Professional Documents
Culture Documents
13CT 387337ba1e0b024 Ek
13CT 387337ba1e0b024 Ek
\
|
+ + =
=
d 2
f 2 cos t C t D t S
i
0 L
n
0 i
i
(1)
olur. Burada S(t):Birleen sinyal (direkt +yansyan sinyal), D(t):Sinyal zerine yazlm konum bilgisinin
blmleri, C(t):C/A kod, :Tayc sinyalin genlii ,
i
:
Direk ve yansyan sinyalin katsaylar ;(pratikte
direk sinyal ile bir yada birka yansyan sinyaller ile uyumaktadr 0 1 ), f
L
: Tayc frekans (m),
d
i
:Direkt sinyale gre sinyalin geciktii yol, : Dalga boyu (m),
0
: Balang fazn gsterir.
Direkt sinyalin indisi sfra eittir (i=0). Direkt sinyalde gecikme yoksa (d=0) ve yansnma katsays
maksimum deerine ular (
0
=1). Bu sinyalin retilmesi genellikle alc iinde ve saysal olarak
retildiini ayrca bir osilatr ile izlenip, uydudan gelen sinyalle karlatrlr (Moelker, 1997, Reichert
vd.1999). Bu ifadede navigasyon bilgisi ihmal edilirse llen GPS sinyali
( )
( )
(
(
(
(
(
|
.
|
\
|
+
|
.
|
\
|
+
=
=
=
0 i
i
i i
0 i
i
i i
d 2
cos R
d 2
sin R
arctan (2)
olur. Burada :llen sinyal, :Yansyan sinyal, R:Oto korelasyon fonksiyonu, :Alc iinde retilen
kodla ilgili olarak direkt sinyalin gecikmesi, :Direkt sinyalle ilgili geciken multipath sinyalini gsterir.
ayet yansma yoksa sinyal
0
=1
1n
=0 ve
0
=0 dr.Bundan dolay = llen faz doru fazdr.
ayet yansyan sinyal = ise iki terim arasndaki fark bir ifade ile temsil etmeye ihtiya
duyulmutur. Bu fark multipath yznden tayc faz ls iindeki hata ile gsterilir. Bu hata
evrenin toplam yansmaya etkisi gerekte tek bir yanstcnn konumu ve iddeti, direkt sinyalin zaman
bal fonksiyonu ile balantl sunulmutur (Van Nee 1995, Brasch 1996).
( )
( ) ( )
(
+
=
cos R R
sin R
arctan (3)
Burada :Tek bir antenin multipath hatas, :Yansma katsays, : Yansyan sinyalin fazn
gstermektedir. fade tek bir parametrede geciken yol ve yansma katsaysnn sadeletirilmi ve
basitletirilmitir. Ayrca yansma katsaysnn ismini
0
olarak deitirilp 2 parametreye indirgenerek
(
+
=
cos 1
sin
arctan
0
0
(4)
eklini almtr (Ray 2000).
GPS Sinyal Yansmasnn (Multipath) Nokta Konumlarna Etkisinin Aratrlmas
Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas, Mhendislik lmeleri STB Komisyonu
2. Mhendislik lmeleri Sempozyumu
23-25 Kasm 2005, T stanbul 539
3.3 GPS Sinyal Yansma Geometrileri
Sinyal yansmas 3 tr yaylm zellii gsterir ve bunlar GPS sinyal yansma yaylmnn ana
modlar olarak dnlebilir. Bu modlar ksaca F-modu (Forward mode), BA-modu (Backscarter
A mode) ve BB-modu (Backscarter B mode) olarak isimlendirilmitir (Hannah 2001). F-Modu
zeminden sekerek ileriye doru yansyan sinyali (ekil 4.8), BA-Modu anten seviyesinin
altndan geriye doru yansyarak ulaan sinyalleri temsil eder (ekil 4.9). BB-Modu ise aadan
gelen ve geri ynde yansyan sinyalleri belirtir (ekil 4-5.).
ekil 4. F ve BA modu sinyal yansmas
ekil 5. BB modu sinyal yansmas
Spekler yansma modlarnda multipath sinyalinin rlatif gecikmesi yanstc yzey ile anten arasndaki
fiziksel ilikiye baldr. Standart bir 0.5 ip korelator aralkl bir alc iin, 1.5 ipten (440 m. veya 1466
nanosaniye) daha yksek mesafeden meydana gelen sinyal gecikmeleri etkili olarak dekorele olduu iin
uzunluk ls hassasiyetine etki etmez (Braasch 1992,1994,1995).
Bu mesafe 0.1 ip korelator aralkl bir alc iin 1.1 ipten daha yksektir. Buda yaklak olarak 1075
nanosaniye yada 320 metre olarak ifade edilmitir (Van Dierendonck vd,1992). Farkl bir ifadeyle
meydana gelen sinyal yansmalarnda GPS sinyalinin kuvvetinin azalaca bir gerektir. Standart bir alc
iin 440 metreden daha fazla bir sinyal gecikmesi meydana gelmesi durumunda GPS alcsnn geciken bu
sinyali fark edemeyecei bulunmutur (Hannah 2001).
Yansyan Sinyal
2
Direkt Gelen Sinyal
Direkt Gelen
Sinyal
Yansyan Sinyal
Yansyan Sinyal
Direkt Gelen Sinyal
GPS Sinyal Yansmasnn (Multipath) Nokta Konumlarna Etkisinin Aratrlmas
Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas, Mhendislik lmeleri STB Komisyonu
2. Mhendislik lmeleri Sempozyumu
23-25 Kasm 2005, T stanbul 540
Genelde F-mod multipathin dekorele olmad ifade edilmitir. BA-Mod multipath ise (ekil 4.9) da
grld gibi yersel ve yaylma a aral konularnda olduka snrl bir etki blgesine sahiptir. BA
modu iin, antenin yansma ara yznden yaklak olarak 440 metreden daha fazla mesafede
yerletirilmi olmas halinde BA modunun ya olmad yada olduka dekorele olduu bulunmutur. BB-
Modda, multipath modunda geni yansma blgesinden dolay etki alan daha byktr (Hannah 2001).
4. Uygulama
Uygulama kullanlan test a Afyon-Eskiehir karayolunun 10. km sinde Afyon Kocatepe niversitesi.
Ahmet Necdet Sezer Kampus blgesine tesis edilmitir. Test a 5 pilye ve 1 zemin noktasndan
olumaktadr (ekil 6). almada 6 adet Ashtech Z-Xtreme GPS alcs kullanlmtr. Bu alclar L
1
ve
L
2
frekanslarnda kayt yapabilen ift frekansl ve 12 kanalldr. GPS anteni olarak Geodetic IV. Rew A
kullanlmtr. GPS sinyalinin yansmasn salamak amacyla 3 m. boyunda 1 m. eninde 2 mm.
kalnlnda ve her biri 9 kg. arlnda 120 adet galvanizli sac levha kullanlmtr. Yansmann dzgn
yansma olmamas iin kullanlan levhalar oluklu levha olarak seilmitir.
Veri toplama iin kayt aral 5 saniye olarak ayarlanmtr. Ayrca dk al uydularda daha fazla
sinyal yansmas olduu iin uydu ykseklik as 5 derece olarak seilmitir. Veri toplama ileminde
yanstc sac levhalar test ann merkezinde bulunan 1888 numaral nokta etrafnda uydu geilerine gre
kuzey. gney. dou. bat ynlerinde farkl mesafeler ve konumlarda yerletirilmiler ve F modunda sinyal
yansmalar meydana getirilmeye allmtr (ekil 7).
ekil 6. Test a
0 m 200.0 m 400.0 m 600.0 m
GPS Sinyal Yansmasnn (Multipath) Nokta Konumlarna Etkisinin Aratrlmas
Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas, Mhendislik lmeleri STB Komisyonu
2. Mhendislik lmeleri Sempozyumu
23-25 Kasm 2005, T stanbul 541
ekil 7. Galvanizli sac levhalar
Genelde F-modunda meydana gelen multipathin dekorele olmad bulunmutur (Hannah 2001). Bu
yzden uygulama esnasnda F modunda meydana gelen sinyal yansmasnn etkisisin aratrlmtr. 1888
numaral nokta etrafnda levhalarn konumlar (izelge 2) de verilmitir.
izelge 2. Test anda yaplan GPS lmleri
Oturum No Levha Konumlar
1. Oturum
Merkezde 360 m
2
2. Oturum
Merkezden 50 m Uzakta Kuzey-Gney-Dou-Bat Ynlerinde 90 m
2
Levha
3. Oturum
Merkezden 100 m Uzakta Kuzey-Gney-Dou-Bat Ynlerinde 90 m
2
Levha
4. Oturum
Merkezden 150 m Uzakta Kuzey-Gney-Dou-Bat Ynlerinde 90 m
2
Levha
5. Oturum
Merkezden 25 m Uzakta Kuzey-Gney-Dou-Bat Ynlerinde 90 m
2
Levha
6. Oturum
Merkezden 50 m Uzakta Sadece Gney Ynnde 90 m
2
Levha
7. Oturum
Merkezden 50 m Uzakta Sadece Bat Ynnde 90 m
2
Levha
8. Oturum
Merkezden 50 m Uzakta Sadece Kuzey Ynnde 90 m
2
Levha
9. Oturum
Merkezden 50 m Uzakta Sadece Dou Ynnde 90 m
2
Levha
10. Oturum
Levhasz lm
10 oturama ait GPS lleri GAMIT/GLOBK programnda deerlendirilerek 1888 nolu noktaya ait
WGS84 sistemindeki koordinatlar hesaplanmtr (izelge 3.). Levhasz lmde hi bir ekilde sinyal
yansmasnn olmamasndan dolay 10. oturumda hesaplanan koordinatlar hatasz kabul edilerek dier
oturumlardaki deerlerden olan farklarnn uyuumsuz olup olmad test edilmi olup sonular (izelge
4)te verilmitir.
GPS Sinyal Yansmasnn (Multipath) Nokta Konumlarna Etkisinin Aratrlmas
Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas, Mhendislik lmeleri STB Komisyonu
2. Mhendislik lmeleri Sempozyumu
23-25 Kasm 2005, T stanbul 542
izelge 3. 1888 nolu noktaya ait WGS84 koordinatlar
izelge 4. Uyuumsuzluk testi
5. Sonular ve neriler
Yaplan GPS llerinin sadece sinyal yansma etkisine maruz kalmas iin dier hatalar elimine
edilmesi gerekmektedir. Dier hatalar lme yntemleri kullanlan algoritmalar ile elimine edilmitir.
1888 nolu noktada yanstc levhalar yerde olduu ve etrafnda baka bir yanstc yzey olmad iin
meydana gelen sinyal yansmasnn sebebi sac levhalardr. (izelge 3)te verilen 1888 nolu noktaya ait
koordinatlarn gerek koordinatlardan fark, X koordinatnda maksimum 6.2 mm Y koordinatnda ise
maksimum 6.8 mm olduu grlmektedir. 1888 nolu noktada meydana gelen koordinat deiiminin
sebebi olarak GPS sinyallerinin yansmasnn bir etkisi olarak yorumlanabilir.
Yaplan uygulamalarda GPS sinyal yansmasnn nokta konumlarna etkisinin 1 cmden daha kk
deerlerde olduu grlmtr. Sinyal yansma etkisi gelien GPS teknolojisine paralel olarak minimize
edilmitir. Ancak dzenli bir hata olmad iin tamamen giderilememitir. zellikle yksek prezisyon
istenen GPS uygulamalarnda bu etki GPS deerlendirmelerinde hatal sonular ortaya karabilir. Bu
nedenle GPS gzlemlerinden yksek prezisyon elde etmek isteniyorsa aadaki konulara dikkat edilmesi
gerekmektedir.
Sinyal yansmasna maruz kalmamak iin uygulanacak yntemlerden en kolay ve en ucuzu anten
kurulacak noktann doru seimidir. Noktalarn seiminde mmkn olduunca yanstc
yzeylerden uzak durulmas gerekmektedir. Bunun iin modern bir GPS anteni, yanstc
yzeyden 320 metre uzakta bu etkiye maruz kalmamaktadr (Hannah 2001).
OTURUM NN X Y
1 1888 4287166.4979 2528213.6035
2 1888 4287166.5003 2528213.6066
3 1888 4287166.4996 2528213.6023
4 1888 4287166.4986 2528213.6052
5 1888 4287166.4983 2528213.6055
6 1888 4287166.4976 2528213.6048
7 1888 4287166.4995 2528213.6061
8 1888 4287166.4980 2528213.6059
9 1888 4287166.4977 2528213.6041
10 1888 4287166.4941 2528213.5984
Durum Tablo Deeri tx ty Aklama
1 3.95 0.714171 0.663080 Kabul
2 3.95 0.768433 0.703658 Kabul
3 3.95 0.748551 0.653561 Kabul
4 3.95 0.726248 0.682088 Kabul
5 3.95 0.720748 0.686213 Kabul
6 3.95 0.709773 0.676970 Kabul
7 3.95 0.746020 0.695254 Kabul
8 3.95 0.715737 0.692119 Kabul
9 3.95 0.711190 0.668994 Kabul
GPS Sinyal Yansmasnn (Multipath) Nokta Konumlarna Etkisinin Aratrlmas
Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas, Mhendislik lmeleri STB Komisyonu
2. Mhendislik lmeleri Sempozyumu
23-25 Kasm 2005, T stanbul 543
Gzlemlerde sinyal yansmasn azaltc antenler (Choke Ring, Ground Plane) kullanlmaldr.
F modundaki sinyal yansmasnda sol ynde kutuplama olduu iin antenler tarafndan sinyaller,
yansyan sinyal olarak alglanabilmektedir. BA-BB modunda ise sinyal yansmas ise sa ynde
kutuplama olduu iin anten tarafndan kolay alglanamamaktadr. Bu yzden zellikle kent ii
GPS lmelerinde l sresini uzatarak BA-BB modundaki sinyal yansma etkisi
azaltlabilmektedir.
Kaynaklar
Braasch, M. S., (1992). On the Characteristics of Multipath Errors in Satellite-Based Precision Approach
and Landing Systems , Depertmant of the Electrical and Computer Engineering. Ohio University
Braasch, M. S., (1994). Isolation of GPS Multipath and Receiver Tracking Errors, .Navigation: Journal of
The Institude of Navigation, vol.41
Braasch, M. S.,(1995). GPS and DGPS Multipath Effects and Modelling, ION GPS-95.,Navtech
Seminars
Braasch, M. S., (1996). Multipath Effects, Global Positioning Systems: Theory and Application,
American Institute of Aeronautics and Astronautics
Hannah, B., (2001). Modelling and Simulation of GPS Multipath Propagation, Doktora tezi, The
Cooperative Resarch Center for Satellite Systems Queensland Univercity of Technology, Australia
Kahveci, M., (1997). Trkiye Koullarnda Yaplan GPS Gzlemlerinde Ortam Etkilerinin Aratrlmas,
Doktora Tezi, stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, , stanbul
Moelker, D-J., (1997). Multiple Antennas for Advanced GNSS Multipath Mitigation and
Multipath Direction Finding, Proceedings of the International Technical Meeting of The Institute of
Navigation, Salt Lake city,
Ray, J.K., (2000). Mitigation of GPS Code and Carrier Phase Multipath Effects Using a Multi-Antenna
System, Doktora tezi , University of Calgary, Canada
Reichert, A. ve Axelrad, P., (1999). GPS Carrier Phase Multipath Reduction Using SNR Measurements to
Characterize an Effective Reflector. Proceedings of the International Technical Meeting of The Institute
of Navigation, Nashville
Shaw, M., Sandhoo, K., and Turner, D., (2000). GPS Error Sources and Magnitudes Modernization of the
Global Positioning System. GPS ,11
Van Dierendonck,A.J., Fenton P., ve Ford T., (1992)., Theory and Performance of Narrow Coerlator
Spacing in a GPS Receivers, The Insttute of Navigation National Technical Meeting, San Diego
Van Nee,R. D.J., (1995). Multipath and Multi-Transmitter Interference in Spread-Spectrum
Communication and Navigation Systems ,Delft University Press, Delft, The Netherlands