Ngy son: 12/ 8/ 2011

Ngy dy: 15/ 8/ 2011 Ngy dy: 18/ 8/ 2011 TIT 1 BI 1 MENEN V DI TRUYN HC

Dy lp 9B Dy lp 9A

1. MC TIU.

a. V kin thc : - HS trnh by c nhim v, ni dung v vai tr ca di truyn hc. - Hiu c Menen l ngi t nn mng cho Di truyn hc. - Nu c phng php nghin cu di truyn ca Menen - Hiu v ghi nh mt s thut ng v k hiu trong di truyn hc. b. V k nng : - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh - Pht trin t duy phn tch so snh. c. V thi : - Xy dng thc t gic v thi quen hc tp mn hc.
2. CHUN B CA GV V HS.

a. Chun b ca GV : - SGK - Gio n - Tranh phng to hnh 1.2 b. Chun b ca HS : - Chun b bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (2) GV kim tra dng sch, v ca hc sinh, nu mt s yu cu i vi b mn * t vn vo bi mi: ( 1 )Ngi c cng lao ln nht, t nn mng cho di truyn hc chnh l Men en. Bng phng php nghin cu c o vi cc th nghim, khc hn vi cc nh khoa hc ng thi khc, ng l ngi m cnh ca u tin t con ngi bc vo th gii ca di truyn. Vy ni dung cc th nghim m Men en tin hnh nh th no? Ta s c tm hiu iu thng qua ni dung chng th nht: Bi u tin ca chng I m ta s xt l: b. Dy ni dung bi mi :

Hot dng ca GV - Sinh sn l mt thuc tnh c o ca c th sng. Bng con ng sinh sn, s lng c th ca mi loi khng ngng tng ln. Gn lin vi qu trnh ny l l hin tng DI TRUYN V BIN D. tm hiu c cc hin tng trn, ng thi nghin cu mc ch, ngha v nhim v ca di truyn hc ta xt ni dung:

Hot dng ca HS

Ni dung ghi bng

I. Di truyn hc. - Yu cu lm bi tp, - Trnh by nhng c ( 15 ) lin h bn thn mnh c im ca bn thn ging nhng im ging v khc v khc b m v chiu b m ? cao, mu mt, hnh dng tai . . . + c im ging b m hin tng di truyn. + c im khc b m hin tng bin d - Th no l di truyn? - Di truyn l hin tng - Di truyn l hin tng truyn t cc tnh trng truyn t cc tnh trng Bin d? ca b m t tin cho ca b m t tin cho cc cc th h con chu. th h con chu. - Bin d l hin tng - Bin d l hin tng con sinh ra khc b m con sinh ra khc b m v khc nhau v nhiu v khc nhau v nhiu chi tit. chi tit. - Ly thm v v d v hin tng bin d v hin tng di truyn. V D I: Trong mt n g, c g b v g m u c c im: lng vng, chn cao, c th ln nhanh, g con khi sinh ra u mang cc c im nh b m: lng vng, chn cao, c th ln 2

nhanh . Ta ni rng g b m di truyn nhng c im ca chng cho cc g con. Hay ni chnh xc l hin tng di truyn. V D II: Cng trong n g trn, khng phi con g no cng mang nhng c im ging nhau v ging b m: mt s con c chn thp, lng m en hoc nu, m di hoc ngn hn m b m. y chnh l hin tng bin d. (GV c th gi cho HS ly nhng v d khc nm chc thm khi nim v hin tng di truyn v bin d) - " Bin d v di truyn l hai hin tng song song, gn lin vi qu trnh sinh sn" - Nu ni dung v ngha thc tin ca di truyn hc ? - Da vo thng tin SGK, cho bit i tng ca di truyn hc? - Kin thc c s ca di truyn hc bao gm nhng vn g? + C s vt cht v c ch ca hin tng di truyn: B m truyn cho con ci nhng c tnh ging mnh thng qua nhng cu trc vt cht no v theo nhng cch no? + Cc quy lut di truyn: nhng c tnh ca b m

- i tng ca di truyn hc l nghin cu bn cht v quy lut ca hin tng di truyn v bin d + C s vt cht v c ch ca hin tng di truyn + Cc quy lut di truyn + Nguyn nhn v quy lut ca hin tng bin d

biu hin i con chu theo nhng xu th tt yu ra sao? Trong mi quan h v s lng nh th no? + Nguyn nhn v quy lut ca hin tng bin d: Do u m con ci mang nhng c im khc nhau v khc vi b m. Nhng sai khc ny c biu hin di hnh thc nh th no v theo chiu hng ra sao? Cc kin thc c s ca di truyn hc ny l chnh l nhng nhim v m di truyn hc phi tin hnh gii quyt. - T nhng kin thc c s ca di truyn hc cho bit nhim v ca di truyn hc l nghin cu nhng g? - Tm tt ls hnh thnh v s pht trin ca di truyn hc - Tuy mi hnh thnh ch u th k 20 song di truyn hc pht trin nhanh mnh trong my chc nm gn y. Ngy nay di truyn hc tr thnh mt ngnh mi nhn trong sinh hc hin i. - S c mt v pht trin ca di truyn hc c ngha g trong thc tin?

- Di truyn hc nghin cu c s vt cht, c ch, tnh quy lut ca hin tng di truyn v bin d.

- Di truyn hc nghin cu c s vt cht, c ch, tnh quy lut ca hin tng di truyn v bin d.

- Di truyn hc l c s ca l thuyt khoa hc chn ging. Nh c th to ra nhiu ging mi (vt nui cy trng) p ng c cho nhu cu ngy cng cao ca con ngi. - C vai tr ln lao vi y hc (vi c s di truyn cp phn t v t bo) c nhng ng gp ln lao trong vic cha 4

bnh. - C tm quan trng c bit trong Cng ngh sinh hc hin i. II. Menen - ngi t nn mng cho di truyn hc. (15) - c tiu s ( T.7) - Gii thiu tiu s ca Meen. - Nm 1900 c coi l nm ra i chnh thc ca di truyn hc. l nm 3 nh khoa hc nghin cu c lp vi nhau l vri (H lan); C ren x (c); Sec mac (o) cng ti pht hin cc quy lut di truyn m Men en tm ra v cng b nm 1865. - C lp nghin cu thng tin mc II, tranh v sgk hnh 1.2-trang 6 - Trn c s nghin cu v quan st, c lp hot ng nhm. Cc nhm tho lun hon thnh ni dung phiu hc tp sau: PHIU HC TP: Cu 1: Quan st v nu nhn xt v c im ca tng cp tnh trng em lai? + Hnh dng ht: trn, nhn + Mu sc ht: Vng, xanh + Mu sc v: xm, trng + Mu sc qu: lc, vng + c im qu: c ngn, khng c ngn. + V tr qu v hoa trn thn:

- u l cc cp tnh trng tng phn, i lp vi nhau mt cch r rt. - Tnh trng em lai c th l tnh trng v: Hnh dng ht

- Phng php nghin 5

+ Chiu cao thn: cao; thp. Cu 2: Nu tn phng php nghin cu c o ca Men en v ni dung c bn ca n?

cu c o ca Men en c gi l phng php phn tch cc th h lai. - Ni dung ca phng php: + Lai cc cp b m thun chng khc nhau v mt hoc mt s tnh trng tng phn. + Theo di s di truyn ring r ca tng cp tnh trng trn con chu ca tng cp b m. + Dng ton thng k theo di phn tch s liu thu c. T rt cc quy lut di truyn cc tnh trng. - Bng phng php lai phn tch cc th h lai, Men en pht minh ra - T ni dung c bn ca cc quy lut di truyn t phiu hc tp hon thc nghim, t nn thnh hy cho bit bng mng cho di truyn hc. cch no Men en pht hin ra quy lut di truyn cc tnh trng? - Nhn mnh thm tnh cht c o trong phng php nghin cu di truyn ca Menen chn u H Lan lm i tng nghin cu - - Hng dn nghin cu mt s thut ng + Tnh trng. -... V d: tnh trng ca cy u nh thn cao, ht vng, chu hn tt, + Cp tnh trng tng 6

- Lai cc cp b m khc nhau v 1 hoc 1 s cp tnh trng thun chng tng phn, ri theo ri s di truyn ring r ca tng cp tnh trng trn con chu ca tng cp b m. - Dng ton thng k phn tch cc s liu thu c. T rt ra quy lut di truyn ca cc tnh trng.

III. Mt s thut ng v k hiu c bn ca di truyn hc. ( 8 ) * Thut ng - Tnh trng - Cp tnh trng tng phn. - Nhn t di truyn - Ging ( dng) thun chng

phn. V d: Ht vng, ht xanh l cp tnh trng tng phn v mu sc ht; thn cao, thn thp l cp tnh trng tng phn v chiu cao cy, mt xanh vi mt en l cp tnh trng tng phn v mu sc mt ngi,. + Nhn t di truyn. V d: Nhn t di truyn quy nh chiu cao thn, mu sc hoa, + Ging (hay dng) thun chng. V d: Khi ni ti mt ging thun chng l ni ti s thun chng v mt vi tnh trng no ang c nghin cu: cy u H lan thun chng ht vng, cy u H lan thun chng ht xanh, - Theo em ti sao Men en li chn cc cp tnh trng thun chng khi thc hin cc php lai? - Gii thiu mt s k hiu. - Lu : Trong php lai ngi ta lun vit c th m bn tri du nhn () hay trc du nhn. C th b vit bn phi du nhn hay sau du nhn. - Y/C HS c KLC SGK

- V d theo di, quan st c nhng biu hin ca tnh trng nhng th h sau. * K hiu P : Cp b m xut pht. X : K hiu php lai G : Giao t : Giao t c (c th c ) : Giao t ci ( c th ci ) F : Th h con. - HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 3 ) nh du vo tr li ng nht trong cc ni dung sau: 1. i tng ca di truyn hc l: a. Tt c ng vt, thc vt v vi sinh vt. b. Bn cht ca cc quy lut di truyn, cc hin tng di truyn v bin d. 7

c. C a v b u ng. (p n b) 2. Ni dung c bn ca phng php phn tch cc th h lai l: a. Lai cc cp b m khc nhau v mt hoc mt s cp tnh trng thun chng tng phn. b. Theo di s di truyn ring r ca tng cp tnh trng tng phn trn con chu ca tng cp b m. c. Dng ton thng k phn tch s liu t rt ra quy lut di truyn cc tnh trng. d. Ch a v b e. C a, b v c u ng. (p n e) d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi theo ni dung sch gio khoa - K bng 2 trang 8 vo v bi tp - c trc ni dung bi 2

Ngy son: 15/ 8/ 2011

Ngy dy: 18/ 8/ 2011 Ngy dy: 19/ 8/ 2011 TIT 2 BI 2 LAI MT CP TNH TRNG

Dy lp 9B Dy lp 9A

1. MC TIU.

a. V kin thc : - HS trnh by v phn tch c th nghim lai mt cp tnh trng ca Menen. - Hiu v ghi nh cc khi nim kiu hnh, kiu gen, th ng hp, th d hp. - Hiu v pht biu c ni dung quy lut phn ly. - Gii thch c kt qa th nghim theo quan im ca Menen. b. V k nng : - Pht trin k nng phn tch knh hnh. - Rn k nng phn tch s liu, t duy lgic. c. V thi : - Cng c nim tin vo khoa hc khi nghin cu tnh quy lut ca hin tng sinh hc.
2. CHUN B CA GV V HS.

a. Chun b ca GV : - SGK - Gio n - Tranh phng to hnh 2.1 v hnh 2.3 SGK. b. Chun b ca HS : - Hc bi c, chun b bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. * Cu hi: Th no l di truyn ? th no l bin d ? * p n: - Di truyn l hin tng truyn t cc tnh trng ca b m t tin cho cc th h con chu. - Bin d l hin tng con sinh ra khc b m v khc nhau v nhiu chi tit. * t vn vo bi mi: ( 1 ) Menen l ngi u tin vn dng phng php nghin cu khoa hc vo nghin cu di truyn. ng tin hnh th nghim trn nhiu loi i tng khc nhau nhng cng phu v hon chnh nht l trn u H lan. Vy th nghim c tin hnh nh th no? Kt qu v gii thch kt qu th nghim ra sao? Ta s nghin cu trong bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV Hot dng ca HS 9 Ni dung ghi bng

I. Th nghim ca Menen. ( 17 ) - Y/C HS nghin cu thng kt hp quan st tranh v hnh 2.1 - T thng tin cho bit i tng Menen chn lm th nghim v c im ca chng? - Quan st tranh, theo di v ghi nh cch tin hnh - u H lan l i tng c chn lm th nghim. + C hoa lng tnh, + T th phn kh nghim ngt. - M t li th nghim m - Tin hnh giao phn Menen tin hnh? gia cc ging u H lan khc nhau v mt cp tnh trng thun chng tng phn: + Hoa vi hoa trng + Thn cao vi thn ln + Qu lc vi qu vng. - Ct b nh hoa t khi hoa c nh cha chn cy c chn lm m ngn nga s t th phn. - Khi nh chn, ng ly phn ca nh cy c chn lm b ri rc ln nhy ca cy c chn lm m. - Khi c F1 ng tip tc cho th phn cho ra F2 - T th nghim cho bit - Kiu hnh F1 mang tnh kt qu thu c F1v trng tri (ca b hoc F2? ca m ). + T l kiu hnh F2 trong tng trng hp :
Hoa 705 3.14 3 = Hoa tr ng 224 1 1

- Lai 2 ging u H Lan khc nhau v 1 cp tnh trng thun chng tng phn : - VD : P : Hoa F1: Hoa F 2: 3 Hoa : 1 hoa trng ( kiu 3 tri 1 ln).

Qulc 428 3,14 3 = Quvng 224 1 1

Thancao 487 2.8 3 = Thanln 177 1 1

- T bng cho bit tnh - Men en gi chng l trng hoa , hoa trng, 10

thn cao, thn ln, qu lc, kiu hnh. qu vng c Men en gi nh th no? - L t hp tnh trng - Vy kiu hnh l g? - Kiu hnh: L t hp ca ton b c th. cc tnh trng ca c th - Trn thc t, khi ni ti kiu hnh ca mt c th ngi ta ch cp ti mt vi tnh trng c quan tm, nghin cu. V d u H lan, c rt nhiu kiu hnh khc nhau nhng Menen ch quan tm n nhng tnh trng mu sc hoa, mu sc qu, chiu cao cy,m thi. - D hoa c chn - Em c nhn xt g v lm cy b hay cy m tnh trng c biu hin th tnh trng hoa u i F1? c biu hin i F1. - Tng t php lai: Thn cao vi thn ln cho ra F1 l thn cao. Qu lc vi qu vng cho ra F1 l qu lc. Nh vy: Tnh trng c biu hin i F1 c th l tnh trng ca b hoc l tnh trng ca m. - Hy nu tn gi m Men en t cho nhng tnh trng c biu hin ngay i F1? - Men en gi nhng tnh trng khng c biu hin i F1 nh th no? - Kt qu ca php lai s nh th no trong trng hp thay i v tr ca cc cy c chn lm b v cy lm m? - Hay ni cch khc: kh nng di truyn ca cy chn lm b v cy chn lm m l ngang nhau.

- L tnh trng tri

- Tnh trng tri: L tnh trng biu hin F1 - Tnh trng ln: L tnh trng n F2 mi c biu hin.

- Cc tnh trng - Kt qu ca php lai khng thay i

11

- Em c nhn xt g v t l kiu hnh F2 trong c 3 php lai trn? - Cho HS lm bi tp SGK. - Quan nim ng thi: cc tnh trng ca b, m trn ln vo nhau trong qu trnh di truyn, to nn tnh trng trung gian ( th d: P : hoa X hoa trng F1 : hoa hng) - Vic F1 u mang tnh trng tri, F2 mang tnh trng ln gip Men en nhn thy iu g? - Vy mi tnh trng trn c th do yu t no quy nh?

- u c t l 3/1 hay t l 3 tri : 1 ln. - HS in c: tnh; 3 tri: 1 ln ng II. MENEN gii thch kt qu th nghim. (18)

- Cc tnh trng khng - Theo Menen : trn ln vo nhau nh + Mi tnh trng do cp quan nim ng thi. nhn t di truyn quy nh - Do cp nhn t di + Trong qu trnh pht truyn (sau ny gi l sinh giao t c s phn li gen) quy nh. ca cp nhn t di truyn - Trong t bo sinh + Nhn t di truyn c dng cc nhn t di t hp li trong th tinh. truyn tn ti thnh tng cp. Men en dng cc ch ci k hiu:

- Ch ci in hoa: l k hiu nhn t di truyn tri quy nh tnh trng tri - Ch ci in thng: L k hiu nhn t di truyn ln quy nh tnh trng ln. - Da vo tranh v cho bit Menen k hiu cc nhn t di truyn trong php lai th nghim ca mnh nh th no? Do trong t bo sinh dng cc nhn t di truyn tn ti thnh cp tng ng quy nh kiu hnh ca c th. - Cp nhn t di truyn

- Nhn t di truyn A: quy nh hoa - Nhn t di truyn a: quy nh hoa trng.

12

AA quy nh kiu hnh hoa - Cp nhn t di truyn aa quy nh kiu hnh hoa trng. (Lp hot ng nhm) Cc nhm quan st hnh 2.3, tho lun v cho bit: 1. T l cc loi giao t F1 v t l cc loi hp t F2? 2. Ti sao F2 li c t l 3 hoa : 1 hoa trng?

- T ni dung tho lun em hy cho bit: Menen gii thch cho kt qu th nghim ca mnh nh th no?

- G F1 1A : 1a - Hp t F2 c t l1AA: A a: 1 aa - V hp t Aa biu hin kiu hnh tri ging hp t AA. - Kt qu l s phn li mi nhn t di truyn v mt giao t v gi nguyn bn cht nh c th thun chng ca P - Trong qu trnh pht sinh giao t c s phn li ca cp nhn t di truyn: + Cp AA phn li cho ra mt loi giao t mang nhn t di truyn A + Cp aa phn li cho ra mt loi giao t mang nhn t di truyn a. - Khi th tinh c s t hp ca cc giao t mang nhn t di truyn A v a to F1 c cp nhn t di truyn Aa. F1 khi pht sinh giao t th din ra s phn li ca cp nhn t di truyn Aa cho ra hai loi giao t: mt mang nhn t di truyn A, mt mang nhn t di truyn a. - S kt hp ca cc giao t F1 to ra F2 c cp nhn t di truyn: 1AA: 2Aa: 1aa. Do vy t l kiu hnh s l 3 tri (): 1 ln (trng). 13

- Chnh s phn ly ca cp nhn t di truyn trong qu trnh pht sinh giao t v s t hp li chng trong qu trnh th tinh l im cn bn trong quy lut phn ly ca Men en. - Vy mt em hy pht biu ni dung ca quy lut phn ly ca Menen?

- Trong qu trnh pht sinh giao t, mi nhn t di truyn trong cp nhn t di truyn phn ly v mt giao t v gi nguyn bn cht nh c th thun chng ca P.

* Quy lut phn ly ca Menen: Trong qu trnh pht sinh giao t, mi nhn t di truyn trong cp nhn t di truyn phn ly v mt giao t v gi nguyn bn cht nh c th thun chng ca P.

Chnh s t hp ca cc loi giao t ny trong qu trnh th tinh to ra t l F2: 1AA; 2Aa; 1aa trong . Cc t hp AA; Aa u biu hin chung kiu - HS c KLC SGK hnh l tri (hoa ) - Y/C HS c KLC SGK c. Cng c, luyn tp. ( 3 ) - Trnh by th nghim lai 1 cp tnh trng ca Men- en v gii thch kt qu th nghim theo Men- en? H: - Lai 2 ging u H Lan khc nhau v 1 cp tnh trng thun chng tng phn : - Theo Menen :+ Mi tnh trng do cp nhn t di truyn quy nh + Trong qu trnh pht sinh giao t c s phn li ca vp nhn t di truyn d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi, tr li cu hi 1, 2, 3 SGK - Lm bi tp 4: V F1 ton l c kim mt en cho nn mt en l tnh trng tri, mt l tnh trng ln. Quy c gen A l tnh trng mt en (tri), a l tnh trng mt (ln). Ta c s lai sau: P: AA (Mt en) aa (Mt ) G: A, A a, a F1 : Aa (Mt en) Aa (Mt en) G A, a A, a F2 : AA; Aa; Aa; aa 1AA; 2Aa; 1aa 3 mt en; 1 mt trng - c trc ni dung bi 3* 14

Ngy son: 19/ 8/ 2011

Ngy dy: 22/ 8/ 2011 Ngy dy: 25/ 8/ 2011

Dy lp 9B Dy lp 9A

Tit 3 Bi 3 LAI MT CP TNH TRNG (Tip theo)

1. MC TIU.

a. V kin thc : - Khi nim kiu gen, th ng hp, th d hp. - Hiu c v trnh by c ni dung, mc ch, ng dng ca php lai phn tch. - Hiu c v gii thch c v sao quy lut phn ly ch ng trong nhng iu kin nht nh. Nu c ngha ca quy lut phn ly i vi lnh vc sn xut. - Hiu c v phn bit c s di truyn tri khng hon ton (di truyn trung gian) vi di truyn tri hon ton. a. V k nng : - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV : + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 3 trang 12 + Bng ph bng, phiu hc tp b. Chun b ca HS : - Hc bi c, chun b bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. ( 5 ) * Cu hi: Kiu hnh l g? Pht biu ni dung quy lut phn ly? Ti sao F2 li xut hin t l 3 tri: 1 ln? * p n: - Kiu hnh (3 im): l t hp ton b tnh trng ca c th. - Quy lut phn ly (4 im): Trong qu trnh pht sinh giao t, mi nhn t di truyn trong cp nhn t di truyn phn ly v mt giao t v gi nguyn bn cht nh c th thun chng ca P. - F2 xut hin t l 3 tri: 1 ln (3 im): v do trong kiu gen AA v Aa u c chung kiu hnh tri nn d trong t hp kiu gen 1AA: 2Aa:1aa th kiu hnh ca AA v Aa u l tri. 15

* t vn vo bi mi : ( 1 ) ? Mt em hy gii thch kt qu th nghim php lai mt cp tnh trng trn u H lan ca Men en bng s lai. (GV cho ghi vo bng ph) Trong php lai mt cp tnh trng c Men en gii thch bng s lai. Vy bng cch no, Men en phn bit c c th mang tnh trng tri, tnh trng ln, tng quan tri ln c ngha nh th no? Ta xt bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Ni dung ghi bng III. Lai phn tch: - Y/C HS nghin cu thng - Tm hiu thng tin (14) tin mc III/trang 11 kt hp sgk. quan st s lai trn bng ph v php lai mt cp tnh trng ? T s lai, hy cho bit: - Hoa : do cp nhn Kiu hnh hoa trng, hoa t di truyn AA, Aa (v do nhng cp nhn t di ch ci in hoa quy nh truyn no quy nh. nhn t di truyn tri quy nh tnh trng tri). - Hoa trng: do cp nhn t di truyn aa (v ch in thng quy nh nhn t di truyn ln quy nh tnh trng ln). Nh vy: u H lan, ngoi cp nhn t di truyn AA, Aa quy nh tnh trng mu sc hoa, cn c rt nhiu cp nhn t di truyn khc quy nh cc tnh trng khc. V d nh BB, Bb, CC, Cc, DD, Dd, Tt c cc cp nhn t di truyn c gi l kiu gen. - Kiu gen l t hp - Kiu gen l ton b ? Vy kiu gen l g. ton b cc gen nm cc gen nm trong t trong t bo ca c th. bo ca c th. Thng thng khi ni ti kiu gen ca c th, ngi ta ch xt vi cp gen lin quan n tnh trng c 16 Hot dng ca GV Hot dng ca HS

quan tm nghin cu. V d: + Kiu gen AA quy nh kiu hnh hoa . + Kiu gen aa quy nh kiu hnh hoa trng. ? T s lai, cho bit kiu gen no c cp tng ng ging nhau? Kiu gen no c cp tng ng khng ging nhau. ? Vy th no l th ng hp? C my loi th ng hp.

- Ging nhau: AA, aa gi l th ng hp - Khc nhau: Aa gi l th d hp. - Th ng hp: l kiu gen cha cp gen gm hai gen ging nhau. - C hai loi th ng hp: + ng hp tri: AA, BB + ng hp ln: aa, bb, - Th d hp: l kiu gen cha cp gen gm hai gen khc nhau. V d: Aa, Bb, Cc,..

- Th ng hp l kiu gen cha cp gen gm hai gen ging nhau. - C hai loi th ng hp: + ng hp tri: v d AA, BB, CC, DD, + ng hp ln: aa, bb, cc, dd, - Th d hp phn bit vi - Th d hp l kiu gen th ng hp im no? cha cp gen gm hai V d: Aa, Bb, Cc, Dd, gen khc nhau.

Th ng hp hay cn gi l c th mang tnh trng thun chng. Th d hp hay cn gi l c th mang tnh trng khng thun chng. - Trong th nghim ca Men en: tnh trng tri hoa F2 do kiu gen AA, Aa quy nh. Vy khi cho tnh trng hoa lai vi tnh trng tng phn th kt qu nh th no? bit iu c lp nghin cu lnh/ sgk trang 11 Hot ng nhm Cu 1: Xc nh kt qu ca - P: Hoa Hoa trng php lai sau: AA aa P: Hoa Hoa trng G: A a F1: Aa( hoa ) T l kiu gen: 100% Aa T l kiu hnh: 100% 17

P: Hoa Hoa trng

Cu 2: Lm th no xc c kiu gen ca c th mang tnh trng tri?

Cu 3: in t thch hp vo ch trng trong on thong tin SGK. ? T kt qu tho lun trn, - Lai phn tch l php em hiu nh th no l php lai gia c th mang lai phn tch. tnh trng tri cn xc nh kiu gen vi c th mang tnh trng ln. Nu kt qu php lai ng tnh th c th mang tnh trng tri c kiu gen ng hp tri, cn kt qu php lai l phn tnh th c th c kiu gen d hp). ? Ngi ta dng php lai - xc nh kiu gen phn tch vi mc ch g. ca c th mang tnh trng tri

hoa - P: Hoa Hoa trng Aa aa G: A, a a F1: Aa, aa - T l kiu gen: 50% Aa, 50% aa - T l kiu hnh: 50% hoa , 50% hoa trng. - xc nh c kiu gen ca c th mang tnh trng tri, cn phi thc hin php lai phn tch: ngha l lai n vi c th mang tnh trng ln: - Nu kt qu ca php lai c: 100% c th mang tnh trng tri th i tng c kiu gen th ng hp (thun chng) 50% tri, 50% ln th i tng c kiu gen th d hp (khng thun chng) - Tri, kiu gen, ln, ng hp tri, d hp. - Lai phn tch: l php lai gia c th mang tnh trng tri cn xc nh kiu gen vi c th mang tnh trng ln. Nu kt qu php lai ng tnh th c th mang tnh trng tri c kiu gen ng hp tri, cn kt qu php lai l phn tnh th c th c kiu gen d hp..

IV. ngha ca tng quan tri ln: (9) 18

- Y/C HS nghin cu thng tin mc IV trang 11) ? T thng tin em c nhn xt g v tng quan tri ln c th thc vt, ng vt, ngi. ? Mt em ly v d v tng quan tri ln.

? Theo em, trong tng quan tri ln, tnh trng no thng l tnh trng tt hn. ? Vy tng quan tri ln c ngha g trong chn ging.

? xc nh c tng quan tri ln ca mt cp tnh trng tng phn, ngi ta thng dng phng php no. - Nu mt cp tnh trng thun chng tng phn P c t l phn ly kiu hnh F2 l 3: 1 th kiu hnh chim t l l tnh trng tri, l tnh trng ln.

- L hin tng ph bin trong gii sinh vt. VD1: C chua (thc vt): + Tnh trng tri nh qu , nhn, thn cao. + Tnh trng ln nh qu vng, c lng t, thn thp VD2: Chut lang (ng vt): + Tnh trng tri nh lng en, ngn + Tnh trng ln nh lng trng, di. VD3: ngi: + Tnh trng da trng, mt en l tri. + Tnh trng da en, mt nu l ln. - Thng tnh trng tt l tnh trng tri - Tnh trng xu l tnh trng ln. - Trong chn ging, cn pht hin cc tnh trng tri tp trung cc gen tri v cng mt kiu gen nhm to ra ging c ngha kinh t - Phng php phn tch cc th h lai ca Men en

- Tng quan tri ln l hin tng ph bin trong gii sinh vt.

Trong tnh trng tri thng l tnh trng tt. - Trong chn ging cn pht hin cc tnh trng tt tp trung cc kiu gen tri v cng mt kiu gen nhm to ra ging c ngha kinh t.

19

- trnh s phn ly tnh trng trong sn xut, trong c th xut hin nhiu tnh trng xu nh hng n nng xut vt nui cy trng, ngi ta phi kim tra thun chng ca ging. ? Lm th no kim tra thun chng ca ging. ? Nhc li ni dung ca quy lut phn ly? Theo em, quy lut phn ly ch nghim ng trong nhng iu kin nh th no.

- Dng php lai phn tch - Nhc li - Quy lut ch nghim ng trong iu kin: - P phi thun chng - Tnh trng em lai phi tri hon ton. - S c th lai thu c phi ln.

Chuyn:Trong th nghim Men en tin hnh trn nhiu loi sinh vt vi nhiu cp tnh trng tng phn khc nhau. Ngi ta pht hin ra ngoi tnh trng tri hon ton, cn c tnh trng tri khng hon ton. Vy hai hin tng ny khc nhau nhng c im nh th no? Ta xt V. Tri khng hon ton:(11) - HS nghin cu thng tin mc V + quan st hnh 3 ? T s lai v hnh 3, cho bit s khc nhau v kiu hnh F1 v F2 gia tri khng hon ton vi th nghim ca Men en - Th nghim ca Men en: F1: 100% hoa F2: 3 hoa : 1 hoa trng Tri khng hon ton: F1: 100% hoa hng F2: 1 hoa : 2 hoa hng: 1 hoa trng. (trung gian) - T s khc nhau v kiu - Tnh trng trung gian, hnh F1 v F2 trong hai 1 tri: 2 trung gian: 1 20

trng hp, em hy hon ln thnh bi tp SGK - Vy em hiu th no l - Tri khng hon ton tri khng hon ton? l hin tng di truyn trong kiu hnh ca c th lai F1 biu hin kiu hnh trung gian gia b v m, cn F2 c t l kiu hnh l 1 tri: 2 trung gian: 1 ln. - T kin thc khai thc, hon thnh bng 3 trang 13?
c im Kiu hnh F1 (Aa) T l kiu hnh F2 Tri hon ton Tri khng hon ton Tnh Tnh trng trng tri trung gian 3 tri: 1 1 tri: 2 ln trung gian: 1 ln

- Tri khng hon ton l hin tng di truyn trong kiu hnh ca c th lai F1 biu hin kiu hnh trung gian gia b v m, cn F2 c t l kiu hnh l 1 tri: 2 trung gian: 1 ln.

- Phn bit tri hon ton v tri khng hon ton/ Hc bng 13 hon thnh.

- Tri khng hon ton l hin tng di truyn, trong kiu hnh ca c th lai F1 biu hin tnh trng trung gian gia b v m, cn F2 c t l kiu hnh l 1 tri: 2 trung gian: 1 ln - Khc nhau kiu hnh th hin F1, t l kiu hnh F2 v s dng c php lai phn tch hay khng) - Kiu gen F1 v F2 ? Nhn xt g v kiu gen trong hai trng hp F1 v F2 trong hai trng u ging nhau nhng hp. kiu hnh biu hin khc nhau do s xut hin ? T bng 3 hon thnh, nu c im khc nhau gia tri hon ton v tri khng hon ton. 21

Php lai pt c dng trong trng hp

- Y/C HS c KLC SGK

tnh trng trung gian. - phn bit, ngi ta cn lu cch vit kiu gen ca hai trng hp: + Tri hon ton: Aa + Tri khng hon ton: Aa. - HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 3 ) Khoanh trn ch ci u cu tr li ng: 1. Khi cho qu c chua qu thun chng lai phn tch, kt qu thu c: a. Ton qu vng. b. Ton qu . c. 1 qu : 1 qu vng. d. 3 qu : 1 qu vng. 2. u H lan quy nh thn cao, gen a quy nh thn thp. Cho lai cy thn cao vi cy thn thp, F1 thu c 51% cy thn cao; 49% cy thn thp. Kiu gen ca php lai trn l : a. P. AA X aa. b. P. AA X Aa. c. P. Aa X Aa. d. P. Aa X aa. p n : (1 - b) : ( 2 d ). d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi sgk trang 13. - Lm bi tp 4 trang 13: Da vo php lai phn tch xc nh tr li ng. p n chn ng l p n b. Gii: kt qu php lai phn tch l ton qu th c chua thun chng qu phi c kiu gen AA Lai phn tch vi c th c tnh trng ln c kiu gen l aa. Ta c s lai sau: P: AA aa Qu Qu vng GP: A a F1: Aa (qu ) + T l kiu gen: 100% Aa + T l kiu hnh: 100% qu . Nh vy: p n cn chn l b. - c trc ni dung bi 4

22

Ngy son: 22/ 8/ 2011

Ngy dy: 25/ 8/ 2011 Ngy dy: 26/ 8/ 2011 Tit 4 Bi 4 LAI HAI CP TNH TRNG

Dy lp 9B Dy lp 9A

1. MC TIU.

a. V kin thc : - M t c th nghim lai hai cp tnh trng ca Men en - Bit phn tch c kt qu th nghim lai hai cp tnh trng ca Men en b. V k nng : - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc lng yu thch mn hc.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV : + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9. + Tranh v phng to cc hnh 4 sgk trang 15. + Bng ph bng 4 trang 15, phiu hc tp b. Chun b ca HS : - Hc bi c, chun b bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. ( 5 ) * Cu hi: Lai phn tch l g? Mc ch ca lai phn tch? Phn bit tri hon ton v tri khng hon ton? * p n: - Lai phn tch (4 im): L php lai gia c th mang tnh trng tri cn xc nh kiu gen vi c th mang tnh trng ln. Nu kt qu php lai ng tnh th c th mang tnh trng tri c kiu gen ng hp tri, cn kt qu php lai l phn tnh th c th c kiu gen d hp. - Mc ch ca lai phn tch (1 im): xc nh kiu gen ca c th mang tnh trng tri - Phn bit (5 im): Mi tr li ng cho 1 im. 23

c im Kiu hnh F1 T l kiu hnh F2 Php lai phn tch c s dng trong trng hp

Tri hon ton Tri khng hon ton Biu hin tnh Biu hin tnh trng trng tri trung gian 3 tri: 1 ln 1 tri: 2 trung gian: 1 ln

*. t vn vo bi mi : ( 1 ) Ngoi php lai mt cp tnh trng nh c nghin cu, Men en cn tin hnh nhiu php lai vi 2 hay nhiu cp tnh trng. Vy th nghim c ng tin hnh nh th no? Kt qu th nghim ra sao? Ta s tm hiu iu qua ni dung bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Y/C HS nghin cu thng tin mc I + quan st hnh 4/14) ? Mt em m t li th nghim Men en tin hnh. Hot dng ca HS - HS c thng tin - Men en tin hnh th nghim lai hai th u H lan thun chng khc nhau v hai cp tnh trng tng phn: Ht vng v trn lai vi ht xanh v nhn bng cch th phn cho thu c th h lai F1. - Sau ng tip tc cho 15 cy F1 t th phn thu c th h lai F2. Ni dung ghi bng I. Th nghim ca Men en: (25) a. Th nghim: P: Vng trn Xanh nhn F1: Ton vng, trn (15 cy t th phn) F2: 556 ht vi 4 kiu hnh: vng trn, xanh nhn, vng nhn, xanh trn

Nh vy: 2 cp tnh trng c chn lai, mt cp tnh trng mu sc ht (vng, xanh), mt cp tnh trng c im v ht (ht trn, ht nhn). ? Cho bit v kiu hnh Men en thu c kt qu F1 v F2 nh th no.

- F1: ton ht vng v trn. - F2: thu c c: ht vng v trn ht xanh v nhn 24

? T th nghim v kt qu thu c kiu hnh ca F1 v F2. Lp hot ng nhm. Cc nhm tho lun, in ni dung ph hp vo bng 4 trang 14. Lu : - tnh c t l kiu hnh F2: ly s ht thu c ca mi loi kiu hnh chia ln lt cho s ht t nht, c kt qu lm trn s chnh xc n phn nguyn. - ct cui ca bng 4: tnh bng cch : Cng ht vng chia cho s ht xanh; cng ht trn F2 chia cho s ht nhn ly t l cp tnh trng F2 Bng 4 (ct 2, 3, 4 Hs in) ? T kt qu ca bng 4, tnh trng no l tri, tnh trng no l ln? Chng c t l nh th no.

ht vng v nhn ht xanh v trn. Kiu S T.l kiu hnh hnh ht F2 F2 Vng 31 315/32=9,84 trn 5 =9 Vng 10 101/32=3,15 nhn 1 =3 Xanh 10 108/32=3,37 trn 8 =3 Xanh 32 32/32=1 nhn

- Cn c vo t l ca tng cp tnh trng nu trn v theo quy lut phn ly th: + Ht vng v trn l tnh trng tri v u chim t l ca tng loi tnh trng. + Ht xanh v nhn l tnh trng ln v u chim t l ca tng loi tnh trng. T t l ta c: -Ht vng trn=3/4 vng3/4 trn=9/16 -Ht vng nhn= vng nhn=3/16 -Ht xanh trn= xanh3/4 trn=3/16 25

a. Nhn xt:

- Ht vng v trn l tnh trng tri . - Ht xanh v nhn l tnh trng ln

-Ht xanh nhn= xanh1/4 nhn=1/16. ? T kt qu trn em rt - T cho thy: ra nhn xt g v t l mi + T l ca cc tnh trng loi kiu hnh F2. ni trn c mi tng quan vi t l kiu hnh F2. + T l mi loi kiu hnh F2 chnh bng tch t l ca cc tnh trng hp thnh n. - y l mi tng quan gia t l tnh trng vi t l kiu hnh F2 xt trong th nghim lai hai cp tnh trng m Men en lm. ? T mi tng quan - Chng di truyn c lp trn, em c nhn xt g v vi nhau, khng ph s di truyn cc tnh thuc vo nhau. iu ny trng mu sc ht v c cng c hiu c vi im v ht trong th ngha: Nu F2 c t l nghim ca Men en. phn ly kiu hnh bng tch t l phn ly ca cc cp tnh trng th cc cp tnh trng di truyn c lp vi nhau khng ph thuc vo nhau. Ngi ta gi y chnh l hin tng di truyn c lp. ? Vy theo em hiu th - Hin tng di truyn no l hin tng di c lp l hin tng cc truyn c lp. cp tnh trng di truyn khng ph thuc vo nhau. S di truyn ca cp tnh trng ny c lp vi s di truyn cc cp tnh trng khc. ? T kin thc khai - Tch t l thc, hon thnh bi tp in t SGK y chnh l nhn xt rt ra t th nghim lai hai cp tnh trng m Men en tin hnh. 26

- Hin tng di truyn c lp l hin tng cc cp tnh trng di truyn khng ph thuc vo nhau. S di truyn ca cp tnh trng ny c lp vi s di truyn cc cp tnh trng khc.

? Mt em hy nu nhn - Bng th nghim lai hai xt t kt qu th nghim cp tnh trng, theo ca Men en. phng php phn tch cc th h lai, Menen pht hin ra s di truyn c lp ca cc cp tnh trng

- Bng th nghim lai hai cp tnh trng, theo phng php phn tch cc th h lai, Menen pht hin ra s di truyn c lp ca cc cp tnh trng. - Khi lai hai cp b m khc nhau v hai cp tnh trng thun chng tng phn di truyn c lp vi nhau th F2 c t l mi kiu hnh bng tch t l cc tnh trng hp thnh n. II. Bin d t hp: (9)

- Y/C HS nghin cu thng tin mc II trang 16) ? K tn cc kiu hnh thu c F2 trong th nghim lai hai cp tnh trng ca Men en. ? So vi cp b m c chn lai, c nhng kiu hnh no khc P v kiu hnh no ging P.

- C 4 loi kiu hnh thu c F2 l vng trn, vng nhn, xanh trn, xanh nhn. - Ging P: Vng trn, xanh nhn - Khc P: vng nhn, xanh trn c gi l bin d t hp. ? Nguyn nhn no lm - Do s t hp li cc xut hin nhng kiu tnh trng ca P: ngoi s hnh khc P. t hp ca vng vi trn, xanh vi nhn ging P cn c s t hp vng vi nhn, xanh vi trn lm xut hin kiu hnh khc P. chnh l bin d t hp. ? Vy bin d t hp l g - Bin d t hp l bin d hnh thnh do s t hp li cc tnh trng ca P lm xut hin kiu hnh khc P. - Hay ni cch khc: Bin d t hp l loi bin d xy ra do s sp xp li cc gen qui nh 27

- Bin d t hp l bin d hnh thnh do s t hp li cc tnh trng ca P lm xut hin kiu hnh khc P.

cc tnh trng trong qu trnh sinh sn dn n con lai xut hin cc kiu hnh mi, khc vi b m chng. ? Loi bin d ny xut hin phong ph nhng sinh vt c hnh thc sinh sn no. Cn ti sao sinh vt sinh sn hu tnh li c bin d t hp phong ph v ngha ca bin d t hp nh th no? Ta s c tm hiu bi sau - Y/C HS c KLC SGK

- Xut hin phong ph nhng sinh vt c hnh thc sinh sn hu tnh (giao phi)

- Bin d t hp xut hin phong ph nhng sinh vt c hnh thc sinh sn hu tnh (giao phi).

- HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 3 ) 1. Cn c vo u m Men en cho rng: cc tnh trng mu sc v hnh dng ht u trn th nghim ca mnh di truyn c lp vi nhau? H: Cn c vo t l phn ly kiu hnh F2 bng tch cc t l phn ly cc tnh trng hp thnh n) 2. Bin d t hp l g? H: L bin d hnh thnh do s t hp li cc tnh trng ca P lm xut hin kiu hnh khc P. 3. Thc cht ca s di truyn c lp cc tnh trng l nht thit F2 phi c: a. T l phn ly ca mi cp tnh trng l 3 tri: 1 ln b. T l phn ly ca mi kiu hnh bng tch cc t l phn ly cc tnh trng hp thnh n. c. 4 kiu hnh khc nhau. d. Bin d t hp. (p n cn chn l b v d) d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi sgk trang 16 - Lm bi tp 3 trang 16. - c trc v chun b bi mi: Lai hai cp tnh trng (tip theo), k trc bng 5 trang 18 vo v bi tp.

28

Ngy son: 26/ 8/ 2011

Ngy dy: 29/ 8/ 2011 Ngy dy: 01/ 9/ 2011 Tit 5 Bi 5

Dy lp 9B Dy lp 9A

LAI HAI CP TNH TRNG (tip theo)

1. MC TIU.

a. V kin thc : - Gii thch c kt qu th nghim lai hai cp tnh trng theo quan nim ca Men en. - Trnh by c quy lut phn ly c lp. - Phn tch c ngha ca quy lut vi chn ging v tin ha. b. V k nng : - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc lng yu thch mn hc.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9. + Tranh v phng to cc hnh 5 trang 17. + Bng ph bng 5 trang 18, phiu hc tp b. Chun b ca HS: Hc bi c, chun b bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. ( 5 ) * Cu hi: Cn c vo u m Men en cho rng: cc tnh trng mu sc mu sc v hnh dng ht u trong th nghim ca mnh di truyn c lp vi nhau?Bin d t hp l g? Bin d t hp xut hin ph bin sinh vt c hnh thc sinh sn no? * p n: - Cn c vo (4 im): Cn c vo t l phn ly kiu hnh F2 bng tch cc t l phn ly cc tnh trng hp thnh n. - Bin d t hp (4 im): L bin d hnh thnh do s t hp li cc tnh trng ca P lm xut hin kiu hnh khc P. 29

- Bin d t hp xut hin (2 im): Xut hin phong ph nhng sinh vt c hnh thc sinh sn hu tnh (giao phi). *. t vn vo bi mi : ( 1 ) Vi kt qu thu c t th nghim lai hai cp tnh trng, Men en gii thch nh th no cho vn pht hin? Quy lut phn ly c pht biu nh th no? N c ngha g trong chn ging v tin ha? b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Y/C HS nghin cu thng tin mc III trang 17 kt hp tranh v hnh 5 trang 17, nghin cu li bng 4 trang 15 hon thnh ? T bng 4 v thng tin mc III, em c nhn xt g v t l phn li ca tng cp tnh trng (vng, xanh); (trn, nhn). Hot dng ca HS - HS nghin cu Ni dung ghi bng I. Men en gii thch kt qu th nghim: (20)

- T l phn li ca tng cp tnh trng u l 3:1 + 3 ht vng : 1 ht xanh + 3 ht trn: 1 ht nhn - T Men en cho rng: Mi cp tnh trng do mt cp nhn t di truyn quy nh. - Nhn t di truyn A ? Men en k hiu quy nh ht vng. bng cho cc ch ci cho - Nhn t di truyn a cc cp nhn t di truyn quy nh ht xanh no - Nhn t di truyn B quy nh v trn - Nhn t di truyn b quy nh v nhn.

- Gi A quy nh cho tnh trng ht vng, a quy nh cho tnh trng ht xanh. - Gi B quy nh cho tnh trng v trn, b quy nh cho tnh trng v nhn. Ht vng v trn c kiu gen: AABB ? Trong th nghim Men - Ht vng v trn: Ht xanh v nhn c en tin hnh cho lai AABB kiu gen aabb. nhng cp tnh trng - Ht xanh v nhn: tng phn no? Hy xc aabb nh kiu gen ca mi cp tnh trng. - bit cch vit cc loi giao t c to thnh trong gim phn, 30

lu nhng vn sau: + Trong t bo sinh dng, nhim sc th tn ti thnh cp, gen nm trn nhim sc th cng tn ti thnh cp tng ng. V d: AABB trong : AA quy nh ht vng, BB quy nh v trn. Do AABB quy nh ht vng v trn. - Khi hnh thnh giao t, c s phn ly c lp ca cc cp nhim sc th tng ng dn n s phn ly ca cc cp gen tng ng. Do vy, mi giao t ch mang mt gen trong cp tng ng. V d: AA pht sinh 1 giao t mang gen A BB pht sinh 1 giao t mang gen B. Nh vy: - c th u H lan vi tnh trng ht vng v trn c kiu gen AABB pht sinh giao t cho 1 loi giao t duy nht mang gen AB. - Tng t c th u H lan vi tnh trng ht xanh v nhn c kiu gen aabb pht sinh giao t cho mt loi giao t duy nht mang gen ab. - Trong th tinh: s ti t hp ngu nhin ca cc loi giao t mang cc gen ni trn cho mt loi hp t duy nht F1 l AaBb. Do A t a, B t b nn F1 u biu hin kiu 31

hnh l ht vng trn. - C th xt ring tng cp xc nh c giao t c to thnh. Aa: cho 2 loi giao t A v a Bb: cho 2 loi giao t B v b. - Ghp cc giao t c hai cp ta c cc giao t: AB, Ab, aB, ab. chnh l 4 loi giao t c to thnh t c th d hp AaBb trong qu trnh pht sinh giao t. - Nh vy cp gen d hp AaBb, cho ra 4 loi giao t cc cp gen tng ng phi phn li c lp vi nhau (A v a), (B v b). Cc gen khng tng ng th t hp t do vi nhau (AB, A-b, a-B, a-b). ? T hnh 5 quan st, P:Ht vng v trn mt em hy ln bng vit Ht xanh v nhn s lai t P n F1. AABB aabb GP: AB ab F1: AaBb ? Mt em xc nh giao - AaBb cho 4 loi giao t ca F1 v vit kiu gen t: AB, Ab, aB, ab ca F2. - F2: F2 s kt hp ca cc giao t c v ci s to kiu gen ca F2 - C th yu cu mi HS hon thnh 1 ct ngang ca hnh 5)

Ta c s lai: P: V. trn X. nhn AABB aabb G: AB ab F1: AaBb (v. trn) G: AB, Ab, aB, ab F2: AB Ab aB AB AA AA AaB BB Bb B VT VT VT Ab AA AA AaB Bb bb b VT VN VT aB AaB AaB aaB B b B VT VT XT ab AaB Aab aaB b b b VT VN XT

32

G AB AB AABB Ab AABb aB AaBB ab AaBb ? Cn c vo k hiu cc gen v kiu gen ca P n F2 mt em hy xc nh kiu hnh ca P n F2 bng cch gn cc kiu hnh c sn vo bng cho ph hp. - Cc nhm tho lun hon thnh lnh trang 17, 18. Cu 1: Gii thch ti sao F2 li c ti 16 hp t?

Ab aB ab AABb AaBB AaBb AAbb AaBb Aabb AaBb aaBB aaBb Aabb aaBb aabb - Vi HS ln xc nh Men en gii thch kiu hnh. kt qu th nghim ca mnh bng s phn ly c lp v t hp t do ca cc cp gen quy nh cc tnh trng trong qu trnh pht sinh giao t v th tinh. - L kt qu ca s kt hp ngu nhin qua th tinh ca 4 loi giao t c vi 4 loi giao t ci.

Cu 2: in ni dung ph hp vo bng 5 trang 18 Ht vng v ht vng Ht xanh trn nhn trn T l ca mi kiu gen F2 1AABB 1AAbb 1aaBB 2AABb 2Aabb 2aaBb 2AaBB 4AaBb 9A-B 3A-bb 3aa-B T l ca mi 9 vng- trn 3 vng- nhn 3 xanh- trn kiu hnh F2 - Cc nhm bo co ni dung xc nh t l kiu hnh c th gi mt s HS xc nh. - Ch tranh, gii thch kt - Cc cp tnh trng di qu th nghim trn tranh truyn c lp vi nhau ? T bng 5 em c nhn xt g v s di truyn ca cc cp tnh trng trong php lai. 33

ht xanh nhn 1aabb

1aa-bb 3 xanh- trn

? Vy Men en gii - Men en gii thch thch kt qu th nghim kt qu th nghim ca ca mnh nh th no. mnh bng s phn ly c lp v t hp t do ca cc cp gen quy nh cc tnh trng trong qu trnh pht sinh giao t v th tinh. - Vi th nghim lai hai cp tnh trng, bng phng php phn tch t l di truyn cc tnh trng cc th h lai, Men en pht hin ra quy lut phn li c lp ca cc cp tnh trng. ? Vy ni dung quy lut Cc cp nhn t di phn li c lp c pht truyn phn ly c lp biu nh th no. trong qu trnh pht sinh giao t. Lu : Ni dung ca quy lut ch ng trong trng hp: + P thun chng v cp tnh trng c chn lai + Tnh trng phi tri hon ton + Cc cp tnh trng c quy nh bi hai cp gen (hai cp nhn t di truyn) nm trn hai cp nhim sc th khc nhau. Nh vy: Cc cp gen nm trn 2 cp nhim sc th khc nhau th di truyn c lp vi nhau.

* Ni dung quy lut phn ly c lp: Cc cp nhn t di truyn phn ly c lp trong qu trnh pht sinh giao t. iu kin nghim ng ca quy lut: + P thun chng v cp tnh trng c chn lai + Tnh trng phi tri hon ton + Cc cp tnh trng c quy nh bi hai cp gen (hai cp nhn t di truyn) nm trn hai cp nhim sc th khc nhau.

IV. ngha ca quy lut phn ly c lp: (12) - Y/C HS nghin cu - HS nghin cu thng - S xut hin cc bin d thng tin mc IV tin. t hp l kt qu ca s t ? Trong th nghim ca - Ht vng, v nhn hp li cc cp nhn t di Menen xut hin nhng - Ht xanh, v trn truyn ca P trong qu bin d t hp no. trnh pht sinh giao t v 34

th tinh. ? C s xut hin bin d - L kt qu ca s t t hp l do u. hp li cc cp nhn t di truyn (cc cp gen tng ng) ca P trong qu trnh pht sinh giao t v th tinh hnh thnh cc kiu gen khc kiu gen ca P nh AAbb, Aabb, aaBB, aaBb. Nh vy: Trong th nghim ca Men en vi php lai hai cp tnh trng do hai cp gen tng ng chi phi, F2 xut hin 16 loi hp t, trong c 9 loi kiu gen vi 4 loi kiu hnh khc nhau. Nu gi n l s cp tnh trng th: - S loi giao t c to thnh l 2n - S hp t l 4n - S kiu hp t khc nhau l 3n - T cng thc trn, vi th nghim ca Men en ta c th tnh c ngay: - S cp tnh trng l 2 n=2 - S hp t: 4n = 42 = 16 - S kiu hp t khc nhau: 3n = 32 = 9 - Trn thc t, sinh vt bc cao, kiu gen c rt nhiu gen, cc gen ny thng tn ti th d hp.

sinh vt bc cao, kiu gen c rt nhiu gen, cc gen thng tn ti th d hp, do s phn ly c lp v t hp t do ca chng s to ra s loi t hp v kiu gen v kiu hnh i con chu l cc k ln.

? Vy em c nhn xt g - Do s phn ly c lp 35

v s loi t hp v kiu gen v kiu hnh i con chu - Hay ni cch khc: bin d t hp l cc k ln. ? Ti sao bin d t hp li v cng phong ph sinh vt c hnh thc sinh sn hu tnh. Hay ni ngn gn: Nguyn nhn dn n s phong ph bin d t hp cc loi sinh sn hu tnh l do bin d s c nhn ln nhanh chng qua qu trnh giao phi. ? Bin d t hp c ngha nh th no.

v t hp t do ca chng s to ra v s loi t hp v kiu gen v kiu hnh i con chu l cc k ln - Do sinh vt giao phi trong kiu gen c nhiu gen, cc gen li thng tn ti th d hp, qua gim phn v th tinh c s phn ly c lp v t hp t do ca chng s to ra nhiu bin d c nhn ln nhanh chng do bin d t hp v cng phong ph. - Nguyn nhn dn n s phong ph bin d t hp cc loi sinh sn hu tnh l do bin d s c nhn ln nhanh chng qua qu trnh giao phi.

- L mt trong nhng ngun cung cp nguyn liu quan trng trong chn ging v tin ha. ? Ti sao ni bin d t - Trong qu trnh sinh hp l ngun nguyn liu sn: cc loi sinh sn quan trng cho chn hu tnh, s xp xp (t ging v tin ha. hp li cc cp gen trong qu trnh pht sinh giao t v th tinh to ra th h con lai nhiu kiu gen v kiu hnh mi so vi b m ban u lm tng tnh a dng, phong ph ca loi. - Trong qu trnh tin ha: Tnh a dng sinh vt gip cho loi c th phn b v thch nghi c vi nhiu mi trng sng khc nhau lm tng kh nng tn ti ca loi trc cc tc ng ca mi trng sng. Tnh a dng ca sinh vt cn l nguyn liu ca qu trnh chn 36

- ngha ca bin d t hp: L ngun cung cp nguyn liu quan trng trong chn ging v tin ha.

lc t nhin. - Trong qu trnh chn ging: Tnh a dng v kiu gen v kiu hnh sinh vt cn cung cp cho con ngi ngun nguyn liu d dng chn gi li cc c im mong mun. Trong cng tc chn ging ngi ta ng dng cc phng php lai to ra ngun bin d t hp ri t chn ra cc ging vt nui v cy trng c nng xut cao, phm cht tt. T ta c th khng nh: quy lut phn ly c lp c ngha sinh hc rt ln, c bit l gip ta gii thch c s a dng ca sinh gii. - Y/C HS c KLC SGK - HS c KLC SGK
c. Cng c, luyn tp. ( 5 )

1. Pht biu ni dung ca quy lut phn ly c lp? 2. T cng thc nu, hy hon thnh s liu ca bng sau bng cch in cc thng tin cho ph hp: S cp gen d hp 11 22 3 n * p n: 1. Cc cp nhn t di truyn phn ly c lp trong qu trnh pht sinh giao t. 2. Bng trn. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 2 ) 37 S loi giao t 21 22 23 2n S t hp i con 41 42 43 4n S loi T l phn kiu hnh ly kiu hnh 1 2 (3+1)1 22 (3+1)2 23 (3+1)3 n 2 (3+1)n S loi kiu gen 31 32 33 3n T k phn li kiu gen (1+2+1)1 (1+2+1)2 (1+2+1)3 (1+2+1)n

- Hc bi v tr li cu hi sgk trang 19 - Lm bi tp 4 trang 19: tm p n ng cn da vo kiu gen ca b, ca con. Sau tm kiu gen ca m cho ph hp. Theo u bi: + B c mt xanh, tc thng kiu gen ca b l aabb. + Con c mt en, tc xon kiu gen ca con l AaBb. + con c mt en tc xon, b c mt xanh, tc thng th kiu gen ca m phi l AABB. + Gi s gen A quy nh tc xon. gen a quy nh tc thng. gen B quy nh mt en. gen b quy nh mt xanh + B mt xanh, tc thng c kiu gen aabb + Con mt en, tc xon c kiu gen AaBb. + M c kiu gen AABB th kiu hnh s l mt en, tc xon. Ta c s lai: P: Mt en tc xon Mt xanh, tc thng AABB aabb GP: AB ab F1: AaBb (Mt en tc xon) - c trc v chun b bi mi: Bi thc hnh trang 20.

38

Ngy son: 30/ 8/ 2011

Ngy dy: 01/ 9/ 2011 Ngy dy: / 9/ 2011 Tit 6 Bi 6 THC HNH: TNH XC SUT

Dy lp 9B Dy lp 9A

XUT HIN CC MT CA NG XU
1. MC TIU.

a. V kin thc : - Bit cch xc nh xc sut ca 1 v 2 s kin ng thi xy ra thng qua vic gieo cc ng kim loi. - Bit vn dng xc sut hiu c t l cc giao t v t l kiu gen trong lai mt cp tnh trng. b. V k nng : - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV:
+ Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9

+ Chun b sn cc ng kim loi theo s nhm thc hnh. + Bng ph bng, phiu hc tp b. Chun b ca HS: Hc bi c, chun b bi mi.Mi nhm chun b hai ng kim loi (nu trng khng c)
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. ( 15 ) Cu hi Yu cu tr li B i u i 39

m Men en gii thch kt qu th nghim lai hai cp tnh trng ca mnh Men en gii thch kt qu th nghim ca mnh bng s phn ly c lp v t 4 im hp t do ca cc cp gen quy nh cc tnh trng trong qu trnh pht sinh giao t v th tinh.

Ni dung Cc cp nhn t di truyn phn ly c lp quy lut trong qu trnh pht sinh giao t. phn ly c lp

2 i m 0 , 5 i m

iu kin P thun chng v cp tnh trng c chn lai. nghim ng ca quy lut:

Tnh trng phi tri hon ton.

0 , 5 i m

S c th lai phi ln

0 , 5 i m

Cc cp tnh trng c quy nh bi hai cp gen (hai cp nhn t di truyn) nm trn hai cp nhim sc th khc nhau. 40

0 , 5

 i m Nguyn - l do bin d s c nhn ln nhanh chng qua nhn qu trnh giao phi. dn n s phong ph bin d t hp cc loi sinh sn hu tnh ngha - L ngun cung cp nguyn liu quan trng ca bin d trong chn ging v tin ha. t hp 1 i m

1 i m

*. t vn vo bi mi: ( 1 ) Mun tm hiu t l cc loi giao t v t l kiu gen trong php lai mt cp tnh trng ngi ta dng xc sut xc nh. Vy cch tnh xc sut nh th no? Ti sao thng qua xc sut gip ta tm hiu r hn t l kiu hnh v t l kiu gen trong php lai mt cp tnh trng? Ta tm hiu iu qua ni dung bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Y/C HS nghin cu ni dung mc I trang 20 ? Cho bit mc tiu ca bi thc hnh. Hot dng ca HS - HS nghin cu thng tin - Thng qua bi thc hnh gip HS: bit cch xc nh xc sut ca 1 v 2 s kin ng thi xy ra thng qua vic gieo cc ng kim loi. - Bit vn dng xc sut hiu c t l cc giao t v t l kiu gen trong lai mt cp tnh trng. 41 Ni dung ghi bng I. Mc tiu: (3)

II. Chun b: (1) ? Theo yu cu ca gio - Mi nhm chun b hai vin, cn chun b nhng ng kim loi) dng c g cho bi thc hnh. - Kim tra vic chun b ca cc nhm, nhn xt. - Mi nhm tin hnh gieo ng kim loi theo ni dung yu cu ca sgk trang 20: 1 HS gieo, cc em cn li theo di v ghi kt qu vo bng thng k. Cch gieo nh sau: 1. Gieo mt ng kim loi: - Ly mt ng kim loi, cm ng cnh v th ri t do t mt cao xc nh - Khi ri xung mt bn th mt trn ca ng kim loi c th l mt sp (S) hay mt nga (N). Mt sp v nga ca ng kim loi c quy nh trc da vo c im ca mi mt. - Thng k mi ln ri vo bng 6.1 v so snh t l% s ln gp mi mt ni trn qua 25, 50, 100, 200 ln ri. - Lin h kt qu ny vi t l cc giao t sinh ra t con lai F1: Aa
Th t ln gieo 1 2 3 100 Cng S lng % S N

III. Cch tin hnh: (36)

1. Gieo mt ng kim loi: - Cch gieo: sgk trang 20. - Yu cu:

+ Thng k mi ln ri vo bng 6.1 v so snh t l % s ln gp mi mt ni trn qua 25, 50, 100, 200 ln ri. + Lin h kt qu ny vi t l cc giao t sinh ra t con lai F1: Aa

42

2. Gieo hai ng kim loi: - Ly hai ng kim loi, cm ng cnh v th ri t do t mt c cao xc nh - Khi ri xung mt bn th mt trn ca ng kim loi c th l mt trong ba trng hp sau: + Hai ng mt sp (SS) + Mt ng mt sp, mt ng mt nga (SN) + Hai ng nga (NN). - Thng k kt qu mi ln ri v so snh t l % s ln gp mi kh nng ni trn vo mu bng 6.2 v lin h vi t l kiu gen F2 trong lai mt cp tnh trng. - Gii thch s tng ng .
Th t ln gieo 1 2 3 100 Cng S lng % S N

2. Gieo hai ng kim loi: - Cch gieo: sgk trang 20 - Yu cu: + Thng k kt qu mi ln ri v so snh t l % s ln gp mi kh nng ni trn vo mu bng 6.2 v lin h vi t l kiu gen F2 trong lai mt cp tnh trng. + Gii thch s tng ng .

- Tin hnh lm ng tc mu cho cc nhm quan st, sau cho cc nhm tin hnh theo cc ni dung hng dn. - Cho cc nhm bo co kt qu vo bng 6.1 v 6.2 + Hng dn cc nhm cng s lng, so snh t l phn trm s ln gp mi mt ca ng tin qua 25, 50, 100, 200 ln ri. + T kt qu bng 6.1 rt ra kt lun lin h n t 43

l cc giao t c sinh ra t con lai F1: Aa. + T kt qu bng 6.2 rt ra kt lun lin h n t l kiu gen F2 trong lai mt cp tnh trng, gii thch s tng ng . thy c t l giao t con lai F1: Aa ta thy: - mi ng kim loi c 2 mt: S v N. Do kh nng hay xc sut hin mi mt u bng , ngha l: P(S)= P(N)=1/2 => c th lai F1 c kiu gen d hp Aa, khi gim phn ch cho ra 2 loi giao t A v a vi xc sut ngang nhau ngha l: P(A)= P(a)=1/2 hay 1A: 1a - iu ny c th thy r qua bi php lai mt cp tnh trng. chnh l bn cht ca quy lut phn ly v l pht minh quan trng ca Men en. thy r t l kiu gen F2 trong lai mt cp tnh trng ta thy: - Hai ng kim loi cng gieo mt ln, hon ton c lp vi nhau. Vn dng cch tnh xc sut ca hai s kin c lp tnh xc sut ng thi s xut hin ca hai mt ca ng kim loi ta c: P(SS) = 1/2.1/2 = 1/4 P(SN) = 1/2.1/2 = 1/4 P(NN) = 1/2.1/2= 1/4 P(NS) = 1/2.1/2 = 1/4. - Do khng phn bit th 44

t cho nn xc sut ca cc trng hp c xc nh l: 1/4SS:1/4SN:1/4NS:1/4 NN - F2: AA, Aa, aA, aa. T t l cc kiu gen trong th nghim ca Men en l: P(AA)= 1/2.1/2=1/4 P(Aa)= 1/2.1/2=1/4 P(aA)= 1/2.1/2=1/4 P(aa)= 1/2.1/2=1/4. Vy t l kiu gen F2 l: 1/4 AA:2/4 Aa:1/4 aa. - Lin h vi vic xc nh t l cc loi giao t ca F1 c kiu gen AaBb ta cng c: P(AB)= P(A). P(B) = 1/2.1/2=1/4 P(Ab)= P(A). P(b) = 1/2.1/2=1/4 P(aB)= P(a). P(B) = 1/2.1/2=1/4 P(ab)= P(A). P(B) = 1/2.1/2=1/4. Vy t l kiu gen F1 c kiu gen l AaBb l: 1/4AB; 1/4 Ab; 1/4 aB;1/4ab Lu : V mt thng k s ln gieo cng nhiu cng m bo chnh xc trong vic xc nh. V vy, mt trong nhng iu kin ca cc quy lut Men en l s lng c th thng k phi ln.
P N HOCH: PHN THU

- Bng 6.1: T bng lin h vi t l 45

IV. Thu hoch. (Lm nh) - Bng 6.1: T bng lin h vi t l giao t sinh ra t con lai

giao t sinh ra t con lai F1: Aa => P(A)= P(a)=1/2 hay 1A: 1a - Bng 6.2: - T bng lin h vi t l kiu gen F2 trong php lai mt cp tnh trng - Kiu gen: AA; Aa; aA; aa T l kiu gen: 1/4 AA:2/4 Aa:1/4 aa
c. Cng c, luyn tp. ( 5 )

F1: Aa => P(A)= P(a)=1/2 hay 1A: 1a - Bng 6.2: - T bng lin h vi t l kiu gen F2 trong php lai mt cp tnh trng - Kiu gen: AA; Aa; aA; aa - T l kiu gen: 1/4 AA:2/4 Aa:1/4 aa

GV yu cu cc nhm hon thnh bi thu hoch theo nhm, tit sau np chm ly im. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 2 ) - Nghin cu bi tp chng I sgk trang 22. - c trc v chun b bi 7: n li kin thc c bn ca chng I.

46

Ngy son: 05/ 9/ 2011

Ngy dy: 08/ 9/ 2011 Ngy dy: 09/ 9/ 2011 Tit 7 Bi 7 BI TP CHNG I

Dy lp 9B Dy lp 9A

1. MC TIU.

a. V kin thc : Gip hc sinh cng c khc su kin thc v m rng kin thc v cc quy lut di truyn nghin cu. Bit vn dng l thuyt gii mt s dng bi tp. b. V k nng : Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: Gio n. b. Chun b ca HS: c trc bi tp ca chng I

3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. ( 15 ) *. t vn vo bi mi: ( 1 ) Trong chng I cc em c tm hiu v cc th nghim ca Men en, trn c s ng rt ra cc quy lut di truyn. cng c, khc su kin thc v cc quy lut di truyn, ng thi hnh thnh mt s k nng gii mt s dng bi tp c lin quan, ta xt bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV Hot dng ca HS 1. Bi tp 1:

- Gi HS tm tt ni dung bi tp 1/sgk trang 22. GV tm tt ln bng) ? Nu yu cu ca bi tp - Xc nh kiu hnh ca F1 trong php lai mt cp tnh trng ? Da vo th nghim ca Men - F1 ng tnh v tnh trng ca b hoc m en v php lai mt cp tnh trng: Hy cho bit kt qu thu c F1 47

? Vit s lai c c p - Gi t. trng lng ngn l tnh trng tri l: A n ng - Gi tnh trng lng di l tinh trng ln l : a - Ta c s lai nh sau : P : AA ( ngn ) x aa ( Di ) G: A a F1 : Aa ( Ngn ) Trng hp ng l trng hp a. 2. Bi tp 2. - Gi HS tm tt ni dung bi tp 2/22, GV tm tt vo bng. ? Nu yu cu ca bi tp 2 - Xc nh kiu gen ca P cho ph hp vi php lai ? F1 c t l phn ly l 3 tri : - P c kiu gen th d hp. 1 ln th P phi c kiu gen nh th no. ? Vit cc s lai xc nh - Gen A quy nh thn thm. p n ng - Gen a quy nh thn xanh lc. - Ta xt tng trng hp. a. P : AA ( ) x aa ( Xanh lc ) G: A a Loi F1 : aa ( ) b. P : AA ( ) x Aa ( ) G: A A;a F1 : 50% AA ( ) ; 50% aa ( ) Loi c. P : AA ( ) x aa ( Xanh lc ) G: A a Loi F1 : aa ( ) d. P : Aa ( ) x Aa ( ) G: A;a A;a F1 : AA - Thn thm Aa - Thn thm Aa - Thn thm aa - Thn xanh lc y l trng hp ng. 3. Bi tp 3. - Gi Hs tm tt ni dung bi tp 3/22. ? T kt qu ca F1 em c nhn - C s xut hin ca tnh trng trung gian l xt g v tnh trng c biu hoa hng. hin i lai. y chnh l kt qu ca php lai mt cp tnh trng trong trng hp tri khng hon ton) ? Vy t kt qu php lai iu - Hoa tri khng hon ton so vi hoa 48

gii thch no sau y l ng trng. cho php lai trn. - Hoa hng l tnh trng trung gian gia hoa v hoa trng. ? Mt em hy vit s lai trong - Gi s trng hp trn. Gen A quy nh tnh trng hoa (tri khng hon ton so vi gen ln) Gen a quy nh tnh trng hoa trng (ln) Cy hoa hng c kiu gen Aa P: Aa (Hoa hng) Aa (Hoa hng) GP: A, a A, a F1: AA, Aa, Aa, aa T l kiu gen: 1AA: 2Aa: 1aa T l kiu hnh l: 1 hoa : 2 hoa hng: 1 hoa trng. p n cn chn l b v d tha mn yu cu ca bi ra: 4. Bi tp 4. ? T ni dung bi cho em c - F2 c t l kiu hnh l phn tnh: Trong cc nhn xt g v t l kiu hnh thu con c c ngi mt xanh, c c ngi mt c F2. en ? Xt cc trng hp c p - Gi gen A quy nh mt en. n ng. - Gi gen a quy nh mt xanh. - Ta ln lt xt cc trng hp : a. P : AA ( en ) x aa ( Xanh ) G: A a F1 : aa ( en ) Loi. b. P : Aa ( en ) x Aa ( en ) G: A;a A; a F1 : 25% AA ( en ) ; 50% Aa ( en ) ; aa ( Xanh ) = 75 % (en) ; 25% (Xanh). Ph hp c. P : aa ( en ) x Aa ( en ) G: a A;a F1 : 50% AA (en) ; 50% aa (Xanh) Ph hp d. P : Aa ( en ) x AA ( en ) G: A ; a A F1 : 50% AA ( en ) ; 50% aa ( en) Loi. Vy c m v b c kiu gen v kiu hnh 2 trng hp ( b v c ) l ph hp sinh ra con va c ngi mt en, va c ngi mt xanh. 5. Bi tp 5. ? Hy vit s lai t P n F1. 49

- Gen A quy nh qu . - Gen a quy nh qu Vng. - Gen B quy nh qu Trn. - Gen b quy nh qu Bu dc. Theo bi : Cho 2 ging c chua qu , bu dc v qu vng, trn nn Loi trng hp a v c. Ta i xt 2 trng hp cn li. b. P : Aabb(, bu dc) x aaBb (Vng, trn) G: Ab ; ab aB ; ab
Ab aB ab aaBb ( , trn ) aabb ( , bu dc) ab aaBb ( Vng, trn ) aabb ( Vng, bu dc )

Loi.

d.P: AAbb (, bu dc) x aaBB (Vng, trn) G: Ab aB F1 : 100% aaBb ( , trn ) y l trng hp ph hp vi u bi. c. Cng c, luyn tp. ( 5 ) 1. Cho bit t l kiu hnh ca F1 hay F2 trong trng hp tri hon ton, tri khng hon ton v lai phn tch? H: Tri hon ton: c t l l 3:1 Lai phn tch: c t l l 1:1 Tri khng hon ton: c t l l 1: 2: 1 (trong xut hin 2 kiu hnh trung gian) 2. Cho bit kiu hnh ca P trong trng hp F1 c t l kiu hnh l 3:1 v 1:1? H: F1 c t l 3:1 P c kiu gen u th d hp F1 c t l 1:1 P c kiu gen mt bn l th d hp, mt bn l th ng hp ln. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 2 ) - Hon thnh tt c cc bi tp vo v bi tp. - c trc v chun b bi mi: Nhim sc th

50

Ngy son: 09/ 9/ 2011

Ngy dy: 12/ 9/ 2011 Ngy dy: 15/ 9/ 2011

Dy lp 9B Dy lp 9A

Chng II - NHIM SC TH
Tit 8 Bi 8 NHIM SC TH
1. MC TIU.

a. V kin thc : - Nu c tnh cht c trng ca b nhim sc th (NST) ca mi loi. - Trnh by c s bin i hnh thi NST trong chu k t bo. - M t c cu trc hin vi ca NST v nu c chc nng ca NST. b. V k nng : - Tip tc rn k nng s dng knh hin vi. - Bit cch quan st tiu bn hin vi hnh thi NST. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 8.1 n 8.5 trang 24, 25. + Bng ph bng 8 trang 24, phiu hc tp b. Chun b ca HS: Hc bi c, chun b bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. Khng kim tra *. t vn vo bi mi: ( 1 ) chng I, khi nghin cu cc em thy: s di truyn cc tnh trng thng cng nh s di truyn ca cc tnh trng gii tnh u c tnh quy lut v lin quan n nhim sc th trong nhn t bo. Vy nhim sc th l g? c im cu trc v chc nng ca chng ra sao? Ti sao chng li c lin quan n s di truyn cc tnh trng ca c th? tm hiu iu ta s chuyn sang nghin cu mt chng mi: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV Hot dng ca HS 51 Ni dung ghi bng

Nhim sc th l vt cht cha thng tin di truyn cp t bo. Li ca nhim sc th l ADN cha thng tin di truyn cp phn t. Vy tnh c trng ca b nhim sc th th hin nhng yu t no?Ta xt: - Gi l nhim sc th l v nhim sc th l nhng th n mu, nhum kim, do d b bt mu khi nhum t bo quan st di knh hin vi v ch xut hin khi t bo ang phn chia. - Y/C HS nghin cu thng tin mc I ? T thng tin cho bit dng tn ti ca nhim sc th trong t bo sinh dng (hay t bo xoma) ? NST trong cp tng ng c g ging v khc nhau. I. Tnh c trng ca b nhim sc th: ( 20) Nhim sc th l nhng th n mu, nhum kim, d b bt mu v ch xut hin khi t bo ang phn chia.

- HS nghin cu thng tin. - NST tn ti thnh cp - Nhim sc th trong t tng ng bo sinh dng tn ti thnh cp tng ng. - Ging nhau: v hnh dng, kch thc - Khc nhau: v ngun gc: mt c ngun gc Do gen trn nhim t b, mt c ngun gc sc th cng tn ti thnh t m. Do gen trn cp tng ng. NST cng tn ti thnh cp tng ng (A, a)

? phn bit b nhim sc th lng bi v b NST n bi, c lp hon thnh ni dung bi tp sau da vo thng tin mc I/24 c im phn bit Khi nim B nhim sc th lng bi - L b NST cha cc cp NST tng ng. 52 B nhim sc th n bi - L b NST m trong giao t ch cha mt NST ca cp NST tng ng

K hiu 2n n Thng gp t bo sinh dng sinh dc thi k chn ? Da vo bng hon - B nhim sc th - B nhim sc th lng chnh em cho bit th no lng bi: l b nhim bi l b nhim sc th l b nhim sc th lng sc th cha cc cp cha cc cp nhim sc bi. B nhim sc th nhim sc th tng th tng ng. n bi. K hiu ca mi ng. Hay ni cch K hiu l 2n b nhim sc th. khc: S lng NST trong t bo sinh dng bao gi cng l mt bi s ca . K hiu l 2n - B nhim sc th n - B nhim sc th n bi: l b nhim sc th bi l b nhim sc th m trong giao t ch m trong giao t ch cha cha mt nhim sc th mt nhim sc th ca cp ca cp nhim sc th nhim sc th tng ng. tng ng. K hiu l n K hiu l n ? Em cho bit gia b - u c cu to v nhim sc th lng bi thnh phn ging nhau v n bi c im g - u cha ng thng chung. tin di truyn - u c tnh c trng theo loi. Ngoi nhng im chung nu, b NST lng bi khc b NST n bi im no? B nhim sc th lng bi C trong hp t, t bo sinh dng, t bo mm, tinh nguyn bo, non nguyn bo. Lun tn ti thnh tng cp tng ng, trong mt chic c ngun gc t b, mt chic c ngun gc t m. Trong cng mt loi, s nhim sc th trong b lng bi gp i s nhim sc th b n bi K hiu l 2n B nhim sc th n bi C trong giao t (t bo sinh dc thi k chn) Lun tn ti ring l thnh tng chic c ngun gc hoc t b hoc t m Trong cng mt loi, s nhim sc th trong b n bi ch bng mt na s nhim sc th b lng bi K hiu l n

- Hay ni cch khc: khc nhau s lng NST, k hiu v t bo cha n) ? sinh vt n tnh, c - cp NST gii tnh k 53

th c v ci phn bit nhau nh yu t no. Nh vy: NST gii tnh khng ch c t bo sinh dc m trong b NST trong t bo sinh dng,ngoi nhng NST thng quy nh cc tnh trng thng khng lin quan n gii tnh cn c cp NST gii tnh. - Ty theo tng loi m cp nhim sc th gii tnh c s khc nhau: V d: - ngi: C th c c cp NSTGT l XY, c th ci c cp NSTGT l XX - chim, bm: C th c c cp NSTGT l XX, c th ci c cp NSTGT l XY. - mt s loi: NSTGT khng tn ti thnh cp m ch c mt chic nh gii c (B xt, rp, chu chu,) hoc gii ci (B nhy) c nhim sc th gii tnh l XO. V vy trong cc trng hp ny s lng b NST lng bi l mt s l. - Y/C HS nghin cu thng tin bng 8/24, quan st hnh 8.2/24. Hot ng nhm ? Cc nhm da vo thng tin mc I, kt hp bng 8 v tranh v hon thnh lnh trang 24. Cu 1: Nghin cu bng 8 v cho bit: S lng NST trong b NST c

hiu l XX v XY

- S lng NST trong b NST khng phn nh trnh tin ha ca loi 54

phn nh trnh tin V d: ngi l ng ha ca loi khng? V vt cao nht trn bc sao? thang tin ha nhng so vi cc loi ng vt khc nh kh, vn, tinh tinh, g, rui gim) v thc vt (u H lan, ng, la nc, bp ci, ) th s lng NST trong b NST lng bi ca ngi khng phi l ln nht. Do s lng NST trong B NST lng bi khng phn nh trnh tin ha ca loi m s tin ha ca loi ph thuc vo cu trc NST. Cu 2: Quan st hnh 8.2 - V s lng : B NST v m t b NST ca rui ca rui gim c 2n = 8 gim v s lng v hnh n = 4 (cp) dng? - V hnh dng: Ngoi cp NST gii tnh c th c l XY(trong c mt l dng hnh que, mt c dng l hnh mc) v c th ci l XX (c dng hnh que), cn c 2 cp c hnh ch V. - Gi nhm bo co, nhm khc b sung - Ch trn tranh 8.2 v bng 8 hon chnh p n ? T kt qu lnh trang - Mi loi sinh vt, trong 24: Em c nhn xt g v t bo c b NST c s lng v hnh dng trng v hnh dng v s ca b NST t bo ca lng v kch thc cng mi loi sinh vt. nh s phn b cc gen trn tng nhim sc th trong nhm gen lin kt. Nh vy: S khc nhau v s lng, kch thc v hnh dng ch l du hiu phn bit c loi ny vi loi kia ch khng phn nh trnh 55

tin ha ca loi. - Nghin cu tip thng tin mc I/sgk trang 25 sgk, kt hp quan st hnh 8.3 ? iu g khin cho chiu di ca NST khc nhau cc k ca qu trnh phn bo.

- Ty theo mc dui v ng xon ca nhim sc th qua cc k ca qu trnh phn chia t bo - s xt bi sau ? NST k no c hnh - Ti k gia NST co dng c trng. ngn cc i c : + Chiu di t 0,5 n 50 m, ng knh t 0,2 n 2 m. + ng thi c hnh dng c trng. ? Quan st hnh 8.3 cho - Nhim sc th c hnh bit hnh dng c trng dng c trng: hnh ht, ca nhim sc th. hnh que, hnh ch V. - Nghin cu thng tin mc II/25 kt hp quan st tranh v hnh 8.4 v 8.5). - Hnh thi nhim sc th bin i qua cc chu k ca t bo do s ng xon v dui xon ca n. Trong c hai dng in hnh l : + Dng si: Nhim sc th dng dui xon hon ton k trung gian. + Dng c trng: Nhim sc th ng xon mc cc i k gia. - D khc nhau v hnh thi nhng cu trc ring bit ca mi nhim sc th th khng i qua cc th h. ? Cu trc hin vi c - k gia ca qu trnh - k gia ca qu trnh 56 II. Cu trc ca nhim sc th: ( 13)

quan st r nht k no phn bo, NST c cu ca qu trnh phn bo. trc hin vi vi hnh dng c trng. - S d quan st c l v k gia, NST c ngn v ng xon mc cc i c chiu di t 0,5 n 50 m, ng knh t 0,2 n 2 m v th nn hin r trn knh hin vi. ? Da vo thng tin, hy ch thch cc thnh phn cu trc ca NST k gia trong qu trnh phn bo. - Treo tranh cm hnh 1. Crmatit (Nhim sc 8.5, gi HS ln in ch t ch em) thch, HS khc nhn xt 2.Tm ng b sung ? Qua quan st v ch - Khi t bo i vo giai thch: cho bit cu trc on phn chia: Nhim NST k gia bao gm sc th hon tt vic nhn i v tn ti di nhng thnh phn no. dng nhim sc th kp: - Nhim sc th gm 2 nhim sc t ch em (crmatit) gn vi nhau tm ng (eo th nht) chia n thnh hai cnh. Tm ng l im nh ca NST vo si t v sc trong thoi phn bo. Mt s NST cn c eo th hai. s nghin cu nhng khi lp cao hn. - Trong qu trnh nguyn phn: Mi nhim sc th kp tch nhau tm ng to thnh hai nhim sc th n, ging nhau i v hai cc ca t bo m. - Kt thc qu trnh phn bo: Mi t bo 57

phn chia t bo, nhim sc th c cu trc in hnh.

- Mi nhim sc th gm hai crmatit nh vi nhau tm ng. - Tm ng l im nh nhim sc th vo si t v sc ca thoi phn bo.

con c b nhim sc th gm 2n nhim sc th n. Nh vy: Ty theo tng giai on ca qu trnh phn chia t bo m nhim sc th c th tn ti dng kp, dng n, hay dng si nhim sc to thnh mng nhim sc trong nhn t bo. ? Mi crmatit c nhng - Mi si cromatit bao thnh phn no? gm ch yu mt phn t ADN v protein loi Histon. Hai thnh phn ny c t l tng ng nhau. Trn nhim sc th protein lin kt vi cc vng xon ca ADN gi cho cu trc ca ADN n nh v thng tin di truyn cha trn si ADN c iu ha. Nh vy: Phn ln ADN trong t bo nhn chun tp trung thnh cu trc NST. Khi dung gii nhn, cc NST c gii phng ra v mi ci cha mt phn t ADN nguyn vn. Phn t ADN lin kt vi Prtin loi Histon (Prtin baz v Prtin axit). Chng kt hp vi ADN v l tnh c trng ca NST nhn chun. - Y/C HS nghin cu thng tin mc III ? T thng tin nghin - NST l cu trc mang cu cho bit chc nng gen, trn mi gen nm m NST thc hin. mt v tr xc nh. 58

- Mi cromatit bao gm ch yu l mt phn t ADN v Protein loi Histon.

III. Chc NST: ( 5)

nng

ca

? Vy NST c vai tr g - NST mang gen c bn trong s di truyn cc cht l ADN (l mt loi tnh trng. axit nuclic c vai tr quan trng trong s di truyn, trn mi gen nm mt v tr xc nh. Gen l n v cu trc mang thng tin di truyn. - Bn cht ca gen l ADN, nh s t sao ca ADN a n s t nhn i ca NST, nh cc gen quy nh tnh trng c di truyn qua cc th h t bo v c th. ? S bin i ca cc tnh - T s bin i v s trng di truyn xut pht lng v cu trc nhim t nguyn nhn no. sc th gy bin i tnh trng di truyn. - Y/C HS c KLC SGK - HS c KLC SGK c. Cng c, luyn tp. ( 5 ) 1. Nu v d v tnh c trng ca b NST ca mi loi sinh vt? Phn bit b NST lng bi v n bi? H: Mi loi u c b NST c trng: - Ngi: 2n = 46 n = 23 - Tinh tinh: 2n = 46 n = 23 - G: 2n = 46 n = 23 - u H lan: 2n = 46 n = 23 - Ng: 2n = 46 n = 23 + B NST lng bi: l b NST cha cc cp NST tng ng, k hiu l 2n. thng c trong t bo sinh dng. + B NST n bi: B NST m trong giao t ch cha mt NST trong cp tng ng, k hiu l n, thng c t bo sinh dc. + Gia B nhim sc th lng bi v n bi c nhng im phn bit nh sau: B nhim sc th lng bi - C trong hp t, t bo mm, t bo sinh dng, tinh nguyn bo, non nguyn bo. - Lun tn ti thnh tng cp nhim sc th tng ng, trong mt chic c ngun gc t b, mt chic c ngun gc t m. - Trong cng mt loi, s nhim sc th b 59 B nhim sc th n bi - C trong giao t - Lun tn ti ring l tng chic, trong c ngun gc hoc t b hoc t m - Trong cng mt loi, s

lng bi gp i s nhim sc th b n nhim sc th b n bi bng bi mt na s nhim sc th b lng bi - K hiu l 2n - K hiu l n 2. Nu chc nng NST? NST c cu trc hin vi nh th no? H: *Chc nng: - Nhim sc th l cu trc mang gen, c bn cht l ADN. - Nhim sc th c kh nng t nhn i ca NST v cha ADN c kh nng t sao chp, nh cc gen quy nh tnh trng c di truyn qua cc th h t bo v c th. S bin i v s lng v cu trc NST gy nhng bin i tnh trng di truyn. * Cu trc hin vi ca NST: NST c cu trc in hnh k gia, gm hai nhim sc t ch em (crma tit) nh vi nhau tm ng. - Tm ng l im nh nhim sc th vo si t v sc ca thoi phn bo gip cho NST di chuyn v hai cc ca t bo - Mi cromatit bao gm ch yu l phn t ADN v protein loi Histon. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 2 ) - Hc bi v tr li cu hi sgk trang 26 - Lm bi tp: in s lng nhim sc th trong mi loi t bo vo bng sau (HS in ct 2,3,4): T bo sinh dng Giao t Ngi 46 23 Tinh tinh 48 24 Ln 38 19 B 60 30 Tru 50 25 G 78 39 Vt 80 40 Rui gim 8 4 u H lan 14 7 C ci 18 9 - c trc v chun b bi mi: Nguyn phn Loi Hp t 46 48 38 60 50 78 80 8 14 18

60

Ngy son: 12/ 9/ 2011

Ngy dy: 15/ 9/ 2011 Ngy dy: 16/ 9/ 2011 Tit 9 Bi 9 NGUYN PHN

Dy lp 9B Dy lp 9A

1. MC TIU.

a. V kin thc : - Trnh by c s bin i hnh thi nhim sc th (ch yu l s ng dui xon trong chu k t bo) - Din bin c bn ca NST qua cc k ca qu trnh nguyn phn, ngha ca nguyn phn i vi s sinh sn v sinh trng ca c th. b. V k nng : - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 9.1, 9.2 + Bng ph bng 9.1 v 9. 2 trang 27, phiu hc tp b. Chun b ca HS: Hc bi c, chun b bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. * Cu hi: Phn bit b nhim sc th lng bi v b nhim sc th n bi? * p n: Phn bit (6 im): B nhim sc th lng bi B nhim sc th n bi - C trong hp t, t bo mm, tinh nguyn - C trong giao t bo, non nguyn bo. - Lun tn ti thnh tng cp nhim sc th - Lun tn ti ring l tng chic, tng ng, trong mt chic c ngun trong c ngun gc hoc t b 61

gc t b, mt chic c ngun gc t m. - Trong cng mt loi, s nhim sc th b lng bi gp i s nhim sc th b n bi - K hiu l 2n

hoc t m - Trong cng mt loi, s nhim sc th b n bi bng mt na s nhim sc th b lng bi - K hiu l n

- B nhim sc th cha cp nhim sc th tng ng gi l b nhim sc th lng bi. - B nhim sc th m giao t cha mt nhim sc th trong cp tng ng gi l b nhim sc th n bi. *. t vn vo bi mi: (1) Nghin cu bi trc ta chng minh c: Nhim sc th l cu trc mang gen c bn cht l ADN. S t nhn i ca ADN a n s t nhn i ca nhim sc th. Nh , cc gen quy nh tnh trng c di truyn cho cc th h t bo v c th. Vy nhim sc th lin quan nh th no n qu trnh nguyn phn, din bin ca qu trnh nguyn phn din ra nh th no? Ta xt bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV Hot dng ca HS Ni dung ghi bng I. Bin i hnh thi nhim sc th trong chu k t bo: (9)

- Y/C HS nghin cu thng tin mc I + quan st hnh 9.1 ? Da vo thng tin v tranh v cho bit th no l vng i t bo.

- HS nghin cu thng tin quan st tranh. - Vng i ca mi t bo: L kh nng phn chia ca mi t bo bao gm k trung gian v thi gian phn bo nguyn nhim (gi tt l nguyn phn). - Chu k t bo l s lp li vng i t bo. - Gm 4 k l: + K u + K gia + K sau + K cui - Kt thc l qu trnh phn bo l s phn chia cht t bo. - Mi nhim sc th thng gi vng cu trc ring bit ca n v duy 62 - Vng i ca mi t bo: c kh nng phn chia bao gm k trung gian v thi gian phn bo nguyn nhim (gi tt l nguyn phn). - Chu k t bo: l s lp li vng i t bo.

? Vy em hiu th no l chu k t bo. ? T tranh v: Cho bit qu trnh nguyn phn bao gm nhng giai on no.

? Vy em c nhn xt g v cu trc nhim sc th qua nguyn phn.

- Mi nhim sc th thng gi vng cu trc ring bit ca n v duy

tr lin tc qua cc th h tr lin tc qua cc th h t bo t bo. ? T tranh v hnh 9.2 - C s bin i hnh thi trang 27 em c nhn xt ca nhim sc th g v hnh thi nhim sc th qua cc chu k t bo - bit s bin i hnh thi ca nhim sc th din ra cc k ca chu k t bo c th hin nh th no? C lp hon thnh lnh cui trang 27: ? Quan st hnh 9.2 v - Nhiu nht, t, Cc i, ghi vo bng 9.1 v mc t, Nhiu. ng, dui xon nhiu hay t. ? Qua bng 9.1 em hy - S bin i hnh thi - S bin i hnh thi cho bit s bin i hnh ca nhim sc th c nhim sc th qua cc k thi ca nhim sc th biu hin qua mc ca chu k t bo biu c biu hin qua im ng v dui xon ca hin mc ng v no. n) dui xon ca n. ? Ti sao ni s ng v - NST dui xon (dui dui xon ca nhim sc di ra) v ng xon (co th c tnh cht chu k. ngn li) trong nguyn phn mang tnh cht chu k, tc l c lp i lp li bng nhng khong thi gian xc nh, theo tng k xc nh. ? Quan st hnh 9.2, c - Nhim sc th t nhn bit l k trung gian, em i nh m nhim sc c nhn xt g v s khc th chuyn t dng n bit ca nhim sc th sang dng kp gm hai trong k ny. si ging nhau nh vi nhau tm ng ? Da vo thng tin sau - K trung gian l thi k mc II trang 28 v sinh trng ca t bo, hnh v: Nhim sc th trong nhim sc th trong k trung gian c dng si mnh v dui c im g. xon v din ra s nhn i (hnh 9.2 v 9.3) - Kt thc thi k ny, t bo bc vo giai on phn bo nguyn nhim gi tt l nguyn phn 63

- Trong qu trnh nguyn phn, s phn chia nhn v cht t bo c din bin qua 4 k: k u, gia, sau v cui. II. Nhng din bin c bn ca nhim sc th trong qu trnh nguyn phn: (20) ? Y/C HS hon thnh bng 9.2 Cc k Nhng din bin c bn ca NST K u - Cc NST kp bt u ng xon v co ngn nn c hnh thi c trng - Cc NST kp nh vi cc si t ca thoi phn bo tm ng K gia - Cc nhim sc th kp ng xon mc cc i. - Cc nhim sc th kp xp thnh hng trn mt phng xch o ca thoi phn bo. K sau - Hai cromatit trong tng NST kp tch nhau tm ng thnh hai NST n ri phn ly v hai cc ca t bo. K cui Cc nhim sc th dn xon, di ra dng si mnh. ? Da vo bng em hy - HS ln bng ch tranh - Hc ni dung bng ln bng ch tranh m t v m t. hon thnh. nhng din bin c bn ca nhim sc th qua cc k ca ca qu trnh nguyn phn. - Ch tranh m t. Nh vy: Din bin ca qu trnh nguyn phn cc em s hc ni dung bng hon thnh: ? Vi kin thc khai - Thoi phn bo c vai thc, cho bit thoi phn tr quan trng trong s bo c vai tr g trong vn ng ca nhim sc nguyn phn. th trong qu trnh phn bo nh cc si t co dn ko nhim sc th di chuyn v mi cc ca t bo k sau. - Thoi phn bo c hnh thnh khi bc vo k u ca nhim sc th 64

v bin mt vo k cui. ? Em c nhn xt g v s - Mng nhn v nhn con xut hin v bin mt ca bin mt vo k u v thoi phn bo, mng nhn xut hin k cui. v nhn con. ? Nguyn phn xy ra i - Xy ra hu ht t bo vi loi t bo trong c trong c th bo gm hp th. Kt qu nguyn t, t bo mm sinh dc, phn. S ln phn bo. t bo sinh dng. Qu trnh phn chia t - Trong nguyn phn, t Kt qu: T 1 t bo bo nh vy c gi l 1 t bo m c 2n cho ra m 2n NST cho ra 2 t 2 t bo con c b nhim bo con c 2n NST. qu trnh nguyn phn. sc th gi nguyn nh t bo m (2n). III. ngha ca nguyn phn: (5) - Nguyn phn l hnh - Nguyn phn l hnh ? T kt qu nghin cu thng tin mc II v III, thc phn chia t bo thc phn chia t bo em hiu nh th no l trong t mt t bo trong t mt t bo m m c 2n cho ra hai t c 2n cho ra hai t bo nguyn phn. bo con c b nhim sc con c b nhim sc th th ging t bo m (2n). ging t bo m (2n). - Trong qu trnh nguyn phn t 1 t bo m c 2n cho ra hai t bo con c b nhim sc th gi nguyn nh t bo m l 2n. ? Vy trong thc t c - Khng, do s tng phi lc no qu trnh trng ca cc m hay nguyn phn cng xy ra cc c quan trong c th a bo nh ch yu vo khng. s tng s lng t bo trong qu trnh nguyn phn. Khi m hay c quan t ti hn th ngng s sinh trng. Lc ny nguyn phn b c ch. ? Vy nguyn phn c - L hnh thc sinh sn ngha: ngha nh th no i vi ca t bo v ln ln ca + L hnh thc sinh sn di truyn v vi s sinh c th. ca t bo v ln ln ca trng v pht trin ca c th. c th. + L phng thc truyn V d: thc vt thng t v n nh b nhim 65

qua qu trnh nguyn phn ng dng vo gim chit v ghp cnh to ra c th mi. - Y/C HS c KLC SGK - HS c KLC SGK c. Cng c, luyn tp. ( 5 )

sc th c trng ca loi qua cc th h t bo v c th.

1. Nhng bin i hnh thi ca nhim sc th c biu hin qua s ng xon v dui xon in hnh cc k no? Ti sao ni s ng dui xon ca nhim sc th c tnh cht chu k? H: * Nhng bin i hnh thi ca nhim sc th c biu hin qua s ng xon v dui xon in hnh k gia v : - k trung gian: NST dui xon - K u: Bt u ng xon - K gia: ng xon mc cc i. - K sau: Bt u dui xon - K cui: Tip tc dui xon. n k trung gian t bo con c to thnh k trung gian li dng dui xon hon ton v c nh th NST li ng v dui xon. * S ng dui xon ca nhim sc th c tnh cht chu k: NST dui xon (dui di ra) v ng xon (co ngn li) trong nguyn phn mang tnh cht chu k, tc l c lp i lp li bng nhng khong thi gian xc nh theo tng k xc nh. 2. S t nhn i ca NST din ra k no? Nguyn phn c ngha nh th no? H: - S t nhn i ca NST din ra k trung gian - Nguyn phn c ngha: + L hnh thc sinh sn ca t bo v ln ln ca c th. + L phng thc truyn t v n nh b nhim sc th c trng ca loi qua cc th h t bo v c th. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 2 ) - Hc bi v tr li cu hi 1, 2, 3, 4 sgk trang 30. - Lm bi tp 5 trang 30. - c trc v chun b bi mi: Gim phn

66

Ngy son: 16/ 9/ 2011

Ngy dy: 19/ 9/ 2011 Ngy dy: 22/ 9/ 2011 Tit 10 Bi 10 GIM PHN

Dy lp 9B Dy lp 9A

1. MC TIU.

a. V kin thc : - Nhng din bin c bn ca NST qua cc k ca gim phn - Trnh by c ngha s thay i trng thi (n kp), bin i s lng ( t bo m v con) s vn ng ca NST qua cc k ca gim phn - Nu c ngha ca gim phn. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 10. + Bng ph bng 10 trang 32, phiu hc tp b. Chun b ca HS: c trc bi mi. Hc k din bin c bn ca NST qua cc k ca qu trnh nguyn phn.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (10) * Cu hi: M t din bin c bn ca NST qua cc k ca qu trnh nguyn phn? Nguyn phn c ngha g i vi di truyn v s sinh trng pht trin ca sinh vt? * p n: Din bin: 8 im 67

- K u: Nhim sc th kp bt u ng xon v co ngn nn c hnh thi r rt. Cc NST kp nh vo cc si t v sc ca thoi phn bo tm ng. - K gia: Cc NST kp ng xon mc cc i. Cc NST kp xp thnh hng trn mt phng xch o ca thoi phn bo. - K sau: hai cromatit trong tng nhim sc th kp tch nhau tm ng thnh hai nhim sc th n phn ly v hai cc ca t bo. - K cui: Cc nhim sc th n dn xon di ra dng si mnh. (Mi tr li ng t 2 im) ngha: 2 im - L hnh thc sinh sn ca t bo v ln ln ca c th. - L phng thc truyn t v n nh b nhim sc th c trng ca loi qua cc th h t bo v c th. *. t vn vo bi mi: ( 1 ) tit trc khi nghin cu v nguyn phn ta bit nguyn phn bao gm k trng gian v thi k phn bo nguyn nhim. Trn thc t qu trnh nguyn phn din ra rt phc tp. Vy gim phn l g? Gim phn bao gm nhng qu trnh no? Din bin ca n c g khc vi nguyn phn? Ta s tm hiu iu qua bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Nghin cu thng tin sau u bi v quan st hnh 10 SGK. ? Gim phn l g. Gim phn din ra vo thi k no ca t bo. Gm my ln phn bo. Hot dng ca HS - HS nghin cu thng tin v quan st hnh. - Gim phn l hnh thc phn bo din ra vo thi k chn ca t bo sinh dc. - Gm hai ln phn bo lin tip: gim phn I v gim phn II nhng nhim sc th ch nhn i c mt ln k trung gian trc ln phn bo I. Mi ln phn bo u din ra 4 k: k u, k gia, k sau v k cui - L hnh thc phn bo din ra vo thi k chn ca t bo sinh dc ( 2n nhim sc th). - Gm hai ln phn bo lin tip. Kt qu: (Cha ghi) T mt t bo m c 2n nhim sc th to ra 4 t bo con c n NST. Ni dung ghi bng * Gim phn: (3)

I. Nhng din bin c bn ca NST trong gim phn I. (11) ? Quan st hnh 10/ sgk - Nhim sc th dn ra - K trung gian: 68

trang 31 cho bit c dng si mnh. + Nhim sc th dng im ca nhim sc trong - Nhim sc th t nhn si mnh . k trung gian. i. + Din ra s t nhn i Hot ng nhm: nhim sc th. - Cc nhm nghin cu - Cc nhm tho lun ni thng tin mc I SGK dung, in bng v bo trang 31 co. - Quan st din bin gim phn I v hon thnh ni dung bng 10 ln phn bo I - Tng kt theo bng 10 hon thnh. Cc k Din bin c bn NST phn bo I - NST kp bt u ng xon v co ngn. K u - Cc NST kp trong cp tng ng tip hp theo chiu dc v c th bt cho vi nhau sau li tch ri nhau - Cc cp nhim sc th tng ng tp trung v xp thnh hai hng K gia trn mt phng xch o ca thoi phn bo K sau - Cc NST kp tng ng phn li c lp vi nhau v hai cc t bo - Cc NST kp nm gn trong hai nhn mi c to thnh vi s K cui lng l b n bi kp (n NST kp) - Phn din bin ct 2 l phn HS in - Din bin ca nhim sc th qua cc k ca qu trnh gim phn: Hc ni dung bng 10 ct 2 hon thnh.

? T ni dung bng - HS ln bng ch tranh hon thnh mt em hy v trnh by. trnh by din bin ca nhim sc th qua cc k ca qu trnh gim phn trn tranh v. - Ch trn tranh m t Lu : - k sau c s phn ly c lp ca cc cp nhim sc th kp trong cp tng ng v hai cc ca t bo. Trn tranh v cha th hin c iu ny. - V d: cp nhim sc th kp l A- a, B - b khi 69

 k gia nhim sc th th kp l AA, aa, BB, bb. Do c s phn ly c lp v t hp t do ca cc cp nhim sc th tng ng v hai cc ca t bo cho nn t hp nhim sc th t bo con c to ra khi kt thc ln phn bo I c hai kh nng: - Kh nng th nht: AA vi BB, aa vi bb - Kh nng th hai: AA vi bb, aa vi BB V vy qua gim phn to 4 loi giao t l AB, Ab, aB, ab. - Trn thc t t bo thng cha nhiu cp nhim sc th tng ng nn nu gi s cp nhim sc th l n ta c s loi giao t c to thnh l 2n. y chnh l c ch di truyn ch yu to ra nhiu loi giao t khc nhau v t hp nhim sc th (Trong cp nhim sc th kp tng ng: 1 c ngun gc t b, 1c ngun gc t m. ? Em c nhn xt kt qu - Hai t bo con c b NST bng mt na s ln phn bo I. lng NST m - S phn chia cht t bo din ra hnh thnh hai t bo con tuy u cha b n NST kp, nhng li khc nhau v ngun gc (vo k sau mi cp NST kp phn li: - Chic c ngun gc t b di chuyn v mt cc ca t bo. 70

- Chic c ngun gc t m di chuyn v cc cn li ca t bo Kt qu: To ra 2 t bo con khc nhau v ngun gc: - 1 t bo con cha chic NST c ngun gc t m, - 1 t bo con cha chic NST c ngun gc t b trong tng cp tng ng. Chnh s phn li khng tch tm ng ca cc NST kp k sau I l c ch to nn s khc nhau v ngun gc NST trong b n bi (n) cc t bo con c to thnh qua gim phn.

II. Nhng din bin c bn ca nhim sc th trong gim phn II.(15)

- Y/C HS hot ng - Hon chnh ni dung nhm hon thnh ct 3 ct 3 bng 10 Cc k GP I GP II K u - NST co li cho thy r s lng NST kp trong b n bi. K gia - NST kp xp thnh mt hng trn mt phng xch o ca thoi phn bo K sau - Tng NST kp tch nhau tm ng thnh hai nhim sc th n phn ly v hai cc ca t bo. K cui - Cc NST n nm gn trong nhn mi c to thnh vi s lng l b n bi. ? T kt qu hon thnh - HS ln bng ch tranh ln bng ch tranh m t m t. din bin c bn ca NST trong gim phn II - Ch tranh m t mt ln na. ? T tranh v em c nhn - Kt thc GP I: 2 t bo xt g v kt qu GP I con mi c hnh thnh v GP II. u c b nhim sc th 71

 T 1 t bo m tri qua hai ln phn bo lin tip to ra 4 t bo con u c n nhim sc th. Nh vy s lng nhim sc th gim i mt na. Cc t bo con ny l c s hnh thnh giao t. ? Cn c vo kin thc khai thc: gia gim phn I v II u c c im g chung.

n bi (n NST) kp nhng khc nhau v ngun gc. - Kt thc GP II: Cc nhim sc th n nm trong nhn ca cc t bo con vi s lng n nhim sc th. - u c cc k phn chia ging nhau t k trung gian n k cui. - S bin i cc thnh phn khc ca t bo nh mng nhn, nhn con, thoi phn bo, trung th, mng t bo cht tng k tng ng tng t nhau. - HS c KLC SGK

- Y/C HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 4 ) Gia nguyn phn v gim phn c nhng im g ging v khc nhau? * Ging: - u l cc hnh thc sinh sn ca t bo. - u c cc qu trnh phn chia ging nhau t k trung gian n k cui - Cc thnh phn khc ca t bo nh mng nhn, trung th, mng t bo cht, nhn con, thoi phn bo, u c nhng bin i trong tng thi k tng ng ging nhau. - NST u c cc hot ng: nhn i, dui xon, tho xon, xp trn mt phng xch o ca thoi phn bo, phn ly v mi cc ca t bo,.. * Khc nhau: NGUYN PHN Loi t - Xy ra hu ht cc t bo bo trong c th (hp t, t bo sinh dng, t bo mm sinh dc,.. Hot - Khng xy ra s tip hp ng NST ca - Ch c 1 ln NST tp trung nhim trn mt phng xch o ca sc th thoi phn bo v phn ly. Kt qu - T 1 TB m c 2n NST qua 1 ln phn bo to ra 2 t 72 GIM PHN - Ch xy ra vo thi k chn ca t bo sinh dc (Tinh nguyn bo bc I, non nguyn bo bc I) - C xy ra s tip hp NST. - C 2 ln NST tp trung trn mt phng xch o ca thoi phn bo v phn ly. - T 1 TB m c 2n NST tri qua 2 ln phn bo to ra 4 TB con c n

bo con u c 2n NST. NST. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi 1, 2 SGK. - Lm bi tp 4.( p n c) - c trc v chun b bi 11. Ngy son: 19/ 9/ 2011 Ngy dy: 22/ 9/ 2011 Ngy dy: 23/ 9/ 2011 Tit 11 Bi 11 PHT SINH GIAO T V TH TINH.
1. MC TIU.

Dy lp 9B Dy lp 9A

a. V kin thc : - Trnh by c c ch pht sinh giao t ng vt. - Nu c im ging v khc nhau gia qu trnh pht sinh giao t c v ci - Xc nh v phn tch c thc cht ca qu trnh th tinh - Phn tch c ngha ca qu trnh gim phn v th tinh v mt di truyn v bin d. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 10. + Bng ph bng 10 trang 32, phiu hc tp b. Chun b ca HS: c trc bi mi. Hc k din bin c bn ca NST qua cc k ca qu trnh nguyn phn.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (5) * Cu hi: Nu din bin c bn ca nhim sc th qua cc k ca gim phn? * p n: - Gim phn I: 5 im + S tip hp ca cc nhim sc th kp trong cp tng ng k u 73

+ n k gia chng tp trung v xp song song thnh hai hng trn mt phng xch o ca thoi phn bo. + K sau din ra s phn ly c lp v t hp t do ca cc nhim sc th kp tng ng v hai cc ca t bo + Khi kt thc phn bo hai t bo mi c to thnh u c b nhim sc th n bi (n nhim sc th) kp nhng khc nhau v ngun gc. - Gim phn II: 5 im + n k gia cc nhim sc th kp xp thnh mt hng mt phng xch o ca thoi phn bo + K sau: 2 cromatit trong tng nhim sc th kp tch nhau tm ng thnh hai nhim sc th n ri phn ly v hai cc ca t bo. + Khi kt thc phn bo cc nhim sc th n nm trong nhn ca cc t bo con vi s lng n nhim sc th. * t vn vo bi mi:(1) tit trc chng ta c tm hiu v gim phn. Cc TB con c sinh ra qua gim phn s c pht trin thnh cc giao t. Vy c th qu trnh pht sinh giao t din ra nh th no ? Th tinh l g, chng c ngha nh th no ? bit c chng ta i xt bi hc hm nay. b. Dy ni dung bi mi : Ni dung ghi bng I. S pht sinh giao t. ? Hy nhc li kt qu - T mt t bo tri qua (17) ca gim phn. hai ln phn bo lin tip s to ra 4 t bo con u mang b nhim sc th n bi. Cc t bo con c to thnh qua gim phn s pht trin thnh cc giao t. - Y/C HS quan st hnh 11, kt hp nghin cu thng tin mc I - Treo tranh v gii thiu tranh. - HS hot ng nhm ? Ln bng ch tranh trnh by tm tt qu trnh pht sinh giao t c v giao t ci. - Gi nhm bo co, nhm khc b sung cho 74 Hot dng ca GV Hot dng ca HS

hon chnh ? T ni dung kin thc - Cc t bo mm (non va khai thc, mt em nguyn bo, tinh nguyn hy cho bit: qu trnh bo) u thc hin qu pht sinh giao t c v trnh nguyn phn lin giao t ci c nhng tip nhiu ln. im g chung. - Non bo bc I v tinh - Ch trn tranh nu c bo bc I u thc hin im chung ca s to qu trnh gim phn non v to tinh to giao t. Hay ni cch khc: - cc loi sinh sn hu tnh, n trng thnh nhm t bo sinh dc nguyn thy (t bo mm) u tri qua 3 giai on: sinh sn, sinh trng, chn to ra giao t. ? S to tinh v to non cn c nhng im g khc bit. S to non S to tinh Non bo bc I tri qua gim phn I cho Tinh bo bc I qua gim phn I cho mt th cc th nht c kch thc nh v ra hai tinh bo bc II non bo bc II c kch thc ln. Non bo bc II qua gim phn ln II cho Mi tinh bo bc II qua gim phn mt th cc th hai c kch thc b v II cho ra hai tinh t. Cc tinh t ny mt t bo non(trng) c kch thc ln pht trin thnh cc tinh trng T mi non bo bc I qua gim phn cho T mi tinh bo bc I qua gim 2 th cc v 1 t bo trng. Ch c t bo phn cho ra 4 tinh trng. Cc tinh trng tham gia th tinh. trng ny u tham gia th tinh. - Ch tranh nu im khc bit ca qu trnh to non v to tinh ? Qu trnh ny thc vt, c bit l thc vt c hoa c g khc? Cc em tm c thm mc Em c bit - sgk trang 37. II. Th tinh. (10) - C lp quan st tranh v - HS quan st tranh v hnh 11 (phn th tinh), nghin cu thng tin. kt hp nghin cu thng 75

tin mc II. ? T tranh v v thng - Th tinh l s kt hp tin, mt em hy cho bit gia mt giao t c th tinh l g. (tinh trng) vi mt giao t ci (t bo trng) to t bo mi l hp t. ? T khi nim s th - Trong qu trnh pht tinh, cho bit s th tinh sinh giao t: din ra theo nguyn tc + T mt t bo mm no. (non nguyn bo) cho V d: ngi mi ln ra mt t bo trng phng tinh c ti 200 - + T mt t bo mm 300 nghn tinh trng (tinh nguyn bo) cho ra nhng ch c vi nghn 4 tinh trng. V qua mi tinh trng tin c ti ln th tinh s lng tinh ng dn trng v ch vi trng tham gia th tinh trm tinh trng n c rt ln. tb trng, trong ch c mt tinh trng xuyn vo trng, ngha l s th tinh din ra theo nguyn tc 1:1 hay mt giao t c: mt giao t ci, din ra vi kh nng nh nhau. - C mp, b st, chim, c nhiu tinh trng cng ng thi i vo trng nhng cui cng ch c mt nhn tinh trng c kt hp vi mt nhn trng. - Cn ti sao ch c mt tinh trng kt hp c vi mt t bo trng cc em s c tm hiu nhng chng trnh sinh hc nhng lp sau. ? Quan st, em c nhn - Giao t c v giao t xt g v b nhim sc ci: u c b nhim sc th giao t c v giao th n bi n t ci so vi b nhim - Hp t: c b nhim sc th ca hp t. sc th lng bi 2n ? Vy thc cht s th - Thc cht ca s th tinh l g. tinh l s kt hp hai b nhn n bi hay t hp 76

- Th tinh l s kt hp gia mt giao t c (tinh trng) vi mt giao t ci (t bo trng) to t bo mi l hp t.

- Thc cht ca s th tinh l s kt hp hai b

hai b nhim sc th ca hai giao t c v giao t ci to thnh b nhn lng bi hp t c ngun gc t b v m. ? Ti sao s kt hp ngu nhin ca cc giao t c v giao t ci li to c cc hp t cha cc t hp nhim sc th khc nhau v ngun gc.. - Do s phn ly c lp ca cc cp nhim sc th kp tng ng trong qu trnh gim phn to nn cc giao t khc nhau v ngun gc

nhn n bi hay t hp hai b nhim sc th ca hai giao t c v giao t ci to thnh b nhn lng bi hp t c ngun gc t b v m.

III. ngha ca gim phn v th tinh. (6) ? T thng tin mc III, v - Nh c gim phn, mt di truyn, gim phn giao t c to thnh v th tinh c ngha g. mang b nhim sc th n bi. - Qua th tinh, s kt hp gia giao t c v giao t ci lm cho b nhim sc th lng bi li c phc hi. ? Vy c ch no m - S phi hp cc qu bo duy tr n nh b trnh nguyn phn, gim nhim sc th c trng phn v th tinh duy cho loi qua cc th h. tr n nh b nhim sc th c trng ca cc loi sinh sn hu tnh qua nhiu th h ? Vy hy cho bit giao - C 4 loi t hp nhim t s c nhng t hp sc th khc nhau l AB, nhim sc th no. Ab, aB, ab ? Vi 4 loi t hp nhim - To 16 t hp vi 9 sc th khc nhau nh loi hp t khc nhau v trn, trong th tinh s to t hp nhim sc th v bao nhiu hp t. 4 loi kiu hnh. Ngoi hai kiu hnh ging b m cn cho ra hai loi kiu hnh khc b m ? T v d phn tch - To ra nhiu loi giao trn, v mt bin d, gim t khc nhau v ngun phn v th tinh cn c gc nhim sc th. S ngha g. kt hp ngu nhin ca 77

- S phi hp cc qu trnh nguyn phn, gim phn v th tinh duy tr n nh b nhim sc th

cc giao t trong qu trnh th tinh to ra cc t hp nhim sc th khc nhau. - Phng php lai hu tnh l mt trong nhng thnh tu ca cng tc chn ging Vit nam. ? Trong thc t, mun to ra nhiu bin d t hp nhm phc v cho cng tc chn ging, ngi ta thng s dng phng php no. Vn ny cc em s c tm hiu sau - HS c KLC SGK. chng trnh ng dng di truyn hc vo chn ging. - Y/C HS c KLC SGK. c. Cng c, luyn tp. ( 5 )

c trng ca cc loi sinh sn hu tnh qua nhiu th h. - ng thi cn to ngun bin d t hp phong ph cho chn ging v tin ha.

1. Da vo hnh 11 v thng tin mc I: Hy hon thin s tm tt s to non v to tinh bng cch in t thch hp vo ch trng: * S to non
TB mm 2n Non ng. bo (2n) Non bo bc 1 (2n) Non bo bc 2 (n) Th cc th nht (n) Tinh nguyn bo (2n) Tinh bo bc 2 (2n) Tinh bo bc 2 (n) 4 TB con (n) Non (n) th cc th 2 (n)

* S to tinh:
TB mm (2n)

4 tinh trng (n)

2. S kin quan trng nht trong qu trnh th tinh l: a. L s kt hp theo nguyn tc1 giao t c: 1 giao t ci b. S kt hp (t hp) b nhim sc th ca giao t c v ci c. C a v b. d. S to thnh hp t (p n chn l b) d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi SGK. - Lm bi tp 5.( p n: Cc t hp NST trong cc giao t: AB, Ab, aB, ab; trong cc hp t: AABB, AABb, AaBB, AaBb, AAbb, aaBB, Aabb, aaBb, aabb) 78

- c trc v chun b bi 12.

Ngy son: 26/ 9/ 2011

Ngy dy: 29/ 9/ 2011 Ngy dy: 29/ 9/ 2011 Tit 12 Bi 12 C CH XC NH GII TNH

Dy lp 9B Dy lp 9A

1. MC TIU.

a. V kin thc : - Nu c mt s c im ca nhim sc th gii tnh v vai tr ca n i vi s xc nh gii tnh - Gii thch c c ch xc nh NST gii tnh v t l c : ci mi loi l 1 : 1 - Nu c cc yu t ca mi trng trong v ngoi nh hng n s phn ha gii tnh. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 12.1 v 12.2. + Bng ph, phiu hc tp b. Chun b ca HS: c trc bi mi. Hc k din bin c bn ca NST qua cc k ca qu trnh nguyn phn.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (5) * Cu hi: Trnh by im ging v khc nhau c bn gia hai qu trnh pht sinh giao t c v ci ng vt? * p n: - im ging: 2 im 79

+ Cc t bo mm (non nguyn bo, tinh nguyn bo) u thc hin qu trnh nguyn phn lin tip nhiu ln. + Non bo bc I v tinh bo bc I u thc hin qu trnh gim phn to giao t. - im khc: 8 im S to non Non bo bc I tri qua gim phn I cho mt th cc th nht c kch thc nh v non bo bc II c kch thc ln. Non bo bc II qua gim phn ln II cho mt th cc th hai c kch thc b v mt t bo non(trng) c kch thc ln T mi non bo bc I qua gim phn cho 2 th cc v 1 t bo trng. Ch c t bo trng tham gia th tinh. S to tinh Tinh bo bc I qua gim phn I cho ra hai tinh bo bc II Mi tinh bo bc II qua gim phn II cho ra hai tinh t. Cc tinh t ny pht trin thnh cc tinh trng T mi tinh bo bc I qua gim phn cho ra 4 tinh trng. Cc tinh trng ny u tham gia th tinh.

* t vn vo bi mi:(1) Tnh c ci sinh vt c quy nh bi cp nhim sc th gii tnh. Vy c ch xc nh gii tnh c gii thch nh th no? Cc yu t no nh hng n s phn ha gii tnh? Ta xt bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Y/C HS nghin cu thng tin mc I, quan st hnh 12.1 ? T thng tin v tranh v, em c nhn xt g v s lng cp nhim sc th ngi trong t bo lng bi 2n. ? 22 cp nhim sc th u so vi cp nhim sc th 23 c g khc bit. Hot dng ca HS - HS nghin cu thng tin v quan st hnh - ngi c 23 cp nhim sc th Ni dung ghi bng I. Nhim sc th gii tnh. (10)

Nh vy: Trong cc t bo lng bi (2n) ca loi, bn cnh cc nhim

- 22 cp nhim sc th u tn ti thnh cp tng ng(thng k hiu l A 44A - Cp nhim sc th 23: c th l tng ng (XX) hoc khng tng ng (XY) y chnh l cp nhim sc th gii tnh.

80

sc th thng lun tn ti thnh tng cp tng ng, ging nhau c hai gii tnh (thng k hiu l A), lun c mt cp nhim sc th gii tnh (tng ng XX hoc khng tng ng XY). - Tnh c ci c quy Do vy tnh c ci nh bi cp nhim sc c quy nh bi cp th gii tnh. nhim sc th gii tnh. - Phn bit nhim sc th - Phn bit nhim sc th gii tnh v nhim sc th thng vi nhim sc th thng: Hc ni dung gii tnh, cc em hon bng hon thnh. thnh bng. Nhim sc th thng Nhim sc th gii tnh S lng Mt cp duy nht Nhiu cp (22cp 44A) Tng ng Tng ng hay khng tng hay khng Tng ng ng ph thuc vo gii v tng ng nhm, loi. Quy nh tnh Tnh trng thng khng Tnh trng gii tnh. trng lin quan n gii tnh ? Qua bi tp va hon - NSTGT: ch duy nht thnh, mt em cho bit mt cp, tng ng hay NSTGT phn bit vi khng tng ng ph NSTT nhng c im thuc vo nhm, loi, no quy nh cc tnh trng c lin quan n gii tnh. - NST thng: c nhiu cp (22 cp 44A), u tn ti dng tng ng, quy nh cc tnh trng thng khng lin quan n gii tnh. ? Vy t ni dung kin - Gii tnh (bao gm tnh thc khai thc, em c, ci v nhng c hiu gii tnh l g. tnh km theo). ? V sao trong t bo sinh - V trong t bo sinh - Gii tnh (bao gm tnh dng cng c cp dng cc nhim sc th c, ci v nhng c NSTGT. c sao chp t b tnh km theo). nhim sc th ca hp t, m b nhim sc th ca hp t li l s kt hp 81

b nhim sc th ca giao t c v giao t ci. Do vy trong t bo sinh dng cng c cp nhim sc th gii tnh. II. C ch nhim sc th xc nh gii tnh. (12) - Y/C HS nghin cu - HS nghin cu thng thng tin mc II quan st tin v quan st hnh tranh v hnh 12.2 ? a s cc loi giao - Trong qu trnh th tinh - a s cc loi giao phi gii tnh c xc phi gii tnh c xc nh bt u t giai on nh bt u t giai on no qu trnh th tinh. C lp hot ng nhm) - Cc nhm da vo thng tin v tranh v: 1. C my loi trng v - m: qua gim phn tinh trng c to ra ch sinh ra mt loi t qua gim phn? bo trng mang nhim sc th X (22A + X) - b: qua gim phn cho ra hai loi tinh trng: - 1 loi tinh trng (giao t c) mang nhim sc th X (22A+ X) - 1 loi tinh trng (giao t c) mang nhim sc th Y (22A + Y) 2. S th tinh gia cc - Tinh trng mang nhim loi tinh trng mang sc th X (22A+ X) kt NSTGT no vi trng hp vi trng to hp t to ra hp t pht trin cha nhim sc th XX thnh con trai hay con (44A+ XX) s pht trin gi? thnh con gi. - Tinh trng mang nhim sc th Y (22A+ Y) kt hp vi trng to hp t cha nhim sc th XY (44A+ XY) s pht trin thnh con trai. 3. Ti sao t l con trai v - Do s giao t mang con gi s sinh xp x l nhim sc th X v Y 1:1? c to ra vi t l - Tuy nhin t l ny cn ngang nhau nn khi tham c m bo vi cc gia th tinh vi xc sut 82

iu kin cc hp t mang nhim sc th X Xv XY c sc sng ngang nhau, s lng c th thng k phi ln. ? Qua kt qu hot ng nhm, mt em hy m t c ch nhim sc th xc nh gii tnh. ? Da vo phn bn va trnh by em hy tm tt c ch xc nh gii tnh ngi bng s lai ? T s lai, em hiu nh th no v ng giao t, d giao t.

ngang nhau.

- M t trn tranh C ch xc nh gii tnh ngi: P: XX G: X, X F1: XX () XY X, Y XY ()

P: XX XY G: X, X X, Y F1: XX XY () () - ng giao t: giao t mang hai nhim sc th ging nhau trong mt cp. - D giao t: giao t mang hai nhim sc th khc nhau trong mt cp. ? T s lai em c - T l c: ci lun l t nhn xt g v t l c: l 1: 1 ci i lai ? Trn thc t, em c - S n ln hn so vi s nhn xt g v t l s n nam : s nam ? Em gii thch nh th - Do giao t c mang no cho hin tng khi nhim sc th Y thng mi sinh nam > n, khi nh hn cc giao t ci v gi n > nam. mang nhim sc th X nn tham gia th tinh nhiu hn. - Tuy nhin trong t hp XX, cc gen ln quy nh tnh trng xu thng c biu hin. Do cc gen tng ng trn X khng tng ng vi cc gen trn Y. Bi vy cc thai l nam thng cht nhiu hn cc thai l n. V d: Xt cc trng hp xy thai v non:
thng Thai nam Thai n

S t nhn i, phn ly v t hp ca cp nhim sc th gii tnh trong qu trnh pht sinh giao t v th tinh l c ch t bo hc ca s xc nh gii tnh.

83

Thng th hai Thng th t Thng th chn

131 201 133

100 100 100

- Nay khoa hc c bin php nng cao xc xut ch ng sinh con trai hay con gi. Tuy nhin cha phi n lc ch ng vic sinh con trai hay con gi - V vy cn phi thay i nhng quan nim phong kin li thi Trng nam khinh n, Nht nam vit hu, thp n vit v. - Y/C HS nghin cu thng tin mc III ? Vy c nhng yu t - Hoocmon sinh dc no nh hng n s - Hon cnh th tinh - iu kin pht trin ca phn ha gii tnh hp t. - iu kin sng ca c th. ? Cc yu t nu trn nh - Da vo ni dung SGK hng nh th no n tr li s phn ha gii tnh. ? Vic nm c cc yu - C th ch ng iu t nh hng n s chnh t l c ci vt phn ha gii tnh v c nui cy trng cho ph ch NST xc nh gii hp vi mc tiu sn tnh c ngha g trong xut. chn nui v trng trt. V d: - To ra tm c nhiu hn (v tm c cho tm nhiu hn tm ci). - To nhiu b c hn b ci nui ly tht. - To nhiu b ci hn b c nui ly s. - To nhiu g mi hn g trng khi nui ly 84 III. Cc yu t nh hng n s phn ha gii tnh. ( 12) Bao gm: - Hoocmon sinh dc - Hon cnh th tinh - iu kin pht trin ca hp t. - iu kin sng ca c th.

- Nh c ch nhim sc th xc nh gii tnh v cc yu t nh hng n s phn ha gii tnh c th iu chnh t l c ci vt nui cy trng cho ph hp vi mc ch sn xut.

trng. - Y/C HS c KLC SGK

- HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 5 ) 1. Phn bit nhim sc th thng v nhim sc th gii tnh? H: - NSTGT: ch duy nht mt cp, tng ng hay khng tng ng ph thuc vo nhm, loi, quy nh cc tnh trng c lin quan n gii tnh. - NST thng: c nhiu cp (22 cp 44A), u tn ti dng tng ng, quy nh cc tnh trng thng khng lin quan n gii tnh. 2. Trnh by c ch sinh con trai hay con gi ngi? H: P: XX XY G: X, X X, Y F1: XX XY d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi SGK. - Lm bi tp 5. - c mc Em c bit - c trc v chun b bi 13.

85

Ngy son: 27/ 9/ 2011

Ngy dy: 30/ 9/ 2011 Ngy dy: 03/ 9/ 2011 Tit 13 Bi 13 DI TRUYN LIN KT.

Dy lp 9A Dy lp 9B

1. MC TIU.

a. V kin thc. - Nu c th nghim ca Moocgan - Nu c ngha thc tin ca di truyn lin kt. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 13 + Bng ph bng, phiu hc tp. b. Chun b ca HS: + c trc bi mi. + n li bi lai hai cp tnh trng.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (5) * Cu hi: Trnh by c c ch sinh con trai, sinh con gi ngi? * p n: C ch nhim sc th xc nh gii tnh ( 8 im): P: XX XY G: X, X X, Y F1: XX XY 86

1 () 1 () Kt lun (2 im): S t nhn i, phn ly v t hp ca cp nhim sc th gii tnh trong qu trnh pht sinh giao t v th tinh l c ch t bo hc ca s xc nh gii tnh. * t vn vo bi mi:(1) Khi xt n php lai hai cp tnh trng ca Men en ta nhn thy c s di truyn c lp ca cc cp nhim sc th tng ng. chnh l hin tng di truyn c lp. Vy ngoi hin tng di truyn c lp m Men en pht hin ra cn c hin tng di truyn lin kt. Vy di truyn lin kt l g? Phn bit vi di truyn c lp nhng im no? b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Moocgan tn y l Thomas Hunt Moocgan sinh ngy 25/ 9/1866 M. Nm 20 tui Moocgan tt nghip i hc xut sc. - Nm 24 tui nhn hc v tin s khoa hc - Nm 25 tui tr thnh gio s trng i hc tng hp Clombia Niuooc. - c tng thng gii Noben nm 1933. - ng c nh gi l nh di truyn hc li lc ca th k 20, mt nh nghin cu c tm c cc k ln. ng mt nm 1945, th 79 tui. - C lp nghin cu thng tin mc I sgk ? Cho bit i tng c chn lm th nghim. Nu c im ca i tng c chn. Ti sao Moocgan li th nghim trn i tng ny. ? Moocgan lm th nghim nh th no. - Vit tm tt kt qu v kiu hnh ca th nghim. (nhng ch in m l Hot dng ca HS Ni dung ghi bng I. Th nghim ca Moocgan: ( 20)

- Nghin cu thng tin. - Rui gim v d nui - i tng c chn: trong ng nghim, rui gim v c nhng nhiu, vng i ngn c im thun li cho nghin cu di truyn: + D nui cy, d lai chng vi nhau. + Kh nng sinh si ny - HS tm tt th nghim n nhanh, chu k sng Mooocgan tin hnh. ngn. + B nhim sc th c s lng t vi 2n = 8. + Cc tnh trng biu 87

nhng t cn vit ln bng ph, kiu gen trng, in sau) P: Xm di en ct G: BV bv

hin r rng, hay c nhiu th t bin. - Th nghim/ sgk trang 42.

F1: (xm di) - Lai phn tch F1: (Xm di) (en ct) G: BV, bv bv F2: Xm di en ct - rui gim gi: ? Mooc gan quy c Gen B quy nh tnh cho cc tnh trng c trng thn xm. chn lai rui gim Gen b quy nh tnh trng thn en. nh th no. Gen V quy nh tnh trng cnh di Gen v quy nh tnh trng cnh ngn. - HS quan st hnh 13 ? Da vo th nghim ca - Th nghim ca Men Men en tin hnh v en: F1 cho ton cc ht th nghim ca Moocgan: vng trn (vng trn l Mt em cho nhn xt g tnh trng tri ging vi v kiu hnh c biu b hoc m) hin F1 trong c hai th - Th nghim ca Moocgan: thu c ton nghim. thn xm cnh di.(xm di l tnh trng tri ? Em c so snh khi nhn ging b hoc m) xt v cch xp xp cc - TN ca Men en: Mi gen trn NST th gen c nm trn mt nghim ca Men en vi nhim sc th khc nhau. cch xp xp cc gen trn - TN ca Moocgan: Hai NST th nghim ca gen khc nhau u c xp xp trn cng mt Moocgan. ? Cn c vo th nghim nhim sc th. v cch vit nh gii - Vit s lai tip 88 Gen B quy nh tnh trng thn xm. Gen b quy nh tnh trng thn en. Gen V quy nh tnh trng cnh di Gen v quy nh tnh trng cnh ngn.

S lai:

thiu trong th nghim ca Moocgan, mt em hy ln bng hon thnh s lai t P n F2 ? Da vo tranh hnh 13 v s lai em cho bit php lai no l php lai phn tch. Theo em v sao.

phn trn, ch yu in P: Xm di en ct thm cc kiu gen vo cc kiu hnh nu G: BV ; bv phn trn F1 (xm di) Lai PT F1: (Xm di) (en ct) G: BV, bv bv

- Lai phn tch F1 xm di vi en ct. V y l php lai gia c th mang tnh trng tri cn xc nh kiu gen vi c th mang tnh trng ln (xm di l tri so vi en ct) ? Vy Moocgan tin hnh - Nhm xc nh kiu gen lai phn tch vi mc ca rui F1. ch g. ? T s lai ca hai th - th nghim ca Men nghim em cho bit s en: T l kiu hnh thu giao t c to thnh c y l 1: 1: 1: 1 i lai F1, t l kiu hnh - Th nghim ca hai th nghim khc Moocgan: F1 c 2 loi nhau nh th no. giao t c to ra S kt hp ca chng trong th tinh to nn t l kiu hnh y l 1: 1. - Vi kt qu thu c t th nghim Moocgan cho rng: Cc gen quy nh mu sc thn v dng cnh cng nm trn mt nhim sc th. y chnh l hin tng di truyn lin kt gen. Chnh v vy khi pht sinh giao t, cc gen quy nh nhm tnh trng ny cng nm trn mt nhim sc th cng phn ly v mt giao t v cng c t hp qua qu trnh th tinh. ? Vy nh th no c - Di truyn lin kt: l gi l hin tng di hin tng mt nhm truyn lin kt gen. tnh trng c di truyn Nh vy: Trong th cng nhau, c quy 89

F2: Xm di en ct

Cc gen quy nh mu sc thn v dng cnh cng nm trn mt nhim sc th.

- Di truyn lin kt: l hin tng mt nhm tnh trng c di truyn cng nhau, c quy nh bi cc gen nm trn

nghim ca Moocgan: thn xm cnh di cng nh thn en cnh ct lun di truyn ng thi vi nhau v c gii thch bng s di truyn lin kt gen. Cc nhm tnh trng nm trn cng mt nhim sc th cng phn ly trong qu trnh pht sinh giao t v cng c t hp trong qu trnh th tinh. ? T thng tin em c nhn xt g v s lng nhim sc th so vi s lng gen cha trong .

nh bi cc gen nm cng mt nhim sc th, trn cng mt nhim sc cng phn ly trong qu th, cng phn ly trong trnh phn bo. qu trnh phn bo.

II. ngha ca di truyn lin kt. (13) - S gen ln hn rt nhiu so vi s lng nhim sc th. Do mi nhim sc th phi mang nhiu gen. - V d: T bo rui gim c khong 4000 gen v c 2n=8 NST. T bo ngi c khong 5 vn gen vi 2n = 46 - Cc gen phi c phn b theo chiu di nhim sc th v to thnh nhm gen lin kt. - S nhm gen lin kt mi loi thng ng vi s nhim sc th trong b n bi ca loi.

? Vy cha c s lng gen ln trong khi s nhim sc th t th cc gen phi phn b sp xp nh th no.

- Cc gen c phn b theo chiu di NST v to thnh nhm gen lin kt.

Nu 2n ngi bng 46, 2n ng= 20, 2n g = 78: ? Hy xc nh s nhm - 2n = 46 n = 23 = s gen lin kt c th mi nhm gen lin kt. loi nu trn. 2n = 20 n = 10 = s nhm gen lin kt 2n = 78 n = 29 = s nhm gen lin kt. ? Ngoi nhng c im - Nu s phn ly c lp khc nhau gia di truyn ca cc cp gen lm xut c lp v di truyn lin hin nhiu bin d t hp kt th gia di truyn c th di truyn lin kt lp v di truyn lin kt 90

cn c im khc nhau khng to ra hay hn ch c bn no na. s xut hin bin d t hp. V d: TN Moocgan tin hnh F1 hay F2 u khng xut hin kiu ? T nhng im phn hnh khc P. tch trn, di truyn lin - m bo s di truyn kt c ngha nh th bn vng ca tng nhm no. tnh trng c quy nh bi cc gen nm trn mt ? iu ny c ngha nhim sc th. quan trng nh th no - Ngi ta c th chn trong chn ging. nhng nhm tnh trng tt lun i km vi nhau.

- ngha: + DTLK m bo s di truyn bn vng ca tng nhm tnh trng c quy nh bi cc gen nm trn mt nhim sc th + Da vo DTLK ngi ta c th chn nhng nhm tnh trng tt lun i km vi nhau.

- Y/C HS c KLC SGK - HS c KLC SGK c. Cng c, luyn tp. ( 5 ) 1. So snh di truyn lin kt v di truyn c lp? H: + Di truyn lin kt: - F2 c t l kiu gen v t l kiu hnh l 1: 1

- F1 l

to ra hai loi giao t vi t l ngang nhau l BV v bv

- Do di truyn lin kt hn ch hay khng lm xut hin bin d t hp. + Di truyn c lp: - F2 c t l kiu gen l 1: 2: 1 v t l kiu hnh l 1: 1: 1: 1. - C th lai F1 c kiu gen th d hp AaBb cho 4 loi giao t vi t l ngang nhau l AB, Ab, aB, ab. F2 xut hin 4 kiu hnh trong c 2 kiu hnh ging P v 2 kiu hnh khc P. - Do s t hp li cc tnh trng ca P lm xut hin cc kiu hnh khc P. nguyn nhn lm xut hin nhiu bin d t hp. 2. Di truyn lin kt c ngha nh th no? H: - Di truyn lin kt m bo tnh di truyn bn vng ca tng nhm tnh trng c quy nh bi cc gen nm trn mt nhim sc th. 91

- Da vo di truyn lin kt ngi ta c th chn nhng nhm tnh trng tt lun di truyn cng nhau. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi SGK. - Lm bi tp 4. - c trc v chun b bi 14. n li ni dung bi gim phn v nguyn phn. Ngy son: 01/ 10/ 2011 Ngy dy: 04/ 10/ 2011 Ngy dy: 06/ 10/ 2011 Tit 14 Bi 14 THC HNH: QUAN ST HNH THI NHIM SC TH
1. MC TIU.

Dy lp 9A Dy lp 9B

a. V kin thc. - HS nm c v nhn dng c nhim sc th cc k. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Chun b theo nhm: - Cc tiu bn c nh NST ca mt s loi ng vt, thc vt nh giun a, chu chu, tru, b, ln, ngi, hnh, la nc, - Knh hin vi quang hc (4 knh). - Hp tiu bn 4 hp - Bng ph bng, phiu hc tp b. Chun b ca HS: + n tp li t tit 8, 9, 10. + c trc ni dung thc hnh.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (15) 92

* Cu hi: Th no l di truyn lin kt? Lp s lai minh ha cho th nghim ca Moocgan? Nu ngha ca di truyn lin kt? * p n: + Khi nim: 2 im - L hin tng mt nhm tnh trng c di truyn cng nhau, c quy nh bi cc gen nm trn cng mt nhim sc th cng phn ly trong qu trnh phn bo. - Lp s lai minh ha cho th nghim ca Moocgan: 6 im Gi gen B quy nh tnh trng thn xm, gen b quy nh tnh trng thn en, gen V quy nh tnh trng cnh di, gen v quy nh tnh trng cnh ct. Ta c s lai: P: G: F1: Lai PT F1: G: F2: Xm di BV en ct bv (xm di)

(Xm di) BV, bv xm di

(en ct) bv

en ct

+ ngha ca di truyn lin kt: 2 im - Di truyn lin kt m bo tnh di truyn bn vng ca tng nhm tnh trng c quy nh bi cc gen nm trn mt nhim sc th. - Da vo di truyn lin kt ngi ta c th chn nhng nhm tnh trng tt lun di truyn cng nhau. * t vn vo bi mi:(1) chng I ta nghin cu v nhim sc th, vi tnh c trng v n nh ca n, ng thi s bin i hnh thi nhim sc th qua cc k ca qu trnh phn bo. khng nh thm mt ln na cc kin thc v nhim sc th nghin cu, chng ta xt ni dung bi thc hnh trong tit hc hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV Hot dng ca HS 93 Ni dung ghi bng I. Mc tiu. (2)

- Y/C HS nghin cu ni - HS nghin cu thng dung ca phn I tin ? Nu mc tiu ca bi - Nhn dng c nhim thc hnh. sc th cc k. - Pht trin k nng s dng v quan st tiu bn di knh hin vi. - Y/C HS nghin cu ni dung phn II ? thc hin c mc tiu nu trn th cn chun b nhng g cho bi thc hnh. - HS nghin cu thng tin. - Cc tiu bn c nh nhim sc th ca mt s loi ng vt, thc vt nh giun a, chu chu, tru, b, ln, ngi, hnh, la nc, - Knh hin vi quang hc (4 knh). - Hp tiu bn 4 hp

- Nhn dng c nhim sc th cc k. - Pht trin k nng s dng v quan st tiu bn di knh hin vi. II. Chun b. (3)

- Chia lp thnh nhm: Pht dng c cho cc nhm. - Hng dn hc sinh cc nhm theo ni dung ca bi thc hnh: theo ni dung SGK Lu : Khi quan st di knh hin vi cc tiu bn, quan st r nht th cn: - t knh c nh ni sng, khng x dch knh khi quan st, khng s tay ln cc b phn thuc ng knh khi quan st. - Cho HS cc nhm tin hnh thc hnh theo ni dung c hng dn: - Sau khi hng dn cho cc nhm theo ni dung thc hnh, cc nhm tin hnh thc hnh theo ng ni dung.

III. Cch tin hnh. (21) - GV hng dn hc sinh cc nhm theo ni dung ca bi thc hnh: - Quan st tiu bn nhim sc th:

- Yu cu ca ni dung quan st: - HS nhn dng c nhim sc th cc k. - HS cc nhm v li c cc nhim sc th quan st thy. 94

Yu cu ca ni dung quan st: - Nhn dng c nhim sc th cc k, v li c cc nhim sc th quan st. - GV cho HS cc nhm tin hnh thc hnh theo ni dung c hng

- Un nn, hng dn cho cc nhm cn yu v k nng, c bit l k nng s dng knh hin vi.

- Cc nhm lm bi thu hoch theo yu cu 2 l v li NST quan st thy. - Cc nhm hon thnh bi th hoch nh, gi sau np chm ly im.

dn: - Cc nhm lm bi thu hoch theo yu cu 2 l v li NST quan st thy. - Cc nhm hon thnh bi th hoch nh, gi sau np chm ly im.

c. Cng c, luyn tp. ( 3 ) - GV nhn xt gi thc hnh v thc tham gia ca cc nhm, thi lm vic, thc bo qun dng c thc hnh, kt qu lm vic ca tng nhm. - Cho HS cc nhm thu dn dng c thc hnh. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hon thnh ni dung bi thu hoch ca c nhn v np vo gi hc sau. - c trc v chun b bi 15.

95

Ngy son: 07/ 10/ 2011

Ngy dy: 10/ 10/ 2011 Ngy dy: 11/ 10/ 2011 CHNG III: ADN V GEN Tit 15 Bi 15 AND

Dy lp 9B Dy lp 9B

1. MC TIU.

a. V kin thc. - Thnh phn ha hc ca ADN, c bit l tnh a dng v c trng ca n. - M t c cu trc khng gian ca phn t ADN theo m hnh ca J. Oatxon v Crick. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 15 sgk trang 45. + Bng ph bng, phiu hc tp b. Chun b ca HS: + c trc ni dung bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. Khng kim tra * t vn vo bi mi:(1) Nhim sc th l vt cht mang thng tin thng tin cp t bo, cn ADN l vt cht mang thng tin di truyn cp phn t. Vy ADN c lin quan g gen, n n protein Ti sao ADN c coi l vt cht 96

mang thng tin di truyn cp phn t, Tt c nhng vn s c chng ta tm hiu trong ni dung chng mi: nm c cu to ha hc, cu trc khng gian ca ADN ta xt bi u tin ca chng: b. Dy ni dung bi mi :

Hot dng ca GV - ADN l ch vit tt ca mt loi axit nucleic c tn gi y l axit roxi Ribo Nucleic. - Y/C HS nghin cu thng tin mc I, kt hp quan st hnh 15 ? T thng tin hy k tn nhng nguyn t no tham gia vo cu to ha hc ca phn t ADN ? Em c nhn xt g v khi lng v kch thc ca phn t ADN.

Hot dng ca HS

Ni dung ghi bng I. Cu to ha hc ca phn t AND. (19)

- HS nghin cu thng tin v quan st hnh. - Gm C, H, O, N, P. - ADN c cu to t cc nguyn t: C, H, O, N, P.

ADN thuc loi i phn t (phn t c kch thc khi lng ln) ? ADN c cu to theo - Cu to theo nguyn tc nguyn tc no. a phn, gm nhiu n phn (phn t con). Mi n phn chnh l cc nucleotit. ? C my loi Nu. l C 4 loi Nu: nhng loi no. + Adenin k hiu l A + Guanin k hiu l G + Timin k hiu l T + Xitozin k hiu l X - Mi Nucleotit gm 3 thnh phn: + Nhm photphat: 97

- C kch thc ln: di ti hng trm m (1 m = 10- 3 mm) - C khi lng ln: t ti hng triu n v cacbon

- ADN thuc loi i phn t, c kch thc khi lng ln. - ADN cu to theo nguyn tc a phn, gm nhiu n phn (phn t con). Mi n phn chnh l cc nucleotit. C 4 loi Nu: + Adenin k hiu l A + Guanin k hiu l G + Timin k hiu l T + Xitozin k hiu l X - ADN a dng do 4 loi Nu sp xp theo nhiu kiu khc nhau to nn

+ ng Pento: gm 5 cacbon gi l ng eoxi ribo (C5H10O4) ADN v ng gm 6 cacbon gi l ng Ribz (C5H10O5) ARN. + Cc bazo Nitric: c hai nhm - Thuc nhm Purin: A v G c kch thc ln hn. - Thuc nhm Pirimidin: X v T c kch thc nh hn. Vi 4 loi Nu nu trn th mi loi ADN c hng vn hng triu n phn. ? Mun xc nh chiu - 4 loi Nu lin kt vi di ca phn t ADN nhau theo chiu dc v ty theo s lng ca ngi ta cn c vo u chng m xc nh c chiu di ca ADN. ? Da vo thng tin cho - Do 4 loi Nu xp xp bit yu t no lm cho theo nhiu kiu khc nhau to nn v s phn t ADN c tnh a dng. ADN khc nhau. ? ADN li rt c th. - Do mi loi ADN c cu to c trng phn Theo em th ti sao bit nhau s lng, thnh phn v trt t xp xp cc cp Nucleotit. ? Tnh a dng ca ADN v c th c ngha g vi cc sinh vt. ? Em c nhn xt g v hm lng ADN c trong t bo.

v s phn t ADN khc nhau.

- ADN c th do mi loi ADN c cu to c trng phn bit nhau s lng, thnh phn v trt t xp xp cc cp Nucleotit. - L c s phn t cho S a dng v c th tnh a dng v c th ca ADN l c s phn ca cc loi sinh vt. t cho s a dng v c - ADN c ch yu trong th ca mi loi sinh vt. nhn t bo, c khi lng n nh v c trng cho mi loi. - Trong giao t: hm lng ADN gim i mt na. - Trong th tinh: hm 98

V d: - Hm lng ADN trong nhn t bo lng bi ca ngi l 6,6. 10-12 gam. - Hm lng ADN trong tinh trng, hay t bo trng l 3,3. 10-12 gam. ? S thay i hm lng - Lin quan n c ch t ADN trong t bo lin nhn i, phn ly v t quan n c ch no hp ca NST. xt qu trnh phn bo v th tinh. - Xt cu trc khng gian ca phn t AND c rt nhiu dng khc nhau. Ty theo c im cu trc m ngi ta t tn cho cc dng l A, B, C, Z,.. - Mi dng phn bit nhau : + ng knh vng xon. + Chiu cao vng xon. + S cp nucleotit trn 1 vng xon. + Khong cch gia 2 gc Nu ca 1vng xon. + Chiu xon v nghing ca vng xon so vi mt phng vung gc ca vng xon. - Trong cc dng cu trc nu trn, ng k nht l m hnh cu trc khng gian ca phn t ADN do Ot xn v Crick cng b ngy 25 thnh 4 nm 1953. l m hnh cu trc dng B. S kin quan trng ny nh du mt bc ngot quan trng nht ca th k 20. Hai ng nhn gii 99

lng ADN li c phc hi trong hp t.

thng Noben vo nm 1962. Vy m hnh cu trc khng gian ca phn t ADN do hai ng pht hin ra c nhng c im g khc? - Y/C nghin cu thng tin mc II, kt hp quan st hnh v 15. ? T thng tin v tranh v em no c nhn xt g v c im cu trc ca phn t ADN - HS nghin cu thng tin v quan st knh hnh

II. Cu trc khng gian ca phn t AND. (19)

- L chui xon kp gm hai mch n (Poly nucleotit) xon u xung quanh mt trc tng tng theo hng i xng khng xuyn tm v theo chiu ngc chiu kim ng h (t tri qua phi) cn gi l xon phi. ? Mi chu k xon ca - Mi vng xon c phn t ADN c c ng knh l 20A0 - Chiu cao ca mi chu im g. k xon l 34 A0 gm 10 cp Nu, mi cp Nu cao 3,4 A0. - Ngoi nhng c im va khai thc, cu trc khng gian ca ADN cn mang nhng c im no khc. - Mi nhm tho lun, - HS cc nhm tho lun hon thnh lnh mc II/ hon thnh lnh. sgk trang 46 1. Cc loi Nu no gia - Cc loi Nu gia hai hai mch lin kt vi mch lin kt vi nhau. - A lin kt vi T bng nhau thnh cp? hai lin kt hiro. - G lin kt vi X bng ba lin kt hiro. Lin kt gia A - T, G - X c gi l lin kt b sung. 100

- L chui xon kp gm hai hai mch n song song (Poly nucleotit) xon u xung quanh mt trc tng tng. - Chiu xon t tri qua phi (xon phi).

- Mi vng xon c ng knh l 20A0 - Chiu cao ca mi chu k xon l 34 A0 gm 10 cp Nu, mi cp Nu cao 3,4 A0.

- Cc loi Nu gia hai mch lin kt vi nhau tng cp theo nguyn tc b sung: A lin kt vi T bng hai lin kt hidro, G lin kt vi X bng 3 lin kt hidro. Chnh nguyn tc ny to nn tnh cht b

2. Gi s trnh t cc n phn trn mt on mch ADN nh sau: - A- T- G- G- X- T- AG- T- X Trnh t cc n phn trn mch tng ng s nh th no? ? T bi tp va hon thnh em cho bit da vo u vit c trnh t cc n phn trn mch tng ng. ? Da vo nguyn tc b sung, em c nhn xt g v s Nu ca mi loi trong phn t AND.

sung ca hai mch n.

- Y/C HS c KLC SGK

Mch 1 : -A-T-G-G-X-T-A-G-T-XMch 2 : -T-A-X-X-G-A-T-X-AG- Do A - T, G - X nn s A = s T, S G = S X Do : A + G = T + X T s A + G / T + X trong cc ADN khc nhau v c trng cho tng loi. - HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 5 ) 1. Nu cu to ha hc ca phn t ADN? H: - ADN c cu to t cc nguyn t: C, H, O, N, P. - ADN cu to theo nguyn tc a phn, gm nhiu n phn (phn t con). Mi n phn chnh l cc nucleotit. - C 4 loi Nu: A, G, T, X. 2. V sao ADN li va a dng, va mang tnh c th? H: - ADN a dng do 4 loi Nu xp xp theo nhiu kiu khc nhau to nn v s phn t ADN khc nhau. - ADN c th do mi loi ADN c cu to c trng phn bit nhau s lng, thnh phn v trt t xp xp cc cp Nucleotit. S a dng v c th ca ADN l c s phn t cho s a dng v c th ca mi loi sinh vt. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi sgk . - c mc Em c bit - c trc v chun b bi 16.

101

Ngy son: 09/ 10/ 2011

Ngy dy: 12/ 10/ 2011 Ngy dy: 13/ 10/ 2011 Tit 16 Bi 16 ADN V BN CHT CA GEN

Dy lp 9A Dy lp 9B

1. MC TIU.

a. V kin thc. - Nu c c ch t nhn i ca ADN din ra theo nguyn tc: b sung, bn bo ton. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Gio n, sch gio khoa, sch gio vin sinh hc lp 9 + Tranh v phng to cc hnh 16 sgk trang 45. + Bng ph bng, phiu hc tp b. Chun b ca HS: + c trc ni dung bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (5) * Cu hi: Trnh by cu to ha hc ca ADN ? * p n: - Cu to bi cc nguyn t: C, H, O, N, P. 1 im - L phn t thuc loi i phn t c khi lng v kch thc ln. 1 im 102

- Cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. Mi n phn chnh l cc Nucleotit. C 4 loi Nu: A, T, G, X. 3 im - ADN a dng do 4 loi Nu xp xp theo nhiu kiu khc nhau to nn v s phn t ADN khc nhau. 2 im - ADN c th do mi loi ADN c cu to c trng phn bit nhau s lng, thnh phn v trt t xp xp cc cp Nucleotit. 2 im S a dng v c th ca ADN l c s phn t cho s a dng v c th ca mi loi sinh vt. 1 im * t vn vo bi mi:(1) Khi xt v cu trc v chc nng nhim sc th, ngi ta nhn thy: nhim sc th l cu trc mang gen, m bn cht ca gen l ADN. Vy gia ADN v gen c mi lin h nh th no? ADN c chc nng g c coi l vt cht mang thng tin di truyn cp phn t? Tt c nhng vn ta s tm hiu thng qua ni dung bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV Hot dng ca HS Ni dung ghi bng I. ADN t nhn i theo nhng nguyn tc no? (16)

? Nhc li cu trc - L chui xon kp gm khng gian ca phn t hai hai mch n song ADN song (Poly nucleotit) xon u xung quanh mt trc tng tng Vi cu trc nh nu ADN c c tnh quan trng l t nhn i (sao chp) ng mu ban u. - C lp nghin cu - HS nghin cu thng tin. thng tin mc I ? T thng tin cho bit s - ADN t nhn i t nhn i ca ADN trong nhn t bo, ti cc din ra giai on no nhim sc th k trung ca qu trnh phn bo. gian. Lc ny, nhim sc Nhn xt g v hnh thi th dng si mnh, dn ca nhim sc th giai xon. on . Chnh trng thi dn xon dng si mnh ca nhim sc th to iu kin thun li cho phn t ADN nm trong 103

- S t nhn i ca ADN din ra trong nhn t bo, ti cc nhim sc th k trung gian.

nhim sc th c dui ra v t nhn i. - Vi thi im nhim sc th k trung gian dn ra dng si mnh cng chnh l giai on ADN t nhn i. - C lp hot ng nhm. Quan st hnh 16, kt hp thng tin hon thnh ni dung phiu hc tp sau trong thi gian 5 pht: Cu hi Tr li Qu trnh t nhn i - Din ra trn c hai mch n ca phn t ADN. ca ADN din ra trn my mch n ca ADN? Cc loi Nu no lin kt - Cc Nu mch khun lin kt vi cc Nu t do vi nhau thnh cp? trong mi trng ni bo theo nguyn tc b sung: AT, G- X - Phn t ADN tho xon, hai mch n tch nhau. - Cc Nu trn mi mch lin kt vi cc Nu t do S hnh thnh hai mch trong mi trng ni bo theo NTBS dn hnh mi 2 ADN con din thnh mch mi. ra nh th no? - S hnh thnh hai mch mi ca 2 ADN con din ra trn mch khun ca ADN m v ngc chiu nhau. - M t trn tranh qu trnh t nhn i ca ADN. - u tin ADN tho xon ti mt im hay ng thi nhiu im nh mt enzim tho xon lm ADN tch dn v hai pha. Enzim tho xon di chuyn n u th ADN tho xon ti . ng thi c mt loi Protein ti bm vo mch gi cho mch n ADN trng thi tho xon. - S tng hp ADN mi trn mi mch khun c din ra bng cch lp rp cc Nu t do 104

trong mi trng ni bo vi cc Nu trn mch khun theo nguyn tc b sung: A - T, G- X - Hai mch n ADN ngc chiu nhau nn s tng hp din ra ngc chiu trong : c mt mch c tng hp lin tc, mt mch c tng hp theo tng on ngn. Sau enzim ni s ni cc on ADN vi nhau to ra mt mch ADN mi. Vy: qu trnh t nhn i ca ADN: - T mt phn t ADN m kt thc s t nhn i to ra hai phn t ADN con. - Hai phn t ADN con c trnh t sp xp cc Nu ging ht nhau v ging ht ADN m. ? Qua cc kin thc - Nguyn tc b sung. khai thc, em cho bit s - Nguyn tc bn bo t nhn i ADN din ra ton (gi li mt na). - Nguyn tc khun mu: theo nguyn tc no Hai mch n ca phn t ADN tch nhau ra v mi mch n s l mt khun mu tng hp nn mt phn t ADN con. ? Cho bit kt qu ca qu trnh t nhn i. Nhn xt g v cu to ca 2 ADN con v ADN m.

- Qu trnh t nhn i ca ADN: Hc ni dung 3 - phiu hc tp hon thnh.

- Nguyn tc b sung: Cc Nu mch khun lin kt vi cc Nu trong mi trng ni bo theo NTBS: A - T, G - X v ngc li. - Nguyn tc bn bo ton (gi li mt na): Trong mi ADN con c mt mch ca ADN m, mt mch mi c tng hp. - Nguyn tc khun mu: Mi mch n s l mt khun mu tng hp nn mt phn t ADN con.

? S t nhn i ca - Gip cho s sao chp 105

ADN theo cc nguyn tc trn c ngha g trong vic truyn t cc tnh trng di truyn.

cc thng tin di truyn xy ra mt cch chnh xc. V vy cn c gi l qu trnh t sao. Nh m c s di truyn cc tnh trng ca th h b m v t tin cho th h con chu. - L c s cho s t nhn i ca NST, tip theo s hnh thnh 2 ADN con l s hnh thnh cht nn Protein, to nn 2 cromatit. II. Bn cht ca gen. (10 pht)

- C lp nghin cu thng tin mc II ? T thng tin em cho bit th no l gen. Nu chc nng m gen thc hin. - Ty theo chc nng m gen c phn thnh nhiu loi khc nhau. C hai loi gen + Gen iu ha: L nhng gen m ha cc chui polipectit, cc chui ny to thnh cc phn t protein vi chc nng iu khin s biu hin ca gen cu trc. V cu to tng t gen cu trc. ? Vy em hiu nh th no v gen cu trc.

- Gen l mt on ca - Gen l mt on ca phn t ADN. phn t ADN c chc - C chc nng di truyn nng di truyn xc nh. xc nh.

? Em c nhn xt g v s lng, v tr ca cc cp Nu trong mi gen. Nhn xt g v s lng gen, v tr gen trong t bo ca

- Gen cu trc: Mi gen cu trc l mt on ca phn t ADN mang thng tin quy nh cu trc ca mt loi Protein. - Mi gen c trung bnh khong 600 n 1500 cp Nu c trnh t xc nh. - Trong t bo ca mi loi cha nhiu gen, cc 106

- Mi gen cu trc l mt on ca phn t ADN mang thng tin quy nh cu trc ca mt loi Protein.

mi loi.

gen cng c trnh t xc nh ? T khi nim v gen v - Bn cht ha hc ca - Bn cht ha hc ca gen cu trc: Vy bn gen l ADN. gen l ADN. cht ha hc ca gen l g. - Gen nm trn nhim sc th c bn cht ha hc l ADN. - Ngy nay ngi ta c nhng hiu bit kh su sc v cu trc v chc nng ca gen, xc lp c bn phn b cc gen trn nhim sc th ca mi loi ? Vic nm c cu - Nhng hiu bit trn c trc, chc nng gen, xc ngha khng ch v mt lp bn phn b gen l thuyt m c v mt c ngha g trong vic thc tin, to iu kin chn ging v tin ha. ch ng trong vic chn ging, y hc v k thut di truyn III. Chc nng ca - Hc sinh nghin cu AND. (7 pht) thng tin mc III - Gen l mt on ca phn t ADN c chc nng di truyn xc nh. Bn cht ha hc ca gen l ADN. ? Vy ADN thc hin - ADN lu gi cc thng ADN c hai chc nng nhng chc nng g. tin di truyn. quan trng l: - ADN truyn t cc - ADN lu gi cc thng thng tin di truyn. tin di truyn. - ADN truyn t cc thng tin di truyn. ? Nh u m ADN lu - Thng tin di truyn gi c thng tin di cha trong cu trc ca truyn. ADN c th hin thnh cu trc cc phn t protein tng ng ca c th sinh vt, do quy nh thnh tnh trng ca kiu hnh sinh vt 107

? ADN c kh nng - C ch t nhn i truyn t cc thng tin ADN di truyn l do u. - C ch gim phn v th tinh - C ch sao m v gii m ? Cc chc nng m - Nh s truyn t cc ADN thc hin c thng tin di truyn qua ngha g i vi sinh vt cc th h t bo v th h c th: - L c s phn t ca cc hin tng di truyn v sinh sn - Duy tr cc c tnh ca tng loi n nh qua cc th h, bo m s lin tc s sinh si ny n ca sinh vt. - Y/C HS c KLC SGK - HS c KLC SGK c. Cng c, luyn tp. ( 5 ) 1. Ln bng ch tranh m t s lc qu trnh t nhn i ca AND ? H: - Phn t ADN tho xon, 2 mch ADN tc nhau v hai pha. Cc Nu trn mch n lin kt vi cc Nu trong mi trng ni bo theo nguyn tc b sung AT, G- X dn hnh thnh mch mi. - Kt thc qu trnh t nhn i: T 1 phn t ADN cho ra 2 phn t ADN con ging nhau v ging ht phn t ADN m. 2. Chn p n theo em l ng nht trong cc cu sau: Cu 1: Kt qu ca qu trnh nhn i ADN l : a. Phn t ADN con c i mi so vi ADN m b. Phn t ADN con ging ht ADN m c. Phn t ADN con di hn ADN m d. Phn t ADN con ngn hn ADN m Cu 2 : Chc nng ca ADN l : a. Lu gi thng tin di truyn b. Gip trao i cht gia c th vi mi trng c. Truyn thng tin di truyn d. Lu gi v truyn thng tin di truyn. (p n: b, d) d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi sgk trang 50 - c mc Em c bit - c trc bi: Mi quan h gia gen v ARN. - Hng dn bi tp 4/50: Mt on mch ADN c cu trc nh sau: 108

Mch 1: - A- G- T- X- X- TMch 2: - T- X- A- G- G- AVit cu trc ca 2 on ADN con c to thnh sau khi on mch ADN m ni trn kt thc qu trnh t nhn i. Mch c 1: Mch 1: - A- G - T- X- X- TMch 2: - T- X- A- G- G- ANgy son: 14/ 10/ 2011 - A- G- T- X- X- T- T- X- A- G- G- A-

- A- G -T- X- X- TMch c 2: - T- X- A- G- G- ANgy dy: 17/ 10/ 2011 Dy lp 9B Ngy dy: 19/ 10/ 2011 Dy lp 9B Tit 17 Bi 17

MI QUAN H GIA GEN V ADN

1. MC TIU.

a. V kin thc. - Nu c chc nng ca gen. - K c cc loi ARN. - Bit c s to thnh ARN da trn mch khun ca gen v din ra theo nguyn tc b sung. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Tranh v phng to cc hnh 17.1. + Bng ph bng 17 trang 51, phiu hc tp b. Chun b ca HS: + Hc bi c. c trc bi mi
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (5) * Cu hi: M t s lc qu trnh t nhn i ca ADN? Nu bn cht ca gen v chc nng ca ADN? * p n: 109

- M t s lc: 5 im + Phn t ADN tho xon, 2 mch ADN tc nhau v hai pha. Cc Nu trn mch n lin kt vi cc Nu trong mi trng ni bo theo nguyn tc b sung AT, G- X dn hnh thnh mch mi. + Kt thc qu trnh t nhn i: T 1 phn t ADN cho ra 2 phn t ADN con ging nhau v ging ht phn t ADN m. - Bn cht ca gen: 2 im + Bn cht ca gen l mt on ca phn t ADN c chc nng di truyn xc nh. - Chc nng ca ADN: 3 im + C hai chc nng l lu gi thng tin di truyn v truyn t cc thng tin di truyn. * t vn vo bi mi:(1) Axit Nucleic nh ta bit gm hai loi l ADN ( xt) v ARN. Vy ARN c cu to v thc hin chc nng g? ARN c quan h nh th no vi gen? Chng ging v khc ADN nhng c im no? Tt c vn s c c tr chng ta gii p qua ni dung bi hc hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Y/C HS quan st hnh 17.1 kt hp nghin cu thng tin mc I ? T thng tin cho bit ARN c my loi. l nhng loi no. Vit k hiu mi loi ? Mi loi ARN thc hin chc nng g. Hot dng ca HS - HS quan st hnh v nghin cu thng tin - C 3 loi l: + ARN thng tin + ARN vn chuyn + ARN riboxom + ARN thng tin (mARN): truyn t cc thng tin di truyn quy nh cu trc ca Protein cn tng hp. + ARN vn chuyn (tARN): Vn chuyn cc axitamin tng ng ti ni tng hp Protein + ARN riboxom (rARN): L thnh phn cu to riboxom, ni din ra s tng hp Protein 110 - C 3 loi l: Ni dung ghi bng I. ARN (axit Ribo nuc leic). ( 20)

+ ARN thng tin (mARN): truyn t cc thng tin di truyn quy nh cu trc ca Protein cn tng hp. + ARN vn chuyn (tARN): Vn chuyn cc axitamin tng ng ti ni tng hp Protein + ARN riboxom (rARN): L thnh phn cu to riboxom, ni din ra s tng hp Protein

- C lp hot ng nhm

(2 bn l mt nhm) - Da vo thng tin mc I + hnh 17.1, tho lun nhm hon thnh bng sau bng cch in vo bng cc thng tin sao cho ph hp: c im ARN (HS in) Nguyn t ha hc C, H, O, N, P. tham gia cu to S mch n Kch thc khi lng Mt mch - L i phn t c kch thc khi lng nh hn. - Theo nguyn tc a phn, gm nhiu n phn. n phn l cc Nucleotit. - C 4 loi Nu: A, G, X.U (uraxin)

AND (HS in) C, H, O, N, P Hai mch n xp song song & ngc chiu nhau L i phn t c kch thc khi lng ln - Theo nguyn tc a phn, gm nhiu n phn. n phn l cc Nucleotit. - C 4 loi Nu: A, T, G, X.

Nguyn tc cu to Cc loi n phn

T bng trn cho bit: ? ARN c cu to nh - Cu to bi cc nguyn - Cu to ca ARN: hc th no. t: C, H, O, N, P ct 1 v 2 ca bng - Gm mt mch n. hon thnh. - Cu to theo nguyn tc a phn, l i phn t c - Ch tranh m t cu to kch thc khi lng ca phn t ARN. nh hn. - Cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. n phn l cc Nucleotit. C 4 loi Nu: A, G, X, U (uraxin). ? Cn c vo ni dung - u do C, H, O, N, P bng: Hy tm ra nhng cu to nn. im chung trong cu to - u thuc loi i phn ca ADN v ARN t. - u cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. Cc n phn u gm A, G, X tham gia cu to. ? Gia ADN v ARN c - S mch n: 1 mch 111

g khc bit

(ARN) v hai mch ADN. - Kch thc v khi lng ca ARN nh hn ADN. - Cc Nu tham gia cu to: ADN l A, T, G, X cn ARN l A, U, G, X.

- Ch tranh - Ngoi nhng im khc nhau nh nghin cu: Mi nu gm nhm pht pht, nhm ng Pentz ARN l ng Ribo (C5H10O5), ADN l ng oxi Ribo (C5H10O4). II. ARN c tng hp theo nguyn tc no?. - C lp nghin cu - HS nghin cu thng (13) thng tin mc II trang 51 tin ? S tng hp c din - Din ra trong nhn t ra giai on no ca bo, ti cc nhim sc th qu trnh phn bo. thuc k trung gian dng si mnh cha xon. - Quan st hnh 17.2 ? ARN c tng hp - Cc loi ARN u c - Cc loi ARN u c da trn khun mu no. tng hp da trn khun tng hp da trn khun mu l ADN di tc mu l ADN di tc ng ca Enzim. ng ca Enzim. ? Mt phn t ARN c - Da vo mt mch n tng hp da vo mt ca gen. Mch ny gi l hay hai mch n ca mch khun. gen. ? Cc loi Nu no lin - Cc Nu trn mch kt vi nhau to thnh khun lin kt vi cc cp trong qu trnh hnh Nu t do trong mi thnh mch ARN. trng ni bo theo nguyn tc b sung: A U, G - X, v T- A. ? T cc kin thc va - Khi tng hp ARN, Qu trnh tng hp ARN: khai thc, mt em hy ln di tc dng ca Enzim, - Khi bt u tng hp bng ch tranh v m t hai mch n ca ADN ARN, di tc dng ca qu trnh tng hp ARN. c tho xon v tch Enzim, hai mch ca dn hai mch n. ADN tho xon v tch 112

- ng thi cc Nu trn mch va tch ra lin kt vi cc Nu t do trong mi trng ni bo thnh tng cp theo nguyn tc b sung: A- U, G- X, XG, T- A dn hnh thnh mch ARN. - Khi kt thc phn t ARN dn hnh thnh xong lin tch ra khi mch khun ca phn t ADN (tch khi gen), sau ri nhn i ra khi cht t bo thc hin qu trnh tng hp Protein. - Nh vy: Phn t ARN ny c tng hp da trn khun mu l gen mang thng tin quy dnh cu trc ca mt loi Protein nn c gi l mARN (ARN thng tin) + Qu trnh tng hp tARN v rARN din ra theo nguyn tc tng t. Nhng sau khi c hnh thnh mch Nucleotit s tip tc hon thin hnh thnh tARN v rARN hon chnh. ? Vy ARN c tng - Nguyn tc khun mu: hp da trn nhng ARN c tng hp da nguyn tc no. trn mt mch n ca ADN. Mch ny gi l mch khun. - Nguyn tc b sung: A - U, T - A, G - X, X - G. ? Em c nhn xt g v - Trnh t cc loi n trnh t cc n phn trn phn trn mch ARN mch ARN so vi mi c to thnh ging vi mch n ca gen. trnh t cc loi n phn trn mch khun nhng theo nguyn tc b sung 113

dn hai mch n. - ng thi cc Nu trn mch va tch ra lin kt vi cc Nu t do trong mi trng ni bo thnh tng cp theo nguyn tc b sung: A - U, G - X, X - G, T- A dn hnh thnh mch ARN.

- Nguyn tc ca qu trnh tng hp ARN : + Nguyn tc khun mu + Nguyn tc b sung

hay tng t nh mch b sung ca mch khun, trong T c thay th bng U. ? Vy bn cht mi quan - Trnh t cc Nu trn h theo s gen mch ADN quy nh ARN c hiu nh th trnh t sp xp cc Nu trn mch ARN. no. ? T kin thc va khai thc: Hy xc nh trnh t cc n phn ca mch ARN c tng hp t mch 2 ca mt on mch ca gen c cu trc nh sau: Mch 1: -A - T - G - X -T - X - G- Mch ARN: -A -U - G -X - U - X - GMch 2: -T - A - X -G - A - G - X- Y/C HS c KLC SGK - HS c KLC SGK c. Cng c, luyn tp. ( 5 )

- Bn cht mi quan h gen ARN: Trnh t cc Nu trn mch ADN quy nh trnh t sp xp cc Nu trn mch ARN.

1. Nu c nhng im khc nhau c bn trong cu trc ca ADN v ARN? H: + ARN: - Cu to bi cc nguyn t: C, H, O, N, P. - Gm mt mch n. - Cu to theo nguyn tc a phn l i phn t c kch thc khi lng nh hn. - Cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. n phn l cc Nucleotit. C 4 loi Nu: A, G, X.U (uraxin). + ADN: - Cu to bi cc nguyn t: C, H, O, N, P. - L phn t thuc loi i phn t c khi lng v kch thc ln. - Cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. Mi n phn chnh l cc Nucleotit. C 4 loi Nu: A, T, G, X 2. HSKG: Nguyn tc tng hp ARN? H: Nguyn tc khun mu Nguyn tc b sung d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi sgk trang 53 114

- Lm bi tp sgk trang 53 - c mc Em c bit - c trc v chun b bi 18

Ngy son: 16/ 10/ 2011

Ngy dy: 19/ 10/ 2011 Ngy dy: 20/ 10/ 2011 Tit 18 Bi 18 PRTIN

Dy lp 9A Dy lp 9B

1. MC TIU.

a. V kin thc. Nu c thnh phn ha hc v chc nng ca prtin (biu hin thnh tnh trng) b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Tranh v phng to cc hnh 18. b. Chun b ca HS: + Hc bi c, c trc n dung bi mi.
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (5) * Cu hi: M t c im cu to ca phn t ARN? im khc nhau trong cu trc ca ADN v ARN? * p n: - M t: 5 im + Cu to bi cc nguyn t:C, H, O, N, P, 115

+ Gm mt mch n. + Cu to theo nguyn tc a phn L i phn t c kch thc khi lng nh hn. + Cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. n phn l cc Nucleotit. C 4 loi Nu: A, G, X.U (uraxin). - im khc nhau: 5 im (Mi tr li ng t 0,5 im) ADN - Cu to bi cc nguyn t: C, H, O, N, P. - L phn t thuc loi i phn t c khi lng v kch thc ln. - Cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. Mi n phn chnh l cc Nucleotit. C 4 loi Nu: A, T, G, X ARN - Cu to bi cc nguyn t:C, H, O, N, P, - Gm mt mch n. - Cu to theo nguyn tc a phn. L i phn t c kch thc khi lng nh hn. - Cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. n phn l cc Nucleotit. C 4 loi Nu: A, G, X, U (uraxin).

* t vn vo bi mi:(1) Kt thc qu trnh tng hp ARN, phn t ARN tch ra khi mch khun ca ADN sau ri nhn i ra t bo cht thc hin qu trnh tng hp Protein. Vy Protein c cu trc nh th no? Chc nng ca Protein ra sao? Ta xt ni dung bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Y/C HS nghin thng tin mc I ? Da vo thng tin, k tn cc nguyn t hc tham gia cu Protein. cu hy ha to Ni dung ghi bng I. Cu trc ca Protein. - HS nghin cu thng (13) tin - C, H, O, N v c th - L hp cht hu c gm cn c mt s nguyn t 4 nguyn t: C, H, O, N khc nh S, P. Cc ha hc tham gia cu to nguyn t ny ch chim nn. mt t l nh. - Kch thc: di ti 0,1 m - Khi lng t ti hng triu n v Ccbon - Thuc loi i phn t c khi lng v kch thc ln. - Cu to theo nguyn tc a phn gm nhiu n phn. n phn l cc a 116 Hot dng ca HS

? Em c nhn xt g v kch thc, khi lng v nguyn tc cu to ca Protein. Thuc loi i phn t c khi lng v kch thc ln. - Cu to theo nguyn tc a phn gm hng trm n phn. n phn to

nn Protein l cc aa. C xit amin. C hn 20 loi hn 20 loi axitamin a xt amin khc nhau. khc nhau: Valin, Alanin, Methyonin, ? Vy tnh a dng v - a dng do 4 loi Nu c th ca phn t ADN sp xp theo nhiu kiu l do u. khc nhau to nn v s phn t ADN khc nhau. - c th do mi loi phn t ADN c cu to c trng phn bit vi nhau s lng, thnh phn, trt t sp xp cc Nu trn ADN. ? Vy t nhng c im - a dng v vi hn 20 - Protein a dng v vi ca Protein xt cho loi a xit amin khc nhau hn 20 loi a xit amin bit v sao Protein c tnh sp xp theo nhiu kiu khc nhau sp xp theo a dng v c th. khc nhau to nn v s nhiu kiu khc nhau to nn v s protein khc C c tnh c th protein khc nhau. v a dng ca Protein l - c th v mi loi nhau. do cu trc ca Protein Protein phn bit vi - Protein c th v mi c cu to theo nguyn nhau s lng, thnh loi Protein phn bit vi tc a phn, mi n phn trt t sp xp cc a nhau s lng, thnh phn trt t sp xp cc a phn chnh l cc a xit xit amin. xit amin. amin (c hn 20 loi a xit amin) ? Tnh a dng v c th - Biu hin cu trc ca Protein cn c khng gian ca Protein. biu hin yu t no Chnh cc dng cu trc khng gian c th na. th Protein mi th hin c cc chc nng ca n. - C lp quan st tranh v hnh 18 v nghin cu tip thng tin mc I ? Hy gi tn chnh xc cc bc cu trc ca Protein cho ph hp vi c im ca tng bc nu trong bng. Cc dng cu trc c im ...... - L chui a xit amin to cc vng xon l so u n. Cc vng xon Protein dng si cn bn li vi nhau theo kiu dy thng to cho si chu lc khe hn. 117

...

- L trnh t sp xp cc a xit amin trong chui a xit amin. - L hnh dng khng gian 3 chiu ca phn t Protein do cu trc bc 2 cun xp to thnh kiu c trng cho tng loi Protein. ...... - L cu trc ca mt s loi Protein gm hai hay nhiu chui a xit amin cng loi hay khc loi kt hp vi nhau. P N: Ln lt in t trn xung ct 1 l: 1. Bc 1 2. Bc 2 3. Bc 3 4. Bc 4 ? Qua bng cho bit - C 4 loi bc cu trc - C 4 loi bc cu trc Protein c my dng cu l: Bc 1; Bc 2; Bc 3; l: trc. l nhng bc cu Bc 4 + Bc 1: L trnh t sp trc no. xp cc a xit amin trong ? Mt em ln bng ch - HS ln bng chui a xit amin. tranh m t c im + Bc 2: L chui a xit tng bc cu trc ca amin to cc vng xon Protein. l so u n. Cc vng ? Trong cc bc cu trc - Cu trc bc 1 v cu xon Protein dng si k trn, bc cu trc no trc ny quy nh trnh t cn bn li vi nhau theo th hin vai tr ch yu sp xp cc a xit amin kiu dy thng to cho xc nh tnh c th ca trong chui a xit amin. V si chu lc khe hn. Protein. vy ngi ta dng bc + Bc 3: L hnh dng cu trc ny xc nh khng gian 3 chiu ca tnh c th ca Protein. phn t Protein do cu ng thi vi s sp xp trc bc 2 cun xp to theo nhiu kiu khc thnh kiu c trng cho nhau to s a dng ca tng loi Protein. Protein. + Bc 4: L cu trc ca mt s loi Protein gmhai hay nhiu chui a xit amin cng loi hay khc loi kt hp vi nhau. II. Chc nng ca Protein. (21) 1. Chc nng cu trc: HS nghin cu thng tin - HS nghin cu thng mc II sgk trang 55 tin sgk. ? Da vo thng tin, nu - Chc nng cu trc - L thnh phn cu trc cc chc nng m Protein - Chc nng xc tc qu ca t bo (cht nguyn 118

thc hin.

trnh trao i cht. sinh, cc bo quan, mng - iu ha qu trnh trao sinh cht, i cht. Tham gia cu to m, - Protein l thnh phn c quan, h c quan v cu to ca cht nguyn c th. sinh, l hp phn quan trng xy dng nn cc bo quan v mng sinh cht t hnh thnh cc c im gii phu hnh thi ca cc m, cc c quan, h c quan v c th. ? Cho bit chc nng xc - Qu trnh trao i cht 2. Chc nng xc tc cc tc qu trnh trao i cht trong t bo c din ra qu trnh trao i cht: ca Protein th hin thng qua nhiu phn Qu trnh trao i cht nhng im no. ng ha sinh c xc trong t bo c din ra tc bi cc loi Enzim. thng qua nhiu phn M bn cht ca Enzim ng ha sinh c xc l Protein. Hin bit tc bi cc loi Enzim. khong 3.500 loi Enzim. M bn cht ca Enzim Mi loi Enzim tham gia l Protein. mt phn ng nht nh. ? Cho bit nh u m - Nh cc hoocmon. 3. Chc nng iu ha cc qu trnh trao i Hooc mn phn ln l cc qu trnh trao i cht c iu ha. Protein. Mt s hoocmon cht: Nh cc hoocmon. ng vt v thc vt l Hooc mn phn ln l cc Protein c hot tnh Protein. sinh hc cao. ? Ngoi 3 chc nng nu - Bo v c th (cc - Ngoi ra Protein cn trn, Protein cn th khng th) thc hin chc nng: hin nhng chc nng - Vn ng ca t bo v + Bo v c th. no na. c th. Khi c th thiu + Vn ng ca t bo v ht G, L t bo c th c th. phn gii Protein cung cp nng lng cho cc hot ng sng ca t bo v c th. ? Protein th hin cc - cu trc bc 3 v 4. chc nng ca mnh ch yu nhng bc cu trc no. ? Ti sao ni rng Protein - Do Protein m nhim l thnh phn quan trng nhiu chc nng lin khng th thiu c ca quan n ton b cc 119

t bo v c th.

- Y/C HS c KLC SGK

hot ng sng ca cc t bo v c th, biu hin thnh cc tnh trng ca c th. - HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 5 ) 1. Tnh a dng v c th ca Protein do nhng yu t no xc nh? H: - Protein a dng v vi hn 20 loi a xit amin khc nhau sp xp theo nhiu kiu khc nhau to nn v s protein khc nhau. - Protein c th v mi loi Protein phn bit vi nhau s lng, thnh phn trt t sp xp cc a xit amin, do cu trc khng gian v s chui a xit a min. 2. V sao ni Protein c vai tr quan trng i vi c th? H: Do Protein m nhim nhiu chc nng lin quan n ton b cc hot ng sng ca cc t bo v c th, biu hin thnh cc tnh trng ca c th. 3. Protein thc hin c cc chc nng ca mnh ch yu thng qua nhng bc cu trc no? H: Ch yu thng qua cu trc bc 3 v 4. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi sgk trang 56 - Lm bi tp 3,4 sgk trang 56 - c trc v chun b bi 19

120

Ngy son: 21/ 10/ 2011

Ngy dy: 24/ 10/ 2011 Ngy dy: 26/ 10/ 2011 Tit 19 Bi 19

Dy lp 9A Dy lp 9B

MI QUAN H GIA GEN V TNH TRNG

1. MC TIU.

a. V kin thc. - Nu c mi quan h gia gen v tnh trng thng qua s : Gen (1 on ADN) ARN Prtin Tnh trng. b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Tranh v phng to cc hnh 19.1, 19.2, 19.3 + Bng ph bng, phiu hc tp b. Chun b ca HS: - Hc bi c. c trc ni dung bi mi
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (5) * Cu hi: M t cc dng bc cu trc khng gian ca Protein? * p n: Mi bc cu trc ng t 2,5 im + Bc 1: L trnh t sp xp cc a xit amin trong chui a xit amin. + Bc 2: L chui a xit amin to cc vng xon l so u n. Cc vng xon Protein dng si cn bn li vi nhau theo kiu dy thng to cho si chu lc khe hn. 121

+ Bc 3: L hnh dng khng gian 3 chiu ca phn t Protein do cu trc bc 2 cun xp to thnh kiu c trng cho tng loi Protein. + Bc 4: L cu trc ca mt s loi Protein gm hai hay nhiu chui a xit amin cng loi hay khc loi kt hp vi nhau. * t vn vo bi mi:(1) Nghin cu cc ni dung tit trc ta bit: ADN hay cn gi l gen lu gi cc thng tin di truyn quy nh cu trc ca mt loi Protein quy nh tnh trng biu hin thnh kiu hnh c th sinh vt. Vy gia gen v tnh trng c mi lin h vi nhau nh th no? Ta s tm hiu iu qua ni dung bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Y/C HS c thng tin ? Da vo ni dung thng tin SGK v hnh 19.1, em hy tm ra cu trc trung gian biu hin mi quan h gia gen v Protein. Hot dng ca HS Ni dung ghi bng I. Mi quan h gia ARN v Protein. (25) - mARN l cu trc trung gian biu th mi quan h gia gen v Protein. Do phn nh mi quan h mt thit gia ARN v Protein.

- HS c thng tin. - l ARN thng tin bi mARN sau khi c hnh thnh lin tch khi gen, ri nhn i ra cht t bo thc hin qu trnh tng hp chui a xit amin m thc cht l xc nh trnh t sp xp ca cc a.a. Do phn nh mi quan h mt thit gia ARN v Protein. ? Da vo tranh v mt - Ri b xm, tARN, em hy k tn cc thnh mARN. phn tham gia vo s hnh thnh chui a xit amin. ? Da vo tranh v cho - Cc loi Nu mARN bit: Cc loi Nu no v tARN lin kt vi mARN v tARN lin kt nhau thnh tng cp theo vi nhau. nguyn tc b sung: A - U, G - X, X G. ? Tng quan v s - C 3 Nu 1 a.a lng gia A xit amin v (mARN) (Chui a. a) cc Nu ca mARN khi trong riboxom. - r hn qu trnh hnh thnh chui axit amin ta quan st tranh v hnh 19.1 122

- S hnh thnh chui aa l c ch quan trng to nn phn t Prtein.

C ch dch m gm nhng bc c bn sau: - mARN ri khi nhn n ribxm tng hp prtin - Cc tARN mang axit amin vo ribxm khp vi mARN theo NTBS t axit amin vo ng v tr. - Khi ribxm dch chuyn ht chiu di ca mARN chui axit amin c tng hp xong. Nguyn tc tng hp : ( Khun mu : mARN B sung : A U ; G X ) Lu : Cng mt lc c th c nhiu riboxom cng trt qua trn mARN tng hp Protein, c ngha l trn mi phn t mARN c th tng hp nhiu Protein. iu ny ph thuc vo nhu cu sinh l ca t bo. ? Qua quan st tranh v v nghe m t ta c th rt ra kt lun g v s hnh thnh phn t chui aa.

- Chui aa hnh thnh trn khun mu l mARN theo nguyn tc b sung. - C 3 Nu trn mARN tng ng vi 1 aa. - Trnh t cc Nu trn mARN quy nh trnh t aa trong Protein.

- Chui aa c hnh thnh trn khun mu l mARN din ra theo nguyn tc b sung: AU, G - X, ng thi theo tng quan: C 3 Nu trn mARN tng ng vi 1 aa Trnh t cc Nu trn mARN quy nh trnh t aa trong Protein. II. Mi quan h gia gen v tnh trng. (8)

- HS nghin cu thng tin mc II + quan st hnh 19.2, hnh 19.3 ? Da vo qu trnh hnh - Gen (mt on ADN) Mi quan h gia gen v 1 mARN 2 Protein 3 tnh trng c biu hin 123

thnh ARN, chui aa v chc nng ca Protein nghin cu cho bit c nhng yu t no c mi lin h vi nhau. - mARN l khun mu tng hp chui aa cu thnh nn Protein. - Protein chu tc ng ca mi trng trc tip biu hin thnh cc tnh trng ca c th. - Bn cht mi lin h trong s trn l: + Trnh t cc Nu trn mch khun ca ADN quy nh trnh t cc Nu trn mARN. + Trnh t cc Nu trn mARN quy nh trnh t cc aa trong cu trc bc 1 ca Protein. + Protein tham gia trc tip vo cu trc v cc hot ng sng ca t bo t biu hin thnh tnh trng ca c th. Nh vy: Thng qua Protein, gen v tnh trng c quan h mt thit vi nhau, c th l: gen quy nh tnh trng. - Y/C HS c KLC SGK

Tnh trng. qua s : - Gen (mt on ADN) Gen (mt on ADN) l khun mu tng 1 mARN 2 Protein 3 hp mARN. Tnh trng.

Bn cht mi quan h: + Trnh t cc Nu trn mch khun ca ADN quy nh trnh t cc Nu trn mARN. + Trnh t cc Nu trn mARN quy nh trnh t cc aa trong cu trc bc 1 ca Protein. + Protein tham gia trc tip vo cu trc v cc hot ng sng ca t bo t biu hin thnh tnh trng ca c th. Thng qua Protein, gen v tnh trng c quan h mt thit vi nhau, c th l: gen quy nh tnh trng. - HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 5 ) 1. Nu mi quan h gen ARN, ARN Prtotein? H: - Gen l mt on ADN quy nh trnh t cc Nu trn ARN - ARN l khun mu tng hp Protein. 2. Nguyn tc b sung c biu hin trong mi quan h s di y nh th no? 1
A-

H: Gen (mt on ADN) mARN Protein Tnh trng T, G- X A- U, X- G 124

3. Nu bn cht mi quan h gia gen v tnh trng? H: Thng qua Protein, gen v tnh trng c quan h mt thit vi nhau, c th l: gen quy nh tnh trng. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cu hi SGK. - c trc bi thc hnh: Bi 20. Ngy son: 09/ 10/ 2011 Ngy dy: 12/ 10/ 2011 Ngy dy: 13/ 10/ 2011 Tit 20 Bi 20 THC HNH: QUAN ST V LP RP M HNH ADN
1. MC TIU.

Dy lp 9A Dy lp 9B

a. V kin thc. - Gip hc sinh cng c kin thc v ADN b. V k nng: - Rn k nng quan st v phn tch knh hnh, k nng hot ng nhm v k nng hot ng c lp ca hc sinh. Rn cc thao tc lp rp m hnh ADN c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + M hnh AND cho cc nhm. b. Chun b ca HS: - Hc bi c. c trc ni dung bi mi
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. (5) * Cu hi: Trnh by mi quan h gia gen v tnh trng? * p n: - Mi quan h gia gen v tnh trng c biu hin qua s : 4 im
1 2 3

Gen (mt on ADN) mARN Protein Tnh trng - Bn cht mi quan h: 6 im + Trnh t cc Nu trn mch khun ca ADN quy nh trnh t cc Nu trn mARN. 125

+ Trnh t cc Nu trn mARN quy nh trnh t cc aa trong cu trc bc 1 ca Protein. + Protein tham gia trc tip vo cu trc v cc hot ng sng ca t bo t biu hin thnh tnh trng ca c th. Bn cht mi quan h: Thng qua Protein, gen v tnh trng c quan h mt thit vi nhau, c th l: gen quy nh tnh trng. * t vn vo bi mi:(1) Trong ni dung chng III ta xt xong v ADN v gen. Vy cng c li kin thc v ADN ta tin hnh bi thc hnh hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV Hot dng ca HS Ni dung ghi bng I. Mc tiu. (3)

- Y/C HS nghin cu ni HS nghin cu ni dung dung mc I sgk trang 60 mc I sgk trang 60 ? Nu mc tiu ca bi. - Cng c kin thc v cu trc phn t ADN - Rn k nng quan st v phn tch m hnh ADN - Rn c thao tc lp rp m hnh ADN. II. Chun b. (3) ? Cho bit cc phng - M hnh cu trc phn tin cn chun b cho bi t ADN lp rp hon thc hnh. chnh II. Tin hnh. (28) ? Cho bit cc ni dung cn tin hnh. - Hng dn ni dung cn tin hnh: 1. Quan st m hnh cu trc khng gian ca phn t ADN: a. Quan st m hnh: - Lu v tr tng i ca hai mch Nucleotit, ng knh vng xon, s cp Nu trong mi vng xon, s lin kt cc Nu gia hai mch ? Sau khi quan st mt nhm ln ch trn m - Quan st m hnh, lp rp m hnh v xem phim. 1. Quan st m hnh cu trc khng gian ca phn t ADN: - Cc nhm quan st m a. Quan st m hnh: hnh ADN c lp rp hon chnh.

- L chui xon kp gm hai hai mch n song 126

hnh m t c im cu trc khng gian ca phn t AND. b. Chiu hnh m hnh ADN: - C th dng my chiu hoc mn hnh hoc a CD chiu m hnh cu trc phn t ADN. 2. Lp rp m hnh cu trc khng gian ca phn t ADN: Ch : + Nn tin hnh lp mt mch hon chnh, ri mi lp mch cn li. + C th bt u t di ln hay t trn xung. + Khi lp mch th 2, nn ch cc Nu ln kt vi mch th 1 theo NTBS. 3. Xem phim (nu trng c iu kin, phng tin v thi gian) Cho HS xem bng hnh hoc a CD vi ni dung ni trn Nu khng c thuyt minh sn th GV cn gii thiu cho HS ni dung ang trnh chiu.

song (Poly nucleotit) xon u xung quanh mt trc tng tng b. Chiu hnh m hnh ADN: - Quan st v so snh vi hnh 15 sgk trang 45 2. Lp rp m hnh cu trc khng gian ca phn t ADN:

3. Xem phim (nu trng c iu kin, phng tin v thi gian)

IV. Thu hoch: - V hnh 15 vo v thc hnh. Da vo hnh v m t cu trc khng gian ca phn t ADN.

c. Cng c, luyn tp. ( 4 ) Mt em m t cu trc khng gian ca phn t ADN? H: - L chui xon kp gm hai hai mch n song song (Poly nucleotit) xon u xung quanh mt trc tng tng. - Chiu xon t tri qua phi (xon phi). - Mi vng xon c ng knh l 20A0 127

- Chiu cao ca mi chu k xon l 34 A0 gm 10 cp Nu, mi cp Nu cao 3,4 A0. - Cc loi Nu gia hai mch lin kt vi nhau tng cp theo nguyn tc b sung: A lin kt vi T bng hai lin kt hidro, G lin kt vi X bng 3 lin kt hidro.

Chnh nguyn tc ny to nn tnh cht b sung ca hai mch n.

d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hon thin bi thc hnh. - Hc ton b ni dung kin thc t u nm tit sau kim tra mt tit Ngy son: 28/ 10/ 2011 Ngy kim tra: 31/ 10/ 2011 Lp 9B S s:. Ngy kim tra: 01/ 11/ 2011 Lp 9A S s: Tit 21 KIM TRA MT TIT
1. MC TIU.

a. V kin thc. - Thng qua bi kim tra GV nh gi c qu trnh tip thu kin thc ca hs v cc th nghim ca Men en, NST, AND v gen - T GV phn loi c cc i tng hs khc nhau, c bin php gio dc ph hp. b. V k nng. - Rn k nng lm bi kim tra - K nng tng hp, so snh, phn tch kin thc. c. V thi . - Gio dc tnh trung thc trong khi lm bi kim tra. Tnh cn thn, t m khi lm bi.
2. CHUN B CA GV V HS.

a. Chun b ca GV: bi, p n, biu im. b. Chun b ca HS: Giy bt, hc bi

3. NI DUNG .

s 1: 9A * Ma trn : Cp Tn ch Cc th nghim ca Menen S cu 128 Nhn bit Thng hiu Vn dng Vit c s lai 1 1 Cng

S im.T l % ADN v gen Nu c thnh phn ha hc, tnh c th v a dng ca ADN. 1 3,0 1 3 C ch t nhn i ca ADN din ra theo nguyn tc b sung, bn bo ton. 1 3,0 1 3 * Ni dung :

4,0

4 im=40%

S cu S im.T l % T.s cu T. s im

1 4

2 6 im=60% 3 10

Cu 1: (3 im) Trnh by c im cu to ha hc ca phn t ADN? Cu 2: (3 im) a. Nu nguyn tc ca qu trnh t nhn i ADN b. Cho mt on mch ca ADN c trnh t nh sau: Mch 1: - T - G - T - X - A - T - X - TMch 2: - A - X - A - G - T - A - G - AVit cu trc ca hai on ADN con c to thnh sau khi on mch ADN m ni trn kt thc qu trnh t nhn i Cu 3: (4 im) cy la m, tnh trng bng l tri hon ton so vi tnh trng bng trng. Cho lai hai cy la m thun chng bng vi bng trng. Xc nh kt qu thu c F1 v F2? s 2: 9B * Ma trn : Cp Tn ch Cc th nghim ca Menen S cu S im.T l % ADN v gen Nu c thnh phn ha hc, tnh c th v a dng ca C ch t nhn i ca ADN din ra theo nguyn tc b 129 Nhn bit Thng hiu Vn dng Vit c s lai 1 4,0 1 4 im=40% Cng

ADN. S cu S im.T l % T.s cu T. s im 1 3,0 1 3

sung, bn bo ton. 1 3,0 1 3 * Ni dung : 1 4

2 6 im=60% 3 10

Cu 1: (3 im ) Mt on mch ca gen c cu trc nh sau: Hy xc nh trnh t cc n phn ca mch ARN c tng hp t mch 1 ? Mch 1 : - A X T A G G X A Mch 2 : - T G A T X X G T Cu 2: (3 im) Trnh by c im cu to ha hc ca phn t ADN? Cu 3: (4 im) Cho 2 ging ng ht trng thun chng v ht vng thun chng giao phn vi nhau c F1 ton ng ht vng. Khi cc cy F1 giao phn vi nhau th t l kiu hnh F2 s nh th no ? Cho bit mu sc ht ch do mt nhn t di truyn quy nh.
4. P N, BIU IM.
S 1: ( LP 9A)

Cu

Ni dung cn t - Cu to t cc nguyn t: C, H, O, N, P. - Thuc loi i phn t c khi lng v kch thc ln - Cu to theo nguyn tc a phn, gm nhiu n phn (phn t con). Mi n phn chnh l cc nucleotit.C 4 loi Nu: A, T, G, X + AND a dng do 4 loi Nu xp xp theo nhiu kiu khc nhau to nn v s phn t AND khc nhau. + AND c th do mi loi AND c cu to c trng phn bit nhau s lng, thnh phn v trt t xp xp cc cp Nucleotit. S a dng v c th ca AND l c s phn t cho s a dng v c th ca mi loi sinh vt. 1. Cc nguyn tc: - Nguyn tc b sung: - Nguyn tc bn bo ton (gi li mt na): - Nguyn tc khun mu: 2. ng dng: - Phn t ADN m: Mch 1: - T - G - T - X - A - T - X - T130

im 3 im 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 3 im 1,0

Mch 2: - A - X - A - G - T - A - G - A- Phn t ADN con: Mch c : - T - G - T - X - A - T - X - TMch mi: - A - X - A - G - T - A - G - A- Phn t ADN con: Mch mi: - T - G - T - X - A - T - X - TMch c: - A - X - A - G - T - A - G - A- Gi s gi gen A quy nh tnh trng bng (tri) - Gi gen a quy nh tnh trng bng trng (ln) - Cy bng thun chng: AA - Cy bng trng thun chng: aa S lai: P: AA (bng ) aa (bng trng) G: A a F1: Aa (bng ) Aa (bng ) G: A, a A, a F2: AA (bng ); Aa (bng ); Aa (bng ); aa (bng trng) F1: 100% Aa, 100% bng F2: 25% AA, 50% Aa; 25% aa 75% bng ; 25% bng trng
S 2: ( LP 9B)

1,0 1,0 4 im 0,25 0,25 0,25 0,25 1,0 1,0 1,0

Cu 1

Ni dung cn t ARN: - U G A U X X G U Mch gc Mch 1 : - A X T A G G X A Mch 2 : - T G A T X X G T - Cu to t cc nguyn t: C, H, O, N, P. - Thuc loi i phn t c khi lng v kch thc ln - Cu to theo nguyn tc a phn, gm nhiu n phn (phn t con). Mi n phn chnh l cc nucleotit.C 4 loi Nu: A, T, G, X + AND a dng do 4 loi Nu xp xp theo nhiu kiu khc nhau to nn v s phn t AND khc nhau. + AND c th do mi loi AND c cu to c trng phn bit nhau s lng, thnh phn v trt t xp xp cc cp Nucleotit. S a dng v c th ca AND l c s phn t cho s a dng v c th ca mi loi sinh vt. - Gi s gi gen A quy nh tnh trng ht vng (tri) - Gi gen a quy nh tnh trng ht trng (ln) 131

im 3 im 1,0 1,0 1,0 3 im 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 4 im 0,25 0,25

- Cy bng thun chng: AA - Ta c s lai nh sau : P : AA ( Ht vng ) x aa ( Ht trng ) G: A a F1 : 100% Aa ( Ht vng ) PF1: Aa ( Ht vng ) x Aa ( Ht vng ) GF1: A,a A,a F2 : AA (ht vng); Aa (ht vng); Aa (ht vng); aa (ht trng) 3 ( Ht vng ); 1 ( Ht trng )

0,25 0,25 1,0 1,0 1,0

5. NHN XT,NH GI SAU KHI CHM BI KIM TRA.

..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ............................................................. ..... .............................................................

132

Ngy son: 30/ 10/ 2011

Ngy dy: 02/ 11/ 2011 Ngy dy: 03/ 11/ 2011 Tit 22 Bi 21 T BIN GEN

Dy lp 9A Dy lp 9B

1. MC TIU.

a. V kin thc. - HS nu c khi nim bin d. - Pht biu c khi nim t bin gen v k c cc dng t bin gen. - Nu c nguyn nhn pht sinh v mt s biu hin ca t bin gen. b. V k nng: - Pht trin k nng quan st, phn tch knh hnh. - Rn k nng hot ng nhm. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Tranh phng to H21.1, tranh minh ho c cc t bin gen c li v c hi cho con ngi. + Phiu hc tp tm hiu cc dng t bin gen on ADN ban u. b. Chun b ca HS: + Hc bi c. c trc ni dung bi mi
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. Khng kim tra. * t vn vo bi mi:(1) ? Mt em hy nhc li khi nim v bin d. H: Bin d l hin tng con ci sinh ra khc b m v khc nhau nhiu c im, c kho c thm nhng c im mi hoc khng biu hin nhng c im c b m. 133

? C my loi bin d? l nhng loi no? H: C hai loi bin d: - Bin d di truyn c: + Bin d t hp + t bin trong nhim sc th + t bin trong ADN (t bin gen) - Bin d khng di truyn c. Trong phm vi bi u tin ca chng IV, ta tm hiu v t bin gen. b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV Hot dng ca HS Ni dung ghi bng I. t bin gen l g ? (15)

- Y/C HS quan st H21.1, - Thc hin theo ni ch v trnh t v s dung yu cu ca GVcp Nu ( TL nhm 3) Tho lun 3 tr li ni dung cu hi ? Quan st tranh v, cho - on ADN ban u (a) bit on ADN cha b + C 5 cp Nu. bin i (on a) c bao nhiu cp Nu ? Trnh t sp xp cc Nu + Trnh t cc cp Nu: trong on nh th no. - A- X T A G - T- G- A T X - on ADNb bin i - K nhanh hoc k trn bng ph - Gi i din nhm bo co, nhm khc b sung. on S cp im khc so vi on (a) t tn dng bin i ADN Nu b 4 - Mt cp G-X - Mt 1 cp Nu. c 6 - Thm cp T-A - Thm 1 cp Nu. d 5 - Thay cp T-A = G- X - Thay 1 cp Nu ny bng 1 cp Nu khc Hin tng nh trn ngi ta gi l t bin gen. ? Vy em hiu nh th - t bin gen l nhng - t bin gen l nhng bin i trong cu trc bin i trong cu trc no l t bin gen. ca gen lin quan n ca gen lin quan n mt hoc mt s cp mt hoc mt s cp Nucleotit. Nucleotit. 134

? T bng hon thnh, mt em ln bng ch tranh v xc nh cc dng ca t bin gen. Nh vy: t bin gen lm thay i thnh phn, trnh t, s lng cc cp Nu. Mi bin i cp Nu no s gy ra mt t bin gen. ? T khi nim v bn cht ca gen, theo em t bin gen c di truyn c hay khng di truyn c? V sao?

- C ba dng t bin gen: + Mt mt cp Nu + Thm mt cp Nu + Thay th mt cp Nu

- C ba dng t bin gen: + Mt mt cp Nu + Thm mt cp Nu + Thay th mt cp Nu

- t bin gen l t bin di truyn c v gen c bn cht l ADN lu gi cc thng tin di truyn do vy gen b t bin c th di truyn c. II. Nguyn nhn pht sinh t bin gen. (10)

? Nguyn nhn pht sinh - Do nh hng mi t bin gen. trng. - Do con ngi gy t bin nhn to. - Trong K t nhin do sao chp nhm ca phn t ADN di tc ng ca mi trng.

- T nhin: Do di lon trong qu trnh t sao chp ca ADN di nh hng ca mi trng trong v ngoi c th. - Thc nghim: Con ngi gy ra cc t bin bng tc nhn l ho hc III. Vai tr ca t bin gen. (15)

- Y/C HS quan st H21.2,3,4 TL cu hi ? B no c li cho sinh vt v con ngi. ? B no c hi cho sinh vt. ? Ti sao t bin gen gy bin i kiu hnh. ? Ti sao B gen khi biu hin ra kiu hnh thng c hi cho bn

- QS ni dung hnh theo yu cu - Cy cng nhiu bng la. - L m mu trng, u v chn sau ca ln b d dng - Bin i AND-> thay i trnh t cc axit amin => bin i kiu hnh. - t bin gen lm mt kh nng tng hp cht dip lc dn ti l cy m 135

c mu trng nh hng n kh nng tng hp cht hu c ca cy cy pht trin km c nng xut thp. - t bin gen lm ln con c u v chn sau d dng s nh hng khng tt n cc hot ng ca c th trong n, do vy thng khng c li cho sinh vt. ? Mt t bin gen vn - Qua giao phi nu gp c hi c th tr thnh c t hp gen thch hp li khi no. t bin gen vn c hi - Trong thc tin, ngi c th tr thnh c li. ta c th gp nhng t bin t nhin v nhn to c li cho bn thn sinh vt (t bin lm tng kh nng chu hn v chu rt la, tng kh nng sinh trng, tng kh nng chng bnh) v c li cho c con ngi. ? Trong thc t, ngoi - Dng tc nhn l ha nhng t bin c li hc gy ra nhng t trong t nhin, con ngi bin to c t bin c c th to ra nhng t li. bin c li bng cch no V d: Dng tia gama tia phng x tc ng n ging cy trng nh la, c chua, to ra nhng ging mi c nng xut phm cht cao hn. - Dng Cnxixin to thnh th a bi thc vt lm thc vt c nng xut cao hn. ? Vai tr ca t bin gen + B gen th hin ra KH l g. thng c hi cho bn thn sinh vt. + B gen i khi c li thn sinh vt. 136

- Vai tr ca t bin gen + B gen th hin ra KH thng c hi cho bn thn sinh vt.

- Y/C HS c KLC SGK

cho con ngi,. C + B gen i khi c li ngha trong chn nui cho con ngi,. C trng trt. ngha trong chn nui trng trt. - HS c KLC SGK

c. Cng c, luyn tp. ( 4 ) t bin gen l g? Nguyn nhn pht sinh t bin gen? H: + t bin gen l nhng bin i trong cu trc ca gen lin quan n mt hoc mt s cp Nucleotit.Cc dng t bin gen: - Mt mt cp Nu. - Thm mt cp Nu. - Thay th mt cp Nu. + t bin gen pht sinh do nhng ri lon trong qu trnh t sao ca ADN di nhng nh hng phc tp ca mi trng ngoi v mi trng trong c th, xut hin trong iu kin t nhin hoc do con ngi gy ra. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi v tr li cc cu hi trong SGK. - Lm bi tp 2. - c trc bi 23.

137

Ngy son: 04/ 10/ 2011

Ngy dy: 07/ 11/ 2011 Ngy dy: 08/ 11/ 2011 Tit 23 Bi 22

Dy lp 9B Dy lp 9A

T BIN CU TRC NHIM SC TH

1. MC TIU.

a. V kin thc. - Nu c cc dng t bin cu trc NST. - Nu c nguyn nhn pht sinh v mt s biu hin ca t bin NST. b. V k nng: - Pht trin k nng quan st, phn tch knh hnh. - Rn k nng hot ng nhm. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Tranh phng to H22. b. Chun b ca HS: + Hc bi c. c trc ni dung bi mi

3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. * Cu hi: t bin gen l g? Nu cc dng t bin gen? Vai tr ca t bin gen? * p n: - Khi nim: t bin gen l nhng bin i trong cu trc ca gen lin quan n mt hoc mt s cp Nucleotit.(4 im) 138

- Dng t bin: Cc dng t bin gen. ( 4 im) + Mt mt cp Nu. + Thm mt cp Nu. + Thay th mt cp Nu - Vai tr: t bin nhn to cung cp ngun nguyn liu phong ph cho qu trnh lai to v chn ging. (2 im) * t vn vo bi mi:(1) c uyn l ngi u tin a ra khi nim bin d c th theo quan nim sinh hc hin i. ng cho rng bin d c th gm : - Cc loi t bin: + t bin gen ( hc tit 22 l loi t bin xy ra cp phn t + t bin nhim sc th xy ra cp t bo. + Thng bin- s nghin cu bi sau. - Bin d t hp nghin cu chng I, bi 4 Trong t bin gm t bin v s lng v t bin v cu trc nhim sc th. Trong phm vi bi ny chng ta s nghin cu v tm hiu dng t bin v cu trc nhim sc th b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Y/C HS nghin cu thng tin mc I + quan st hnh 22 - Treo tranh hnh 22 Lu : Khi quan st ch n nhng on nhim sc th c t mu vng. ? Mt em nhc li nhim sc th c cu trc in hnh thi k no ca qu trnh phn bo? M t cu trc ca nhim sc th. Hot dng ca HS - Nghin cu thng tin v quan st hnh. Ni dung ghi bng I. t bin cu trc nhim sc th l g? (21)

- k gia ca qu trnh phn bo nhim sc th c cu trc in hnh. - Gm hai cromatit (hai nhim sc t ch em) nh vi nhau tm ng. Tm ng l im nh ca nhim sc th vo si t v sc ca thoi phn bo. Mi cromatit bao gm ch 139

yu l mt phn t ADN v Protein loi Histon. - tm hiu v cc dng t bin cu trc nhim sc th, c lp hot ng nhm. - Nhm 1, 2: tr li cu hi 1, 2. - Nhm 3, 4: tr li cu hi 3, 4. 1. Cc on nhim sc th ban u so vi cc on nhim sc th b bin i cu trc c g khc ?

2. on nhim sc th b bin i nm v tr no trn nhim sc th (u mt, gia, cnh,)?

3. So snh chiu di ca nhim sc th ban u vi nhim sc th b bin i cu trc?

- Nhim sc th ban u u gm cc on xp theo trnh t ABCDE. FGH - Hnh 22a: Nhim sc th mt on H - Hnh 22b: Nhim sc th lp li on BC - Hnh 22c: Nhim sc th o on BCD bng on DCB. - Hnh 22a: on H nm u mt ca nhim sc th. - Hnh 22b: on BC nm cnh ca nhim sc th. - Hnh 22c: on BCD nm cnh ca nhim sc th. - Hnh 22a: chiu di ca nhim sc th ban u ln hn chiu di ca nhim sc th b bin i cu trc (v mt on H) - Hnh 22b: chiu di ca nhim sc th ban u nh hn chiu di ca nhim sc th b bin i cu trc (v lp li on BC) - Hnh 22c: chiu di ca nhim sc th ban u bng chiu di ca nhim sc th b bin i 140

cu trc (v thay v tr on BCD bng v tr on DCB). 4. Mi hnh quan st - Hnh 22a: dng mt minh ha cho dng t on bin cu trc ca nhim - Hnh 22b: dng lp sc th no? on - Hnh 22c: dng o on - Gi cc nhm ln lt bo co cc ni dung cu hi tho lun, nhm khc nhn xt b sung - Ch tranh hon chnh p n. Tt c cc kiu t bin nh trn c gi l t bin cu trc nhim sc th. ? T kt qu thng - L nhng t bin nht, mt em hy cho bit trong cu trc nhim sc th no l t bin cu th gm cc dng: mt on, lp on, o trc nhim sc th. on, - y l ba dng t bin thng gp trong cu trc nhim sc th. - Ngoi ba dng trn, cn c mt dng na cng kh ph bin l hin tng chuyn on, s c nghin cu nhng cp hc cao hn. Tm li: t bin cu trc nhim sc th gm nhiu dng, trong ph bin nht l 3 dng chng ta nghin cu. ? t bin cu trc NST - t bin gen xy ra v t bin gen nghin cp phn t, c kh cu c im g khc bit. nng xy ra theo hng ngc li vi nhng bin i xy ra trc . a s l nhng t bin nh nn kh pht hin 141

- L nhng t bin trong cu trc nhim sc th gm cc dng: mt on, lp on, o on,

c kiu hnh. - t bin NST xy ra cp t bo, c th d dng pht hin ra bng nhiu phng php t bo hc v nhiu t bin c th pht hin ra kiu hnh. II. Nguyn nhn pht sinh v tnh cht t bin nhim sc th. (12) HS nghin cu thng tin mc IIsgk trang 65 ? T thng tin mt em cho bit nguyn nhn no gy t bin nhim sc th. - HS nghin cu thng tin. - Do nh hng phc tp ca mi trng bn trong v mi trng bn ngoi ca c th ti NST, trong nguyn nhn ch yu l do cc tc nhn vt l v ha hc trong ngoi cnh ph v cu trc NST hoc gy ra s sp xp li cc on ca chng. ? t bin cu trc NST - Do iu kin t nhin xut hin trong nhng hoc do con ngi to trng hp no. ra. - C nhiu gi thit v s hnh thnh cc kiu t bin cu trc NST + Gi thit t- ni + Gi thit trao i + Gi thit v c ch ti t hp ? Tm v d v hin 1. Mt on nh u tng t bin cu trc NST th 21 gy ung th NST. mu ngi 2. Enzim thy phn tinh bt mt ging la mch c hot tnh cao hn nh hin tng lp on NST mang gen quy nh Enzim ny. 142 - Do nh hng phc tp ca mi trng bn trong v mi trng bn ngoi ca c th ti NST, trong nguyn nhn ch yu l do cc tc nhn vt l v ha hc trong ngoi cnh ph v cu trc NST hoc gy ra s sp xp li cc on ca chng.

? T v d cho bit tnh - t bin cu trc NST cht (li hi) ca t bin thng c hi nhng cu trc NST. cng c trng hp c li ? Vy ti sao t bin cu - Tri qua qu trnh tin trc NST li thng gy ha lu di, cc gen hi cho con ngi v sinh c sp xp hi ha vt. trn NST. Bin i cu trc NST lm thay i s lng v cch sp xp gen trn nn thng gy hi cho sinh vt. - t bin cu trc NST - Cng c trng hp c thng c hi nhng cng li: c trng hp c li. - Mt on NST ng loi b c nhng gen khng mong mun. - Hoc lp li on i mch lm tng cng biu hin tnh trng. - Hoc o on gp phn lm tng cng s sai khc gia cc NST tng ng trong cc ni thuc cng mt loi. - Y/C HS c KLC SGK. - HS c KLC SGK. c. Cng c, luyn tp. ( 4 ) 1. t bin cu trc NST l g? Nu tng dng t bin cu trc NST? H: L nhng t bin trong cu trc nhim sc th gm cc dng: mt on, lp on, o on, 2. Nguyn nhn no gy ra bin i cu trc NST? H: Do nh hng phc tp ca mi trng bn trong v mi trng bn ngoi ca c th ti NST, trong nguyn nhn ch yu l do cc tc nhn vt l v ha hc trong ngoi cnh ph v cu trc NST hoc gy ra s sp xp li cc on ca chng. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi, tr li cu hi SGK. - c trc ni dung bi 23.

143

Ngy son: 30/ 10/ 2011

Ngy dy: 02/ 11/ 2011 Ngy dy: 03/ 11/ 2011 Tit 24 Bi 23

Dy lp 9A Dy lp 9B

T BIN S LNG NHIM SC TH

1. MC TIU.

a. V kin thc. - K c cc dng t bin s lng NST: th d bi. b. V k nng: - Pht trin k nng quan st, phn tch knh hnh. - Rn k nng hot ng nhm. c. V thi : - Gio dc thi say m, yu thch v nghim tc khi hc b mn.
2. CHUN B CA GV V HC SINH

a. Chun b ca GV: + Tranh phng to H23.1, H23.2 b. Chun b ca HS: + Hc bi c. c trc ni dung bi mi
3. TIN TRNH BI DY.

a. Kim tra bi c. * Cu hi: t bin cu trc nhim sc th l g? C my dng t bin cu trc nhim sc th? Nu nguyn nhn v tnh cht ca t bin cu trc nhim sc th? * p n: - Khi nim: L nhng t bin trong cu trc nhim sc th (3 im) - Dng t bin cu trc gm cc dng: mt on, lp on, o on (2 im) 144

- Nguyn nhn: Do nh hng phc tp ca mi trng bn trong v mi trng bn ngoi ca c th ti NST, trong nguyn nhn ch yu l do cc tc nhn vt l v ha hc trong ngoi cnh ph v cu trc NST hoc gy ra s sp xp li cc on ca chng. (3 im) - Tnh cht: t bin cu trc NST thng c hi nhng cng c trng hp c li. (2 im) * t vn vo bi mi:(1) Nhim sc th l cu trc mang gen c bn cht l ADN. Di tc ng ca cc nhn t mi trng trong v mi trng ngoi c th, nhim sc th khng nhng c s t bin v cu trc m chng cn c s t bin v s lng nhim sc th. Vy t bin v s lng nhim sc th thng c nhng dng no? C ch pht sinh nhng t bin l g? Tt c cc vn ta s tm hiu trong ni dung bi hm nay: b. Dy ni dung bi mi : Hot dng ca GV - Trc khi xt cc dng t bin s lng nhim sc th, ta tm hiu khi nim t bin s lng nhim sc th: Hot dng ca HS Ni dung ghi bng

* Khi nim t bin s lng nhim sc th: - Y/C HS nghin cu thng tin sau u bi trang 67 ? T thng tin, em hiu nh th no l t bin v s lng nhim sc th. ? Vy c nhng dng t bin nhim sc th no. Ta ln lt xt: - Y/C HS nghin cu thng tin mc I ? Em c nhn xt g v c im v s lng nhim sc th cc i din c c dc, la, c chua.

- L s t bin v s lng nhim sc th xy ra mt hoc mt s cp nhim sc th no hoc tt c b nhim sc th.

- L s t bin v s lng nhim sc th xy ra mt hoc mt s cp nhim sc th no hoc tt c b nhim sc th. I. Th d bi. (20)

- Chng u l cy lng bi c s lng NST trong t bo sinh dng l 2n = 24 n = 12 nn c ba loi trn u c 12 cp nhim sc th khc nhau. 145

? Ngoi s lng nhim sc th 2n = 24, cc i din trn ta cn gp trng hp no khc.

? Vy so vi 2n = 24 th cc trng hp k trn c s lng nhim sc th thay i nh th no. ? Vy t kin thc khai thc kt hp vi thng tin nghin cu em hiu th no v th d bi. - Treo tranh v hnh 23.1 ? Da vo tranh em hy nu c im ca qu cy bnh thng c 2n NST = 24

- Ngi ta pht hin nhng cy c c dc, c chua, la c 25 NST (2n+ 1) do c mt NST b sung vo b nhim sc th lng bi. - Ngc li, cng c trng hp ch c 23 nhim sc th (2n -1) do mt cp NST no ch cn mt nhim sc th. - Cng c trng hp mt mt cp nhim sc th tng ng, cn 22 nhim sc th (2n-2) - 25 = 2n + 1 23 = 2n - 1 22 = 2n 2 2n + 1; 2n 1; 2n 2 c gi l th d bi - Th d bi l c th m trong t bo sinh dng c mt hoc mt s cp NST b thay i v s lng

- Hin tng d bi th l hin tng bin i v s lng ca mt cp hoc mt nhim sc th thuc mt cp nhim sc th no .

- Qu cy bnh thng c 2n NST = 24 thng c dng qu bu dc, kch thc bnh thng, gai bnh thng. - Qu ca nhng cy c ? Nu c im qu ca th d bi 2n + 1 NST nhng cy th d bi c thng ln hn hoc nh 2n + 1 NST = 25 NST. hn, dng bu dc hoc trn, gai di hn hoc ngn hn. - Ngi ta pht hin nhng cy c c dc, c chua, la c 25 NST (2n+ 1) do c mt NST b sung vo b nhim sc th lng bi. Trong 146

trng hp ny, mt cp nhim sc th no thm nhim sc th th ba ? Em cho bit qu ca cc cy lng bi khc vi qu ca nhng cy th d bi nhng c im no.

- Khc nhau : + Kch thc (ln hoc nh hn) + di ca gai (di hn hoc ngn hn) + Hnh dng ca qu (bu dc hoc trn) - Th (2n+1) NST: thm ? Vy th d bi c my mt nhim sc th (gi l dng l nhng dng th ba nhim) no. - Th (2n-1) NST: mt mt nhim sc th (gi l th mt nhim - Th (2n-2): mt mt cp nhim sc th (gi l th khng nhim)

- Cc dng: + Th (2n+1) NST: thm mt nhim sc th (gi l th ba nhim) + Th (2n-1) NST: mt mt nhim sc th (gi l th mt nhim + Th (2n-2): mt mt cp nhim sc th (th khng nhim) II. S pht sinh th d - Nghin cu thng tin, bi. (13) - Y/C HS nghin cu quan st hnh. thng tin mc II, quan st hnh 23.2 - Mt t bo pht sinh ? Quan st: qu trnh giao t bnh thng pht sinh giao t t bo - Mt t bo pht sinh sinh giao t c th m giao t khng bnh v c th b c g khc thng nhau. - Mt t bo pht sinh ? Cho bit kt qu ca giao t bnh thng cho qu trnh pht sinh giao ra hai giao t. Mi giao t. t mang mt nhim sc th trong cp tng ng (n nhim sc th) - Mt t bo pht sinh giao t khng bnh thng cho ra hai giao t: mt giao t cha c hai NST trong cp tng ng (n + 1 ) nhim sc th, mt giao t khng mang nhim sc th no trong cp tng ng. 147

? Em c nhn xt g v cc hp t c to ra.

? T cc kin thc khai thc trn tranh, em hy gii thch s hnh thnh cc th d bi c (2n+1) v (2n 1) nhim sc th.

- S kt hp ca giao t bnh thng mang mt nhim sc th (n ) NST vi mt giao t khng bnh thng mang c hai nhim sc th (n+1) s to ra hp t c 3 nhim sc th (th 2n + 1) - S kt hp ca giao t bnh thng mang mt nhim sc th (n ) NST vi mt giao t khng bnh thng khng mang nhim sc th no trong cp tng ng s to ra hp t c 1 nhim sc th (th 2n - 1) - th d bi: Trong qu trnh pht sinh giao t c th b hoc m, c mt nhim sc th no khng phn ly v cc giao t. Khi th tinh s kt hp ca mt giao t mang mt NST ( m hoc b) vi mt giao t mang 2 NST ( b hoc m) s to ra hp t c 3 nhim sc th (gi l th ba nhim c 2n+1) v hp t c mt nhim sc th (th mt nhim c 2n1).

Lu : ngi v ng vt bc cao t bin th d bi c th xy ra nhim sc th gii tnh hoc nhim sc th thng. - Do nhim sc th phn ? Vy c ch no dn ti ly khng bnh thng s pht sinh th d bi. trong gim phn dn n to thnh giao t m cp nhim sc th tng ng no c 2 nhim sc 148

- C ch pht sinh th d bi: Do nhim sc th phn ly khng bnh thng trong gim phn dn n to thnh giao t

th hoc khng c nhim m cp nhim sc th sc th. tng ng no c 2 nhim sc th hoc khng - Xy ra c thc vt, c NST no. ? T thng tin v thc t: ng vt v con ngi. hin tng d bi th thng gp nhng i tng no: Thc vt, ng vt hay con ngi - Vi thc vt: hin ? Vy theo em nhng tng d bi th (th ba hin tng d bi th xy nhim) a s l c li v ra cc i tng nu lm kch thc qu, khi trn c li hay c hi. lng qu. tng dn ti V d: c c dc h nng xut tng. C, ngi ta su tm - Vi sinh vt giao phi c y 12 dng t th a s l c hi v c bin cho hnh dng qu th gy ra nhng bnh tt khc nhau do d bi tha di truyn. mt nhim sc th c 12 i nhim sc th Nh vy: Dng t bin (2n+1) nhim sc th v (2n-1) c th gy ra nhng bin i v hnh thi (hnh dng, mu sc) thc vt hoc gy bnh NST ngi: + Bnh ao, Hi chng - Hu qu: Dng t bin ba nhim sc th X (2n+1) nhim sc th v (XXX), Hi chng Tc (2n-1) c th gy ra n (XO), Hi chng nhng bin i v hnh Klinefelter XXY thi (hnh dng, mu sc) M chng ta s tm hiu thc vt hoc gy bnh c th chng sau. - c KLC SGK NST ngi. - Y/C HS c KLC SGK c. Cng c, luyn tp. ( 4 ) 1. S bin i s lng nhim sc th mt cp thng thy nhng dng no: H : Dng (2n + 1) NST Dng (2n - 1) NST 2. C ch no dn ti s hnh thnh th d bi c s lng nhim sc th ca b nhim sc th l (2n+1) v (2n-1)?

149

H: Do nhim sc th phn ly khng bnh thng trong gim phn dn n to thnh giao t m cp nhim sc th tng ng no c 2 nhim sc th hoc khng c nhim sc th. 3. Nu hu qu ca hin tng d bi th? H: Dng t bin (2n+1) nhim sc th v (2n-1) c th gy ra nhng bin i v hnh thi (hnh dng, mu sc) thc vt hoc gy bnh NST ngi. d. Hng dn hc sinh t hc nh. ( 1 ) - Hc bi, tr li cu hi SGK. - c trc ni dung bi 24

150