1

MT VI XU HNG CI TIN PHNG PHP TNH KT CU B CC CAO

K.S.C.C NG QUANG LIN

A. Vn sn xut quan tm ang c rt nhiu d n cng trnh cng c thit k theo dng bn b cc cao. Tuy nhin, cc quy nh v tnh ton loi kt cu ny cha c cp nht. Mt trong nhng vn c nhiu ngi quan tm l m hnh tnh ton ca cc nm trong t nn. Cc m hnh ang c s dng ph hin nay trong cc t chc t vn chuyn ngnh l cc ngm trong t im Zo, ti mt su Lu no . T khi c Tiu chun thit k mng cc TCXD 205 98 (1), hu nh cc t vn u xc nh su ngm cc Lu theo cng thc:

Lu = L0 +
5

B.K EJ

(1)

Trong : Lu thng c gi l chiu di chu un ca cc; Lo l chiu di t do ca cc; B l b rng tnh ton ca cc, E v J l m un n hi vt liu v m men qun tnh tit din cc; K l h s t l ca m hnh h s nn tng tuyn tnh vi su; l mt hng s, thng c chn t 1.8 (2)n 2.0(3). c trng bin dng ca im Zo ang c hai cch quy nh khc nhau. Nhiu t vn chp nhn im Zo l mt im ngm trt. Tuy nhin, mt s t vn khc li cho Zo l mt im ngm cng nh ch dn trong (3). Thc t th h s nn ca t quanh cc l mt tham s rt phc tp, khng phi lc no cc gi thit tng tuyn tnh theo su cng ph hp. Mt khc, im Zo li khng phi l c lp vi ln ca ti trng ngang(4). Hn na, bn b cc cao thng i km vi mi dc di gm bn; nh hng ca mi dc n bin dng v ni lc trong kt cu bn cng l mt vn c a vo tiu chun(4). Tic rng, cc quy nh trong (4) qu phc tp, khin cho vic tun th cc quy nh tng ng khng c thc hin mt cch nghim tc.. Nhng vn k trn n lc phi c tho lun rng ri, nhm tm kim mt s m hnh tnh ton hp l v tin dng trong cng tc thit k. Di y, gii thiu mt s xu hng ci tin c bc u c p dng trong sn xut. B. Mt s xu hng ci tin m hnh tnh cc B.1 Tip tc s dng im ngm cc M hnh im ngm cc c s dng t nhng nm gia th k 20. c nhiu ngi ph phn m hnh ny; song trong nc cng nh nc ngoi, ngi ta vn ang tip tc s dng v c gng ci tin m hnh ny. 1.1 Nhc im ca gi thit cc ngm ti su Lu

2 Nhc im ln nht l khng th c mt im no trn thn cc tho mn iu kin ngm l tng; Di tc dng ca ti trng ngang, im ngm s dch chuyn khi ti trng ngang tng ln; Vi s ngm cc, m men ti im ngm hu nh bng vi m men nh cc; iu ny khng ph hp vi thc t. 1.2 Nhng ci tin ng k Nhng nhc im ni trn c mi ngi bit n. Tuy vy, ngi ta vn s dng m hnh ny v s n gin ca tnh ton. m hnh khng khc nhiu vi thc t, c cc ci tin ng k sau: 1) B khi nim ngm cng, chp nhn khi nim ngm trt Khi chu lc, cc khng ch b un m cn chu nn dc trc. im ngm ng vi im c m men ln nht trong on thn cc gn mt t thng c ln kh ln. Do vy, gi nh im ny c ngm cng l khng ph hp thc t. Ngm trt gn ti im Zo ph hp vi cc quy nh sau: Ti im Zo s khng xy ra cc bin v ca cc trong mt phng thng gc vi tim cc; Tc dng ngm ny khng hn ch im Zo c bin v dc theo tim cc. Nh vy, trong bi ton khng gian, khi xt n kh nng chng xon ca cc th tnh cht ca im ngm trt ny cn phi tho mn yu cu khng ngn cn kh nng xon ca cc ti im Zo (nu chiu di chng xon ln hn Lu). 2) S dng khi nim cc tng ng. Khi c xt n chiu di chng xon (Lx), chiu di chng nn ( Ln) th mi cc s c 3 loi chiu di mang ngha c hc khc nhau. iu ny s gy thm phc tp cho cng vic tnh ton. n gin tnh ton, t lu t vn xy dng Cng - ng thu (TEDI Port) s dng thut ng cc tng ng gp 2 loi chiu di chu un (Lu) v chiu di chu nn (Ln) thnh mt chiu di, va bng ng chiu di chu un. Nhm mc ich ny, kch thc ca cc tng ng phi tho mn cc yu cu sau: 1 . Fc Ft = n Jt = Jc (2) n = Ln/ Lu Trong : Ft v Jt ln lt l din tch v m men qun tnh tit din cc tng ng; Fc v Jc l din tch v m men qun tnh tit din cc ban u; Ln v Lu l chiu di tnh ton chu nn v chu un ca cc. Khi c thm chiu di chng xon th hin cha c m hnh cc tng ng thch hp cho c 3 loi chiu di. B.2 S dng m hnh cc gi n hi Trong giai on bin v ca nn t khng ln, c th s dng cc gi n hi thay th phn lc ca t trn thn cc. Theo tnh cht ca phn lc t, gi n hi c chia lm hai loi. 1. Cc gi n hi ngang

3 cng ca cc gi n hi ngang c th xc nh theo l thuyt h s nn, cng c th xc nh theo l thuyt nn bn khng gian bin dng tuyn tnh. n gin tnh ton, nhiu tc gi thng s dng m hnh h s nn. Trong tnh ton, h s nn c th thay i theo su vi bt k quy lut no, phng php gi n hi u c th s dng c. Khi h s nn tng tuyn tnh theo su th cng ca gi n hi ti su z c th xc nh bng biu thc: Rz,n = Cz. a b.ko (3) Cz = K. Zi Trong : Zi l su gi tnh ton; K l h s t l, c th ly theo bng G.1 trong TCXD 205-98; a l chiu di on cc i din; b l b rng tnh ton ca cc; ko l h s khng gian. 2. Cc gi n hi ng Gi n hi hng ng gm hai loi, gi n hi i din cho ma st quanh thn cc v gi n hi mi cc. Gi n hi mi cc c th xc nh theo l thuyt nn bn khng gian bin dng tuyn tnh; cng c th xc nh theo l thuyt h s nn. Khi s dng l thuyt h s nn, cng ca gi n hi mi cc (Rmc) c xc nh theo biu thc: Rmc = Cz.Fmc (4) Trong : l h s, chuyn i t h s nn hng ngang sang hng ng; thng c th ly t 1 ~ 3; Cz l h s nn hng ngang mi cc, xc nh nh trong (3) trn; Fmc l din tch tit din mi cc; Gi n hi i din cho lc ma st quanh thn cc c th c xc nh bng nhiu phng php. Ngi vit thng xc nh cng ca gi n hi i din cho ma st quanh thn cc (Ri,ms) theo p lc bnh qun ca t quanh cc: Ri,ms = f.a.U. . bq Trong :

z

h
0

i i

(5)

h l trng lng t, tnh t mt t n su z;

i i 0

a l chiu di on cc tnh ton; U l chu vi tit din cc; l h s, k n tc dng lm cht t quanh cc do cng ngh h cc. Khi cc ng, theo kinh nghim v kh nng chu lc ca cc th h s ny c th ly t 1.5 n 2.0; f l h s ma st gia t v cc; bq l bnh qun h s p lc t ch ng v b ng.

3. u nhc im ca m hnh gi n hi u im chnh ca m hnh ny l: C th s dng vi iu kin a tng phc tp, phn b ca h s nn khng tun th mt quy lut n gin; Kt qu tnh ton phn nh c ni lc (m men, lc nn) dc sut t nh n mi cc; Kt qu tnh ton cng phn nh c v tr m men ln nht trong on cc ngp t tng dn theo ln ca ti trng ngang trn u cc; M men ln nht trong on cc ngp t thng b thua kh nhiu m men ln nht ti nh cc; trng hp ti trng ngang ln, m men ny ch bng khong 50% tr s m men nh cc. Nhc im ch yu ca phng php ny l n s bi ton ln; cng tc chun b tnh ton i hi nhiu thi gian. 4. Trnh t gii bi ton theo m hnh cc gi n hi Trc ht, la chn m hnh h s nn ph hp vi iu kin a cht khu vc xy dng. Tip , chia cc chiu di ngp t ca cc thnh nhiu on thch ng vi h s nn. S on chia cng nhiu, chnh xc cng cao. Theo kinh nghim chiu di cc on nn nm trong phm vi 0.5 m n 2 m. S dng cc cng thc tng t (3), (4) v (5) xc nh cng ca cc gi n hi. La chn mt trong cc phn mn thng mi tnh kt cu hin hnh tnh phn lc ca cc gi n hi v ni lc trong cc cng nh trong dm b cc. B.3 Xt nh hng ca mi dc 1. Cc phng php hin hnh Cho n nay, khi gp mi t di gm bn kh dc; c 3 phng php x l: 1) Khng cp n nh hng ca mi dc Khng xt n nh hng ca mi dc khi tnh ton ni lc kt cu bn b cc cao ang l hin tng ph bin trong cc t vn chuyn ngnh. Cc t vn ny xem mi dc di gm bn vn nh mt t nm ngang, su ngm cc vn c xc nh nh cng thc (1). R rng l kt qu ni lc xc nh theo m hnh ny s khng ph hp thc t; v do khng nn chp nhn. 2) X l mi dc theo Tiu chun Nht Bn Theo (5), trc khi s dng cng thc (1) hoc cc cng thc tng t, ngi ta phn chia mi dc gm bn thnh hai na gn bng nhau; mt phng chia i c gi l mt t gi nh. su ngm cc c tnh t mt phng gi nh . 3) X l mi dc theo 22 TCN 207 92 C th xem, tiu chun thit k cng trnh bn cng bin 22 TCN 207 92 l tiu chun k thut hin hnh duy nht cp n nh hng ca mi dc gm bn khi xc nh ni lc trong kt cu bn b cc cao. Theo quy nh ca Tiu chun ny, hng ca ti trng ngang c nh hng ln i vi chiu su ngm cc. Khng nhng th, su ngm cc cn chu nh hng ca ln ca ti trng ngang tc dng trn u cc. V lgc, cc quy nh trong tiu chun ny l ph hp vi thc t hin trng.

5 Tuy nhin, phng php trong tiu chun ny c nhc im l kh p dng trong tnh ton bn c kt cu phc tp, v phi bit trc hng chu lc ca cc cc. 1. Mt phng php xt ti nh hng ca mi dc 1) Khi nim v p lc mi dc Theo phng php ny, khi nim v p lc mi dc c xy dng nh sau: Cho mt p lc thng trc tc dng trn thn coc; chiu ca p lc ny hng v pha khu nc trc bn. p lc ny c gi l p lc thng trc ca mi dc; hoc gi tt l p lc mi dc. Khi ti trng ngang cng chiu p lc (t b ra khu nc) th tc dng ca p lc mi dc l lm tng chuyn v ngang ca cc; khi ti trng ngc chiu vi p lc mi dc (t pha khu nng hng vo b) th tc dng ca p lc mi dc l lm gim chuyn v ngang ca cc. 2) Phng php xc nh p lc mi dc Trn c s nhng khi nim trn, p lc thng trc ca mi dc tc dng trn cc cc c tnh bng: et = ho Ko B (6) Trong : trng lng n v th tch ca t trn mi dc; ho chiu cao cc nm trong mi dc (tnh n cao y trc bn); Ko l h s p lc tnh; B l cnh ca cc; l h s iu chnh. Nh vy, p lc mi dc c xem l tng tuyn tnh vi su nm trong mi dc. Khi su ho vt qua mt phng y trc bn th p lc ny gi nguyn gi tr p lc ngang y bn. B.4 S dng m hnh ngm n hi Nhm gim s lng n s khi gii bi ton kt cu bn b cc cao theo s khng gian, ng thi trnh vic s dng m hnh im ngm trong t, nhiu ngi p dng m hnh im ngm n hi t ti im cc gp mt t(6). Trong bi ton khng gian, im ngm n hi s c gn 6 l xo, vi cc chc nng: Ba l xo i din cho phn lc t chng chuyn v thng ca cc (theo trc X, Y v Z); Ba l xo i din cho phn lc t chng xoay ca cc (theo cc trc X, Y v Z). cng ca cc l xo ny c chun b sn cho tng cc, ph hp vi iu kin t nn v kch thc cc. c rt nhiu nghin cu v phng php xc nh cng ca cc l xo ny. Ngi vit s gii thiu mt s kt qu nghin cu ny trong mt bi vit khc.
Ti liu tham kho (1) Mng cc Tiu chun thit k TCXD 205 98 (2) S tay thit k cng trnh bn cng Trung Quc (3) Tiu chun thit k mng cc 20 TCN 21 86 (4) Tiu chun thit k Cng trnh bn cng bin 22 TCN 207 92 (5) OCDI - Technical Standards for Port and Harbour Facilities (6) L c Thng Tnh ton mng cc - i Hc XD H Ni ( 1998)