Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Enflasyon Raporu 2011 - II

indekiler
1.
GENEL DEERLENDRME
1.1. Para Politikas Gelimeleri ve Parasal Koullar 1.2. Makroekonomik Gelimeler ve Temel Varsaymlar 1.3. Enflasyon ve Para Politikasnn Grnm 1.4. Riskler ve Para Politikas 1 1 3 6 8 11 12 14 16 17 20 25 25 32 37 37 41 44 53 53 64 79 80 84 87 87 88 93 96 34 48 71 74 99
2.
ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER

2.1. Kresel Byme 2.2. Emtia Fiyatlar 2.3. Kresel Enflasyon 2.4. Finansal Koullar ve Risk Gstergeleri 2.5. Kresel Para Politikas Gelimeleri
3.
ENFLASYON GELMELER
3.1. Enflasyon 3.2. Beklentiler
4.
ARZ ve TALEP GELMELER

4.1. Gayri Safi Yurt i Hasla Gelimeleri ve Talep 4.2. D Talep 4.3. Emek Piyasas
5.
FNANSAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK

5.1. Finansal Piyasalar 5.2. Finansal Araclk ve Krediler
6.
KAMU MALYES
6.1. Bte Gelimeleri 6.2. Kamu Bor Stokundaki Gelimeler
7.
ORTA VADEL NGRLER

7.1. Son Dnemde Alnan Para Politikas Kararlar 7.2. Mevcut Durum, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar 7.3. Orta Vadeli Grnm 7.4. Riskler ve Para Politikas
KUTULAR
Kutu 3.1. Giyim ithalatnda Ek Vergi Oranlarnn TFEye Olas Etkileri Kutu 4.1. gc Piyasasnda Farkllaan Eilimler Kutu 5.1. Kredi Genilemesi ve Cari Ak Kutu 5.2. Zorunlu Karlklara likin Kararlarn Etkileri Kutu 7.1 TCMBnin Yeni Para Politikas Yaklam ve letiimi
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
1. Genel Deerlendirme
2011 ylnn ilk eyrei itibaryla kresel ekonomideki toparlanma devam ederken gelimi ve gelimekte olan lkelerin byme dinamiklerindeki ayrma srmektedir. Gelimi ekonomilere dair aa ynl risklerin nemini korumas bu lkelerde geniletici para politikasnn srdrlmesine neden olurken gelimekte olan lkelerde sermaye girilerinin de katksyla i talep gl seyretmektedir. Gelimi ve gelimekte olan lke ekonomilerinde yaanan bu ayrma Trkiye gibi iktisadi temelleri salam ve risklilii greli olarak dk lkelere olan sermaye akmlarn hzlandrmaktadr. Ksa vadeli sermaye girileri sonucunda hzlanan kredi genilemesi ve artan cari ak gibi unsurlar finansal istikrara ilikin riskleri artrmakta ve orta vadede fiyat istikrarn tehdit etme potansiyeli tamaktadr. Bu durum, para politikas stratejisinde finansal istikrar da dikkate alan farkl yaklamlar gndeme getirmektedir.
1.1. Para Politikas Gelimeleri ve Parasal Koullar

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB), kresel dengesizliklerin lkemiz ekonomisi zerinde oluturduu makro finansal riskleri snrlamak amacyla, 2010 ylnn sonlarndan itibaren yeni bir politika stratejisi tasarlam ve uygulamaya balamtr. Yeni politika yaklamnda fiyat istikrar ncelii korunurken finansal istikrar da destekleyici bir ama olarak gzetilmektedir. Bu kapsamda politika faizinin yan sra zorunlu karlk oranlar ve faiz koridoru gibi birbirini tamamlayc nitelikteki aralar bir arada kullanlmaktadr. 2010 ylnn son eyreinde enflasyonun d eiliminde olmas TCMBnin bu dnemde finansal istikrara greli olarak daha fazla arlk vermesine olanak tanmtr. Bu dorultuda TCMB, ksa vadeli sermaye girilerinin azaltlmas amacyla bir yandan politika faizlerini drrken dier yandan faiz koridorunu (gecelik bor verme ve bor alma faizi arasndaki fark) genileterek ksa vadeli faizlerin oynakln artrmtr. Kredi genilemesinin yavalatlmas amacyla da zorunlu karlk oranlar artrlmaya balanmtr. Ayrca, bankaclk sisteminin ykmllk vadesinin uzatlarak finansal istikrarn glendirilmesi amacyla, zorunlu karlk oranlar ksa vade iin daha yksek olacak ekilde vadelere gre farkllatrlmtr. Bu tedbirler sonrasnda net ksa vadeli sermaye girilerinde azalma gzlenmi, kredi art hzndaki ivmelenme durmutur.
Enflasyon Raporu 2011-II
2011 ylnn ilk eyreinde ise gerek petrol fiyatlarnn ngrlerin de zerinde hzl artlar sergilemesi gerekse i talebin gl seyri, enflasyon grnmne dair daha ihtiyatl bir duru gerektirmitir. zellikle petrol fiyatlarnn Ocak Enflasyon Raporunda 2011 yl ortalamas iin yaplan varsaymn belirgin olarak zerinde seyretmesi maliyet basklarnn artt bir grnm oluturmutur. Bunun yan sra zel tketim ve zel yatrm harcamalarnn hzla bymeye devam etmesi, petrol ve dier emtia fiyatlarndaki artlarn ikincil etkilerinin nlenmesi bakmndan i talebin yavalatlmasnn nemini artrmtr. lk eyrekte enflasyon yzde 4 gibi tarihi olarak dk dzeylere inmesine ramen, yukarda sunulan grnm dorultusunda TCMB, orta vadeli bir perspektifle ubat ayndan itibaren enflasyona dair yukar ynl risklere dikkat ekmeye balam ve genel fiyatlama davranlarndaki bozulma riskini bertaraf etmek amacyla, ilk eyrekte Ocak Enflasyon Raporundaki baz senaryoda ngrlene kyasla daha gl bir parasal sklatrmaya gitmitir. Bu erevede ubat ayndan itibaren politika faizi sabit tutulurken Mart ve Nisan aylarnda Trk liras ykmllkler iin uygulanan zorunlu karlk oranlarnn arlkl ortalamas 410 baz puan artrlmtr. Bylece, politika faizi ve zorunlu karlk oranlarndan oluan politika bileimi sklatrc ynde deitirilerek parasal duru daha temkinli bir konuma getirilmitir (Grafik 1.1.1)
Grafik 1.1.1. TCMB Politika Bileiminin Seyri
TCMB Faiz Oranlar (Yzde)
Gecelik Bor Alma -Verme Faiz Koridoru 1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oran 25 20 15 10 5 0 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411
Politika faizi olarak 1 hafta vadeli repo ihale faiz orannn kullanlmaya balanmas
TL Zorunlu Karlk Oranlar* (Yzde)

En Yksek - En Dk Zorunlu Karlk Oranlar 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411 Arlkl Ortalama TL Zorunlu Karlk Oran
Kaynak: TCMB.
*Arlkl ortalama TL zorunlu karlk orannn son iki deeri tahmindir. Kaynak: TCMB.
Yln ilk eyreinde kredi bymesinde bir nceki eyree kyasla yavalama gzlense de kredilerin art hz henz finansal istikrar asndan makul grlen oranlara inmemitir. Sregelen parasal sklatrmann gecikmeli etkisiyle yln ikinci eyreinde kredi kullanmnn ivme kaybetmeye devam edecei
tahmin edilmektedir. lk eyrekte bono ve tahvil piyasasnn yanstt piyasa faizleri her vadede ykselmi, orta vadeli reel faizler bir nceki Raporun yaymlanma dneminden bu yana yaklak 150 baz puan artmtr. Piyasa faizlerindeki artn ve zorunlu karlk dzenlemelerinin getirdii maliyet etkisinin kredi faizlerine gecikmeli olarak yansmas beklenmektedir. Nitekim, son dnemde, mevduat ve zellikle kredi faizlerinde yukar ynl bir hareket balamtr. Btn bu gelimeler, 2011 ylnn ikinci eyreine girilirken politika bileiminin sklatrc etkilerinin giderek daha belirgin olarak hissedildiine iaret etmektedir.
1.2. Makroekonomik Gelimeler ve Temel Varsaymlar

2010 Ekim aynda yaymlanan Enflasyon Raporunda, enflasyondaki ykseliin TCMBnin tamamen kontrol dnda olan ilenmemi gda ve ttn kalemlerinden kaynakland vurgulanm ve ilerleyen dnemlerde enflasyonun hzl bir d sergileyecei tespiti yaplmt. Nitekim, takip eden iki eyrek boyunca enflasyon 5,2 puan gerilemi ve Mart ay itibaryla yzde 4 seviyesine derek Ocak Enflasyon Raporundaki tahminimizin alt snrna yakn gereklemitir (Grafik 1.2.1).
Grafik 1.2.1.
Ocak Aynda Yaplan Enflasyon Tahminleri ve Gereklemeler
Tahmin Aral* 12 10 8 Yzde 6 4 2 0 1209 0310 0610 0910 1210 0311 0611 0911 1211 0312 0612 0912 1212 0313 0613 0913 1213 Belirsizlik Aral Yl Sonu Hedefleri Gerekleme
* Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir.
Enflasyondaki hzl dte ilenmemi gda, enerji ve ttn fiyatlarndaki baz etkisinin ortadan kalkmasnn yan sra hizmet fiyatlarndaki olumlu seyir de belirleyici olmutur (Grafik 1.2.2). te yandan, ithalat fiyatlarndaki hzl art ve Trk lirasnn deer kayb nedeniyle temel mal grubu fiyat artlarnn hzland grlmtr. Nitekim, yln birinci eyreinde temel mal grubu dndaki btn alt
kalem fiyatlarnn deiim oranlar gemi yllar ortalamasnn altnda kalmtr (Grafik 1.2.3).
Grafik 1.2.2.
Yllk TFE Enflasyonuna Katk (Yzde Puan)
Temel Mallar* 14 12 10 8 6 4 2 0 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311 Ttn ve Altn*** Hizmetler Gda ve Enerji** 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 Gda Enerji Ttn ve Temel Altn*** Mallar* Hizmet TFE
Grafik 1.2.3.
Gruplar tibaryla TFE (Birinci eyrek Yzde Deiim)
2006-2010 Ortalamas 2011
*Temel Mallar: Gda, enerji, alkoll iecekler ve ttn ile altn dnda kalan mallar. **Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji. ***Ttn ve Altn: Alkoll iecekler ve ttn rnleri ile altn. Kaynak: TK, TCMB.
Arz ve Talep Gelimeleri 2010 ylnn son eyreine ilikin milli gelir verileri, Ocak Enflasyon Raporunda ortaya koyulan grnmle uyumlu seyretmitir. nc eyrekte gzlenen yavalama beklediimiz gibi geici olmu ve iktisadi faaliyet son eyrekte olduka gl bir art sergilemitir. Bu dnemde toparlanma hzlar itibaryla i ve d talebin krizden k srecinde sergiledii ayrmann daha belirgin hale gelmesi, uygulanan yeni politika bileiminin gerekliliini teyid etmitir. 2011 ylnn ilk eyreine ilikin veriler, i talepteki artn desteiyle iktisadi faaliyetin ngrlenden canl seyrettiine iaret etmektedir. Bu dorultuda, tahminlerimiz gncellenirken toplam talep koullarnn enflasyondaki d srecine verdii destein bir nceki dneme kyasla azald bir ereve esas alnmtr. Bununla birlikte, halen kapasite kullanm oranlarnn kriz ncesi seviyelerinin altnda, isizlik oranlarnn ise stnde seyrettii gz nne alnarak 2011 ylnn ilk eyrei itibaryla toplam talep koullarnn enflasyon zerinde yukar ynl belirgin bir bask oluturmad bir grnm izilmitir.
Varsaymlardaki Gncellemeler Kresel iktisadi bymenin ngrld ekilde devam etmesi nedeniyle Trkiye iin ihracat arlkl kresel byme endeksine ilikin projeksiyonlarda nemli bir deiim olmamtr. Dolaysyla, d talep koullarna ilikin varsaymlarda enflasyon tahminlerine etki edecek bir gncelleme yaplmamtr. Petrol ve dier ithalat fiyatlarna dair varsaymlar ise belirgin ekilde yukar ynl gncellenmitir. Ocak Enflasyon Raporunda petrol fiyatlarnn 2011 yl ve sonrasnda ortalama 95 ABD dolar olarak gerekleecei varsaylmt. Bunun yan sra, vadeli piyasalarda oluan emtia fiyatlar referans alnarak ithalat fiyatlarnn 2011 ylnda 2010 ylna kyasla ortalama yzde 10,9 orannda art gsterecei bir grnm esas alnmt. Ancak, geen sre zarfnda daha ok arz ynl gelimeler nedeniyle petrol ve dier emtia fiyatlar varsaymlarn belirgin olarak zerinde seyretmitir. Bu dorultuda, Nisan aynn ilk yarsnda oluan vadeli emtia fiyatlar dikkate alnarak, petrol fiyat varsaym 2011 yl ve sonras iin 115 ABD dolarna gncellenmitir. Buna paralel olarak, ithalat fiyatlarnn 2011 ylnda bir nceki yla kyasla yzde 16,2 orannda artaca varsaylmtr. Varsaymlardaki bu deiiklik 2011 yl sonu enflasyon tahminini yaklak 50 baz puan artrc ynde etkide bulunurken 2012 yl enflasyon tahmininin de snrl oranda yukar ynl gncellenmesine neden olmutur. 2011 enflasyon tahmini zerinde belirleyici olan bir dier unsur kuma ve hazr giyimde gmrk vergisi oranlarnn ykseltilmesi olmutur. Bu gelimenin fiyatlara nasl yansyaca konusunda nemli belirsizlikler mevcut olmakla birlikte, tahminler gncellenirken sz konusu dzenlemenin yl sonu enflasyonu zerinde yaklak 50 baz puan yukar ynl etkide bulunaca varsaylmtr (Kutu 3.1). Gda fiyatlarnda ise, son dnemde gzlenen olumlu seyre ramen, ilenmemi gda fiyatlarndaki ar oynaklk ve tarmsal emtia fiyatlarndaki hzl artlar dikkate alnarak, temkinli bir yaklamla 2011 yl sonu iin yzde 7,5 dzeyindeki gda enflasyonu varsaym korunmutur. Sonu olarak, temelde enerji fiyatlarndaki hzl artlar ve gmrk vergisi ayarlamalar gibi para politikasnn kontrol dndaki gelimelerden dolay 2011 yl sonu enflasyon tahminimizin orta noktas 1 puan yukar gncellenmitir.
Maliye Politikas Enflasyon tahminleri retilirken Orta Vadeli Program (OVP) projeksiyonlar esas alnmaktadr. Yln ilk eyreinde faiz d bte harcamalarnn byk lde OVP hedefleri dorultusunda gelimesi nedeniyle maliye politikas grnmnde kayda deer bir deiiklik yaplmamtr. Dolaysyla, tahminler retilirken, faiz d harcamalarn milli gelire orannn kademeli olarak gerilemeye devam edecei varsaylmtr. Tahmin ufku boyunca kamu borcunun milli gelire oranndaki dn devam ettii, risk priminde ise nemli bir deiim olmad bir ereve esas alnmtr. Ayrca, tahminler retilirken vergi ayarlamalarnn enflasyon hedefleri ve otomatik fiyatlama mekanizmalar ile uyumlu olaca bir grnm izilmitir.
1.3. Enflasyon ve Para Politikasnn Grnm

Uygulanan karlk oranlar yeni gibi politika politika erevesinde bileimini para politikas dier duruundaki da
deiiklikler ksa vadeli faizlerin yan sra piyasadaki likidite koullar ve zorunlu belirleyen aralarla yaplabilmektedir. Politika duruu deitirilirken hangi politika aracnn ne ekilde kullanlaca sorusunun cevab finansal istikrar ve fiyat istikrarn etkileyen unsurlar tarafndan belirlenmektedir. nmzdeki dnemde kresel konjonktrden kaynaklanan belirsizliklerin yksek olmas nedeniyle, politika bileiminin ierii konusundaki esnekliin korunmas gerektii dnlmektedir. Dolaysyla, mevcut raporda da enflasyon tahminlerinin arka planndaki para politikas duruunun iletiimi parasal sklatrma kavram zerinden yaplmakta, hangi politika aracnn ne oranda kullanlacana ilikin ayrntl bilgi verilmemektedir. Bu erevede, 2011 ylnn ikinci yarsnda snrl lde ilave bir parasal sklatrmaya gidilerek yl sonunda kredi byme hznn yzde 20-25 aralna getirildii varsaym altnda; enflasyonun, yzde 70 olaslkla, 2011 yl sonunda yzde 5,6 ile yzde 8,2 aralnda (orta noktas yzde 6,9), 2012 yl sonunda ise yzde 3,4 ile 7,0 aralnda (orta noktas yzde 5,2) gerekleecei tahmin edilmektedir. Enflasyonun orta vadede yzde 5 dzeyinde istikrar kazanaca ngrlmektedir (Grafik 1.3.1).
Grafik 1.3.1.
Enflasyon ve kt A Tahminleri
Tahmin Aral* Yl Sonu Enflasyon Hedefleri 12 10 8 6 Yzde 4 2 0 -2 -4 -6 0310 0610 0910 1210 0311 0611 0911 1211 0312 0612 0912 1212 0313 0613 0913 1213 0314 Kontrol Ufku Belirsizlik Aral kt A
Gncellenen tahminler, orta vadede enflasyonun hedefle uyumlu seviyelerde kalmas iin nmzdeki dnemde kredilerin kontroll ve salkl bir ekilde bymesi gerektiine iaret etmektedir. Bu dorultuda daha somut bir perspektif vermek amacyla, tahminler sunulurken kredilerin yllk art hzna dair rakamsal bir aralk verilmitir. Belirtilen kredi art hzlarnn TCMB iin kat bir hedef olmad vurgulanmaldr. Orta vadeli enflasyon hedefi ile uyumlu olan nominal kredi bymesi enflasyon, byme ve toplam talebin bileimi gibi unsurlarn seyrine gre yldan yla farkllaabilecektir. nmzdeki eyrek boyunca temelde gda fiyatlarndan kaynaklanan baz etkisi nedeniyle enflasyonun belirgin dalgalanmalar gsterecei tahmin edilmektedir. Gda yllk enflasyonunun ikinci eyrekte ykselecei, nc eyrekte decei, son eyrekte ise yukar ynl belirgin bir hareket sergileyecei tahmin edilmektedir. Bu dalgalanmalar Grafik 1.3.1de grld gibi genel enflasyonun seyrine de yansmaktadr. Enflasyonun 2011 yl sonunda yzde 5,5 olan hedefin zerinde tahmin edilmesinin temel sebebi, yukarda da belirtildii gibi, ithalat fiyatlarndaki belirgin artlardr. 2010 yl Ekim ayndan bu yana emtia fiyatlarnda gzlenen birikimli artlarn 2011 yl enflasyonu zerindeki etkisinin 90 baz puan civarna ulaaca hesaplanmaktadr (etkinin yaklak 40 baz puan Ekim Enflasyon Raporunda, 50 baz puan bu raporda tahminlere yanstlmtr). Bunun dnda gmrk vergisi dzenlemelerinin de 2011 enflasyonunu yaklak 50 baz puan yukar ynl etkileyecei varsaylmtr. Dolaysyla, 2011 yl sonunda enflasyonun hedefin zerinde tahmin edilmesi tamamen para politikasnn kontrol dndaki
Enflasyon Raporu 2011-II 7
gelimelerden kaynaklanmaktadr. Bu erevede, Nisan ay Para Politikas Kurulu (Kurul) toplantsndan sonra yaplan aklamada petrol ve dier emtia fiyatlarndaki artlarn birincil etkilerine tepki verilmeyecei ifade edilmi, ancak ikincil etkilerin yakndan izlenerek fiyatlama davranlarnda bozulma olmasna izin verilmeyecei vurgulanmtr. Aklanacak her trl yeni verinin ve haberin para politikas duruunun deitirilmesine tahminleri neden olabilecei para vurgulanmaldr. Dolaysyla, ilikin enflasyon edilen oluturulurken politikas grnmne ifade
varsaymlar, TCMB tarafndan verilmi bir taahht olarak alglanmamaldr.
1.4. Riskler ve Para Politikas

Sregelen parasal sklatrmann krediler ve i talep zerindeki etkisinin yln ikinci eyreinden itibaren belirginleecei tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, sz konusu etkinin boyutu ve zamanlamas para politikasnn kontrol dndaki gelimelere bal olarak farkllaabilecektir. TCMB, alnan tedbirlerin fiyat istikrar ve finansal istikrar zerindeki gecikmeli etkilerini yakndan izlemeye devam edecek ve gerektii takdirde ilave tedbirler alacaktr. Mevcut konjonktrde risk unsurlar ve bunlara bal para politikas tedbirleri ele alnrken hem fiyat istikrarn hem de finansal istikrar gzeten bir ereve benimsenmektedir. Bu kapsamda olas risk unsurlarnn sadece toplam talep zerindeki etkisi deil, ayn zamanda (i ve d talep gibi) talep kompozisyonu zerindeki yansmalar da dikkate alnmaktadr. Zira toplam talebin seviyesi fiyat istikrarn, kompozisyonu ise finansal istikrar dorudan ilgilendirmektedir. Dolaysyla, kresel ekonomiye ilikin riskler de bu kapsamda deerlendirilmektedir. Kresel ekonomiye ilikin aa ynl riskler, bir nceki rapor dnemine kyasla azalmakla beraber, halen nemini korumaktadr. Birok gelimi lkede kredi, gayrimenkul ve emek piyasalarndaki sorunlar henz tam anlamyla zlmemitir. fiyatlarndaki Ayrca hzl bor dinamiklerinin kresel srdrlebilirlii ve olas mali konsolidasyonun etkilerine ynelik belirsizlikler srmektedir. te yandan, petrol artlar da bymeyi yavalatma potansiyeli tamaktadr. Btn bu unsurlar, kresel ekonominin toparlanma hzna ilikin aa ynl riskleri canl tutmaktadr. Gelimi lkelerde ngrlenden daha uzun sreli bir yava byme dneminin yaanmas, bir yandan d talebimize ilikin aa ynl riskleri beslerken dier yandan lkemize ynelik ksa vadeli
8 Enflasyon Raporu 2011-II
sermaye akmlarnn gl kalma olasln gndemde tutmaktadr. Byle bir senaryonun gereklemesi durumunda dk bir politika faizi, yksek zorunlu karlk oranlar ve geni bir faiz koridorundan oluan politika bileimi uzun sre uygulanabilecektir. Gelimi lke ekonomilerindeki sorunlarn daha da derinlemesi ve yurt ii iktisadi faaliyetin durgunluk srecine girmesi halinde ise btn politika aralarnn geniletici ynde belirlenmesi sz konusu olabilecektir. Kresel ekonomiye ilikin aa ynl riskler devam etmekle birlikte yukar ynl riskler de giderek nem kazanmaktadr. Gelimi lkelerde uygulanan olaanst geniletici para politikalarnn kresel iktisadi faaliyet ve kresel enflasyon zerindeki gecikmeli etkileri konusunda nemli belirsizlikler bulunmaktadr. nmzdeki dnemde kresel iktisadi faaliyette beklenenden daha hzl bir toparlanma olmas durumunda gelimi lkelerde enflasyon basklar beklenenden daha erken ortaya kabilecektir. Byle bir senaryonun gereklemesi halinde gerek kresel politika faizlerindeki ykseli gerekse talep ynl enflasyon basks karsnda politika faiz orannn ve zorunlu karlklarn birlikte artrlmas gndeme gelebilecektir. Petrol ve dier emtia fiyatlarnn seyrine dair belirsizlikler devam etmektedir. nmzdeki dnemde emtia fiyatlarndaki artlarn srmesi ve bu durumun orta vadeli enflasyon hedeflerine ulalmasn tehdit etmesi halinde baz senaryoda ngrlene kyasla daha erken bir tarihte ilave parasal sklatrmaya balanabilecektir. Bununla birlikte, emtia fiyatlarndaki hzl artlar ayn zamanda cari dengeyi de bozacandan, politika tepkisi verilirken makro finansal riskler de gzetilecektir. Dolaysyla, uygulanacak politika bileiminin ierii d talep, sermaye akmlar ve kredi genilemesi gibi dier unsurlarn grnmne gre farkllaabilecektir. TCMB, para politikas stratejisini olutururken maliye politikasna ilikin gelimeleri yakndan takip etmeye devam edecektir. Raporda baz senaryoda yer alan enflasyon tahminleri bte harcamalarnn milli gelire orannn OVP ile uyumlu bir erevede seyredeceini varsaymaktadr. Mali duruun sz konusu ereveden belirgin olarak sapmas ve bu durumun orta vadeli enflasyon grnmn olumsuz etkilemesi halinde para politikas duruunun da gncellenmesi sz konusu olabilecektir. Mevcut konjonktrde i ve d talep arasndaki ayrmaya bal olarak artan cari an getirdii risklerin snrlanmas bakmndan kamu tasarruflarnn artrlmas, dolaysyla mali disiplinin srdrlmesi byk nem tamaktadr. OVP projeksiyonlarndan daha gl seyreden
iktisadi faaliyetin salad ek vergi gelirlerinin tasarruf edilmesi, fiyat istikrarna ve finansal istikrara dair riskleri azaltaca gibi yeni politika bileiminin etkinliini de artracaktr. nmzdeki dnemde para politikas fiyat istikrarnn kalc olarak tesis edilmesine odaklanmaya devam edecektir. Bu srete TCMB ve dier kurumlarca finansal istikrara ynelik alnan nlemlerin enflasyon grnm zerindeki etkileri de dikkatle deerlendirilecektir. Orta vadede mali disiplinin srdrleceine dair taahhtlerin yerine getirilmesi ve yapsal reform srecinin glendirilmesi, lkemizin kredi riskindeki greli iyilemeye katkda bulunarak makroekonomik istikrar ve fiyat istikrarn destekleyecektir. Mali disiplinin devam ayn zamanda para politikasnn hareket alann geniletecek ve faizlerin dk dzeylerde kalc olmasn salayarak toplumsal refah destekleyecektir. Bu erevede, OVPnin ve Avrupa Birliine uyum ve yaknsama srecinin gerektirdii yapsal dzenlemelerin hayata geirilmesi konusunda atlacak admlar byk nem tamaktadr.
10
2. Uluslararas Ekonomik Gelimeler

2011 ylnn ilk eyrei itibaryla kresel ekonomideki toparlanma ngrld ekilde devam etmektedir. Gelimi lkelerde kamu harcamalar ve stok birikiminin katks yavalarken zel kesim talebindeki toparlanmann katksyla byme eiliminin korunduu gzlenmektedir. Gelimekte olan lkelerde ise hzlanan sermaye akmlarnn da katksyla i talep kaynakl byme eilimi devam etmektedir. Kresel iktisadi faaliyete ilikin beklentiler olumlu seyretmekle beraber, risk faktrleri nemini korumaktadr. Avrupada bor sorunu yaayan lkelerin borlarn yeniden yaplandrma olaslnn giderek artmas ve jeopolitik sorunlarla ykselen ham petrol fiyatlar byme zerinde tehdit oluturabilecek unsurlardr. Bunlara ek olarak, nmzdeki dnemde gelimi lkelerde miktarsal genileme srecinin sonuna gelinmesi, gelimekte olan lkelere ynelen sermaye akmlarn yavalatabilecek bir gelime olarak deerlendirilmektedir. ABDde 2010 yl drdnc eyrek bymesinin yksek ve byk lde zel sektr nihai talebi kaynakl gereklemesi olumlu karlanmtr. 2011 yl ilk eyreinde aklanan nc gsterge niteliindeki verilerin beklenenden olumlu gelmesi ve istihdam artlarnn hzlanmas son aylk dnemde gzlenen dier pozitif gelimelerdir. Bu gelimeler sonrasnda baz ABD Merkez Bankas (Federal Reserve Bank-Fed) yetkilileri, ikinci parasal genileme paketinin erken sonlanmas ve para politikasnda sklatrmann ne ekilmesi gerektiini vurgulasa da, 15 Mart tarihli son Fed toplants tutanaklar, paketin planland ekilde tamamlanacan ortaya koymutur. Bylece, ABDde ilk faiz artnn 2011 yl sonlarnda gerekleecei beklentisi korunmutur. Euro blgesinde yln son eyreinde zel tketim harcamalarnn bymeye katks artarken, sabit yatrm harcamalar negatif katkda bulunmutur. nc gstergeler lml byme eiliminin yln ilk eyreinde de devam ettiine iaret etmekte, blge lkeleri performanslar arasndaki farkllama ise devam etmektedir. Avrupa Finansal stikrar Fonu (EFSF)nun fiili olarak kullanabilecei kaynaklarnn artrlm olmas, rlanda bankaclk sektr stres testlerinin yeni sermaye desteine ihtiya duyulmadn ortaya koymas ve spanyann almakta olduu tedbirler sonucu dier lkelerden ayrma sinyalleri vermesi olumlu olarak deerlendirilmektedir. te yandan, Portekizin uluslararas yardm arsnda bulunmas, evre lkelerin yapsal sorunlar ve alnan
yardmlara ramen borlarn yeniden yaplandrlacana ilikin endielerin devam, kalc bir kriz mekanizmas olarak dnlen Avrupa stikrar Mekanizmas (ESM)nn tasarmna ilikin grmelerin sonulandrlamam olmas blge bymesi ve kresel risk itah zerinde aa ynl risk oluturmaktadr. Gelimekte olan lkelerdeki byme performans gl seyrini son aylk dnemde de srdrrken enflasyon basksnn daha da belirginlemesi para politikasnda sklatrma eilimlerinin beklentilerden daha nce ve daha gl bir ekilde gerekleebileceine iaret etmektedir. Gelimekte olan lkeler asndan en nemli risk unsuru, rekabet gc kayb ve kredi genilemesini beraberinde getiren gl sermaye girileridir. lgili lke merkez bankalarnn youn sermaye akmlarnn olas olumsuz etkilerini snrlayabilmek iin makro risk azaltc tedbirlere bavurduklar gzlenmektedir. Emtia fiyatlar son aylk dnemde de nemli bir belirsizlik unsuru olmaya devam etmitir. Enerji ve deerli metal fiyatlarn ykselten esas unsur Orta Dou ve Kuzey Afrikadaki siyasi sorunlar olduundan, bu sorunlarn hafiflemesiyle sz konusu rn fiyatlarnda d gereklemesi mmkn grnmektedir. Ancak baz emtia rnlerinde, gerek arz kstlar gerekse de talep art nedeniyle, fiyatlar zerindeki yukar ynl basklarn srecei ve bu durumun enflasyon gelimelerini olumsuz etkilemeye devam edecei dnlmektedir.
2.1. Kresel Byme

Son aylk dnemde kresel iktisadi faaliyetteki toparlanmann devam ettii gzlenmektedir. Toparlanma srecine daha ge balayan gelimi lkelerde kriz ncesi byme oranlarna ulalm olmasna ramen, 2010 ylnn son eyrei itibaryla iktisadi faaliyetin kriz ncesi seviyesinin altnda kald dikkat ekmektedir. Gelimekte olan lkelerde ise gl byme eilimi srmektedir. te yandan, lkelerin Trkiye ihracat iindeki paylar ile arlklandrlm kresel retim endeksi yln drdnc eyreinde de kriz ncesi seviyesinin altnda kalmaya devam etmitir. Trkiyenin ihracatnda byk arla sahip gelimi lkelerdeki toparlanmann devam halinde, ihracat arlkl kresel retim endeksinin 2011 ylnn ikinci eyreinde kriz ncesi seviyesini gemesi beklenmektedir(Grafik 2.1.1, Grafik 2.1.2).
12
Grafik 2.1.1.
Toplulatrlm Byme Oranlar*
(Yzde Deiim, Yllk) Gelimi lkeler 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 123412341234123412341234123412341234 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
* Toplulatrma yaplrken lkelerin kresel GSYH iindeki paylar kullanlmtr. Kaynak: Bloomberg, TCMB.
Grafik 2.1.2.
hracat ve GSYH Arlkl Kresel retim Endeksleri
(19961=100) Gelimekte Olan lkeler 155 153 151 149 147 145 143 141 139 137 135 133 131 129 2006 2007 Kresel, GSYH Arlkl Kresel, hracat Arlkl G, GSYH Arlkl
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2008 2009 2010 2011
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
Gelimi lkelerde istihdam artlar hzlanm olsa da isizlik oranlar kriz ncesi seviyelerin halen ok zerinde seyretmekte ve byme zerinde risk oluturmaya devam etmektedir (Grafik 2.1.3). ABD isizlik oranlarnn Kasm ayndan itibaren, snrl da olsa, d eilimi sergilemesi olumlu bir gelime olarak deerlendirilmektedir. Dier taraftan, ABD emlak fiyatlarnda aa ynl eilimin devam ettii dikkat ekmektedir (Grafik 2.1.4).
Grafik 2.1.3.
Gelimi lkeler sizlik Oranlar
(Yzde) ABD 11 Euro Blgesi 225 200 175 7 150 5 3 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 125 100 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Grafik 2.1.4.
ABD Emlak Fiyat Endeksleri
S&P Case Schiller FHFA Moody's Ticari Gayrimenkul
Kaynak: Bloomberg.
Kaynak: Bloomberg.
2011 yl ilk eyreine ilikin en gncel veri olan JP Morgan Kresel PMI endeksleri ntr seviyenin zerinde seyretmeye devam etmitir (Grafik 2.1.5). ABD ekonomisine ilikin PMI ana endeksinin son yllarn en yksek seviyesine ulamas, yln ilk eyreinde bymenin gl olacan yanstmaktadr. Sk maliye politikalarna ve evre lkelerde finansal ve mali sorunlarn devam etmesine ramen euro blgesi imalat sanayi PMI endeksinin de yksek seviyesini koruduu gzlenmektedir. Benzer ekilde, in PMI ana endeksi de ntr seviyenin
zerinde
gerekleerek,
inin
hzl
bymesini
srdreceine
iaret
etmektedir(Grafik 2.1.6).
Grafik 2.1.5.
JP Morgan Kresel PMI Endeksleri
malat Sanayi 65 60 55 50 45 40 35 30 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Hizmetler 65 60 55 50 45 40 35 30 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Grafik 2.1.6.
PMI Endeksleri
ABD Euro Blgesi in
Kaynak: Bloomberg.
Kaynak: Bloomberg.
Consensus Forecasts blteninde sunulan kresel byme tahminleri incelendiinde, 2011 yl sonuna ilikin tahminlerin yksek seviyelerini koruduu dikkat ekmektedir. Japonyada yaanan doal felaketler ve ABDdeki ar k koullar kaynakl retim kesintileri nedeniyle tahminler Ocak Enflasyon Raporu dnemine kyasla snrl miktarda aa ynl gncellenmi olsa da, 2012 yl iin beklentilerin olumlu seyrettii gzlenmektedir. Japonya iin 2011 yl byme tahmini depremin etkisiyle nemli lde drlm, buna bal olarak Asya Pasifik blgesi byme tahminleri aa ynl gncellenmitir (Tablo 2.1.1).
Tablo 2.1.1.
Byme Tahminleri (Yllk Yzde Deiim)
2011 Ocak Dnya ABD Euro Blgesi Japonya in Dou Avrupa Latin Amerika Asya Pasifik
Kaynak: Consensus Forecasts.
2012 Nisan 3,3 2,9 1,7 0,3 9,3 4,1 4,2 4,8 Nisan 3,7 3,3 1,7 2,7 8,9 4,3 4,2 5,7
3,4 3,2 1,5 1,2 9,2 3,9 4,1 5,1
2.2. Emtia Fiyatlar

2011 ylnn ilk eyreinde, kresel emtia fiyatlar art eilimini srdrmtr. Enerji fiyatlar, Kuzey Afrika ve Orta Doudaki sorunlar nedeniyle 2008 yl Austos ayndan bu yana en yksek seviyelerine ulaan petrol fiyatlarna bal olarak hzl bir ekilde artmtr. Blgedeki siyasi alkantlar deerli metal fiyatlarnn da tarihi zirve deerlerine ulamalarna neden olmutur. Tarm
fiyatlarnn son aylk dnemde gsterdii art ise Ocak Enflasyon Raporu dnemine kyasla olduka snrl kalmtr. Ayn dnemde endstriyel metal fiyatlar da ykseliini srdrm, ancak art oranlarnda Ocak Enflasyon Raporu dnemine kyasla gerileme gzlenmitir (Grafik 2.2.1 ve Grafik 2.2.2).
Grafik 2.2.1.
S&P Goldman Sachs Emtia Fiyatlar Endeksleri*
Genel Metal Deerli Metal Enerji Tarm 140 120 100 80 60 40 0109 0709 0110 0710 0111 0711 0112 0709 0110 0712
Grafik 2.2.2.
Ham Petrol (Brent) Fiyatlar
(ABD Dolar/Varil) Gerekleen 1-4 Ocak 1-8 Nisan
180 150 120 90 60 30 0108
0708
0109
0709
0110
0710
*Ocak 2008 ortalamas 100 olarak alnmtr. Kaynak: Goldman Sachs.
0111
Kaynak: Bloomberg.
OPEC
lkelerinin
yksek
atl
kapasitelerine
ramen
retimlerini
artrmamalar ham petrol fiyatlar zerinde bask unsuru oluturmaktadr (Grafik 2.2.3). Orta Dou ve Kuzey Afrikada gerekleen siyasi sorunlar ise gerek retim kesintileri gerekse artan belirsizlik ortam nedeniyle fiyatlardaki art eilimini belirginletirmektedir. Dier taraftan, ABD Enerji Bakanl tahminlerine gre arzn yetersiz kalmas sonucu 2010 yl ortasnda balayan stoklardaki gerileme eiliminin 2011 yl boyunca srmesi beklenmektedir (Grafik 2.2.4). Jeopolitik gerginliklerin sona ermesi durumunda fiyatlarda gerileme beklenmesine ramen, mevcut OPEC davrannn sz konusu dleri snrlama potansiyeli bulunmaktadr.
Grafik 2.2.3.
OPEC Kapasite, Kota ve retim Gelimeleri
(Milyon Varil) 34 32 30 28 26 24 22 0104 0704 0105 0705 0106 0706 0107 0707 0108 0708 0109 0709 0110 0710 0111 Kapasite Kota retim
Grafik 2.2.4.
OECD Ham Petrol Stoklar*
(Milyon Varil) 2800 2750 2700 2650 2600 2550 2500 2450 2400 0104 0704 0105 0705 0106 0706 0107 0707 0108 0708 0109 0710 0111 0711
Kaynak: Bloomberg.
* ubat 2011 tarihinden sonraki deerler tahmindir. Kaynak: ABD Enerji Bakanl.
15
Tarm fiyatlarndaki artlarn snrl kalmasnda en nemli unsur, ABD Tarm Bakanl'nn 2011 yl dnem sonu buday stok tahminini azalan tketim tahminlerinin yan sra olumlu arz gelimeleri erevesinde yukar ynl gncellemesi olmutur. Ancak budaydaki olumlu grnmn msr ve pamuk gibi dier nemli tarm rnlerine yansmad dikkat ekmektedir (Tablo 2.2.1).
Tablo 2.2.1.
Tarm rnleri retim, Tketim ve Stok Tahminleri
2008/2009 BUDAY (milyon ton) Balang Stoku retim Tketim Dnem Sonu Stoku MISIR (milyon ton) Balang Stoku retim Tketim Dnem Sonu Stoku PAMUK (milyon balya) Balang Stoku retim Tketim Dnem Sonu Stoku
Kaynak: ABD Tarm Bakanl.
2009/2010
2010/2011 Ocak Nisan 197,4 645,8 665,3 178,0 147,1 816,0 836,1 127,0 43,9 115,5 116,6 42,8 197,9 647,2 662,3 182,8 145,8 814,9 838,3 122,4 44,0 114,5 117,1 41,6
124,8 684,2 641,7 167,2 131,4 798,4 781,9 147,8 60,7 107,1 110,0 60,5
167,2 682,6 652,5 197,3 147,8 812,4 815,7 144,5 60,5 101,3 118,5 43,8
2.3. Kresel Enflasyon

Kresel toparlanmann devam etmesine ve emtia fiyatlarnda sregelen art eilimine paralel olarak, kresel lekte tketici enflasyon oranlar yln ilk eyreinde ykselmeye devam etmitir (Grafik 2.3.1 ve Grafik 2.3.2). ekirdek enflasyon oranlarnda ise gelimi lkelerde tarihsel olarak dk dzeyler korunurken gelimekte olan lkelerde belirgin bir art gzlenmitir.
Grafik 2.3.1.
Gelimi ve Gelimekte Olan lkeler Tketici Fiyat Enflasyonu
(Yllk Yzde Deiim)
Grafik 2.3.2.
Gelimi ve Gelimekte Olan lkeler ekirdek Tketici Fiyat Enflasyonu (Yllk Yzde Deiim)
G 5 4 3 2 1 0 0107 0707 0108 0708 0109 0709 0110 0710 0111 GO
G 10 8 6 4 2 0 -2 0107 0707 0108 0708 0109 0709
GO
0110
0710
0111
Kaynak: Bloomberg, Datastream, TCMB.
16
2011 yl sonuna ilikin kresel enflasyon tahmini Nisan aynda Ocak Enflasyon Raporu dnemine kyasla belirgin bir ekilde yukar ynl gncellenmitir (Tablo 2.3.1). nmzdeki dnemde daha gl bir byme performans sergilemesi beklenen gelimi lkelere ilikin enflasyon beklentilerinin nemli oranda ykseldii dikkat ekmektedir. te yandan, gelimekte olan lkelere dair enflasyon tahminlerindeki yukar ynl gncellemenin daha snrl olduu gzlenmektedir.
Tablo 2.3.1.
Enflasyon Tahminleri
(Yllk Yzde Deiim) 2011 Ocak Consensus Economics Dnya ABD Euro Blgesi Gelimekte Olan lkeler Dou Avrupa Latin Amerika Asya Pasifik
Kaynak: Consensus Forecasts.
Nisan 3,4 2,7 2,4 6,3 7,5 3,3
2,8 1,7 1,8 6,0 7,1 2,8
2.4. Finansal Koullar ve Risk Gstergeleri

Son aylk dnemde, finansal piyasalarn arlkl olarak, Avrupa evre lkelerinde yaanan bor krizi ve olumlu gerekleen makroekonomik gelimelere tepki vermi olduu gzlenmitir. 11 Mart tarihinde gerekleen Japonya depremi ise belirsizlik ortam yaratarak, ksa sreli de olsa risk itahnda gerilemelere neden olmutur. Aklanan olumlu veriler risk itahnda iyilemeye neden olurken, dier yandan enflasyonist basklar artm ve Avrupa Merkez Bankas (European Central Bank-ECB) kriz sonras dnemde ilk faiz artrmna bavurmutur. Paralel bir ekilde, Fedin parasal sklatrma tedbirlerine daha erken bavurmas gerektii tartmalar da glenmitir. Bu gelimeler, nmzdeki dnemde iten faktrlerin nceki dnemlere kyasla daha snrl etkide bulunacan ve gelimekte olan lkelere ynelik sermaye akmlarnn zayflayabileceini dndrmektedir. Kresel risk itah endeksleri dnem iinde euro blgesi bor krizi gelimeleri ve Japonyada gerekleen deprem neticesinde gerilemi, ancak aklanan olumlu verilerle toparlanarak, Ocak Enflasyon Raporu dneminde gzlenen deerlere yakn seyretmitir (Grafik 2.4.1).
17
Trkiye Cumhu uriyet Merkez Ban nkas
Grafik 2.4.1. k
Krese Risk tah Ende el eksleri
(Puan) Cr redit Suisse Risk ta Endeksi ah 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 0808 1208 0409 0809 1209 0410 0810 1210 0408 0411 VIX (sa eksen - ters evrilmi) X 0 15 30 45 60 75 90
Kaynak Bloomberg. k:
Euro blgesinde bor so o orunu yaay yan lkeler rin borlarn yeniden n yaplandrp yaplandr rmayacakla 2011 ylnn ilk eyre ar inde en o tartlan ok u borlanma fa aizleri dnem boyunca y m ykselmitir. konu olmu, sz konusu lkelerin b Portekiz ya aad siyasi bunalmn da etkisiyle olumsuz pe erformans se ergilemi ve Nisan ayn nn ilk haftasnda ge ici hkme tarafnda uluslarar et an ras destek arsnda bulunulmu utur. spany almakta olduu te ya edbirlerle so aylk on dnemde dier lkel lerden ayr masna ra men, lke bankaclk sektrnn Portekizde alacak pozisyonun un yksekli tedirginlik yaratmak eki i ktadr. Esas olarak bankaclk sek ktr kayna akl sorunlarl kar kar la rya kalan rlandada yenilenen stres testleri sonularnn beklentiler paralelinde gereklee n e erek yeni bir sermaye katksna gerek g duy yulmadna iaret et tmesi nem mli olumlu gelimelerd den birisi olmutur. Yln ilk eyre n inde keskin bir ekild e ykselen rlanda ba ankaclk sekt tr CDS ora anlar, stres testleri sonu ularnn ak klanmasyla yerini gerillemeye bra aksa da, y ksek seviye elerini korum mutur (Graf 2.4.2 ve fik Grafik 2.4.3 3).
Grafik 2.4.2 2.
Seilmi lke Tahvillerinin Alm man Tahvilleriyle G Getiri Fark (10 Yl Va adeli, Baz Puan)
1200 1000 800 600 400 200 0 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411 Yunanistan rlanda Portekiz spanya
Grafik 2.4.3. k
Seilmi lke Hkmet ve Bankaclk Se ektr CDS Oranla (5-yl, Baz Puan)* ar
1400 1200 1000 800 600 400 200 0 0 200 400 600 800
Bankaclk Ke esimi CDS oran spanya rlanda Portekiz P Yunanistan lke CDS oran 2011 1.eyrek 1 0 2010 4.eyrek
1000
1200
1400
erg. Kaynak: Bloombe
*Dnem ortalamalar. Bankaclk sektr CDS oranlarn o k nda Yunanistan iin Alpha Bank, Portekiz iin Banco Comercial, rlanda iin Allied Irish, n spanya i BBVA verileri kullanlmtr. in Kaynak: Bloomberg. B
18
Kresel risk itahndaki gelimelere paralel olarak hisse senedi piyasalar inili kl bir seyir izlemi, gelimekte olan lke piyasalar son aylk dnemi snrl bir artla kapatmtr (Grafik 2.4.4). Gelimekte olan lkelerin risk primleri bir nceki eyree kyasla belirgin bir deiiklik sergilemezken, 2010 yl son eyreinde deer kaybetme eilimi sergileyen sz konusu lke kurlarnda yeniden deer kazanma eilimi hakim olmutur (Grafik 2.4.5).
Grafik 2.4.4.
Kresel Hisse Senedi Piyasalar Gelimeleri (Puan)
MSCI - Gelimekte Olan lkeler 300 250 200 150 100 100 50 0108 0708 0109 0709 0110 0710 0111 90 80 0408 0808 1208 0409 0809 1209 0410 0810 1210 0411 0213 MSCI - Gelimi lkeler 140 130 120 110 400 200 0
Grafik 2.4.5.
Gelimekte Olan lke Kur* ve Risk Primi Gstergeleri

Bileik Kur Sepeti (1 ABD dolar ve 1 euro) EMBI+ (baz puan, sa eksen)
1000 800 600
Kaynak: Credit Suisse, Bloomberg.
*Gelimekte olan lke para birimlerinin 1 ABD dolar ve 1 eurodan oluan sepet karsndaki deerlerinin basit ortalamasdr. Haziran 2007 deeri 100 olmak zere, kur grafiindeki art gelimekte olan lkelerin paralarnda deer kaybna iaret etmektedir. Kaynak: Bloomberg.
2010 yl sonlarnda ABDde uygulamaya konulan ikinci genileme paketinin ardndan, beklentilerin aksine, art eilimine giren uzun vadeli faizler son aylk dnemde belirgin bir deiiklik sergilememi, yl sonunda seyrettii seviyelerde kalmtr (Grafik 2.4.6). Benzer bir ekilde ABDde politika faizine ilikin beklentiler nemli bir deiiklik sergilememi, ilk politika faiz artnn 2011 yl sonlarnda gerekleecei beklentisi korunmutur (Grafik 2.4.7).
Grafik 2.4.6.
ABD Hazine Tahvil Getiri Erisi
(Yzde) 31 Aralk 2,5 2,5 2 2,0 1,5 1 0,5 0 1-ay 3-ay 6-ay 1-yl 2-yl 5-yl 1,5 1,0 0,5 0,0 0511 0811 1111 0212 0512 0812 1112 7 Nisan
Grafik 2.4.7.
Fed Ak Piyasa Komitesi (FOMC)Faiz Oran Beklentileri (Yzde)
2 Nisan 2010 28 Ocak 1 Nisan 31 Aralk 25 ubat
Kaynak: Bloomberg.
Kaynak: Bloomberg.
19
Fed Kredi Eilim Anketi sonular ise kredi koullarnn gevemeye devam ettiine iaret ederken, kriz sonras dnemde ilk kez kredi talebinde art olduu saptanmtr(Grafik 2.4.8). ECB Kredi Eilim Anketine gre ise kredi koullarndaki sklamann sona erdii, kredi talebindeki art eiliminin de devam ettii gzlenmektedir (Grafik 2.4.9).
Grafik 2.4.8.
ABD Kredi Eilim Anketi*
(Yzde) Kredi koullar, byk/orta firma Kredi koullar, kk firma Talep, byk/orta firma Talep kk firma
Grafik 2.4.9.
Euro Blgesi Kredi Eilim Anketi*
(Yzde) Kredi koullar, kk/orta firma Kredi koullar, byk firma Talep, kk/orta firma Talep, byk firma
90 70 50 30 10 -10 -30 -50 -70 -90 2003 2004
70 50 30 10 -10 -30 -50 2003 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2005
2006
2007
2008
2009
2010
*Kredi koullarnda yukar ynl hareketler sklamaya iaret etmektedir. Kaynak: Fed.
Kaynak: ECB.
2.5. Kresel Para Politikas Gelimeleri

Getiimiz eyrek para politikas gelimeleri incelendiinde, gelimi lkelerde politika faizlerinin tarihsel olarak dk seviyelerini koruduu, ancak miktarsal geveme srecinin sonuna gelindii sinyalleri dikkat ekmitir. Gelimekte olan lkeler ise bir yandan sermaye hareketlerine kar makro risk azaltc tedbirleri kullanrken dier yandan politika faizlerinde normalleme srecine girmitir (Tablo 2.5.1). G3 lkelerinde 2008 ylnda balam olan para politikasnda miktarsal geveme sreci getiimiz eyrekte de devam etmitir. Ancak, olumlu gelen veriler nda ABD ve Avrupa Merkez Bankalar geniletici para politikas uygulamalarnn sonuna yaklaldna dair sinyaller vermi; Japonya ise, meydana gelen depremin ykc etkilerini telafi etmek amacyla para politikasn gevetmitir. Gelimekte olan lkeler ise, gelimi lkelerde uygulanan ek miktarsal genileme paketlerinin ekonomileri zerindeki potansiyel etkilerini snrlamak iin balam olduklar miktarsal sklatrma srecine yln ilk eyreinde de devam etmitir. Gelimi lkelerde uygulanan sz konusu politikalara bal olarak artan kresel likidite neticesinde, gelimekte olan lkelere ynelen youn sermaye giriinin, gerek finansal istikrar gerekse orta vadeli enflasyon grnm
20
2011
zerindeki olumsuz etkilerini snrlamak iin birok gelimekte olan lke sermaye kontrolleri uygulamaya devam etmitir. Latin Amerika ve Asya Pasifik lkelerinin bu uygulamada ba ektii gzlenmitir. Ayrca, kredi kanalnn etkin bir ekilde almasna yardmc olmak amacyla kriz sresince drlm olan zorunlu karlk oranlarnn artrlmasna yln ilk eyreinde de devam edilmi, bylelikle para politikas durular sklatrlmtr (Tablo 2.5.1).
Tablo 2.5.1.
Gelimekte Olan lkelerde Para Politikas Uygulamalar
Politika Faizlerinde Deiim Ocak'11 Brezilya LATN AMERKA ili Kolombiya Peru in Hindistan Endonezya ASYA PASFK Kore Malezya Tayvan Tayland Macaristan CEEMEA srail Polonya Trkiye
Kaynak: lke merkez bankalar.
Makro Risk Azaltc Tedbirler Zorunlu Karlk Oranlarnda Deiim Sermaye Kontrolleri Rezerv Biriktirme
ubat'11 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0 -
Mart'11 0,5 0,5 0,25 0,25 0,25 0,25 0,125 0,25 0,5 0 -
0,5 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 -0,25
Ocak Enflasyon Raporu dneminde, gelimi lke merkez bankalarnn politika faizlerinde normalleme srecini teledikleri bir grnm esas alnmt. Bu grnm ile uyumlu olarak yln ilk eyreinde gelimi lke merkez bankalar ounlukla politika faizlerini bulunduklar dzeylerde tutmaya devam etmitir (Grafik 2.5.1). Nitekim, politika faizlerine ilikin toplulatrlm endekslere gre gelimi lkelerin bileik faizleri getiimiz eyrekte de yatay seyretmeye devam etmitir (Grafik 2.5.3). Gelimekte olan lkelerde ise, makro risk azaltc tedbirler kullanlmasnn yan sra, artan enflasyonist bask neticesinde, yln ilk eyreinde politika faizleri de artrlm, dolaysyla para politikalar daha da sklatrlmtr (Grafik 2.5.2). Bylece, gelimekte olan lkelerin bileik faiz oranlar bir nceki eyree gre 0,5 puan artarak Mart ay sonu itibaryla yzde 6,5 olarak gereklemitir (Grafik 2.5.4).
21
Grafik 2.5.1.
Gelimi lkelerin Politika Faiz Oranlarndaki Deiimler: Eyll 2007 - Mart 2011* (Baz Puan)
Eyll 2007 - Aralk 2010 200 100 0 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 ek Cum. Norve Yeni Zelanda Gney Kore Euro Blgesi Avustralya Kanada ngiltere Japonya sve srail ABD Ocak 2011 - Mart 2011
Grafik 2.5.2.
Gelimekte Olan lkelerin Politika Faiz Oranlarndaki Deiimler: Eyll 2007 - Mart 2011* (Baz Puan)
Eyll 2007 - Aralk 2010 200 0 -200 -400 -600 -800 -1000 -1200 -1400 Peru Endonezya 0910 Polonya Tayland Macaristan Romanya Meksika Trkiye Malezya Kolombiya Gney Afrika Brezilya 0111 Rusya ili Ocak 2011 - Mart 2011
* Mart 2011 sonu itibaryla. Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.
Grafik 2.5.3.
Gelimi lkeler Politika Faiz Oran
(Yzde)
Grafik 2.5.4.
Enflasyon Hedeflemesi Yapan Gelimekte Olan lkeler Politika Faiz Oran
(Yzde) Gelimekte Olan lkeler Trkiye
4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 0106 0506 0906 0107 0507 0907 0108 0508 0908 0109 0509 0909 0110 0510 0910 0111
20 18 16 14 12 10 8 6 4 0106 0506 0906 0107 0507 0907 0108 0508 0908 0109 0509 0909 0110 0510
Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.
Gelimi
lke
merkez
bankalarnn
nmzdeki
dnemde
politika
faizlerinde normalleme srecine balayacaklarna dair alglamalar bir nceki Rapor dnemine gre glenmitir. Getiimiz eyrekte olumlu seyreden byme ve isizlik verilerine ve art eilimine giren ekirdek enflasyona bal olarak, ABD Merkez Bankasnn genileyici para politikas uygulamalarnn sonuna gelindiine ve 2011 yl ierisinde faiz artrmlarna balayacana dair alglamalar glenmitir. Benzer ekilde, Avrupa Merkez Bankas da, yzde 2nin zerinde seyreden enflasyonu kontrol altnda tutmak amacyla Nisan aynda 0,25 puanlk art yapmtr. Gelimi lkelerde faiz artrm beklentilerinin ne ekilmi olmas, bollaan kresel likidite neticesinde youn sermaye giriine maruz kalan ve sermaye girilerinin daha da hzlanmasndan endie ederek faizlerini ykseltmekten kanan gelimekte olan lkelerin birounun
22
Trk kiye Cumhuriyet Merkez Bankas
nmzde dnem fa artna g eki aiz gidecei yn nndeki alglamalar g lendirmitir (Grafik 2.5. .5).
Grafik 2.5.5.
(Baz Puan) 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Peru in Endonezya Tayland ek C. Meksika Gney Kore G K Polonya Euro B. Kolombiya G. Afrika Kanada Japonya Brezilya ngiltere Filipinler Trkiye ABD ili Gelimi lkele er Latin Amerika Blgesi Asya Pasifik Blgesi k CEEMEA
Politika Faiz Deiim Bek klentileri
Mevcut Seviye
Kaynak: Bloomberg.
2011 4
23
24
3. Enflasyon Gelimeleri
3.1. Enflasyon
2011 yl ilk eyreinde tketici fiyatlar yzde 1,57 orannda artm ve yllk enflasyon yzde 3,99 oranyla tarihsel olarak dk dzeylere gerilemitir. Yllk enflasyonda kaydedilen belirgin azalta, 2010 yl Ocak aynda yrrle giren (akaryakt, alkoll iecek ve ttn rnlerini kapsayan) vergi dzenlemelerinin oluturduu baz etkisinin ortadan kalkmas ve ilenmemi gda fiyatlarna bal gelimeler n plana kmtr. Bu dnemde retici fiyatlar kaynakl basklar glenirken, toplam talep koullarnn enflasyona d ynnde verdii destek nceki dnemlere kyasla azalmtr. Temel (ekirdek) enflasyon gstergelerinde yllk enflasyon art kaydetmekle birlikte dk oranl seviyelerini korumutur. Alt gruplar baznda bakldnda, temel mal dnda kalan kalemlerde fiyatlarn eyreklik deiim oranlarnn gemi yllar ortalamasnn altnda kald grlmtr (Grafik 3.1.1). Gda enflasyonu, ilenmemi gda fiyatlarnn 2010 ylnn son eyreindeki keskin dzeltmenin ardndan bu eyrekte de dk oranl bir art kaydetmesiyle, yavalama gstermitir. Enerji fiyatlar uluslararas enerji fiyatlar ile dviz kuru gelimelerinin yansmalaryla bu eyrekte ykseli kaydetse de, art oran tarihsel ortalamalarn altnda kalmtr. Uluslararas emtia fiyatlarndaki keskin ykselilerin ve Trk lirasndaki deer kaybnn yurt ii fiyatlar zerindeki etkisi en belirgin olarak temel mal fiyatlarnda hissedilmitir. Sz konusu etkilere istinaden temel mal grubunda yllk enflasyon ykselirken, bu grubun tketici enflasyonuna olan katks 1 puana ulamtr (Grafik 3.1.2). Belirginleen maliyet ynl basklara ramen, bu dnemde hizmet fiyatlar yllk
enflasyonunda snrl bir gerileme gzlenmitir. Bu durum, talep koullarnn enflasyon zerinde yukar ynl bask oluturacak bir dzeye ulamad ynnde sinyal vermektedir.
25
Grafik 3.1.1.
Gruplar tibaryla TFE
(Birinci eyrek Yzde Deiim) 2006-2010 Ortalamas 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 Gda Enerji Ttn ve Temel Hizmet Altn*** Mallar* TFE 2011
Grafik 3.1.2.
Yllk TFE Enflasyonuna Katk
Temel Mallar* 14 12 10 8 6 4 2 0 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0710 0311 0111 Ttn ve Altn*** Hizmetler Gda ve Enerji**
*Temel Mallar: Gda, enerji, alkoll iecekler ve ttn ile altn dnda kalan mallar. **Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji. ***Ttn ve Altn: Alkoll iecekler ve ttn rnleri ile altn. Kaynak: TK, TCMB.
Gda fiyatlar yllk art oran ilk eyrekte 3,55 puan ile kayda deer bir oranda azalarak yzde 3,47ye gerilemitir. Bylelikle, grup fiyatlar Ocak Enflasyon Raporunda varsaylan patikaya kyasla daha dk seyretmitir. Bu gelimede ilenmemi gda fiyatlarnda devam eden dzeltme eilimi belirleyici olmutur (Grafik 3.1.3). Bu dnemde taze meyve-sebze fiyatlar azal eilimini srdrerek bir nceki yl seviyesine gerilemitir (Grafik 3.1.4). Buna ek olarak, alnan ithalat tedbirlerinin sregelen etkisiyle krmz et fiyatlarndaki aa ynl seyir devam etmitir (Grafik 3.1.4).
Grafik 3.1.3.
lenmemi Gda ve Tketici Fiyatlar
lenmemi Gda Fiyatlar 240 220 200 180 160 140 120 100 0105 0705 0106 0706 0107 0707 0108 0708 0109 0709 0110 0710 0111 (Mevsimsel Etkilerden Arndrlm Fiyat Endeksi) Tketici Fiyatlar 280 260 240 220 200 180 160 140 120 100 80 0105 0705 0106 0706 0107 0707 0108 0708 0109 0709 0110
Grafik 3.1.4.
lenmemi Gda Alt Gruplar ve Tketici Fiyatlar
(Mevsimsel Etkilerden Arndrlm Fiyat Endeksi) Taze Meyve-Sebze Fiyatlar Tketici Fiyatlar Krmz Et Fiyatlar
Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: TK, TCMB.
lenmemi gda fiyatlar zerinde temelde yurt ii kaynakl tarmsal gelimelerin etkisi hissedilirken, uluslararas gda fiyatlarndaki gelimelerin yurt ii fiyatlara yansmas daha ok ilenmi gda fiyatlar kanalyla olmaktadr. Bu dorultuda, ilenmi gda fiyatlarnda uluslararas gda fiyatlar paralelinde art
kaydedilmitir (Grafik 3.1.5). Bunun yannda, Trk lirasnn yakn dnemde deer kaybetmesinin de fiyatlar zerinde olumsuz etkileri olmutur. zellikle ithalat fiyatlarnn nemli lde etkili olduu kat ve sv yalarda fiyat artlar hzlanarak srmtr (Grafik 3.1.6). Uluslararas buday fiyatlarnn gda fiyatlarna yansmas, ekmek ve tahl rnleri fiyatlar kanalyla devam etmitir. te yandan, buday ithalatnda gmrk vergisinin Mays ayna kadar geici olarak kaldrlmas bu gruptaki fiyat artlarn ksmen snrlamtr. lenmi et rnleri fiyatlar ise anlan eyrekte ilenmemi krmz et fiyatlarndaki yavalama sonucunda grece yatay seyretmitir.
Grafik 3.1.5.
Gda Fiyatlar
(Yllk Yzde Deiim) lenmi Gda 35 30 25 20 15 10 5 0,6 0 -5 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311 6,4 lenmemi Gda 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 0307 0607 0907 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311
Grafik 3.1.6.
Seilmi lenmi Gda rnleri Fiyatlar
(Endeks, 2003=100) lenmi Et rnleri Kat ve Sv Yalar Ekmek ve Tahllar
Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: TK, TCMB.
Enerji fiyatlar ilk eyrekte yzde 2,27 orannda artmtr (Tablo 3.1.1). Bu gelimede, byk lde uluslararas petrol fiyatlarndaki art ve Trk lirasndaki zayf seyir nedeniyle ykselen akaryakt fiyatlar etkili olmutur (Grafik 3.1.7). Konut grubunda yer alan kat yakt fiyatlarndaki ykseli eilimi bu dnemde artarak devam ederken, su tarifeleri ve tp gaz fiyatlarnn art orannda yavalama gzlenmitir. Bylelikle, enerji grubu yllk enflasyonu Mart ay sonu itibaryla yzde 7,02 olarak gereklemitir. Son iki eyrekte Trk liras cinsinden petrol fiyatlarnda kaydedilen yksek oranl arta ramen, doalgaz ve elektrik fiyatlarnda henz bir art gzlenmemesi, 2011 yl genelinde enerji fiyatlarna ilikin yukar ynl riskleri canl tutmaktadr (Grafik 3.1.8).
27
Grafik 3.1.7.
Enerji Grubu Fiyatlar
(Endeks, 2003=100) Konut Grubu* Enerji (genel) 240 220 200 180 160 140 120 0307 0607 0907 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311 Akaryakt
Grafik 3.1.8.
Enerji ve TL Cinsinden Petrol Fiyatlar
(Endeks, Aralk 2009=100) Brent (TL) 150 140 130 120 110 100 90 0310 0410 0510 0610 0710 0810 0910 1010 1110 1210 0111 0211 0311 Enerji
*Konut grubunda yer alan enerji kalemleri elektrik, su, doalgaz, tp gaz ve kat yaktlardr. Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: TK, TCMB, Bloomberg.
2010 ylnn ilk eyreinde vergi oranlarndaki arta bal olarak yzde 26,60 orannda artan alkoll iecekler ve ttn grubu fiyatlar bu yln ilk eyreinde sabit seyretmi ve bylelikle bu grubun yllk tketici enflasyonuna yapt katk bu dnemde yaklak 1,4 puan gerilemitir (Grafik 3.1.2).
Tablo 3.1.1.
Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar
( Aylk ve Yllk Yzde Deiim) 2010 III 1,15 1,29 0,43 7,02 13,16 1,69 -2,96 -3,45 -0,34 -1,27 0,73 1,30 1,56 1,83 -2,90 1,19 2011 I 1,57 1,53 2,27 3,77 5,08 2,61 -0,68 -1,08 4,26 0,81 1,67 1,08 1,65 2,28 1,96 1,61
I TFE 1. Mallar Enerji Gda ve Alkolsz ecekler lenmemi Gda lenmi Gda Enerji ve Gda D Mallar Temel Mallar Dayankl Mallar (Altn Hari) Alkoll ecek, Ttn ve Altn 2. Hizmetler Kira Lokanta ve Oteller Ulatrma Haberleme Dier Hizmetler* 3,93 4,50 5,08 7,33 13,40 1,93 1,81 -3,27 1,32 23,22 2,32 0,96 3,30 2,44 3,53 1,76
II -0,32 -0,38 0,21 -6,66 -12,76 -0,62 5,07 6,16 0,36 1,48 -0,17 0,65 2,28 1,32 -6,11 0,27
IV 1,55 1,64 3,98 -0,18 -3,05 2,59 2,21 2,59 -1,06 0,93 1,31 0,98 2,30 1,28 2,23 0,30
Yllk 6,40 7,18 9,96 7,02 8,52 5,68 6,09 1,70 0,26 24,61 4,24 3,96 9,76 7,04 -3,51 3,57
* Kira, lokanta ve oteller, ulatrma ile haberleme hizmetleri dnda kalan hizmetler. Kaynak: TK, TCMB.
Temel mal grubunda yllk enflasyon bir nceki eyree kyasla 2,31 puan artarak yzde 4,01e ykselmitir (Tablo 3.1.2). Mevsimsel etkilerden arndrlm temel mal fiyatlarnda ithalat fiyatlar ve Trk lirasndaki gelimelere bal olarak belirgin bir art kaydedilmitir (Grafik 3.1.9). Bu dnemde, giyim fiyatlarnn yllk art snrl bir oranda ykselirken, dier temel mal fiyatlarndaki yukar ynl eilim dikkat ekmitir (Grafik 3.1.10). Bilhassa ithalatn arlkta olduu dayankl tketim mallar ithalat fiyat ve dviz kuru gelimelerinden belirgin olarak etkilenmitir. zellikle otomobil ve beyaz eya sektrlerinde, gl talebin de
28
katksyla, dviz kurunun etkisi greli olarak daha fazla hissedilmitir. nmzdeki dnemde, temel mal fiyatlarna ilikin en nemli risk, kuma ve hazr giyimde gmrk vergisi oranlarnn Bakanlar Kurulu karar ile ykseltilmesinin giyim sektr enflasyonu zerindeki etkisi olacaktr(Kutu 3.1).
Tablo 3.1.2.
Temel Mal Fiyatlar
( Aylk ve Yllk Yzde Deiim) I Temel Mallar Giyim ve Ayakkab Dayankl Mallar (Altn Hari) Mobilya Elektrikli ve Elektriksiz Aletler Otomobil Dier Dayankl Mallar Dier
Kaynak: TK, TCMB.
II 6,16 23,73 0,36 3,76 -1,01 -0,11 2,17 0,11
2010 III -3,45 -11,90 -0,34 1,77 -0,85 -0,61 -1,81 0,58
IV 2,59 9,94 -1,06 -1,06 -0,23 -1,67 0,90 1,18
Yllk 1,70 4,72 0,26 5,94 -2,23 -0,26 1,79 0,91
2011 I -1,08 -12,04 4,26 0,75 2,87 6,31 2,15 1,82
-3,27 -12,62 1,32 1,41 -0,16 2,17 0,56 -0,95
Grafik 3.1.9.
Temel Mal Fiyatlar
(Mevsimsellikten Arndrlm, Yllklandrlm 3 Aylk Ortalama Yzde Deiim)
Grafik 3.1.10.
Temel Mal Fiyatlar
(Yllk Yzde Deiim)
20 15 10 5 0 -5 -10 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311
12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 0309 0609
Giyim ve Dayankl D Temel Mallar Dayankl Mal (Altn hari) Giyim
0909
1209
0310
0610
0910
1210
Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: TK, TCMB.
Hizmet fiyatlar yln ilk eyreinde yzde 1,67 orannda artarken, grup yllk enflasyonu bir nceki eyree kyasla 0,67 puan azalarak yzde 3,57 olmutur (Grafik 3.1.11). Bylelikle, Mart ay itibaryla hizmet enflasyonu endeks tarihinin en dk seviyesine gerilemitir. Bu dnemde yllk enflasyonu olduka snrl bir ykseli kaydeden kira dndaki tm hizmet alt gruplarnn yllk enflasyonlarnda azal gzlenmitir. zellikle, gda fiyatlarndaki yavalama paralelinde yemek hizmetleri yllk enflasyonundaki azal belirgin olmutur (Grafik 3.1.12). Yurt ii akaryakt fiyatlarndaki ykselie istinaden ulatrma hizmetleri fiyatlarnda art kaydedilmitir (Grafik 3.1.11). Yln ikinci eyreinde haberleme hizmetlerinden kaynaklanan baz etkisine bal olarak hizmet grubu yllk enflasyonunun art gsterecei tahmin edilmektedir.
0311
29
Grafik 3.1.11.
Alt Gruplar tibaryla Hizmet Fiyatlar
(Birinci eyrek Yzde Deiim) 2006-2010 Ortalama 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Haberleme Ulatrma Dier H.* Lokanta Otel Hizmet Kira 2011
Grafik 3.1.12.
Alt Gruplar tibaryla Hizmet Fiyatlar
(Yllk Yzde Deiim) Dier H.* Ulatrma Lokanta ve Otel Haberleme Kira
16 12 8 4 0 -4 -8 0309
0609
0909
1209
0310
0610
0910
1210 I 0910 1210
*Dier hizmetler, kira, lokanta ve oteller, ulatrma ile haberleme hizmetleri dnda kalan hizmetlerdir. Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: TK, TCMB.
Yln ilk eyreinde temel enflasyon gstergelerinin yllk art oran 2010 yl sonuna kyasla ykselmitir (Grafik 3.1.13). Son dnemde ithalat fiyatlar ve Trk lirasndaki gelimelerin zellikle temel mal fiyatlarndaki yansmalar bu artta belirleyici ykselmitir olmutur. (Grafik Buna 3.1.14). ek Sz olarak, konusu temel yksek enflasyon eilim, gstergelerinin enflasyon mevsimsellikten arndrlm eilimleri de yln ilk eyreinde nemli bir oranda temel gstergelerinde yllk enflasyonun nmzdeki dnemde de artmaya devam edeceine iaret etmektedir.
Grafik 3.1.13.
Temel Enflasyon Gstergeleri H ve I
(Yllk Yzde Deiim)
Grafik 3.1.14.
Temel Enflasyon Gstergeleri H ve I
(Mevsimsellikten Arndrlm, Yllklandrlm 3 Aylk Ortalama Yzde Deiim) I 20 15 10 5 0 -5 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0311 H
7 6 5 4 3 2 1 0 0309 0509 0709 0909
1109
0110
0310
0510
0710
0910
1110
0111
Kaynak: TK, TCMB.
0311
Kaynak: TK, TCMB.
Yaylm endekslerinin mevsimsellikten arndrlm verileri, iktisadi faaliyetteki toparlanmayla uyumlu bir biimde, yln ilk eyreinde de yukar ynl eilimini korumutur (Grafik 3.1.15 ve 3.1.16). te yandan, bu eilim sonucunda yaylm endeksleri tarihsel ortalama dzeylerinin zerine kmtr. Yaylm endekslerindeki
30
0311
grnm, temel enflasyon gstergelerinin son dnem eilimleri ile birlikte deerlendirildiinde, genel enflasyonun seyrinin nmzdeki dnemde yukar ynl olacana iaret etmektedir.
Grafik 3.1.15.
TFE Yaylm Endeksi
(Mevsimsellikten Arndrlm 3 Aylk Ortalama) 0,5
Grafik 3.1.16.
Temel Enflasyon Gstergesi H Yaylm Endeksi
(Mevsimsellikten Arndrlm 3 Aylk Ortalama) 0,6 0,5
0,4 0,4 0,3 0,3 0,2 0,2 0,1 0,1 0307 0607 0907 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311 0,0 0307 0607 0907 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311
Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: TK, TCMB.
retici fiyatlar yln ilk eyreinde nceki dnemlere kyasla olduka yksek bir oranda (yzde 5,40) artmtr. Bylelikle, tketici ve retici yllk enflasyonlar arasndaki fark belirginlemitir. Tarm fiyatlar meyve ve sebze fiyat gelimelerinin yannda snai tarm rnlerinden buday ve ayiei fiyatlarnn bir nceki eyree kyasla ykselmeye devam etmesine bal olarak bu dnemde yzde 5,84 orannda artmtr (Tablo 3.1.3 ve Grafik 3.1.17). Dier taraftan, gemi dnemlerde belirgin art kaydeden pamuk fiyatlar ile canl hayvan ve st retici fiyatlarnda gerileme gzlenmi, canl hayvan ve st fiyatlarna ynelik etkiler ilenmemi gda fiyatlar kanalyla bu dnemde tketici fiyatlar zerinde de izlenmitir.
Grafik 3.1.17.
Tarm Fiyatlar
(Birinci eyrek Yzde Deiim) 2006-2010 Ortalamas 2011
Grafik 3.1.18.
malat Sanayi Fiyatlar ve PMI kt Fiyatlar Endeksleri
Petrol rnleri Hari malat Sanayi Fiyatlar (3 aylk ort. yzde deiim) PMI- kt Fiyatlar Endeksi (sa eksen, Mev.Ar.3 aylk ortalama)
8 7 6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 Bitkisel rnler ile Canl Hayvan ve Meyve ve Sebze Hayvansal rnleri rnler
Kaynak: TK.
3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 -0,5 Tarm -1,0 0608
65 60 55 50 45 40 35
0908
1208
0309
0609
0909
1209
0310
0610
0910
1210
Kaynak: TK, TCMB, Markit.
0311
31
Bu eyrekte uluslararas emtia fiyat gelimeleri ile Trk lirasndaki deer kaybnn girdi maliyetlerini ykseltici etkisi imalat sanayi fiyatlar zerinde belirgin olarak hissedilmitir (Grafik 3.1.18). zellikle petrol fiyatlar ile metal fiyatlarndaki yksek oranl artlar petrol ve ana metal imalat sanayi fiyatlarna nemli oranlarda yansmtr. Anlan dnemde pamuk fiyatlarnn gerileyerek Ekim 2010 seviyesine gelmesine karn, tekstil imalat fiyatlarndaki artlarn srmesi maliyet artlarnn imalat sanayi fiyatlarna kademeli yansmasnn srdne iaret etmektedir. Bunun yannda, tarmsal girdi fiyatlarndaki artlarn da gda imalat fiyatlarna yayld gzlenmitir. Bu gelimeler sonucunda, imalat sanayi fiyatlar yln ilk eyreinde, gemi dnemlere kyasla kayda deer bir ivmelenme sergileyerek, yzde 6,27 orannda ykselmitir (Tablo 3.1.3 ve Grafik 3.1.18). Bu balamda, ilk eyrek enflasyon zerinde retici fiyatlar kaynakl maliyet basklarnn olduka belirgin olduu bir dnem olmutur.
Tablo 3.1.3.
FE ve Alt Kalemler
( Aylk ve Yllk Yzde Deiim) I 4,24 9,66 7,55 12,63 3,12 0,99 2,54 2,28 1,16 9,67 II 0,67 2,41 2,03 0,29 0,29 1,26 0,10 0,24 0,14 1,66 2010 III 1,51 1,71 2,78 6,23 1,46 3,75 0,99 1,09 0,72 5,07 IV 2,21 0,26 -3,17 8,21 2,64 0,95 2,86 2,20 1,90 1,32 Yllk 8,87 14,52 9,20 29,85 7,71 7,11 6,62 5,92 3,98 18,68 2011 I 5,40 5,84 6,81 -1,26 5,31 9,70 6,27 5,55 4,85 -4,08
FE Tarm Bitkisel, Meyve ve Sebze rnleri Canl Hayvanlar ve Hayvansal rnler Sanayi Madencilik malat Petrol rnleri Hari malat Petrol ve Ana Metal rnleri Hari malat Elektrik, Gaz ve Su
Kaynak: TK, TCMB.
3.2. Beklentiler
2010 ylnn son eyreinde tketici enflasyonunun beklenenden daha hzl gerilemesinin de etkisiyle belirgin bir d kaydeden orta vadeli enflasyon beklentileri, 2011 ylnn ilk eyreinde snrl bir art gstermitir (Grafik 3.2.1). Bu gelimede artan maliyet basklarnn yan sra temel enflasyon gstergelerinde kaydedilen art eiliminin etkili olduu dnlmektedir. zellikle yakn dnem enflasyon beklentileri bir nceki eyree kyasla artarken, vade uzadka beklentilerdeki art olduka snrl olmutur (Grafik 3.2.2). Mevcut durumda, enflasyon beklentileri 2011 ve 2012 yl sonlar iin belirlenen yzde 5,5 ve 5 dzeyindeki hedeflerin ima ettii deerlerin bir miktar zerinde seyretmeye devam etmektedir.
32
Grafik 3.2.1.
12 ve 24 Ay Sonrasndaki TFE Beklentileri*
(Yllk Yzde Deiim) 10 9 8 7 6 5 4 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311 12 Ay 24 Ay
Grafik 3.2.2.
Enflasyon Beklentileri Erisi**
(Yllk Yzde Deiim) Nisan 2011 Enflasyon Hedefi 10 9 8 7 6 5 4 3 2 0411 0611 0811 1011 1211 0212 0412 0612 0812 1012 1212 0213 0413 14 Ocak 2011 Belirsizlik Aral
*TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dnemi beklentileridir. Kaynak: TCMB.
** TCMB Beklenti Anketinde eitli vadelerde oluan enflasyon beklentileri kullanlarak dorusal interpolasyon yntemiyle oluturulmutur. TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dnemi beklentileridir. Kaynak: TCMB.
Nisan ay itibaryla, katlmclarn hem gelecek 12 aylk hem de gelecek 24 aylk enflasyon beklentileri arasndaki uyumda snrl bir art gzlenmitir (Grafik 3.2.3 ve Grafik 3.2.4).
Grafik 3.2.3.
Gelecek 12 Aylk Enflasyon Beklentilerinin Dalm*
Ocak 2011 0,72 0,63 0,54 0,45 0,36 0,27 0,18 0,09 0,00 2 4 6 8 10 12 14 0,63 0,54 0,45 0,36 0,27 0,18 0,09 0,00 2 4 6 8 10 12 Nisan 2011 0,72
Grafik 3.2.4.
Gelecek 24 Aylk Enflasyon Beklentilerinin Dalm*
Ocak 2011 Nisan 2011
* Yatay eksen enflasyon deerlerini, dikey eksen Kernel tahminini ifade etmektedir. TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dnemi beklentileridir. Kaynak: TCMB.
33
Kutu 3.1
Giyim thalatnda Ek Vergi Oranlarnn TFEye Olas Etkileri
Bu kutuda, dokuma ve hazr giyimde ngrlen gmrk vergisi dzenlemelerinin

TFE enflasyonu zerindeki olas etkileri hesaplanmaktadr. Srecin zeti D Ticaret Mstearl artan ithalatn yerli kuma ve hazr giyim retimine etkileri hususunda baz reticilerden gelen bavurular zerine bir alma balatm, lke gruplarna gre uygulanan gmrk vergilerinin deien oranlarda ykseltilmesinin Bakanlar Kurulu tarafndan kararlatrlmasnn ardndan, ek oranlar 24 Mart 2011 tarihinde Resmi Gazete de yaynlanmtr (Tablo 1).1
Tablo 1. Uygulamadaki Gmrk Vergisi Oranlarna lave Edilecek Oranlar
Dokuma Kuma Dier lkeler (D) Gelime Yolundaki lkeler (GY) En Az Gelimi lkeler (EAG) zel Tevik Dzenlemelerinden Yararlanacak lkeler (TD) 20 18 11 11 Hazr Giyim Eyas 30 27 17 17
Kaynak: 24 Mart 2011 tarihli Resmi Gazetenin 2011/1476 sayl Bakanlar Kurulu Kararndan derlenmitir.
Dzenlemenin Tketici Fiyat Enflasyonuna Olas Etkileri
Tedbirler kapsamna giren kuma ve hazr giyim rnleri TFE sepetinde yksek bir
harcama grubu arlna sahiptir.2 Bu nedenle sz konusu dzenlemenin tketici fiyatlar zerindeki etkisinin tahmin edilmesi nem arz etmektedir. Bu ama dorultusunda detayl bir veri seti kullanlarak TCMB bnyesinde bir alma yaplmtr. Hesaplamada kullanlan varsaymlar ilgili kurum ve firmalarn grlerine dayanarak ekillendirilmitir.
ncelikle,
tedbirlere konu olan her rn grubu iin dzenlemeye tabi lkelere
uygulanacak ek vergi oranlar sz konusu lkenin o rn ithalatndaki payyla arlklandrlarak ortalama ek vergi oranlar hesaplanmtr. Bunun yannda, rn gruplar iin temsili kr paylar hesaplanmtr. Sz konusu kr paylar detayl bir veri setinden tretilmi ve bu oran uzman grleriyle nihai ekline ulamtr. Burada kullanlan kr pay basite etiket fiyat ile ithalat fiyatnn oran olarak kullanlmtr. Dzenlemenin dier maliyetler zerine ek bir yk getirmeyecei varsaylmtr.
1 2
D Ticaret Mstearlnn konuyla ilgili incelemesini tamamlamasnn ardndan sz konusu karar, yaymn takip eden 120 nci gn yrrle girecektir. Giyim ve ayakkab grubunun TFE sepeti iindeki arl yzde 7,22 olup, sz konusu grup arlnn nemli bir ksm kuma ve hazr giyim rnlerine aittir.
34
Firmalarn artan ithalat maliyetlerini fiyatlara nasl yanstacaklar konusunda iktisadi

analiz kapsamnda bir ksm aada da tartlacak birok faktr bulunmaktadr. Bu balamda, olas etkilerin alt ve st snrn belirlemeye ynelik bir yaklam benimsenmitir: Firmalar maliyeti maktu olarak yanstarak krlarn nominal olarak korumaya alabilir veya ulatklar kr oranndan taviz vermek istemeyerek bu oran sabit tutacak bir fiyat artna gidebilir. Bu erevede deerlendirildiinde, ilk davran tarz olas etkinin alt snr, sonraki ise st snr konusunda bilgi iermektedir. Sz konusu iki farkl hareket biimine gre rn gruplar baznda ek vergilerin etiket fiyatna yansma oran hesaplanmtr. lgili rn gruplar tketici fiyat endeksindeki rnlerle eletirilmi ve etiket fiyatna yansma oranlar ithalatn yurt ii tketimdeki paylar nispetinde fiyatlara yanstlmtr. 3 Sonu ve Deerlendirme
Yukarda
zetlenen hesaplama yntemi sonucunda ilave gmrk vergisi
tedbirlerinin yllk tketici enflasyonunu artrc etkisinin 0,2 ile 0,8 puan arasnda olaca tahmin edilmektedir (Tablo 2). Hesaplanan bu etkiler yukardaki varsaymlar erevesinde deerlendirilmeli ve etkilerin dzenlemenin ardndan firmalar arasnda oluacak denge hakknda bir varsaym ierdii not edilmelidir. Gereklemenin bu etki aral ierisindeki konumu sektrlerdeki yapsal deiimin ulat boyuta da bal olacaktr.
Tablo 2. Ek Gmrk Vergisinin Tketici Fiyat Enflasyonuna Katks
Maliyetlerin Yanstlmas Maktu (Alt Snr) TFEye Etki (Yllk Enflasyona, Katk Puan) 0,24 Kar Oranlar Gzetilerek (st Snr) 0,78
Alnan
nemli
nlemlerin firmalarn fiyat ve retim tercihleri zerindeki etkisine ynelik belirsizlikler bulunmaktadr. rnein, rekabet koullarnn sklamas
durumunda firmalar kr oranlarn koruyamayabilecektir. Bunun yannda, artan rekabet ek vergilerin getirecei maliyet artnn talebin daha yksek olduu, fiyat daha dk ve TFE sepetinde daha yksek arla sahip rnler yerine, lks tketime hitap eden ve harcama arl dk rnlere yanstlmasna sebep olarak tketici fiyat endeksine yansma miktarn snrlayabilecektir. Dier taraftan, yerli reticilerin byk bir ksmnn ithalat maliyetindeki ykseliten yararlanarak fiyat artna gitmeleri durumunda ise enflasyon zerindeki etki daha da artabilecektir.
3 Yurt ii tketime ait olan paya ilikin ise yerli reticilerin de bir miktar fiyat artna gidecei varsaylmtr. Bu art uzman grleri dorultusunda ithal yansma orannn yars olarak kabul edilmitir.
35
Sonu olarak, gmrk vergisi dzenlemelerinin TFE enflasyonu zerindeki etkisinin

yaklak 0,5 puan civarnda olaca tahmin edilmektedir. Bu etki 2011 yl sonu enflasyon tahmininin yukar ynl gncellenmesinde belirleyici unsurlardan biri olmutur. Bununla birlikte, yaplan hesaplamann nemli belirsizlikler ierdii vurgulanmaldr. Tketici fiyatlar zerindeki nihai etki; ithalat-yurt ii reticiler arasnda deien firma tercihleri, rekabet koullarnn durumu ve yerli reticilerin fiyatlama davranlar gibi unsurlar tarafndan belirlenecektir.
36
4. Arz ve Talep Gelimeleri

2010 ylnn son eyreine ilikin milli gelir verileri, Ocak Enflasyon Raporunda ortaya koyulan grnmle uyumlu seyretmitir. Avrupa ekonomilerinde Mays ayndan itibaren derinleen sorunlar paralelinde Trkiye ekonomisinde nc eyrekte gzlenen yavalama geici olmu ve iktisadi faaliyet son eyrekte gl bir art sergilemitir. Anlan dnemde bymenin temel belirleyicisi yurt ii talep olurken, ihracattaki toparlanmaya ramen ithalattaki ivmelenme paralelinde net d talebin katks negatif olmutur. Bylelikle, toparlanma hzlar itibaryla i ve d talebin krizden k srecinde sergiledii ayrma daha belirgin hale gelmitir. 2011 ylnn ilk eyreine ilikin veriler, i talepteki artn desteiyle iktisadi faaliyetin gl seyrini koruduuna iaret etmektedir. Bu dnemde ihracat greli olarak zayf seyrederken ithalat talebinde henz belirgin bir yavalama gzlenmemi olmas, d ticaret andaki artn srmesine neden olmutur. Kresel ekonomideki zayf toparlanma eilimi iktisadi faaliyeti snrlamaya devam etmekle birlikte, gerek gemi dnemde uygulanan geniletici maliye ve para politikalarnn yurt ii talep zerindeki gecikmeli yansmalar gerekse sermaye akmlarnn krediler zerindeki geniletici etkileri hissedilmeye devam etmektedir. Bu erevede, i talebe ynelik retim yapan sektrlerde talep koullarnn enflasyona d ynnde verdii destein ortadan kalkm olabilecei dnlmektedir. Dolaysyla, birim maliyetlerdeki artlarn yurt ii fiyatlara geiinin snrlanmas asndan yurt ii talebin kontrol altnda tutulmas gerekmektedir.
4.1. Gayri Safi Yurt i Hasla Gelimeleri ve Talep

TK tarafndan aklanan milli gelir verilerine gre Gayri Safi Yurt i Hasla (GSYH) 2010 ylnn son eyreinde geen yln ayn dnemine gre yzde 9,2 orannda art kaydetmitir. Bylelikle Trkiye ekonomisinde 2010 yl bymesi yzde 8,9 orannda gereklemitir. nc eyrekte olduu gibi son eyrekte de yllk bymeye en yksek katky gerek tketim gerekse yatrm kaynakl olmak zere zel kesim talebi yapmtr. hracattaki arta ramen ithal mallar talebindeki ivmelenmeye bal olarak net d talep yllk bymeye olumsuz katk yapmtr (Grafik 4.1.1).
37
Mevsimsellikten
arndrlm
verilerle
GSYH
nc
eyrekteki
yavalamann ardndan son eyrekte tekrar hzlanarak bir nceki eyree gre yzde 3,6 orannda art kaydetmitir. Bu dnemde nihai yurt ii talep eyreklik bazda olduka gl bir art sergileyerek dnemlik bymenin temel srkleyicisi olmutur. (Grafik 4.1.2). D talep ise greli olarak zayf seyrini korumutur.
Grafik 4.1.1.
Talep Unsurlarnn Yllk Bymeye Katklar
(Yzde Puan) 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 hracat thalat zel Yatrmlar zel Tketim Stoklar Kamu Tketimi Kamu Yatrmlar GSYH 85 80 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2005 2006 2007 2008 2009 2010 90 0,4 0,8 1,1 -6,7 -0,7 100 95 6,2 105 8,0 9,2
Grafik 4.1.2.
GSYH ve Toplam Nihai Yurt i Talep
(Mevsimsellikten Arndrlm, 2008 1=100) 110 GSYH Nihai Yurt i Talep
Kaynak: TK.
Kaynak: TK, TCMB.
Yln ilk eyreinde kredi kullanm ve yurt ii talepte belirgin bir yavalama gzlenmemitir. Gerek tketici gveni gerekse yatrm eilimi yln ilk eyreinde gl seyrini korurken, retim ve ithalat verileri yurt ii talepteki hzl bymenin srdne iaret etmektedir (Grafik 4.1.3 ve Grafik 4.1.4).
Grafik 4.1.3.
Tketici Gven Endeksleri
(Mevsimsellikten Arndrlm) Tketici Gven Endeksi-CNBC-e 120 110 100 85 90 80 80 70 60 0209 0409 0609 0809 1009 1209 0210 0410 0610 0810 1010 1210 0211 75 70 Tketici Gven Endeksi-TCMB (sa eksen) 95 90 40 30 20 10 0 -10 -20 -30 -40 -50 -60 0307 0607 0907 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311
Grafik 4.1.4.
YA Gelecek 12 Ayda Yatrm Harcamas Beklentisi
(Artacak-Azalacak, Mevsimsellikten Arndrlm)
Kaynak: TK, CNBC-e, TCMB.
Kaynak: TCMB.
38
Tketim mallar retim ve ithalat Ocak-ubat dneminde bir nceki eyrek ortalamasnn zerinde gereklemitir (Grafik 4.1.5). Otomobil satlar yln ilk eyreinde dnemlik bazda snrl bir d sergilese de tarihsel ortalamalarnn olduka zerinde seyretmitir (Grafik 4.1.6). Tat kredilerindeki greli yavalamaya ramen kredi kanalnn bymeye verdii destein ilk eyrek itibaryla srd grlmektedir (Grafik 4.1.7). Buna karlk, tketim mallar reten sektrlerin ikinci eyree ilikin i piyasa sipari beklentilerindeki zayflamann ksmen yakn dnemde alnan politika tedbirlerinin snrlayc etkisini ierdii dnlmektedir (Grafik 4.1.8). Bu dorultuda yakn dnemde alnan ilave politika tedbirlerinin ikinci eyrekten itibaren kredi kullanm ve yurt ii talebin toparlanma hzn snrlayaca tahmin edilmektedir.
Grafik 4.1.5.
Tketim Mallar retim ve thalat Miktar Endeksleri
(Mevsimsellikten Arndrlm, 2005=100) retim 120 115 110 105 100 95 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2005 2006 2007 2008 2009 20102011 thalat (sa eksen) 230 190 150 110 70 30 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1234123412341234123412341 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Grafik 4.1.6.
Yurt i Otomobil Satlar
(Bin Adet, Mevsimsellikten Arndrlm) thal Yerli (sa eksen) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
Kaynak: ODD, TCMB.
Grafik 4.1.7.
Haftalk Bazda Tketici Kredileri
(Haftalk Nominal Yzde Deiim ,13 Haftalk Hareketli Ortalama) Toplam Dier Konut Tat
Grafik 4.1.8.
YA Tketim Mallar reten Sektrlerin Gelecek Aya likin Piyasa Sipari Beklentileri
(Artacak-Azalacak, Mevsimsellikten Arndrlm)
1,5
40 30 20
1,0
0,5
10 0 -10
0,0
-0,5
-20 -30 0109 0309 0509 0709 0909 1109 0110 0310 0510 0710 0910 1110 0111 0311 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2007
Kaynak: TCMB.
-1,0
2008
2009
2010
2011
39
Yatrm mallar retimi Ocak-ubat dneminde bir nceki eyrek ortalamasna gre art eilimini srdrrken, ithalat verisi yataya yakn seyrederek yksek dzeylerini korumutur (Grafik 4.1.9). piyasaya yaplan ticari ara satlarnn ilk eyrekteki snrl de ramen gl bir seyir izlemesi zel sektr yatrmlarndaki hzl toparlanmann srdne ilikin bir dier gstergedir (Grafik 4.1.10). malt sanayi firmalarnn gelecek on iki aylk dneme ilikin yatrm plnlarnn artacak diyenler lehine istikrar kazanan seyri toplam talebe ilikin belirsizliklerin giderek azald bir grnme iaret etmektedir (Grafik 4.1.4). Bununla birlikte son dnemde uygulamaya konulan politika tedbirleri yatrmlar yavalatabilecek bir unsur olarak ne kmaktadr.
Grafik 4.1.9.
Sermaye Mallar retim ve thalat Miktar Endeksleri
(Mevsimsellikten Arndrlm, 2005=100) retim thalat retim (tat hari) thalat (tamaclk hari)
Grafik 4.1.10.
Yurt i Ticari Ara Satlar
(Bin Adet, Mevsimsellikten Arndrlm)
200 180 160 140 120 100
35
30
25
20
15 80 60 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2006 2007 2008 2009 2010 2011 10 123412341234123412341234123412341 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
* Ocak-ubat dnemini kapsamaktadr. Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: OSD, TCMB.
zetle, gerek tketici gveni ve kredi kullanmnda sregelen artlar gerekse yksek dzeylerde istikrar kazanan yatrm eilimi yurt ii talebin gcn koruduuna iaret etmektedir. retim ve ithalat verileri nda zel kesim talebindeki hzl art eiliminin yln ilk eyreinde de srd tahmin edilmektedir. 2010 ylnn nc eyreinde kriz ncesi dzeyinin altnda bulunan zel kesim talebinin son iki eyrekte bu dzeyi hzla aarak gemi eilimine yaklat grlmektedir (Grafik 4.1.11). Yakn dnemde alnan ilave politika tedbirlerinin kredi kullanm ve yurt ii talep zerindeki etkilerinin yln ikinci eyreinden itibaren gzlenmeye balamas beklenmektedir.
40
Grafik 4.1.11.
zel Kesim Talebi
110 105 100 95 90 85 80 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2005
* Tahmin Kaynak: TK, TCMB.
(Mevsimsellikten Arndrlm, 20081=100
2006
2007
2008
2009
2010 2011
4.2. D Talep
D talep grnm yln son eyreinde Ocak Enflasyon Raporunda sunulan ngrlerle byk lde uyumlu seyretmitir. Bu dnemde mal ve hizmet ihracat yllk yzde 4,3 orannda artarken mal ve hizmet ithalat yzde 25,4 gibi yksek bir oranda art kaydetmitir. hracattaki toparlanmaya ramen ithal mallara ynelik talebin ivmelenmesi sonucunda net d talebin yllk bymeye yapt olumsuz katk nc eyree gre art kaydetmitir (Grafik 4.2.1). Mevsimsellikten arndrlm verilerle ihracat dalgal seyrini korurken, ithalat dnemlik bazda olduka hzl bir art sergilemitir (Grafik 4.2.2). Bylelikle, krizden k srecinde i ve d talebin toparlanma hzlarndaki ayrma daha belirgin hale gelmitir.
Grafik 4.2.1.
Net D Talebin Yllk Bymeye Katks
(Yzde Puan) hracat 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 1 2009 2010 2 2010 3 4 1* 2011 thalat Net hracat 8,5 8 7,5 7 6,5 6 5,5 5 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Grafik 4.2.2.
Mal ve Hizmet hracat ve thalat
hracat (Mevsimsellikten Arndrlm, 1998 Sabit Fiyatlaryla Milyar TL) thalat
* Tahmin. Kaynak: TK, TCMB.
41
Miktar endeksleri, mal ihracatndaki yava ve kademeli toparlanmann 2011 ylnn ilk eyreinde devam ettiine iaret etmektedir. Nitekim, d talebin ana eilimine ilikin gstergelerden altn hari ihracat miktar endeksi 2011 ylnn ilk eyreinde snrl bir art gstermitir (Grafik 4.2.3). Kresel ithalat talebindeki kademeli arta paralel olarak, nmzdeki dnemde mal ve hizmet ihracatnn lml toparlanma eilimini srdrecei tahmin edilmektedir (Grafik 4.2.4 ve Grafik 4.2.2).
Grafik 4.2.3.
Altn Hari hracat Miktar Endeksi
(Mevsimsellikten Arndrlm, 2003=100)
Grafik 4.2.4.
Dnya thalat ve Sanayi retim Endeksleri
(Mevsimsellikten Arndrlm, 2006=100) Sanayi retimi thalat (sa eksen) 116 112 108
190 170 150 130 110 90 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 41* 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
* Mart ay iin tahmin. Kaynak: TK, TCMB.
116 112 108 104 100 96 0206 0806 0207 0807 0208 0808 0209 0809 0210 0810 0211
104 100 96 92 88
Kaynak: CBP Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis.
Kresel ekonomiye ilikin orta vadeli grnm, d pazarlardaki bymeye ynelik aa ynl risklerin devam ettiine iaret etmektedir. Son dnemde Kuzey Afrikada artan siyasi gerginlie ek olarak Japonyada yaanan deprem felaketi anlan riskleri canl tutan balca unsurlar olmutur. Bununla birlikte son dnemde ihracat pazarmz oluturan lkelerin toplulatrlm byme grnmnde bir nceki rapor dnemine kyasla nemli bir gncelleme grlmemitir (Grafik 4.2.5). hracat sipari beklentilerindeki yatay seyir d talep koullarnda ksa dnemde gl bir iyileme olmayacana iaret etmektedir (Grafik 4.2.6). Bu erevede, ihracattaki toparlanmann d talep grnmne paralel olarak yava ve kademeli gerekleecei ngrlmektedir.
42
Grafik 4.2.5.
hracat Arlkl Kresel retim Endeksi
(Mevsimsellikten Arndrlm, 2009 1=100)
Grafik 4.2.6.
YA Gelecek Aya likin hracat Sipari Beklentileri
(Yukar-Aa, Mevsimsellikten Arndrlm) Nisan 50 40 30 20 10 0 -10 -20 0107 0607 1107 0408 0908 0209 0709 1209 0510 1010 0311
112 110 108 106 104 102 100 98 96 94
Ocak
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2009
-30
2010
2011
2012
Kaynak: TCMB.
2010 ylnn son eyreinde yurt ii talepteki hzlanmaya paralel olarak ithalattaki art eilimi olduka glenmitir. Mevsimsellikten arndrlm miktar endeksleri Ocak-ubat dnemi itibaryla ithalat talebinde snrl bir yavalamaya iaret ederken, Mart ayna ilikin nc veriler nda mal ve hizmet ithalatnn yln ilk eyreinde art eilimini srdrd tahmin edilmektedir (Grafik 4.2.7, Grafik 4.2.8 ve Grafik 4.2.2).
Grafik 4.2.7.
thalat Miktar Endeksi
200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 (Mevsimsellikten Arndrlm, 2003=100)
Grafik 4.2.8.
thalat
65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 (Mevsimsellikten Arndrlm, Milyar ABD Dolar)
* Ocak-ubat dnemine ait verileri iermektedir. Kaynak: TK, TCMB.
* Mart ay iin tahmin. Kaynak: TK, TCMB.
zetle, yakn dnemde aklanan veriler d ticaret dengesindeki bozulmann 2011 ylnn ilk eyreinde de srdne iaret etmektedir. hracattaki toparlanmaya ramen ithal mal talebindeki ivmelenme neticesinde net d talebin yllk bymeye olumsuz katks devam etmektedir (Grafik 4.2.1). Nitekim, son dnemde cari dengedeki bozulma eilimi srmektedir (Grafik 4.2.9). Bu grnm, i ve d talebin toparlanma hzlarndaki ayrmann,
43
ilk eyrek itibaryla finansal istikrar ve srdrlebilir byme konusundaki riskleri canl tuttuuna iaret etmektedir. Dolaysyla, d talep koullar zayf seyrederken yurt ii talebin kontrol altnda tutulmas, d ticaret a ve cari an istikrar kazanmas asndan da nemini korumaktadr.
Grafik 4.2.9.
Cari lemler Dengesi
(12 Aylk Kmlatif, Milyon ABD Dolar) 20000 10000 0 -10000 -20000 -30000 -40000 -50000 -60000 0801 0202 0802 0203 Cari lemler Dengesi Enerji Hari Cari lemler Dengesi 0803 0204 0804 0205 0805 0206 0806 0207 0807 0208 0808 0209 0809 0210 0810 0211
Kaynak: TK,TCMB.
4.3. Emek Piyasas

2010 yl son eyrek istihdam gelimeleri Ocak Enflasyon Raporunda sunulan ngrlerle uyumlu seyretmitir. nc eyrekte bir miktar gerileyen tarm d istihdam, takip eden dnemde iktisadi faaliyetteki gl seyre paralel olarak bata sanayi ve inaat olmak zere tm ana sektrlerin katksyla art gstermitir (Grafik 4.3.1). Tarm d istihdamdaki gl artn etkisiyle isizlik oranlar 2010 yl son eyreinden itibaren belirgin bir biimde gerilemitir (Grafik 4.3.2).
Grafik 4.3.1.
Tarm D stihdam
(Mevsimsellikten Arndrlm, Milyon Kii) Tarm D stihdam 17,5 17,0 16,5 16,0 15,5 15,0 14,5 14,0 0107 0707 0108 0708 0109 0709 0110 0710 0111 Tarm D Kaytl cretli/Yevmiyeli stihdam (sa eksen) 11,0 10,5 10,0 9,5 9,0 8,5 8,0 20 18 16 14 12 10 8 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2007 2008 2009 2010 2011 47 46 45
Grafik 4.3.2.
sizlik Oranlar
(Mevsimsellikten Arndrlm, Yzde) gcne Katlm Oran (sa eksen) sizlik Oran Tarm D sizlik Oran
50 49 48
Kaynak: TK, TCMB.
* Ocak dnemi itibaryla. Kaynak: TK, TCMB.
44
2011 yl ilk eyreine ilikin nc gstergeler istihdam koullarndaki iyilemenin devam ettii ynnde sinyal vermektedir. Sanayi sektrnde retim ve PMI istihdam endeksi, istihdamn 2011 yl ilk eyreinde artmaya devam ettiine iaret etmektedir (Grafik 4.3.3 ve Grafik 4.3.4). Bunun yan sra, Tketici Gven Endeksi kapsamnda oluturulan i bulma olanaklar endeksi 2011 yl ilk eyreinde artn srdrmektedir (Grafik 4.3.5). KUR verilerinden hesaplanan ve i bulma imkann gsteren ak i orannn artmaya devam etmesi ve istihdam kayplarn yanstan isizlik sigortasna yaplan bavurularn seviyesini korumas da yln ilk eyreinde istihdam koullarnda iyileme sinyali vermektedir (Grafik 4.3.6).
Grafik 4.3.3.
Sanayi stihdam ve retimi
(Mevsimsellikten Arndrlm)
Grafik 4.3.4.
malat Sanayi stihdam (eyreklik Yzde Deiim) ve PMI stihdam Endeksi
(Mevsimsellikten Arndrlm) retim (sa eksen)
2005=100
Sanayi stihdam
Milyon Kii
6 4 2
4,8 4,7 4,6 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4,0 0107 0507 0907 0108 0508 0908 0109 0509 0909 0110 0510 0910 0111
130 125
malat Sanayi stihdam Endeksi (GE) malat Sanayi stihdam (HA) PMI (sa eksen)
65 60 55 50 45 40 35 30
120 115 110 105 100 95 0 -2 -4 -6 -8 0307 0907 0308 0908 0309 0909 0310 0910 5 0 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2005 2006 2007 2008 2009 20102011 0311 40 35 30 40 30 20 10 0 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2006 2007 2008 2009 2010 2011 25 20 15 10
Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: TK, TCMB, Markit.
Grafik 4.3.5.
Bulma Olanaklar Endeksi(1)
(Gelecek 6 Aylk Dnem, Mevsimsellikten Arndrlm)
Grafik 4.3.6.
zel Sektr Ak Oran(1) (Yzde, Eilim) ve sizlik Sigortasna Yaplan Bavurular
(Mevsimsellikten Arndrlm, Bin Kii) sizlik Sigortas Bavuru Ak Oran (sa eksen)
100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50
60 50
(1)Tketici Gven Endeksi * 1. eyrek iin i bulma midi olmayanlarda Ocak-ubat dnemi verisi kullanlmtr. Kaynak: TK, TCMB.
(1) KURda kaytl Ak lerin (zel) KURa i aramak iin bavuran isizlere oran. * Ocak ve ubat aylarn kapsamaktadr. Kaynak: KUR, TCMB.
45
nmzdeki dnemde tarm d istihdamn toparlanmaya devam etmesi ve isizlik oranlarndaki dn srmesi beklenmektedir. Bununla birlikte, igcne katlmda sregelen art eiliminin isizlik oranlarndaki gerilemeyi snrlandrabilecei ve isizlik oranlarnn kriz ncesi seviyelere ulamasnn zaman alaca dnlmektedir. sizlik oranndaki yksek seviye igc maliyetini snrlamaya devam etmektedir. Mevsimsellikten arndrlm verilerle tarm d sektrlerde reel igc maliyetleri 2010 yl son eyrei itibaryla yatay bir seyir izlemitir. (Grafik 4.3.7). Buna karlk, 2011 yl asgari cret artlar enflasyon hedefi dikkate alndnda reel bazda arta iaret etmektedir. Bu durum, dier maliyet unsurlarndaki gelimeler ile birlikte deerlendirildiinde, enflasyondaki d srecinin devamll asndan yurt ii talebin kontrol altnda tutulmasnn nemini artrmaktadr.
Grafik 4.3.7.
Saatlik gc Maliyeti
Grafik 4.3.8.
Hanehalk Tketimi, Tarm D stihdam * ve Reel cret demeleri*
Reel cret demeleri - Ksa Dnem statistikleri Mobilya, Ev Aletleri, Ev Bakm Hizmetleri ile UlatrmaHaberleme Hari Tketim Harcamalar Tarm D stihdam- Ksa Dnem statistikleri
gc Maliyeti (Yllk Yzde Art, sa eksen) gc Maliyeti Reel gc Maliyeti* 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2007 2008 2009 2010 16 14 12 10 8 6 4 2 0 85 95 90 110 105 100
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2005 2006 2007 2008 2009 2010
* Reelletirilirken TFE kullanlmtr. Kaynak: TK, TCMB.
*Sanayi, naat, Ticaret, Konaklama-Yiyecek Hizmet Faaliyetleri ve Ulatrma-Depolama sektrlerindeki toplam cret demelerinin arlkl ortalamas alnarak hesaplanmaktadr. cret demeleri reelletirilirken TFE kullanlmtr. Kaynak: TK Ksa Dnem statistikleri, TCMB.
zetle, 2010 yl sonu itibaryla tarm d istihdam istikrarl art eilimini korumaktadr. Talep gstergelerinin gl seyri tarm d istihdamdaki iyilemenin nmzdeki dnemde de devam edeceine iaret etmektedir. Dier taraftan, igc arzndaki gelimelerin isizlik oranlarndaki gerilemeyi snrlandrabilecei dnlmektedir (Kutu 4.1, Grafik 9 - Grafik 11). nmzdeki dnemde istihdam koullarnn yurt ii talepteki art desteklemeye devam edecei, isizlik oranlarndaki yksek seviyenin igc maliyetlerindeki artlar snrlayaca ngrlmektedir (Grafik 4.3.8 ve Grafik 4.3.9).
46
Grafik 4.3.9.
(Mevsimsellikten Arndrlm) Katma Deer
1998 Fiyatlaryla Milyar TL
Tarm D Sektrde Katma Deer ve stihdam

stihdam (sa eksen)
Milyon Kii
26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2005
17,5 17,0 16,5 16,0 15,5 15,0 14,5 14,0 2006 2007 2008 2009 2010 2011
47
Kutu 4.1
gc Piyasasnda Farkllaan Eilimler
Bu kutuda, 2010 yl sonu itibaryla tarm d isizlik orannn kriz ncesi seviyesinin
zerinde seyretmesinin nedenleri irdelenmekte ve nmzdeki dnemde isizlik oranlarnn izleyebilecei seyir zerine bir deerlendirme yaplmaktadr. gcne katlm ve istihdam gelimelerinin cinsiyete gre farkllk gstermesi nedeniyle, tarm d isizlik orannn kriz ncesine gre seviye fark kadn erkek ayrmnda incelenmektedir. Aada sunulan analizin odak noktas isizlik oranlar olmakla birlikte, kriz sonrasnda kadn istihdamndaki hareket detaylandrlmakta ve kadn erkek boyutunda gzlenen farkllamann sektrel yansmalarna da deinilmektedir.
sizlik oranlar cinsiyet ayrmnda incelendiinde, krizin etkisiyle hem erkekler hem
de kadnlarda isizlik oranlar benzer ekilde art gsterirken, toparlanma srecinde kadn isizlik oranndaki gerileme erkeklere gre daha snrl kalmtr (Grafik 1). Bu gelimede, kadnlarda igcne katlmn art eilimi etkili olmutur (Grafik 2).
Grafik 1. Tarm D sizlik Oranlar (Mevsimsellikten Arndrlm, Yzde)
Kadn 24 22 20 18 16 14 12 10 8 0205 0705 1205 0506 1006 0307 0807 0108 0608 1108 0409 0909 0210 0710 1210 Erkek 19 18 17 16 15 14 13 12 0205 0705 1205 0506 1006 0307 0807 0108 0608 1108 0409 0909 0210 0710 1210
Kaynak: TK, TCMB.
Grafik 2. Tarm D gc/ 15+ Nfus (Mevsimsellikten Arndrlm, Yzde)

Kadn Erkek (sa eksen) 60 59 58 57 56 55 54 53
Kaynak: TK, TCMB.
2010 yl sonu itibaryla erkeklerde tarm d isizlik oran 2007 yl sonu seviyesinin 0,6
puan zerindedir (Tablo 1). Bu dnemde, istihdam artlarnn yan sra, katlm orannn gerilemesi de erkeklerde isizlik orann azaltc ynde etki yapmtr (Grafik 2). Erkek isizlik oranndaki de istihdamn katks -3,6 puan, igcne katlmn katks ise -0,2 puan olmutur. Kadnlarda ise tarm d isizlik oran kriz ncesi seviyesinin 3,5 puan zerindedir. Bu gelimenin temel sebebi kadnlarn igcne katlmdaki arttr (Tablo 1).
48
Sonu
olarak, 2010 yl sonu itibaryla tarm d isizlik oran 2007 yl sonundaki
seviyenin 1,4 puan zerindedir. Sz konusu farkn yaklak 0,7 puan kadn isizlik oran, 0,5 puan erkek isizlik oran, 0,2 puan ise igc dalmnn kadn lehine artm olmas kaynakldr.
Tablo1. Tarm D sizlik Oranndaki Deiime Katklar
(Yzde puan, 2010 Aralk-2007 Aralk) Toplam Fark Kadn Erkek Toplam
Kaynak: TK, TCMB.
Katlm Oran Etkisi 15,8 -0,2 3,6
Nfus Art Etkisi 3,9 4,4 4,2
stihdam Etkisi -16,2 -3,6 -6,4
3,5 0,6 1,4
Kadn erkek ayrmnda yaanan bu farkllamann sektrel boyutta da yansmalar

gzlenmektedir. stihdam boyutuyla ele alndnda, 2008 ylnda yaanan kresel kriz zellikle sanayi sektr zerinde etkili olmutur. Erkeklerin tarm d istihdamdaki yksek paynn yan sra, krizin byk lde sanayi sektrnde younlamas krizde en ok erkeklerin ilerini kaybetmesine yol amtr. Dier taraftan krizden grece daha az etkilenen hizmet sektrnde younlaan kadn istihdam artmaya devam etmitir. Toparlanma srecinde kadn istihdam artn srdrrken, erkeklerde kriz dnemindeki istihdam kayb telafi edilmitir. Sonu olarak, kriz ve sonras dnemde erkeklerde tarm d istihdam net 319 bin kii artarken, kadnlarn tarm d istihdama katks 528 bine ulamtr (Grafik 3 ve Grafik 4). Kriz dneminde artan kadn istihdamnn nemli bir ksmnn kendi hesabna ve kaytd olarak alt grlmektedir (Grafik 5 ve Grafik 6).
Grafik 3. Tarm D stihdamdaki Deiim
(Temmuz 2008- Aralk 2010) (Mevsimsellikten Arndrlm, Bin Kii) Erkek 1200 1000 800 600 400 200 0 -200 -400 -600 -800 Kriz Kriz sonras (Haziran 2008 - (Nisan 2009 Nisan 2009) Aralk 2010)
Kaynak: TK, TCMB.
Grafik 4. Tarm D stihdam

Kadn 120 115 110 105 100 95 90 85 80
Toplam
Kadn
Erkek
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 Haziran 2008 Aralk 2010 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: TK, TCMB.
49
Grafik 5. Tarm D Kadn stihdam

(Mevsimsellikten Arndrlm, Milyon Kii) cretli Yevmiyeli Toplam Kendi Hesabna alan (sa eksen)
Grafik 6. Kayt D stihdam (Tarm D)

(Mevsimsellikten Arndrlm, Milyon Kii) Kadn 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 1,3 1,2 1,1 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 123412341234123412341234 2005 2006 2007 2008 2009 2010 3,6 3,8 4,0 4,2 Erkek (sa eksen) 4,4
4,3 3,8 3,3 2,8 2,3 1,8
123412341234123412341234 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: TK, TCMB.
Kaynak: TK, TCMB.
Cinsiyet
ayrmnda ortaya kan sz konusu farkllama sektrel isizlik oranlar
zerinde de etkili olmutur. Nitekim, krizin etkisi sanayi ve inaat sektrlerinde belirgin biimde hissedilirken, hizmet sektrndeki etki ise daha snrl kalmtr (Grafik 7). 1 Sanayi sektrnde istihdam kayplar, inaat ve hizmet sektrlerinde ise igcne katlmdaki art isizlik oranlar zerinde daha belirleyici olmutur. gcne katlmn en etkili olduu sektr ise istihdam kayplarnn snrl kald hizmet sektrdr.
Hizmet
sektrnde isizlik oranlar grece daha az etkilenmesine karn, son
dnemde bu sektrdeki gerileme dier sektrlerle kyaslandnda daha snrl kalmtr (Grafik 7). Hizmet sektr isizlik oranlarnn kriz ncesi seviyesinin zerinde seyretmesinde kadn igcnn katks dikkat ekmektedir. 2010 yl sonu itibaryla tarm d isiz says 2007 yl ayn dnemine gre yzde 19,3 orannda art gsterirken sahiptir.
Grafik 7. Sektrel sizlik Oranlar
(Milyon Kii, Mevsimsellikten Arndrlm) Sanayi naat (sa eksen) Hizmet 12 35 10 30 15 25 20 15 5 0105 0605 1105 0406 0906 0207 0707 1207 0508 1008 0309 0809 0110 0610 1110 10 8 6 4 2 0 Sanayi ve naat
Kaynak: TK, TCMB.
bu
artn
nemli
bir
ksm
(17,1
puan)
hizmet
sektrnden
kaynaklanmtr (Grafik 8). Hizmet sektr isiz artnda ise kadnlar nemli bir paya
Grafik 8. Tarm D siz Saysndaki Yzde Deiime Katklar (2010 4. eyrek-2007 4. eyrek (Yzde Puan)
Kadn 9,3 7,8 Erkek 10,8 8,5
20
10
1,5
0,8 Hizmet Toplam
Kaynak: TK, TCMB.
Sektrel isizlik oranlar hesaplanrken mevcut durumda isiz olanlarn isiz olmadan nce altklar sektr esas alnmaktadr. Hesaplamalara ilk defa i arayanlar dahil edilmemitir.
50
zetle,
2010 yl sonu itibaryla tarm d isizlik orannn kriz ncesi seviyesinin
stnde seyretmesinde kadn igc gelimelerinin nemli bir rol bulunmaktadr. Krizin kadn istihdam zerindeki olumsuz etkisi dk dzeyde kalmasna karn, istihdam artlar igcne katlm oranndaki deiimi karlamakta yetersiz kalmtr. Kadnlarn tarm d igcne katlm oranndaki eilimin temel belirleyicisi olduu dikkate alndnda, kadn nfusun igc ve istihdama verdii katkya dair gelimelerin isizlik orannn gerileme hz zerinde farkl yansmalar olabilecektir. Aadaki grafiklerde, tarm d istihdamn kademeli art eilimini srdrd varsaym altnda, nfusun tarm d igcne katlmna dair farkl patikalarn tarm d isizlik oran zerindeki etkisi gsterilmitir (Grafik 9- Grafik 11). Buna gre katlmn lml bir art gstermesi durumunda tarm d isizlik oran 2012 yl ortalarnda kriz ncesi seviyelerine ulamaktadr. Katlm orannn daha gl artmas durumunda ise bu sre daha da uzayabilecektir.
Grafik 9. Tarm D stihdam Projeksiyonu
(Milyon Kii, Mevsimsellikten Arndrlm) 19,0 18,5 18,0 17,5 17,0 16,5 16,0 15,5 15,0 14,5 14,0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Kaynak: TK, TCMB.
Grafik 10. Tarm D gc/ 15+ Nfus Projeksiyonu

(Mevsimsellikten Arndrlm, Yzde) Senaryo lml art Senaryo hzl art 40 39 38 37 36 35 34 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Kaynak: TK, TCMB.
Grafik 11. Tarm D sizlik Oran Projeksiyonu

(Mevsimsellikten Arndrlm, Yzde) Senaryo lml art 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Kaynak: TK, TCMB.
Senaryo hzl art
51
Sonu
olarak, kresel kriz sonrasnda kadnlarn igcne katlm orannn hzla
artmas zellikle hizmet sektrnde isizlik oranndaki d snrlayan bir gelime olmutur. Bu durumun, igc maliyetlerindeki art da snrlad dnlmektedir. Son dnemlerde i talepte gzlenen hzl canlanmaya ramen hizmet sektrnde enflasyonun greli olarak dk seyretmeye devam etmesi, bu gr desteklemektedir.
52
5. Finansal Piyasalar ve Finansal Araclk

5.1. Finansal Piyasalar
Yln ilk eyreinde aklanan veriler, kresel ekonomideki toparlanmann srdne iaret etmektedir. Bu durum, emtia fiyatlarndaki ykselile beraber birok ekonomide enflasyona dair yukar ynl risklerin belirginlemesine ve gelimi ekonomilerde para politikalarnda normalleme srecinin daha erken balayabileceine dair beklentilerin glenmesine yol amtr. Ne var ki, kresel iktisadi faaliyete dair aa ynl riskler zayflamakla birlikte, henz tam olarak ortadan kalkm deildir. Nitekim, gelimi ekonomilerde zel tketim ve yatrm harcamalarnn toparlanmaya katks henz istenilen seviyelere ulamamtr. te yandan, kamu borlarnn srdrlebilirliine dair belirsizliklerin ilk eyrekte de devam ve artan emtia fiyatlar bu dnemde kresel toparlanma zerinde risk oluturan unsurlar olarak n plana kmtr. Gelimi ekonomilerdeki toparlanmaya dair belirsizliklere karn, ilk
eyrekte, gelimekte olan ekonomilerde iktisadi faaliyet gl seyrini srdrm, enflasyonda yukar ynl riskler belirginlemitir. Bunun bir sonucu olarak, gelimekte olan ekonomilerde para politikalarnda sklatrma sreci yln ilk eyreinde de devam etmitir. Bu dorultuda, birok gelimekte olan lke merkez bankas, bir taraftan faiz artrmlarna devam ederken, dier taraftan artan sermaye akmlarndan kaynaklanabilecek finansal istikrara ilikin riskleri kontrol altnda tutabilmek amacyla zorunlu karlk oranlar gibi faiz d para politikas aralarn etkin bir biimde kullanmlardr. lk eyrekte, Avrupadaki lke borluluklarna ilikin endielerin devam etmesi ve Ortadou ve Kuzey Afrika (MENA) blgesindeki siyasi gelimeler kresel risk alglamalarnn dalgal bir seyir izlemesine neden olmutur (Grafik 5.1.2). Bu durum, gelimekte olan lke risk primlerine de yansmtr. Bu dnemde Trkiyenin risk priminin greli olarak olumsuz bir seyir izledii, risk primindeki bozulmann MENA blgesindeki sorunlarn ortaya kmasyla belirginletii gzlenmitir (Grafik 5.1.1). Trkiyenin risk priminin snrl da olsa ykselmesinin balca sebebi petrol fiyatlarndaki artlarn Trkiyede cari an ykseldii bir dneme denk gelmesidir. Bunun yan sra, blgesel yaknln ve Trkiyenin bu blgeye ihracatnn toplam ihracat iindeki paynn dier akran lkelere kyasla yksek olmasnn da Trkiyenin blgedeki gelimelerden daha fazla etkilenmesine katkda bulunmu olabilecei dnlmektedir.
Grafik 5.1.1.
Blgesel CDS Endeksleri (01.12.2010 deeri=1)
Trkiye 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 1210 1210 1210 0111 0111 0211 0211 0311 0311 0411 0411 Asya Latin Amerika Avrupa
Grafik 5.1.2.
EMBI Endeksleri
EMBI+ Trkiye 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411 EMBI+
Kaynak: Bloomberg.
Kresel risk alglamalarndaki dalgal seyre karn, ilk eyrekte Trkiyede finansal piyasalardaki gelimelerin temel belirleyicisi, TCMBnin 2010 ylnn son eyreinde uygulamaya koyduu yeni politika bileimi olmutur. Ksa vadeli sermaye girilerinin i ve d talebin byme hzlarndaki ayrma eilimini glendirmesi, cari ilemler ann hzla artmasna neden olmu ve makro finansal riskleri azaltc ynde nlem alnmasn gerekli klmtr. Bu dnemde enflasyonun ana eiliminin orta vadeli hedeflerle uyumlu seyretmesi, para politikasnn makro finansal istikrara odaklanmasna olanak tanmtr. Dk dzeyde politika faizi, geni faiz koridoru ve yksek zorunlu karlk oranlarndan oluan yeni politika bileimi kapsamnda, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oran 2010 ylnn Aralk ve 2011 ylnn Ocak aylarnda alnan kararlarla yzde 7den yzde 6,25e drlmtr (Grafik 5.1.4). Politika faizindeki indirimlere ek olarak, TCMB gecelik borlanma faizi de ayn dnemde 450 baz puan indirilerek yzde 1,5 seviyesine ekilmitir. Gecelik bor alma ve bor verme faizleri arasndaki koridorun geniletilmesiyle ksa vadeli faizlerin konjonktrn gereine gre daha dalgal bir seyir izleyebilmesine olanak verilmitir. Btn bu kararlarla bir taraftan ksa vadeli sermaye girilerinin daha uzun vadelere ynlendirilmesi, dier taraftan TLnin deerinin iktisadi temellerden kopuk eilimler sergilemesinin nlenmesi amalanmtr. Yeni politika bileiminin odakland ara hedeflerden biri de makro finansal dengesizliklerin birikmesini nlemek amacyla kredi bymesinin yavalatlmas olmutur. Bu erevede, zorunlu karlk oranlarnn aktif bir politika arac olarak kullanlmasna karar verilmi; 2010 ylnn Aralk ve 2011 ylnn Ocak, Mart ve Nisan aylarnda zorunlu karlk oranlar, arlkl ortalamas belirgin olarak
54
ykselecek ve zorunlu karla tabi mevduatn vadesi uzadka azalacak ekilde farkllatrlmtr (Grafik 5.1.3). Bu kararla bir taraftan kredi genilemesinin likidite ve maliyet kanallarndan yavalatlmas, dier taraftan bankaclk sisteminin pasif vadesinin uzatlarak aktiflerle pasifler arasndaki vade uyumsuzluunun azaltlmas hedeflenmitir (Kutu 5.1).
Grafik 5.1.3.
TL Zorunlu Karlk Oranlar*
En Yksek - En Dk Zorunlu Karlk Oranlar 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411 0411 0 0 15 10 5 Arlkl Ortalama TL Zorunlu Karlk Oran 25 20
Politika faizi olarak 1 hafta vadeli repo ihale faiz orannn kullanlmaya balanmas
Grafik 5.1.4.
TCMB Faiz Oranlar
Gecelik Bor Alma -Verme Faiz Koridoru 1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oran
*Arlkl ortalama TL zorunlu karlk orannn son iki deeri tahmindir. Kaynak: TCMB.
Kaynak: TCMB.
TCMBnin yeni politika bileimini uygulamaya koymasyla, ksa vadeli para piyasas faizlerinde oynakln belirgin biimde artt gzlenmitir(Grafik 5.1.5 ve Grafik 5.1.6). Bu dnemde, TCMB, gerek zorunlu karlk uygulamalarnn etkinliinin artrlmasnda gerekse yabanc sermayenin vadesinin uzamasnda ksa vadeli para piyasalarnda oynaklk artnn gerekli olabilecei deerlendirmesinde bulunmu, likidite operasyonlarnda bu hususu dikkate almtr. te yandan, artan oynaklkta, finansal piyasalarn yeni politika bileimine uyum srecinde artan belirsizlik alglamalarnn da etkili olduu dnlmektedir.
Grafik 5.1.5.
Gecelik Repo Faiz Oynakl
(20 Gnlk Standart Sapma) 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 0810 0910 1010 1110 1210 0111 0211 0311 0411 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0810 0910 1010 1110 1210 0111 0211 0311
Grafik 5.1.6.
Kur Takas Faiz Oynaklklar
(20 Gnlk Standart Sapma) 1 Ay Vade 3 Ay Vade
Kaynak: MKB, TCMB.
Kaynak: Bloomberg,TCMB.
55
TCMBnin yeni politika bileiminin ksa vadeli yabanc sermaye hareketleri zerindeki etkileri yln ilk eyreinde de gzlenmeye devam etmitir. Nitekim, nemli bir blm ksa vadeli para takas ilemlerinden oluan ksa vadeli yabanc sermaye miktar, nlemlerin uygulamaya koyulmaya balad dnemden itibaren belirgin bir biimde azalma gzlenmitir. Bu durum, yurt d yerleiklerin yapm olduklar para takas hacmine dair nemli bir gsterge olan yurt ii bankalarn bilano d yabanc para cinsi net pozisyonlarnda da grlebilmektedir (Grafik 5.1.8). te yandan, risk alglamalarndaki bozulmann sonucunda yln ilk eyreinde hisse senedi piyasasndan snrl miktarda yabanc sermaye k gerekleirken, DBS piyasasna yabanc sermaye giriinin glenerek devam ettii gzlenmitir (Grafik 5.1.7). DBS piyasasna artan yabanc sermaye giriinin, yabanc yatrmclarn, alnan nlemlerin ardndan yatrmlarn ksa vadeli para takas ilemlerinden daha uzun vadeli olan DBS piyasasna kaydrma eilimlerinden ve piyasa faizlerindeki ykseliten kaynakland dnlmektedir.
Grafik 5.1.7.
Yurt D Yerleiklerin Net Portfy Hareketleri*
(Endeks ve Faiz Etkisinden Arndrlm, Milyon ABD dolar) Hisse Senedi Net Hareketler 3500 2500 1500 500 -500 14 -1500 -2500 0209 0409 0609 0809 1009 1209 0210 0410 0610 0810 1010 1210 0211 0411 12 10 1010 1010 1010 1110 1110 1210 1210 0111 0111 0211 0211 0311 0311 Dibs Net Hareketler
Grafik 5.1.8.
Bankalarn Bilano D Net YP Pozisyonu
(Milyar ABD dolar) 26 24 22 20 18 16
*Nisan ay verileri, 15 Nisan itibaryladr. Kaynak: TCMB.
Kaynak: BDDK.
Yeni politika bileimi kapsamnda zorunlu karlk oranlarnn, karla tabi mevduatn vadesi uzadka azalacak biimde farkllatrlmas, bankalardaki Trk liras cinsi mevduatn ortalama vadesinin ykselmesine yol amtr (Grafik 5.1.9). te yandan, mevduatn maliyetinin vade ksaldka artar hale gelmesiyle TL tasarruf mevduat getiri erisi dikleme eilimine girmitir (Grafik 5.1.10). Trkiyede bankaclk sektrnn en byk finansman kaynan tekil eden mevduatlarda vadeye gre getiri farkllamasnn ve ortalama vadenin artnn, TCMBnin hedefledii dorultuda, nmzdeki dnemde de devam etmesi beklenmektedir.
56
Grafik 5.1.9.
TL Mevduatn Ortalama Vadesi
Aralk Zorunlu Karlk Karar
Grafik 5.1.10.
TL Tasarruf Mevduat Getiri Erisi
10.12.2010 7,4 7,2 7 6,8 6,6 6,4 6,2 31.12.2010 15.04.2011
60 58 56 54 52 50 48 46 44 42 0610 0710 0810 0810 0910 1010 1010
1110
1210
1210
0111
0211
0311
0311
0411
6 1
Kaynak: TCMB.
Kaynak: TCMB.
TCMBnin para politikas uygulamalar piyasa faizleri zerinde de yukar ynl etkide bulunmutur. Faizlerin kresel olarak artma eiliminde olduu yln ilk eyreinde, Trkiyede piyasa faizleri gelimekte olan lkeler genel eiliminin ok zerinde art gstermitir (Grafik 5.1.11). Piyasa faizlerindeki art, TCMBnin uygulamakta olduu yeni politika bileiminin sklatrc niteliinin ve son dnemde benimsenen temkinli para politikas syleminin bir yansmasdr. Buna ek olarak, eyrein ilk dnemlerinde, TCMBnin politika bileiminin izleyecei patikaya dair piyasada oluan belirsizlik alglamalarnn da piyasa faizlerindeki ykselite rol oynad dnlmektedir.
Grafik 5.1.11.
lk eyrekte, ki Yllk Piyasa Faizlerinde Deiim
2 1,5 1 0,5 0 -0,5 -1 -1,5 Trkiye Peru ili Filipinler Meksika Kolombiya Polonya Brezilya Tayland Gney Kore Gney Afrika ek Cum. Malezya Endonezya Romanya Hindistan in Macaristan 8 7 6 0110 0210 0310 0410 0510 0610 0710 0810 0910 1010 1110 1210 0111 0211 0311 0411 10 9 350 300 250 200 150 100 11
Grafik 5.1.12.
DBS Faiz Oranlarndaki Gelimeler
Gsterge Tahvilin Bileik Getirisi (yzde) EMBI+ Trkiye (sa eksen) 400
Kaynak: MKB, Bloomberg.
Piyasa faizlerindeki ykselite, para politikas uygulamalarnn yan sra, enflasyon beklentilerinin snrl miktarda artm olmasnn da etkili olduu dnlmektedir. Nitekim, ilk eyrekte, petrol, gda ve dier ithal rn fiyatlarndaki artlar ve Trk lirasnda gzlenen deer kaybyla birlikte gelecek 12
57
aya ilikin enflasyon beklentilerinin snrl da olsa ykseldii gzlenmektedir (Grafik 5.1.14). Dier taraftan, TCMBnin daha temkinli bir para politikas ynelik politika faizi beklentilerinde de arta yol amtr duruunu benimsemesi ve politika bileimini sklatrc ynde deitirmesi, gelecee (Grafik 5.1.13). Beklentilerdeki bu artn snrl oranda piyasa faizlerine de
yansd dnlmektedir.
Grafik 5.1.13.
12 Ay Sonrasna likin TCMB Repo Faizi Beklentisi
Grafik 5.1.14.
12 Ay Sonrasna likin TFE Enflasyon Beklentisi
0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 5 6
Ocak II
Nisan II
Ocak II 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0
Nisan II
10
10
*Dalmlarn hesaplanmasnda non-parametrik Kernel tahmin yntemi kullanlmtr. Kaynak: TCMB.
Kaynak: TCMB.
Piyasa
faizlerindeki
art ksa
vadelerde
daha
belirgin iken
uzun
vadelerdeki artn snrl olduu gzlenmektedir. Bunun sonucunda, getiri erisi nceki eyree gre yataylamtr (Grafik 5.1.15 ve Grafik 5.1.16).
Grafik 5.1.15.
Getiri Erisi* 9 8,5 8 Getiri (yzde) 7,5 7
Grafik 5.1.16.
Uzun ve Ksa Vadeli Faiz Fark*
22 Nisan 24 Ocak
3,8 3,4 3,0 2,6 2,2 1,8 1,4 1,0
6,5 6 0,5 1 1,5 2 2,5 Vade(yl) 3 3,5 4
0,6 0,2 0210 0410 0610 0810 1010 1210 0211 0411
*MKB Tahvil ve Bono Piyasasndaki tahvillerin bileik getirileri kullanlarak, Extended Nelson-Siegel (ENS) yntemiyle oluturulmutur Kaynak: TCMB, MKB.
*ENS yntemiyle oluturulan getiri erisinin 4 yllk ve 6 aylk vadelerdeki faizlerinin fark, 5 gnlk hareketli ortalama. Kaynak: TCMB, MKB.
58
Piyasa faizlerindeki artn ksa vadelerde daha belirgin olmas, TCMBnin politika bileimini net sklatrc ynde deitirmesinin ksa ve orta vadeli faizler zerinde daha etkili olmasndan kaynaklanmaktadr. Nitekim, zorunlu karlk dzenlemelerinin ardndan bankalarn, artan likidite ihtiyalarn ksa vadeli DBSleri portfylerinden kararak karlama eiliminde olduklar gzlenmitir (Grafik 5.1.17). Bunun sonucunda yurt ii yerleik bankalarn bilanolarndaki DBSlerin pay derken, yabanclarn bu piyasadaki sahiplik oran artmaya devam etmitir (Grafik 5.1.18). te yandan, uzun vadeli piyasa faizlerinin temel belirleyicileri uzun dnem lke risklilii gibi ekonominin uzun dnem yapsal dinamikleridir. Bu dnemde kresel risk alglamalarndaki dalgal seyre karn, uzun vadeli faizlerin tarihsel olarak en dk seviyelerinde ve greli olarak istikrarl biimde seyretmeye devam etmesi, Trkiyede faizlerdeki dn kalc olaca beklentisinin bir gstergesidir.
Grafik 5.1.17.
Bankalarn Bilanolarnda Menkul Kymetlerin Oran (Yzde) 37 36 35 34 33 32 31 30 29 0710 0810 0910 1010 1110 1210 0111 0211 0311 0609 0809 1009 1209 0210 0410 0610 0810 1010 1210 0211 0411 0411 28 10 12 11 14 13
Grafik 5.1.18.
Yabanclarn DBS Piyasasndaki Paylar 16 15
Kaynak: BDDK,TCMB.
Kaynak: TCMB.
Piyasa faizlerindeki art reel faizlere de yansm, Trkiyenin reel faizi dier gelimekte olan lkelere kyasla yksek seviyelere kmtr (Grafik 5.1.20). Reel faizlerdeki art da, TCMBnin son dnemde politika bileimine dair ald kararlarn net etkisinin belirgin bir biimde sklatrc ynde olduuna iaret etmektedir.
59
Grafik 5.1.19.
Trkiyenin ki Yllk Reel Faizi*
(Yzde) 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 0110 0210 0310 0410 0510 0610 0710 0810 0910 1010 1110 1210 0111 0211 0311 0411
Grafik 5.1.20.
ki Yllk Reel Faizler*
8 7 6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 Brezilya Trkiye Macaristan Romanya ili Peru Kolombiya Polonya Meksika Gney Afrika Hindistan Gney Kore Malezya Tayland Endonezya ek Cum. Filipinler in
*lkelerin 2 yllk devlet tahvili getirilerinden Consensus Forecasts tahminlerinden elde edilen gelecek 2 yla ait enflasyon orannn karlmasyla hesaplanmtr. Kaynak: Bloomberg, Consensus Forecasts, TCMB.
* Getiri erisinden hesaplanan 2 yllk iskontolu tahvil getirisinden TCMB Beklenti Anketinden alnan nmzdeki 2 yla ait TFE enflasyon orannn karlmasyla hesaplanmtr. Kaynak: MKB, TCMB.
TCMBnin ald politika kararlar dviz kurlar zerinde de etkili olmutur. Nitekim, 2010 ylnn Kasm aynda Finansal stikrar Raporunun yaymlanmasyla balayan srete Trk lirasnn gelimekte olan lke para birimleri genel eiliminden deer kayb ynnde ayrt gzlenmitir (Grafik 5.1.22). Yakn dnemde ise blgesel risk alglamalarnn azalmas ve piyasa faizlerindeki artn etkisiyle Trk lirasnn greli deer kayplarnn bir blm geri alnmtr.
Grafik 5.1.21.
(Yzde) TL Kur Sepeti (0,5 euro+0,5 ABD dolar) 2,2 2,1 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411 EMBI+Trkiye (sa eksen) 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 1,16 1,13 1,1 1,07 1,04 1,01 0,98 0,95 0,92 1010 1110 1210 0111 0211 0311 0411
TL Kur Sepeti ve Risk Primi Gstergeleri
Grafik 5.1.22.
TL ve Gelimekte Olan lke Para Birimleri* (ABD dolar karsnda, 01.10.2010 deerleri 1e normalize edilmitir) Trkiye Gelimekte Olan lkeler
* Gelimekte olan lkeler ortalamas, Brezilya, ili, ek Cumhuriyeti., Macaristan, Meksika, Polonya, G. Afrika, Endonezya, G. Kore ve Kolombiya para birimlerinin ortalamalar alnarak hesaplanmtr. Kaynak: Bloomberg, TCMB.
Son dnemde TLnin deerinde gzlenen oynak seyre karn, Trk lirasnn uzun vadeli ima edilen kur oynakl dier gelimekte olan lkeler arasnda dk seviyelerdeki yerini korumaktadr (Grafik 5.1.23). Bu durumun kriz sonras srete
60
Trkiyeye dair risk alglamalarndaki olumlu dnmn bir yansmas olduu dnlmektedir. te yandan, ksa vadelerde TLnin ima edilen oynaklnda, TCMBnin para politikas bileimine dair ald kararlarn etkisiyle art gzlenmitir (Grafik 5.1.24). Bu durumun, ksa vadeli sermaye hareketlerini caydrc etkide bulunmas beklenmektedir. Oynaklklardaki artn yalnzca ksa vadelerde gzleniyor olmas, kura dair belirsizliin geici olduu ynndeki alglamalarn bir sonucudur.
Grafik 5.1.23.
(12 ay vadeli) 45 40 35 Trkiye 30 25 20 15 10 0209 0409 0609 0809 1009 1209 0210 0410 0610 0810 1010 1210 0211 0411 Gelimekte olan lkelerde kur oynakl
Opsiyonlarn ma Ettii Kur Oynakl
Grafik 5.1.24.
(1ay vadeli) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 0209 0409 0609
Opsiyonlarn ma Ettii Kur Oynakl

Gelimekte olan lkelerde kur oynakl Trkiye
0809
1009
1209
0210
0410
0610
0810
1010
1210
0211
Finansal piyasalarda son dnemde gzlenen olumlu seyirle birlikte iktisadi faaliyetin gl seyri, parasal gstergelere de yansmaktadr. Nitekim, Merkez Bankas ve bankaclk sektrnn dahil olduu parasal sektrn toplam konsolide ykmllklerini gsteren M3 geni para arznn bilano karlklar incelendiinde, arlkl olarak bankalar tarafndan finansal kesim d zel kii ve kurululara alan kredileri ieren zel Sektrden Alacaklar kalemindeki gl art eiliminin, tketici ve yatrmc gveninin artmasna bal olarak srd gzlenmektedir. Buna karlk, 2009 yl sonundan itibaren Kamudan Alacaklar kaleminin M3 bymesine verdii katkda gzlenen azalma eiliminin yln son eyreinde duraksad dikkat ekmektedir. Net D Varlklar kalemi ise, zellikle ticari bankalarn yurt dndan kullandklar kredilerdeki arta paralel olarak azaln srdrmektedir. Son olarak, parasal sektrn mevduat d fon kaynaklarn gsteren Dier kaleminin M3 bymesine verdii negatif katk, banka krllklarndaki dn de etkisiyle nceki dnemlere kyasla bir miktar gerileme gstermitir (Grafik 5.1.25).
0411
61
Grafik 5.1.25.
M3 Para Arznn Bilano Karlklarnn Seyri
(M3n Yllk Bymesine Katklar) 50 40 30 20 10 0 -10 -20 1206 0307 0607 0907 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 4. Dier 3. zel Sektrden Alacaklar 2. Kamudan Alacaklar 1. Net D Varlklar 1+2+3+4= M3 (Yllk Yzde Byme)
Kaynak: TCMB.
ktisadi
faaliyetteki
istikrarl
byme,
birinci
eyrekte
para
taban
gelimelerine de yansm, bunun sonucunda para tabannda yllk bazda reel art gzlenmitir. Bu dnemde, emisyondaki istikrarl art eilimi devam ederken, para tabanndaki genileme byk oranda, bankalarn TCMB nezdinde zorunlu karlk olarak tutmakla ykml olduklar mevduattaki arttan kaynaklanmtr (Grafik 5.1.26). Nitekim, TL zorunlu karlk oranlarnn bu dnemde ykseltilmesiyle, bankalar mevduat yksek miktarda art gstermitir.
Grafik 5.1.26.
Para Taban Yllk Reel Bymesi
70 60 50 40 30 20 10 0 -10 0306 0606 0906 1206 0307 0607 0907 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210 0311 Emisyon Net Etki Bankalar Mevduat Net Etki Para Taban Yllk Reel Byme Hz (Yzde, Aylk Ortalamalar zerinden Hesaplanm)
Kaynak: TCMB.
62
Para tabannn bir dier bileeni olan emisyondaki art eiliminin ise iktisadi faaliyetteki toparlanmayla birlikte tketim harcamalarnda gzlenen arttan kaynakland dnlmektedir. Bununla beraber, mevsimsellikten arndrlm emisyon hacmindeki gl art eiliminin yln ilk eyreinde srmesi, tketim harcamalarnn iktisadi faaliyetteki canlanmaya verdii katknn devam ettiine iaret etmektedir (Grafik 5.1.27). te yandan, kriz sonras srete emisyonda gzlenen istikrarl art eiliminde, nakit tutmann frsat maliyetinin bir gstergesi olan nominal faizlerin tarihsel olarak en dk seviyelere inmesinin de etkili olduu dnlmektedir.
Grafik 5.1.27.
Emisyon ve Cari Tketim Harcamalar*
(Mevsimsellikten Arndrlm) Cari Tketim Harcamalar (yllk yzde deiim) Emisyon Hacmi (yllk yzde deiim) Emisyon Hacmi (sa eksen)
Yzde Milyar TL
30 25 20 15 10 5 0 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
55 50 45 40 35 30 25
1 2011
2008
2009
2010
* Tketim harcamalar cari fiyatlarla mobilya, ev aletleri ve ulatrma haberleme hari zel tketim ve kamu tketimini iermektedir. Kaynak: TK, TCMB.
TCMB
tarafndan
alnan
nlemlerin
etkisiyle
ve
kresel
risk
alglamalarndaki dalgal seyir sonucunda yabanc sermaye girilerinin yln ilk eyreinde hz kestii gzlenmitir. Bunun sonucunda, dviz alm ihaleleri vastasyla piyasadan ekilen dviz miktar nceki eyree kyasla nemli oranda azalarak 2,7 milyar ABD dolar seviyesinde gereklemitir. Dviz alm ihaleleri bankalararas piyasadaki TL likiditesi an daraltc etkide bulunmutur. te yandan, bu dnemde, Hazinenin TCMB nezdindeki ortalama hesap bakiyesi de getiimiz eyree kyasla azalarak likidite an daraltc etki yapmtr. Ne var ki, emisyonda gzlenen lml art ve asl olarak bankalarn zorunlu karlklara ayrdklar tutarn nemli lde artmas yln ilk eyreinde bankaclk sisteminin net likidite ann nceki eyree kyasla ykselmesine yol amtr (Grafik 5.1.28).
63
Grafik 5.1.28.
Piyasadaki Likidite Gelimeleri
(Milyar TL) Bankalararas Para Piyasas ve Ters Repo ile ekilen Haftalk Repo fonlamas 3 Aylk Repo fonlamas Verilen Net Likidite
35 25 15 5 -5 -15 -25 0509 0709
0909
1109
0110
0310
0510
0710
0910
1110
0111 2008
Kaynak: TCMB.
5.2. Finansal Araclk ve Krediler

Yurt ii yerleik bankalarn reel kesime atklar krediler, snrl bir yavalama gstermekle birlikte, 2011 ylnn ilk eyreinde de yksek oranda artmaya devam etmitir (Grafik 5.2.1). Bu dnemde, ticari krediler ve tketici kredilerindeki art oranlar yllklandrlm bazda srasyla yzde 29 ve 41, bankaclk sektrnn reel kesime atklar toplam kredilerdeki art oran ise yzde 33 olarak gereklemitir. Ticari kredilerin daha yava bymesinde ylsonu bilano dzeltmelerinin ticari krediler iin daha belirgin olmas etkili olmutur. Nitekim, tketici kredileri ve ticari kredilerin byme hzlar arasndaki farkn Mart aynda nemli lde kapand gzlenmektedir. Bu gelimeler sonucunda, yln ilk eyreinde kredilerin GSYHye orannn yukar ynl eilimini koruduu tahmin edilmektedir (Grafik 5.2.2).
Grafik 5.2.1.
Kredi Endeksleri
(Nominal, Ocak 2007=100) Hanehalk Kredileri 280 260 240 220 200 180 160 140 120 100 80 0107 0407 0707 1007 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411 Ticari Krediler 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2007 2009 2010 2011
Grafik 5.2.2.
Kredilerin GSYHye Oranlar*
(Yzde) Reel Sektr Kredileri Hanehalk Kredileri Ticari Krediler
*Reel sektr kredileri hanehalk kredileri ve irketlere verilen kredilerden olumaktadr. 2011 ylnn ilk eyrek GSYH deeri iin tahmin kullanlmtr. Kaynak: TCMB.
64
0311
Kriz sonras srete, kredilerde gzlenen yksek oranl art eiliminin nemli bir belirleyicisi, finansal kurulularn risk alglamalarndaki iyileme ve bunun sonucunda kredi riskinden kanma eilimlerindeki azal olmutur. Bu durum, artan kredi talebiyle birlikte ticari kredilerde yksek oranl artlara yol amtr. Gerek kredi verilen irket lei gerekse vade baznda incelendiinde, risk alglamalarndaki iyilemenin ticari krediler zerindeki yansmalar belirgin biimde grlebilmektedir. Nitekim, kredi riski daha yksek olarak deerlendirilen kk lekli iletmelere verilen kredilerde, byk lekli iletmelere verilen kredilere kyasla daha yksek oranlarda artlar kaydedilmitir. Bunun sonucunda, kk lekli iletmelere verilen kredilerin toplam krediler iindeki paynn kriz ncesi dzeylerinin de zerine kt gzlenmektedir (Grafik 5.2.3 ve Grafik 5.2.4).
Grafik 5.2.3.
leklere Gre TP letme Kredileri
(Nominal, Ocak 2007=100) Byk 330 Mikro Kk Orta 430 380 330 230 280 230 180 130 130 80 0107 0407 0707 1007 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 80 0107 0407 0707 1007 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111
*Kurdan arndrlm veriler kullanlmtr. Kaynak: BDDK.
Grafik 5.2.4.
leklere Gre YP letme Kredileri*
(Nominal, Ocak 2007=100) Byk Mikro Kk Orta
280
180
Kaynak: BDDK.
Finansal kurulularn risk alglamalarndaki iyileme ticari kredilerin vade dalmlar zerinde de etkisini gstermektedir. Nitekim, faiz riski dk addedilen ksa vadeli kredilerin toplam krediler iindeki pay yln ilk blmnde de azalmay srdrmtr. Bunun sonucunda ticari kredilerin ortalama vadesi kriz ncesi seviyelerin zerine kmtr (Grafik 5.2.5 ve Grafik 5.2.6).
65
Grafik 5.2.5.
TL Ticari Kredilerde Vadeler
(nominal, Ocak 2007=100) 12 aya kadar 24 ay zeri 360 320 280 240 200 160 120 80 0107 0407 0707 1007 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 12-24 ay aras
Grafik 5.2.6.
YP Ticari Kredilerde Vadeler
(nominal, Ocak 2007=100) 12 aya kadar 24 ay zeri 440 400 360 320 280 240 200 160 120 80 0107 0407 0707 1007 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111
Kaynak: TK, TCMB.
12-24 ay aras - YP
Kaynak: TK, TCMB.
Kredi gelimeleri para birimi baznda incelendiinde, YP cinsi ticari kredilerin toplam ticari krediler iindeki paynda 2010 yl boyunca korunan art eiliminin 2011 ylnn ilk eyreinde de devam ettii gzlenmektedir (Grafik 5.2.7 ve Grafik 5.2.8). Bu kapsamda, mikro lekli iletmeler bata olmak zere KOBlere verilen YP cinsi kredilerdeki byme dikkat ekici dzeylere ulamtr (Grafik 5.2.4). Firmalarn kur, bankalarn ise kredi risklerinin artmas anlamna gelebilecek bu eilimin yakndan izlenmesi gerektii dnlmektedir.
Grafik 5.2.7.
TL ve YP Ticari Kredilerin Haftalk Byme Hzlar
(13 Haftalk Hareketli Ortalamalar) TL cinsinden Ticari Krediler 2 YP cinsinden Ticari Krediler (yurt d ubeler dahil) 44
Grafik 5.2.8.
YP Ticari Kredilerin Toplam Ticari Krediler indeki Pay
1 40 0
-1 0107 0407 0707 1007 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411
36 0107 0507 0907 0108 0508 0908 0109 0509 0909 0110 0510 0910 0111
Kaynak: TCMB.
Kaynak: TCMB.
Kredi piyasasna dair gstergeler, kredi genilemesinde gerek arz gerekse talep koullarnn etkili olduunu gstermektedir. Kredi hacmindeki gl art eilimine ve zorunlu karlklara ilikin alnan kararlarn getirdii ek maliyetlere karn, kredi faizlerinde belirgin bir artn gzlenemiyor oluu kredi piyasasnn arz tarafnda youn bir rekabetin varlna iaret etmektedir (Grafik 5.2.9). Kriz
66
sonras srete YP kredi hacmindeki bymeye karn, YP cinsi ticari kredi faizleri ile DTH faizleri arasndaki farkn henz belirgin biimde artmam olmas da arz koullarnn kredi genilemesini desteklediine iaret etmektedir. Nitekim, kredi eilim anketi 2010 yl son eyreine ilikin sonular, bu durumu teyid eder niteliktedir. Anket sonularna gre, bankalar, KOB kredilerinde standartlarn ilk eyrekte bir miktar daha gevemesini beklemektedirler.
Grafik 5.2.9.
TL Ticari Kredi Faizindeki Gelimeler*
Ticari Kredi Faizi - Mevduat Faizi 12 10 8 6 4 2 0 0206 0606 1006 0207 0607 1007 0208 0608 1008 0209 0609 1009 0210 0610 1010 0211 Ticari Kredi Faiz Oran (sa eksen) 25 23 21 19 17 15 13 11 9 7 0108 0508 0908 0109 0509 0909 0110 0510 0910 0111 5 0 6 4 2 12 10 8
Grafik 5.2.10.
YP Ticari Kredi Faizindeki Gelimeler*
YP Ticari Kredi Faiz Oran YP Ticari Kredi Faizi- DTH Faizi Fark
*Yllk faiz oranlar, drt haftalk hareketli ortalama. Kaynak: TCMB.
*Yllk faiz oranlar, drt haftalk hareketli ortalama. Kaynak: TCMB.
Ticari kredilerde, zellikle de YP cinsi ticari kredilerde gzlenen art eiliminde arz kaynakl unsurlarn yan sra, talep kaynakl etkenlerin de nemli rol oynadna iaret eden gstergeler bulunmaktadr. Ocak Enflasyon Raporunda deinilen yatrm anketinin 2010 yl gz dnemi sonular, iletmelerin yatrm taleplerinin belirgin olarak arttn gstermekteydi. Nitekim anketle tutarl biimde 2010 ylnn son eyreinde zel sektrn yatrm harcamalarnda rekor dzeyde art kaydedilmitir. Dier taraftan, bankaclk kesimi ile yaplan kredi eilim anketi de son eyrekte ticari kredi talebinin yksek olduuna ve bu durumun yln ilk eyreinde de srmesinin beklendiine iaret etmektedir. Yatrm kredilerinin ounlukla yabanc para cinsinden oluu ve son dnemde ticari kredi talebinin byk oranda artan yatrm harcamalarnn finansman amal olduu varsaym birlikte deerlendirildiinde, YP cinsi kredilerin yksek oranl artnda talep ynl etkenlerin nemli rol oynadn sylemek mmkndr. 2010 ylnn son blmnde, yl sonu bilano ayarlamalarnn ve BDDKnn kredi/deer oranna ilikin dzenlemelerinin ylbanda yrrle girecek olmasnn etkisiyle, tketici kredilerinde belirgin bir ivmelenme gzlenmitir. Bunu takip eden srete, Ocak ayndaki geici yavalamann ardndan, tketici
kredilerindeki yksek oranl art eilimi ubat ve Mart aylarnda da devam etmitir. Bu dnemde, tketici kredilerinin yzde 10undan daha kk bir blmn oluturan tat kredilerinin ise, tketici kredilerinin genel eiliminden ayrt grlmektedir. Nitekim, geen yln son eyreinde kaydedilen rekor seviyedeki artn ardndan, tat kredilerindeki art eilimin eyrein ilk iki ay boyunca nemli lde yavalamtr. Tm bu gelimeler sonucunda ilk eyrekte tketici kredilerinin art hz yllklandrlm bazda 41i aarken; konut, dier ve tat alt kalemlerindeki art oranlar srasyla yzde 37, 47 ve 31 olarak gereklemitir (Grafik 5.2.11).
Grafik 5.2.11.
Tketici Kredileri Haftalk Byme Hzlar*
Konut 1,5 1,0 0,5 0,0 -0,5 -1,0 -1,5 0608 0808 1008 1208 0209 0409 0609 0809 1009 1209 0210 0410 0610 0810 1010 1210 0211 0411 Dier Tat
*13 haftalk hareketli ortalamalar. Kaynak: TCMB.
lk eyrekte, tketici kredilerindeki yksek oranl arta karn, kredi faizlerinde belirgin bir eilim gzlenmemitir. Uzun vadeli piyasa faizleri artarken tketici kredisi faizlerinin duraan bir seyir izlemesinin, bu piyasadaki youn rekabetin bir sonucu olduu dnlmektedir (Grafik 5.2.12). te yandan, iktisadi faaliyetteki canlanma ve artan tketici gveni, tketici kredisi talebini artrmakta, kredilerdeki byme eilimini desteklemektedir. Tketici gven endeksindeki yukar ynl eilimin ve istihdam koullarndaki iyilemenin devam, tketici kredisi talebinin nmzdeki dnemde de canl kalabileceine iaret etmektedir.
68
Grafik 5.2.12.
Tketici Kredisi Faizleri ile Para Takas Faizleri Fark*
htiya Kredisi Faizi - 2 Yllk CCS Faizi 12 10 8 6 4 2 0 -2 0605 1005 0206 0606 1006 0207 0607 1007 0208 0608 1008 0209 0609 1009 0210 0610 1010 0211 Konut Kredisi Faizi - 5 Yllk CCS Faizi
*CCS, apraz para takasnda gerekleen TL faiz orann temsil etmektedir. Kaynak: TCMB.
Ylbandan
itibaren
geen
srede
kredi
bymesinin
finansman
incelendiinde, yurtd bankalardan borlanmann bankalarn en nemli finansman kayna olmaya devam ettii grlmektedir. Dier taraftan, bankalarn temel finansman kayna olan mevduatlarda yln ilk iki aynda gerekleen art snrl olup, kredi genilemesinin ancak yzde 32lik ksmna karlk gelmektedir. Bu dnemde yeni ihra edilen menkul kymet miktar ise kredilerdeki artn yzde 8ine yakn seviyelerde gereklemitir.
Tablo 5.2.1.
Temel Bilano Kalemlerindeki Deiimler
(Deiim Tutar, Milyon TL)
2010 Son eyrek TP 30866 10344 7260 3545 40480 5468 3725 1095 7833 YP 19581 2806 5755 -6750 3538 15451 1982 94 -160
2011 ilk iki ay TP 13051 -2548 21348 -359 7313 -796 12748 2269 768 YP 13362 334 386 -8 1154 7292 3931 771 -561
Aktif
Pasif
Krediler Menkul Deerler Nakit Deerler+ZK+Merkez Bankasndan Alacaklar Bankalardan Alacaklar Mevduat (Katlm Fonu) Bankalara Borlar Repo lemlerinden Salanan Fonlar hra Edilen Menkul Kymetler (Net) Toplam zkaynaklar
Kaynak:BDDK.
lk eyrekte bankaclk sektrnde dikkat ekici bir dier gelime, bankalarn menkul deerler czdanlarnda gzlenen ve kredi artnn yzde 8ine tekabl eden miktarda daralma olmutur. Bu dnemde bankalar, zorunlu karlk dzenlemelerinin yaratt ek likidite ihtiyacn karlamak amacyla sahip olduklar DBSlerin bir blmn portfylerinden karmlardr. Bu durum, bankalarn likidite ihtiyalarn karlamada Merkez Bankas kaynaklarna bavurmak yerine varlk kompozisyonlarnda deiiklie gitme eilimlerinin arttna iaret etmektedir. Bankalar nezdinde, Merkez Bankas fonlamas ve
69
dier fon kaynaklar arasndaki ikame ilikisinin zayflamas zorunlu karlk dzenlemelerinin kredi piyasas zerindeki etkinlii bakmndan nemli bir gelime olup, bu durumun nmzdeki dnemde bankalarn kredi arznda daha ihtiyatl davranmalarn salayabilecei dnlmektedir. zetle, yln ilk eyreinde gerek ticari kredilerde gerekse tketici kredilerinde yksek oranl art eiliminin korunduu gzlenmitir. Kredilerdeki art eiliminde arz ve talep ynl etkenler rol oynamaktadr. Arz tarafnda, kredi piyasasndaki youn rekabet, kredi arz koullarnn gevek kalmaya devam etmesine yol amaktadr. Dier taraftan, iktisadi faaliyetin olumlu seyri, istihdam koullarndaki iyileme ve bunlarla balantl olarak iktisadi grnme dair gven art kredi talebinin de canl kalmasn salamaktadr. Kredilerdeki yksek oranl art eilimini kstlamaya ynelik olarak alnan zorunlu karlklara dair kararlarn kredi piyasalar zerindeki ilk etkileri grlmeye balanmtr. Bu etkinin nmzdeki dnemde giderek belirginleecei dnlmektedir. Nitekim, alnan son kararn ardndan bankalarn ek likidite ihtiyalarnn nemli blmn varlk kompozisyonlarnda artrlmas kararnn deiiklie sklatrc giderek yndeki karlamalar, etkilerinin zorunlu karlklarn dnemde nmzdeki
belirginleeceine dair nemli bir gstergedir (Kutu 5.2).
70
Kutu 5.1
Kredi Genilemesi ve Cari Ak
Kresel
kriz sonras gelimi lkeler tarafndan uygulanan olaanst geniletici
para politikalar neticesinde artan kresel likidite, gelimekte olan lkelere ynelik sermaye akmlarnn gl seyretmesine neden olmaktadr. Finansal derinleme srecinin erken safhasnda olan gelimekte olan lkelerde, kredi byme hznn gelimi lkelere gre daha yksek olmas normal karlansa da, ar hzl kredi genilemesinin belirli bir noktadan sonra finansal istikrar tehdit edebilecei gz nnde bulundurulmaldr. Zira lke tecrbeleri, nemli bankaclk ve demeler dengesi krizlerinin hzl kredi byme sreleri tarafndan nclendiini gstermektedir. Dolaysyla, kredi byme srecinin yakndan takip edilmesi byk nem arz etmektedir. Bu balamda, bu kutuda kredi genilemesi ve finansal krizler arasndaki iliki incelenmekte ve ekonomi yaznnda yer alan ilgili bulgular zetlenmektedir. Son olarak, Trkiye ekonomisinde yakn dnemde gzlenen hzl kredi genilemesi ve artan cari ak sorununa deinilmekte ve bu erevede Merkez Bankasnn ald nlemlere yer verilmektedir.
Ekonomi yaznnda birok alma, hzl kredi bymesinin demeler dengesi ve

bankaclk krizleri iin nc bir gsterge tekil ettii sonucuna ulamtr. 1 Hzl kredi bymesi, d denge ve dviz piyasalarndaki istikrar bozmak suretiyle makroekonomik istikrar tehdit edebilmektedir. Dier bir ifadeyle, yurt d kredi imknlarnn bir anda daralmas, bankaclk sistemi dviz likiditesinin negatif bir oka maruz kalmasna ve akabinde finansal ve ekonomik bir krize neden olabilmektedir. Gemite bu durum gelimi ve gelimekte olan lkelerde tecrbe edilmitir.2 Bunun yan sra, hzl kredi bymesi finansal istikrar dorudan da etkileme potansiyeline sahiptir. Etkileri halen sren son kresel kriz bu husustaki en yakn tecrbeyi tekil etmektedir. Kredi iin gerekli fonlara ulamn kolaylat ve fon maliyetinin dt dnemlerde oluan ar rekabet ortam, bankalarn riske ynelik duyarllklarn azaltmaktadr. Ayrca hacim ve say olarak kredilerin hzla geniledii bir dnemde, tadklar risklere ilikin salkl deerlendirme yapmak da olduka gtr. Kredi bymesinin finansal istikrar tehdit edebilecek bir geliim izlemesine neden olabilecek bir dier mekanizma da iktisat yaznnda finansal hzlandrc olarak adlandrlmaktadr. Ekonominin hzl byd dnemlerde gelecee ynelik ar iyimserlik ve varlk fiyatlarndaki art kredi talebini olumlu etkilerken, bankalarn kredi verme istekliliini de glendirmektedir. Negatif bir okla ekonominin beklentilerin altnda bir performans gstermeye balamas durumunda ise bu sre tersine dnmekte ve finansal sistemi krizle kar karya brakabilmektedir.
1 2
Baknz Borio ve Lowe (2002), Jorda ve dierleri (2010). Baknz Hilbers ve dierleri (2005).
71
Krizle sonulanan kredi bymesi srelerinin bir takm ortak zellikler gsterdii
de tespit edilmitir. Hzl kredi genilemelerinin benzer lkelerle yakn zamanl ortaya ktklar, baka bir deyile, senkronize olduklar grlmektedir. Sz konusu tespit sermaye akmlar gibi ortak dsal bir faktrn varlna iaret etmektedir. Ayrca kredilerdeki hzl byme srelerinin yzde 50sinden fazlasnn gl sermaye akmlar tarafndan nclendii belirtilmektedir. Hzl kredi bymelerinin yzde 75i bankaclk krizi ile ilikilendirilirken, yzde 85i cari akla ilikilendirilmitir. Dier taraftan, bankalarn sz konusu srete bilanolarnn kompozisyonunu deitirerek yurt d borlanmalarn artrdklar gzlenmitir. 3
Son
dnemde yaynlanan Jorda ve dierleri (2010) almasnda cari ilemler
dengesinin, dier ekonomik temellerin yannda, muhtemel bir finansal krize dnk ek bir bilgi ierip iermedii aratrlmtr. Bu amala, 18702008 yllar arasnda, 14 gelimi lkeye ait veriler kullanlarak logit modeliyle finansal krizlerin oluma ihtimalini etkileyen deikenler belirlenmeye allmtr.
4
Son be yllk dnemde
gerekleen hzl kredi genilemesinin, finansal bir krizin yaanma riskine dnk nemli bir gsterge olduu tespit edilmitir. Cari ilemler ann da finansal krizleri ncledii grlse de, kredi genilemesine gre istatistiki anlamll daha dk bulunmutur. Kresel sermaye hareketlerinde son 35 ylda yaanan deiimlerin uzun dnemli almada sorun oluturabilecei gereinden yola klarak analizler 1945 ve 1975 sonras dnemler iin ayrca ele alnmtr. Ulalan sonular, kredi bymesi ile cari ilemler dengesi arasndaki etkileimi gsteren deikenin istatistiki anlamllnn 1975 sonras dnem iin daha gl olduunu gstermektedir. Ayn zamanda, 1975 sonras dnem iin kredi art ile cari ilemler a arasndaki korelasyon da ykselmekte ve istatistiki olarak anlaml olmaktadr. Bu sonu, 1975 sonrasnda yksek kredi artlarnn cari ilemlerde oluan dengesizliklerle beraber gerekletiini ima etmektedir. Sz konusu bulgular, kredi genilemesinin finansal krizleri nlemeye ynelik takip edilmesi gereken nemli bir deiken olduuna iaret etmektedir.
Trkiye rneine bakldnda da kredi
bymesi ile cari ilemler a arasnda
gl bir iliki olduu grlmektedir (Grafik 1-a). Cari dengedeki bozulma ve finansmannda ksa vadeli sermaye girileri ile portfy yatrmlarnn paynn giderek artmas, kresel risk itahndaki ani deiimlere kar ekonominin krlganln artrarak makroekonomik ve finansal istikrara dair kayglar gndeme getirmektedir (Grafik 1-b).
Baknz IMF (2004). Analizlerde yer alan lkeler; ABD, Kanada, Avustralya, Fransa, Almanya, talya, Japonya, Hollanda, Danimarka, Norve, spanya, isve, svire ve Birleik Krallk.
3 4
72
Grafik 1.a. Kredi Bymesi ve Cari lemler A

Cari ak/GSYH* 10 8 6 4 2 0 1203 0604 1204 0605 1205 0606 1206 0607 1207 0608 1208 0609 1209 0610 1210 Kredi stoundaki deiim/GSYH (sa eksen)** 14 12 10 8 6 4 2 0
Grafik 1.b. Cari An Temel Finansman Kaynaklar

(12-aylk birikimli, milyar ABD dolar) DYY ve Uzun Vadeli Portfy ve Ksa Vadeli* Cari Ak
70 60 50 40 30 20 10 0 -10 -20
*12-aylk birikimli cari an GSYH'ye oran. **Kredi stoundaki yllk deiimin GSYH'ye oran. Kaynak: TCMB, BDDK.
*Ksa vadeli sermaye hareketleri bankaclk ve reel sektrn net kredileri ile bankalardaki mevduat kaleminin toplamndan olumaktadr. Kaynak: TCMB.
Bozulan
cari denge ve hzl seyreden kredi genilemesinin yol at riskler
alternatif politika araylarn gndeme getirmitir. Bu erevede, finansal istikrara ilikin riskleri azaltmak amacyla kredilerin art hznn snrlanmas bir ara hedef olarak benimsenmitir. TCMB, fiyat istikrar temel amacndan dn vermeden makro finansal riskleri snrlayabilmek amacyla, birbirini tamamlayc nitelikte farkl politika aralarn bir arada kullanarak yeni bir politika stratejisi tasarlam ve uygulamaya koymutur. Bu dorultuda, politika faizine ek olarak zorunlu karlklar ve faiz koridorunun (gecelik bor verme ve borlanma faizi arasndaki fark) aktif para politikas aralar olarak kullanlmasna karar verilmitir.
KAYNAKA Borio, C. ve P. Lowe (2002), Asset Prices, Financial and Monetary Stability: Exploring the Nexus, BIS Working Paper, No:114. Hilbers, P., Otker,I., Pazarbaolu, C., ve G. Johnsen (2005), Assessing and managing Rapid Credit Growth and the Role of Supervisory and Prudential Policies, IMF Working Paper, No:151. International Monetary Fund, 2004, Are Credit Booms in Emerging Markets a Concern? World Economic Outlook, April 2004, Chapter IV. Jorda, O., Taylor, M. Ve M. Schularick (2010), Financial Crises, Credit Booms and External Imbalances: 140 Years of Lessons, NBER Working Paper, No:16567.
1206 0307 0607 0907 1207 0308 0608 0908 1208 0309 0609 0909 1209 0310 0610 0910 1210
73
Kutu 5.2
Zorunlu Karlklara likin Kararlarn Etkileri
TCMB,
2010 ylnn ortalarndan itibaren i ve d talepteki hzl ayrmann ksa
vadeli sermaye girileri ile birlikte finansal istikrara dair riskleri artrdna dikkat ekerek yeni konjonktrn yol at riskleri azaltmak iin alternatif politika aralarnn bir arada kullanld bir para politikas stratejisi benimsemitir. Bu dorultuda, makro finansal riskleri snrlamak amacyla ksa vadeli sermaye girilerinin ve yurt iindeki kredi genilemesinin yavalatlmas bir ara hedef olarak belirlenmitir. TCMB, yeni para politikas stratejisi kapsamnda, fiyat istikrarndan taviz vermeden finansal istikrar gzetebilmek amacyla ara eitliliine gitmitir. Bu kapsamda bir hafta vadeli repo ihale oran olan politika faizi, gecelik para piyasasndaki faiz koridoru ve zorunlu karlk oranlar politika aralar olarak bir arada kullanlmaya balanmtr. Bu kutu, zorunlu karlklara ilikin alnan kararlarn etkilerine odaklanmaktadr.
Yeni politika stratejisine geiin hazrlklar 2010 ylnn Nisan aynda aklanan k
stratejisiyle balamtr. Bu kapsamda kriz dneminde alnan likidite tedbirleri aamal olarak geri ekilmi, zorunlu karlk oranlar da kademeli olarak 2010 yl sonuna kadar kriz ncesi seviyelerine getirilmitir. 2010 ylnn Kasm ayndan itibaren ise makro-finansal risklerin azaltlmasna ynelik olarak zorunlu karlk oranlarnn kademeli ekilde ykseltilerek piyasadaki Trk liras likiditenin ve kredi arznn kontrol altna alnmas amalanmtr. Bu amaca ynelik olarak zorunlu karlklara faiz denmesi uygulamasna son verilmi ve zorunlu karla tabi ykmllklerin kapsam geniletilmitir. Ayrca, zorunlu karlk oranlar ksa vade iin daha yksek olacak ekilde vadelere gre ayrtrlarak bankaclk sisteminin ykmllklerinin ortalama vadesinin uzatlmas ve finansal istikrarn glendirilmesi amalanmtr. 5 Bu kapsamda alnan kararlarla Trk liras zorunlu karlk oranlarnn arlkl ortalamas Nisan 2011 itibaryla yzde 13,5 seviyesine ykseltilmitir (Tablo 7.1.1). Bu erevede, 13 Mays 2011 tarihinde yrrle girecek olan son kararla birlikte, Ekim 2010 tarihinden itibaren yaplan zorunlu karlk dzenlemeleriyle piyasadan yaklak 40 milyar Trk liras likidite ekilmi olacaktr.
5 Ba
ve Kara (ktisat letme ve Finans, Mays 2011,basm aamasnda) yeni politika bileiminin amalar ve uygulamas konusunda kapsaml bilgi sunmaktadr.
74
Enflasyon
hedeflemesi rejimi erevesinde zorunlu karlklarn makroekonomi
zerindeki etkisi maliyet ve likidite kanallar zerinden almaktadr. Temel olarak, maliyet kanal merkez bankasnn zorunlu karlklar deitirerek bankalarn ykmllklerinin maliyetini etkilemek suretiyle bankalarn kredi ve mevduat faizleri arasndaki fark etkilemesi yoluyla alrken, likidite kanal zorunlu karlklardaki deiimin bankalarn ksa vadeli merkez bankas kaynaklarna olan ihtiyalarn deitirmek suretiyle kredi verme davranlarn etkilemesi yoluyla almaktadr. 6
Para
politikasndaki yeni yaklamn finansal istikrar tehdit edebilecek risklerin gelen hzl kredi genilemesi zerindeki etkisi gecikmeli olarak
banda
grlmektedir. Kasm 2010-Ocak 2011 dneminde alnan zorunlu karlklara ilikin kararlar takiben 2011 ylnn ilk eyreinde tketici kredilerinde 2010 ylnn son eyreinde balayan ivmelenme durmu, ancak kredilerin yllk art hz yksek seviyelerini korumaya devam etmitir (Grafik 1). Bu
Grafik 1. Kredilerin Yllk Art Hz
(Yzde Deiim) TL Ticari Krediler YP Ticari Krediler (Kurdan Arndrlm) 70 60 50 40 30 20 10 0 -10 -20 0107 0407 0707 1007 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111 0411 Tketici Kredileri
dnemde, bankalarn zorunlu karlk oranlarndaki artn
ykledii ek maliyeti arlkl olarak mevduat faizlerine
yansttklar, kr marjlarn bir miktar faizlerini drdkleri, ise kredi
ykseltmedikleri te artan yandan zorunlu ortaya arlkl
gzlenmitir. bankalar, karlklar kan
nedeniyle an
likidite
Kaynak: TCMB.
olarak TCMB fonlamasyla karlamtr. Dolaysyla, balang aamasnda zorunlu karlk kararlarnn krediler zerindeki etkisi greli olarak snrl kalmtr. Bu durumun, bankaclk sektrnde rekabetin yksek olmas ve makroekonomik grnme bal olarak risk alglamalarnn iyilemesinden kaynakland dnlmektedir. Ayrca, bankalarn portfy yaplarnda deiiklie gitme kararlarnn zaman almas da zorunlu karlk dzenlemelerinin ksa vadedeki etkisini snrlayan bir gelime olmutur.
Baknz: Alper, K. ve S. T. Tiryaki (2010), Zorunlu Karlklarn Para Politikasndaki Yeri, TCMB Ekonomi Notlar, No: 11/08.
75
Ocak
2011 ve sonrasnda alnan zorunlu karlk oranlarn artrma ynndeki
kararlara ise bankalarn daha farkl cevap verdikleri gzlenmi ve likidite kanalnn etkileri daha belirgin bir ekilde gzlenmeye balamtr. 24 Ocak 2011 tarihinde zorunlu karlk oranlarnn mevduatn byk lde younlat vadelerde 200 baz puan artrlmasnn ardndan, mevduat faizlerinin, nceki kararlarda gzlenen hareketin aksine, yukar ynl bir eilim sergilemeye balad grlmektedir (Grafik 2). Ayrca, bu karardan sonra bankalar menkul kymetler portfylerindeki devlet i borlanma senetlerini satmaya balam ve kredi genilemesinin azmsanmayacak bir ksmn bu satlarla karlamtr (Grafik 3). Bu gelimeler, bankalarn bilanolarndaki likidite oranlarn koruma gayretine girdiklerini ve bilano yaplarn varlklar ve ykmllkler tarafnda deitirmeye baladklarn gstermektedir. Ancak, gerek toplam mevduat stokunun ksa vadede hzl deiimler gstermemesi, gerekse menkul kymetler czdanndan salanabilecek fonlarn snrl olmasndan tr, bu kaynaklarn kredilerdeki yksek art hznn srdrlebilmesi iin bankalara yeterli alan yaratmayaca dnlmektedir. Bu balamda alnan kararlarn kredi bymesi zerindeki etkisinin yln ikinci eyreinden itibaren belirginlemesi beklenmektedir.
Grafik 2. Kredi ve Mevduat Faiz Oranlar

(Yzde, 4 Haftalk Hareketli Ortalamalar)
Grafik 3. Bankalarn Trk Liras Cinsinden Menkul Kymetler Portfy

(Milyar Trk Liras) 230
Ticari Kredi Faizi 9,50 9,00 8,50 8,00
A.Ort.Mevduat Faizi
226
222
218 7,50 7,00 6,50 0610 0710 0810 0810 0910 1010 1010 1110 1210 1210 0111 0211 0311 0311 214
210 0610 0710 0810 0910 1010 1110 1210 0111 0211 0311 0411
Kaynak: TCMB.
Kaynak: TCMB, BDDK.
76
TCMBnin finansal istikrar kuvvetlendirmeye ynelik dier bir amac da bankaclk

sisteminin ykmllklerinin vadesinin uzatlmasdr. Bu kapsamda zorunlu karlk oranlar ksa vade iin daha yksek olacak ekilde vadelere gre ayrtrlarak bankaclk sisteminin ykmllklerinin ortalama vadesinin uzamas ve finansal istikrarn glendirilmesi amalanmtr. Bu yndeki kararlar takiben mevduat faizlerinde artan eimli bir getiri erisi olumu ve mevduatn ortalama vadesi de kademeli olarak uzamaya balamtr (Grafik 5.1.9).
Sonu
olarak son dnemde zorunlu karlklara ilikin alnan kararlarn banka
davrann deitirmeye balad ve bu deiimin banka bilanolarna yansd gzlenmektedir. Banka bilanolarnn yapsnda meydana gelen deiimler temel olarak bankalarn ksa vadeli finansmana olan bamllklarn azaltma eiliminde olduklarna iaret etmektedir. Nitekim, mevduat ve kredi faizlerindeki artlar bu grnm destekler niteliktedir.
77
78
6. Kamu Maliyesi
2010 ylnda iktisadi faaliyetin ngrlenden daha hzl toparlanmas ve faiz giderlerinde ortaya kan dler kamu maliyesi dengelerini olumlu ynde etkilemitir (Grafik 6.1). 2011 ylnn ilk eyrei itibaryla da bte performansndaki iyilemenin devam ettii gzlenmektedir. Bu dnemde i talep canllna bal olarak artan vergi gelirleri ve faiz harcamalarndaki gerileme bte performansndaki iyilemenin temel kaynan olutururken, faiz d harcamalarn art hznn greli olarak yavalamas da kamu maliyesi dengelerine olumlu katkda bulunmutur.
Grafik 6.1.
Merkezi Ynetim Bte A ve AB Tanml Kamu Bor Stoku
(GSYHnin Yzdesi Olarak) Bte A 12 80 Kamu Bor Stoku Maastricht kriteri: yzde 60
60 40,6 38,8 2012* 36,8 2013*
6 2,8 2,4
40
0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013*
1,6
20
0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011*
* Orta Vadeli Program (2011-2013) Hedefleri. Kaynak: Maliye Bakanl, Orta Vadeli Program (2011-2013).
2011-2013 dnemini kapsayan OVPde kamu maliyesine ilikin olarak belirlenen hedefler, kamu harcamalarnn GSYHye orannn kademeli olarak azaltlacana iaret etmektedir. Bu balamda, Raporun son blmnde yer alan orta vadeli tahminler oluturulurken, maliye politikasnn kademeli olarak sklatrlaca ve kamu harcamalarnn i talebe yapt katknn tedrici olarak azalaca bir ereve esas alnmtr. Dolaysyla, enflasyon zerinde orta vadede kamu kesiminden kaynakl belirgin bir bask olumayaca ngrlmektedir. Bununla birlikte, mali disiplinin kalclnn salanmas ve Trkiyenin dier ykselen piyasa ekonomilerinden olumlu ynde ayrmaya devam edebilmesi asndan mali erevenin OVPde ngrlen kurumsal ve yapsal iyiletirmelerle glendirilmesinin kritik nem tad vurgulanmaldr.
79
6.1. Bte Gelimeleri

Merkezi ynetim btesi 2011 ylnn ilk eyreinde 4,1 milyar TL ak verirken, faiz d dengede meydana gelen fazla 9,8 milyar TL olmutur (Tablo 6.1.1). 2011 ylnn ilk eyreinde geen yln ayn dnemine gre bte performansnda grlen iyilemede ekonomik canlanmaya paralel olarak vergi gelirlerinin artmas ve faiz giderlerindeki azalma etkili olmutur. Buna ilaveten, faiz d harcamalardaki art hznn grece yavalamas da bte andaki azalmaya olumlu ynde katkda bulunmutur.
Tablo 6.1.1.
Merkezi Ynetim Bte Byklkleri
(Milyar TL) Ocak-Mart 2010 Merkezi Ynetim Bte Giderleri Faiz Giderleri Faiz Hari Bte Giderleri Merkezi Ynetim Bte Gelirleri I. Vergi Gelirleri II. Vergi D Gelirler Bte Dengesi Faiz D Denge
Kaynak: Maliye Bakanl.
Ocak-Mart 2011 72,9 14,0 58,9 68,7 57,5 8,7 -4,1 9,8
Art Oran (Yzde) 6,6 -6,9 10,3 20,5 19,9 27,7 -
Gerekleme / Bte Hedefi (Yzde) 23,3 29,4 22,2 24,6 24,7 22,1 70,5
68,4 15,0 53,4 57,0 47,9 6,8 -11,3 3,7
2010 ylnn ilk eyreinden itibaren iyileme eilimi gsteren merkezi ynetim bte dengesi ve faiz d bte dengesinin GSYHye oranlar, yln drdnc eyreinde faiz d harcamalarda ortaya kan hzl art sonucunda bir miktar bozulmutur. Ancak, bte performansnda 2011 ylnn ilk eyreinde yaanan olumlu gelimelerin etkisiyle her iki oranda da iyileme gzlenmitir (Grafik 6.1.1). Merkezi ynetim bte gelirlerinin GSYHye orannda, vergi gelirlerindeki yksek performansa bal olarak 2009 ylnn son eyreinden itibaren istikrarl bir ekilde sren art eiliminin, 2010 ylnn son eyreindeki duraksama hari, 2011 ylnn ilk eyrei itibaryla da devam ettii gzlenmektedir. Dier taraftan, merkezi ynetim faiz d harcamalarnn GSYHye oran ise, 2010 ylnn ilk eyreinde snrl bir d eilimi gstermekle birlikte, yln son eyreinde artm, 2011 ylnn ilk eyreinde de yeniden azalma eilimine girmitir (Grafik 6.1.1).
80
Grafik 6.1.1.
Merkezi Ynetim Btesi
(Yllklandrlm, GSYHnin Yzdesi Olarak) Bte Dengeleri
(GSYHye Oran Olarak, Yzde)
Bte Gelirleri ve Faiz D Harcamalar

(GSYHye Oran Olarak, Yzde)
8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8
Bte Dengesi
Faiz D Bte Dengesi
Bte Gelirleri 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 1 2 3 4 1 2 3 4 1
Faiz D Harcamalar
1,3
-2,8
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* 2007 2008 2009 2010 2011
4 1* 2011
2007
2008
2009
2010
* 2011 ylnn ilk eyreine ilikin veriler tahmindir. Kaynak: Maliye Bakanl.
Merkezi ynetim faiz d bte giderleri 2011 ylnn ilk eyreinde geen yln ayn dnemine gre yzde 10,3 orannda snrl bir art gstermitir. Faiz d harcamalarda grlen artn snrl dzeyde kalmasnda faiz d harcamalar iinde en nemli paya sahip olan cari transferlerde meydana gelen yzde 6,6 oranndaki snrl artn etkili olduu gzlenmektedir. Dier yandan, faiz d harcamalar iindeki bir dier ana harcama unsuru olan personel giderleri yzde 15,7 orannda artmtr. Sermaye giderlerinde gzlenen yzde 48,2 dzeyindeki hzl art ise, 2011 ylnn ilk eyreinde kamu yatrmlarnn GSYH bymesine olumlu ynde katk yaptna iaret etmektedir (Tablo 6.1.2).
Tablo 6.1.2.
Merkezi Ynetim Faiz D Harcamalar
(Milyar TL) Ocak-Mart 2010 53,4 16,2 2,8 4,2 1,1 1,1 27,7 1,0 14,8 3,2 6,6 1,0 0,3 Ocak-Mart 2011 58,9 18,8 3,3 4,8 1,2 1,1 29,6 0,4 15,7 2,8 7,6 1,5 0,3 Art Oran (Yzde) 10,3 15,7 20,1 13,6 15,6 -2,8 6,6 -61,6 6,4 -11,3 15,0 48,2 -5,6 Gerekleme/ Bte Hedefi (Yzde) 22,2 26,0 26,0 15,9 12,2 22,1 25,5 7,4 25,2 46,8 26,4 6,9 6,2
Faiz Hari Bte Giderleri 1. Personel Giderleri 2. SGK Devlet Primi Giderleri 3. Mal ve Hizmet Alm Giderleri a) Savunma-Gvenlik b) Salk Giderleri 4. Cari Transferler a) Grev Zararlar b) Salk, Emeklilik ve Sosyal Y.G. c) Tarmsal Destekleme demeleri d) Gelirden Ayrlan Paylar 5. Sermaye Giderleri 6. Sermaye Transferleri
2011 ylnn ilk eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre merkezi ynetim genel bte gelirleri yzde 20,9 orannda artmtr. Sz konusu
81
dnemde vergi gelirleri yzde 19,9 orannda ykselirken, vergi d gelirler sermaye gelirlerinde gzlenen yksek arta bal olarak yzde 27,7 orannda artmtr (Tablo 6.1.3). zellikle ithalde ve dahilde alnan katma deer vergisi gibi tketime dayal vergilerde grlen yksek oranl artlar tketim talebinin gl olduuna iaret etmektedir. Buna ilaveten, kurumlar vergisi geici vergi demelerinin olduka yksek dzeyde gereklemesi de vergi gelirlerindeki hzl arta katkda bulunmutur. zel tketim vergisindeki art orannn grece snrl dzeyde kalmasnda ise, ttn mamulleri zerinden alnan TV tahsilatndaki olumsuz performans ile petrol ve doalgaz rnlerinden alnan TVdeki snrl artlar etkili olmutur.
Tablo 6.1.3.
Merkezi Ynetim Genel Bte Gelirleri (Milyar TL)
Ocak-Mart 2010 Genel Bte Gelirleri I-Vergi Gelirleri Gelir Vergisi Kurumlar Vergisi Dahilde Alnan Katma Deer Vergisi zel Tketim Vergisi thalde Alnan Katma Deer Vergisi II-Vergi D Gelirler Teebbs ve Mlkiyet Gelirleri Faizler, Paylar ve Cezalar Sermaye Gelirleri
Ocak-Mart 2011 66,2 57,5 10,4 6,6 7,3 13,3 10,3 8,7 2,6 4,3 1,3
Art Oran (Yzde) 20,9 19,9 8,6 41,7 26,3 14,0 34,1 27,7 57,1 -6,8 -
Gerekleme/ Bte Hedefi (Yzde) 24,4 24,7 22,0 28,3 27,4 21,8 25,1 22,1 36,0 20,6 13,0
54,7 47,9 9,6 4,6 5,8 11,7 7,7 6,8 1,7 4,6 0,1
2008 ylnn nc eyreinden itibaren daralmaya balayan reel vergi gelirleri, zel tketim talebindeki canlanmayla birlikte 2009 ylnn drdnc eyreinden bu yana belirgin bir art eilimine girmitir. 2010 ylnn ilk eyreinde yksek oranda gerekleen reel vergi gelirlerinin yllk art oran, sonraki iki eyrek boyunca baz etkisinin zayflamasyla birlikte bir miktar dm, ancak 2010 ylnn son eyreinden itibaren tekrar ykselme eilimine girmitir (Grafik 6.1.2). 2011 ylnn ilk eyreinde geen yln ayn dnemine gre reel vergi gelirleri art oran yzde 14,9 olarak gereklemitir. Vergi gelirleri iinde nemli bir paya sahip olan TV ve dahilde alnan KDV tahsilat, nceki yln ayn dnemine gre reel olarak srasyla yzde 9,2 ve yzde 20,9 orannda ykselmitir (Grafik 6.1.2).
82
Grafik 6.1.2.
Reel Vergi Gelirleri
(GSYHnin Yzdesi Olarak) Reel Vergi Gelirleri
(Yllk Yzde Deiim)
Reel KDV ve TV Gelirleri

(Yllk Yzde Deiim)
20 14,9 15 30 10 5 0 -5 -10 -15 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2007 2008 2009 2010 2011 20 10 0 -10 -20 1 2 3 40
Reel Dahilde Alnan KDV Gelirleri Reel TV Gelirleri
2007
2008
2009
2010
2011
Program tanml konsolide kamu sektr ve merkezi ynetim faiz d dengesinde 2009 ylnn son eyreinden itibaren balayan iyileme eilimi 2010 ylnn ilk eyrei itibaryla devam etmi, ancak 2010 ylnn son eyreinde merkezi ynetim faiz d dengesinde faiz d harcamalardaki hzl arttan dolay belirgin bir bozulma gzlenmitir. 2011 ylnn ilk eyreinde ise bte performansnda gzlenen olumlu gelimeyle birlikte program tanml faiz d denge yeniden iyileme eilimine girmitir (Grafik 6.1.3). te yandan, 2010 ylnn drdnc eyreinde nceki yln ayn dnemine gre bte d fonlarn ve sizlik Sigortas Fonunun faiz d dengesinde iyileme olduu, Kamu ktisadi Teekklleri (KT)nin ve sosyal gvenlik kurulularnn faiz d dengesinde ise bozulma olduu gzlenmektedir (Grafik 6.1.3).
Grafik 6.1.3.
Faiz D Bte Dengesi
Program Tanml Faiz D Denge
(Yllklandrlm, Milyar TL)
Konsolide Kamu Sektr Faiz D Dengesi: Seilmi Kalemler

(Yllklandrlm, Milyar TL)
40 30 20 10 0 -10 -20
Merkezi Ynetim FDF Konsolide Kamu FDF
7 6 5 4 3 4,9 2 1 -1,1 0 -1 -2
20084
20094
20104
3,4
0,8
0,3
-0,6 Bte D Fonlar KT'ler Sosyal Gvenlik Kurulular sizlik Sigortas Fonu
Kaynak: Hazine Mstearl.
0107 0407 0707 1007 0108 0408 0708 1008 0109 0409 0709 1009 0110 0410 0710 1010 0111
83
6.2. Kamu Bor Stokundaki Gelimeler

2010 ylnda uygulanan basiretli para politikas ile uyumlu maliye ve bor ynetimi politikalar ve 2009 ylnn son eyreinden itibaren iktisadi faaliyetin ngrlenden daha hzl toparlanmas, kamu maliyesi dengelerini ve dolaysyla kamu bor stoku gstergelerini iyiletirici ynde etkilemitir. 2010 ylnda kamu bor oranlar azalm, borlanmann reel maliyeti nemli oranda dm, bor stokunun ortalama vadesi uzam, bor stoku iinde faiz ve dviz kuruna duyarl bor senetlerinin pay azalm ve i bor evirme oran gerilemitir. Bu olumlu grnmn 2011 ylnn ilk ay itibaryla da devam ettii gzlenmektedir. 2011 ylnn Mart ay sonunda, merkezi ynetim bor stoku, 2010 yl sonuna gre yzde 2,6 orannda artarak 485,9 milyar TL dzeyinde gereklemitir. Sz konusu deiimin alt bileenleri incelendiinde, net i ve d bor deiimlerinin srasyla 7,1 ve 3,0 milyar TL artrc ynde etkisi olduu grlmektedir. Dier yandan, ABD dolarnn euro karsnda deer kaybetmesi nedeniyle, parite deiimi merkezi ynetim bor stokunu 2,4 milyar TL artrmtr (Grafik 6.2.1). 2009 ylnda kamunun sergiledii dk faiz d fazla performans ve iktisadi faaliyetteki daralmann sonucunda art gsteren bor oranlar, sz konusu gelimelerin tersine dnmesiyle 2010 ylnda azalmtr. Toplam kamu net bor stokunun GSYHye oran 2009 yl sonuna gre 3,8 puan derek yzde 28,7ye, AB tanml genel ynetim nominal bor stokunun GSYHye oran ise 3,9 puan derek yzde 41,6ya gerilemitir (Grafik 6.2.1).
Grafik 6.2.1.
Kamu Bor Stoku Gstergeleri
Kamu Bor Stoku Gstergeleri
Top. Kamu Net Bor Stoku (GSYH'nin Yzdesi Olarak) AB Tanml Genel Ynetim Nominal Bor Stoku (GSYH'nin Yzdesi Olarak)
Merkezi Ynetim Bor Stokundaki Deiimin Analizi (Milyar TL) 70 60 50 40 30 20 10 0 -10 -20 -30
2006 2007 8,9 -2,6 -21,2 3,4 2008 13,9 4,0 29,9 -1,0 2009 54,8 5,9 -0,1 0,6 2010 23,3 9,0 2,6 -3,1 Net Bor Art Net D Bor Art** Kur Etkisi*** Parite Etkisi**** 6,7 -0,5 6,4 3,2
80 70 60 50 40 30 20 10 0 2003
* **
Merkezi Ynetim Toplam Bor Stoku (Milyar TL, sa eksen)
600 500 400 300 200 100 0
485,9 41,6 28,7
2011/3 * 7,1 3,0 0,2 2,4
2005
2007
2009
2011/03
2010 yl sonuna gre deiimi gstermektedir. Trk lirasnn ABD dolar karsndaki hareketlerinden kaynaklanan deiimleri iermektedir. ABD dolar/euro ve ABD dolar/SDR paritelerindeki hareketlerden kaynaklanan deiimleri gstermektedir. Not: Net bor deiimi, kur ve parite etkisinden arndrlm deiimi ifade etmektedir. Kaynak: Hazine Mstearl, TCMB.
***
84
2011 yl Hazine finansman program, gemi yllarda olduu gibi, Hazine bor stokunun likidite, faiz oran ve dviz kuruna olan hassasiyetini azaltmaya ynelik bir yaklamla hazrlanmtr. Bu balamda, sabit getirili bor sentlerinin toplam bor stoku iindeki pay 2011 yl Mart ay itibaryla artmaya devam etmektedir (Grafik 6.2.2).
Grafik 6.2.2.
Merkezi Ynetim Bor Stokunun Yaps
Merkezi Ynetim Bor Stokunun Kompozisyonu (Yzde) 100 26,6 27,1 90 80 70 37,4 36,2 60 50 40 30 20 10 0 2001 2003 2005 2007 2009 2011/03 0 Sabit Getirili Deiken Faizli YP Cinsi/YP Endeksli 2001 2003 2005 2007 2009 2011/03 0 36,0 36,7 60 50 40 150 30 20 10 100 50 250 200 Merkezi Ynetim Bor Stoku Krlganlk Gstergeleri (Yzde) Kamu Mevduat/Aylk Ortalama Bor Servisi (sa eksen) Faize Duyarl Bor Stoku/ Toplam Bor Stoku* Dviz Kuruna Duyarl Bor Stoku/ Toplam Bor Stoku** 70 300
* Faize duyarl bor stoku, vadesi bir yldan ksa olan iskontolu senetleri ve deiken faizli DBSleri kapsamaktadr. ** Dviz kuruna duyarl bor stoku, d bor stoku ile dviz cinsi ve dvize endeksli i bor stokunu kapsamaktadr. Kaynak: Hazine Mstearl, TCMB.
Likidite riskinin azaltlmas ynnde uygulanan stratejinin, 2011 ylnda da devam ettii gzlenmektedir. Kamu mevduatnn aylk ortalama bor servisini karlama oran, ilk ay itibaryla yzde 121,8 dzeyindedir (Grafik 6.2.2). Nakit i borlanmann ortalama vadesinin 2010 yl ortalamasna gre belirgin olarak artmasyla birlikte, toplam i bor stokunun vadeye kalan sresi 2011 yl Mart ay itibaryla 34,2 aya kmtr (Grafik 6.2.3). Ayrca, 2011 ylnn ilk drt aynda tahvil ihrac yoluyla 3,2 milyar ABD dolar tutarnda uzun vadeli d borlanma gerekletirilmi, sz konusu borlanmann ortalama vadesi 2010 ylna gre bir miktar azalarak 16,3 yl olmutur (Grafik 6.2.3).
85
Grafik 6.2.3.
ve D Piyasalardan Gerekletirilen Borlanmann Vadesi
Nakit Borlanmann Ortalama Vadesi ve Bor Stokunun Vadeye Kalan Sresi (Ay) 60 50 40 30 20 10 0 2011/03 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 34,2 52,8 35 30 25 20 15 10 5 0 2011/04 70 60 600 91,4 400 89,3 200 30 20 10 0 2003 2005 2007 2009 2011/02 0212 0306 0312 0406 0412 0506 0512 0606 0612 0706 0712 0806 0812 0906 0912 1006 1012 0 50 40 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Tahvil hrac Yoluyla Borlanma
7 6 5 4 3 2 1 0
Bor Stokunun Ortalama Vadesi Nakit Borlanmann Ortalama Vadesi

Kaynak: Hazine Mstearl, TCMB.
D Borlanma (sa eksen, milyar ABD dolar) D Borlanmann Ortalama Vadesi (yl) D Borlanmann Azami Vadesi (yl)
2009 ylnn bandan itibaren hzl bir d eiliminde olan iskontolu Hazine bonosu ihalelerinde gerekleen aylk arlkl ortalama reel faizin, 2011 yl ubat, Mart ve Nisan aylarnda bir miktar art gstermekle birlikte, halen dk seviyelerde olduu grlmektedir (Grafik 6.2.4). borlanmann ortalama vadesindeki belirgin art ve maliyetinin dk olmas, kamu borcunun srdrlebilirliine ilikin olumlu grnm kuvvetlendirmektedir.
Grafik 6.2.4.
Borlanma
Toplam Bor evirme Oran (Yzde) 110 105 100 95 90 85 80 75 70 103,5 800 skontolu halelerde Gerekleen Ortalama Borlanma Vadesi ve Faiz Oran Vade (gn) Ort. Bileik Faiz (sa eksen) Reel Faiz (sa eksen)
Kaynak: Hazine Mstearl, TCMB.
bor evrime oran 2011 ylnn ilk iki ay itibaryla yzde 91,4 olarak gereklemitir (Grafik 6.2.4). Ancak Hazine Mstearlnn Nisan-Haziran 2011 dnemi iin aklam olduu i borlanma stratejisine gre, bu orann yln ilk alt aynda yzde 85,7ye gerileyecei ngrlmektedir.
86
7. Orta Vadeli ngrler

Bu blmde ncelikle, TCMBnin son dnemde izledii para politikas erevesi ile bu dorultuda alnan para politikas kararlar konusunda bilgi verilmektedir. Daha sonra, tahminlere temel oluturan varsaymlar zetlenmekte, bu erevede retilen orta vadeli enflasyon ve kt a tahminleri ile para politikas grnm nmzdeki yllk dnemi kapsayacak ekilde sunulmaktadr.
7.1. Son Dnemde Alnan Para Politikas Kararlar

TCMB fiyat istikrar temel amac ve finansal istikrar grevi dorultusunda 2010 yl Kasm aynda balad dk dzeyde politika faizi, geni faiz koridoru ve yksek zorunlu karlk oranlarndan oluan politika bileimi uygulamasna 2011 yl ilk eyreinde de devam etmitir. Bu erevede Ocak aynda politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oran 25 baz puan indirilerek 6,25 seviyesine ekilirken, hzl kredi genilemesini kontrol etmek amacyla zorunlu karlk oranlarnn arlkl ortalamasnda artrma gidilmitir. Takip eden dnemde petrol ve dier emtia fiyatlarndaki hzl artlarn srmesi enflasyon zerindeki yukar ynl riskleri artrm, bu dorultuda TCMB ikincil etkileri snrlamak amacyla ilave bir parasal sklatrmann gerekli olduunu deerlendirmitir. Sz konusu sklatrmann politika faizinden ziyade zorunlu karlklar vastasyla yaplmasnn i ve d talepteki ayrmadan kaynaklanan makro finansal risklerin azaltlmas asndan daha etkili olaca deerlendirilerek zorunlu karlk oranlarnn arlkl ortalamasnda gl bir arta gidilmesine karar verilmitir. Bu kapsamda, Mart aynda Trk liras zorunlu karlklar vadesiz ve ksa vadeli mevduat/katlm fonlar ile dier ykmllkler iin belirgin oranda artrlmtr. Son olarak 21 Nisan 2011 tarihinde, i ve d talebi dengeleyerek makro finansal riskleri azaltmak amacyla ksa vadeli yabanc para ve Trk liras zorunlu karlk oranlarnn snrl oranda artrlmasna karar verilmitir. Bylece Trk liras zorunlu karlk oranlarnn arlkl ortalamas yzde 13,5 seviyesine ykselmitir (Tablo 7.1.1). Bu erevede, 13 Maysta yrrle girecek olan son kararla birlikte, Ekim 2010 tarihinden itibaren yaplan zorunlu karlk dzenlemeleriyle piyasadan yaklak 40 milyar TL likidite ekilmi olacaktr.
87
Tablo 7.1.1.
Trk Liras Zorunlu Karlk Oranlarna likin Kararlar
(Yzde) Mevduat/ katlm fonu d dier* 5 5,5 6 8 9 13 13
Karar Tarihi 16 Ekim 2009 23 Eyll 2010 12 Kasm 2010 17 Aralk 2010 24 Ocak 2011 23 Mart 2011
Vadesiz 5 5,5 6 8 12 15 16
1 aya kadar 5 5,5 6 8 10 15 16
3 aya kadar 5 5,5 6 7 9 13 13
6 aya kadar 5 5,5 6 7 7 9 9
1 yla kadar 5 5,5 6 6 6 6 6
1 yl ve daha uzun 5 5,5 6 5 5 5 5
Birikimli 5 5,5 6 5 5 5 5
Arlkl Ortalama 5 5,5 6 7,4 9,4 13,2 13,5
21 Nisan 2011
*17 Aralk 2010 tarihli dzenlemeyle bankalarn TCMB ve kendi aralarnda yaptklar hari olmak zere repo ilemlerinden saladklar fonlar da zorunlu karlk kapsamna alnmtr. Kaynak: TCMB.
te yandan, makro finansal riskleri azaltc tedbirler kapsamnda, 21 Nisan 2011 tarihinde yabanc para zorunlu karlk oranlarnda vadeye gre farkllatrmaya gidilerek ksa vadeli yabanc para zorunlu karlk oranlarnn snrl oranda artrlmasna karar verilmitir (Tablo 7.1.2). 13 Mays 2011 tarihi itibaryla tesis edilmeye balanacak sz konusu dzenleme ile piyasadan yaklak 1,4 milyar ABD dolar ekilmi olacaktr.
Tablo 7.1.2
Yabanc Para Zorunlu Karlk Oranlarna likin Kararlar
(Yzde) Vadesiz ve 1 yla kadar vadeli DTH 11 12 1 yl ve daha uzun vadeli DTH 11 11
Karar Tarihi 23 Eyll 2010 21 Nisan 2011

Kaynak: TCMB.
Birikimli DTH 11 11
1 yla kadar vadeli dier ykmllkler 11 12
1-3 yl vadeli dier ykmllkler 11 11,5
3 yldan uzun vadeli dier ykmllkler 11 11
Arlkl Ortalama 11 12
Sonu olarak TCMB, fiyat istikrarna ve finansal istikrara ilikin risklerin azaltlmas asndan, yln ilk eyreinde dk dzeyde politika faizi, geni faiz koridoru ve yksek zorunlu karlk oranlarndan oluan politika bileimini uygulamaya devam etmitir. Ayrca, uygulanan politikann sklatrc yndeki etkilerinin yakndan izlenmeye devam edilecei ve gerekli grld takdirde ayn dorultuda ilave tedbirler alnaca belirtilmitir (Kutu 7.1).
7.2. Mevcut Durum, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar

Ocak Enflasyon Raporunun yaymland dnemden bu yana aklanan milli gelir verileri, beklentilerimizle byk lde uyumlu gereklemitir. 2010 ylnn son eyreinde bymenin temel belirleyicisi yurt ii talep olurken, zel kesim talebinde beklentilerin de zerinde bir art gzlenmitir. hracatta kayda
88
deer bir byme gzlenmesine karn, i talepteki canlanmann etkisiyle ithalat art daha hzl olmu ve net ihracatn bymeye olumsuz katks bir nceki eyree kyasla artmtr. 2011 ylnn ilk eyreinde ise i talep gcn korurken d talep greli olarak daha zayf bir eilim izlemeye devam etmitir. Bylece, krizden k srecinde i ve d talebin toparlanma hzlarndaki ayrma bu dnemde daha da belirgin hale gelmitir. te yandan istihdam koullarndaki iyileme srm, ancak isizlik oranlar kriz ncesine kyasla yksek seviyelerde seyretmitir. Yllk tketici enflasyonu 2011 yl ilk eyreinde yzde 3,99 ile yakn tarihin en dk seviyesine gerilemitir. nceki enflasyon raporlarnda belirtildii zere 2010 yl Ocak aynda yrrle giren vergi dzenlemelerinin oluturduu baz etkisinin ortadan kalkmas enflasyonda gzlenen dte belirleyici olmutur. Bunun yannda, ilenmemi gda fiyatlarnn ngrlenden daha olumlu gereklemesi de sz konusu de nemli katkda bulunmutur. Temel enflasyon gstergeleri ise, yllk bazda art gstermekle birlikte, dk seviyelerini korumutur. Gda fiyatlar yln ilk eyreinde Ocak Enflasyon Raporundaki
ngrlerden daha dk seyretmitir. Alt kalemler baznda incelendiinde, bu durumun ilenmemi gda fiyatlarndan kaynakland grlmtr. Uluslararas gda fiyatlarnda gzlenen artlara paralel olarak ilenmi gda fiyatlarnda ykseli kaydedilirken yurt iinde sebze, meyve ve et fiyatlarndaki dzeltmenin devam etmesi gda grubu enflasyonunun dnde belirleyici olmutur. Yln ilk eyreinde uluslararas emtia fiyatlarndaki yksek oranl artlar ve Trk lirasndaki deer kaybnn etkisi daha ok temel mal fiyatlarnda hissedilmitir. Mevsimsellikten arndrlm olarak bakldnda sz konusu grup fiyatlarnda belirgin bir art gzlenmitir. Emtia fiyatlar ve dviz kuru gelimelerinin etkisiyle artan ithal girdi maliyetleri sonucu retici fiyatlar da yksek oranda artmtr.
Tablo 7.2.1.
2011 Yl Varsaymlarndaki Gncelleme
Ocak 2011 Gda Fiyat Enflasyonu (Yl Sonu Yzde Deiim) lenmi Gda lenmemi Gda thalat Fiyatlar (Yllk Ortalama Yzde Deiim) Petrol Fiyatlar (Yllk Ortalama, ABD dolar) hracat Arlkl Kresel retim Endeksi (Yllk Ortalama Yzde Deiim) 7,5 6,0 9,0 10,9 95 2,60 Nisan 2011 7,5 7,0 8,0 16,2 115 2,60
89
lenmemi gda fiyatlarndaki ngrlerden olumlu seyre ramen, ilenmemi gda fiyatlarndaki yksek oynaklk ve tarmsal emtia fiyatlarndaki artlar gz nne alnarak gda enflasyonu varsaymmz yzde 7,5 olarak korunmutur. Uluslararas gda fiyatlarnda gzlenen artlar yurt ii fiyatlara byk lde ilenmi gda fiyatlar kanalyla yansmaktadr. Dolaysyla, gda enflasyonunun kompozisyonunda bir deiiklie gidilmitir. Buna gre ilenmemi gda enflasyonu varsaym yzde 8e indirilirken ilenmi gda enflasyonu varsaym yzde 7ye ykseltilmitir (Tablo 7.2.1). Petrol fiyatlarnn Ocak Enflasyon Raporunda 2011 ve sonras iin 95 ABD dolar olarak gerekleecei varsaylmt. Bunun yan sra, vadeli piyasalarda oluan emtia fiyatlar referans alnarak ithalat fiyatlarnn 2011 yl iin bir nceki yla kyasla ortalama yzde 10,9 orannda ykselecei ngrlmt. Bununla birlikte, 2011 ylnn ilk eyreinde emtia fiyatlar ngrlenin zerinde bir art sergilemitir. Orta Dou ve Kuzey Afrikada bagsteren siyasi sorunlarla ortaya kan retim kesintileri ve artan belirsizlik nedeniyle ham petrol fiyatlarndaki art eilimi keskinlemitir. Bu gelimelere bal olarak 2011 yl ilk eyreinde petrol fiyatlar Ocak Enflasyon Raporu tahminlerinin zerinde gereklemitir (Grafik 7.2.1). Bu dorultuda, Nisan aynn ilk yarsnda oluan vadeli fiyatlar gz nne alnarak ham petrol fiyat varsaym 2011 ve sonras iin 115 ABD dolarna gncellenmitir. Ayn yaklamla, ithalat fiyatlarnn da 2011 ylnda bir nceki yla gre ortalama yzde 16,2 orannda artaca varsaylmtr (Grafik 7.2.1). Varsaymlardaki bu deiiklikler 2011 yl sonu enflasyon tahmininin yaklak 0,5 puan yukar ynl gncellenmesine neden olmutur.
Grafik 7.2.1.
Petrol ve thalat Fiyatlar Varsaymlarndaki Gncellemeler
Petrol Fiyatlar (ABD dolar/Varil) Ocak 2011 135 125 115 105 95 85 75 65 55 45 35 0107 0707 0108 0708 0109 0709 0110 0710 0111 0711 0112 0712 0113 0713 140 130 0107 0707 0108 0708 0109 0709 0110 0710 0111 0711 0112 0712 0113 0713 Nisan 2011 200 190 180 170 160 150 thalat Fiyatlar (2003=100) Ocak 2011 Nisan 2011
* 2003 ortalamas 100 olarak alnmtr. Kaynak: TCMB, TK.
90
2011 enflasyon tahmini zerinde belirleyici olan bir dier unsur kuma ve hazr giyimde gmrk vergisi oranlarnn ykseltilmesi olmutur. 4 ubat 2011 tarihinde dokuma kuma ve hazr giyim eyas ithalatnda uygulanan gmrk vergilerinin lke gruplarna gre deien oranlarda ykseltilmesi ve bu uygulamann yln ikinci yarsndan itibaren geerli olmas Bakanlar Kurulunca karara balanmtr. Kuma ve hazr giyim rnlerinin TFE sepeti iinde yksek bir arla sahip olmas nedeniyle sz konusu tedbirlerin 2011 yl sonu enflasyonu zerindeki etkisinin yaklak 0,5 puan olaca tahmin edilmektedir (Kutu 3.1). talepteki gl seyre karn d talep zayf seyrini korumaktadr. Euro blgesi bymesine ilikin nc gstergeler, 2010 ylnn son eyreinde gzlenmi olan lml byme eiliminin 2011 ylnn ilk eyreinde de devam ettiine iaret etmektedir. Ancak, bor sorunu yaayan baz euro blgesi lkelerinin borlarn yeniden yaplandrmasna ilikin belirsizliklerin euro blgesi bymesini ve kresel risk itahn olumsuz etkilemesi de olaslk dhilindedir. ABDde ise 2010 ylnn son eyreinden itibaren kaydedilen olumlu byme ve istihdam performans ile yakn zamanda aklanan nc gstergeler ABD ekonomisinin byme asndan giderek glendiini ortaya koymaktadr. Bu gelimeye ramen, euro blgesi ekonomilerinde iktisadi faaliyetin zayf seyretmesi ve byme oranlarnn hala kriz ncesi seviyelerin altnda olmas nedeniyle ihracat arlkl kresel retim endeksiyle takip edilen d talep gstergesi 2010 ylnn son eyreinde de kriz ncesi seviyesinin altnda kalmaya devam etmitir. Trkiyenin ihracatnda byk arla sahip gelimi lkelerdeki toparlanma eiliminin devam edecei varsaym altnda, ihracat arlkl kresel retim endeksinin 2011 ylnn ikinci eyreinde kriz ncesi seviyesine ulamas beklenmektedir. Sonu olarak, yln ilk eyreinde kresel ekonomiye ilikin tahminler d pazarlardaki bymeye dair belirgin bir deiiklik ngrmemektedir. Nitekim TCMB bnyesinde oluturulan ihracat arlkl kresel iktisadi faaliyet endeksinde bir nceki rapor dnemine gre nemli bir gncelleme olmamtr (Grafik 7.2.2). Dolaysyla, orta vadeli tahminler retilirken d talebin kademeli ve yava biimde toparlanmaya devam edecei varsaylmtr.
91
Grafik 7.2.2.
hracat Arlkl Kresel ktisadi Faaliyet Endeksi*
107 106 105 104 103 102 101 100 99 1 2 3
Ocak 2011
Nisan 2011
2009
2010
2011
* Yntem iin baknz: Enflasyon Raporu 2010-II, Kutu 2.1 Trkiye iin D Talep Gstergesi. Kaynak: TCMB, Bloomberg, Consensus Forecasts Aralk 2010 ve Nisan 2011 Bltenleri.
D talepteki greli olarak zayf seyre ramen 2010 ylnn son eyreinde i talepteki artn beklenenden daha gl olmas nedeniyle toplam talep koullarnn enflasyondaki de verdii destein byk lde ortadan kalkt bir grnm esas alnmtr. Bu dorultuda, orta vadeli ngrler retilirken kullanlan kt a tahminlerinin balang noktas yukar ynl gncellenmitir. Bununla birlikte, yln ilk eyreinde alnan sklatrc parasal tedbirlerin ngrlenden daha gl olmas nedeniyle kt ann bir nceki dneme kyasla daha ge kapand bir grnm izilmitir (Grafik 7.3.3). TCMBnin Kasm ayndan bu yana ald kararlarn krediler ve i talep zerindeki etkisinin yln ikinci gerek eyreinden itibaren belirginlemesi yapsnda beklenmektedir. Nitekim bankaclk sektrnn bilano
gzlenmeye balanan dnm, gerekse mevduat ve kredi faizlerindeki artlar bu grnm destekler niteliktedir. TCMB enflasyon hedeflemesi erevesi dahilinde orta vadeli enflasyon ngrlerini olutururken yalnzca politika faiz oranlarn deil, ayn zamanda zorunlu karlk oranlar ve dier likidite ynetimi aralarn da ieren bir politika bileimini ara olarak kullanmaktadr. Orta vadeli tahminler retilirken, uygulanan politika bileiminin parasal koullar zerindeki net etkisinin sklatrc ynde olaca bir ereve esas alnmtr. Son olarak, OVPde belirlenen 2011-2013 dnemini kapsayan hedefler erevesinde, maliye politikasnda nmzdeki dnemde snrl bir sklamann gerekleecei varsaylmtr. Bu balamda, orta vadeli tahminler oluturulurken, kamu harcamalarnn i talebe yapt katknn azalaca bir ereve esas
alnmtr. Dier bir ifadeyle, kamu kesiminin toplam talep zerinde enflasyonist bir bask yapmayaca ngrlmektedir. Ayrca, tahminler retilirken vergi ayarlamalarnn enflasyon hedefleri ve otomatik fiyatlama mekanizmalar ile uyumlu olaca bir grnm izilmitir.
7.3. Orta Vadeli Grnm

Bir nceki blmde yer alan varsaym ve ngrler dorultusunda gncellenen tahminlere gre, 2011 ylnn ikinci yarsnda snrl lde ilave bir parasal sklatrmaya gidilerek yl sonunda kredi byme hznn yzde 20-25 aralna getirildii varsaym altnda; enflasyonun, yzde 70 olaslkla, 2011 yl sonunda yzde 5,6 ile yzde 8,2 aralnda (orta noktas yzde 6,9), 2012 yl sonunda ise yzde 3,4 ile 7,0 aralnda (orta noktas yzde 5,2) gerekleecei tahmin edilmektedir. Enflasyonun orta vadede yzde 5 dzeyinde istikrar kazanaca ngrlmektedir (Grafik 7.3.1).
Grafik 7.3.1.
Enflasyon ve kt A Tahminleri
Tahmin Aral* Yl Sonu Enflasyon Hedefleri 12 10 8 6 Yzde 4 2 0 -2 -4 -6 0310 0610 0910 1210 0311 0611 0911 1211 0312 0612 0912 1212 0313 0613 0913 1213 0314 Kontrol Ufku Belirsizlik Aral kt A
Gncellenen tahminler, orta vadede enflasyonun hedefle uyumlu seviyelerde kalmas iin nmzdeki dnemde kredilerin kontroll ve salkl bir ekilde bymesi gerektiine iaret etmektedir. Bu dorultuda daha somut bir perspektif vermek amacyla, tahminler sunulurken kredilerin yllk art hzna dair rakamsal bir aralk verilmitir. Belirtilen kredi art hzlarnn TCMB iin kat bir hedef olmad vurgulanmaldr. Orta vadeli enflasyon hedefi ile uyumlu olan nominal kredi bymesi enflasyon, byme ve toplam talebin bileimi gibi unsurlarn seyrine gre yldan yla farkllaabilecektir.
93
Enflasyonun ana eiliminin orta vadeli hedeflerle uyumlu ve istikrarl bir seyir izlemeye devam edecei ngrlse de, nmzdeki eyrek boyunca enflasyonun seyrinde baz etkilerinin byk lde belirleyici olaca belirtilmelidir. Sz konusu etkilerin doru anlalmas, kamuoyunun enflasyon gelimelerini salkl yorumlamasna katkda bulunarak beklenti ynetimini etkinletirecektir. 2011 ylnda enflasyonun seyrinde gda fiyat hareketlerinden kaynaklanan baz etkilerinin belirleyici olmas, bu balamda yllk enflasyonun 2011 ylnn ikinci eyreinde ykselmesi, nc eyreinde ise dmesi beklenmektedir. Dier yandan, petrol fiyat artlarnn gecikmeli yansmalarnn ve giyim ithalatna ynelik vergi dzenlemelerinin yln ikinci yarsndan itibaren enflasyon zerinde yukar ynde etkide bulunmas beklenmektedir. 2012 ylnn ortalarndan itibaren ise sz konusu dzenlemenin etkisinin ortadan kalkmas ve emtia fiyatlarndaki artlarn etkisinin azalmasyla enflasyonun yzde 5 dzeyindeki orta vadeli hedefe ulaaca ngrlmektedir (Grafik 7.3.2).
Ocak 2011 Enflasyon Raporu ve Nisan 2011 Enflasyon Raporu Tahminlerinin Karlatrmas
Grafik 7.3.2.
Enflasyon Tahmini
10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2010
Kaynak: TK, TCMB.
Grafik 7.3.3.
kt A Tahmini
0,5 0 Nisan 2011 Gerekleme Nisan 2011 -0,5 -1 -1,5 -2 Ocak 2011 -2,5 -3 2 3 2010
Kaynak: TCMB.
Ocak 2011
2011
2012
2013
2011
2012
2013
lenmemi gda ve ttn gibi para politikasnn tamamen kontrol dndaki kalemlerde ngrlemeyen oynaklklar, enflasyon tahminlerinin sapmasna neden olan balca unsurlar arasnda yer almaktadr. Bu nedenle, ilenmemi gda ve ttn d enflasyon tahminleri de ayrntl olarak kamuoyuyla paylalmaktadr. Tahminler retilirken, ilenmemi gda rnlerinde yllk enflasyonunun yzde 8 dzeyinde, ttn ve alkoll iecekler grubu endeksi yllk art orannn ise enflasyon hedefleriyle uyumlu seviyelerde gerekleecei varsaylmtr. Bu erevede, ilenmemi gda ile ttn ve alkoll iecekler kalemlerini dlayan enflasyon tahminleri Grafik 7.3.4te sunulmaktadr. Bu ekilde hesaplanan enflasyon gstergesinin 2011 ylnn son eyreine kadar kademeli
94
bir ykseli gsterecei, daha sonra d eilimine girerek orta vadede yzde 4,6 dzeylerinde istikrar kazanaca tahmin edilmektedir (Grafik 7.3.4).
Grafik 7.3.4.
lenmemi Gda ve Ttn** D Enflasyon Tahmini
12 10 8 6 4 Yzde 2 0 -2 -4 -6 0310 0610 0910 1210 0311 0611 0911 1211 0312 0612 0912 1212 0313 0613 0913 1213 0314 Tahmin Aral* kt A
* Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir. **Ttn: Alkoll iecekler ve ttn.
Enflasyonun 2011 yl sonunda yzde 5,5 olan hedefin zerinde tahmin edilmesinin temel sebebi yukarda da belirtildii gibi ithalat fiyatlarndaki belirgin artlardr. 2010 yl Ekim ayndan bu yana emtia fiyatlarnda gzlenen birikimli artlarn 2011 yl enflasyonu zerindeki etkisinin 90 baz puan civarna ulaaca hesaplanmaktadr (etkinin yaklak 40 baz puan Ekim Enflasyon Raporunda, 50 baz puan bu raporda tahminlere yanstlmtr). Bunun dnda gmrk vergisi dzenlemelerinin de 2011 enflasyonunu yaklak 50 baz puan yukar ynl etkileyecei varsaylmtr. Dolaysyla 2011 yl sonunda enflasyonun hedefin zerinde tahmin edilmesinin temel sebebi tamamen para politikasnn kontrol dndaki gelimelerden kaynaklanmaktadr. Bu erevede, Nisan ay Para Politikas Kurulu (Kurul) toplantsndan sonra yaplan aklamada petrol ve dier emtia fiyatlarndaki artlarn birincil etkilerine tepki verilmeyecei ifade edilmi, ancak ikincil etkilerin yakndan izlenerek fiyatlama davranlarnda bozulma olmasna izin verilmeyecei vurgulanmtr. Aklanacak her trl yeni verinin ve haberin para politikas duruunun deitirilmesine tahminleri neden olabilecei para vurgulanmaldr. Dolaysyla, ilikin enflasyon edilen oluturulurken politikas grnmne ifade
varsaymlar, TCMB tarafndan verilmi bir taahht olarak alglanmamaldr.
95
TCMB Tahminlerinin Enflasyon Beklentileri ile Kyaslamas ktisadi birimlerin, geici unsurlarn farkndalyla hareket ederek
enflasyonun orta vadeli eilimine odaklanmalar, szleme ve planlamalarnda enflasyon hedeflerini esas almalar byk nem tamaktadr. Bu erevede, referans tekil etmesi asndan, TCMBnin mevcut enflasyon tahminlerinin dier iktisadi birimlerin enflasyon beklentileri ile kyaslanmas nem tamaktadr. Beklenti Anketine yant veren katlmclarn 2011 yl sonuna ve 12 ay sonrasna ilikin beklentileri baz senaryodaki tahminlerimiz ile uyumludur. ki yl sonrasna dair enflasyon beklentilerinin ise gncellenen tahminlerimizin ve orta vadeli hedefin yaklak 1,3 puan zerinde seyrettii gzlenmektedir (Tablo 7.3.1).
Tablo 7.3.1.
TCMB Enflasyon Tahminleri ve Beklentiler
TCMB Tahmini 2011 Yl Sonu 12 Ay Sonras 24 Ay Sonras
*
TCMB Beklenti Anketi* 6,9 6,8 6,3
Enflasyon Hedefi** 5,5 5,3 5,0
6,9 6,6 5,0
Nisan 2. dnem anketi. 2011-2013 dnemi yl sonu enflasyon hedefleri kullanlarak dorusal interpolasyon yntemi ile oluturulmutur.
**
Kaynak: TCMB.
7.4. Riskler ve Para Politikas

Sregelen parasal sklatrmann krediler ve i talep zerindeki etkisinin yln ikinci eyreinden itibaren belirginleecei tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, sz konusu etkinin boyutu ve zamanlamas para politikasnn kontrol dndaki gelimelere bal olarak farkllaabilecektir. TCMB, alnan tedbirlerin fiyat istikrar ve finansal istikrar zerindeki gecikmeli etkilerini yakndan izlemeye devam edecek ve gerektii takdirde ilave tedbirler alacaktr. Mevcut konjonktrde risk unsurlar ve bunlara bal para politikas tedbirleri ele alnrken hem fiyat istikrarn hem de finansal istikrar gzeten bir ereve benimsenmektedir. Bu kapsamda olas risk unsurlarnn sadece toplam talep zerindeki etkisi deil, ayn zamanda (i ve d talep gibi) talep kompozisyonu zerindeki yansmalar da dikkate alnmaktadr. Zira toplam talebin seviyesi fiyat istikrarn, kompozisyonu ise finansal istikrar dorudan ilgilendirmektedir. Dolaysyla, kresel ekonomiye ilikin riskler de bu kapsamda deerlendirilmektedir.
96
Kresel ekonomiye ilikin aa ynl riskler, bir nceki rapor dnemine kyasla azalmakla beraber, halen nemini korumaktadr. Birok gelimi lkede kredi, gayrimenkul ve emek piyasalarndaki sorunlar henz tam anlamyla zlmemitir. fiyatlarndaki Ayrca hzl bor dinamiklerinin kresel srdrlebilirlii ve olas mali konsolidasyonun etkilerine ynelik belirsizlikler srmektedir. te yandan, petrol artlar da bymeyi yavalatma potansiyeli tamaktadr. Btn bu unsurlar, kresel ekonominin toparlanma hzna ilikin aa ynl riskleri canl tutmaktadr. Gelimi lkelerde ngrlenden daha uzun sreli bir yava byme dneminin yaanmas, bir yandan d talebimize ilikin aa ynl riskleri beslerken dier yandan lkemize ynelik ksa vadeli sermaye akmlarnn gl kalma olasln gndemde tutmaktadr. Byle bir senaryonun gereklemesi durumunda dk bir politika faizi, yksek zorunlu karlk oranlar ve geni bir faiz koridorundan oluan politika bileimi uzun sre uygulanabilecektir. Gelimi lke ekonomilerindeki sorunlarn daha da derinlemesi ve yurt ii iktisadi faaliyetin durgunluk srecine girmesi halinde ise btn politika aralarnn geniletici ynde belirlenmesi sz konusu olabilecektir. Kresel ekonomiye ilikin aa ynl riskler devam etmekle birlikte yukar ynl riskler de giderek nem kazanmaktadr. Gelimi lkelerde uygulanan olaanst geniletici para politikalarnn kresel iktisadi faaliyet ve kresel enflasyon zerindeki gecikmeli etkileri konusunda nemli belirsizlikler bulunmaktadr. nmzdeki dnemde kresel iktisadi faaliyette beklenenden daha hzl bir toparlanma olmas durumunda gelimi lkelerde enflasyon basklar beklenenden daha erken ortaya kabilecektir. Byle bir senaryonun gereklemesi halinde gerek kresel politika faizlerindeki ykseli gerekse talep ynl enflasyon basks karsnda politika faiz orannn ve zorunlu karlklarn birlikte artrlmas gndeme gelebilecektir. Petrol ve dier emtia fiyatlarnn seyrine dair belirsizlikler devam etmektedir. nmzdeki dnemde emtia fiyatlarndaki artlarn srmesi ve bu durumun orta vadeli enflasyon hedeflerine ulalmasn tehdit etmesi halinde baz senaryoda ngrlene kyasla daha erken bir tarihte ilave parasal sklatrmaya balanabilecektir. Bununla birlikte, emtia fiyatlarndaki hzl artlar ayn zamanda cari dengeyi de bozacandan, politika tepkisi verilirken makro finansal riskler de gzetilecektir. Dolaysyla, uygulanacak politika bileiminin ierii d talep, sermaye akmlar ve kredi genilemesi gibi dier unsurlarn grnmne gre farkllaabilecektir.
97
TCMB, para politikas stratejisini olutururken maliye politikasna ilikin gelimeleri yakndan takip etmeye devam edecektir. Raporda baz senaryoda yer alan enflasyon tahminleri bte harcamalarnn milli gelire orannn OVP ile uyumlu bir erevede seyredeceini varsaymaktadr. Mali duruun sz konusu ereveden belirgin olarak sapmas ve bu durumun orta vadeli enflasyon grnmn olumsuz etkilemesi halinde para politikas duruunun da gncellenmesi sz konusu olabilecektir. Mevcut konjonktrde i ve d talep arasndaki ayrmaya bal olarak artan cari an getirdii risklerin snrlanmas bakmndan kamu tasarruflarnn artrlmas, dolaysyla mali disiplinin srdrlmesi byk nem tamaktadr. OVP projeksiyonlarndan daha gl seyreden iktisadi faaliyetin salad ek vergi gelirlerinin tasarruf edilmesi, fiyat istikrarna ve finansal istikrara dair riskleri azaltaca gibi yeni politika bileiminin etkinliini de artracaktr. nmzdeki dnemde para politikas fiyat istikrarnn kalc olarak tesis edilmesine odaklanmaya devam edecektir. Bu srete TCMB ve dier kurumlarca finansal istikrara ynelik alnan nlemlerin enflasyon grnm zerindeki etkileri de dikkatle deerlendirilecektir. Orta vadede mali disiplinin srdrleceine dair taahhtlerin yerine getirilmesi ve yapsal reform srecinin glendirilmesi, lkemizin kredi riskindeki greli iyilemeye katkda bulunarak makroekonomik istikrar ve fiyat istikrarn destekleyecektir. Mali disiplinin devam ayn zamanda para politikasnn hareket alann geniletecek ve faizlerin dk dzeylerde kalc olmasn salayarak toplumsal refah destekleyecektir. Bu erevede, OVPnin ve Avrupa Birliine uyum ve yaknsama srecinin gerektirdii yapsal dzenlemelerin hayata geirilmesi konusunda atlacak admlar byk nem tamaktadr.
98
Kutu 7.1
TCMBnin Yeni Para Politikas Yaklam ve letiimi1
Kresel
finans krizi ve sonrasndaki dnemde yaanan gelimeler, fiyat istikrar
temel amac dorultusunda bir para politikas stratejisi uygularken finansal istikrarn gz ard edilmesinin, orta ve uzun vadede makroekonomik istikrar ve fiyat istikrarn tehdit edebilecei gereini gzler nne sermitir. Bu balamda, merkez bankalarnn makro bir perspektifle finansal istikrar gzetmesinin gereklilii giderek yaygnlk kazanan bir gr olmutur. TCMB de bu farkndalkla 2010 ylnn ortalarndan itibaren kresel dengesizliklerin bir yansmas olarak ortaya kan makro finansal risklere giderek artan bir arlkla deinmeye balam ve bu durumun yol at riskleri azaltmak iin alternatif politika aralarnn bir arada kullanlmas gereini vurgulamtr.2 Bu kutuda, sz konusu gereklilik dorultusunda TCMB tarafndan tasarlanan ve uygulamaya koyulan yeni para politikas bileimi deerlendirilmektedir. lk olarak politika bileimi aklandktan sonra politika aralarnn nasl ve hangi amaca ynelik olarak kullanld ve iletiimde hangi hususlara deinildii ele alnmaktadr.3 Yeni Para Politikas Yaklam ve Uygulamas
Kresel
kriz sonras dnemde Trkiye ekonomisi i talep kaynakl olarak hzl bir
canlanma srecine girerken d talep greli olarak zayf bir seyir izlemitir. 2010 ylnn ikinci yarsndan itibaren gerek Trkiyenin de iinde bulunduu gelimekte olan lkelerin byme hzlarnn gelimi ekonomilere gre olduka yksek olmas gerekse ABD ve Avrupa ekonomilerinde uygulanan geniletici politikalar, gelimekte olan lkelere sermaye girilerini desteklemitir. Ksa vadeli sermaye girileri bir yandan krediye eriimi kolaylatrarak tketimi hzlandrrken, dier yandan Trk lirasnn deerlenmesine yol aarak i ve d talep arasndaki ayrmay daha da belirginletirmitir. Cari dengenin hzla bozulmas ve finansmannda ksa vadeli sermaye girileri ile portfy yatrmlarnn paynn giderek artmas, kresel risk itahndaki ani deiimlere kar ekonominin krlganln artrarak makroekonomik ve finansal istikrara dair kayglar gndeme getirmi ve alternatif bir politika yaklamn gerekli klmtr.
Bu Kutu Ba ve Kara (ktisat letme ve Finans, Mays 2011, basm aamasnda) almasndan uyarlanmtr. nmzdeki dnemde i talep ile d talebin toparlanma hzlarndaki ayrmann devam etmesi halinde, para politikas oluturulurken zorunlu karlklar ve likidite ynetimi gibi alternatif aralarn daha etkin olarak kullanlmas gerekecektir. (2010 Temmuz Enflasyon Raporu). 3 TCMB tarafndan tasarlanan yeni para politikas bileiminin kapsaml bir analizi iin baknz: Kara H. (2011). Monetary Policy under Global Imbalances: The Turkish Experience, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/iletisimgm/H.Kara_BIS.pdf.
1 2
99
TCMB,
biriken
makro
finansal
dengesizlikleri
snrlamak
amacyla
kredi
genilemesini yavalatmay ve ksa vadeli sermaye girilerini azaltmay ara hedefler olarak benimsemitir. Bu dorultuda 2010 yl Kasm ayndan itibaren TCMB, fiyat istikrarndan taviz vermeden finansal istikrarn gzetilmesi amacyla politika faizine ek olarak, faiz koridoru4 ve zorunlu karlk oranlarndan oluan yeni bir politika bileimini uygulamaya koymutur.
Yeni
politika bileimi erevesinde kredi hzn kontrol altnda tutmak amacyla
zorunlu karlk oranlar kullanlmtr. Bu balamda 2010 Nisan aynda yaymlanan k stratejisiyle birlikte Trk liras ve yabanc para zorunlu karlklarn kriz ncesi seviyelerine ykseltilecei aklanm ve kademeli artrmlara gidilmitir. Bunun yannda, Trk liras zorunlu karlklara faiz denmesine son verilmi, zorunlu karla tabi ykmllklerin kapsam geniletilmi ve ksa vade iin daha yksek olacak ekilde vadelere gre Trk liras ve yabanc para zorunlu karlk oranlar farkllatrlmtr.5
Dier taraftan yeni politika bileiminin ksa vadeli sermaye girilerini azaltma ara
hedefi dorultusunda politika faizi olan bir haftalk repo faiz oran 75 baz puan drlerek yzde 6,25 oranna, gecelik borlanma faizi ise 500 baz puan drlerek yzde 1,5 oranna ekilmitir. Yine ayn amaca ynelik olarak, faiz koridoru daha da geniletilerek, para piyasasnda ksa vadeli faizlerdeki oynakln konjonktre gre ayarlanmasna imkan tanyan bir operasyonel ereve oluturulmutur. Para Politikasnn letiimi
Uygulanan
para politikas bileimi ilk planda olduka karmak grnse de
enflasyon hedeflemesinin ana ilkelerinden belirgin bir farkllk iermemektedir. Daha nce uygulanan politikaya gre temel fark, konjonktrn gerei olarak fiyat istikrar temel amacnn yannda finansal istikrarn da arlkl olarak gzetilmesi ve bu nedenle politika faizi olan bir haftalk repo ihale faiz orannn yan sra zorunlu karlklar ve etkin likidite ynetiminin destekleyici politika aralar olarak kullanlmasdr.
4 5
Faiz koridoru gecelik bor verme ve borlanma faizi arasndaki fark olarak tanmlanmaktadr. Baknz Tablo 7.1.1 ve Tablo 7.1.2.
100
Yeni politika bileimi erevesinde, tpk enflasyon hedeflemesinde olduu gibi,

gelecek dnemde gerekleecei tahmin edilen enflasyonun hedeften sapmas para politikas kararlarnda temel lt olarak alnmakta, ancak bu srete makro finansal dengesizliklerin de gzetilebilmesi iin faiz d aralar da kullanma sokulmaktadr. Byle bir ortamda para politikasnn duruu, ksa vadeli faizlerin yan sra piyasadaki likidite durumu ve zorunlu karlk oranlar gibi parasal koullar belirleyen dier deikenlere de bal olmaktadr. Hangi politika aracnn ne ekilde kullanlaca ise finansal istikrar ve fiyat istikrarn etkileyen unsurlar tarafndan belirlenmektedir.
TCMBnin
finansal istikrara yapt vurguyu artrmasnn enflasyon hedefinden
dn verilebilecei eklinde alglanmas riski bulunmaktadr. Sz konusu riskin farkndalyla TCMB, aktif bir iletiim politikas izleyerek politika metinlerinde temel amacnn fiyat istikrar olduunu her frsatta vurgulamtr. Buna ek olarak mevcut konjonktrde makro finansal dengesizliklerin gz ard edilmesinin ilerleyen dnemlerde fiyat istikrarn da tehdit edebilecei hatrlatlmtr. Ama fonksiyonundaki farkllamann enflasyon beklentilerini bozmasn engellemek amacyla, enflasyona dair temkinli bir politika duruu benimsenerek para politikasnn sklatrlmas gerektii ifade edilmitir.
Buna ek olarak, yeni para politikas bileimi erevesinde kullanlan faiz koridoru
ve zorunlu karlklar gibi allmn dndaki para politikas aralarnn aktarm kanallar konusunda henz kabul grm kuramsal bir ereve bulunmamas da, bu aralarn aktif olarak kullanld bir para politikas stratejisinin iletiimini gletirebilmektedir. Bu balamda, aktarm mekanizmasna dair belirsizliklerin beklentileri bozmasn engellemek iin, alnan tedbirlerin enflasyon zerindeki etkisinin yakndan takip edilecei ve gerekirse ayn ynde ilave tedbirler alnaca politika metinlerinde sklkla vurgulanmtr.6
Bilindii
faizinin
zere TCMB, enflasyon hedeflemesi rejimi erevesinde Enflasyon nasl bir seyir izleyeceine dair varsaymn da niteliksel olarak
Raporlar araclyla enflasyon tahminlerini kamuoyuyla paylarken, politika aklamaktadr. Yeni politika stratejisine geilmesiyle TCMB, faiz patikasna dair somut bir bilgi vermek yerine, para politikasnn iletiimini politika bileimi ve parasal sklatrma kavramlar zerinden yapmtr. Bu erevede politika bileimini oluturan her bir aracn hangi ynde ve nasl bir seyir izleyecei konusundaki esnekliin korunmas gerektii dncesiyle politika aralarnn
6Bu
yaklam dorultusunda, 2011 Mart aynda finansal istikrar pekitirmenin yan sra petrol ve dier emtia fiyatlarndaki artlarn ikincil etkilerini engellemek amacyla zorunlu karlklarn arlkl ortalamasnda kayda deer bir arta gidilmitir.
101
ynnden ziyade politika bileiminin net etkisine dair ngrler paylalmakta ve bileimin alt kalemleri ile ilgili somut bir patika verilmemektedir. Bu uygulama, ayn zamanda politika bileimi aralarndan olan ksa vadeli faizlerin tahmin edilebilirliini azaltarak zorunlu karlklara ilikin alnan kararlarn faiz riski kanal zerinden daha etkili olmasna katkda bulunmaktadr.
TCMB,
uygulanan para politikasnn snrlar konusunda ak bir iletiim stratejisi
izlemitir. Zorunlu karlklarn krediler ve i talebi snrlamaya ynelik aralardan sadece bir tanesi olduu belirtilmi ve makro finansal risklerin azaltlmas asndan dier ilgili kurumlarn destekleyici tedbirlerinin de nemli olduu vurgulanmtr. Dorudan kredi arzn ksmaya ynelik tedbirlerin, TCMBnin uygulad politikalarn etkililiini ve verimliliini artraca ifade edilmitir.
7
Dier bir ifadeyle, uygulanan
politika bileiminin etkinlii asndan, dier ilgili kurumlarca yaplabilecek destekleyici dzenlemelerin ve mali disiplinin nemli olduu hatrlatlmtr.
Yeni
politika bileimine kapsamnda alnan ilk sonular, sz konusu politika
yaklamnn ksa vadeli sermaye hareketlerinin oluturduu makro risklerin olumsuz etkilerini azaltmak iin uygun bir strateji olduuna iaret etmektedir (Baknz 5. Blm-Finansal Piyasalar ve Araclk). TCMB, fiyat istikrarna kalc bir ekilde ularken finansal istikrar da makro dzeyde gzetip korumak amacyla ksa vadeli faizleri ve faiz d aralar egdm iinde kullanmaya devam edecektir.
Son
olarak, TCMBnin uygulad politikann lkemize ve iinden gemekte
olduumuz dneme zg olarak tasarland hatrlatlmaldr. TCMB, finansal istikrar vurgusunu yaparken cari denge ve finansman kalitesi ile hzl kredi genilemesine odaklanmtr. Dier bir ifadeyle, yaplan finansal istikrar vurgusu makro bir perspektif iermekte ve dneme zg tasarlanm bir iletiim stratejisini yanstmaktadr. Dolaysyla, nmzdeki dnemde konjonktre bal olarak makro finansal risklerin farkl deikenler araclyla vurgulanmas da mmkn olabilecektir.
7 2011
Mart ay Para Politikas Kurulu Toplant zeti.
102
Grafikler
1. GENEL DEERLENDRME
Grafik 1.1.1. Grafik 1.2.1. Grafik 1.2.2. Grafik 1.2.3. Grafik 1.3.1. TCMB Politika Bileiminin Seyri Ocak Aynda Yaplan Enflasyon Tahminleri ve Gereklemeler Yllk TFE Enflasyonuna Katk Gruplar tibaryla TFE Enflasyon ve kt A Tahminleri 2 3 4 4 7
2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER

Grafik 2.1.1. Grafik 2.1.2. Grafik 2.1.3. Grafik 2.1.4. Grafik 2.1.5. Grafik 2.1.6. Grafik 2.2.1. Grafik 2.2.2. Grafik 2.2.3. Grafik 2.2.4. Grafik 2.3.1. Grafik 2.3.2. Grafik 2.4.1. Grafik 2.4.2. Grafik 2.4.3. Grafik 2.4.4. Grafik 2.4.5. Grafik 2.4.6. Grafik 2.4.7. Grafik 2.4.8. Grafik 2.4.9. Grafik 2.5.1. Grafik 2.5.2. Grafik 2.5.3. Grafik 2.5.4. Grafik 2.5.5. Toplulatrlm Byme Oranlar hracat ve GSYH Arlkl Kresel retim Endeksleri Gelimi lkeler sizlik Oranlar ABD Emlak Fiyat Endeksleri JP Morgan Kresel PMI Endeksleri PMI Endeksleri S&P Goldman Sachs Emtia Fiyatlar Endeksleri Ham Petrol (Brent) Fiyatlar OPEC Kapasite, Kota ve retim Gelimeleri OECD Ham Petrol Stoklar Gelimi ve Gelimekte Olan lkeler Tketici Fiyat Enflasyonu Gelimi ve Gelimekte Olan lkeler ekirdek Tketici Fiyat Enflasyonu Kresel Risk tah Endeksleri Seilmi lke Tahvillerinin Alman Tahvilleriyle Getiri Fark Seilmi lke Hkmet ve Bankaclk Sektr CDS Oranlar Kresel Hisse Senedi Piyasalar Gelimeleri Gelimekte Olan lke Kur ve Risk Primi Gstergeleri ABD Hazine Getiri Erisi Fed Ak Piyasa Komitesi (FOMC)Faiz Oran Beklentileri ABD Kredi Eilim Anketi Euro Blgesi Kredi Eilim Anketi Gelimi lkelerin Politika Faiz Oranlarndaki Deiimler: Eyll 2007 - Mart 2011
Gelimekte Olan lkelerin Politika Faiz Oranlarndaki Deiimler: Eyll 2007 - Mart 2011
13 13 13 13 14 14 15 15 15 15 16 16 18 18 18 19 19 19 19 20 20 22 22 22 22 23
Gelimi lkeler Politika Faiz Oran Enflasyon Hedeflemesi Yapan Gelimekte Olan lkeler Politika Faiz Oran Politika Faiz Deiim Beklentileri
3. ENFLASYON GELMELER
Grafik 3.1.1. Grafik 3.1.2. Grafik 3.1.3. Grafik 3.1.4. Grafik 3.1.5. Grafik 3.1.6. Grafik 3.1.7. Grafik 3.1.8. Grafik 3.1.9. Grafik 3.1.10. Grafik 3.1.11. Grafik 3.1.12. Grafik 3.1.13. Grafik 3.1.14. Grafik 3.1.15. Grafik 3.1.16. Grafik 3.1.17. Grafik 3.1.18. Grafik 3.2.1 Grafik 3.2.2. Grafik 3.2.3. Gruplar tibaryla TFE Yllk TFE Enflasyonuna Katk lenmemi Gda ve Tketici Fiyatlar lenmemi Gda Alt Gruplar ve Tketici Fiyatlar Gda Fiyatlar Seilmi lenmi Gda rnleri Fiyatlar Enerji Grubu Fiyatlar Enerji ve TL Cinsinden Petrol Fiyatlar Temel Mal Fiyatlar Temel Mal Fiyatlar Alt Gruplar tibaryla Hizmet Fiyatlar Alt Gruplar tibaryla Hizmet Fiyatlar Temel Enflasyon Gstergeleri H ve I Temel Enflasyon Gstergeleri H ve I TFE Yaylm Endeksi Temel Enflasyon Gstergesi H Yaylm Endeksi Tarm Fiyatlar malat Sanayi Fiyatlar ve PMI kt Fiyatlar Endeksleri 12 ve 24 Ay Sonrasndaki TFE Beklentileri Enflasyon Beklentileri Erisi Gelecek 12 Aylk Enflasyon Beklentilerinin Dalm 26 26 26 26 27 27 28 28 29 29 30 30 30 30 31 31 31 31 33 33 33
103
Grafik 3.2.4.
Gelecek 24 Aylk Enflasyon Beklentilerinin Dalm
33
4. ARZ VE TALEP GELMELER

Grafik 4.1.1. Grafik 4.1.2. Grafik 4.1.3. Grafik 4.1.4. Grafik 4.1.5. Grafik 4.1.6. Grafik 4.1.7. Grafik 4.1.8. Grafik 4.1.9. Grafik 4.1.10. Grafik 4.1.11. Grafik 4.2.1. Grafik 4.2.2. Grafik 4.2.3. Grafik 4.2.4. Grafik 4.2.5. Grafik 4.2.6. Grafik 4.2.7. Grafik 4.2.8. Grafik 4.2.9. Grafik 4.3.1. Grafik 4.3.2. Grafik 4.3.3. Grafik 4.3.4. Grafik 4.3.5. Grafik 4.3.6. Grafik 4.3.7. Grafik 4.3.8. Grafik 4.3.9. Talep Unsurlarnn Yllk Bymeye Katklar GSYH ve Toplam Nihai Yurt i Talep Tketici Gven Endeksleri YA Gelecek 12 Ayda Yatrm Harcamas Beklentisi Tketim Mallar retim ve thalat Miktar Endeksleri Yurt i Otomobil Satlar Haftalk Bazda Tketici Kredileri
YA Tketim Mallar reten Sektrlerin Gelecek Aya likin Piyasa Sipari Beklentileri
38 38 38 38 39 39 39 39 40 40 41 41 41 42 42 43 43 43 43 44 44 44 45 45 45 45 46 46 47
Sermaye Mallar retim ve thalat Miktar Endeksleri Yurt i Ticari Ara Satlar zel Kesim Talebi Net D Talebin Yllk Bymeye Katks Mal ve Hizmet hracat ve thalat Altn Hari hracat Miktar Endeksi Dnya thalat ve Sanayi retim Endeksleri hracat Arlkl Kresel retim Endeksi YA Gelecek Aya likin hracat Sipari Beklentileri thalat Miktar Endeksi thalat Cari lemler Dengesi Tarm D stihdam sizlik Oranlar Sanayi stihdam ve retimi malat Sanayi stihdam Bulma Olanaklar Endeksi zel Sektr Ak Oran ve sizlik Sigortasna Yaplan Bavurular Saatlik gc Maliyeti Hanehalk Tketimi, Tarm D stihdam ve Reel cret demeleri Tarm D Sektrde Katma Deer ve stihdam
5. FNANSAL PYASALAR VE FNANSAL ARACILIK

Grafik 5.1.1. Grafik 5.1.2. Grafik 5.1.3. Grafik 5.1.4. Grafik 5.1.5. Grafik 5.1.6. Grafik 5.1.7. Grafik 5.1.8. Grafik 5.1.9. Grafik 5.1.10. Grafik 5.1.11. Grafik 5.1.12. Grafik 5.1.13. Grafik 5.1.14. Grafik 5.1.15. Grafik 5.1.16. Grafik 5.1.17. Grafik 5.1.18. Grafik 5.1.19. Grafik 5.1.20. Grafik 5.1.21. Grafik 5.1.22. Grafik 5.1.23. Grafik 5.1.24. Blgesel CDS Endeksleri EMBI Endeksleri TL Zorunlu Karlk Oranlar TCMB Faiz Oranlar Gecelik Repo Faiz Oynakl Kur Takas Faiz Oynaklklar Yurt D Yerleiklerin Net Portfy Hareketleri Bankalarn Bilano D Net YP Pozisyonu TL Mevduatn Ortalama Vadesi TL Tasarruf Mevduat Getiri Erisi lk eyrekte, ki Yllk Piyasa Faizlerinde Deiim DBS Faiz Oranlarndaki Gelimeler 12 Ay Sonrasna likin TCMB Repo Faizi Beklentisi 12 Ay Sonrasna likin TFE Enflasyon Beklentisi Getiri Erisi Uzun ve Ksa Vadeli Faiz Fark Bankalarn Bilanolarnda Menkul Kymetlerin Oran Yabanclarn DBS Piyasasndaki Paylar Trkiyenin ki Yllk Reel Faizi ki Yllk Reel Faizler TL Kur Sepeti ve Risk Primi Gstergeleri TL ve Gelimekte Olan lke Para Birimleri Opsiyonlarn ma Ettii Kur Oynakl Opsiyonlarn ma Ettii Kur Oynakl 54 54 55 55 55 55 56 56 57 57 57 57 58 58 58 58 59 59 60 60 60 60 61 61
104
Grafik 5.1.25. Grafik 5.1.26. Grafik 5.1.27. Grafik 5.1.28 Grafik 5.2.1 Grafik 5.2.2 Grafik 5.2.3 Grafik 5.2.4 Grafik 5.2.5 Grafik 5.2.6 Grafik 5.2.7 Grafik 5.2.8 Grafik 5.2.9 Grafik 5.2.10 Grafik 5.2.11 Grafik 5.2.12
M3 Para Arznn Bilano Karlklarnn Seyri Para Taban Yllk Reel Bymesi Emisyon ve Cari Tketim Harcamalar Piyasadaki Likidite Gelimeleri Kredi Endeksleri Kredilerin GSYHye Oranlar leklere Gre TP letme Kredileri leklere Gre YP letme Kredileri TL Ticari Kredilerde Vadeler YP Ticari Kredilerde Vadeler TL ve YP Ticari Kredilerin Haftalk Byme Hzlar YP Ticari Kredilerin Toplam Ticari Krediler indeki Pay TL Ticari Kredi Faizindeki Gelimeler YP Ticari Kredi Faizindeki Gelimeler Tketici Kredileri Haftalk Byme Hzlar Tketici Kredisi Faizleri ile Para Takas Faizleri Fark
62 62 63 64 64 64 65 65 66 66 66 66 67 67 68 69
6. KAMU MALYES
Grafik 6.1. Grafik 6.1.1. Grafik 6.1.2. Grafik 6.1.3. Grafik 6.2.1. Grafik 6.2.2. Grafik 6.2.3. Grafik 6.2.4. Grafik 7.2.1. Grafik 7.2.2. Grafik 7.3.1. Grafik 7.3.2. Grafik 7.3.3. Grafik 7.3.4. Merkezi Ynetim Bte A ve AB Tanml Kamu Bor Stoku Merkezi Ynetim Btesi Reel Vergi Gelirleri Faiz D Bte Dengesi Kamu Bor Stoku Gstergeleri Merkezi Ynetim Bor Stokunun Yaps ve D Piyasalardan Gerekletirilen Borlanmann Vadesi Borlanma Petrol ve thalat Fiyatlar Varsaymlarndaki Gncellemeler hracat Arlkl Kresel ktisadi Faaliyet Endeksi Enflasyon ve kt A Tahminleri Enflasyon Tahmini kt A Tahmini lenmemi Gda ve Ttn D Enflasyon Tahmini 79 81 83 83 84 85 86 86 90 92 93 94 94 95
7. ORTA VADEL NGRLER
Tablolar
2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER
Tablo 2.1.1. Tablo 2.2.1. Tablo 2.3.1. Tablo 2.5.1. Byme Tahminleri Tarm rnleri retim, Tketim ve Stok Tahminleri Enflasyon Tahminleri Gelimekte Olan lkelerde Para Politikas Uygulamalar 14 16 17 21
3. ENFLASYON GELMELER
Tablo 3.1.1. Tablo 3.1.2. Tablo 3.1.3. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar Temel Mal Fiyatlar FE ve Alt Kalemler 28 29 32
5. FNANSAL PYASALAR VE FNANSAL ARACILIK

Tablo 5.2.1 Temel Bilano Kalemlerindeki Deiimler Merkezi Ynetim Bte Byklkleri Merkezi Ynetim Faiz D Harcamalar Merkezi Ynetim Genel Bte Gelirleri 69 80 81 82
6.
KAMU MALYES
Tablo 6.1.1. Tablo 6.1.2. Tablo 6.1.3.
7. ORTA VADEL NGRLER

Tablo 7.1.1. Tablo 7.1.2. Tablo 7.2.1. Tablo 7.3.1. Trk Liras Zorunlu Karlk Oranlarna likin Kararlar Yabanc Para Zorunlu Karlk Oranlarna likin Kararlar 2011 Yl Varsaymlarndaki Gncelleme TCMB Enflasyon Tahminleri ve Beklentiler 88 88 89 96
105
Gemi Enflasyon Raporlarnda Yaynlanan Kutular

2011-I
2.1. Euro Blgesi evre lke Ekonomilerinin Bor Krizine Kar Duyarllklar 2.2. kinci Niceliksel Genileme Sonras ABDde Uzun Vadeli Nominal Tahvil Getirilerinde Gzlenen Artn
Nedenleri
3.1. lenmemi Gda Fiyatlarnda Oynakln Nedenleri 3.2. ekirdek Enflasyon Gstergeleri zerine Bir Deerlendirme 5.1. Dviz Piyasalarnda Yakn Dnem Gelimeler ve Trev Piyasalar 7.1. Enflasyon Hedeflemesi Rejimi erevesinde Finansal stikrar: TCMB Uygulamalar 7.2. Zorunlu Karlklarn Para Politikasndaki Yeri 7.3. 2010 Yl Sonu Enflasyon Tahminlerindeki Deiimlerin Kaynaklar
2010-IV
2.1. Gelimekte Olan lkelere Sermaye Akmlar 3.1. Buday Fiyatlarnn Seyri ve Tketici Fiyatlarna Etkileri 4.1. ktisadi Faaliyette Ramazan Ay Etkisi 4.2. Belirsizlik ve ktisadi Faaliyet 5.1. Dviz ve Sermaye Piyasalarnda Finansal Bulaclk Etkisi: Trkiye Uygulamas 7.1. thalat Fiyatlar Projeksiyonu
2010-III
2.1. 2010 Yl kinci eyreinde Gelimekte Olan Ekonomilerde Para Politikas Duruunun Belirleyicileri 3.1. Enflasyonun Ana Eilimi 4.1. ve D Piyasaya Ynelik Kapasite Kullanm Oranlar 4.2. stihdam Koullarna likin Gzlemler 4.3. Tarm D stihdam ve retim Gelimeleri Asndan 2000-2001 ve 2008-2009 Krizlerinin Karlatrlmas 6.1. Bte A ve Kamu Bor Stokundaki Gelimeler: Uluslararas Karlatrma 7.1. Eyll 2008-Temmuz 2010 Dneminde Para Politikas
2010-II
2.1. Trkiye in D Talep Gstergesi 3.1. Gda Fiyatlarndaki Artlarda Et Fiyatlarnn Rol 4.1. Kresel Kriz, D Talep oklar ve Trkiye Ekonomisi 5.1. Para Politikas Kararlarnn Piyasa Faizleri zerine Etkisi 5.2. Trkiyede Para Politikasnn Kriz Sonras Srete k Stratejisi 6.1. Mali Kural: Genel ereve ve Trkiye in Planlanan Uygulama 7.1. Yakn Dnem Enflasyon Gelimeleri Sonrasnda letiim Politikas ve Enflasyon Beklentileri
2010-I
1.1. 2009 Yl Sonu Enflasyon Tahminlerinin Geriye Dnk Bir Muhasebesi 3.1. Trkiyede lenmemi Gda Enflasyonunda Oynaklk: Durum Tespiti 3.2. Baz Etkileri ve 2010 Yl Enflasyon Grnmne Yansmalar 5.1. Merkez Bankasnn DBS Almlarnn Piyasa Getirileri zerindeki Etkileri 5.2. Banka Kredileri Eilim Anketi ve Kredi Gelimeleri 5.3. Firma Mali Yaps ve Kredi Aktarm Mekanizmas 7.1. 2008 Ylndaki Hedef Revizyonu ncesi ve Sonrasnda Enflasyon Beklentileri
2009-IV
2.1. ABD ve EURO Blgesinde Deflasyon Riski 2.2. Gelimekte Olan lkelere Sermaye Akmlar: IIF 2009-2010 Tahminleri 3.1. Dayankl Tketim Mal Fiyatlar 2009 Yl Seyri: Vergi Dzenlemelerinin Etkisi 4.1. Finansal Stres ve ktisadi Faaliyet 5.1. Banka Kredileri Eilim Anketi ve Kredi Gelimeleri
2009-III
2.1. Kresel Durgunluklar ve Ekonomi Politikalar 3.1. Geici Vergi Dzenlemelerinin Tketici Fiyatlar zerine Etkisi 4.1. hracattaki Ana Eilimin Takibi: ekirdek Gstergelere htiya Var M? 5.1. Kriz Srecinde lke Riskliliinin Politika Faizlerine Etkisi 6.1. Kresel Krizin Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerin Mali Dengeleri zerine Etkileri
106
2009-II
1.1. Kresel Krizin Etkisini Hafifletmeye Ynelik Olarak Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Tarafndan Alnan nlemler
2.2. 2008 Kasm Dneminden Bugne Uygulanan n Yklemeli Para Politikas ve Etkileri 2.1. Kresel Ekonomiye likin Beklentiler 4.1. stihdamdaki Ana Eilimin Takibi: ekirdek Gstergelere htiya Var M? 5.1. Gelimekte Olan lkelerin Risk Primlerindeki Deiimler ve Faiz Kararlar 5.2. Kresel Kriz ve Finansal Araclk
2009-I
2.1. Kresel Ekonomiye likin Beklentiler 7.1. Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan lkelerde Hesap Verme Mekanizmas
2008-IV
3.1. Bitkisel retim Tahminleri ve Fiyat Gelimeleri 3.2. Petrol Fiyatlar zerine Ampirik Bulgular 4.1. Trkiye Ekonomisinde Bymenin Kaynaklar
2008-III
2.1. Kresel Enflasyon Gelimeleri ve Para Politikas Tepkileri 3.1. Gda Fiyatlarnda Orta Vadeli ngrler 4.1. 2008 Ylnn lk eyreinde ktisadi Faaliyette Hzlanma Var M? Mevsimsel Unsurlar ve
allan Gn Saysnn Milli Gelir Verilerine Etkisi
5.1. Likidite Gelimeleri ve Para Politikas Referans Faiz Oran
2008-II
2.1. Kresel Enflasyondaki Son Dnem Gelimeleri 3.1. Son Dnem Gda Fiyat Gelimeleri 4.1. Milli Hesaplar Gncellemesi 5.1. Gelimekte Olan lkelerin Risk Primi Oynakl ve Risk tah Esneklii zerine Deerlendirme
2008-I
2.1. Yuann Deer Kazanmas ve Olas Gelimeler zerine Ksa Bir Deerlendirme
2007-IV
5.1. Getiri Erileri ve Para Politikas Kararlar
2007-III
3.1. Son Dnem Tarmsal Hammadde Fiyatlar Gelimeleri 4.1. 2001 Yl Sonras Trkiyenin hracat Performansndaki Yapsal Deiim
2007-II
3.1. cretler ve Hizmet Enflasyonu 5.1. Enflasyona Endeksli Tahvillerin Enflasyon Beklentilerine likin erdii Bilgiler
2007-I
3.1. Dayankl Tketim Mallar Fiyatlarnn Mays Ay Sonras Seyri 3.2. Yurt i Fiyatlarda in Etkisi 6.1. 2007 Yl Hazine Finansman Program
2006-IV
2.1. Trkiyeye Ynelik Sermaye Akmlarn Belirleyen Unsurlar: Yapsal VAR Analizinden Sonular 2.2. Emtia Piyasalar 7.1. Enflasyon Hedeflemesi Rejimi, Hesap Verebilirlik ve IMF artll
2006-III
3.1. Fiyat Seviyesi ve Enflasyonun Olas oklar Karsndaki Davranlar 4.1. Firmalarn Fiyatlama Davranlarnn ncelenmesine Ynelik Anket almas Sonular 4.2. Uluslararas Enerji Fiyat Artlar ve Cari lemler Hesabna Etkileri 5.1. Trkiyede Firmalarn Bor Yaplar
2006-II
2.1. Uluslararas Altn Fiyat Gelimeleri ve TFE zerine Etkileri 3.1. Greli Fiyat Farkllamas, Verimlilik ve Reel Kur 6.1. Enflasyon Hedeflemesi Rejimi ve Hesap Verebilirlik ve IMF artll
107
2006-I
2.1. ekirdek Enflasyonun lmnde zel Kapsaml TFE Gstergelerinin Kullanm 2.2. Trkiyede Dviz Kurundan Fiyatlara Geikenlik:Yeni Endeks ile Birlikte Geikenlik Deiti Mi? 3.1. malat Sanayinde Verimlilik Gelimeleri 5.1. Malye Politikasna likin Taahhtler 6.1. Enflasyon Hedeflemesi Rejimi ve Hesap Verebilirlik
108
Ksaltmalar
AB ABD BDDK CDS CEEMEA DBS ECB EFSF EMBI ESM Fed GSYH HA GE MKB KUR YA KDV KT KOB Kurul MENA ODD OECD OPEC OVP TV PMI SGK TCMB TFE TK TL WTI
Avrupa Birlii Amerika Birleik Devletleri Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu Kredi flas Takas Dou Avrupa, Ortadou ve Afrika Devlet Borlanma Senedi Avrupa Merkez Bankas Avrupa Finansal stikrar Fonu Gelimekte Olan Piyasalar Tahvil Endeksi Avrupa stikrar Mekanizmas Amerikan Merkez Bankas Gayri Safi Yurt i Hasla Hanehalk igc Anketi gc Girdi Endeksleri stanbul Menkul Kymetler Borsas Trkiye Kurumu ktisadi Ynelim Anketi Katma Deer Vergisi Kamu ktisadi Teekklleri Kk ve Orta Byklkteki letmeler Para Politikas Kurulu Ortadou ve Kuzey Afrika Otomotiv Distribtrleri Dernei Uluslararas birlii ve Kalknma Tekilat Petrol hra Eden lkeler rgt Orta Vadeli Program zel Tketim Vergisi Satn Alma Yneticileri Endeksi Sosyal Gvenlik Kurumu Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas Tketici Fiyat Endeksi Trkiye statistik Kurumu Trk liras West Texas Intermediate
109
2011 Yl Para Politikas Kurulu Toplantlar, Enflasyon Raporu ve Finansal stikrar Raporu Takvimi PPK Toplantlar 20 Ocak 2011
(Perembe)
Enflasyon Raporu 25 Ocak 2011

(Sal)
Finansal stikrar Raporu
15 ubat 2011
(Sal)
23 Mart 2011
(aramba)
21 Nisan 2011
(Perembe)
28 Nisan 2011
(Perembe)
25 Mays 2011
(aramba)
30 Mays 2011
(Pazartesi)
23 Haziran 2011
(Perembe)
21 Temmuz 2011
(Perembe)
28 Temmuz 2011
(Perembe)
23 Austos 2011
(Sal)
20 Eyll 2011
(Sal)
20 Ekim 2011
(Perembe)
26 Ekim 2011
(aramba)
23 Kasm 2011
(aramba)
29 Kasm 2011
(Sal)
22 Aralk 2011
(Perembe)
110

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Enflasyon Raporu 2011 - II

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Enflasyon Raporu 2011 - II

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

indekiler

ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER

ARZ ve TALEP GELMELER

FNANSAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK

ORTA VADEL NGRLER

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

1.1. Para Politikas Gelimeleri ve Parasal Koullar

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

TL Zorunlu Karlk Oranlar* (Yzde)

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

1.2. Makroekonomik Gelimeler ve Temel Varsaymlar

* Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir.

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

1.3. Enflasyon ve Para Politikasnn Grnm

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

* Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir.

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

varsaymlar, TCMB tarafndan verilmi bir taahht olarak alglanmamaldr.

1.4. Riskler ve Para Politikas

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

2. Uluslararas Ekonomik Gelimeler

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

2.1. Kresel Byme

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2008 2009 2010 2011

Kaynak: Bloomberg, TCMB.

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

3,4 3,2 1,5 1,2 9,2 3,9 4,1 5,1

2.2. Emtia Fiyatlar

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

180 150 120 90 60 30 0108

*Ocak 2008 ortalamas 100 olarak alnmtr. Kaynak: Goldman Sachs.

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

2.3. Kresel Enflasyon

G 10 8 6 4 2 0 -2 0107 0707 0108 0708 0109 0709

Kaynak: Bloomberg, TCMB.

Kaynak: Bloomberg, Datastream, TCMB.

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Nisan 3,4 2,7 2,4 6,3 7,5 3,3

2,8 1,7 1,8 6,0 7,1 2,8

2.4. Finansal Koullar ve Risk Gstergeleri

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhu uriyet Merkez Ban nkas

erg. Kaynak: Bloombe

Enflasyon Raporu 2011-II

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Gelimekte Olan lke Kur* ve Risk Primi Gstergeleri

1000 800 600

Kaynak: Credit Suisse, Bloomberg.