T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

BLM TEKNOLOJLER

SMPS G KAYNAI

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. G KAYNAI KUTUSUNUN YAPIMI......................................................................... 3 1.1. Verilen llere Uygun Olarak Saclarn aretlenmesi................................................ 3 1.2. Verilen llere Uygun Olarak Saclarn Kesilmesi ..................................................... 5 1.3. Saclarn stenilen ekilde Bklmesi ........................................................................... 7 1.4. Vida Deliklerinin Markalanmas Ve Almas.............................................................. 8 1.5. D Balant Elemanlar in Delik Almas................................................................ 9 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 10 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 11 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 12 2. G KAYNAINDA KULLANILACAK BASKI DEVRE PLAKETLERNN IKARTILMASI ................................................................................................................... 12 2.1. emas Verilen Devrenin (Buck Ve Boost Dntrc) Alt Ve st Grnlerinin izilmesi ............................................................................................................................ 12 2.2. Kda izilmi Olan Alt Grnn Bask Devre Plaketine Aktarlmas................. 22 2.3. izilmi Olan Bask Devrenin Hazrlanm Olan Asit zeltisinde Eritilmesi.......... 23 2.4. Eritilmi Olan Bask Devre Yollarnn zolasyonunun Temizlenmesi........................ 23 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 27 3. BUCK DNTRC YAPILMASI ........................................................................... 27 3.1. Montaj Yaplacak Elemanlarn Balant Noktalarnn Delinmesi ............................. 27 3.2. Montaj Yaplacak Elemanlarn Plakete Yerletirilmesi............................................. 28 3.3. Elemanlarn Plakete Lehimlenmesi ............................................................................ 28 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 29 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 31 4. BOOST DNTRC YAPILMASI ......................................................................... 31 4.1. Montaj Yaplacak Elemanlarn Balant Noktalarnn Delinmesi ............................. 31 4.2. Montaj Yaplacak Elemanlarn Plakete Yerletirilmesi............................................. 32 4.3. Elemanlarn Plakete Lehimlenmesi ............................................................................ 32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 34 RENME FAALYET5 .................................................................................................. 35 5. G KAYNAI KUTUSUNA ELEMANLARIN YERLETRLMES ....................... 35 5.1. Plaketin Yerletirilmesi............................................................................................... 35 5.2. D Balant Elemanlarnn Yerletirilmesi ................................................................ 36 5.3. Balant Kablolarnn Yaplmas ................................................................................ 36 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 37 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 39 RENME FAALYET6 .................................................................................................. 40 6. G KAYNAININ TEST EDLMES........................................................................... 40 6.1. Statik lmler ........................................................................................................... 40

6.2. Dinamik lmler....................................................................................................... 40 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 41 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 43 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 44 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 45 KAYNAKA ......................................................................................................................... 47

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 523EO0023 Biliim Teknolojileri Bilgisayar Teknik Servisi SMPS G Kayna SMPS g kayna yapm ile ilgili renme materyalidir. 40/32 G Kayna modln alm olmak Genel Ama Gerekli ortam salandnda, SMPS G Kayna yapabilecektir. Amalar MODLN AMACI 1. G kaynann kutusunu yapabilecektir. 2. G kaynanda kullanlacak bask devreyi karabilecektir. 3. Buck dntrc yapabilecektir. 4. Boost dntrc yapabilecektir. 5. G kaynann almasn test edebilecektir. Ortam Atlye, laboratuvar, bilgi teknolojileri ortam, kendi kendinize veya grupla alabileceiniz tm ortamlar. Donanm Bilgisayar, elektronik izim programlar, sac kesme aparat, alma masas, el takmlar, avometre, osiloskop. Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda ise, bilgi ve beceriyi belirlemek amacyla, retmeniniz tarafndan belirlenecek lme aracyla deerlendirileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, lkemizde yetimi ara eleman ihtiyac giderek artmaktadr. Okulunuzda reneceiniz her modl, sizlerin iyi bir ara eleman olarak yetitirilmenizi amalamaktadr. Modllerin amacna ulaabilmesi, ancak sizlerin istekli ve disiplinli almas ile mmkndr. Teknoloji ve bilginin hzla yenilendii dnyamzda elektronik cihazlar, hayatmzn vazgeilmezleri olmutur. Elektronik cihazlar, DC gerilim ile alr. Bu nedenle her elektronik cihaz, ebeke gerilimini alma gerilimine eviren devrelere ihtiya duymaktadr. Bu devrelere g kayna ad verilir. Elektronik elemanlarn anahtar modunda altrlmas prensibine gre yaplan g kaynaklarna SMPS g kaynaklar denir. Bu g kaynaklarnn verimleri yksek, eleman boyutlar kk, daha geni akm ve voltaj aralnda alabilme, kontrol elemann anahtarlama modunda altrabilme, giri voltajnn k voltajndan dk olabilmesi ve k voltajnn giri voltajna gre ters polaritede olabilmesi gibi stnlklere sahip olmas kullanm alanlarn geniletmektedir. Bu modlle, SMPS g kayna yapmay ve bu devreye uygun kutu yapmay reneceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
G kayna devresini, ierisine yerletireceiniz metal kutunun tasarlanp yaplmasn reneceksiniz.

ARATIRMA
Piyasada bulunan g kayna kutularnn soutma eklini ve hangi tip malzemelerden yapldn ve zelliklerini aratrnz.

1. G KAYNAI KUTUSUNUN YAPIMI

1.1. Verilen llere Uygun Olarak Saclarn aretlenmesi
G kayna kutusunun yapm iin verilen resmi inceleyiniz. Resimdeki llere gre resmi sacn zerine iziniz. Delinecek yerlerin merkezlerini iaretlemeyi unutmaynz.

ekil 1.1: Kutu iin alt sac

ekil 1.2: Kutu iin st sac

1.2. Verilen llere Uygun Olarak Saclarn Kesilmesi

Verilen resme uygun olarak sacn zerine izdiiniz ekli demir makas veya giyotin ile kesiniz. Kesim yaparken dikkatli olunuz.

ekil 1.3: st sacn kesilmi hli

ekil 1.4: Alt sacn kesilmi hli

1.3. Saclarn stenilen ekilde Bklmesi

Saclar iaretli yerlerden silindir makines ile bknz. Bu ilem srasnda ok dikkatli olunuz.

ekil 1.5 : st sacn bklm hli

ekil 1.6 : Alt sacn bklm hli

1.4. Vida Deliklerinin Markalanmas Ve Almas

Vida yerlerini nce nokta ile markalaynz. lsne uygun matkap ucu ile deliniz.

ekil 1.7: st sacn vida delikleri alm ve bklm hli

1.5. D Balant Elemanlar in Delik Almas

D balant elemanlar iin iaretli yerleri nokta ile markalaynz. llerine uygun matkap ucu ile deliniz.

ekil 1.8 : Alt sacn delikleri alm ve bklm hli

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar llerine gre sac iaretleyiniz. neriler alma ortamn hazrlaynz. nlnz giyerek alma masanz dzenleyiniz. gvenlii tedbirlerini alnz. G kayna kutusunun yapmnda gerekli olan ara gereci malzeme deposu sorumlusundan alnz. Sac ile alrken sacn kenarlar elinizi keseceinden kesinlikle eldiven giyiniz. Sacn zerini verilen llendirmeye gre iaretleyiniz. Taslak izimdeki vida deliklerini llerine dikkat ediniz. Vida deliklerinin, g anahtar, led, potansiyometre, k (born vida), 220V fi deliklerinin markalanmasn lsne gre yapnz. retmeninize kontrol ettirdikten sonra delik ama ilemine geiniz. Matkapla alrken; matkabn dnen ksmlarna dikkat ediniz, sacnz delik aarken sk tutunuz. Delme ilemi bittikten sonra delik apaklarn temizleyiniz. Sac bkme aletini kullanrken elleriniz dikkat ediniz. Alt sacn sra ile yan, n ve arka yzlerini, st sacn iaretli iki yerini bknz. Hazrladnz alt ve st sac birbirine geirerek atnz deliklerden vidalaynz.

llerine gre sacn kesilmesini yapnz.

Alt ve st sac birletiriniz.

10

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular yantlayarak belirleyiniz. 1.

Sacn markalanmas aadakilerden hangisi ile yaplmaz?

A) Krmz kalem

B) Tebeir
C) Gnye D) izecek 2. Aadakilerden hangisi sacn kalnln lmede kullanlr? A) Kumpas B) Avometre C) Cetvel D) Osiloskop 3. 4. 5. Sac delindikten sonra apaklar maket ba ile temizlenir. (D/Y) Kutu bykl bask devre llerine gre seilir. (D/Y) Sacn bklecek yerleri matkap ile bklr. (D/Y)

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz, dier modle geiniz.

11

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bask devre plaketi karmay reneceksiniz.

ARATIRMA
Bask devre karma yntemlerini aratrnz.

2. G KAYNAINDA KULLANILACAK BASKI DEVRE PLAKETLERNN IKARTILMASI

2.1. emas Verilen Devrenin (Buck Ve Boost Dntrc) Alt Ve st Grnlerinin izilmesi
Dorusal seri-geili reglatrler, gerektiinden daha yksek olan bir giri voltajn istenilen daha dk bir voltaja evirirler. Fazla enerji (kontrol elemanndaki voltaj dm arp iinden geen akm) s olarak kar. Sonu olarak tipik seri-geili reglatrlerin evirme verimlilii (Pk / Pgiri) %50 veya daha azdr. Dier taraftan, (SMPS Switch Mode Power Supply) anahtarlama reglatrlerin evirme verimlilii %85 veya daha fazla olabilir. Byle bir verimlilik, verilen k gcnde, daha az s dalmna ve kk malzeme boyutlarna sebep olur. Dier avantajlar ise: Daha geni akm ve voltaj aralnda alma, Kontrol elemann anahtarlama modunda altrma, Giri voltajnn k voltajndan dk olabilmesi, k voltajnn giri voltajna gre ters polaritede olabilmesidir.

NOT: ANAHTARLAMA G KAYNAI ALIMA PRENSPLER ekil 2.1de anahtarlama reglatrl g kaynann blok emasdr. Grlebilecei gibi, dorusal sistemlerle anahtarlama sistemleri arasnda birok benzerlik vardr. Farklar, geici enerji depolamak iin kullanlan bir endktrn ilevinde ve reglasyonu salamak iin kontrol elemannn nasl kontrol edildiinde yatmaktadr.

12

ekil 2.1: Anahtarlama g kayna blok emas

Eer AC kaynak kullanlrsa, reglatre DC giri voltaj salayan transformatr, dorultma ve filtreleme devreleri; dorusal g kaynandaki gibi anahtarlama g kaynanda da ayn fonksiyonlar yerine getirecektir. Eer bir DC kaynak kullanlrsa, ripple iin, grlt azaltmak iin veya kararllk iin bir giri filtresi gerekebilir. Kontrol Eleman levi : Anahtarlama sistemlerde reglasyon, kontrol elemann hzlca ap kapatarak ve AIK kalma, KAPALI kalma srelerinin orann deitirerek yaplr. Seri-geili kontrol elemannn aksine dorusal bir alma durumu yoktur; kontrol eleman ya tamamen AIK ya da tamamen KAPALI dr. AIK kalma anahtarlama durumu, endktrn geici depo elemanna enerjiyi ani doldurmalarla pompalamasdr. Anahtarlama KAPALI durumda iken, depolanm enerji, gerektiinde yk beslemek iin filtre kondansatrne bir diyotla ynlendirilir. rnekleme eleman, referans voltaj kayna ve hata ykselteci bir dorusal kaynaktakine benzer bir tarzda alr. Ancak, hata ykseltecinin k farkl kullanlr. Hata Ykselteci, Osilatr ve PWM : Osilatr, darbe genlii modlatr (PWM) ve geici depolama eleman bobini anahtarlama reglatr iin yeni devre elemanlardr. Kontrol eleman hl bir transistor veya FET'li g transistrdr, fakat bir anahtar olarak altrlr. ekil 2.2de gsterildii gibi PWM tarafndan alr ve kapanr.

13

ekil 2.2: Anahtarlama ve kontrol dalga ekilleri

Osilatr k darbelerini sabit bir frekansta salar ve PWM k darbeleri, osilatr darbelerinin toplam T peryodu ile karlatrldnda deiken AIK sreleri vardr. PWM giriine gelen osilatr darbesi, PWM k darbesine, kontrol elemann AIK duruma getirmesini syler. Hata ykselteci voltaj seviyesi, PWMe, k darbesinin kontrol elemann AIK durumda ne kadar tutacan syler. Bylece, hata ykselteci k PWM darbesinin genliini kontrol eder, o da kontrol elemannn AIK sresini kontrol eder. Kontrol elemannn grev sreci (duty cycle) tAIK / T dir. Bobin Etkisi (Enerji Depolama ): Geici depolama bobininin etkisi anlalmadka, anahtarlama reglatr anlalamaz. ekil 11-a, yk ifade eden diren (R) ile seri bal olan bir bobin ve VIN voltajl bir pile bal S1 anahtarn gstermektedir. lk durum yledir: S1 ak, akm sfr (I=0) ve yk zerindeki voltaj sfrdr (VR=0). L bobininin hi direnci olmad varsaylmtr. Devrenin yannda gsterilen eri, VR deerinin zamana kar izimidir. VR=IR ve R bir sabit olduundan, izim ayn zamanda devredeki herhangi bir zamandaki I deerini gstermektedir. S1 greceli uzun bir sre kapatldnda, dikkat edin: VR = VIN ve I = VIN / R olmaktadr. S1in kapatld anda, devredeki akm VIN/R deerine kmaya alr, ancak bobin etkisi akm deiimine direnir. O bunu akm deiimine direnecek bir ynde, zerinde bir VL kar voltaj oluturarak yapar. Kar voltaj teknik olarak kar elektromotor g (CEMF) olarak tanmlanr . Akm deitike, akm deiiminden dolay bobinde meydana gelen manyetik deikenlik, bobinin turlarn keser ve bobindeki kar voltaj (VL) endkler. Bobinin zerinde oluan VL (veya CEMF) u forml ile gsterilebilir: VL = L ( I / t) Burada L= henri olarak endktansnn, I = amper olarak akm deiiminin, t = saniye olarak akm deiiminin zaman periyodudur.

14

S1in kapatld anda, akm sfrdan maksimuma deimeye almaktadr, bu durumda VL maksimumdur. Bylece, tm giri voltaj bobinin ularnda gzkr. VR = 0. Zaman getike, VR iin gsterilen logaritmik bir eride akm artar ve sonuta VIN/R maksimum deerine ular. Akm maksimuma ulatnda, artk deimez ve manyetik deikenlik deimesini durdurur, yani VL=0 olur. Tm giri voltaj, VIN, Rnin zerinde gzktnden, VR maksimumdur. Sonu olarak, bobinin etkisi bir akm deiimine direnmek ve zerindeki akm ile oluan manyetik alandaki enerjiyi saklamaktr. Bobin Etkisi ( Enerji Boalmas ): ekil 2.3-b; ekil 2.3-a ile ayn devredir, ancak D1 eklenmitir. Diyotun amac ksaca anlatlacaktr: Devredeki akm maksimum, VIN/R ve VR=VIN dir. Enerji bobini saran manyetik alanda depolanmtr. imdi S1 alr. Devrenin yanndaki eri zamana kar VRnin izimidir. S1in ald anda, I akm sfra deimek ister, nk S1 aktr. I sfra deimek istediinden Lde bulunan manyetik alan ani de geer. Manyetik alan bobindeki tel sarmlarn kestiinden, kar voltaj VL tekrar endklenir, ama bu sefer VLnin polaritesi, ekil 2.3-adakinin tersinedir. Polarite, akm S1 aldndaki durumla ayn ynde tutmak istemektedir. Manyetik alan ani de getiinde D1 Idan R ve Lye tam bir yol salar (D1 olmasayd, alm S1 ularnda ok yksek bir voltaj oluacakt, bu da Lde depolanm enerjinin boalmas iin ularda ark olutururdu). Bu durumda, Lnin manyetik alannda depolanm enerji, Idaki deiime direnmek iin Lye bir voltaj endkleyerek ve Idan Rye akm deiimi olumadan nceki durumdaki ayn yn salamak iin devreye geri dner. VR ve bylece I, I ve VR sfr olana kadar alan dtke logaritmik bir eri dorultusunda azalr. VL ekil 2.3-adaki ayn denklemle hesaplanr. ekil 2.3-a ve bde anlatlan bobin etkisi birok deiik tipteki anahtarlama reglatrnde kullanlr.

15

ekil 2.3: Anahtarlanm bobin etkisi

Step-down (aaya) reglatr : ekil 2.4.ada bir aaya anahtarlama reglatr iin, kontrol eleman, bobin ve k filtresini gstermektedir. Gerekli regle voltaj, giri voltajndan dk olduunda kullanlmaktadr. Kontrol eleman ak duruma geldiinde, bobin enerji depolar, yk akmn salamaya yardmc olur ve kondansatre akm salar. Kontrol eleman kapatldnda, Lde sakl olan enerji, yk akmnn beslenmesine yardmc olur, ama ayn zamanda kontrol eleman kapal olduu srada, yke salanan CFdeki arj tekrar saklamaya alr ve L enerjisini dearj eder. Bu devrede kontrol elaman ak olduundan VL=VIN Vo ve kontrol eleman kapatldnda VL=Vo olur. ekil 2.4deki devrenin yannda, devredeki bobin ve/veya kondansatr akmlarnn dalga ekilleri, kontrol eleman ak ve kapal iken zamana kar izilmitir. ekil 2.4.a ve 2.4.b , ktaki filtre kondansatrne giden IC akmnn erilerini gstermektedir.

16

Step-up (yukarya) reglatr : ekil 12-b bir yukarya anahtarlama reglatr iin ayn devre paralarn gsterir. Gerekli regleli voltaj, giri voltajndan daha yksek olduunda kullanlr. ekil 12-adan biraz farkl alr. Kontrol eleman akken enerji Lde depolanr. Enerji VIN tarafndan salanr ve bu srada VL=VIN olur. D1 ile izole edilmi olan yk, CFde yklenmi olan arj ile beslenir. Kontrol eleman kapandnda, Lde ykl olan enerji giri voltaj ile toplanr ve IL yk akmnn beslenmesine yardmc olur ve CFden boalm olan enerjiyi tekrar doldurur. L dearj olduktan sonra yke akm CF salar. Kontrol eleman kapandnda VL= Vo VIN dir. Invertor reglatr : ekil 12-c bir invertr reglatr (bazen flyback reglatr de denir.) iin ayn devre elemanlarn gstermektedir. VINin ters polarite de regleli bir k voltaj gerektii zaman, invertr reglatr kullanlr. alma ekli yukarya-reglatre benzer. Kontrol eleman akken enerji Lde depolanr ve D1, Lyi ykten izole eder. Yk akm, CFdeki arjdan salanr. Kontrol eleman kapal iken, Lde ykl olan enerji CFyi, Vo negatif olana kadarki bir polariteye arj eder. IL yk akmn salar ve enerjisini dearj ettii srece CFdeki arj tekrar doldurur. Yukarya-reglatrde olduu gibi, L dearj olduktan sonra yk akmn CF salar. Kontrol eleman akken, VL=VINdir, kapal iken, VL=Vodr. Invertrn tasarm ekline gre, giri voltajndan daha dk veya daha yksek voltajlar iin kullanlabilir.

17

ekil 2.4: Anahtarlama reglatr tipleri

Konuya rnek olarak aada devre emalar verilen Buck (Aa reglatr ekil-2.5) ve Boost (Yukar Reglatr ekil-2.6) dntrclerin yapmn gercekletirelim.

18

ekil 2.5: Buck reglatr devre emas

ekil 2.6: Boost (yukar reglatr) devre emas

Bask devre kartlaca zaman aadaki yollar izlenir; Devrede kullanlacak elemanlar temin edilir. Devre elemanlarnn boyutlar izilecek bask devrenin boyutlarn etkileyecei ve plaket zerine montaj yaplrken eleman bacaklarnn yerlerine taklabilmesi iin nemlidir. Kda hatlar birbirini kesmeyecek ekilde bask devre semas izilmelidir. Devrede izilen yanl balantlar ksa devrelere sebebiyet vererek almayan bir devre tasarlayp bask devresini karm olacaksnz.

19

Bask devre semas kullanlacak elemanlarn ayak llerine gre en kk hle getirilip elemanlar bask devrenin zerine yerletirilir. Bask devrenin alt grn ve st grn olmak zere iki durum sz konusudur. Bunun iin izimlere de dikkat edilmelidir. rnein bir entegrenin nden grn 1 nolu pinine karlk gelirken arka grnnde son numaral pin olur. Yerletirme plannn tersi baka bir kda izilir.

Elde ettiiniz yerleim planna uygun st (ekil 2.5 ve 2.6) ve alt (ekil 2.7.a ve b) grn kda iziniz. izim yaparken eleman balant yerlerinin ( lehimleme yaplacak ) geni izilmesine zen gsterin. Gnmzde bu ilemleri yapan bilgisayar programlar vardr. Bu konuda retmeninizden detayl bilgi alabilirsiniz.

40*75 mm a-) Buck reglatr devresi st grn

20

b-) Buck reglatr devresi alt (bask devre) grn

ekil 2.7: Buck reglatr devresi, st grn ve alt (bask devre) grn

a-) Boost Reglatr Devresi st Grn

21

b-) Boost reglatr devresi alt (bask devre) grn

ekil 2.8. Boost reglatr devresi, st grn ve alt (bask devre) grn

2.2. Kda izilmi Olan Alt Grnn Bask Devre Plaketine Aktarlmas
Elektronik cihazlar, bakr plaket zerine monte edilen elektronik elemanlardan meydana gelir. Elektronik devre emalar, bask devre emalarna dntrlerek bakr plakaya aktarlr. Bu ileme bask devre karma teknii denir. Bu, retimi hzlandrr, maliyeti drr ve cihazlarn daha kk olmasna ( az yer kaplamas ) sebep olur. Bu ilem de devrenin emas, yani hangi devre elemannn hangi pin 'in ( bacak ) nereye balanaca planlanr. Daha sonra bask grn izilir ve bu bask grnnden yararlanlarak bask devre karlr. Bask devre kartma ekilde yaplr. Basit bir ilem iin kalem teknii, orta dzey iin pozitif 20 teknii (ya da tleme teknii- ayrntl bilgi iin retmeninize dannz) , seri retimler, fabrikasyonlar iin serigrafi teknii kullanlr. Bu modlde kalem teknii anlatlacaktr. Tasarlanacak devrede istenilen plaka boyutu llerek maket ba ile keserek istenilen ldeki plaket ( plaka ) elde ediniz. Kesim ileminde dikkatli olunuz.

22

Bakr plaketi temizleyici madde ile ok iyi bir ekilde temizleyiniz. Bol su ile ykadktan sonra durulayp kurutunuz. Buradaki temizleme ileminin yarar, bask devre kalemi ile yollar izilirken bakrn iyice kapatlmas ve asitte erimesini nlemektir. Kda izili olan bask devre emasn karbon kt ile bakr plakete aktarnz. Bakr plaket zerine izilen bask devre emasn bask devre kalemiyle dzgnce iziniz. Bu aamada tasarladnz devreyi bakr plaka zerine kopya etmi olursunuz.

2.3. izilmi Olan Bask Devrenin Hazrlanm Olan Asit zeltisinde Eritilmesi
Bakr plaketin girebilecei byklkte bir kaba bir perhidrol kapa lekte perhidrol, drt perhidrol kapa lekte de tuz ruhu ekleyiniz (Aklama: Bu l 1e 3 gibi olabilir ancak kullandmz malzeme kalitesine gre deiiklik gsterebilir.). Bylece bize lazm olan bakr eritecek ama bask devre kaleminin mrekkebini eritmeyecek eriyik asiti elde etmi olursunuz. Plaketi, hazrladnz eriin ierisine atnz. izilen hatlarn dndaki tm bakr plaka zlene kadar bekleyin. Size lazm olan hatlardan baka hi bakr kalmaynca kartnz.

2.4. Eritilmi Olan Bask Devre Yollarnn zolasyonunun Temizlenmesi

Bakr plaketi eriin iinden karldktan sonra bol suyla ykayarak kurutun. Bask devre kalemi kmaz ise temizleme maddesi ve yumuak bir bez kullanabilirsiniz. NEML UYARI :Bask devre karrken asit blmnde ( tuz ruhu perhidrol karmnda) ok dikkatli olunmaldr. Karmdan kan buhar solunmamaldr. Asidin vcut ile temas Zaraldr. Temas hlinde bol su ile ykamak gerekir (Gze temasta bol su ile ykayp retmeninize hemen haber verin.).

23

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler Aydnger kd, cetvel, daire ablonu, kalem vb. temin ediniz. Verilen devreyi inceleyiniz. Devrede kullanacanz elemanlar temin emas verilen devrelerin ( buck ediniz. ve boost dmtrc) alt ve st Elemanlar aydnger kd zerine grnlerini aydnger kdna yerletirerek bask devre boyutunu iziniz. belirleyiniz. Yerletirmenizde izilecek iletken yollarn birbirini kesmemesine zen gsterin. nce st grn sonra alt grn iziniz. llerinize uygun plaketi giyotin ( testere) ile kesiniz. Plaketin bakrl ksmn kir, pas ve yadan arndrnz. Aydnger kda izili olan bask devre emasn karbon kt ile bakr plakete llerinize uygun plaket zerine aktarnz. devrenin alt grnn aktarnz. Bakr plaket zerine izilen bask devre emasn bask devre kalemiyle dzgnce iziniz. letken yollarn birbirini kesmemesine ve hatlar arasnda kesiklik olmamasna dikkat ediniz. nlnz giyiniz. nnz ilikleyiniz. Eldiven giyiniz. Asit zeltisi ile allan ortamn havalandrmas iyi olmaldr. zeltiden kan buhar solumaynz. Asidi vucudunuza temas ettirmeyiniz. Bakr plaketin girebilecei byklkte bir kaba bir perhidrol kapa lekte perhidrol, drt perhidrol kapa lekte de tuz ruhu ekleyiniz. Plaketi, hazrladnz eriin ierisine atnz.

izdiiniz bask devreyi asit zeltisine atnz.

24

 Bask devrenizi temizleyiniz.

izilen hatlarn dndaki tm bakr plaka zlene kadar bekleyin. Bakr plaketi eriin iinden kardktan sonra bol suyla ykayarak kurutunuz. Boyalar kmaz ise temizleyici ve yumuak bez kullanabilirsiniz.

25

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru / yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. Boluk doldurmal sorularda boluklara uygun cevaplar yaznz. 1. Elektronik devre emalar, bask devre emalarna dntrlerek bakr plakaya aktarlr. Bu ileme bask devre karma teknii denir. ( D / Y ) Aadakilerden hangisi bask devre karma tekniklerinden deildir? A) Kalem 3. 4. B) Pozitif 20 C) Serigrafi D) Fotokopi

2.

Kda izili olan bask devre emas ile bakr plakete aktarlr. Aadakilerden hangisi anahtarlamal reglatrlerin stnlklerinden deildir. A) evirme verimlilii ok dktr B) Daha geni akm ve voltaj aralnda alma C) Kontrol elemann anahtarlama modunda altrma D) Giri voltajnn k voltajndan dk olabilmesi

5. 6.

Anahtarlama reglatrlerin evirme verimlilii %85 veya daha fazla olabilir. (D/Y) Anahtarlama sistemlerde reglasyon, kontrol elemann hzlca ap kapatarak ve . srelerinin orann deitirerek yaplr. Bakr plaketin girebilecei byklkte bir kaba bir perhidrol kapa lekte perhidrol, drt perhidrol kapa lekte de .. ekleyiniz. st grn, elektronik devre elemanlarnn boardun bakr tarafna yerletirilmi halidir. (D/Y)

7.

8.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

26

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Buck dntrc iin hazrladnz bask devreye elemanlar yerletirmeyi ve lehim yapmay reneceksiniz.

ARATIRMA
Buck dntrcler iin farkl devreler bularak uygulaynz.

3. BUCK DNTRC YAPILMASI

3.1. Montaj Yaplacak Elemanlarn Balant Noktalarnn Delinmesi
Burada konular yukardaki renme faaliyeti ile ayn ierie sahip olaca iin gereksiz tekrardan kanmak iin ayrntlara yer verilecektir. Ancak rnek olarak ekil 3.1de iki adet buck devresi verilmitir. Uygulamada bunlar veya kendinizin bulaca baka bir buck devresini kullanabilirsiniz. retmininize danarak ne yapacanza karar veriniz.

27

ekil 3.1: Buck devresi

Devreyi ncelikle board zerine alarak test ediniz. Malzeme kontrol ve devrenin alma sal iin yapnz. Ayrca bask devreyi hazrlarken elaman byklkleri sizlere lazm olacaktr. Bask devreyi hazrladktan sonra plaketin iletken yollarn bulunduu tarafta eleman ularnn lehimlenecei yerleri nokta ile iaretleyiniz. Kullanlan elemanlarn bacak kalnlklarna gre, matkap ucu seip markal yerleri deliniz. LEHMLEME VE BASKI DEVRE modlne uygun olarak ilemleri yerine getiriniz.

3.2. Montaj Yaplacak Elemanlarn Plakete Yerletirilmesi

Bakr plaketin ters yzne elektronik elemanlar ait olduklar yerlere yerletiriniz. Yerletirme esnasnda eleman ayaklarn doru yerletiriniz. LEHMLEME VE BASKI DEVRE modlne uygun olarak ilemleri yerine getiriniz.

3.3. Elemanlarn Plakete Lehimlenmesi

Lehimleme ilemlerini ksa devre meydana gelmeyecek ekilde yapnz. LEHMLEME VE BASKI DEVRE modlne uygun olarak ilemleri yerine getiriniz.

28

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Eleman balant noktalarn deliniz. Plaket zerine elamanlar yerletiriniz. neriler Delme ilemi iin matkab hazrlaynz. Delme ilemini iletken yollarn bulunduu taraftan yapnz. Delinecek yerleri nokta ile markalaynz. Kullanlan elemanlarn bacak kalnlklarna gre, matkap ucu seiniz ve markal yerleri deliniz. Devrede kullanlacak elemanlarn salamlk kontrollerini yapnz. Plaketin ters tarafna; devre emasna uygun olarak elemanlar yerletiriniz. Eleman ayak balantlarna dikkat ediniz. Elemanlarn plaket zerine tam oturmasna dikkat ediniz.

Elemanlar lehimleyiniz.

Lehimleme ilemini ksa devre oluturacak ekilde tekniine uygun olarak yapnz. Souk lehim yapmadnzdan emin olunuz. Eleman bacaklarn veya iletken yollar ok stmaynz aksi takdirde elemanlar bozulabilir veya iletken yollar kalkabilir.

29

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru / yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. Boluk doldurmal sorularda boluklara uygun cevaplar yaznz. 1. letken veya eleman bacaklarnn tam stlmadan yaplan lehimlemeye souk lehim denir.(D/Y). 2. Aadakilerden hangisi bakr plakete eleman yerletirmede izlenecek yollardan biridir.? A) B) C) D) Elemanlarn salamlk kontrolleri yaplr. Bakr plaket stlr. Eleman ayaklar stlr. Eleman bacaklarna pasta srlr.

3. Bakr plakette delinecek yerler iin gre matkap uu seilir. 4. Elemanlarn bakr plaket yzeyine .oturmas salanr. 5. Lehimleme ile yaplr. 6. Aadakilerden hangisi iyi bir lehimleme iin gerekli deildir.? E ) Uygun bir havya F ) Pasta G ) Lehimleme alannn yeteri kadar stlmas H ) Havya temizleme sngeri 7. letken yollar ok stlrsa kolay lehim alr.(D/Y)

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

30

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

AMA
Boost dntrc iin hazrladnz bask devreye elemanlar yerletirmeyi ve lehim yapmay reneceksiniz.

ARATIRMA
Boost dntrcler iin farkl devreler bularak uygulaynz.

4. BOOST DNTRC YAPILMASI

4.1. Montaj Yaplacak Elemanlarn Balant Noktalarnn Delinmesi
Burada konular yukardaki renme faaliyeti ile ayn ierie sahip olaca iin gereksiz tekrardan kanmak iin ayrntlara yer verilecektir. DC/DC dntrclerin bir esidi olan boost dntrcler, dc motorlarnn hz ve konum kontrolnde kullanlmaktadr. Ancak rnek olarak ekil 4.1de iki adet boost devresi verilmitir. Uygulamada bunlar veya kendinizin bulaca baka bir boost devresini kullanabilirsiniz. retmininize danarak ne yapacanza karar veriniz.

31

ekil 4.1: Boost devresi

Devreyi ncelikle board zerine alarak test ediniz. Malzeme kontrol ve devrenin alma sal iin bunu yapnz. Ayrca bask devreyi hazrlarken eleman byklkleri size gerekli olacaktr. Plaketin iletken yollarn bulunduu tarafta eleman uclarnn lehimlenecei yerleri nokta ile iaretleyiniz.Kullanlan elemanlarn bacak kalnlklarna gre, matkap ucu seip markal yerleri deliniz. LEHMLEME VE BASKI DEVRE modlne uygun olarak ilemleri yerine getiriniz.

4.2. Montaj Yaplacak Elemanlarn Plakete Yerletirilmesi

Bakr plaketin ters yzne elektronik elemanlar ait olduklar yerlere yerletiriniz. LEHMLEME VE BASKI DEVRE modlne uygun olarak ilemleri yerine getiriniz.

4.3. Elemanlarn Plakete Lehimlenmesi

Lehimleme ilemlerini ksa devre meydana gelmeyecek ekilde yapnz. LEHMLEME VE BASKI DEVRE modlne uygun olarak ilemleri yerine getiriniz.

32

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Eleman balantlarn deneyiniz . neriler

Delme ilemi iin matkab hazrlaynz. Delme ilemini iletken yollarn bulunduu taraftan yapnz. Delinecek yerleri nokta ile markalaynz. Kullanlan elemanlarn bacak kalnlklarna gre, matkap ucu seiniz ve markal yerleri deliniz. Bask devrede test noktalarn deliniz.

Plaket zerine elamanlar yerletiriniz.

Devrede kullanlacak elemanlarn salamlk kontrollerini yapnz. Plaketin ters tarafna; devre emasna uygun olarak elemanlar yerletiriniz. Eleman ayak balantlarna dikkat ediniz. Elemanlarn plaket zerine tam oturmasna dikkat ediniz.

Elemanlar lehimleyiniz. Lehimleme ilemini ksa devre oluturmayacak ekilde tekniine uygun olarak yapnz. Souk lehim yapmadnzdan emin olunuz. Eleman bacaklarn veya iletken yollar ok stmaynz aksi takdirde elemanlar bozulabilir veya iletken yollar kalkabilir.

33

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru/yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. Boluk doldurmal sorularda boluklara uygun cevaplar yaznz. 1. letken veya eleman bacaklarnn tam stlmadan yaplan lehimleme daha salam balant olmasn salar. (D/Y) 2. Aadakilerden hangisi bakr plakete eleman yerletirmede izlenecek birinci admdr? A) B) C) D) Elemanlarn salamlk kontrolleri yaplr. Bakr plaket stlr. Eleman ayaklar stlr. Eleman bacaklarna pasta srlr.

3. Bakr plakette tm ilemler bittikten sonra korumak ve gvenlik iin ......... ierisine konur. 4. Elemanlar bakr plaket yzeyine yerletirilir. (D/ Y) 5. Lehimleme yapmak iin havya ucunun yeterli s derecesine ulamas gerkmektedir (D/Y). 6. Aadakilerden hangisi iyi bir lehimleme iin gereklidir. A) B) C) D) Bozuk havya ucu Pasta Lehimleme alann souk olmal Havya temizleme sngeri

7. letken yollar ok fazla stlrsa bakr yollar zarar grr. (D/Y)

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

34

RENME FAALYET5 RENME FAALYET5

AMA
Hazrlanan g kayna kutusuna yaplan devreyi montaj etmeyi reneceksiniz.

ARATIRMA
Piyasada bulunan g kaynaklarn ve devrelerinin kutulara yerletirme tekniklerini inceleyiniz.

5. G KAYNAI KUTUSUNA ELEMANLARIN YERLETRLMES

5.1. Plaketin Yerletirilmesi
Plaketi ve transformatr kutunun ierisine uygun bir ekilde yerletirerek sabitleme vidalarnn yerlerini iaretleyiniz. aretlediiniz yerleri uygun matkap uunu seerek deliniz. Devre ve transformatr yerlerine sabitleyiniz (ekil 5.1).
220v giri

Sigorta

Transformatr

Anahtar

Devre

IKI

ekil 5.1: Eleman yerleim plan

35

5.2. D Balant Elemanlarnn Yerletirilmesi

Ama kapama dmesini, k ular (born vida ile) ve sigortay ait olduklar yere taknz.

5.3. Balant Kablolarnn Yaplmas

220 V giri iletkenini sigorta zerinden trafonun giri ularna, Trafonun k ularn ise devrenizin giri ularna ve devrenizin kn da born vidalara lehimleyiniz.

36

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler alma ortamnz hazrlaynz. nlnz giyerek alma masanz dzenleyiniz. gvenlii tedbirlerini alnz. Transformatr ve devreyi kutu ierisine yerletireceiniz yeri tespit edip transformatrn ve devrenin ayaklarna gre sac kutunuzu deliniz. Transformatr sac kutuya somunlu vida ile sabitleyiniz.

Transformatr kutu ierisine yerletiriniz.

Devrenin plaketini kutu ierisine yerletiriniz.

Plaket ile sac kutu arasna, plaketin sac kutuya dememesi iin yaltkan malzeme kullannz. Plaketi, iletken yollara zarar vermeyecek ekilde iki yerden deliniz. Sac kutu ierisinde plaketi yerletireceiniz yeri tespit edip kutuya monte etmek iin iki delik anz. Somunlu vida ile plaketi sabitleyiniz. k born vidalarn sac kutuya yerletiriniz, Sac kutuya born vidalarn deip depmediini kontrol ediniz. G elemanlarnn taklaca soutucuyu g elemanlar izolesi ile iaretleyiniz. Soutucunun kutuya montaj iin de soutucuyu iki yerden daha iaretleyiniz ve soutucuyu iaretli yerlerinden deliniz. Soutucunun delik yerleri ile sac kutuda iaretleme yapnz. Kutuyu deliniz, nce soutucuyu kutuya monte ediniz. Soutucu ile g lemanlarnn arasna izole koyunuz. G elemanlarn soutucuya monte ediniz. Plaketin giri ucu kablolarn transformatrn k ularna doru ekilde balaynz.

D balant elemanlarnn balantsn yapnz.

Balant kablolarn taknz.

37

 Transformatr ile g anahtar arasndaki 220V fi kablo balantsn yapnz. G kayna ile yk arasndaki balant kablolarn yapnz.

38

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru/yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. Boluk doldurmal sorularda boluklara uygun cevaplar yaznz. 1. Transformatr ebeke gerilimini ykseltmek veya drmek iin kullanlr. (D/Y) 2. Aadakilerden hangisi soutucunun grevidir? A) B) C) D) Gerilimi azaltmak Isy artrmak G elemannn snmasn nlemek Ksa devreyi nlemek.

3. Soutucu ile g eleman arasna.konur. 4. Transformatrn k ular ilegiri ular balanr. 5. Aadakilerden hangisi devrede kullanlan sigortann grevi deildir? A) B) C) D) Transformatr korumak Devreyi ar akmdan korumak ebeke gerilimini korumak Yk gerilime kar korumak

6. Plaketimizdeki bakr yollarn sac kutuya temas etmemesi gerekir.(D/Y) 7. Devrenin k balanr. 8. Devrede kullanlan.devreyi ap kapatmaya yarar.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

39

RENME FAALYET6 RENME FAALYET6

AMA
Hazrladnz g kaynann statik ve dinamik lmlerini yapmay reneceksiniz.

ARATIRMA
G kaynan test etmek iin gerekli test ve l aletleri hakknda aratrma yapnz. G kaynana balanacak elemanlar ve g kaynann altraca devreler hakknda bilgi toplaynz.

6. G KAYNAININ TEST EDLMES

6.1. Statik lmler
Gerilim lm iin avometre kullanlacak ise leceiniz gerilim trne ve byklne gre uygun kademe seimi yapnz. Transformatr kn lmek iin avometreyi AC konumunda 30 V kademesine alnz. l aletinizin iki ucunu transformatrn ularna dediriniz. Okuduunuz deeri not alnz. Kpr tipi dorultma devresinin kn lmek iin l aletinizi DC konumunda 20 V kademesine alnz. l aletinin ularn dorultma devresinin kna dediriniz. Okuduunuz deeri not alnz. Burada dikkat etmeniz gereken husus, l aletinizin ular ( +; - ) ile dorultma devresinin k ular ayn iareti tamaldr. Ters balant durumunda okuduunuz deerin banda - iareti belirecektir. Devrenize uygun bir alc balayarak yk altndaki k geriliminide kontrol ediniz.

6.2. Dinamik lmler

Devrenize eitli ykler balayarak yk akmn lnz. Bunun iin avometre kullanyor iseniz seici anahtar akm kademesinde uygun bykle alnz.

40

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar G kaynann giri devrelerini kontrol ediniz. neriler alma ortamnz hazrlaynz. nlnz giyerek alma masanz dzenleyiniz. gvenlii tedbirlerini alnz. Edindiiniz bilgiler dorultusunda l aletlerinin doru alp almadn kontrol ediniz. G kaynan amadan yaltkanlk testini yapnz. Avometrenizi ohmmetre kademesinde uygun konuma (X10) alnz. 220V fi ular ile sac kutu arasndaki diren tek tek llr. Her iki lmde de avometre sonsuz diren deeri gstermelidir. G kaynann 220V kablosunu prize taknz. G anahtarn anz. Transformatrn giri ularn lnz. lm esnasnda avometreye dikkat ediniz. nk transformatrn giri ularndaki gerilim AC 220Vtur. Transformatrn k ularn lnz. Bu lmler esnasnda avometrenizi ACV kademesinde uygun konuma alnz. Diyot ularndaki gerilimi lnz. Kondansatr ularndaki gerilimi lnz. Bu lmler esnasnda l aletinizi DCV kademesinde uygun konuma alnz. kan sonular birbiri ile karlatrnz

G kaynann k gerilimini kontrol ediniz.

G kaynann k gerilimlerini lerken avometrenizi uygun gerilim kademelerine alnz. DC 7.2 V k iin avometreyi DCV kademesinde uygun konuma alnz. DCV k lnz. DCV lmlerinde avometrenin ularn balarken dikkat ediniz.

41

 G kaynanzn kna bir yk balayp lm yapnz. Gerilim dm olup olmadn kontrol ediniz G kaynana baladnz yk polariteli ise yk g kaynana balarken + ve ularna dikkat ediniz. G kaynandan ekilen akm lmek iin yk ile g kayna arasna avometreyi DCA kademesinde uygun konuma getirip seri balaynz.

42

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru/yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. Boluk doldurmal sorularda boluklara uygun cevaplar yaznz. 1. Kpr tipi dorultmacn k llrken avometrenin kademesi DCV konumunda uygun bykle alnr. ( D / Y ) Aadakilerden hangisi dorultma devresinde kullanlan elemandr? A) B) C) D) 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Entegre Transistr Diren Diyod

2.

Dorultma devrelerinde filtreleme ileminde..kullanlr. Buck reglatr devresi giri gerilimini.bir devredir. Devredeki transformatr giri gerilimini iin kullanlr. Akm lerken ampermetre devreye balanr. Diren lerken avometrenin kademesini DCV 10 kademesine almalyz.(D/Y) Akm llrken devrenin k ular ksa devre edilmelidir. (D/Y). Boost convertrler DC motor hz ve konum kontrolnde kullanlr. ( D / Y )

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

43

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME)
Modl ile kazandnz yeterlii, retmeniniz ilem basamaklarna gre 0 ile 5 puan arasnda olacak eklinde deerlendirecektir.

Deerlendirme ltleri
1. renme faaliyeti ncesi aratrma yapabilme 2. Verilen lye uygun sac kesimi yapabilme 3. lye uygun ekilde sac bkebilme 4. stenilen delikleri leinde delebilme 5. Verilen devrelerin malzeme listesini hazrlama 6. Doru bask devre tasarmn yapabilme 7. Bask devresinin alt ve st grnlerini izebilme 8. Devre llerine uygun plaketi kesebilme 9. Plakete bask devreyi izebilme 10. zelti hazrlayabilme 11. Bask devre plaketinin bakrn eritebilme 12. Eleman yerlerini delebilme 13. Elemanlar plakete yerletirebilme 14. Lehimleme yapabilme 15. Plaketi ve transformatr kutuya yerletirebilme 16. D balant elemanlarn monte edebilme 17. Balant kablolarn yapabilme 18. Yaltkanlk kontroln yapabilme 19. Statik lmleri yapabilme 20. Dinamik lmleri yapabilme Toplam

Puan

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr, retmeninizle iletiime geiniz.

44

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI
1. 2. 3. 4. 5. C A Yanl Doru Yanl

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Doru D Karbon A Doru Ak- Kapal kalma Tuz ruhu Yanl

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Doru A kk Eleman bacak kalnlklarna Tam Havya D kk Yanl

45

RENME FAALYET 4 CEVAP ANAHTARI

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Yanl A Kutu Doru Doru B Doru

RENME FAALYET 5 CEVAP ANAHTARI

Sorular 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Cevaplar Doru C kk Yaltkan madde Devrenin B kk Doru Born vidalara Anahtar

RENME FAALYET 6 CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Doru D Kondansatr Dk bir gerilime sabitleyen Drmek Seri Yanl Yanl Doru

46

KAYNAKA KAYNAKA
www.elektrotekno.com www.elk.itu.edu.tr www.eproje.com www.acdc.com.tr/tr/SMPS_guc_kaynagi.htm

47