Gemengde gevoelens Nederlandse excuses voor bloedbad

'Eindelijk gerechtigheid voor volk van Rawagede'

ROTTERDAM/BALONGSARI Tijdens een emotionele herdenking heeft Nederland gisteren officieel excuses aangeboden voor het bloedbad op 9 december 1947 in Rawagede. Nederlandse militairen doodden in het Javaanse dorp zonder vorm van proces een paar honderd mannen. Slechts een handvol weduwen kan het nog navertellen. Zij kunnen na jarenlang procederen het hoofdstuk sluiten.
TONNY VAN DER MEE

1947: Bloedbad in Rawagede

1 iljjiP^ff:-

j W J A V A

TROON B A L !

Jakarta

SMD1012UI ANP

100 km

Over de gerimpelde gezichten van de laatst overgebleven weduwen van Rawagede biggelen tranen van verdriet en geluk. Precies 64 jaar nadat hun echtgenoten door Nederlandse militairen werden gedood, krijgen ze de langverwachte excuses. De historische woorden van de Nederlandse ambassadeur in Indonesi, Tjeerd de Zwaan, zijn hen meer waard dan de 20.000 euro genoegdoening die ze krijgen. a d a herdenken we uw famiVn ag lieleden en dorpsgenoten die 64 jaar geleden door toedoen van Nederlandse militairen zijn gedood," zegt De Zwaan tijdens de drukbezochte herdenking op de begraafplaats van Rawagede. Namens de Neder-

herstellen. Het leger vocht een bloedige strijd met Indonesische nationalisten. Op 9 december 1947 drongen tientallen Nederlandse militairen het Javaanse dorp Rawagede binnen om onafhankelijkheidsstrijder Lukas Kustario te pakken. Hij werd niet gevonden, het dorp werd in brand gestoken. Mannen en jongens werden zonder pardon doodgeschoten. Een VN-commissie stelde al in 1948 dat het optreden van de Nederlandse militairen 'opzettelijk en meedogenloos' was. Eind jaren '60 kwamen de eerste verhalen over martelingen en standrechtelijke executies door Nederlandse militairen. Een Nederlandse commissie

manier om het leven zijn gekomen. Natuurlijk, er is daar iets gebeurd, dat moeten we niet ontkennen. Zulke dingen gebeuren in een oorlog. Maar wij krijgen geen excuses voor onze dienstmaten die zijn gemarteld en onthoofd." De veteranen zelf hebben altijd gezwegen over Rawagede. Mijn vader heeft als lid van de Tijgerbrigade de Rawagede-tragedie meegemaakt," schrijft Reint Meijer op een forum. Dit heeft hij nooit kunnen verwerken en zijn leven werd voorgoed veranderd toen hij arbeidsongeschikt werd door een zwaar posttraumatisch stress-syndroom. Hij was A m b a s s a d e u r Tjeerd de Zwaan (links) praat met weduwen van Rawagede: een man met een geweten Wanti Binti Sariman (rechts) en Cawi Binti Baisa. en een goed hart. Hij heeft hebben vermoord?" Ook Indi-vete- loton dat de executies in het dorp altijd geprobeerd vanwege de geranen hebben het moeilijk met het heeft uitgevoerd, niemand meer in beurtenissen in Rawagede in het gebaar van de Nederlandse rege- leven. Maar alle Indi-veteranen reine te komen met zijn Schepper. Volgens hem waren de Indonesirs ring, zegt bestuurslid Wil Patist van voelen zich nu aangesproken. de bond van Indi-veteranen Niemand heeft het over Neder- overwegend lieve en gastvrije men(VOMI). Volgens hem is van het pe- landse militairen die op dezelfde sen."
FOTAP/ACHMADIBRAHIM

ianase regering Diea IK mijn excuses aan voor de tragedie die heeft plaatsgevonden." Een luid applaus en gejuich stijgen op als de ambassadeur zijn woorden heeft uitgesproken. De we-

duwen, inmiddels ver in de 80 en 90 jaar, luisteren met een doffe blik in de ogen gemotioneerd naar de toespraak in het Engels en Indonesisch. Lange tijd twijfelden ze of ze deze woorden ooit te horen zouden krijgen. Gisteren konden ze het hoofdstuk sluiten. Ambassadepersoneel overhandigt de weduwen een houten bord met een windmolen en een palmboom: Eindelijk gerechtigheid voor het volk van Rawagede." Een van de weduwen, de 93-jarige Anti Rukiyah, is opgelucht. Aan de andere kant, het gebeurde zo lang geleden, het maakt niet zo veel meer uit. Zolang ik genoeg eten heb en mijn kinderen gelukkig zijn, ben ik ook gelukkig." In 2009 begonnen negen dorpelingen - zeven weduwen, een dochter van een slachtoffer en een overlevende - een rechtszaak tegen de Nederlandse staat. De rechter oordeelde in september dat de staat aansprakelijk is. Voor de enige overlevende, Saih Bin Sakam, komen de excuses te laat. Hij overleed in mei. Zijn familie krijgt geen geld. Het bloedbad van Rawagede - dat nu Balongsari heet - is Nederland al-. tijd blijven achtervolgen. Bij de politionele acties in de voormalige kolonie probeerde Nederland na de Tweede Wereldoorlog de orde te

We moeten de Nederlandse militairen vergeven' '

Wanti Binti Sariman

er 150 slachtoffers waren gevallen, van wie er twintig waren gexecuteerd. Indonesirs spreken van zeker 431 slachtoffers. Wanti Binti Sariman was hoogzwanger van haar tweede kind toen haar 26-jarige echtgenoot Tarman met andere mannen uit het dorp naar een veld werd meegenomen. Ze vond zijn lichaam later tussen de drie rijen met lijken. Ik was zo geschokt om hem en de andere mannen te zien liggen," zegt ze. Het had geregend en hun bloed was vermengd met het water, dat in rode plassen om hen heen lag. Dat beeld krijg ik niet meer uit mijn hoofd. Ik heb er nog steeds nachtmerries over." Sommige mannen die probeerden te ontsnappen, werden achtervolgd door honden en door de Nederlanders doodgeschoten. De weduwe veegt de tranen van haar gezicht. Het was afschuwelijk. Maar ik ben hier gekomen om het te accepteren. Dat was ons lot. En natuurlijk moeten we de militairen die onze mensen gedood hebben, vergeven." De andere weduwen knikken. We hebben nooit wraak willen nemen," zegt Lasmi Binti Kasilan. We wilden excuses en genoegdoening. En nu hebben we die gekregen." Hoewel generaal Simon Spoor met de kwestie in zijn maag zat, adviseerde de procureur-generaal hem in 1948 de verantwoordelijke militairen niet te vervolgen. Weduwe Mans Spoor-Dijkema reageert furieus op de discussie de afgelopen maanden. Dat nu excuses worden aangeboden en geld wordt uitgekeerd, is schandalig en krankzinnig. Zulke dingen gebeurden in heel Indi, aan beide kanten. Maar er wordt nooit gesproken over hetgeen de Indonesirs hebben gedaan. Gaat Indonesi ook excuses aanbieden voor de Hollandse jongens die ze
SCHANDALIG

sieiae in ae tAcessemiuia, (won) uai