ve banyo bulunmaktadr Kanadadaki snmaevlerinin yaklak yarsnda tekerlekli sandalye kullanclar iin zel dzenlemeler ve grme zrl kadnlar iin Braille alfabesiyle yazlm brorler bulunmaktadr. Aile ii iddet nedeniyle nemli psikolojik rahatszlklar yaayan kadnlar iin ayr bir ev dzenlenmitir. ngilteredeki bir kurulua ait snmaevi bloklar iinde nci Evi olarak adlandrlan ayr bir evde, aile ii iddet nedeniyle psikolojik sorun yaayan kadn ve ocuklar kalmaktadr. svete baz snmaevlerinin ise ensest konusunda zellemitir. Resmi dili bilmeyen gmen kadnlar iin telefon yardm hatlarnda ve snmaevlerinde tercman ya da o dili bilen alanlarn bulundurulmas, kadnlarn dlanmasn nleyip, hizmet verilebilmesini salayacak olumlu bir uygulamadr.
2.1.3.15 Kadn snmaevinin denetimi ve almalarn deerlendirilmesi

SHEKe bal snmaevleri Genel Mdrlk mfettileri tarafndan ylda bir kez denetlenmektedir. Denetleme genellikle ylsonunda yaplmakta ve bir ay nce snmaevine haber verilmektedir. Denetleme harcamalar, yrtlen faaliyetler, dosyalar, genel dzen ve ileyii kapsamaktadr. Denetleme srasnda snmaevi binas gezilmekte, kadnlarla ve alanlarla grlmektedir. SHEKe bal snmaevleri il mdrlkleri, valilikler, meclis aratrma komisyonlar, belediyelere bal snmaevleri ise insan haklar kurullar, belediye bakan ve bakan yardmclar tarafndan denetlenebilmektedir. Snmaevlerinde kadnlarla yaplan toplantlar, kadnlardan alnan yazl ve szl geri bildirimlerle snmaevinin ileyii deerlendirilmektedir. Kadnlar ikyetlerini ilgili birimlere iletilebilmektedir. Ayrca alan toplantlarnda ileyile ilgili neriler deerlendirilmektedir.
2.1.3.16 Kaytlar
Snmaevlerinin tamamnda kadnlarn kiisel bilgileri ve yrtlen almalar kayt altna alnmakta, bu bilgiler elektronik ortama aktarlmaktadr. SHEKe bal snmaevleri kadnlara ilikin temel verileri Ynetim Biliim Sistemine (YBS) kaydetmektedir. Sisteme kaydedilen veriler Genel Mdrlk tarafndan grlebilmektedir. Buna ek olarak her ayda ve ylda bir kez il mdrl ve Genel Mdrle raporlar iletilmektedir. Belediyelerde kaydedilen bilgilere ilikin istatistikler snmaevlerinin nemli bir blmnde ilgili birim yetkililerine, belediye bakan ya da yardmclarna iletilmektedir. Baz snmaevleri istatistikleri konuyla ilgili bilgilendirme toplantlarnda sunmaktadr. Sivil toplum rgtleri de benzer ekilde snmaevinde kalan kadnlara ilikin kayt
45
tutmakta ve bu bilgiler istatistik olarak ilgili kurumlara iletmektedir.
2.1.3.17 Snmaevinin iinde yer ald kurul ve komisyonlar

Trkiyede snmaevlerinin iinde yer ald temel mekanizma il koordinasyon kurullardr. Snmaevleri ve danma merkezlerinin nemli bir blm her yl dzenlenen Kadn Dayanma Merkezleri ve Snaklar Kurultayna katlm salamaktadr. Baz illerde snmaevleri enformel alar ve platformlar aracl ile bilgi ve deneyim paylamnda bulunmaktadr.
2.1.3.18 Tantm
Kadn snmaevlerine ilikin tantm ve bilgilendirme almalarnn son derece az olduu grlmektedir. Snrl sayda snmaevi, tantc bror basmtr. Baz snmaevleri gazete ve dergi rportajlar aracl ile snmaevi hakknda bilgi aktarmaktadr. Pek ok kurulu bunu gvenlik nedeniyle tercih etmedii belirtmektedir. Bu durum snmaevlerinin gizlilii ve grnrlnn birbirine kartrldn dndrmektedir. Snmaevinin gizlilik ve gvenliini tehlikeye atacak her trl bilgi gizli tutulmak suretiyle snmaevlerinin amac ve ilevi konusunda toplumda farkndalk ve duyarllk oluturulmas son derece nemlidir. ncelenen lkelerde tantm ve halkla ilikiler faaliyetlerinin son derece nemsenen bir konu olduu grlmektedir. Bunun temel nedeni snmaevlerinin toplum tarafndan sahiplenilmesini salamaktr. Snmaevlerinin ilevinin anlalmas, kadna ynelik iddetin nlenmesi konusunda toplumdaki zihinsel dnme katk salayaca dnlmekte, bu yolla ayrca bireyler ve irketlerin snmaevlerine ba yapmalarn tevik edilmektedir.
2.1.3.19 Kadn snmaevinden ayrlma

Kadnlar snmaevinden kendi istei ile bildirerek, kendi istei ile bildirmeden, kurallara uymad iin karlma veya baka bir snmaevine nakledilme suretiyle ayrlmaktadr. SHEKe bal snmaevlerinde kendi istei ile ayrlan kadnlarla ncelikle ayrlma nedenine ilikin bir grme yaplmaktadr. Kadn, ayrlmak istediini belirten bir dilekeyi snmaevi yetkilisine vermektedir. Snmaevi yetkilisi bu dilekeyi il mdrlne iletmekte ve vaka kapatma raporu dzenlemektedir. l mdrlnce kadnn kabul onay iptal edilmektedir. Baz snmaevleri, ayrlan kadnlar yararlanabilecekleri kurumlar hakknda bilgilendirmekte, snmaevinden ayrlan kadnlardan daha sonra iletiim kurabilmek amacyla adres ve telefon numaralarn almakta, ayrlan kadnlara ihtiya duymalar halinde kendilerine tekrar bavurabilecekleri sylemektedir. SHEK snmaevlerinde bildirim yapmadan snmaevinden ayrlan kadnlara ilikin snmaevi sorumlu mdr tarafndan bir tutanak tutulmakta ve tutanak il mdrlne iletilmektedir. l mdrl tutanaa dayal olarak kadnn kabul onayn iptal etmektedir. Kadnn can gvenlii riski var ise haber vermeden snmaevine gelmedii durumlarda emniyet glerine bilgi vermektedir. Haber vermeden ayrlan 18 ya altndaki kadnlar ocuk polisine bildirilmektedir. Baz snmaevleri haber vermeden ayrlan kadnlarn kaydn birka gn bekledikten sonra silmektedir. SHEK snmaevlerinde belirlenen kurallara uyulmamas halinde kadnlar uyarlmaktadr.
46
Kural ihlalinin srarl tekrar halinde kadnlar disiplin kurulu karar ile snmaevinden karlmaktadr. Disiplin kurulu psikolog, sosyal hizmet uzman, hemire ve kurum sorumlusundan olumaktadr. Snmaevinin adresinin verilmesi ve snmaevinde iddet uygulanmas durumunda kadnlar karlabilmektedir. Kadnlarn karlma sebebini de ieren bir tutanak il mdrlne iletilmekte ve kadnn kabul onay iptal edilmektedir. SHEKten ayrlan sosyal gvencesi olmayan kadnlarn SGK kaytlar, ayrllarnn hemen ardndan sisteminden silinmektedir. Ayrlan kadnlarn emanete alnm olan eyalar karken teslim edilmektedir. Belediyelere bal snmaevlerinde kendi istei ile ayrlan kadnlar iin ayrlma formu doldurulmakta, bildirmeden ayrlan veya karlan kadnlar iin tutanak tutulmakta ve snmaevinin bal olduu birim bilgilendirilmektedir. Baz snmaevlerinde girik onay bakan ya da bakan yardmcsndan alnmaktadr. Belediyelere bal baz snmaevlerinde kadnlardan dileke alnmakta ve vaka kapatma raporu dzenlenmektedir. Belediyelere bal snmaevlerinde kadnlar kurallara uymamalar halinde yazl veya szl olarak kez uyarldktan sonra karlmaktadr. Baz snmaevleri, kadnlar karaca zaman psikologun da grn almaktadr. Kadn ticareti konusunda uzmanlam olan STlerin snmaevlerinde kadnlarn ayrlma sreci EGM ve Uluslararas G rgt ibirlii ile gereklemektedir. lkesine dnmek zere KSde ayrlan kadnlarn seyahat belgeleri tamamlanmakta, Uluslararas G rgt tarafndan uak biletleri alnmaktadr. EGM tarafndan ilgili Valilie, STye, Uluslararas G rgtne kadnn dn ile ilgili bilgi verilmektedir. Snmaevi ve Uluslararas G rgt alanlar zel bir izinle pasaport kontrol noktasn da geerek uaa binie kadar kadna refakat etmektedir. Kadnlara snmaevinden ayrlrken emanete tutanakla brakt deerli eyalar teslim edilmektedir. Kadnlar snmaevinden ayrlmadan birka saat nce kendi dillerinde hazrlanm olan snmaevi deerlendirme formunu doldurmaktadr.
47
3.Blm
SIINMAEVN TAMAMLAYICI MEKANZMALAR
3.1 Mdahale Merkezleri 3.2 at Kurulular 3.3 nceden Aktif Olma Yaklam (Pro-aktif Yaklam) 3.4 Gvenlik Plan 3.5 Ev Ziyaretleri 3.6 zleme almalar 3.7 Erkeklere Ynelik iddeti Engelleme Eitimi 3.8 iddet Hatt
48
SIINMAEVN TAMAMLAYICI MEKANZMALAR

Trkiyede snmaevleri ile birlikte faaliyet gsteren temel mekanizmalar kadn danma merkezleri, merkezi (183) ve yerel iddet hatlar, istasyon tipi snmaevleridir. ncelenen lkelerde snmaevi sistemini tamamlayc mekanizmalarn eitlendii grlmektedir. Bunlar u ekilde zetlemek mmkndr.
3.1 Mdahale Merkezleri

Kadna ynelik iddetin nlenmesi iin devlet kurumlar olan polis, yerel meclis ynetimleri, snmaevleri ve danma merkezleri arasndaki ibirliini salamak zere, kadn rgtleri tarafndan mdahale merkezleri kurulmutur. Mdahale merkezlerinde danma merkezleri ve snmaevlerinin hizmet kalitesini ykseltmek, yasal dzenlemelerin kadn haklarna uygun hale gelmesini salamak, iddet uygulayan erkeklerin yasal srelerini izlemek iin allmaktadr. Baz lkelerde polise yaplan bavurula hakknda mdahale merkezleri bilgilendirilmektedir.
3.2 at Kurulular
Bata Avrupa lkeleri olmak zere ok sayda lkede rneine rastlanan at kurulular, snmaevlerinin saysnn artmas, kadna ynelik iddetin nlenmesine ilikin gerekli yasal ve idari dzenlemelerin yaplmas, snmaevlerinin hizmet standartlarnn oluturulmas ve izlenmesi, ilgili resmi kurumlara sorun ve ihtiyalarn iletilmesi, kurulular ve almalarn egdmnn salanmas, kamuoyunda kadna ynelik iddete ilikin duyarllk yaratlmas, ilgili kurum ve kurulu alanlarnn eitimi gibi konularda aktif rol oynayan mekanizmalardr. Trkiyede danma merkezi olan ve kadna ynelik iddetin nlenmesi alannda alan ok sayda kurulu olmasna karn byle bir mekanizma bulunmamaktadr.
3.3 nceden Aktif Olma Yaklam (Pro-aktif Yaklam)

nceden aktif olma yaklamnn benimsendii merkezler, kadnlarn kendileriyle iletiim kurmasn beklemeden, yazl olarak ya da telefon yoluyla kadnlarla iletiim kurmaktadr. Bu uygulama ile kadnlarn yaadklar ekincenin almas iin onlara yardmc olunarak, hizmetlerden yararlanmalar salanmaktadr.
3.4 Gvenlik Plan

Gvenlik plan yaplarak, kadnlarn iddet grmeleri durumunda ksa ya da uzun dnemli korunmalar amacyla yapmalar gerekenler ve snmaevleri konusunda bilgilendirme
3. BLM: SIINMAEVN TAMAMLAYICI MEKANZMALAR
49
yaplmaktadr. Kadnlarn hukuki ilemleri iin destek olunmakta, gerektiinde mahkeme durumalar iin kadnlara elik edilmektedir.
3.5 Ev Ziyaretleri
Kadnlara yazl olarak ya da telefonla ulalamad ya da kadnn yksek risk altnda olduunun bilindii durumlarda polis eliinde ev ziyareti yaplarak, kadnlara ulalabilmektedir.
3.6 zleme almalar

Balant kurulan kadnlara, grmeden 3 ay sonra tekrar ulalmakta, durumlar hakknda bilgi alnmaktadr. Bu uygulama, iddet uygulayan taraf iin de kamu ilgisinin devam ettiini gstermesi asndan etkili olmaktadr.
3.7 Erkeklere Ynelik iddeti Engelleme Eitimi

Genellikle kadna ynelik iddetin engellenmesi ile ilgili uygulamalara dahil edilen eitimler grup almasndan olumaktadr. Bu uygulama farkl biimlerde gerekletirilebilmektedir. Bir rnekte biri kadn dieri erkek olan eiticiler tarafndan uygulanan eitime, erkeklerin katlm mahkeme karar sonucunda gereklemektedir.
3.8 iddet Hatt

iddete urayan kadnlarn cretsiz arayabilecei, numaras kolay hatrlanabilen, snmaevleri ile ibirlii halinde faaliyet gsteren, iyi bir ynlendirme sistemine sahip, deneyimli alanlarn yer ald bir iddet hatt snmaevlerini tamamlayan nemli aralardr.
50
51
4.Blm
PROJE LLERNDE FAALYET GSTEREN SIINMAEVLER: KARILAILAN GLKLER, SORUNLAR ve HTYALAR
4.1 Kadn Danma Merkezleri 4.2 Snmaevleri 4.2.1 Fiziki koullar 4.2.2 Snmaevi alanlar 4.2.3 Snmaevi ileyii 4.2.4 Kurum/Kurulular ve mevcut mekanizma
52
PROJE LLERNDE FAALYET GSTEREN SIINMAEVLER: KARILAILAN GLKLER, SORUNLAR ve HTYALAR

Bu blmde, sekiz ilde faaliyet gsteren snmaevlerinin ileyi, ihtiya ve sorunlarna ilikin deerlendirmelere yer verilmektedir.
4.1 Kadn Danma Merkezleri

Snmaevlerinin kadn danma merkezlerinin olmamas
Danma merkezleri snmaevi bavurularnn deerlendirildii, snmaevinde kalan kadnlarn desteklendii, snmaevinden ayrlan kadnlara ynelik izleme ve destek faaliyetlerinin yrtld mekanizmalardr. Bu ilevleri nedeniyle snmaevleri mutlaka kadn danma merkezleri ile birlikte almaldr. Aratrma srasnda snmaevlerinin nemli bir blmnn kadn danma merkezi olmadan faaliyet gsterdii tespit edilmitir. Danma merkezine alternatif olarak baka amalarla faaliyet gsteren danma masalar ve bavuru birimlerinden yararlanlmaktadr. Bu birimlerin Fiziki artlar ve alanlarn nitelii bata olmak zere pek ok adan iddet nedeniyle yaplan bavurular ynetebilecek nitelikte olmad grlmtr. Konu hakknda bilgi ve farkndal az, esas ii iddet bavurusu almak olmayan ve ounluunu erkeklerin oluturduu bu birimlere yaplan bavurular bir snmaevi alanna ya da yetkilisine ynlendirilmektedir. Genellikle uygun olmayan koullarda ve ayakst yaplan bu grmeler hem bavuruda bulunan hem de bavuru alan asndan sknt yaratmaktadr. Bu gibi olumsuz deneyimler, iddet ieren ilikiyi sonlandrmak zere yola kan kadnlarn cesaretinin daha en bata krlmasna sebep olabilmektedir. Kadn danma merkezlerinin kapasitelerinin glenmesi snmaevlerinin amac dorultusunda varln srdrmesi iin gereklidir. Sekiz ilde faaliyet gsteren danma ve bavuru merkezlerine ilikin temel problemler aada detayl biimde aktarlmtr.
Mevcut kadn danma merkezleri ile ibirlii eksiklii

Kadn danma merkezi olmayan snmaevleri ile kadn rgtlerinin bu alanda uzmanlam danma merkezleri arasndaki iletiim ve ibirliinin son derece zayf olduu tespit edilmitir. Kadn rgtlerinin danma merkezleri kendilerine bavuran kadnlarn snmaevlerine kabulnde baz glklerle karlatklarn belirtmektedir. birlii eksiklii kadnn snmaevinde bulunduu sre iin de geerlidir. Kadn snmaevindeki alan saysnn yetersiz olmas bata olmak zere, eitli sebeplerle sunulamayan hizmetler kadn rgtlerinin kadn danma merkezleri tarafndan salanabilecek durumdadr. Ancak kadn snmaevlerinden bu merkezlere genellikle ynlendirme yaplmamaktadr. Kadnlar eer daha nce bu merkezlere bavurmular ya da haberdar olmular ise bu merkezlerden destek alabilmektedir.
4.BLM: PROJE LLERNDE FAALYET GSTEREN SIINMAEVLER: KARILAILAN GLKLER, SORUNLAR ve HTYALAR
53
Mevcut kadn danma merkezlerinin finansman ve kapasite problemleri

Trkiyede kadn rgtleri tarafndan 90l yllarn banda kurulmaya balayan kadn danma merkezleri, kadna ynelik iddetle mcadeleyi dayanma ve gnlllk esasnda srdrmektedir. Kadn danma merkezleri kadnlara hem dorudan uzmanlam destek ve ilgili kurululara ynlendirme ilevleri ile hem de kadna ynelik iddetin nlenmesine ilikin yasalarda dzenleme talepleri, iddetle mcadele mekanizmalarndaki aksaklklarn ortaya konmas, iddetin nlenmesi gereken ncelikli bir sorun olduunun vurgulanmas gibi abalarla kadna ynelik iddetle mcadele alannda nemli gelimeler kaydedilmesini salamlardr. iddete uram kadnlara eitli alanlarda destek veren kadn rgtlerine bal kadn danma merkezleri, almalarn genellikle ye aidatlar, balar ya da eitli projelerden edinilen gelirle srdrebilmektedir. Ancak bu kaynaklar hem yeterli hem de srekli deildir. Bu almada, kadn kurulularnn yaadklar mali skntlar nedeniyle almalarna dnem dnem ara vermek durumunda kaldklar tespit edilmitir. Bu kurulular bata kira olmak zere, zorunlu giderler, profesyonel alanlarn cretleri gibi masraflar karlamakta zorlanmaktadr. Kamu kurumlarnn iddetle mcadeledeki sorumluluklarnn nemli bir blmn cretsiz stlenmi olan ve kstl imknlar ile bu alandaki almalarn srdren bu uzmanlam kurulularn varln srdrmesi son derece nemlidir. Bunun iin kadn rgtlerinin, nceki blmlerde belirtilen eitli lke uygulamalarnda olduu gibi, almalarnn devlet tarafndan desteklenmesi gerekmektedir.
Fiziki koullarn yetersizlii

Bavuru merkezlerinin nemli bir blmnde bireysel grme odas bulunmadndan kadnlar yaadklarn birok kiinin nnde anlatmak zorunda kalmakta ya da bu koullarda hibir ey anlatamadan ayrlmaktadr. Merkezlerde toplant odas ve ocuklar iin oyun odas bulunmamas, stma ve soutmann yetersiz olmas, ses yaltm salanmamas fiziki koullara ilikin sorunlarn banda gelmektedir.
alanlarn yaad problemler

Az sayda kadn danma merkezi alan kadna ynelik iddet konusunda eitim almtr. Bu nedenle alanlarn nemli bir blm sorunlarn zmnde kendilerini yetersiz hissettiini ifade etmitir. Kadn danma merkezi alanlarnn sorumluluklarnn fazla yetkilerinin az olmas alanlar asndan sklkla dile getirilmi olan bir problemdir. Bu merkezlerde alanlarn tkenmilii ortadan kaldracak bir destek mekanizmas da mevcut deildir.
almalar deerlendirecek bir sistem kurulmamas

Kadn danma merkezleri ve bavuru merkezlerinde yrtlen almalar deerlendirecek bir sistem oluturulmad grlmtr. Baz merkezlerde deerlendirme toplantlar ve bavurulara ilikin istatistikler deerlendirmenin temel aralar olarak kullanlmaktadr. Ancak bu uygulamalar ok az sayda kuruluta gerekletirildii gibi, dzenli olarak da kullanlmamaktadr. Bu eksiklik, danma merkezlerinin mevcut sorun ve ihtiyalar fark etmelerini gletirmekte, bu merkezleri ihtiyaca cevap verecek bir yap olmaktan uzaklatrmaktadr.
caplk mekanizmasndaki problemler

Baz kadn danma merkezi alanlarna gece yaplan bavurular iin icaplk grevi verilmitir. Mesaisini tamamlayan bir alan gece saatlerinde evinden icap olarak arlabilmekte, bunun karlnda alana ek cret ve idari izin verilmemektedir. Gece
54
bavurularnn yantlanmas ok nemlidir; ancak bir sistem dahilinde yaplmad srece bu uygulama alanlar tketecek; hem alana hem de bavuruculara zarar verecektir.
Sorumlu birimin ilgisizlii

Kadn danma merkezinin, bal olduu baz birim yetkilileri tarafndan ncelikli ilerden biri olarak deerlendirilmedii, yetkililerin danma merkezinin ilevi ve skntlar hakknda genellikle fikir sahibi olmad, bu nedenle ihtiya ve sorunlarnn yeterince nemsenmedii tespit edilmitir.
Kadn danma merkezlerine bte ayrlmamas

Kadn danma merkezlerinin tamamna yakn iin zel bir bte ayrlmad tespit edilmitir. almalar daha nce baka bir birimde grev yapan kiilere yeni bir sorumluluk vererek, gnll profesyoneller (psikolog, avukat) bularak ve belediyenin mevcut imkanlar snrl ekilde kullanlarak srdrlmeye allmaktadr. Danma merkezlerinde nakit para bulunmamas nedeniyle bavurucularn ulam, yemek ya da bir gece barnma gibi acil durumlarda ortaya kan ihtiyalar karlanamamaktadr.
Yoksulluk ve iddet sarmal

Kadn danma merkezleri ve bavuru merkezlerine yaplan bavurularn iddetle birlikte nemli lde yoksulluu da ierdii grlmektedir. Kadn danma merkezlerinin iddetle birlikte yoksullua ilikin bir politikas ve kapasitesinin olmas zorunlu grlmektedir. Kapasiteden kast danma merkezinin kadn dorudan desteklemesi deil, kadnlar ihtiyalar dorultusunda destekleyecek devlet mekanizmalar ile balantsnn kurulmas ya da glendirilmesidir.
Bavuruculara yaklam
Kadn rgtleri ile yaplan grmelerde bavuru merkezlerine giden kadnlarn yaadklar olumsuz deneyimlere iaret edilmitir. Kadna ynelik iddet konusunda farkndal az olan baz alanlarn grmelerde kadnlar yarglayan ve sulayan yaklamlar sergileyebildikleri, kimi zaman iddet uygulayanla barmaya zorladklar ifade edilmitir. Kadnlarn iddeti sonlandrma karar vermelerinin ve bu tr kurululara bavurma gcn kendilerinde bulmalarnn ne kadar sancl bir sre olduu dikkate alndnda, grme srasnda yaanan olumsuz bu deneyimler, iddetle mcadelede sorumluluklar olan kurululardan destek alma konusunda kadnlarn cesaretlerini kracaktr.
Kayt sistemi ile ilgili sorunlar

Danma/bavuru merkezlerinin nemli bir blmnde yaplan bavurular kayt altna alacak bir sistem oluturulmamtr. Bu durum, bavuru merkezlerine yaplan iddet bavurularnn grnr olmamas ile sonulanmaktadr. zellikle uzmanlamam bavuru merkezlerinde grmelerin uygun artlarda yaplmamas, grmelere yeterli zaman ayrlmamas, alanlarn konuya ilikin farkndalk ve bilgisinin az olmas gibi nedenlerle, yaplan bavurularda iddet yks genellikle aa kamamaktadr. Bavurulara ilikin veriler az sayda kurulu tarafndan deerlendirilmektedir. Bu konudaki eksiklik merkezlerin almalarna ilikin bir politika oluturmasn da glemektedir.
Deneyimlerin paylalaca mekanizmalar yaratlmamas

Danma merkezlerinin deneyim ve sorunlarn paylaabilecei, ortak almalar yrtebilecei mekanizmalarn eksik olduu tespit edilmitir. Kadn danma merkezi alanlar genellikle eitli kurum ve kurulularn organize ettii toplantlar vastas ile birbirlerinin almalarndan haberdar olmaktadr.
55
Karma merkezler
Belediyelere bal aile danma merkezleri ve bavuru merkezleri hem hedef grup hem de almalarn kapsam bakmndan karma bir yapda hizmet vermektedir. Salk, kltrsanat, sosyal yardm ynelimli olabilen bu tip merkezlerin iddet bavurularna cevap verebilir kapasitede olmas snmaevi sisteminin tamamlanmasna katk sunacaktr. Bavurulara ilikin takip sisteminin gelitirilmemi olmas Kadn danma merkezlerine yaplan bavurular eitli kurumlara ynlendirilmekte; ancak kadnlarn bu kurumlardan destek alp alamad, alrken ne tr glklerle karlat hakknda bilgi edinilememektedir. Bunun nedeni merkezlerin tamamna yaknnda bu sreci izleyen bir mekanizma oluturamam olmasdr. Ayn durum snmaevinden ayrlan kadnlar iin de geerlidir. Snmaevlerinin nemli bir blmnn danma merkezi olmadndan, ayrldktan sonra kadnlarn durumu ve ihtiyalar hakknda bilgi edinilememektedir.
iddet hatlar
7 gn 24 saat ulalabilen uzmanlam bir iddet hatt kadnlarn snmaevlerine gvenli ve kolay ulaabilmelerinin temel kouludur. Kadnlarn snmaevi taleplerini 7 gn 24 saat iletebilecekleri tek hat SHEKe bal faaliyet gsteren 183 Aile Kadn zrl Sosyal Hizmet Danma Hattdr. Bu hattn kapsam, adndan da anlalabilecei gibi sadece kadna ynelik iddetle snrl deildir. Uzmanlam hatlarn saysnn azl, bu hatlara 7 gn 24 saat ulalamamas, mevcut hatlarn yeterince tannmyor ve numaralarn bilinmiyor olmas, hatlar ve snmaevleri arasnda koordinasyon salayacak bir mekanizma bulunmamas acil olarak zlmesi gereken sorunlardr.
4.2 Snmaevleri
4.2.1 Fiziki koullar
Son yllarda alan snmaevlerinin fiziki artlarnn mmkn olduunca ihtiyalar dorultusunda dzenlenmeye alld tespit edilmitir. Ancak mevcut snmaevlerinin nemli bir blmnn fiziki koullar ile ilgili hl ciddi problemleri vardr. Snmaevlerinin fiziki koullarna ilikin tespitler yledir:
Yatakhaneler
Snmaevleri hem fiziki koullar hem de ileyi bakmndan kadnlara bulmay bekledikleri huzuru ve rahatl salamaldr. Snmaevlerinin fiziki koullar bakmndan en temel problemi, kadnlarn ihtiya duyduklarnda yalnz kalabilecekleri kendilerine ait bir mekn bulamamasdr. Baz snmaevlerinde yirmi kadnn bir arada kald yatakhaneler mevcuttur. Bu sistem, kadnlarn cezaevinde ya da hastanede kalyormu hissi tamalarna neden olmaktadr.
Grme odas bulunmamas

Snmaevlerinin ounda, kadnlarla gerekletirilecek grmeler iin zel bir oda bulunmamaktadr. Grmeler genellikle idari birimlerde gerekletirilmekte ya da kadnlarla yatak odas, mutfak gibi yerlerde ayakst konuulmaktadr. Snmaevlerinde benzer bir sknt kadnlarn kiisel deneyimlerini paylatklar grup almalar iin de sz konusu olmakta, bu almalar genellikle oturma odasnda yrtlmektedir.
56
Kre, oyun odas ve alma odas

ok sayda snmaevinin krei ve oyun odas bulunmamaktadr. Kre olmamas alan ya da almak isteyen kadnlar iin byk bir sorundur. Snmaevinde oyun odas bulunmamas ocuklarn genellikle annelerinin bulunduu ortamda vakit geirmesine, bu srada annelerinin ve dier kadnlarn paylamlarna ahit olmalarna neden olmaktadr. Benzer durum alma odalar iin de geerlidir. Okula devam eden ocuklar ounlukla oturma odalarnda ders almaktadr. ocuklar iin zel bir mekn ve uzmanlam bir kiinin bulunmas ocuklarn yaad iddetin etkilerinin azaltlmas bakmndan son derece nemlidir
alan odalar
Baz snmaevlerinde alanlar iin yeterli mekn ayrlmad grlmtr. Bu durum ok sayda sorunla birlikte alanlar tketen bir problem olarak varln srdrmektedir. Baz snmaevlerinde de meknlarn organizasyonunda problemler gze arpmaktadr. rnein snmaevinde zel grmeler iin bir oda bulunmazken sadece ynetici iin bir oda ayrld grlmtr. Ast-st vurgusu yapan bu tr dzenlemeler hem snmaevlerini kadnlar arasnda eit iliki kurulan samimi bir ortam olmaktan karmakta, hem dier alanlar asndan haksz bir durum yaratmaktadr.
Bahe
Zamanlarnn nemli bir blmn snmaevinde geiren ve zellikle can gvenlii tehdit altnda olduu iin darya kamayan kadnlar iin snmaevi binasnn baheli olmas gerekir. Son derece nemli olmasna ramen az sayda snmaevinin bahesi vardr. Baz snmaevlerinde bahe bulunsa da yakn evreden kolaylkla izleniyor olmas nedeniyle baheye kmaktan kanld grlmektedir. Avrupa lkelerinde karlalan avlu sistemi bu bakmdan faydal bir uygulamadr.
Su deposu ve jeneratr
Elektrik ve su kesintileri snmaevleri gibi toplu yaanan meknlar iin salk ve ileyi asndan nemli bir sorundur. Baz snmaevleri, su deposu ve jeneratr olmamasn nemli bir eksiklik olarak ifade etmilerdir.
Spor salonlar
Spor yapmak, zellikle fiziksel ve cinsel iddete urayan kadnlarn kendi bedenleri ile salkl bir iliki kurabilmeleri bakmndan son derece nemlidir. Kadnlar ve ocuklar iin snmaevi iinde, bahede ya da baka bir merkezde spor yapma imkanlar bulunmad grlmtr.
Teknik donanm
Snmaevlerinde telefon, faks, internet, yazc gibi temel iletiim ve ofis aralar mevcuttur; ancak bunlarn genellikle tm alanlarn ve kadnlarn kullanmna ak olmad grlmektedir. Ayrca kadn snmaevlerinin nemli bir blmnde gvenlik kameras, alarm, polis merkezleri ile balantl panik dmesi gibi gvenlii salayc teknik donanm mevcut deildir.
Ulam arac
Snmaevi alanlar tarafndan en sk dile getirilen sorunlardan biri snmaevine ait binek tipi bir aracn bulunmamasdr. Snmaevinin bir ulam aracnn olmas hem gvenlik hem de ileyi asndan gereklidir. Snmaevi alanlar gerekli durumlarda bal bulunduklar kurululardan ara temin etmeye altklarn, ancak ounlukla
57
bulmakta zorlandklarn ifade etmilerdir. Bu eksilikten tr alanlar kendi aralarn kullanmak zorunda kalabildii belirtilmitir.
Mobilite imkan
eitli lkelerde kiralanm ve yararlanc says bakmndan kapasitesi dk tutulan snmaevleri, adresin deifre olmasna kar bir nlem olarak belirli periyotlarda (rnein iki ylda bir) yer deitirmektedir. Snmaevinin bal bulunduu kuruluun bu durumu gz nnde bulundurmas ve snmaevinin gvenliini tehlikeye sokacak derecede deifre olmas halinde yerini deitirmek iin hazrlkl olmas gereklidir.
Tuvalet ve banyolar
Snmaevlerinin tamamna yaknnda ortak banyo ve tuvaletler kullanlmaktadr. Bu durum hijyenle ilgili problemler yaanmasna, banyo sras ve temizlii gibi nedenlerle atmalar kmasna neden olmaktadr. Snmaevlerinin tamamna yaknnda ocuklar iin dzenlenmi tuvalet ve lavabolarn da olmad grlmektedir.
Mutfak
Baz snmaevlerinde mutfak birka kadnn birlikte alabilecei byklkte deildir, yeterli mutfak eyas bulunmamaktadr ya da mutfan kullanm snrlandrlmtr. zellikle akam saatlerinde mutfan kilitlenmesi ska karlalan bir uygulamadr. Bu tip sorunlar kadnlarn kendilerini otelde kalyormu gibi hissetmesine ve bulunduklar mekan yeterince benimsememelerine neden olabilmektedir. Yemeklerin hazr geldii durumlarda bile mutfan kadnlarn yemek, pasta yapabilecei, ocuklarn istedii eylerin yaplabilecei olanaklara sahip olmas, kadn ve ocuklar asndan nemlidir.
4.2.2 Snmaevi alanlar alan /Meslek eleman yetersizlii

Sekiz ilde faaliyet gsteren 24 snmaevinde alan says aratrmann yrtld dnemde 231dir. alanlarn nemli bir blmn gvenlik ve gece grevlilerinin oluturduu, zellikle ocuklar konusunda uzmanlam alan saysnn son derece az olduu tespit edilmitir.
Grev karmaas ve atmas

Snmaevlerinde ihtiya duyulan say ve nitelikte kii istihdam edilmemesi herkesin her ii yapt sorunlu bir sistemi de beraberinde getirmitir. Psikoloun ve sosyal hizmet uzmannn ynetici olarak alt snmaevlerinde bu kiilerin daha ok idari ileri srdrmek durumunda kalmas baz sorunlar da beraberinde getirmektedir. Bu kiiler idari iler nedeniyle mesleki alma yapamamaktadr. Snmaevinde kalan kadnlar bu kiileri psikolog ya da sosyal hizmet uzman olarak deil, ynetici olarak algladklar iin mesleki alma yrtmekte zorlanlmaktadr. Grev atmas ile ilgili ifade edilmi olan nemli problemlerden biri yeterli sayda danman olmamasndan kaynakl boluun gvenlik grevlileri tarafndan dolduruluyor olmasdr. Snmaevi ierisinde grev yapan gvenlik grevlilerinin kadnlarn sorunlarn dinledikleri ve hatta kadnlara tavsiyelerde bulunduklar ifade edilmitir.
Hizmet alm yoluyla istihdam

Snmaevi alanlarnn istihdam genellikle hizmet alm yoluyla gereklemektedir. Bu durum hem alanlarn maalarnn denmesi ile ilgili skntlar gndeme getirmekte hem de alanlarn snmaevlerindeki grevlerini srekli alglamamalarna neden olmaktadr.
58
Bu uygulama nedeniyle alanlar daha gvenceli ve yksek cretli ilere yneldii iin deneyimli alanlar kaybedilmektedir.
Grevlendirme yoluyla istihdam, isteksiz grevlendirme

Gnlllk snmaevinde alma iin temel bir kouldur. Baz kurulularn, farkl birimlerinde grev yapan alanlar istekleri dnda snmaevinde grevlendirildii grlmtr. Kadn snmaevinin ncelikli amacnn kadnlar glendirmek olduu dnldnde, bu alanda almak konusunda isteksiz olan kadnlarn bu amac yerine getirebilmesi mmkn grnmemektedir.
cretlerin dk olmas
cretlerin dk olmas, snmaevi alanlarnn dile getirdii problemlerin banda gelmektedir. alanlar grevlerinin dnda da pek ok ile zveri ile ilgilendiklerini buna mukabil cretlerinin son derece dk olduunu ifade etmilerdir. Hizmet alm yoluyla istihdam edilen alanlar cretlerini zamannda alamadklarn belirtmektedir. Bu tr skntlar alanlarn motivasyonunu dorudan etkilemektedir. Baz snmaevlerinde ie almdaki temel kriterin konu hakknda bilgi ve deneyim sahibi olmaktan ziyade uygun crete i yapmak olduu belirtilmitir.
alanlara ynelik eitimlerin yetersizlii

Kadn snmaevi alanlarnn nemli bir blm kadna ynelik iddet, grme yntemleri ve snmaevindeki grevleri bata olmak zere gerekli konularda eitim almadklarn belirtmilerdir. alanlarn eitim almam olmas kadnlara ynelik tutumlarn ve snmaevinde yrtlen almalarn niteliini belirlemekte, alanlarn sorunlar karsnda kendilerini yetersiz ve aresiz hissetmelerine neden olmaktadr. Bu durum, snmaevlerinde ileyiin otorite ve bask kurmak anlay ile ekillenmesine, kadnlar ve alanlar arasnda atmalarn domasna neden olmaktadr. Baz snmaevleri, alanlarna ynelik balangta eitim almalar organize etmilerse de bu eitimlerin devamll salanamamtr.
Tkenme
Snmaevi alanlar zor bir ile ilgileniyor olmak, ihtiya duyulan konularda eitim almam olmak, sorumluluun fazla inisiyatifin az olmas, i yk, fiziki koullardan kaynakl glkler, dolayl travmatizasyon ve cretlerin dk olmas gibi problemlerden tr tkenme yaadklarn ifade etmilerdir. Snmaevlerinde alanlarn bu skntlarn zmleyecek bir mekanizma mevcut deildir. Tkenme nedeniyle alanlarn fiziksel ve psikolojik sorunlar yaad, bu sorunlarn kiisel ilikilerine yansd, kimi alanlarn bu nedenle ilerini brakmak zorunda kald belirtilmitir. Baz snmaevlerinde, alanlara, kendisi de snmaevi alan olan psikolog tarafndan destek salanmaktadr. Bu tr uygulamalardan genellikle verimli bir sonu alnamamaktadr.
Mesleki spervizyon olmamas

Snmaevinde alan meslek elemanlarnn tamamna yakn iin snmaevi yeni bir alma alandr. Bu nedenle alanlar her aamada mesleki spervizyona, ynlendirmeye ihtiya duymaktadr. Ancak meslek elemanlarna bu konuda destek salayacak bir sistem mevcut deildir. alanlar genellikle kendi imknlar ile daha deneyimli meslektalarna ulaarak bilgi almaya almaktadr. Ancak bu ok az kii tarafndan, snrl lde yaplabilmektedir. Konu ile ilgili kitap ve dier kaynaklarn yetersiz olmas da sorunu derinletirmektedir.
59
alanlarn inisiyatif alamamas

Snmaevi alanlarna fazla sorumluluk yklendii ancak ayn lde inisiyatif tannmad tespit edilmitir. Snmaevinden sorumlu yetkililer farkl alanlarda almalardan sorumlu olduklarndan, ihtiyalar ve zorunluluklar yeterince takip edemeyebilmektedir. Bu durum, kimi zaman snmaevinin amalar ile elien uygulamalarn gerekletirilmesine neden olmaktadr. rnein bir snmaevinde birim sorumlusunun talebi zerine meslek elemanlar beyaz nlk, gzetmenler yeil forma, gvenlik grevlileri niforma giymektedir. alanlarn nemli bir blm bu durumdan rahatsz olmasna ve uygulama snmaevlerinin ama ve ilkelerine tamamen ters dmesine ramen yetkililer bu konuda srarcdr.
alanlara ynelik motivasyonu artrc uygulamalarn olmamas

Snmaevi pek ok bakmdan zorlu bir alma alandr. alanlar sklkla grevleri dnda ilerle de ilgilenmekte ve uzun saatler boyunca almak zorunda kalmaktadr. Snmaevi alanlarna ynelik tatil, gezi programlar, sosyal etkinlikler vb. motivasyon artrc uygulamalarn gerekletirilmedii grlmektedir.
Snmaevi alanlarnn kadnlara ilikin algs

Snmaevleri kimi alanlar tarafndan kadnlar dayanma yoluyla glendiren yerler deil, zavall kadnlarn balarn sokup karnlarn doyuracaklar hayr kurumlar olarak alglanmaktadr. Bu alg, alanlarn kadnlarla ilikilenme biimlerini dorudan etkilemekte, snmaevinde kalan kadn ve ocuklarn da bir sre sonra kendilerini bu ekilde alglamalarna neden olabilmektedir. Snmaevine gelen baz kadnlar yaadklar iddetin etkisiyle karar almakta ve kararlarn hayata geirmekte zorlanabilir. Bu nedenle snmaevine gelen kadnlarn ne yapmak istediklerine karar vermesi zaman alabilir. Ancak snmaevlerinde bu durum baz alanlar tarafndan kadnlarn keyfine dknl ve devletin kaynaklarn smrmek eklinde alglanmaktadr. Bu alg kadnlara fke duyulmasna ve baskc uygulamalarn gelimesine yol amaktadr. Grmelerde, alanlarn kimi zaman kadnlar kendi hayatlar ile ilgili karar verme ehliyeti olmayan kiiler olarak algladklar; bu anlaya paralel olarak kadnn nereye gideceine, hangi ite alacana, kimlerle grp grmeyeceine karar verebildikleri grlmtr. Bu tr bir deneyim, snmaevinin ruhuna aykr bir biimde kadnlar alanlara baml hale getirmekte, hayatlarna devam edecek gc ve gveni kazanmalarna engel olmaktadr. Her kadnn glenme sreci ve sresi farkldr. Snmaevi koullarnn snrl ve kal sresinin yetersiz olmas veya kadnn koullarndan kaynaklanan nedenler baz kadnlar iin destein bir sre daha devam srdrlmesini gerektirebilir. Bunun salanamamas durumunda kadnlar bazen bir snmaevinden ktktan sonra baka bir snmaevine bavuru yapar. Grmelerde alanlarn bu durumu, bir istismar biimi olarak tanmladklar, kadnlara fke duyduklar ve snmaevinden kan kadnlarn baka bir snmaevinde kalmasnn nne geebilmek iin areler aradklar grlmtr.
alanlarn snmaevi ihtiyalarn kiisel abalar ile karlamak zorunda braklmas

alanlarn, zellikle snmaevi yneticilerinin, kadnlar destekleyen hizmetlerin snrll nedeniyle karlalan glkleri kendi imknlar ile zmek durumunda kaldklar tespit edilmitir. alanlar zellikle i ve ev bulma, ocuklar iin mama, oyuncak
60
ve hamile kadnlarn isteklerini kendi evrelerini kullanarak ya da kendi evinden getirmek suretiyle karladklarn sylemilerdir.
Riskli durumlarda refakat etmenin yaratt zorluklar

alanlar zaman zaman kiisel gvenliklerine ilikin youn kayg tamaktadr. Bu kiiler kadnlarn gvenlii iin kimi zaman polis destei almakta; ancak bu her zaman mmkn olmadndan gvenlik riskine ramen kadnlara refakat etmek durumunda kalmaktadr..
4.2.3 Snmaevi ileyii Snmaevinin bal bulunduu birimin i yk, ilgisizlii

Snmaevlerinin bal olduu birim sorumlular genellikle sosyal ve kltrel ilerden sorumludur. Bu sosyal ve kltrel faaliyetler bir plan dahilinde ve geni bir kadro ile yrtlmektedir. Snmaevleri ise sorunlu ve vatandalarn desteklemedii bir hizmet olarak tanmlanmaktadr. Yetkililerinin snmaevinin amac ve nemini iselletirmemi olmas, konuyu sahiplenmemesi, ilgisizlii ve snmaevini bir yk olarak alglamas; snmaevlerinin iinde bulunduu mali ve idari sorunlarn artarak devam etmesine yol amaktadr.
Snmaevine 7 gn 24 saat giri yaplamamas

Kadn snmaevlerine ilikin asgari standartlardan biri de snmaevine 7 gn 24 saat kabul yaplabilmesidir. ncelenen snmaevlerinin nemli bir blmnde gece ve hafta sonlar kabul yaplmamaktadr.
Snmaevi btesinin olmamas

Snmaevlerinin nemli bir blmnn zel bir btesinin olmamas, snmaevindeki almalarn olmas gerektii ekliyle yrtlmesini gletirmektedir. Bte olmamas hem alanlarn hem de snmaevinde kalan kadn ve ocuklarn yaamn zorlatrmaktadr.
Snmaevi odakl yaklam

Proje illerinde kadnlarn ihtiya duyduu her trl destein, hatta kurslarn dahi snmaevine tand grlmektedir. Bu durum, kadnlarn pek ok hizmeti snmaevinde kalmalar kouluyla alabildikleri anlamna gelmektedir. Kadnlarn snmaevinde kal sresi genellikle birka ay ile snrl olduundan snmaevlerinden ayrlmalar durumunda kadnlara salanan destek de kesintiye uramaktadr. Bu durum kimi zaman kadnlarn snmaevinden kar kmaz baka snmaevi aramalarna neden olmaktadr.
Glendirici almalarn ve sosyal programlarn yetersiz olmas

Fiziki koullarn yetersizlii, personel saysnn azl ve kaynaklarn snrl olmas gibi nedenlerle ok sayda snmaevinin ilevinin kadn ve ocuklarn barnma ihtiyalarn karlamakla snrl kald grlmtr. Bireysel psikolojik destek ve kimi kurslar dnda kadnlar glendirecek alma yok denecek kadar azdr.
Okul kayd, mahkeme dosyalar, muhtar, polis ve savclk kaytlarnn gizli olmamas
Gizlilik snmaevlerinin olmazsa olmaz ilkesidir. Ancak bu ilke alanlar, snmaevinde kalan kadnlar ve sklkla da kamu grevlileri tarafndan ihlal edilebilmektedir. Adrese dayal nfus kayt sistemi ile birlikte kadnlarn resmi kurumlarla ilgili tm ilemlerinde gizlilik sorunu gndeme gelmitir. Okul kayd yaptrmak ya da ie girmek isteyen kadnlardan adres istenmekte, bu durumda kadnlar kaldklar yerin adresini bildirmek
61
zorunda kalmaktadr. Okul kaytlar tm snmaevlerinde dile getirilen sorunlarn banda gelmektedir. Snmaevinde kalan ocuklarnn nerede olduunun kolaylkla renilebilmesi nedeniyle iddet uygulayan kiiler kadnlara ulaabilmekte ve snmaevinin yerini renebilmektedir. Ayrca boanma ya da dier dava dosyalarnda adres gsterilmesi mecburi olduundan, iddet uygulayan kolaylkla kadna ulaabilmektedir.
Sosyal aktivite ve spor olanaklarnn yetersizlii

Yaanan fiziksel ve cinsel iddetin etkisi ile kadnlarn bedenlerine yabanclamalar, yine iddetin bir paras olarak gndelik hayattan izole edilmeleri ve sosyal ilikilerinin snrlandrlmas ska karlalan durumlardr. Bu nedenle kadnlarn sadece balarn sokacak bir yere deil, eitli sosyal aktivitelere, bedenleri ile iliki kurma imkn tanyacak etkinliklere, sportif faaliyetlere ihtiyalar vardr. Ancak incelenen snmaevlerinin tamamna yaknnda bu tr etkinliklerin son derece snrl olduu grlmtr.
ocuklara ynelik faaliyetlerin yetersizlii

Snmaevlerinin nemli bir blmnde ocuklarn esas yararlanc olarak deil, anneleri ile gelen misafirler olarak algland grlmtr. Fiziki koullar ve ileyi ocuklarn ihtiyalar gzetilerek dzenlenmemektedir. ocuklar genellikle anneleri ile uyumakta, oyun ve ett odalar bulunmamakta, kendilerine ynelik uzmanlam psikolojik destek alamamakta, genellikle yetikinler iin hazrlanan yemekleri yemektedir. zellikle kk ocuklar neden snmaevinde olduklarn bilmemekte, okulda nerede kaldklarna ilikin aklama yapmakta zorlanmaktadr. ocuklar arasnda yaanan atmalar, kimi zaman annelerinin ya da alanlarn basks ile zlmeye allmaktadr. ocuk mamas, ocuk bezi, oyuncak gibi temel ihtiyalarn karlanmas mmkn olamayabilmektedir. Bebei olan kadnlar iin az sayda snmaevinde zel oda bulunmaktadr. Snmaevlerinde ocuklar iin servis olana bulunmadndan, anneler ocuklar okula gtrmek durumunda kalmakta, bu durum zellikle alan kadnlar asndan sknt yaratmaktadr.
Gvenlik nlemleri ile ilikili sorunlar

Snmaevi evresini izleyen kameralar, gvenlik alarm, panik dmesi gibi teknik donanm az sayda snmaevinde mevcuttur. Gvenlik konusunda kolluk kuvvetleri ile ibirliinin yeterli olmad ifade edilmektedir. Bu alma kapsamnda incelenen lkelerde faaliyet gsteren snmaevlerinin hibirinde gvenlik grevlisine rastlanmamtr. Ancak sekiz ildeki 231 snmaevi alann 69unun gvenlik grevlisi olduu grlmtr. Bu say, snmaevlerinde grev yapan psikologlarn ve sosyal hizmet uzmanlarnn 3er katndan fazlasna tekabl etmektedir. Buna ek olarak bakc anneler, hizmetliler ve baz snmaevlerinde gzetmen olarak tanmlanan kiiler de bir nevi gvenlik grevlisi olarak almaktadr. Ayrca 2 snmaevinde kadn polis almaktadr. Buradan, alanlarn neredeyse yarsnn gvenliin salanmasndan sorumlu olduu sonucunu karmak mmkndr. Burada dikkat ekici nokta bu kiilerin nemli bir blmnn dardan gelecek tehlikelerden ok snmaevi iinde yaanabilecek sorunlara mdahale etmekle yetkilendirilmi olmasdr. Ortak yaanan her yerde olduu gibi snmaevlerinde de sorun yaanmas kanlmazdr. Ancak ierideki uyumun gvenlik personeli ile salanmaya allmas hem kadnlara birbirleri iin tehlike yarattklar mesajn vermekte hem de evlerinde olduu gibi srekli denetim altnda tutulmalarna neden olmaktadr. ok sayda snmaevi alan, kadnlarn gvenlik grevlileri ile dertletiini, gvenlik grevlilerinin de kendi yaam deneyimlerinden hareketle kadnlara zarar verebilecek
62
tavsiyelerde bulunabildiklerini ifade etmektedir. Kadnlar arasndaki ilikileri gvenlik grevlileri ya da benzer pozisyonlar yaratmak suretiyle dzenlemek ynndeki yaklam son derece sakncaldr. Kadn snmaevindeki atmalar zmek konusunda tercih edilen yaklam, dzeni salamak iin gvenlik grevlisi istihdam etmek deil, kadnlar arasndaki iletiim ve dayanmay artrc sosyal programlar uygulamak olmaldr. Nfuzlu kiilerin snmaevinde kalan kadnlara ilikin bilgi almak istedii ve bu konuda srarc olunabildii belirtilmitir. Belediyelere bal baz snmaevlerinde, belediye bakan, yardmclar ya da belediye yetkilileri tarafndan snmaevinde kalan kadnlara ilikin bilgi istendii, alanlarn bu durumu nlemek konusunda kendilerini aresiz hissettikleri ifade edilmitir. ldrlme tehdidi altndaki kadnlarn gvenlii iin ne yaplacana dair ynergelerin de oluturulmad tespit edilmitir. Baz alanlar kadnlarn yaknlar tarafndan tehdit ve takip edildiklerini ve bu gibi durumlarda yetkililerin ilgisiz kalabildiini belirtmitir. Bunlara ek olarak; tadilat, yemek vb. nedenlerle snmaevine kurum tarafndan gnderilen grevlilere gidecekleri yerin snmaevi olduu konusunda bilgi verilmektedir. Bu durum, snmaevini tehditlere ak hale getirmektedir.
Snmaevlerinin grnrlndeki problemler

Kadn snmaevlerinin gizlilii ile grnrln birbirine kartrld grlmektedir. Snmaevinin adresinin gvenlik nedeniyle gizli tutulmas gereklidir; ancak bu durum snmaevinin toplumda tannan bir hizmet olmasna engel tekil etmez. Kurum ve kurulular tarafndan dier almalar hizmet gtrdkleri kiilere eitli aralarla duyuruluyorken, snmaevlerinin aileleri paralayan bir mekanizma olarak grlmesiyle de ilikili olarak bu alandaki almalar genellikle tantlmamaktadr.
Hazr yemek
Snmaevlerinde kalan kadn ve ocuklar iin genellikle kurumlarn mutfaklarndan ya da aevlerinden yemek gnderilmektedir. Kurumlarda sadece len bir n yemek kt iin snmaevine de bir kez yemek gelmekte, ayn yemek hem len hem akam yenmektedir. Yemekler kuruluun grevlileri tarafndan getirilmekte, bu kiiler sklkla deitii iin bu durum gvenlik asndan risk oluturmaktadr. Snmaevinde kalan kadnlarn says deitii iin kimi zaman yemek yeterli olmayabilmektedir. Ayrca hamile olan, salk sorunlar nedeniyle perhiz yapan kiiler, vejetaryenler ve ocuklarn ihtiyalar gz ard edilmektedir. Kurumlarn yemek irketleri ile anlamazla dt dnemlerde snmaevine yemek gelmesi konusunda da sknt yaanabilmektedir. rnein bir snmaevinde yemek irketi ile yaanan anlamazlktan tr, yemekler bir sre alanlarn kendi arasnda para toplamas ya da evinden getirmesi ile salanabilmitir.
blm
Yemek, temizlik, bahe dzenlemesi ve ocuklarla ilgili sorumluluklar kadnlar tarafndan yerine getirilmesi gereken ilerdir. Snmaevlerinde gnlk ileyiin kadnlar tarafndan yrtlmesi, kadnlarn kendilerini bakma muhta kiiler olarak alglamalarnn nne geer. Ancak bu ilerin paylalmas konusunda baz sorunlar yaanabildiinden baz snmaevlerinde iblmne ilikin dzenlemelerin alanlar tarafndan yapld, kadnlarn bu srece katlmnn salanmad grlmektedir. Bu tr uygulamalarla hem kadnlarn gndelik yaamlarna mdahale edilmekte hem de kadnlarn kimi zaman adil olmayan muamelelere maruz kalmalarna yol amaktadr. Kadnlarn evle ilgili iblmn kendilerine brakmak, birlikte yaamn gerektirdii becerileri gelitirmelerine ve atma zme konusunda deneyim kazanmalarna katk salayacaktr.
63
Kimi snmaevlerinde alanlarn odasn dzenlenmesi, temizlii gibi ilerin snmaevinde kalan kadnlar tarafndan yapld bilinmektedir. Kadnlarn grevi olamayacak bu tr uygulamalar alanlarla kadnlar arasndaki eitlik ilikisini zedelemektedir. Yaad iddet nedeniyle ar psikolojik sorunlar yaayan kadnlar gnlk ileri yrtmek konusunda isteksiz olabilir, rnein srekli uyumak isteyebilirler. Bu durumun, kimi alanlar ve kadnlar tarafndan uyanklk olarak deerlendirilerek ve kadnlarn bu gereke ile snmaevinden karlmas snmaevinde karlalmamas gereken uygulamalar arasndadr.
ocuklarn bakm
Baz snmaevlerinde ocuklarla ilgilenecek kiiler istihdam edilmediinden ve kre salanamadndan, bu ocuklarla ilgilenme grevi almayan kadnlarn srtna yklenmektedir. Kadnlar aras dayanma asndan bu tr durumlarda kadnlarn birbirini desteklemesi son derece nemlidir; fakat, bu ancak kadnlarn istei dorultusunda gerekleebilir. Kre salanamad iin kadnlarn ocuklara bakmak zorunda braklmas ileyi asndan nemli bir sorundur.
Engellilerin snmaevine kabul edilmemesi

Snmaevlerinin nemli bir blmnde iddete maruz kalan bedensel ve grme engelliler, sar ve dilsizler snmaevlerine kabul edilmemekte; engelli olduklar iin kabul edilmeyen kadnlara baka bir adres gsterilememektedir.
Salk raporu
Snmaevine kabul koullarndan biri de salk raporu ile bulac bir hastaln olmadnn belgelenmesidir. Bulac hastalklarn tespiti, ncelikli olarak bu hastala sahip olan kadnn saln korumay amalamaldr. Bulac hastalklardan korunmak kadnlar snmaevine kabul etmeyerek deil, hastalklarn bulama yollar hakknda bilgilendirme yaplarak salanmaldr.
Snmaevinin bal bulunduu birimle ilikileri

Bu alma kapsamnda incelenen snmaevlerinde, alanlar asndan sorumluluun ve i yknn fazla, yetkinin az olduu bir ileyi gze arpmaktadr. Snmaevi alanlar aldklar kararlara yetkili birimin verecei tepkilerinden endie duyabilmekte, kimi zaman yetkili birimle sorun yaamamak adna kadnlar snrlayc uygulamalarda bulunabilmektedir. Yetkinin esas olarak sorumlu birim elinde toplanmas alanlar inisiyatifsiz klmakta, daha darda olan ve ihtiyalarn yeterince farknda olmayan yetkililerin gerekenin aksi ynnde uygulamalar dayatmalarna neden olabilmektedir. Baka bir durumda da, yetkili birim snmaevi almalar ile ilgilenmemekte, her trl sorumluluk snmaevi alanlarna braklmakta ve alanlar snrl yetkileri dahilinde her trl sorunla tek bana mcadele etmek zorunda kalmaktadr.
ldrlme tehdidi altndaki kadnlar ve ok ocuklu kadnlar kabul etmek konusundaki ekinceler
Tehdit altndaki kadnlara ynelik almalarn daha fazla emek ve zen gerektirmesi, kimi snmaevlerinin bu durumdaki kadnlar kabul etmemesi ile sonulanabilmektedir. Bir dier ekinceli grup da ok ocuklu kadnlardr. Mevcut snmaevlerinin ileyii ocuklar gzetir nitelikte deildir. Bu nedenle snmaevleri iin ocuksuz kadnlar daha az sorun yaratacak kiiler olarak deerlendirilmektedir.
64
Kaytlar ve raporlama
Raporlama son derece hassasiyetle ele alnmas gereken bir konudur. Snmaevlerinin, bal olduu kuruluu yrtlen almalara ilikin dzenli olarak bilgilendirmesi hem snmaevlerinin sunduu hizmeti hem de snmaevinin ihtiya ve sorunlarn grnr klmaktadr. Ancak ok sayda snmaevinde dzenli bir raporlama sistemine rastlanmamtr. zel hayat gizliliinin ihlali raporlama ile ilikili sorunlarn banda gelmektedir. Bu alma kapsamnda incelenen bir snmaevinde alanlar tarafndan gece ve gndz kadnlara ilikin her trl bilgiyi ieren gnlk raporlar hazrlanmaktadr. Bu raporlar elektronik ortamda dier snmaevi alanlar ve snmaevinin bal olduu birim yetkililerine iletilmektedir. Kadnlarn snmaevi iindeki yaaylarna dair her trl bilgiyi ieren bu sorunlu uygulamann hem alanlar hem de snmaevinde kalan kadnlar tarafndan rahatszlkla karland belirtilmitir. Raporlarda sadece mevcut durum ve ihtiyalar ieren bilgilere yer verilmesi, kadnlara ilikin kiisel ilgilerin paylalmamas gereklidir.
atma zme konusunda bilgi eksiklii

Snmaevleri farkl zelliklere sahip, farkl kltrlerden gelen, iddet deneyimi yaam ve birbirini tanmayan kadnlarn bulunduu yerler olduklarndan snmaevlerinde atma kanlmazdr. atmalar snmaevinde kalan kadnlar arasnda olabildii gibi, kadnlar ve alanlar arasnda ya da alanlar arasnda yaanabilmektedir. Yaplan grmelerde alanlarn atma zme konusunda snrl bilgiye sahip olduu, bu sorunlarn zm konusunda kendilerini yetersiz ve aresiz hissettii grlmtr. Bu durum, snmaevi iindeki atmalarn bask ve otorite ile zlmeye allmasna neden olmakta, snmaevleri bir sre sonra iddetin yeniden retildii yerlere dnmektedir.
zleme ve denetleme mekanizmalarndaki problemler

Snrl sayda snmaevinde kadnlarn sorunlarn iletebilecei bir mekanizma vardr. Dzenli ev toplantlar ve yazl deerlendirme formlar baz snmaevlerinde karlalan, ancak yaygn olmayan deerlendirme yntemleridir. Snmaevlerinin nemli bir blmnde snmaevi bal olduu kuruluun yetkilileri ile dzenli olarak toplanamamaktadr. alanlar, ileyie ilikin grlerini bal olduu kurulua genellikle telefon grmelerinde iletmektedir. Baz alanlar, iletilen sorunlarn yetkililerce dikkate alnmadn belirtmitir. Snmaevlerinin denetlenmesi konusunda bir standart yoktur. Denetleyen yetkili, denetleme skl, denetleme yntemi farkllk gstermektedir. Denetleme kimi zaman habersiz yaplmakta, kadnlarn odalar kontrol edilebilmektedir.
leyite kadn katlmnn snrl olmas

Snmaevi ileyiine ilikin dzenlemelerin daha ok yetkililerin ve alanlarn nerileri dorultusunda ekillendii tespit edilmitir. Kadnlar kimi durumda ileyie ilikin nerilerde bulunsa da bu durum genellikle dikkate alnmamaktadr. Az sayda snmaevi planlama srecine kadn ve ocuklar dahil etmektedir.
Kal sresinin yetersiz olmas

Snmaevlerinin, kadnlarn hayatlar boyunca kalabilecekleri yerler olmad aktr; ancak kadnn kendini hazr hissetmesi de snmaevinden ayrlmas iin bir n kouldur. Snmaevi sonrasnda kadnlar destekleyecek bir sistem oluturulmad, rnein gei evleri olmad iin snmaevindeki snrl sre kadnlarn korkulu ryas olmaktadr. Baz snmaevleri kadnn ihtiyac dorultusunda bu sreyi uzatabilse de bu, az sayda kadn iin uygulanmaktadr. Bu durumda kadnlar bir snmaevinden kp baka bir
65
snmaevine gitmek ya da evine dnmek zorunda kalmaktadr.
Kadnlarn snmaevine baml hale getirilmesi

ncelenen rneklerde kadnlar snmaevine baml hale getiren uygulamalarla karlalmtr. Baz snmaevlerinde sosyal gvencesi olmayan kadnlarn SGKya kaytlar yaplmakta ancak ayrlmalarnn hemen ardndan sistemden kaytlar silinmektedir. Ayn durum kreler iin de geerlidir. alan kadnlar ocuklarn var ise snmaevinin kreine brakmakta ancak snmaevinden ayrld vakit bu hizmetten yararlanamamaktadr. Snmaevinde salanan destein ayrldktan sonra da srdrlmesi kadnlarn snmaevlerine baml olmadan iddetle mcadele etmelerini mmkn klacaktr.
Snmaevlerinin homojen ve steril yaps / Uzmanlam snmavlerine duyulan ihtiya

Snmaevlerinin genellikle gen, ar iddet grm, kimseden destek almayan, az ocuklu, salk problemi olmayan kadnlar kabul etme eiliminde olduu grlmektedir. Snmaevleri genellikle sorunlu kadnlarn mekn olarak alglandndan, bu sorun yelpazesi ne kadar dar olursa hem kadnlar hem alanlar hem de kurumun rahat edecei dnlmektedir. Bedensel ve zihinsel engelliler, psikiyatrik destee ihtiya duyanlar, transseksel kadnlar, lezbiyenler, seks iileri ve alkolikler genellikle snmaevlerine kabul edilmemektedir. iddete uramak bakmndan ciddi risk altnda olduklar dnldnde bu kadnlarn nereden destek alabilecekleri sorusunun Trkiyede mevcut snmaevi sistemi ierisinde bir yant yoktur. Bu kadnlar iin snmaevlerinden yararlanabilme imknlarnn yaratlmas ya da uzmanlam snmaevleri oluturulmas gerekmektedir.
lkeler
Snmaevlerinin tamamna yaknnn kendini kurtarc olarak grmemek, kadnlarn glenmesinin temel almak, ayrmclk yapmamak, kadnlara ihtiya duyduu alanlarda destek salamak gibi yazl olmayan baz ilkeler erevesinde fikren ortaklat grlmektedir; ancak snmaevlerinde bu ilkelerle elien uygulamalara rastlanabilmektedir. Trkiyede incelenen snmaevlerinin nemli bir blmnn temel ilkeler erevesinde faaliyet gster(e)miyor olmasnn; bu ilkelerin yazl hale getirilmemesi, ilkeler zerine tartlmamas, baz kiilerin snmaevinde isteksiz almas, baz alanlarn konu hakkndaki farkndalk ve duyarllnn az olmas, snmaevi yrtlen kurulularn nemli bir blmnn snmaevini hayr ii olarak deerlendirmesi, katlmc ileyi/ yatay rgtlenme hakknda yeterince bilgi sahibi olunmamas, iddete urayan kadnlarn tekiletirilmesi, farkllklara ve yeniliklere ak olmama, fiziki ve mali zorluklar, otorite ve bask dnda ynetim pratiklerinin snrl olmas, tkenme, deneyim ve yaklam aktarmn mmkn klacak mekanizmalar oluturulmamas gibi nedenlerle ilikili olduu dnlmektedir.
12 yandan byk erkek ocuu olan kadnlar iin alternatif snma olanaklarnn yaratlmamas
iddet nedeniyle evden ayrlan kadnlarn nemli bir blm ocuklarn yanna almak ister. Ancak 12 yandan byk erkek ocuklar snmaevlerine kabul edilememektedir. Erkek ocuklar iin ya snrlamas gerekli bir uygulama olduundan, bu sorunun zm iin bamsz daireler gibi alternatif snmaevi imknlarnn yaratlmas gereklidir.
66
Planlama eksiklii
Kadnlarn iinde olduu bir planlama sreci, kadnn snmaevi sonrasndaki yaamn srdrmesi iin nemli bir yntemi deneyimlemesi bakmndan da nemlidir. Az sayda kiinin her ii yapt bir sistem ierisinde planlamann mmkn olmad, kadn sirklasyonunun ok hzl olmas nedeniyle de planlama yaplamad belirtilmektedir.
leyi ynergesi olmamas

Snmaevi ileyiine ilikin ynergeler, temel standartlar belirlemekte ve personelin almalarn kolaylatrmaktadr. Ancak incelenen snmaevlerinin bir ileyi ynergesi olmad grlmtr. Bu durum, ileyiin kiilere bal olarak ekillenmesi sonucunu dourmaktadr.
Nbet sistemi
Snmaevlerinin tmnde bir gece grevlisi vardr ve genellikle bu grevi hemire, psikolog, sosyal hizmet uzman ya da gvenlik grevlisi yrtmektedir. Baz nbet sistemlerinde alanlarn bir ksmnn sadece gece grevi yapmas nedeniyle bu kiiler dier snmaevi alanlar ile deneyim al-veriinde bulunamamakta, bu durum sistem iinde bir kopuklua neden olmaktadr. Buna ek olarak gece nbetinde bulunan kiilerin grevleri net bir biimde tanmlanmadndan, rnein gvenlik grevlileri geceleri kadnlara danmanlk yapar hale gelmektedir.
Yabanc uyruklu kadnlar

Trkiyede bulunduklar sre iinde iddete urayan yabanc uyruklu kadnlar snmaevlerine kabul edilmemekte, kabul edilseler dahi snmaevlerinde tercman salanmad iin yeterli lde destek alamamaktadr.
Kadnlarn ynlendirildii kurslarn nitelii

Snmaevlerinin nemli bir blmnn kadnlar mesleki kurslara ynlendirildii; ancak bunlarn ok aznn piyasada karl olabilecek beceriler kazandrmaya dnk kurslar olduu tespit edilmitir. Hobi kurslarnn kadnlarn kendilerini daha iyi hissetmesine nemli katklar olduu bir gerektir; ancak istihdam salanabilecek alanlar tespit edilerek, kadnlarn buna ynelik eitim almasna zen gsterilmelidir.
4.2.4 Kurum/Kurulular ve mevcut mekanizma Snmaevlerinin sistem iindeki yerinin tanmlanmamas

Snmaevlerinin salk, sosyal hizmetler, adalet, eitim ve gvenlik alanlarn ieren bir sistem iine entegre edilmedii grlmektedir. Az sayda snmaevinde ilgili kurum ve kurulularla protokole dayal, resmi ibirlii sz konusudur. Kadnlara ynelik almalarn nitelii snmaevinin bulunduu ile, ileye, kurulua hatta sorumlu kiiye bal olarak deimektedir.
iddet konusunda uzmanlam birimlerin eksiklii

Snmaevinin ibirlii yapt kurulularn iddete urayan kadnlar iin ne tr hizmetler sunduu kadar bunu ne ekilde sunduu da nemlidir. Snmaevinde kalan kadnlarn tbbi, hukuki, ekonomik destee kolay ulalabilmesi, bu hizmetleri cretsiz, nitelikli ve srekli almas gereklidir. ok sayda snmaevi alan, Snmaevlerinin irtibatta olduu kurum ve kurulularda uzmanlam birim ve personel bulunmad iin kadnlar buralardaki ilemlerinde skntlar yaandn belirtmektedir.
67
Snmaevi ncesi ve sonras hizmetlerin yeterince nemsenmemesi

almann yrtld illerde sadece bir istasyon tipi snmaevi bulunmakta, snmaevi sonras kullanlabilecek gei evi bulunmamaktadr.
STlerin mekanizmann dna itilmi olmas ve kadn rgtlerinin deneyimlerinden istifade edilmemesi
ncelenen lke rneklerinde snmaevlerinin finansman devlet tarafndan karlanmak suretiyle snmaevlerinin konuyla ilgili almalar yapan kadn rgtleri tarafndan yrtld grlmektedir. Bunun temel nedeni kadn rgtlerinin bu konuda uzmanlam olmas, zellikle kadn danma merkezi deneyimleri nedeniyle ihtiyalarn dorudan tespit edilebilmesi ve almalar kadn odakl yaklamla srdrmesidir. almann yrtld illerde kadna ynelik iddet alannda alan ve danma merkezi bulunan ok sayda kadn rgt bulunmasna karn, bu illerde alan snmaevlerinin alanda alan kadn rgtlerinin desteini almad tespit edilmitir.
at kurulularn eksiklii
Bata Avrupa lkeleri olmak zere ok sayda lkede rneine rastlanan at kurulular, snmaevlerinin saysnn artmas, kadna ynelik iddetin nlenmesine ilikin gerekli yasal ve idari dzenlemelerin yaplmas, snmaevlerinin hizmet standartlarnn oluturulmas ve izlenmesi, ilgili resmi kurumlara sorun ve ihtiyalarn iletilmesi, kurulular ve almalarn egdmnn salanmas, kamuoyunda kadna ynelik iddete ilikin duyarllk yaratlmas, ilgili kurum ve kurulu alanlarnn eitimi gibi konularda aktif rol oynayan mekanizmalardr. Trkiyede danma merkezi olan ve kadna ynelik iddetin nlenmesi alannda alan ok sayda kurulu olmasna karn byle bir mekanizma bulunmamaktadr.
Kurumlarn st dzeyde temsil edildii yaplara duyulan ihtiya

Kadna ynelik iddetin nlenmesi iin hem yerel hem de ulusal dzeyde koordinasyona ihtiya vardr. Bu amala oluturulmu yerel yaplar mevcutsa da srekli ve etkin bir biimde faaliyet gstermemektedir. lgili tm kurumlarn st dzeyde temsil edildii kadna ynelik iddele mcadele ve zel olarak kadn snmaevleri konusunda strateji belirleyecek bir mekanizma bulunmamaktadr. rnein Dileri Bakanl bakanlnda ayda bir dzenli olarak toplanan nsan Ticareti ile Mcadele Ulusal Grev Gcne benzer bir yapnn kadna ynelik iddetle mcadele almalarnn koordinasyonu iin de oluturulmas elzemdir.
Snmaevlerine ilikin kamuoyu oluturma faaliyetlerinin yetersizlii

Kadn snmaevlerinin misyonu ve snmaevlerinin gereklilii konularnda toplumda zihinsel dnm yaratacak yeterli dzeyde savunuculuk faaliyetleri yrtlmemektedir. zellikle kurumlarn, snmaevi amak ve srdrmek kadar, snmaevlerinin toplumda sahiplenilen bir hizmet olmas iin de aba harcamas gereklidir.
Kamu grevlilerinin gizlilik kuraln ihlal etmesi

Baz kamu grevlilerinin snmaevinde kalan kadnlara ilikin bilgileri kadnlarn yaknlarna aktarmalar kadnlarn gvenlii ve snmaevinin gizlilii bakmndan ciddi skntlar yaratmaktadr. Bu nedenle, ilgili kamu kurumlarnn alanlarn bu konuda bilgilendirmeleri son derece nemlidir.
68
Yatl sosyal hizmet kurulularnn yetersizlii

Farkl alanlarda destee ihtiya duyan zihinsel engelli, psikiyatrik bakma ihtiya duyan, evsiz kadnlara ynelik yatl sosyal hizmet kurulularnn bulunmamas ya da saysnn yetersiz olmas nedeniyle snmaevleri bu kadnlar iin gidilebilecek tek adres olmaktadr. Bu kurulularn saysnn artmas, snmaevlerinin esas amalarna uygun biimde ilemesini salayacaktr.
Belediye ynetiminin deimesi

Belediye ynetiminin deimesi ou zaman snmaevi ileyiini dorudan etkilemektedir. Deneyimli kadn rgtleri ile sreklilii garanti altna alnm ibirlii, asgari standartlar ieren uygulama ynergeleri snmaevi ileyiinin bu tr deiikliklerden daha az etkilenmesi bakmndan son derece nemlidir.
69
5.Blm
SONU
70
SONU
Kadna ynelik iddetle mcadelenin vazgeilmez unsuru olan kadn snmaevlerinin glendirilmesi tek bana snmaevlerine odaklanmakla salanamaz. Snmaevlerinin istenen lde ilerlik kazanmas etkin bir kadna ynelik iddetle mcadele mekanizmas iinde mmkn olabilecektir. Bu mekanizmann temel gerekliliklerini u ekilde zetlemek mmkndr: Bte: Snmaevleri, kadn danma merkezleri ve tamamlayc dier mekanizmalar iin merkezi bteden pay ayrlmaldr. Koordinasyon; Snmaevleri ve danma merkezlerinin de iinde yer ald, yerel ayaklar olan ulusal bir koordinasyon kurulu oluturulmaldr. Kurulun karar alabilir ve uygulayabilir yapda olmas iin ilgili kurumlarn st dzeyde temsil edilmesi ve bu alanda alan sivil toplum rgtlerinin kurulun ana unsuru olmas salanmaldr. Mekanizmann ana unsurlar; Mevcut snmaevlerine ek olarak; farkl ihtiya gruplarna ynelik uzmanlam snmaevlerinin kurulmasna, etkin bir iddet hattna, her ilede en az bir kadn danma merkezine, istasyon tipi evlere ve acil durumlarda kullanlabilecek yksek gvenlikli meknlara, snmaevinden ayrlan kadnlarn birka yl kalabilecei dk cretli konutlara, farkl gruplara hizmet veren yatl sosyal hizmet kurulularna ihtiya vardr. Uzmanlam birimler; iddete urayan kadnlara hizmet sunmakla ykml adli kurumlar; gvenlik, salk ve sosyal hizmet kurulularnda kadna ynelik iddeti nleme birimleri oluturulmas, bu birimler iin alma ynergeleri hazrlanmas, snmaevlerinin bu uzmanlam birimlerle ibirlii yapmas salanmaldr. Asgari standartlar, ynetmelik, ynerge ve genelgeler; Sadece kadn snmaevleri iin deil, iddete urayan kadnlar iin hizmet sunmakla ykml tm kurum ve kurulular iin asgari hizmet standartlar belirlenmeli, bu erevede ynetmelikler ve detayl ynergeler hazrlanmaldr. Snmaevlerinde karlalan glklerin almas iin her kurum bu konu zelinde sorun ve ihtiya analizi yapmal, tespit edilen sorunlarn zmne ilikin genelgeler yaynlamaldr. Kamuoyu bilgilendirme, savunuculuk; Bata snmaevi aan kurulular olmak zere, ilgili tm kurumlar tarafndan snmaevlerini sahiplenen bir mekanizma olmal; tm kurumlar, snmaevlerine ilikin toplumda var olan yaygn, yanl inanlarn giderilmesi iin sorumluluk stlenmelidir. Medyann konuya ilgisi ekilmeli, topluma doru mesajlar verilmesine katkda bulunulmaldr. Deerlendirme ve raporlama; Snmaevleri, danma merkezleri ve bunlarn ilikide olduu mekanizmalarn almalarnn ne ekilde yrtldnn kadn rgtlerinin katklar ile incelenmesi ve periyodik olarak raporlanmas salanmaldr. Ksa ve uzun vadeli hedefler ve stratejiler bu deerlendirmeler nda ekillenmelidir.
5.BLM: SONU
71
Eitimler; Snmaevi aan ve amakla ykml olan kurum ve kurulularn yetkilileri, snmaevi alanlar ve almaya balayacak olan kiiler, kanaat nderleri ve snmaevlerinin ilikide olduu tm kamu kurumlarnn alanlar kadna ynelik iddetle mcadele konusunda eitilmeli, bilgileri dzenli aralklarla tazelenmelidir. Fiziki koullarn iyiletirilmesi; Trkiyede faaliyet gsteren kadn danma merkezleri ve snmaevlerinin fiziki koularnn iyiletirilmesi, bu ekilde snmaevleri ve danma merkezlerinin, kadn ve ocuklar gerek anlamda glendirecek yapya kavuturulmas gerekmektedir. Bunun iin ilgili kurumlar harekete gemeli, zel sektrn desteinin alnmas iin giriimlerde bulunulmaldr. Deneyim ve bilgi paylam platformlar; Mevcut snmaevleri ve kadn danma merkezlerini bir araya getiren, deneyim ve bilgi paylamna imkn tanyan yerel, ulusal ve uluslararas dzeyde platformlar oluturulmaldr. Mevcut platformlar aktif hale getirilmelidir. Edinilen bilgi ve deneyimler yazl hale getirilmeli, tm kurulularn kullanmna sunulmaldr. Deneyim ve bilgi aktarmn salayacak; ihtiya, sorun ve zme ilikin tespitleri ortaya koymaya olanak tanyacak bu tr platformlarn organizasyonu ve giderlerinin karlanmasnda yerel ynetimler sorumluluk almaldr. Kadn rgtlerinin almalarnn desteklenmesi; Kadna ynelik iddetle mcadele, snmaevleri ve kadn danma merkezleri konularnda nemli bir birikimine sahip olan kadn rgtlerinin, pek ok lkede olduu gibi Trkiyede de bu alandaki almalarn ana unsuru olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Trkiyede bugn ok sayda kadn rgtnn gnll destek ile ayakta kalmaya alt grlmektedir. Bu kurulularn almalarnn merkezi ve yerel ynetim btelerinden finanse edilmesi, yrtlen her trl almada gr ve katklarnn alnmas gerekmektedir.
Tasarm: ResetOTB

Kadin Siğinmaevi̇ Modelleri̇ Türki̇ye Ve Çeşi̇tli̇ Ülke Uygulamalari

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kadin Siğinmaevi̇ Modelleri̇ Türki̇ye Ve Çeşi̇tli̇ Ülke Uygulamalari

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu proje Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyeti tarafndan finanse edilmektedir

LER BAKANLII MAHALL DARELER GENEL MDRL

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

LER BAKANLII MAHALL DARELER GENEL MDRL

KADIN SIINMAEV MODELLER

TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

Yavuz Selim KGER Mahalli dareler Genel Mdr ARALIK 2010

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

KADIN SIINMAEV MODELLER

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

2.1 Bir Kadn Snmaevi Modelinin Ana Bileenleri

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.1 Birinci Bileen: Temel zellikler

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

2.1.1.1 Yrtc kurulu

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.1.3 Snmaevi tipi

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

2.1.1.4 Snmaevi ilevi

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.1.6 leyi yaklam

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

2.1.1.7 Ynetim biimi

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.2 kinci Bileen: lkeler

2.1.2.1 Temel lkeler

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.2.2 Snmaevi hizmeti ile ilgili sorunlu yaklamlar

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.3 nc Bileen: Uygulamalar

2.1.3.1 Kadn snmaevlerinin bal olduu birimler

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.3.3 Kadn danma merkezi

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

2.1.3.4 Proje illerindeki bavuru merkezleri

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.3.5 Fiziki koullar

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

2.1.3.6 Gvenlik nlemleri

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.3.7 Kadn snmaevine giri

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.1.3.8 Snmaevinde kal sresi

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

2.1.3.9 Giri k saatleri

2.1.3.11 Kadnlara ynelik almalar

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

Psikolojik ve Psikiyatrik Destek

KADIN SIINMAEV MODELLER TRKYE VE ETL LKE UYGULAMALARI

2.BLM: KADIN SIINMAEV MODELLER

Sosyal Aktiviteler ve Spor Olanaklar