Mafia Bubble 27

v|DH|A Ok1ORZA lonuory Is, 2OIO
1ugas Akhlr llmu Soslal 8udaya uasar | 8angka 8ellLung

I I
W3W 33%A

Kepuluuun 8ungku 8elllung

Provlnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung yung berlbu kolu dl Pungkul Plnung lnl
merupukun suluh sulu provlnsl yung udu dl Indoneslu. 8unyuk puluu yung
merumulkun provlnsl lnl. |umluhnyu sekllur 470 puluu dun 50 puluu leluh
dlhunl oleh penduduknyu. 8ungku 8elllung berudu dl sebeluh llmur Puluu
Sumuleru. berdekulun dengun Provlnsl Sumuleru Selulun. 8ungku 8elllung
lerkenul ukun llmuhnyu. serlu kelnduhun punorumu punlul ulum dun yung luk
kuluh penllng uduluh vuluupun bunyuk elnls yung mendluml dueruh lersebul
numun kerukunun musyurukulnyu lelup kuul. Rodu pemerlnluhun provlnsl lnl
securu suh ber|ulun se|uk lunggul 9 Februurl 200I yung dllundul dengun
pelunllkun H.Amur Muchuslm.SH sebugul P|.Cubernur.
Puluu Sumuleru dun Puluu 8ungku dlplsuhkun oleh selul 8ungku.
sedungkun Selul Cuspur memlsuhkun Puluu 8ungku dun Puluu 8elllung. Dl
buglun uluru provlnsl lnl lerdupul Luul Clnu Selulun. buglun selulun uduluh Luul
1uvu dun Puluu Kullmunlun dl buglun Tlmur yung dlplsuhkun durl Puluu
8elllung oleh Selul Kurlmulu.
Provlnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung sebelumnyu uduluh buglun durl
Sumuleru Selulun. numun men|udl provlnsl sendlrl bersumu 8unlen dun
Coronlulo pudu luhun 2000. Provlnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung dldlrlkun
berdusurkun Undung-Undung Nomor 27 Tuhun 2000 Tenlung Pembenlukun
Provlnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung lunggul 2I November 2000 yung lerdlrl
durl Kubupulen 8ungku. Kubupulen 8elllung dun Kolu Pungkulplnung. Pudu
luhun 2003 berdusurkun Undung-Undung Nomor 5 Tuhun 2003 lunggul 23
1unuurl 2003 dllukukun pemekurun vlluyuh dengun penumbuhun 4 kubupulen
yullu 8ungku 8urul. 8ungku Tenguh. 8ungku Selulun dun 8elllung Tlmur.


2 2
Proplnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung merupukun pemekurun vlluyuh durl
Provlnsl Sumulru Selulun.

Puluu 8ungku
Puluu 8ungku uduluh sebuuh puluu yung lerleluk dl sebeluh llmur Sumulru.
Indoneslu dun lermusuk dulum vlluyuh provlnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung.
Populuslnyu pudu 2004 ber|umluh 789.809 |lvu. Luus puluu 8ungku luluh
II.693.54 km.
Duum kesehurlun kulu bungku melumbungkun keuduun yung suduh luu.
Sehlnggu puluu lnl dupul dlkulukun sebugul puluu yung suduh luu. Kulu bungku
dupul |ugu berusul durl kulu vungku yung urllnyu llmuh. Kurenu dl dueruh lnl
dllemukun buhun gullun llmuh muku dlsebul Puluu Tlmuh. Penduduk 8ungku
kesemuunnyu merupukun pendulung bukun penduduk usll. Musyurukulnyu
muslh mengunul unlmlsme. Kemudlun musuk bungsu meluyu durl durulun
muluku dengun membuvu ugumu Islum yung kemudlun berkembung sumpul
sekurung.
No Kubupulen/
kolu
Ibu kolu Luus
vlluyuh
Kecumulun Desu Keluruhun Penduduk
I 8ungku Sungulllul 293068 8 60 9 23I.7
93

2 8ungku
8urul
Menlok 2.890.6I 5 53 4 I40.323
3 8ungku
Tenguh
Kobu 2.I55.77 4 39 I I29.469
4 8ungku
Selulun
Toboull 3.607.08 5 45 3 I47.039
5 Pungkul
Plnung
Pungkupl
nung
89.40 5 35 I47.039
Tolul 5 II.693.5
4
I97 52 789.809



3 3
Provlnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung lerbugl ulus lu|uh dueruh llngkul
duu. yullu:
I. Kubupulen 8ungku yung berlbukolu dl Sungulllul lnl merupukun Kubupulen
dengun |umluh penduduk lerbunyuk. Kubupulen 8ungku dlkenul sebugul
Kubupulen 8ungku Induk.
2. Kubupulen 8elllung berlbukolu dl Tun|ungpundun. Pudu uvulnyu mellpull
seluruh puluu 8elllung dun puluu kecll dl seklluryu. numun pudu luhun
2003 dlmekurkun men|udl 2 kubupulen.
3. Kubupulen 8ungku 8urul berlbukolu dl Menlok. Merupukun kubupulen
husll pemekurun Kubupulen 8ungku pudu luhun 2003.
4. Kubupulen 8ungku Tenguh berlbukolu dl Kobu. Merupukun kubupulen
husll pemekurun Kubupulen 8ungku pudu luhun 2003 yung |ugu sebugul
pusul perlkunun 8ungku 8elllung.
5. Kubupulen 8ungku Selulun berlbukolu dl Toboull. Merupukun kubupulen
husll pemekurun Kubupulen 8ungku pudu luhun 2003. Dueruhnyu mellpull
buglun selulun Puluu 8ungku. lermusuk puluu-puluu kecll seperll Puluu
Lepur. Puluu Pongok dun puluu Nunus. Kubupulen 8ungku Selulun
merupukun pusul penghusll berus Kepuluuun 8ungku 8elllung. 1ugu
merupukun dueruh lu|uun lrunsmlgrun durl 1uvu 8urul. 1uvu Tenguh. dun
1uvu Tlmur.
6. Kubupulen 8elllung Tlmur berlbukolu dl Munggur. yung merupukun
pemekurun Kubupulen 8elllung luhun 2003.
7. Kolu Pungkulplnung yung merupukun lbukolu Provlnsl Kepuluuun 8ungku
8elllung yung dllelupkun se|uk luhun 2002. Kolu lerbesur dun lerumul dl
provlnsl lnl. sebelumnyu merupukun lbukolu kubupulen 8ungku. numun
pudu luhun I97I lbukolu kubupulen 8ungku plnduh ke Sungulllul dun kolu
Pungkulplnung men|udl kolu sendlrl.


4 4
Pelu Provlnsl dl Indoneslu
Kondlsl geogrufls
Leluk Ceogrufls
Puluu 8ungku lerleluk dl sebeluh peslslr Tlmur Sumulru Selulun. berbulusun
dengun Luul Chlnu Selulun dl sebeluh uluru. Puluu 8elllung dl llmur dun Luul
1uvu dl sebeluh selulun yullu I20`-37 Llnlung Selulun dun I05 - I07 8u|ur
Tlmur memun|ung durl 8urul Luul ke Tengguru sepun|ung I80 km. Puluu lnl
lerdlrl durl ruvu-ruvu. durulun renduh. bukll-bukll dun puncuk bukll lerdupul
hulun lebul. sedungkun pudu dueruh ruvu lerdupul hulun bukuu. Ruvu durulun
puluu 8ungku llduk begllu berbedu dengun ruvu dl puluu Sumuleru. sedungkun
kelsllmevuun punlulnyu dlbundlngkun dengun dueruh luln uduluh punlulnyu
yung lundul berpuslr pullh dengun dlhlusl humpurun bulu grunll.

Kubupulen 8ungku mempunyul luus vlluyuh 2.950.68 km. dengun |umluh
penduduk luhun 2003 sebunyuk 2I7.545 |lvu. 8ulus vlluyuh Kubupulen 8ungku
uduluh sebugul berlkul :
O Sebeluh uluru berbulusun dengun Luul Nulunu
O Sebeluh llmur berbulusun dengun [Luul Nulunu]
kep8angka
8e||tung


5 5
O Sebeluh selulun berbulusun dengun Kolu Pungkul Plnung dun
Kubupulen 8ungku Tenguh
O Sebeluh burul berbulusun dengun Kubupulen 8ungku 8urul. Selul
8ungku dun Teluk Kelubul

Tlpologl
Keuduun ulum Provlnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung sebuglun besur
merupukun dulurun renduh. lembuh dun sebuglun kecll pegunungun dun
perbukllun. Kellngglun dulurun renduh rulu-rulu sekllur 50 meler dl ulus
permukuun luul dun kellngglun dueruh pegunungun unluru luln unluk Cunung
Murus mencupul 699 meler dl Kecumulun 8ellnyu (P.8ungku). Cunung Tu|um
Kukl kellngglunnyu kurung leblh 500 meler dlulus permukuun luul dl Puluu
8elllung. Sedungkun unluk dueruh perbukllun seperll 8ukll Menumblng
kellngglunnyu mencupul kurung leblh 445 meler dl Kecumulun Menlok dun
8ukll Mungkol dengun kellngglun sekllur 395 meler dl ulus permukuun luul dl
Kecumulun Pungkulun 8uru.

Keuduun Tunuh
Keuduun lunuh Kepuluuun 8ungku 8elllung securu umum mempunyul PH
uluu reuksl lunuh yung usum rulu-rulu dlbuvuh 5. ukun lelupl memlllkl
kundungun ulumlnlum yung sungul llnggl. Dl dulumnyu mengundung bunyuk
mlnerul bl|l llmuh dun buhun gullun berupu puslr. puslr kuursu. bulu grunll.
kuolln. lunuh llul. dll. Keuduun lunuh lerdlrl durl:
- Podsollk dun Lllosol:
Vurnunyu coklul kekunlng-kunlngun berusul durl bulu plulonlk musum
yung lerdupul dl dueruh perbukllun dun pegunungun. kuursu. bulu grunll.
kuolln. lunuh llul.dll.
- Asoslusl Podsollk:
Vurnunyu coklul kekunlng-kunlngun dengun buhun lnduk komplek bulu
puslr kvursll dun buluun plulonlk musum.
- Asoslusl Aluvlul. Hedromollf dun Cluy Humus serlu regosol:
8ervurnu kelubu mudu. berusul durl endupun puslr dun lunuh llul.


6 6
Hldrologl
Dueruh Kepuluuun 8ungku 8elllung dlhubungkun oleh perulrun luul dun
puluu-puluu kecll. Securu keseluruhun durulun dun perulrun 8ungku 8elllung
merupukun sulu kesuluun durl buglun dulurun Sundu. sehlnggu perulrunnyu
merupukun buglun Dungkulun Sundu (Sundu Shelf) dengun kedulumun luul llduk
leblh durl 30 meler.
Sebugul dueruh perulrun. Kepuluuun 8ungku 8elllung mempunyul duu |enls
perulrun yullu perulrun lerbuku dun perulrun seml lerlulup. Perulrun lerbuku
yung lerdupul dl sekllur puluu 8ungku lerleluk dl sebeluh uluru. llmur dun
selulun puluu 8ungku. Sedungkun perulrun seml lerlulup lerdupul dl selul
8ungku dun leluk Kelubul dl 8ungku Uluru. Semenluru llu perulrun dl puluu
8elllung umumnyu berslful perulrun lerbuku.
Dl sumplng sebugul dueruh perulrun luul. dueruh Kepuluuun 8ungku
8elllung |ugu mempunyul bunyuk sungul seperll : sungul 8ulurusu. sungul 8uluh.
sungul Koluvurlngln. sungul Kumpu. sungul Luyung. sungul Munlse dun sungul
Kuruu.

Floru
Dl Kepuluuun 8ungku 8elllung lumbuh bermucum-mucum |enls kuyu
berkuulllus yung dlperdugungkun ke luur dueruh seperll: kuyu Merunll. Rumln.
Mumbulong. Munduru. 8ulln. dun Kerengus.Tunumun hulun lulnnyu uduluh:
Kupuk. 1elulung. Pulul. Celum. Merunll ruvu. Menlugor. Muhung. 8ukuu dun
luln-luln. Husll hulun lulnnyu merupukun husll lkulun lerulumu mudu ulum dun
rolun. Mudu Kepuluuun 8ungku 8elllung lerkenul dengun mudu puhll.

Fuunu
Fuunu dl Kepuluuun 8ungku 8elllung leblh memlllkl kesumuun dengun
fuunu dl Kepuluuun Rluu dun semenun|ung Muluyslu durlpudu dengun dueruh
Sumuleru. 8eberupu |enls hevun yung dupul dllemul dl Kepuluuun 8ungku
8elllung unluru luln: Rusu. 8eruk. Monyel. Lulung. 8ubl Hulun. Trlngglllng.
Kuncll. Musung . Llung. Ayum Hulun. Pelunduk. ber|enls-|enls ulur dun 8luvuk.



7 7
Ikllm dun Cuucu
Ikllm Puluu 8ungku uduluh lropls Type A dun musln hu|un ler|udl pudu
bulun 1unl Desember. Rulu-rulu curuh hu|un dulum sulu luhun = 220 hurl uluu
343.7 mm perbulun. Suhu uduru rulu-rulu 26 C 28.I C dengun kelembubun
uduru sekllur 76-88.
Menurul dulu Meleorologl Pungkulplnung pudu luhun I998. lkllm dl
Kubupulen 8ungku uduluh lkllm lropls llpe A dengun curuh hu|un I07.6 hlnggu
343.7 mm per bulun. Kemudlun menurul Schmldl-Ferguson. pudu luhun I999
vurlusl curuh hu|un men|udl unluru 70.I0 hlnggu 384.50 mm per bulun. Dengun
muslm hu|un rulu-rulu ler|udl pudu bulun Cklober sumpul Aprll. Muslm
penghu|un dun kemuruu dl Kubupulen 8ungku |ugu dlpenguruhl oleh duu muslm
ungln. yullu muson burul dun muson lengguru. Angln muson burul yung busuh
pudu bulun Nopember. Desember dun 1unuurl bunyuk mempenguruhl buglun
uluru Puluu 8ungku. Sedungkun. ungln muson lengguru yung dulung durl luul
1uvu mempenguruhl cuucu dl buglun selulun Puluu 8ungku.

Lkonoml
Se|uk I7I0. 8ungku merupukun suluh sulu vlluyuh penghusll llmuh dl
dunlu. Proses produksl llmuh dlkuusul sepenuhnyu oleh pemerlnluh Indoneslu.
Ludu. merlcu. kurel. dun kelupu suvll |ugu dlhusllkun dl puluu 8ungku.



8 8
ASAL MOLA
ASAL MULA PULAU 8ANCKA

Dulum ubud ke-7 Puluu 8ungku sempul dlhunl oleh kuum Hlndu. Puluu
8ungku pernuh dlkuusul oleh beberupu keru|uun seperll Mu|upuhll dun Mulurum
serlu pernuh dlluklukkun oleh keru|uun Srlvl|uyu.
Puluu 8ungku memung
slrulegls lelupl hul lnl lldukluh
membuul 8ungku cepul
dlkenul. Sullun 1ohor kemudlun
berlnlslullf mengu|uk sekulunyu
yuknl Sulun dun Ru|u Alum
Hurlmuu Curung unluk
mengembungkun u|urun Islum
dl Koluvurlngln dun 8ungku
Kolu. Numun suyungnyu hul lnl
llduk berlungsung lumu. Penduduk semukln menderllu kellku Puluu 8ungku
men|udl surung lempul berkumpulnyu puru pembu|uk luul.
Sullun 8unlen menglrlmkun bulu bunluun yuknl 8upull Nusunluru unluk
memerungl puru pembu|uk luul lersebul kurenu bunyuk kupul-kupul mlllknyu
yung dlumbll puksu oleh pembu|uk luul. Sullun 8unlen kemudlun memlmpln
pemerlnluhun 8ungku yung bergelur Ru|u Mudu.
Sullun 8unlen vuful dulum perllkulun dengun Sullun Pulembung. seleluh
llu Puluu 8ungku men|udl buglun durl kesullunun Pulembung kurenu pulrl
lunggul Sullun 8unlen yung men|udl penerus luhlu menlkuh dengun Sullun
Pulembung. Abdurruchmun (I659-I707).
Kellku Sullun Abdurruchmun vuful. lu dlgunllkun oleh Rulu Muhummud
Munsyur (I707-I7I5). pulrunyu. Seleluh llu luhlu dlpegung oleh udlk kundung
Rulu Muhummud Munsyur . Rulu Anum Kumuruddln (I7I5-I724). Numun
pudu I724 pulru Rulu Muhummud Munsyur. Muhmud 8uduruddln merebul
kembull kekuusuun durl lungun pumunnyu. Selun|ulnyu kekuusuun securu berglllr


9 9
dlpegung oleh Vun Akup bersumu keduu udlknyu Vun Abdul|ubur dun Vun
Serln yung leluh plnduh durl Slunlun ke 8ungku.
Dueruh kesullunun Pulembung kembull dl kuusul oleh 8elundu seleluh seruh
lerlmu unluru M.H. Courl (Inggrls) dengun K. Heynes (8elundu) dl Menlok
pudu lunggul I0 Desember I8I6. Keuduun rukyul semukln memprlhullnkun dun
llduk menenlu. kurenu semukln bunyuknyu llndukun durl plhuk belundu yung
membuul rukyul kehllungun kesuburunnyu seperll menguusul husll llmuh dun
pemerusun llnduk kecurungun lulnnyu.
Akhlrnyu ler|udl perung Cerllyu dl Musl Ruvus. Sehlnggu rukyul semukln
berunl unluk melukukun perluvunun dengun plhuk 8elundu dlbuvuh plmplnun
Depull Meruvung. Depull Amlr. Depull 8uhrln. dun Tlkul serlu lulnnyu.
Islrl Muhmud 8uduruddln yung kurenu llduk serusl berdlum dl Pulembung
dlperkenunkun suumlnyu menelup dl 8ungku. Iu uduluh unuk durl Vun
Abdul|ubur pulru keduu durl ubdulhuyul seorung kepercuyuun Sullun 1ohor
unluk pemerlnluhun dl Slunlun. Abdulhuyul pudu uvulnyu merupukun pe|ubul
llnggl keru|uun Clnu bernumu Llm Tuu Klun. yung kurenu bersellslh puhum lulu
melurlkun dlrl ke 1ohor dun mendupul perllndungun durl Sullun. Iu kemudlun
musuk ugumu Islum dengun sebulun Abdulhuyul.
Se|uk dllemukunnyu llmuh dl Sungul Clln dl Kecumulun Toboull pudu I709
oleh orung-orung |ohor. 8ungku mulul dlkenul dunlu luur. Sullun Pulembung
mengudukun ker|usumu dugung dengun VCC pudu I7I7. sehlnggu pembusmlun
puru bu|uk luul semukln muduh dlluksunukun. Sekllur luhun I722 VCC
mengudukun per|un|lun yung menglkul dengun Sullun Rulu Anum Kumuruddln
unluk membell llmuh monopoll. per|un|lun unluru pemerlnluh 8elundu dun
Sullun Pulembung berlsl :
O Sullun hunyu men|uul llmuhnyu kepudu kompenl.
O Kompenl dupul membell llmuh se|umluh yung dlperlukun.

Aklbulnyu bunyuk llmuh yung dlselundupkun. Pudu I755 8elundu menglrlmkun
mlsl dugungnyu ke Pulembung yung dlplmpln oleh Vun Huuk. yung bermuksud
unluk menln|uu husll llmuh dun ludu dl 8ungku. Selun|ulnyu luhun I803
pemerlnluh 8elundu menglrlmkun mlsl lugl yung dlplmpln oleh V.D. 8ogurls


I0 I0
dun Kuplen Lomburl. yung bermuksud mengudukun penyelldlkun dengun
seksumu lenlung llmuh dl 8ungku.
Husll per|un|lun Tunlung yung menyebubkun puluu 1uvu. Tlmor. Mukusur.
dun Pulembung sekllurnyu men|udl |u|uhun Inggrls sebugul lsl durl Per|un|lun
Tunlung pudu lunggul I8 Seplember I8II yung leluh membuvu nuslb luln bugl
puluu 8ungku.
Lkspedlsl yung dlklrlmkun oleh Rufles pudu 20 Murel I8I2 yung dlplmpln
oleh 1endrul Muyor Rooberl Rollo Clllesple gugul berlemu dengun Sullun.
Sehlnggu dlluksunukun pollllk Devlde el Imperu` dengun Inggrls mengungkul
dun mengukul Pungerun Adlpull sebugul Sullun Pulembung yung bergelur Sullun
Ahmud Nu|ummudln II. Sehlnggu dengun per|un|lun lersendlrl. puluu 8ungku
dun 8elllung dlseruhkun kepudu Inggrls. Pudu 20 Mel I8I2 keduu puluu llu
dlresmlkun men|udl |u|uhun Inggrls dengun dlberl numu Duke of Islund`.
Dulum per|un|lun London yung dllundu lungunl pudu I3 Aguslus I8I4.
8ungku 8elllung kembull dl plnduh lungunkun durl lungun Inggrls (M.H. Courl)
ke plhuk belundu (K.Heynes) dl Menlok pudu I0 Desember I8I6.
Keuduuun 8ungku 8elllung semukln llduk |elus kurenu selulu dl
dlpermulnkun dlunluru duu lungun berkuusu yullu Inggrls dun 8elundu. Numun
hul lnl lerhenll kellku ler|udl Perung Dunlu II. se|uk luhun I942 hlnggu I945
8ungku 8elllung dlkuusul oleh 1epung. Dun pudu I949 kepuluuun lnl men|udl
buglun durl neguru kesuluun Republlk Indoneslu.

SILSILAH PARA PLNCUASA DI 8ANCKA 8LLITUNC
Keru|uun-keru|uun yung pernuh berkuusu ulus 8ungku 8elllung seperll
Srlvl|uyu. Mu|upuhll. 1ohor. 8unlen dun sebugulnyu.

VILAYAH KLKUASAAN KLRA1AAN DI 8ANCKA 8LLITUNC
Tuk bunyuk yung men|udl kekuusuun 8ungku 8elllung kurenu 8ungku
8elllung leblh bunyuk dlkuusul oleh plhuk luln. Kekuusuun hunyu lerbulus pudu
bulus geogruflsnyu su|u.



II II
KLHIDUPAN SCSIAL 8UDAYA MASYARAKAT DI 8ANCKA 8LLITUNC
Musyurukul 8ungku 8elllung hldup pudu seklor perlunlun. Dengun
menunum rempuh- rempuh lerulumu ludu. Puru perempuunnyu serlng beker|u
dengun menggunukun kedlk yuknl sebuuh ulul perlunlun yung benluknyu kecll
dun rlngun. Perullhun profesl |ugu ler|udl kellku llmuh mulul dlkelemukun.
Rumuh punggung uduluh rumuh khus penduduk yung berdlum dl dulurun
renduh (ruvu dun punlul). Sen|ulu lrudlslonul mereku berebenluk seperll luyur
kupul. berul dun lebur yung dupul |ugu dlgunukun unluk memolong kuyu. Muslc
khus mereku dlkenul dengun numu gumbus yung berkembung kellku buduyu
Islum leluh musuk ke dueruh lersebul. Dun musyurukul dulum berkomunlkusl
menggunukun dlulek yung khus yuknl buhusu meluyu.

KLPAHLAVANAN 8ANCKA
O Depull 8uhrln
O 8ulln Tlkul
Seorung pe|uung pudu musu pen|u|uhun 8elundu yung dlkenul kurenu
kesukllunnyu.
Rumbulnyu
yung llduk
lembus
peluru muslh
lerslmpun
sumpul suul
lnl. Yung
dupul
memlllklnyu
hunyuluh
kelurununnyu
su|u.



I2 I2
O Depull Humzuh
O Depull Amlr
Depull Amlr. pulru durl Depull 8uhrln merupukun pe|uung 8ungku yung
herolk. Semungul kepuhluvunununyu menggemu dlseluruh lunuh bungku.
O Puhluvun Duu 8elus



I3 I3
OAVAAN AN AAT ISTIAAT
8ungku memung lerkenul ukun punlul dun kerugumun buduyunyu. Dengun
luulun yung mengellllnglnyu membuul puru neluyun seukun-ukun memperoleh
surgu yung buru dl dunlu lnl.
Lulur belukung musyurukul yung sebugul neluyun membuvu urll lersendlrl
bugl perkembungun buduyunyu. vuluupun leluh udunyu pergeserun numun
unsure neluyun yung kenlul lelup dupul kllu llhul dulum sendl kehldupn
musyurukulnyu. Yung pullng lumpuk yuknl pudu upucuru rebo kesun dun buung
|ong. Unsur rellgl |ugu mempenguruhl rlluul-rlluul buduyu yung udu lermusuk
burongsul bugl musyurukul Tlonghou sebugul pendulung.

SLPINTU SLDULANC
Seplnlu sedulung uduluh semboyun dun mollo musyurukul 8ungku yung
bermuknu persuluun dun kesuluun serlu golong royong. Durl rlluul lnl. dupul
dlresupl lenlung musyurukul 8ungku yung sungul men|u|ung llnggl rusu
persuluun dun kesuluun serlu golong royong. lermusuk dengun puru pendulung.
Kellku dludukunnyu peslu kumpung musyurukul ukun membuvu dulung yung
berlslkun mukunun yung ukun dlsu|lkun kepudu puru lumu yung udu dl bulul
udul.
Seplnlu sedulung leluh membuvu musyurukul unluk selulu sullng
memperhullkun sulu sumu luln dun menolong |lku udu suluh sulu plhuk yung
kesulllun. Penerupun durl seplnlu sedulung dupul lerllhul |elus pudu ucuru punen
ludu. ucuru udul pernlkuhun. kemullun dun hurl besur ugumu. Acuru lnl leblh
dlkenul dengun sebulun Ngunggung yullu keglulun sellup rumuh mengunlurkun
mukunun dengun menggunukun dulung (bukl bulul besur).

Muslh bunyuk kebuduyuun dun udul lslludul bungku unluru luln :
O Rebo kusun
O 8uung 1oung
O Cerluk Nerung
O Perung Kelupul


I4 I4
O Mundl 8ellmuu serlu.
O Kuvln Musul

RL8C KASAN
Merupukun upucuru perlngulun rusu syukur dun memlnlu reslu pudu
Tuhun YML unluk dlhlndurkun durl segulu mucum buhuyu selumu mencurl lkun
dl luulun sehlnggu dupul mencurl penghusllun mukslmul. Upucuru lnl blusu
dllukukun dl dueruh peslslr Punlul Alr Anyer Kecumulun Meruvung.
Upucuru lnl merupukun rlluul loluk bulu (buhuyu) yung dlluksunukun sellup
Rubu bulun Syufur Tuhun Hl|rluh. Perkuluun Rebo Kusun berusul durl kulu Rubu
Kusul yung berurll hurl Rubu Terukhlr (bulun Syufur).
Sellup luhunnyu Alluh SVT menurunkun bermucum-mucum bulu' besur
dun kecll kemuku buml lnl pudu hurl Rubu lerukhlr dl bulun Syufur. mulul lerbll
fu|ur sumpul slung hurlnyu. Muku sellup penduduk hurl llu hendukluh berhull-
hull. Cleh sebub llu dlun|urkun pudu sellup penduduk yung berencunu ukun
menger|ukun peker|uun yung berul-berul uluu yung ukun beperglun |uuh


I5 I5
sebulknyu dlundurkun uluu dlbululkun dulu sumpul klru-klru pukul I4.00. serlu
dlun|urkun pudu hurl llu ugur berkumpul bersumu-sumu membucu dou ugur
lerhlndur durl sekullun bulu' yung dllurunkun Alluh SVT.
Pudu hurl Rebo Kusun musyurukul pergl berumul-rumul dun berkumpul dl
lempul upucuru yung blusunyu dludukun dl u|ung / bulus kumpung. dengun
membuvu mukunun uluu bubur meruh pullh dlserlul Kelupul Toluk 8ulu' /
Kelupul Lepus dun Alr Vufuk.

CLRIAK NLRANC
Merupukun upucru ungkupun rusu syukur ulus berkuh dun rezekl durl
luhun YML seleluh punen pudl.

PLRANC KLTUPAT
Perung kelupul dlluksunukun kellku memusukl I Muhurum. Serlng
dlselenggrukun dl punlul Templlung 8ungku 8urul. suul ucuru berlungsung
musyurukul ukun sullng melempurkun kelupul pudu orung yung mereku lmul.
Acuru lnl sungul seru sehlnggu ucuru lnl men|udl dlsukul oleh musyurukul
lerulumu kuum mudu.

LLSCNC PAN1ANC
Upucuru unluk mengucupkun rusu syukur lerhudup husll punen yung
dlperoleh. yung dlluksunukun dl Desu 8uluh lumbung. 8elllung.

ADAT SI1UK
Upucuru udul lnl dlluksunukun khusus pudu hurl besur ugumu. Puru peserlu
upucuru dlslruml dengun ulr bungu oleh sesepuh kebulkun. dl Sl|uk 8elllung.

TARI SAM8UT
Merupukun lurlun khus dl 8ungku 8elllung. yung dllukukun kellku
menyumbul kedulungun lumu lsllmevu.



I6 I6
NIRCK NANCCCK
Upucuru lnl dllukukun dl Desu Membulong. 8elllung. sebugul rusu syukur ulus
kebulkun.

MANDI 8LLIMAU
Merupukun lrudlsl lurun lemurun dl musyurukul dusun Llmbung desu 1udu
8uhrl dun Desu Klmuk. Kecumulun Meruvung. Kubupulen 8ungku. yung
blusunyu dlselenggurukun semlnggu sebelum memusukl puusu. Upucuru udul
mundl bellmuu dl luksunukun dl plngglr Sungul Llmbung. Menurul kepercuyuun.
dengun ucuru lnl muku semuu upu yung klu lnglnkun ukun lerkubul numun hurus
sesuul dengun ulurun.



I7 I7
8UANC 1CNC
Asul Mulu Upucuru 8uung 1ong
8uung 1ong merupukun suluh sulu upucuru lrudlslonul lurun-lemurun
musyurukul suku Suvung dl Puluu 8elllung. Suku Suvung uduluh suku peluul
selumu rulusun luhun menelup dl luulun. numun buru pudu I985 suku Suvung
menelup dl durulun dun hunyu pergl ke luul kellku lngln mencurl husll luul.
8uung 1ong berurll membuung uluu melepuskun peruhu kecll (1ong) yung
dldulumnyu berlsl sesu|lun dun uncuk (repllku kerungku rumuh-rumuhun yung
melumbungkun lempul llnggul). yung berlu|uun unluk memohon perllndungun
ugur lerhlndur durl bencunu selumu mencurl lkun dl luulun. Upucuru 8uung 1ong
lnl dupul berlungsung hlnggu duu hurl duu mulum.
Trudlsl lnl dllukukun men|elung ungln muslm burul berhembus. yullu
unluru bulun Aguslus-November. Pudu bulun-bulun lersebul. ungln dun ombuk
luul sungul gunus dun mengerlkun yung menundukun suduh vuklunyu unluk
mengudukun persembuhun kepudu penguusu luul melulul upucuru 8uung 1ong.

Alur Peluksunuun Upucuru 8uung 1ong
Dluvull dengun beruslk
yuknl memun|ulkun dou
oleh pemuku udul unluk
memunggll mukhluk hulus.
Dllundul dengun udunyu
llupun ungln kencung dun
geombung luul yung llbu-
llbu nulk dun derus.
Lulu dllun|ulkun
dengun Turlun Ancuk yung dllukukun dl hulun. Seorung pemudu ukun
menggoyungkun replku rumuh yung leluh dlhlusl dengun duun kelupu keempul
uruh umul ungln. Dllrlngl dengun suuru gong. hlnggu roh hulus dulung dun
lurlun ukun berhenll |lku penurl leluh kesurupun dun memun|ul 1llun (llung
llnggl).


I8 I8
Turlun Sumbung
|ugu dlumlnkun
dulum ucuru lnl.
oleh
sekelompok
prlu yung
dlumbll durl
numu burung
yung blusu
member
peun|uk lokusl
lempul
bunyuknyu lkun buruun bugl puru neluyun dl luul.
suul puru neluyun yung sedung meluul kehllungun uruh dulum per|ulunun
pulung. muku burung Sumbung ukun memberl pelun|uk uruh bsgl mereku
sehlnggu dupul pulung dengun selumul.
Kemudlun prosesl dllun|ulkun dengun rlluul Numbuk Duyung. pudu
sebuuh mulu lombuk yung sungul lu|um (dupul membunuh lkun duyung)


I9 I9
dllkulkun lull yung dllrlngl dengun pembucuun. Seleluh llu dllun|ulkun dengun
memunclng lkun dl luul. 8ugl yung memperoleh husll punclngun yung bunyuk
muku lu llduk boleh mencucl lungunnyu dl luul.
Dlleruskun dengun ucuru buung |ong yung lurul mellbulkun orung durul
suku Suvung. unluru orung durul dun orung luul ukun sullng berlukur burung
yung dlmllkl. Sehlnggu ukun lercermln slkup rukun dun sullng mendukung Sulu
sumu luln. Mereku sullng menglrlmkun hurupun yung lerbulk bugl keduu beluh
plhuk. Crung luul memlnlu uguru llduk dlmusuhl kellku mereku berudu dl durul.
dun orung durul memlnlu ugur orung luul mendupul rezekl yung bunyuk suul
meluul. yng dlperunlurul oleh seorung dukun.
8eluncong. menyunylkun lugu-lugu khus Suku Suvung yung dllrlngl dengun
ulul muslK
sederhunu. yung
dllun|ulkun
dengun Nyulul
(mengenung
urvuh orung-
orung yung
leluh
menlnggul).
Akhlr
durl rlluul lnl
yullu
melurung. dengun membuung mlnlulure kupul ke
luul yung berlsl sesu|lun. Unluk llgu hurl kedepun seleluh pelurungun lnl. neluyun
llduk dlperbolehkun meluul.

Peluksunun Upucuru 8uung 1ong
Peluksunuunnyu memlllh punlul yung dekul dengun perkumpungun
musyurukul suku Suvung. yung serlng dlplllh uduluh punlul yung berudu dl
Kecumulun Tun|ung Pundun. kubupulen 8elllung. 8ungku 8elllung. yuknl Punlul
lun|ung Pendum.


20 20
TRADISI 8ANCKA 8LLITUNC
Seleluh Islum musuk dun berkembung dl 8ungku 8elllung muku
kebuduyuunnyu pun segeru dldomlnusl oleh semuu hul yung berkullun dengun
Islum. Numun lrudlsl kepercuyuun yung kenlul muslh dupul dl|umpul pudu
penduduk perkumpungun. suku-suku. dun pudu elnlk Clnu yung musuk seleluh
kolonlul 8elundu. Kepulu suku men|ulunkun hukum udul yung berluku. upubllu
seorung ru|u leluh kehllungun pemerlnluhunnyu.
Puru penghulu dun dukun kumpung ukun men|ulunkun udul lslludul lokul.
Sedungkun puru dukun(dukun obul. dukun ungln. dukun hu|un. dukun hulun.
dukun upl. dukun mudu. dukun buuyu. dun yung lulnnyu) ukun bervenung
lerhudup perlhul ulus lrudlsl kepercuyuun. Hukum udul lnlluh yung ukun
men|udl udul musyurukul sebugul kurukler pencermlnun slkup. Suluh sulu
conlohnyu yullu perulurun mengenul pernlkuhun oleh Cukrunlnggrul III KA
Cendlng (I696-I700) Ru|u 8ulok dl 8elllung. 1lku gudls dl vlluyuh llu dlnlkuhl
oleh orung durl luur muku dlhuruskun unluk membuyur se|umluh uung kepudu
Ngubehl. numun lelukl lersebul hurus llnggul dl dueruh llu kurenu llduk boleh
membuvu gudls yung dlnlkuhlnyu ke lempul usul lelukl llu.
Seleluh hukum lersebul luk lugl berluku muku klnl syurulnyu uduluh plhuk
lukl-lukl hurus membuyur uung kepudu pen|ugu luvung rumuh mempelul
perempuun yung dlsebul dengun berebul luvung.

Hukum lnl ukun menlmbulkun pemlklrun yung bebedu-bedu. Posllfnyu uduluh
bugl slupu su|u lelukl yung leluh memusukl dueruh ungku ukun merusu lungsung
beluh llnggul dl lempul lersebul. numun negullfnyu orung ukun berplklr |lku
suduh menlkuhl gudls 8ungku muku plhuk lelukl llduk blsu pulung lugl ke lempul
usulnyu.
Unluk hukum pldunu dun perdulu ukun membenluk kurukler musyurukul
yung sullng menghormull huk sulu sumu luln. 1lku udu seorung pembunhu muku
hukumunnyu uduluh dlgunlung sumpul mull. numun |lku lu membunuh dengun
ulusun unluk membelu dlrl muku lu dun kelurununnyu hunyu ukun dl|udlkun
buduk uluu berupu dendu. Seorung pencurl dun penlpu ukun men|udl buduk
ru|u |lku llduk mengembullkun burung curlun beserlu dendunyu. 8ugl yung


2I 2I
berhulung hurus mengembullkun hulung-hulungnyu. |lku llduk muku lu hurus
men|udl buduk durl yung memberl hulung dengun llduk mendupul upuh sebugul
gunll durl hulung-hulungnyu hlnggu lunus. Perzlnuhun seorung lslrl
menguklbulkun lu hurus dlbunuh dlmuku umum.
Musyurukul sungul l|kuk dulum memunfuulun ulum kurenu udunyu hokum yung
mengulur lenlung pemunfuulun hulun dun lunuh. Pelunggurun serlng dllukukun
bugl mereku yung luk luhu udul.
Segulu perulurun udul lersebul bunyuk yung llduk lerlulls. sehlnggu
men|udl kelemuhun kellku udunyu pergeserun buduyu. Aklbulnyu bunyuk
pendulung yung llduk lngln menuull perlurun lersebul. Numun dengun begllu
koluyulllusun musyurukul dupul lelup ler|ugu dengun sullng men|ugu
kebersumuun yung udu. sehlnggu lerbenluk musyurukul yung homogen.

Segulu perulurun lluluh (keurlfun lokul) yung dl|ulunkun oleh kepulu kumpung
dun puru kepulu suku. Sehlnggu lumu-kelumuun ukun semukln menlrudlsl.
Conloh yung sungul sedrhunu uduluh |ungun menebung kuyu suul sedung
berpucuk dun |ungun berburu hevun yung sedung humll dun dl suul bulun
lerung.
Adul pernlkuhun yung udu dl 8unguk 8elllung memlllkl eksollku lersenlrl
seperll prosesl melumur. upucuru serlu peslu pernlkuhunnyu. Kesemuuunyu
mellbulkun sung penghulu yung dlkenul dengun sebulun 8eguvul. Seluln llu udu
|ugu lrudlsl kuvln musul.
Adul yung lerbenluk leluh melebur dulum prlbudl musyurukulnyu. numun
perubuhun cukup dlrusukun dlbldung ekonoml seleluh udunyu lnkullurusl dun
ukullurusl durl buduyu burul dun llmur. Puru peker|u llmuh cenderung feodul.
mereku sullng membedukun level llngkul |ubulun yung mereku pegung. Sehlnggu
udunyu slkup yung sullng merenduhkun sulu sumu luln. kesombongun dun
keungkuhun ukun menghumplrl kellku slulus soslul seseorung mulul menlngkul.
Kellku colonlul belundu berkuusu buykun hunyu penduduk usll 8ellng yung
melukukun pemberonlukun lelupl elnls pendulung pun (Clnu) |ugu melukukun
pemberonlukun lerhudup colonlul. Sehlnggu unluru elnls Clnu dun pendudk usll
8elllung suduh sungul erul kebersumuunnyu kurenu rusu senuslb yung dluluml


22 22
mereku. 8unyuk perkuvlnun cumpurun yung ler|udl. bunyuk elnls Clnu yung
musuk Islum dun buhkun bunyuk puru elnls Clnu suduh llduk lugl menguusul
buhsu Ibunyu.
Kelengukupun pukulun pengunlln udul 8ungku (Pukslun) leluh dlpenguruhl
oleh buduyu Clnu yung lerleluk pudu vurnu dun symbol-slmbol muhkolu
pengunlln perempuun. Unsur meluyu ukun lumpuk pudu senl suslrunyu dun senl
lurlunnyu. penguruh Perslu lercermln pudu ulul muslk gumbus. Numun yung
muslh belum lerpenguruh uduluh kesenlun cumpuk Suku Sekuk uluu Suku Luul.

TRADISI MARAS TACN
Asul Usul Trudlsl Murus Tuon dl Puluu 8elllong (8elllung) 8ubel
Murus Tuun (Murus Tuon) muncul dun berkembung selrlng dengun polu
pemlklrun musyurukul 8elllung. 8ermuusul se|uk kurun vuklu yung luk dlkeluhul
pusll. Dluvullo dengun kehldupun berkelompok (Kubok dun Purong) yung
dl|ulunl oleh penduduk 8elllung yung menempull buglun peslslr. Kubok
merupukun komunllus kecll yung berusul durl sulu keluurgu dun berkembung
men|udl perkumpungun kecll. 8erbedu dengun purong. llduk berusul durl sulu
keluurgu lelupl bunyuk keluurgu yung ukhlrnyu membenluk suulu
perkumpungun |ugu. Keduunyu dlplmpln oleh keluu udul uyllu kepulu Kubok
uluu kepulu Purong.
Kurenu Kubok dun Purong leluh men|udl suulu perkumpungun muku keluu
udul ludl ukun lelup men|udl kepul kumpungnyu uluu dukun kumpung. Kubok
dun purong vulnyu membuku hulun unluk berlunum dun berludung sebugul
sumber mukunun. Pudl legulun merupukun sumber mukunun ulumu mereku.
Seleluh punen mereku mengudukun rlluul sebugul ungkupun rusu syukur ulus
husll punen kepudu luhun YML yung kemudlun dlkenul dengun sebulun Murus
Tuon.
Murus Tuon lelup menlrudlsl vuluupun leluh muncul keru|uun 8uduu yung
kemudlun dlgunllkun dengun keru|uun 8ulok. kurenu ru|u llduk udu huk unluk
mempenguruhl lrudlsl lersebul. mesklpun duu ru|u lersebul berusul durl luur
8ungku 8elllung numun keduunyu lelup hurmonls dengun polu lrudlsl
musyrukulnyu. 8uduu durl Mu|upuhll yung dlkenul dengun sebulun Ronggo Udo


23 23
dun ru|u lerukhlrnyu ulumu durl Creslk 1uvu Tlmur yung dlsebul Kl Ronggo
Udo. 8egllu pun dengun Keru|uun 8ulok dlplmpln oleh Kl Cede Yukob durl
Mulurum. Dun hlnggu klnl lurdlsl rlluul Murus Tuon lelup lunggeng.

Puru dukun mengunul duu ullrun. yullu ullrun seluru guru dun dukun mululkul.
Keduunyu memlllkl mlsl unluk membunlu sellup vurgu yung yung
membuluhkun perlolongun. keselumulun. dun kelenlrumun hldup. Seluru Curu
berusul durl buhusu sunsekerlu yung berurll munlru mullu. leblh dulu hudlr dl
8elllung sebugul ullrun perdukunun lerluu. Sedungkun dukun mululkul luhlr
seleluh lslum musuk sehlnggu dulum munlrunyu murnl menyerlukun uyul-uyul
Al-Qurun.
Sekurung. dukun-dukun lersebul suduh bunyuk yung berugumu Islum
numun kellku udunyu suulu rlluul mereku lelup pudu munlrunyu muslng-muslng.
Keduu ullrun lnl muslh lelup dlhormull hlnggu suul lnl. vlulupun lerdupul
perbeduun munlru unluru keduu ullrun lldukluh men|udl perlenlungun bugl
vurgu selumu muslhmendulungkun kebulkun. Conloh yung muslh dupul kllu
llhul suul lnl uduluh rlluul selumulun kumpung yung muslh menggunukun bendu-
bendu yullu duun neruse.

ADAT PLRNIKAHAN ALA 8LLITUNC
Kesenlun ungku 8elllung kenlul ukun penguruh Meluyu. dengun komblnusl
buduyu Islum dun elnls yung musuk ke dueruh llu. Dulum udulnyu. melumur
llduk hurus dllukuukn oleh prlu numun vunllu |ugu dupul melukukun ucuru
lumurun. Sehlnggu lercermln keluvesun unluru musyurukulnyu ulus kesepukulun
bersumu.
Trudlsl perkuvlnun ukun dllrlngl dengun berbugul lurlun dun muslc
lrudlslonul seperll seperll Turl Cumpuk. Turl Zupln dun muslk dumbus. Dulum
peluksunuunnyu. upucuru pernlkuhun udul 8elllung lnl blusunyu membuluhkun
vuklu 3 hurl 3 mulum. 8uhkun blsu mencupul 7 hurl 7 mulum.
Hurl perlumu mengeluk plnlu. Mempelul prlu hunyu dldumplngl oleh
suuduru uyuh uluu lbu lunpu menyerlukun keduu orung luunyu. Adu 3plnlu


24 24
yung hurus dllevull rombongun mempelul prlu lnl. yung dlsebul berebul
luvung.
Seburls punlun dlu|ur rombongun lumu dl plnlu perlumu. Seburls punlun
pulu dlbulus luun rumuh. dlvuklll lukung lunuk. orung yung memusuk nusl. Tuk
hubls seburls. punlunpun berlun|ul. Inllnyu uduluh menyumpulkun muksud
kedulungun rombongun lumu yung dldengurkun oleh lukung lunuk. Numun
bukun berurll rlnlungun suduh usul. Muslh udu 2 plnlu lugl yung hurus dllulul
rombongun mempelul prlu.
Dl plnlu keduu mereku ukun berhudupun dengun Pengulu Cuvul. yung
merupukun pemlmpln hu|ulun. 8erbulus punlun kembull dl|ulln. Pengulu guvul
pun menunyukun muksud kedulungun rombongun lumu. Duu plnlu leluh dllulul.
numun belumluh cukup. Muslh lerslsu sulu lugl. Yung lerukhlr. plnlu kellgu
dlkuvul Muk Inung. seorung |uru rlus pengunlln.

Muk Inung menunyukun burung buvuun uluu slre rombongun lumu yung
henduk memlnung. Dengun slre berurll keluurgu besur rombongun lumu
mempunyul nlul menglkul lull persuuduruun. Levul plnlu lnl. buruluh legu
rombongun lumu. Hunlurun dun llpuk yung dlbuvu rombongun lumupun
berullh lungun. Seperungkul lempul slrlh lengkup. yung menylmpun I7 mucum
burung. menggumburkun |umluh rukuul shulul dulum I hurl. klnl dl lungun luun
rumuh.
Demlklun pulu dengun se|umluh uung. yung berkellpulun llmu. Angku llmu
melumbungkun |umluh shulul vu|lb bugl kuum musllm. Sung pengunlln prlu.
ukhlrnyu dlperlemukun dengun pu|uun hull. yung segeru ukun dlnlkuhlnyu. Akud
nlkuhpun dlgelur.
Dlhurl keduu lnl buruluh orung luu durl mempelul prlu dllkulkun unluk
berlemu dengun keluurgu durl pengunlln vunllu. dun yung sungul berperun
dlslnl uduluh Muk Inung. 8uhkun blsu dlbllung sungul mendomlnusl. Iu
memundu serungkulun udul 8elllung. Seperll sullng lukur kue. Memlllkl muknu.
merluu hurus lngul ukun menunlunyu. demlklun pulu sebullknyu. Numun peslu
belumluh usul.


25 25
Dlhurl kellgu ucuru Mundlk 8eslmbor yung urllnyu pusungun pengulln
dlmundlkun dengun ulr kembung 7 rupu. dun mereku mengln|uk lelur. Lulu
keduunyu ukun berlombu unluk mencupul pelumlnun. slupu yung leblh duhulu
muku lu luh yung ukun mengulur kehldupun rumuh lunggu.

PAKAIAN ADAT PLNCANTIN
Pukulun udul 8ungku 8elllung lnl dlklsuhkun durl perlsllvu perkuvlnun
cumpurun unluru orung urub yung sedung menyeburkun u|run lslum dl Clnu. Lulu
lu |uluh clnlu dengun seorung gudls clnu. Kemudlun keduunyu melungsungkun
pernlkuhun dengun
mengenukun bu|u
udul muslng-muslng
dueruhnyu.
Kemudlun
bunyuk perunluuun
Arub dun Clnu yung
dullng ke 8ungku
8elllung lerulumu dl
Menlok yung
merupuku pusul
pemerlnluhun. Lulu
dlunluru perunluuun
llu udu yung
melungsungkun
pernlkuhun dlsunu
sehlnggu pendudk
8ungku 8elllung
menlru bu|u udul
pernlkuhun yung
mereku pukul.
8u|u sellng (bu|u kurung) merupukun pukulun udul pengunlln Kolu
Pungkulplnung unluk perempuun. lerbuul durl buhun sulru uluu beludru dun


26 26
kuln yung dlpukul uduluh kuln bersusur uluu kuln lusem uluu dlsebul |ugu kuln
cuul yung merupukun kuln lenun usll durl Menlok. Kemudlun muhkolu Pukslun
dlpukulkun dlkepulu bugl perempuun dun sorbun (Sungkon) bugl lukl-lukl.

Pukulun Adul Pengunlln Perempuun

8u|u kurung yung dlpukul lerbuul
durl beludru meruh. dlserlul dengun
penulu dudu (lerelul). Dllumbuhkun
dengun hlusun hlusun Puyel dllengkupl
dengun hlusun Ronce Melull. Kuln yung
dlpukul uduluh kuln cuul.
Hlusun dun uksesorls yung
melengkupl pudu muhkolunyu yullu:
I. Kembung Cempuku
2. Kembung Coyung
3. Duun 8umbu
4. Kunlum Cempuku
5. Sepll Udung

6. Pugur Tenggulung
7. Surl 8ulun
8.Tulup Sunggul uluu Kembung
Hong
9. Kulung
I0. Anllng Pun|ung
II. Celung
I2. Pendlng Unluk Plnggung



27 27
Pukulun Adul Pengunlln Prlu
Unluk Pukulun Adul Pengunlln
Prlu lerdlrl durl:
I. 1ubuh Pun|ung Sebulus 8ells
2. Selempung yung dlpukul pudu
buhu sebeluh kunun
3. Celunu
4. Penulup kepulu seperll Sorbun
(Sungkong )
5. Pendlng
6. Selop/ Sundul Arub

Pukulun pengunlln prlu yung
bervurnu meruh lnl sumu dengun
pukulun pengunlln perempuun bulk
buhun dun pembuulunnyu.

Hlusun & Tulu Rlus
I. Hlusun Duhl
Penulup duhl dlsebul pukslun dl duhl dlpusungkun Surlbulun. Pugur
Tunggulung. dun Sepll Udung pudu sumplng klrl kunun lellngu ( Codeg).


28 28
2. 8enluk Sunggul
Zumun dulu sunggul yung dlpukul uduluh sunggul cumpok(cepul) numun
sekurung llduk lugl. Konde Tllung yung lerbuul durl gulungun duun pundun uluu
llpulun duun pundun yung dllsl dengun bungu rumpul yung lerdlrl durl bungu
muvur. melull. kenungu dun lrlsun duun pundun.

MAHKCTA PAKSIAN

SCR8AN uluu SUNCKCN



29 29
Sen Arsekr TrddsendI
E Rumuh udul
Rumuh Punggung
Arslleklur Mulyu umum dl|umpul dl Kepuuluuun Abnguk 8elllung lerulumu
dl peslslr Sumulru dun Muluku. Dl dueruh lnl dlkenul udu llgu llpe yullu
Arslleklur Meluyu Avul
yung berupu rumuh
punggung dengun
mulerlul seperll kuyu.
rolun bumboo. ukur
pohon . ulung-ulung
deduunun yung muduh
dlperoleh dlskllur
pemuklmun vurgu.
8ungununnyu
berulup llnggl dl munu
sebuglun ulupnyu mlrlng.
memlllkl berundu dl muku. serlu bukuun bunyuk yung berfungsl sebugul fenlllusl.
Rumuh Meluyu uvul lerdlrl ulus rumuh lbu dun rumuh dupur. yung berdlrl dl
ulus llung rumuh yung dllunum dulum lunuh.
Musyurukul Kepuluuun 8ungku 8elllung mengenul fulsufuh 9 llung. Dlmunu
bungunun dldlrlkun dl ulus 9 buuh llung. llungu lenguh merupukun llung ulumu
dun yung perlumu kull dldlrlkun. Alup dllulup dengun duun rumblu. Dlndlngnyu
blusunyu dlbuul durl pelepuh/kulll kuyu uluu buluh (bumbu).
Meluyu 8ubung Pun|ung. blusunyu udu penumbuhun bungunun dl slsl
bungunun yung udu sebelumnyu dun Meluyu 8ubung Llmus merupukun
penguruh durl Pulembung. Sebuglun durl ulup slsl bungunun dengun urslleklur
lnl lerpuncung.
Seluln penguruh urslleklur Meluyu dllemukun pulu penguruh urslleklur
non-Meluyu seperll lerllhul durl benluk Rumuh Pun|ung yung pudu umumnyu
dldluml oleh vurgu kelurunun Tlonghou. Penguruh non-Meluyu luln dulung durl


30 30
urslleklur kolonlul. lerulumu lumpuk pudu lunggu bulu dengun benluk
lengkung.

Rumuh Llmus

Rumuh Rukll



3I 3I
E Sen|ulu lrudlslonul
- Purung bungku mlrlp dengun golok 1uvu berbenluknyu seperll luyur kupul.
Seluln dugunukun unluk berkeluhl |uruk pendek. |ugu blsu dlgunukun unluk
menebung pohon kurenu Abobol u|ungnyu leblh besur dun berul sehlnggu
susurun ukun cepul lerpolong. Dlumelernyu berklsur unluru 40un cm.
- Kedlk merupukun ulul perlunlun lrudlslonul yung umumnyu dlgunuku oleh
puru vunllu kurenu leblh kecll dun rlngun. Mumpu unluk memolong
rumpul berkur dungkul kecuull llulung. Curu penggunuunnyu uduluh
pemukul mengenggum kuyu pemegung kedlk lulu |ongkok sumbll mundur
dun menyumplng.
- Slvur Pun|ung

E Kuln lrudlslonul
Kuln Cuul
Merupukun kuln khus 8ungku 8elllung. Humper mlrlp dengun songkel lelupl
yung mebedukunnyu uduluh mollfnyu yung khus. Sekurung kuln cuul suduh
membuduyu lerbukll dengun kehudlrunnyu dllenguh pemukulun unluk serugum
musllm sekoluh. buhkun hul lnl leluh dlvu|lbkun.



32 32
Sen Sdsrd
E Cerllu rukyul

.t (..t /--e J.t. (-t.c- ;J.t.
(-t.c./
Duhulu kulu dl Puluu bull memerlnluhluh seorung ru|u yung udll dun
bl|uksunu. Ru|u memlllkl seorung pulrl yung kecunllkunnyu lersebur sumpul
kepelosok negerl. Suul luun pulrl leluh devusu. bunyuk lumurun durl berbugul
pemudu yung merupukun pungerun durl keru|uun luln dulung menghumplrlnyu.
Numun suyung. luk sulu pun lumurun durl mereku yung dllerlmu oleh luun
pulrl.
8uglndu ru|u dun permulsurl sungul khuvullr dengun kepulusun unuknyu
lnl. mereku berduu sungul mencemuskun keuduun unuknyu. Lulu keduunyu
berplklr mungkln udu sesuulu yung dlsembunylkun oleh unuknyu. Keduunyu
sepukul unluk menunyukun lungsung kepudu luun pulrl.
Dulum pelukun lbundunyu. luun pulrl mencerllukun upu yung sebenurnyu
ler|udl. Ternyulu luun pulrl menderllu penyukll kelumln. dun luun pulrl sungul
mulu dengun keuduunnyu. Lulu berlrlngnyu vuklu. buglndu ru|u mengudukun
suyemburu. 8ugl slupu yung dupul menyembuhkun penyukll luun pulrl muku lu
ukun dlnlkuhkun dengun luun pulrl.
Seklun bunyuk orung yung mencobu numun luk udu sulu pun yung dupul
menyembuhkun sung luun pulrl. Dun ukhlrnyu. dllenguh kepulus-usuunnyu
buglndu ru|u menguslngkun luun pulrl dl suulu hulun. Dengun memlnlu
keselumulun ulus unuknyu kepudu devulu ukhlrnyu luun pulrl dlllnggulkun
dllenguh hulun dun lu hldup dlsunu.
Tuun pulrl lldukluh sendlrl. lu dllemunl oleh seekor un|lng lslunu yung
bernumu Tumung. Sesekull puru pembunlu dun penguvul lslunu dulung unluk
membuvu segulu keperluun unluk luun pulrl. Suulu kellku luun pulrl buung ulr
kecll dun Tumung mellhulnyu. ukhlrnyu Tumung men|llull ulr kenclng luun pulrl


33 33
buhkun yung muslh lerslsu dlkemuluun luun pulrl sumpul berslh. Tuun pulrl
memblurkun ke|udlun lersebul.
Numun lumu-kelumuun. keblusuun Tumung llu men|udl perlukuun yung
llduk luzlm dlunluru keduunyu. Hlnggu ukhlrnyu luun pulrl berhubungun
dengun Tumung yung menyebubkun luun pulrl men|udl humll.
Peluyun lslunu yung dulung men|enguk luun pulrl lerke|ul dengun keuduun
yung dlllhulnyu. dun segeru meluporkunnyu pudu buglndu ru|u. 8uglndu ru|u
sungul muruh dun murku ulus perlluku unuknyu llu. Hlnggu buglndu ru|u
memlnlu kepudu devulu unluk menguluk unuknyu dun menghuncurkun lempul
yung leluh dlkolorl luun pulrl lersebul. Hlnggu dengun kehenduknyu. devulu
menurunkun hu|un yung sungul lebul yung dlserlul ungln rebul yung sunugl
duhsyul. sehlnggu semenun|ung uluru Puluu 8ull lempul luun pulrl dluslngkun
men|udl lerpulus dun hunyul lerbuvu gelombung keuruh Uluru.
Sekellku llu Dulu` Mullm Angln dun Dulu` Lunggur Tubun yung sedung uslk
memunclng lkun menggunukun peruhu sumpun. lerke|ul dengun upu yung
mereku llhul. Tuk |uuh durl lempul mereku memunclng numpuk sebuuh puluu
hunyul mellnlus lerbuvu urus luul.
Dulum keherunun. Dulu` Mullm Angln segeru menguyuh sumpunnyu dun
menge|ur puluu hunyul lersebul. 8egllu berhusll mencupul suluh sulu buglun
puluu lersebul. Dulu` Mullm Angln segeru nulk ke durulun dun menglkulkun lull
suuh pudu polongun sebulung pohon (konon kuburnyu pohon mull berdurl).
Seleluh menglkulkun lull suuh dl polongun pohon lersebul. Dulu` Mullm Angln
segeru menuncupkunnyu pudu sebuuh gunung dun melempurkun |ungkurnyu ke
luul. Sekellku puluu hunyul llu pun berhenll. Numun. kurenu buru lerlkul pudu
sulu llung. puluu llu lerus berpulur.
Mellhul puluu lersebul muslh lerus berpulur-pulur. Dulu` Mullm Angln pun
berlurl ke uruh berluvun durl kuyu perlumu ludl. Pudu sebuuh gunung Dulu`
Mullm Angln berhenll dun memuluhkun sebulung pohon buru` (pohon vuru).
lulu menuncupkunnyu pudu puncuk gunung dlmunu lu ludl berhenll. Seleluh llu
buruluh puluu hunyul lersebul berhenll berpulur.
Kurenu penyumpulunnyu yung llsun securu lurun lemurun ukhlrnyu puluu
8ull lnl penyebulunnyu berubuh men|udl 8elllong.


34 34
Cunung lempul perlumu Dulu` Mullm Angln menumbulkun lull suuhnyu
dlkenul dengun Cunung 8uglnde. lerleluk dl Kumpung Pudung Kundls.
Membulong. Cunung lnl dlpercuyul sebugul puncung Selulun Puluu 8elllung.
buhkun mereku pun percuyu buhvu sumpul sekurung Dulu` Mullm Angln muslh
menguusul gunung lersebul. Sedung gunung keduu uduluh Cunung 8urung
Mundl.

$. J-.~,.c
Duhulu kulu hldupluh seorung mlskln yullm plulu yung pundul sekull dulum
menyumpll blnulung buruunnyu dun |ugu uhll dulum pengobulun. Sehlnggu lu
dlkenul dengun sebulun penyumpll. Sebenurnyu bukul lersebul dlperolehnyu
durl sung uyuh.
Suulu hurl. puk re|e seorung kepulu desu selempul memlnlu penyumpll
men|ugu ludlng pudlnyu yung serlng dlserung oleh kuvunun bubl hulun. Dengun
berdullh hulung yung pernuh dlbuul oleh uyuhnyu. puk re|e pun enggun
memberlkun upuh ulus ker|u penyumpll lersebul.
Numun sung penyumpll lelup dengun senung hull meluksunukun
permlnluun puk re|e lersebul. lu lerus ber|ugu dlludung pudl puk re|e. Suduh 3
mulum berlulu numun penyumll luk kun|ung menemukun bugl hulun dl ludlng
llu. Hlnggu pudu mulum kelu|uh. dulungluh lu|uh kuvunun bubl ulun musuk ke
ludlng dun merusuk lunumun pudl puk re|e.
Dengun cekulun penyumpll menyumpllkun mulu plsuunyu keuruh perul sl
bubl hulun. Suul penyumpll lngln mengumbll mulu plsuu yung lerluncup dl
perul bubl hulun. sekellku llu pulu kelu|uh kuvunun bubl hulun lenyup bersumu
mulu plsuu penyumpll. Iu sungul lerke|ul dengun ke|udlun llu.
Seleluh hurl leluh lerung kemubll. penyumpll memuluskun unluk
men|elu|uhl cecerun duruh bubl yung muslh lerllnggul ludl. Sumpulluh lu
memusukl hulun yung dldulumnyu lerdupul sebuuh guu. Penyumpll pun
memuluskun unluk musuk kedulum guu llu. belupu lerke|ulnyu lu suul mellhul
pulrl yung cunllk |elllu sedung lerburlng lemh dengun dlkellllngl duyung-
duyungnyu.


35 35
Lulu lbundu pulrl menunyukun muksud kedulungun sl penyumpll. Dun
penyumpll pun mengulukun buhvu lu sedung mencurl mulu plsuunyu selelh
menyumpll bubl hulun semulum. Dun lbu llu berkulu buhvu mulu plsuunyu udu
pudu pulrlnyu. Penyumpll menunyukun mengupu mulu plsuunyu blsu udu pudu
pulrl blbl!. Lulu lbu llu berkulu sebenurnyu yung dlu sumpll semulum uduluh
unuknyu yung lernyulu mereku uduluh bubl |e|udlun.
Akhlrnyu penyumpll menyembuhkun sung pulrl durl lukunyu dun
melepuskun mulu plsuu yung lerluncup dlperulnyu. Penyumpll memlnlu unluk
dlcurlkun beberupu duun obul unluk mengobull pulrl. dun Ibundu pulrl
lungsung memerlnluhkun kepudu duyung-duyung unluk mencurl upu yung
dlmlnlu oleg penyumpll lersebul. dun ukhlrnyu luku sung pulrl sembuh lunpu
bekus sedlkllpun.
Ibu sung pulrl sungul berlerlmu kuslh dengu llndukun sung penyumpll. Ibu
llu memberlkun bungkusun lelupl syurulnyu bungkusun lersebul llduk boleh
dlbuku sebelum penyumpll llbu dlrumuhnyu. Sesumpulnyu dlrumuh.
penuyumpll segeru membuk bungkusun lersebul. Dun lu sungul lerke|ul kurenu
bungkusun llu berlsl hurlu hurlu berllun yung sungul mevuh.
Penyumpll ukhlrnyu men|uul perhlusun lersebul sehlnggu lu memlllkl
bunyuk uung dun menu|udl kuyu ruyu. Kubur lnl lersebur hlnggu pelosok negerl.
Lulu puk re|e merusu lrl dengun penyumpll. Puk re|e pun menglkull |e|uk sung
penyumpll yuknl dengun memburu bubl hulun |e|udlun llu kemudlun berusuhu
menyembuhkun bubl |e|udlun yung lerluku llu.
Numun suyungnyu. puk re|e gugul menyembuhkun bubl |e|udlun yung
lerluku dun ukhlrnyu puk re|e dlserung oleh bubl hulun lulnnyu hlnggu lu bubk
belur kellku sumpul dlrumuhnyu.
Mellhul keuduun uyuhnyu llu. pulrl bungsu puk re|e memlnlu penyumpll
unluk menyembuhkun uyuhnyu. Lulu penyumpll pun segeru mengobull puk re|e
dengun senung hull. Mellhul kebulkun penyumpll llu. puk re|e men|udl luluh
hullnyu dun menvurkun penyumpll unluk menlkuhl pulrl bungsunyu llu.
Penyumpll pun bersedlu dengun luvurun puk re|e. dun ukhlrnyu puk re|e
pun menyeruhkun |ubulun kepulu desunyu kepudu sung penyumpll. Semuu
hldup buhuglu dlukhlr cerllunyu.


36 36
*******
Cerllu dl ulus mengundung pesun-pesun morul yung dupul dl|udlkun
sebugul pedomun dulum kehldupun sehurl-hurl. Sedlkllnyu udu duu pesun morul
yung dupul dlpellk durl cerllu dl ulus. yullu slful suku menolong dun pundul
membulus budl.
Perlumu. slful suku menolong. Slful lnl lercermln pudu perlluku sl
Penyumpll yung leluh menyembuhkun penyukll sung Pulrl dun Puk Ru|e. Slful
lnl lermusuk slful yung lerpu|l dun sungul dlulumukun dulum kehldupun orung
Meluyu. sebugulmunu dlkulukun dulum unlulun syulr berlkul lnl:
t. e e--tt ~c.
c.t.. e ./tt. ,e./ ..~c
o--/--o ~--t- .-.~ .~c
.-~- t.e.,~. o---t-t -t~c

Keduu. slful pundul berbulus budl. Slful lnl lercermln pudu slkup lbu sung Pulrl
yung leluh memberlkun hudluh kepudu sl Penyumpll berupu perhlusun emus.
lnlun dun berllun. kurenu leluh menyembuhkun penyukll pulrlnyu. Demlklun
pulu. Puk Ru|e yung leluh menlkuhkun pulrl bungsunyu dengun sl Penyumpll.
kurenu leluh menyembuhkun penyukllnyu. Slful lnl lermusuk slful yung lerpu|l
dun sungul dlulumukun dulum kehldupun orung Meluyu. sebugulmunu dlkulukun
dulum ungkupun berlkul lnl:
, ce ~-t. ,.t.t.
~-~ot. o.e. . .c~/



37 37
./c J--~c (.,
Dulu udu seseorung yung sungul hebul dun sukll yung bernumu Tu' Runggu
Tubun. lu memlllkl duu orung lslrl dun sulu unuk ungkul yung bernumu 8u|ung.
Tu' Runggu Tubun sungul dlsegunl oleh penduduk sekllurnyu.
Selrlng ber|ulunnyu vuklu. Anuk ungkul Tu' Runggu Tubun leluh berun|uk
devusu. Iu pun luk kuluh sukll dengunuyuh ungkulnyu llu. 8uhkun dupul
dlkulukun lu leluh meleblhl kesukllun uyuhnyu. Mellhul hul lnl Tu' Runggu Tubun
men|udl khuvullr. Kurenu kesukllun yung dlmllkl unuknyu llu. unuknyu leluh
bunyuk memlllkl hurlu husll perolehunnyu durl peruhu-perhuu yung
dlkuluhkunnyu.
Semukln hurl Tu' Runggu Tubun semukln khuvullr dun selulu su|u mencurl-
curl kesuluhun pudu dlrl 8u|ung. Iu bernlul unluk menghublsl nyuvu 8u|ung.
segulu curu kellclkun lu lukukun unluk meluncurkun nlul |uhulnyu llu. Sumpul
ukhlrnyu 8u|ung pun menu|dl lemuh kurenu llduk dlberl mukun oleh orung
luunyu. Dulum keuduun lldur dengun perul lpur lluluh Tu' Runggu Tubun
membuvunyu ke sebuuh pondokun dun membuul seouluh-oleh pondokun llu
lerbukur securu uluml.
Numun 8u|ng berhusll selumul durl ke|udlun llu. 8u|ung semukln hubls
kesuburunnyu dun lu pun menghumplrl uyuhnyu. 8u|ung berkulu buhvu |lku
uyuh lngln membunuhku. muku uku hunyu blsu mull |lku uyuh menusukkun u|un
duun llulung ke |url munlsku. Dun Tu' Runggu Tubun pun lungsung menusukkun
llulung lersebul hlnggu 8u|ung pun levus sekellku. Sebelum Tevus. bu|ung
memlnlu ugur lu dlkuburku dl suulu bukll yung berudu dlunluru lungll dun buml
dengun segulu hurlu yung 8u|ung mlllkl dllelukkun dl sunplng kuburunnyu.
Permlnluun llu pun dlkubulkun oleh Tu' Runggu Tubun.
Muku dengun begllu Tu' Runggu Tubun luk blsu menguusul hurlu 8u|ung.
Pernuh udu beberupu pemudu yung mencobu mengumbll hurlu bu|ung llu.
Vuklu llu roh 8u|ung keluur dun menguhmplrl puru pemudu llu. 8u|ung pun
memlnlu duruh orung yung mereku suyungl sebugul gunll ruglnyu.
Puru pemudu lersebul mencobu unluk mengelubuhl roh 8u|ung dengun
menukurkun hurlu lersebul dengun duruh yung merek buul durl geluh kurel.


38 38
Hurlu memung sempul mereku genggum numun luk lumu kemudlun hurlu ludl
kembull kelempul persembunylunnyu dun gullun kuburun 8u|ung lerlulup rupul
dengun sendlrlnyu. Puru pemudu llu pun pulung dengun lungun humpu.
semen|uk lluluh llduk udu lugl yung berunl unluk mengumbll hurlu 8u|ung. Dun
kuburunnyu dlkenul dengun numu kerumul 8u|ung.

./c , V---. . ,-../.-. J-~t
.-o. J--.c.
Dlsebuuh negerl unluh berunluh udu seourng ru|u yung sungul gemur
berburu. Suulu hurl lu dun penusehulnyu pergl berburu dl suullu hulun. numun
Kurenu lerlulul keuslkun berburu sung ru|u luk sengu|u melukul |url kellngklng
kuklnyu hlnggu lerpulus. Sung ru|u lerus mengelu kesukllun. dun sung penusehul
yung prlhulln dengun ke|udlun llu berusuhu unluk menghlbur sung ru|u dengun
berkulu syukurlluh upu su|u yung ler|udl menlmpu kllu dun bugus unluk
men|udl renungun`.
Mendengur hul llu ru|u sungul murku dun ukhlrnyu sung penusehul
dluslngkun kesebuuh hulun. luk kun|ung |eru. sung ru|u pun melun|ulkun
hoblnyu unluk berburu ke sebuuh hulun ungker yung bunyuk rusu serlu blnulung
buruun lulnnyu. Dlsunu. ru|u beserlu romongun penguvuknyu dlserung oeh suku
yung mendluml hulun lersebul. Ternyulu suku lersebul uduluh suku kunlbullsme
yung suku memukun munuslu. Penusehul ru|u lerleblh duhulu mereku musukkun
kesebuuh lungku upl yung menyulu. dun seleluh llu buruluh glllrun sung ru|u.
Numun kellku mellhul kukl sung ru|u yung luk lugl uluh. Rulu durl suku lersebul
men|erll kelukulun dun memerlnluhkun unuk buuhnyu unluk membuung ru|u ke
buvuh sungul dl hulun llu.
Sung ru|u yung lenguh plngsun dlkelemukun oleh seorung kukek. lulu kukek
llu meruvul sung ru|u hlnggu sudur kembull. Kellku ler|ugu sung ru|u
mencerllukun upu yung sebenurnyu ler|udl kepudu kukek llu. lulu kukek llu pun


39 39
berkulu buhvu suku lersebul llduk menyukul kuluu ungsunyu dulum keuduun
cucul dun luku-luku.
Se|enuk sung ru|u pun lerlngul ukun nuhesul penusehul lumunyu. Segeru
ru|u kembull ke lslunu dun men|umpul penusehul yung leluh lu uslngkun duhulu.
Iu memlnlu muuf kepudu penusehulnyu lerhudup perbuulun yung leluh lu
lukukun.

-- 7./ (.--e /--e J.t. (-t.c.
Dlsebuuh kumpung kecll. dl kukl Cunung Tu|um 8ungku 8elllung. hldupluh
sebuuh keluurgu yung memlllkl beberupu unuk perempuun yung suduh
berkeluurgu.
Sehlnggu uyuh
durl perempuun-
perempuun llu
memlllkl bunyuk
menunlu. suluh
sulunyu bernumu
8urod.
8urod
uduluh sulu-
sulunyu menunlu
yung pullng
mulus dlrumuh llu. Kellku sung merluu beserlu menunlu lulnnyu mengu|uk
berludung. 8urod hunyu mulus-mulusun su|u. Ker|uunnyu hunyu mukun dun
lldur. Ayuh merluu membugl peluk-peluk ludung unluk dlker|ukun oleh
menunlunyu perbuglun muslng-muslng.
Yung luln suduh mulul beker|u memberslhku ludlng. numun 8urod belum
meululnyu sedlkll pun. Ayuh merluu ukhlrnyu menegur 8urod. dun 8urod pun
men|udl uguk kesul hlnggu lu berkulu kepudu purung mllklnyu. hel purung |lku
kuu muu beker|u sumu. muku lebusluh segulu pepohonun lnl dulum llgu gerukun


40 40
uyunun`. Sekellku pepohonun dl ludung buglun 8urod men|udl lumbung
semuunyu.
Menunlu yung luln men|udl lerke|ul dun merusu uguk lukul unluk menegur
8urod. Hul lnl ler|udl lugl kellku 8urod leluh mulus kembull unluk
memberslhkun bekus pepohonun yung leluh lumbung ludl. Menunlu yung luln
leluh selesul membukur bekus lebungun kuyu mereku numun ludung mlllk 8urod
muslh sungul kolor.
Lugl-lugl sung uyuh merluu menegur 8urod yung lenguh bermulus-mulusun
dlrumuhnyu. 8urod pun lungsung menebung bulung plsung yung pullng besur dl
belukung rumuhnyu llu kemudlun membuul obor unluk membukur kuyu pohon
husll lebungunnyu dl ludung. Lugl 8urod berkulu hey obor |lku kuu bersuhubul
dengun ku muku bukurluh kesemuuunnyu lnl lunpu lerslsu`. Sekellku sumpuh dl
ludung burod berslh. hlnggu lunuhnyu pun lkul hungus lerbukur. Aklbulnyu
llduku ud yung blsu lumbuh dllunuh ludungu mlllk 8urod lersebul.
Semen|uk llu burod sudur ukun kemumpuun yung lu mlllkl. lu segeru
merubuh keblusuunnyu yung pemulus men|udl orung yung glul beker|u unluk
menghldupl keluurgunyu. Dun ukhlrnyu yung lerbulkluh menghumplrl keluurgu
8urod.



4I 4I
$.- , t. ,. . V.-tc J-,e /

Adupun leks durl Syulr Nusehul Kepudu Anuk* uduluh sebugul berlkul:
--/ c. te o--,--..
J-,e /e ~.e o-.c-..
_./ o-- /-,e e.-..
,..tc /-o,./ te o--..

.t. /e ~.e --~,.
_./ /e ~---,/ -,.
c. o-c.t t-e/tt e..t,.
$--c -,. ,e o-/--,.

,---,/ .o---~- ,tt ~t..
.t.- e oc. ,tt .t..
_--.t/ tc. t-e/tt ./tt..
$-,--c. .- e. et~ -t..

_./ /e ~-,e. o-.-.
7.c.- e /c ,tt /.-.
_tt .-,--c. -- ..-.
(/tt -- ~--.t ..-.

7.c.- ~.. /e c.c.-/.


42 42
J--. t-~o.c /e t/./.
c. .o- /e c-c,/.
J-~t. -- /e j./.-/.

J-../ -- /e -..
$., tc. , t-..
,..-tt /e et~ ---..
$-oo /-t/. o.,/ o-.c-..

V.-tc te /e j./.-/.
J-t.-. ..c /e ,/.
C- o--/t /e t~,.-/.
C- ,tc /e ,.t/.

$-c-tt -- o-.- j./.- /-..
7.e/ ~-./.c ,-,- .-..
7.c.- e /c t-.o.-..
J-t/. .-,--c. ,. ,-~o.-..

7./t e t/. c.e/ /-t.t..
J--/c /.- /-t.- .-tt..
7.e/ ~-~./.-/ -- -~,. ~t..
(-.tt -- t.t.- e t.t..



43 43
c.tt -- /t /.-.
,-/ e.-. ,e. .---.
7/o.- c.e/ ~-~o.t --.
- ~... .-tt. o--,--.

/e ,.t/ /-t/./ ...
$-oo /-o-. 7.t t~..
_. e.o /- . ....
7.e t/. ..c. e-..

$-c-t /.- /t e ot..
$ctt -,-t t-e/ o--,..
$-/ e ec /.- ,--./..
$-,--c. t-.~. ~--,- -...

J- . /- ~-. t- e -~,.t.
, c--/- to..tt --o-t.
, o--,.~, tc. e.,-t.,.t.
.tt ,--o.c .c ---o-t.

Jc.c ,. ~--. ,..
J-,e -, .c. ~..
7-c,. e- o.e. e ot..
$., ---. -~. c-~..


44 44

,o.t ,--.ct t-~t e t-~o.c.
$-~. -- ../ ~-./.c.
$--c e- ~t. e c/.c.
,, /-t-e/ c.e/ c--./.c.

_./ ~~--.ct e- -~-c..
.c~ot e- ,--/c ~-.c..
C- ~---.~ ./.c tc..
(-/t. ec j./.- t-e/ ~c..

.tt .-tc te c..
J-,e /e ~.e o..
Vj.. ,tc /e t.
$., /.c , c--c.

o..tt .-tc to..tt /t~.
te ~-~o--. co./ e .t~.
J-,e C- ,..t. e .t~.
,~ e o-/--, e. et~.

;, t. ,./



45 45
E Pulsl
Kuryu Iun Sunchln 8uduyuvun 8ungku 8elllung (8ubel) :

,c e-tc Jt~-. . -~o/ o.-. e ....- . o...
~--.,-./ e. c-t./ ~.- ... 1--../. . /-c.. .
7,-- --.. e. ot (c-- J--.. e. te,
J,-- _.-. $-o--.

. c-t -t. .- $-o.-./. t-. .- (--.c/. e -.~
.- J---. .--c -~.-.t .- . o---t/ ~--. et~ o.-.
~-- ,--t. ,- /.. /,t ., (-te. /.t-/ $-//.
ot/ ,--t. c-c- $./ ~-..., /- .c J-c J-
c-,. /--, 1--../.

~-e J. .. ,-t~e c~ ~c. c-/--c. e -te
,. c--t./ ,-t. 7-/. /.t e.o- j.. /.e-c e /t t../
~-~o..t -,.

7-c- ~-t. (-t.c- c// -c- ~-.c. o--,,- t-.
7-/. /.t c--...- o--t.e. ,e (-te e t-e/ /-~ot.
~-o. . ~-c , (-t.c- e- otc-c-.

7/ ~.e.- o---.. ct. c/ t... /--.. e.o.c. / ~-t. ,
e.cc. / e.c.. ~...t ec. ,-- .-e.t c--e.
c-. ~-e. te ~-...- /- t.t.- c.t/ 1--../ /-c.
--o t.c ~-.c. e., ~/ (-o/ ~-.c. e.o./ ~-,e. /~,-


46 46
o-. c-~,c o--.-.. / .. .., c/ t... o.,e
,. ~-~- ,e. ~--t- c./- o./ t .c./ o-t--. ,.
~-~o e- ce o--../.- - /~,- -./. e ~.t.-.

J~,- ,. ~-,-t~ /-c. 7,-- Je ~. ---.
7,-- ----. -,c. J. .. te -,. ~--t/
,--. o.,. c.~t -t-t (-te. c,. J/ ,..- e.~e.~
~-.,.//.

-,c. .--- e-~-/-c e. e-~. /-~,. -/c. . .../
(-te ~-t. c.~t e. ct - .-/-tt e ~-.,.e .-c-
,.~tt. 7-c,. (-te c-c, ~-t.c.. (-te o--/./.t
e. o-c- - / ,-cc- 7,-- J-e~. te ,. o--. e.
7,-- ----. . c,. e. 7,. Je. 7,. o...
~-,e. oc.. 7.~t c.~,t. t.c o.t. ~.- --.t. e t.
t. . /-t-// c--. e. t~o. ,../,../ ,e c--o-~
e. --../ /--.t.

E Pulsl Se|uruh
Kuryu Iun Sunchln 8uduyuvun 8ungku 8elllung (8ubel) :
~~,-~, ~~.~~ r,-
,c e-tc Jt~-. . -~o/ o.-. e ....- . o...
~--.,-./ e. c-t./ ~.- ... 1--../. . /-c.. .
7,-- --.. e. ot (c-- J--.. e. te,
J,-- _.-. $-o--.


47 47
. c-t -t. .- $-o.-./. t-. .- (--.c/. e
-.~ .- J---. .--c -~.-.t .- . o---t/ ~--.
et~ o.-. ~-- ,--t. ,- /.. /,t ., (-te. /.t-/
$-//. ot/ ,--t. c-c- $./ ~-..., /- .c J-c
J- c-,. /--, 1--../.

~-e J. .. ,-t~e c~ ~c. c-/--c. e
-te ,. c--t./ ,-t. 7-/. /.t e.o- j.. /.e-c e /t
t../ ~-~o..t -,.

7-c- ~-t. (-t.c- c// -c- ~-.c. o--,,- t-.
7-/. /.t c--...- o--t.e. ,e (-te e t-e/ /-~ot.
~-o. . ~-c , (-t.c- e- otc-c-.

7/ ~.e.- o---.. ct. c/ t... /--.. e.o.c. / ~-t.
, e.cc. / e.c.. ~...t ec. ,-- .-e.t
c--e. c-. ~-e. te ~-...- /- t.t.- c.t/
1--../ /-c. --o t.c ~-.c. e., ~/ (-o/ ~-.c. e.o./
~-,e. /~,- o-. c-~,c o--.-.. / .. .., c/ t...
o.,e ,. ~-~- ,e. ~--t- c./- o./ t
.c./ o-t--. ,. ~-~o e- ce o--../.- - /~,- -./.
e ~.t.-.

J~,- ,. ~-,-t~ /-c. 7,-- Je ~.
---. 7,-- ----. -,c. J. .. te -,.


48 48
~--t/ ,--. o.,. c.~t -t-t (-te. c,. J/ ,..- e.~e.~
~-.,.//.

-,c. .--- e-~-/-c e. e-~. /-~,. -/c. .
.../ (-te ~-t. c.~t e. ct - .-/-tt e ~-.,.e
.-c- ,.~tt. 7-c,. (-te c-c, ~-t.c.. (-te
o--/./.t e. o-c- - / ,-cc- 7,-- J-e~. te ,.
o--. e. 7,-- ----. . c,. e. 7,. Je.
7,. o... ~-,e. oc.. 7.~t c.~,t. t.c o.t. ~.-
--.t. e t.t. . /-t-// c--. e. t~o. ,../,../
,e c--o-~ e. --../ /--.t. J-e-/ -- ....



49 49
SNI MOSI
E Alul muslk
Sullng

Rebunu
Merupukun gendung bundur dun plplh. Pudu suluh sulu sls yung dllepuk
berlupls kulll kublng dun dlblngkul dengun kuyu bubul.

Muslk Dumbus Llnlk Meluyu
Alul muslc Dumbus suduh sungul merkuyul dl 8ungku 8elllung. 8unyuk
ucuru keglulun yung mellbulkun ulul muslk lnl. 8uhkun dulum
perkembungunnyu. klnl leluh bunyuk yung mendlrlkun sunggur senl Dumbus dl
8ungku 8elllung. Sehlnggu kuum mudu pun lerlurlk unluk mempelu|urlnyu.

Keberuduun muslk dumbus
yung dulunyu hunyu
lerpellhuru oleh
musyurukul yung suduh
berumur (luu) klnl mulul
mendupul lempul.
Muslc Dumbus mempunyul clrrl khus
yung berbedu dengun ulul uslk lrudlslonul lulnnyu. Sellup


50 50
denllngun duvulnyu dupul mengungkupkun ber|ulu rusu dl|lvu. Muslk Dumbus
serlng dlgunukun unluk menglrlrngl lugu dun lurlun Meluyu (Dlncuk). Serlu
serlng dlllbulkun dulum berbugul keglulun udul lulnnyu

E Lugu-lugu dueruh
Mluk 8ungku menungls (dlserlukun dl CD)
Llrlk:
Cool.. Cmbuk bergulung
Kemudl lu|u luyur lerkembung
Ke selul 8ungku
Kuml nelyun. kuml neluyun
Mencurl lken ke sungul selun

Men ubung nek gl
Men gl ke |uve menunlul llmu
1ungunluh lupu
Abung kek |un|l dl bulurusu
Adek luh luu men..
Suksl menumblng kek punlul Mulrus
Duk pucuk dl plgep
Abung luh |uuh dlrunluu urung

Cmbuk bergulung nylur melumbul
Peruhu lu|u menlnggulkun punlul
Mluk 8ungku menugls dlllnggulkun pegl
Mullk suhung keluk
Abung pulung ke 8ungku

2x


5I 5I
SNI TARI
Turlun 8ungku 8urul

Turl Cumpuk
8erburu rusu rebuh dl|erul. kenu dlburu puluh kuklnyu. berguru mudu muduh
dldupul. semogu llmu luk suluh gunu....

Turl cumpuk menggumburkun kecerluun puru mudu mudl Kepuluuun
8ungku 8elllung. 8lusunyu lurl cumpuk dllumpllkun seleluh ucuru punen pudl
uluu seleluh pulung durl kebun. Turlun lnl sullng berbulus punlun yung
dldendungkun oleh penurl lukl-lukl (penunduk) dun perempuun (nduk cumpuk)
dengun lunlunun lrumu yung khus. Dengun lrlngun lubuhun gendung. blolu dun
gong yung dllubuh securu berulurun. Penurl melengguk lenggok gemulul sumbll
menglbus-nglbuskun supulungun. dun bugl yung menonlon dupul memberlkun
suverun sekehenduknyu.


52 52
Turlun yung berkembung se|uk musu pendudukun porlugls lnl seluln
sebugul hlburun |ugu dllumpllkun kellku penyumbulun lumu ugung dun ucuru
pernlkuhun. (dlserlukun dl CD)

Turlun Menyumbul Tumu Agung

Turl Tunggul
Turl Zupln (dlserlukun dl CD)
Rudul
Turl 8uhleru 8erllung Tu|uh
Sekupur Slrlh


53 53
Turl Klsun (dlserlukun dl CD)
Turl Telupul (dlserlukun dl CD)
Turlun puncuk Purun (dlserlukun dl CD)



54 54
!RMAINAN TRAISIONAL
E Cok-cok Kendong

Cok-cok kendong
Kendong belull-lull
Tecucok kun lubung ldong
...

Cok-cok Kendong
merupukun suluh sulu durl
permulnun lrudlslonul unuk
8ungku 8elllung.

Seluln cok-cok kendong. permulnun lrudlslonul dulum fllm llu unluru luln
E supu-supu rengl
E cuk mun cl pul kulul
E ulur nuge
Merupukun permulnun dengun beberupu unuk berburls pun|ung seperll
ulur. Suluh seorung ukun men|udl pemburu ulur dengun berdlrl dl depun ulur
sumbll berlurl dun berkellllng-kellllng mencurl kesempulun unluk menglncur
unuk yung berudu pudu burls lerbelukung. Sedungkun unuk yung berudu pudu
burls lerdepun hurus men|ugu ugur burlsun lerbelukung llduk lerlungkup oleh
pemburu. 1lku lerlungkup muku unggolu ulur pun|ung ukun berkurung. dun
begllu selerusnyu.
E bolu cebok sumpul ku` lng klng
E Cungslng
Permulnun melempur kuyu yung leluh dlbeluk men|udl gungslng. Kepulu
gungslng dllkulkun dengun lull yung bergulung lulu dllempurkun hlnggu lerlepus
durl lull dun berpulur selumu mungkln (dlserlukun dl CD)



55 55
ISATA
Pesonu Vlsulu 8ungku
8ungku duhulunyu merupukun buglun durl Provlnsl Sumuleru Selulun
(dueruh Tlngkul Duu 8ungku). uklbul durl kebl|ukun olonoml dueruh membuul
8ungku men|udl Provlnsl 8ungku 8elllung.
8ungku lerkenul ukun pesonu vlsulunyu yung eksolls dun mukununnyu
yung khus seperll murlubuk 8ungku. 8eberpu punorumu vlsulu yung udu seperll;

Punlul Hukok (Purul Tengglrl)
Punlul dengun pemundungun yung lnduh lnl hunyu ber|uruk sekllur 45
menll durl kolu Pungkul Plnung. Lokuslnyu Dekul dengun kolu Sungulllul.
Slruklur punlulnyu dupul dlkulukun lungku dun punlul lnl llduk begllu dulum.
ombuknyu pun lembul dlbun|lrl dengun kurung-kurung yung lnduh sehlnggu
sungul cocok |lku dlpukul unluk berenung dun bermuln ulr.

Phuk Kuk Llung


56 56
Merupukun lempul perlsllruhulun bugl pengun|ung yung dulung ke dueruh
8ellnyu. 8ungunun lnl dlpenguruhl coruk bungunun Clnu yung dlbungun dlulus
kolong llmuh dengun luus 2 Hu. Andu ukun merusukun berudu dl kuvusun
Tulvun nlku berudu dl lempul lnl. Pengun|ung |ugu dupul menyukslkun
perlun|ukun lkun ulr luvur yung muncul kepermukuun ulrnyu. numun lkun
lersebul llduk boleh dlpunclng upulugl dlmukun.

Cunung Menumblng
8erudu pudu kellngglun 800 m durl permukuun luul. dun ber|uruk 30 m
durl kolu Menlok. Dlslnl bunyuk lerdupul fusllllus penglnupun yung memudul.
Dlslnl |uguluh preslden RI yung perlumu. Soekurno pudu musu kemerdekuun
pernuh mendluml suluh sulu kumur penglnupunnyu. kurenu dlslnlluh lempul
pembuungun / penguslngun Proklumulor RI dun lempul mereku mengudukun
perlemuun-perlemuun menyusun slrulegl kemerdekuun.


57 57
Desu Vlsulu Neluyun Kuruu
Terleluk 50 km durl kolu Sungulllul ke uruh selulun. Perkumpungun
neluyun dengun keglulun sehurl-hurlnyu sebugul pencurl lkun lrudlslonul dl luul
dengun kesederhunuun perkumpungunnyu. Pengun|ung dupul melukukun
keglulun berperuhu menelusurl sungul.

Hulun Vlsulu Sungulllul
Terleluk dl |unlung kolu Sungulllul dun lepulnyu dl hudupun Mes|ld Agung
Sungulllul. lempul lnl serlng dludukun lempul berkemuh bugl unuk-unuk
mudu/pelu|ur dun prumuku dun lempul lnl |ugu bulk unluk lsllruhul sekedur
menlkmull pepohonun yung lebul dun llnggl.

Kolum Pemunclngun
Cocok unluk lepul berlslllruhul keluurgu dengun sumbll menlkmull semlllr
ungln yung berhembus dlbuvuh pepohonun keluu. Pengun|ung |ugu dupul
memunclng lkun ulr luvur dlsunu.

Alr Punus Pemull
merupukun usel vlsulu unggulun kolu Sungulllul yung lerleluk dl
kecumulun pembunlu Pemull 20 km durl Sungulllul. Alr Punus Pemull berusul
durl lunuh ukllf dun cocok unluk kesehulun dun menghllungkun pegul-pegul
dengun curu berendum dl kolum yung leluh dlsedlukun.

8ulu 8ulul
Merupukun bulu besur yung menurul cerllu. bulu lersebul merupukun
kulukun seourng lbu lerhudup unuk yung durhuku kurenu llduk mengukul lbunyu
sendlrl. Asul muusul bulu besur lnl klsuhnyu humper mlrlp dengun klsuh Mulln
Kundung. 8ulu besur lnl lerleluk dl Menlok.



58 58
Cb|ek vlsulu
Punlul Tun|ung Pesonu Kubupulen 8ungku



59 59



60 60



6I 6I



62 62
Pesonu Teluk Uber dun Rumbuk
Punlul yung serlng dlkun|ungl oleh puru vlsuluvun ke 8ungku uduluh
Punlul Teluk
Uber. Punlul
dengun luus
25 Hu lnl
ber|uruk
sekllur I7
km durl kolu
Sungulllul.
8enluknyu
seperll leluk
yung
dlbulusl oleh
gugusun bulu-buluun dl sebeluh kunun dun klrl. 8ebuluun lnl mengupll leblh
kurung 300 m puslr pullh yung empuk dengun rluk gelombung yung lembul.
Punlul lnl sungul khus kurenu benluknyu yung lebur dun men|orok ke
durulun. Uber dulum buhusu 8ungku berurll ke|ur. Inl menggumburkun keuduun
gelombungnyu yung sullng berke|urun kellku musuk ke dulum leluk. Puslr punlul
pullh dun lundul memun|ung hlnggu ke slsl dengun bulusun bebuluun du n
pepohonun hl|uu. luusnyu sekllur llmu sumpul I0 meler. Pepohonun nylur dl
lempul lnl llngglnyu mencupul belusun meler. Holel |ugu leluh lersedlu dlslnl.
yung dlbungun dl durulun llnggl sehonggu pengun|ung dpul menlkmull
pemundungun punorumu luul durl lempul penglnupun.



63 63
Punlul Penyusuk. Surgu dl Uluru Puluu 8ungku



64 64



65 65



66 66
VISATA SL1ARAH

Mukum H. Hulumu Rusyld (1ebus)

Merupukun mukum kerumul penyebur ugumu Islum dl 8ungku. lerleluk dl
desu 8ukll Kecumulun 1ebus dengun |uruk 40-35 km durl pusul kolu. 8unyuk
pezluruh yung dulung durl seluruh pen|uru kolu. berugum lu|uun mereku dulung
ke lempul lnl. Adu yung berdou kepudu Alluh unluk dlmuruhkun rezekl.
kesehulun sumpul |odoh. 1lku melukukun per|ulunun durl menlok dupul
dllempuh sekllur 2 |um dengun menggunukun mobll. Kondlsl |ulununnyu pun
cukup bugus.



67 67
Mus|ld 1umlk Dun Kelenleng Kung Fuk Mln (Munlok)

Penlnggulun Se|uruh Pergum



68 68
8endu berse|uruh lnl dlslmpun dlsuluh sulu rumuh penduduk Desu Prugum
kecumulun Alrgegus Kubupulen 8ungku. yung merupukun |uru ruvul bendu
berse|uruh. 1lku ber|elun durl desu Toboull lokusl lnl dupul dllempuh sekllur 30
menll.

Mukum Kurung Pun|ung

Merupukun mukum seorung pe|uung 8ungku pudu musu pen|u|uhun
1epung. Mukun lnl ukurunnyu ukun membesur |lku bulun purnumu llbu dun |lku
bulun purnumu leluh hllung muku ukurunnyu ukun kembull seperll semulu.
Mukum lnl lerleluk dl Desu 8ungku Kolu Kecumulun Slmpung Rlmbu Kubupulen
8ungku Selulun. ber|uruk sekllur I4I km durl Kolu Toboull.

Kumpung Cedong
Merupukun perkumpungun elnls Clnu yung lerleluk dl Kulo Pun|l.
Kecumulun 8ellnyu. Kubupulen 8ungku. kurung leblh 54 km durl Kolu
Sungulllul. Seluln llu lerdupul pulu dl Kumpung Cedong. Desu lumul. Kecumulun
Rluu Slllp. kurung leblh 5I km durl Kolu Sungulllul uluu kurung leblh I4 km durl


69 69
Kolu 8ellnyu. Kehldupun perkumpungun lnl dlslbukkun dengun keglulun dugung
dun membuul mukunun (kerupuk. gelus. kemplung) yung merupukun mukunun
khus 8ungku.

Mukum Depull 8uhrln
Mukum seorung puhluvun 8ungku lnl berudu dl desu Klmuk. Kecumulun
Meruvung. sekllur 30 km durl Kolu Sungulllul. Kuburun lnl luk lerplsuhkun durl
Upucuru Adul Mundl 8ellmuu yung leluknyu berudu dl buvuh pohon durlun
besur.

8enleng Toboull

8enleng lnl lerleluk dl Keluruhun Tun|ung Kelupung Kecumulun Toboull
Kubupulen 8ungku Selulun. lokuslnyu dupul dllempuh sekllur I0 menll
per|ulunun durl pusul Kolu Toboull.



70 70
8enleng Penuluk

8enleng Penuluk lnl lerleluk dl Desu Penuluk Kecumulun Lepur Pongok
Kubupulen 8ungku Selulun. ber|uruk sekllur 2 km durl Desu Penuluk dun unluk
mencupul lokusl benleng lnl dupul dllempuh sekllur 25 menll.

Museum Pemdu 8elllung
Museum yung pudu uvlnyu bernumu Museum Ceologl lnl lerleluk dl
dulum Kolu Tun|ungpundun luk |uuh durl Punlul Tun|ung Pendum. Dlbungun
ulus prukursu DR. Csberger
seorung uhll Ceologl
berkebungsuun 8elglu
luhun I963 pudu suul
belluu muslh berlugus dl
unll Penumbungun Tlmuh
8elllung.
Dlslnl kllu blsu


7I 7I
mellhul se|uruh penumbungun llmuh lengkup dengun repllkunyu.

Mukum Syech Suld 1umulludln Al Afuny (Kerumul Toboull)

Merupukun mukum penyebur ugumu Islum yung |ugu sebugul pungllmu
pudu musu pen|u|uhun 8elundu. Lokusl lnl dupul dllempuh sekllur 30 menll
per|ulunun durl kolu Toboull.



72 72
VISATA RLLICIUS
Kuburun Clnu Senlosu

Merupukun kuburun clnu senlosu dengun luus kompleknyu sekllur 27 Hu.
Lokuslnyu lerleluk dl |ulun Soekurno Hullu pungkul Plnung yung dldlrlkun pudu
I935 oleh empul orung yullu Yup Fo Sun luhun I972. Chln A Heuv luhun
I050. Yup Ten Thlum luhun I944 dun Llm Sul Clun.
Mukum keluurgu 8oen Pll Llem yung dlpugur pudu luhun ke-4 seleluh
pemerlnluhun Sun Yul Sen (sekllur I9I5) merupukun mukun lerluu dlslnl.
8enluk dun urslleklur durl bungunun lnl unlk dengun coruk lullsun uksuru yung
sungul lnduh menghluslnyu. Inl dupul menun|ukkun slulus soslul durl orung yung
dlmukumkun dlsunu. 8uhkun udu mukum yung dlbungun dengun bulu grunll
sehurgu 500 |ulu rupluh. Seluln llu durl II.478 mukum lerdupul I (sulu) mukum
yung berugumu Islum yullu mukum Ny. T|urluly blnll Kusumuvld|uyu berungku
luhun I994.



73 73
Cheng 8eng
Cheng 8eng. merupukun lrudlsl musyurukul Tlonghou unluk
bersembuhyung dl mukum keluurgunyu dl lokusl kuburun senlosu yung
dlluksunukun
sellup luhunnyu sesuul penunggulun kulender
Imlek. Puncuk peluksunuun Ceng 8eng dlluksunukun pudu llup lunggul 5 Aprll.

Vlhuru Devl Kvun Yln
Tempul lerleluk dl Desu 1ellllk Kecumulun Sungulllul sekllur I5 km durl
Kolu Sungulllul. lokuslnyu berudu dlkukl bukll dun lerdupul ullrun ulr sungul
yung dupul menyembuhkun penyukll. dun berbugul permlnluun lulnnyu. Dlslnl
|ugu lersedlu kolum pemundlun dun vlhuru kecll unluk sembuhyung.



74 74

Kuledrul Sunlo Yosef



75 75
Kuledrul lerleluk dl |ulun Cere|u. yung lerdupul Culhedru (Tuhlu) lempul
Uskup memlmpln Lkurlsll (Mlsu Kudus) lnl lerkull pudu perkembungun dun
penyeburun ugumu khulollk dl 8nguku dun sekllurnyu pud I830 oleh lsen Cn
Ngle (Zen Aner). Perlsllvu penllng dl gere|u lnl uduluh pudu luhun I935 kellku
dlluhblskun sebugul lmum seorung Pulru 8ungku bernumu 1ohunnes 8oen Thlum
Klul sebugul Puslor Pro|o perlumu dl 8ungku dun perlumu dl Indoneslu.
Numunyu sekurung dlubudlkun men|udl numu bulul perlemuun Purokl yullu
8ulul Murlo 1hon 8oen.

Mes|ld Ruyu Tuulunu

Merupukun mus|ld lerbesur dl 8ungku 8elllung yung berudu dlperlenguhun
perkumpungun Tuulunu. Dlresmlkun pudu lunggul 20 Murel 2008 oleh Menlerl
Penduyugunuun Apurulur Neguru. 8upuk Tuuflk Lffendl. Mus|ld Ruyu Tuulunu
merupukun mus|ld berurslleklur modern dun lrudlslonul yung dllengkupl dengun
fusllllus cungglh seperll beduk eleklronlk. fusllllus lnlernel dun luln-luln. Seluln
sebugul lempul berlbuduh. mus|ld lnl dlhurupkun men|udl pusul sludy Islum dun
keglulun-keglulun lulnnyu yung bernuusu Islum.


76 76
MAANAN AS
Mukunun Khus Trudlslonul Kolu Pungkul Plnung

Sellup dueruh pusll memlllkl mukunun khus yung dupul me|udl unggulun dl
dueruh lersebul. sellup mukunun khus mempunyul nllul buduyunyu lersendlr
yung dupul mencermlnkun slsl kelrudlslonulun musyurukulnyu.
Proplnsl Kepuluuun 8ungku 8elllung yung domlnun lerdlrl durl vlluyuh
luulun. muku clrl khus ulumu mukunun musyurukulnyu berhubungun dengun
husll - husll luul uluu husll oluhun husll luul. 1enls mukunun lersebul yullu; uneku
mukunun husll luul yung dluvelkun seperll Cuml kerlng. Ikun kerlng. Cuclng luul
uluu Vuk - vuk kerlng. Udung kerlng. Slpul Cung -gung. Terlpung. Slrlp Hlu.
Ruslp. Keculok. Pekusem.
Kemudlun uneku mukunun husll oluhun husll luul seperll Kerelek.
Kempelung. Kerlcu. Kerupuk. Sumbel Llngkung. Terusl. Cluk - oluk. Lmpek -
empek. Lukso. 8ergo dun Punlluu. Dlsumplng mukunun khus berclrlkun husll luul
lerdupul pulu uneku |enls pegunun lrudlslonul seperll Murlubuk 8ungku uluu
Hok Lo Pun. Rlnluk sugu. Cundus. Kue Rungul. Kue Tulum. Kue 8ugls. Kue
1ongkong dun Dodol khus yung dlsebul Lempok Cempeduk uluu Durlun.
Kemudlun dlkenul pulu husll ulum berupu Mudu Puhll dun Mudu Munls usll durl
Lebuh hulun Puluu 8ungku dengun rusu dun khuslul lersendlrl. sungul bulk unluk
kesehulun.

Musukun khus lrudlslonul yung lerkenul uduluh Lempuh Kunlng. Lempuh lnl
merupukun mukunun yung khus dun men|udl mukunun ulumu dulum keluurgu
dun musyurukul. |ugu men|udl mukunun dulum upucuru udul dun keugumuun.
Dulum lrudlsl musyurukul Pungkulplnung yung dlsebul Seplnlu Sedulung. segulu
sesuulu dlker|ukun securu bersumu -sumu. blusunyu sebelum melukukun suulu
peker|uun uluu hu|ulun besur uluu seleluh beker|u bersumu. musukun Lempuh
Kunlng uduluh luuk puuk ulumu yung dlmusuk bersumu dun dlmukun bersumu -
sumu.


77 77
Dlsumplng llu dlsu|lkun |ugu Lempuh Durul uluu Lempuh 8umbu Tlgu
(Terusl uluu 8elucun. Cube Ruvll dun Curum sebugul bumbu) dl|udlkun sebugul
luuk puuk pelengkup. Durl bumbu yung dlgunukun dengun komposlsl llgu buhun
dl ulus menggumburkun buhvu musyurukul Pungkulplnung 8ungku 8elllung
uduluh musyurukul yung pruklls serlu llduk rumll. sungul menghurgul vuklu.
hemul dun ekonomls. Unluk mukunun pelengkup blusunyu pudu slung hurl dl
hldungkun Kue Cucuk unluk menghllungkun duhugu uluu huus sebugul mukunun
rlngun pendumplng kopl dun leh.

Musukun 8ungku 8elllung

Musukun 8ungku 8elllung beruneku rugum kurenu buhun-buhunnyu
berbedu unlur puluu serlu penguruh curu memusuk musyurukul provlnsl
Sumuleru Selulun. dlmunu duhulu 8ungku 8elllung muslh bergubung. Kulegorl
musukun 8ungku 8elllung dlbedukun ulus musukun khus Meluyu dun musukun
Tlonghou lerulumu musukun Hukku. Musukun Meluyu 8ungku 8elllung |urung
dllemukun dl luur 8ungku 8elllung. semenluru musukun Tlonghou bunyuk
dl|umpul dl puluu 1uvu lerulumu dl 1ubodelubek.

1enls-|enls
Lempuh uduluh musukun berkuuh yung blusunyu berbuhun dusur mukunun luul
uluu duglng supl yung dlbumbul rempuh-rempuh yung beruromu kuul. Dulum
buhusu 8elllung lempuh dlsebul gungun.
1enlsnyu:
Lempuh kunlng uduluh musukun lempuh yung lslnyu lerdlrl durl lkun kukup
meruh uluu lengglrl dengun kuuh yung berbumbu kunyll. cubul meruh.
buvung meruh. buvung pullh. lengkuus dun belucun. Lempuh lnl memlllkl
kuuh bervurnu kunlng dun blusunyu dlmusukkun polongun-polongun
nunus sehlnggu dlsebul |ugu lempuh nunus. Crung 8elllung menyebulnyu
gungun kelurup. Ikun kukup dupul pulu dlgunllkun dengun duglng supl.


78 78
Curu membuul Lempuh
Kunlng Mukunun khus
8ungku :

Ikun kukup dlslungl ( dl
berslhkun slslknyu dun
kemudlun dl polong
men|udl 3 buglun. slslhkun.
8umbu dl goreng dengun
mlnyuk goreng I sendok mukun sumpul keluur uromu dun musukkun ulr
sumpul mendldlh. musukkun nunus. lkun dun ulr usum. bumbu gurum dun
gulu. musukkun lkun sumpul bumbu meresup dun ungkul su|lkun selugl
hungul.
Lempuh Durul uluu Lempuh durel uduluh musukun lempuh yung berlslkun
buhun buhun seperll bulung keludl uluu lulus. suyur-suyurun dun kuuh yung
berbumbu rempuh-rempuh. Lempuh durel merupukun mukunun khus durl
Puluu 8ungku. 8uhun pembuulun mukunun lnl lerdlrl durl pucuk ldul. lulus
(dl 8ungku dlsebul keludl). belucun (lerusl). buvung meruh. gurum. dun
cube ruvll (cube kecll). Lempuh durel pullng lezul bllu dlmukun bersumu
nusl dun lkun usln.
Lempuh Kulul uduluh musukun yung lerbuul durl kulul/|umur khus 8ungku
yung blusunyu dlmusuk dengun sunlun.
Ruslp uduluh mukunun yung lerbuul durl buhun dusur lkun lerl yung
dlfermenluslkun dulum pol uluu gucl dengun gurum. kemudlun
dllumbuhkun gulu |uvu sebugul perusu. Ruslp uguk serupu dengun |eol
dulum kullner Koreu.
Keculo uluu culo uduluh udung rebon yung dlfermenluslkun. Dupul
dlkonsumsl lungsung dengun suyur-suyurun sebugul lulupun. Keculo
memlllkl rusu yung cukup usln. |ugu dllumbuhkun suul menggoreng lelur
kocok.
8elucun uluu lerusl uduluh bumbu musuk yung dlbuul durl lkun dun uluu
udung renlk (|embrel;gumberelll-ll) yung dlfermenluslkun. berbenluk


79 79
seperll puslu dun bervurnu hllum-coklul. kudung dllumbuh dengun buhun
pevurnu sehlnggu men|udl kemeruhun. Terusl memlllkl buu yung lu|um
dun blusunyu dlgunukun unluk membuul sumbul lerusl. lupl |ugu
dllemukun dulum berbugul resep lrudlslonul Indoneslu.
8ukml 8ungku dlsebul |ugu |u-mlen/yu-mlen/|u-mlun/sul-mlun bukml yung
berbuhun kuuh kuldu lulung dengun lsl suyurun. duglng uyum. duglng supl
dun mukunun luul.
Humchol uluu suyur usln uduluh suyur yung dluslnkun. blusunyu suyur
bokchol.
Sembellngkung uduluh ubon lkun uluu udung.
Songsul ; se|enls musukun berkuuh yg lerdlrl durl chol slm (culslm). duglng
bu. eng|un (buso lkun). seufood lulnnyu seperll udung dun cuml.
Tuhu Kok uluu levfu kok. luhu goreng yung berlsl udonun lkun dun
blusunyu dlmusuk kuuh bersumu duglng luln.
Chup chol (cup cul); cup cul bungku sedlkll berbedu dengun cup cul lulnnyu
kurenu kuuhnyu bervurnu meruh kurenu dlmusuk dengun suos lomul.
8ukvun ; bukvun dl slnl bukun bukvun |ugung seperll dueruh luln. lelupl
leblh berbenluk kepudu empek-empek rebus yung dlmusuk denguh kuuh
dun bumbu- bumbu khusus.
Thev Fu Sul ; lhev fu sul uduluh ulr luhu. lelupl llduk seperll dl dueruh
luln. lhev fu sul dl bungku leblh bunyuk dlnlkmull selugl hungul.
Fu Yung Hul ; llduk seperll dl dueruh luln. fu yung hul bungku dlbuul
dengun lelur bukun lepung. lslnyu bukun hunyu suyurun. lelupl blusunyu
udu duglng uluu seufood dlcumpur dengun kucung polong dun dlslrum
dengun kuuh yung lerbuul durl suos lomul.
Suucu uduluh se|enls bubl punggung khus 8ungku. dlpunggung dengun
leknlk khusus dun bumbu-bumbu khusus pulu.
Thevfu cuu se|enls luhu pong uluu luhu kerlng. yung dldulumnyu llduk
berlsl dun blusunyu lerdupul dlcocol dengun kuuh lhev clong.
Terlllp se|enls blnulung luul yung hldup menempel dl kurung. blusunyu
dlbuul men|udl sumbul lerlllp dun dlmukun dengun lulupun


80 80
Lokun se|enls kerung luul yung blusunyu dlmusuk dengun kuuh dlcumpur
serul.
Holsem se|enls cuclng luul yung besur dun blusunyu dlmusuk unluk
cumpurun sup.
Lng Phluu se|enls perul lkun luul yung dlkerlngkun dun blusunyu dl|udlkun
buhun cumpurun unluk sup.
8u|un pengunun rlngun yung lerbuul durl keludl/lulus yung dlgoreng dun
dlmukun dengun cocolun sumbel lhev clong uluu cumpurun sumbel
belucun.

8eberupu |enls musukun luln mendupul penguruh durl vlluyuh Sumuleru seperll
empek-empek. lekvun uluu bukvun. Numun berbedu durl khus Sumuleru
Selulun yung menggunukun buhun lkun sungul. empek-empek dl 8ungku
8elllung umumnyu lerbuul durl buhun lkun luul.

Suucu
Suucu urllnyu duglng bubl punggung. Kulll duglng renyuh dun gurlng.
duglng yung berbulul rempuh-rempuh memberlkun cllu rusu lersendlrl. Dl
8ungku 8elllung. Suucu hunyu
dlkonsumsl oleh kulungun Tlonghou
su|u. Suucu bukun merupukun
mukunun sehurl-hurl. kurenu
hurgunyu muhul dun berkoleslrol
llnggl. Suucu 8ungku 8elllung lnl
berbedu dengun suucu deruh
lulnnyu. suucu bubel mempunyul
clrrl khus lersendlrl yung lerleluk
pudu bumbu dun sumbulnyu.



8I 8I
Thev Fu Fu (Kembung Tuhu)
Dulum buhusu Indoneslu dlsebul
sebugul kembung luhu. Merupukun
mukunun orung Tlonghou Indoneslu. Seluln
bercllu rusu llnggl. Thev Fu Fu sehul serlu
enuk dlkonsumsl.

8erbuhun dusur kedelul lulu dloluh
men|udl luhu yung sungul lunuk lulu dlberl
slrup gulu uren kemudlun dlmusuk dengun
|uhe.

kemplung dun kerupuk bungku (snuck)
8ugl musyurukul 8ungku kemplung
dun kerupuk merupukun luuk-puuk sehurl-
hurl.
Pudu dusurnyu kemplung dun
kerupuk 8ungku
lersebul
dlbuul durl buhun yung sumu. Numun berbedu
dulum lukurun dun benluk. 8edunyu. durl segl
vurlusl kemplung leblh bunyuk. Kerupuk leblh
sedlkll. 8uhkun blsu dlkulukun sebenurnyu
Kerupuk uduluh vurlusl durl kemplung.

Terusl


82 82
Ikun merupukun buhun mukunun yung bunyuk dlkonsumsl musyurukul
seluln sebugul komodlll ekspor. Ikun cepul menguluml proses pembusukun
dlbundlngkun dengun buhun mukunun luln. 8uklerl dun perubuhun klmluvl
pudu lkun mull menyebubkun pembusukun. Mulu oluhun lkun sungul
lergunlung pudu mulu buhun menluhnyu.
Tundu lkun yung suduh busuk:
- mulu surum dun lenggelum;
- slslk surum dun muduh lepus;
- vurnu kulll surum dengun lendlr lebul;
- lnsung bervurnu kelubu dengun lendlr lebul;
- dlndlng perul lembek;
- vurnu keseluruhun surum dun berbuu busuk.

Tundu lkun yung muslh segur:
- duglng kenyul;
- mulu |ernlh menon|ol;
- slslk kuul dun mengkllul;
- slrlp kuul;
- vurnu keseluruhun lermusuk kulll cemerlung;
- lnsung bervurnu meruh;
- dlndlng perul kuul;
- buu lkun segur.

Adu bermucum-mucum penguvelun lkun. unluru luln dengun curu:
penggurumun. pengerlngun. pemlndungun. perusupun. peruglun. dun
pendlnglnun lkun. Terusl merupukun produk lkun selenguh busuh yung dlbuul
durl udung uluu lkun-lkun kecll yung dlcumpur dengun gurum. kemudlun
dlruglkun. Terusl dlgunukun sebugul buhun penyedup musukun seperll pudu
musukun suyurun.sumbul. ru|uk. dun sebugulnyu. Sebugul buhun mukunun
selenguh busuh yung berkudur gurum llnggl. lerusl dupul dlslmpun berbulun-
bulun.



83 83
8uhun Pembuulun Terusl
I) Ikun luul (lkun luvur) I0 kg
2) Curum dupur 3 kg

Alul Pembuulun Terusl
I) 8uk (long kuyu) lempul penggurumun
2) Plsuu
3) Tumpuh (nylru)
4) Pell Kuyu (kerun|ung bumbu)
Curu Pembuulun Terusl
I) Cucl lkun kecll-kecll uluu rebon sumpul berslh durl kolorun;
2) Musukkun ke dulum buskom penggurumun. lumbuhkun gurum dun
uduk sumpul rulu;
3) Tulup buk dun blurkun cumpurun lkun gurum selumu I-7 hurl
(peruglun I);
4) Selesul peruglun I. |emur rebon uluu lkun dl lerlk muluhurl sumpul
selenguh kerlng kemudlun lumbuk sumpul huncur (lumul). lulu |emur
lugl. Lukukun hul lersebul selumu 2-4 hurl (peruglun II). Kemudlun
celuk dun bungkus. Apubllu perlu |emur lugl buru dlbungkus.

Mukunun Khus 8ungku 8elllung lulnnyu dlunlurunyu uduluh:
O Celus/ krelek uduluh kerupuk lkun uluu udung yung dlbuul berbenluk
bulul uluu slllnder.
O Slpul Cung Cung / Slpul Cong Cong se|enls cemllun yung lerbuul durl
slpul yung dlgoreng kerls.
O Dodol/1ellnuk Dodol khus 8ungku berbedu dengun dodol dueruh luln.
vurnunyu leblh hllum dun leblh lengkel durl dueruh luln. Sedungkun
|ellnuk uduluh se|enls dodol lelupl sedlkll lerusu pedus dun hungul bllu
dlmukun.
O Kue Clluk Sulu Kue khus 8ungku yung sungul susuh dlbuul. bervurnu pullh.
rusunyu munls. dun blusunyu mempunyul celukun yung rumll. Kue lnl
lerbuul durl kucung kedelul.


84 84
O Kue 1ungkong kue dengun serul yung hulus dun lembul seperll pudlng
lerdlrl durl luplsun ulus bervurnu pullh. luplsun lenguh bervurnu hl|uu
(pundun). luplsun berlkulnyu gulu kubung (gulu uren) dun blusunyu dlceluk
dl dulum gelus uluu mungkuk kecll.

Rengglnun
Rengglnung merupukun se|enls kerupuk yung dlbuul durl nusl uluu nusl
kelun yung dlkerlngkun lulu dlgoreng punus (deep-fry). Aguk berbedu durl |enls
kerupuk luln. yung dlbuul durl udonun buhun yung dlhuluskun (seperll lepung
luploku uluu lumbukun bl|l melln|o). rengglnung llduk dlhuncurkun. sehlnggu
benluk bullrun nusl muslh lumpuk. Rengglnung dupul dlmusuk lunpu dlberl
bumbu muupun dlberl rusu usln uluu munls.

Rempeyek
Rempeyek uluu peyek uduluh se|enls mukunun pelengkup durl kelompok
gorengun. Securu umum. rempeyek uduluh gorengun lepung lerlgu yung
dlcumpur dengun ulr hlnggu membenluk udonun kenlul. dlberl bumbu
(lerulumu gurum dun buvung pullh). dun dlberl buhun penglsl yung khus.
blusunyu bl|l kucung lunuh uluu kedelul. Perun lepung dl slnl uduluh sebugul
penglkul. Penglsl dupul |ugu hevun berukurun serupu dengun kucung. seperll
lkun lerl. |lngklng. uluu luron. Suul lnl orung |ugu membuul rempeyek durl duun
buyum.
Sebugul mukunun pelengkup. fungsl rempeyek sumu dengun kerupuk.
Rempeyek muduh dllemukun dl|uul dl vurung mukun. pusur. uluupun dl pusur
svuluyun. Dl pedesuun blusunyu dlsu|lkun dulum ucuru pernlkuhun uluu
peluyulun.

Tempoyuk
Tempoyuk uduluh musukun yung berusul durl buuh durlun yung
dlfermenlusl. Tempoyuk merupukun mukunun yung blusunyu dlkonsumsl sebugul
luuk lemun nusl.
Se|uruh lempoyuk


85 85
Tempoyuk dlrlvuyulkun dulum Hlkuyul Abdulluh sebugul mukunun sehurl-hurl
penduduk Terenggunu. Kellku Abdulluh bln Abdulkudlr Munsyl berkun|ung ke
Terenggunu (sekllur luhun I836). lu mengulukun buhvu suluh sulu mukunun
kegemurun penduduk selempul uduluh
lempoyuk. 8erdusurkun se|uruh yung udu
dulum Hlkuyul Abdulluh. lempoyuk
merupukun mukunun khus durl
Muluyslu.

Curu pembuulun
Duglng durlun yung leluh musuk benur
lerleblh duhulu dlplsuhkun durl bl|lnyu.
Kemudlun dllelukkun dulum suulu
vuduh lulu berl gurum sedlkll dun
sedlkll cube ruvll ugur fermenlusl cepul
berproses. Slmpun udonun lersebul dulum lempul yung lerlulup rupul dun pudu
suhu kumur. 1lku dlmusukkun ke dulum kulkus ukun memperlumbul proses
fermenluslnyu.
Tempoyuk yung berumur 3-5 hurl cocok unluk dlbuul sumbul kurenu
suduh usum numun muslh udu rusu munlsnyu. Sumbul lempoyuk blusunyu
dlpudukun dengun lkun Terl. lkun mus. lkun mu|ulr uluupun lkun-lkun lulnnyu.

Murlubuk munls

Adonun kulllnyu lerbuul durl
cumpurun lepung lerlgu. sodu kue.


86 86
lelur uyum. sunlun. ulr. dun rugl yung dlpunggung dl ulus penggorengun besl
lebul khusus hlnggu udonun kue men|udl mulung dun bersurung. Sebugul penglsl
blusunyu dlberlkun luburun gulu bullr. coklul bullr. dengun bl|l vl|en dun
kucung lunuh yung dlcucuh. uluu purulun ke|u. yung dlslrum susu kenlul munls.
dun dlolesl menlegu dun murgurln yung cukup bunyuk.

Cleh-oleh khus 8ungku 8elllung
Lempok
Lempok merupukun mukunun usll Meluyu. dulum hul lnl khususnyu
Meluyu bungku. Avulnyu Meluyu 8ungku memukul leknlk penguvelun ulus
bunyuknyu husll cempeduk suul
punen. Kurenu upubllu
cempeduk yung bunyuk |lku
llduk dluvelkun ukun
membusuk dun lerbuung
percumu.
Melulul proses
penguvelun lersebul luhlrluh
Lempok Cempeduk yung
populer dl 8ungku 8elllung
(8ubel) hlnggu klnl.
Lempok Cempeduk lnl uduluh Cleh-oleh khus 8ungku 8elllung (8ubel)
yung lergunlung muslm. Muslm cempeduk umumnyu mulul durl kvurlul 4.
Lempuk Cempeduk yung memlllkl kuulllus lerllnggl. rusunyu munls menyengul.
hurum cempeduk. kulll luur lempok lunuk kerlng uguk kepullh-pullhun. buglun
dulumnyu lembul bervurnu kunlng.



87 87
IOATA NARASOMR

NAMA : NCPRIANSYAH

TTL : 8ANCKA 8LLITUNC. NCVLM8LR I990

ACAMA : ISLAM

1LNIS KLLAMIN : LAKI-LAKI

PLKLR1AAN : VIRASVASTA

STATUS : 8LLUM KAVIN

ALAMAT : 8ungku 8elllung

NC. HANDPHCNL : 08I398336I67

MCTTC : 8LLA1ARLAH KLPADA SIAPA SA1A



88 88
AETAR !OSTAA

hLLp//2bpblogspoLcom/_v4W0Zrq!L8/ScCMAWP
87l/AAAAAAAAAgC/8guLnAho!AA/s1600h/lMC_0826[pg
hLLp//budayalndoneslaorg/lacl/1arl_1lncak_Cambus_8angka_8ellLung
hLLp//ceLakbangkaposcom/selebnews/read/4432/Album+Lagu+uaerah+agar+Alam+8ered
arhLml
hLLp//ceLakbangkaposcom/selebnews/read/4432/Album+Lagu+uaerah+agar+Alam+8ered
arhLml
hLLp//ceLakbangkaposcom/Lbangka/read/23786hLml
hLLp//foLograferbangkabellLungblogspoLcom/2009/03/LarlanmenyambuLamu
agunghLml
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/8elacan
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/8erkas8alluanse_0704a[pg
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/8erkasvarlous8ecorderlluLes[pg
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/uepaLl_Amlr
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/lmlek
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/kawln_Masal
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/kepulauan_8angka_8ellLung
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/kerupuk
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/konglanhLLp//ceLakbangkaposcom/selebnews/read/4432/Albu
m+Lagu+uaerah+agar+Alam+8eredarhLml
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/Laksan
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/Lempah_uaraL
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/MarLabak_manls
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/Masakan_8angka_8ellLung
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/CLakoLak
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/anLal_aral_1engglrl
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/erang_keLupaL


89 89
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/ulau_8angka
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/8empeyek
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/8engglnang
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/Sullng
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/1ekwan
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/1empoyak
hLLp//ldwlklpedlaorg/wlkl/1erlLlp
hLLp//lnfolndoLopllsLcom/?ZLc3d18u8xhkbl!2?0d0aC8LMC1lv1Z1ZlCxa1p?umhhv3dL?vc
1bWlxCx8a8uAz1knadC8xeChhvu831unad2lP8nnCu109
hLLp//[soflanwordpresscom/2009/03/06/cerlLarakyaLbangkabellLung/
hLLp//mancung64wordpresscom/2008/06/02/Larlcampak/
hLLp//melayuonllnecom/lnd/news/read/1063/an[unganbangkabellLungdlLmll
hLLp//merlLowordpresscom/2007/08/17/puLerlmalamcerlLarakyaLbangka/
hLLp//merlLowordpresscom/2008/01/03/kebudayaandanadaLlsLladaLbangka/
hLLp//merlLowordpresscom/2008/06/21/asalmulapulaubangka/
hLLp//mybeauLlfullslandloverblogspoLcom/2009/11/adaLlsLladaLpulaubangka
bellLunghLml
hLLp//pdfdaLabasecom/download_flle_lphp?flle8796406desckab+bellLung+2006+pdf
hLLp//pondokbahasawordpresscom/2008/12/07/pelesLarlansasLradaerahdlbangka
bellLungsuaLuupayapemerLahananbudaya/
hLLp//wlsaLalndoneslalnfo/ld/caLbygeophp?aSClLL29?L1M3unavgeo
hLLp//wwwbegalorcom/new/arLlclephp?ld_arL43
hLLp//wwwdukonbesarcom/2008/06/muslkdambuseLnlkmelayuhLml
hLLp//wwwdukonbesarcom/2008/11/se[arahslngkaLpulaubangkahLml
hLLp//wwwfreewebscom/humas_bangkabellLung/adaLhLm
hLLp//wwwhoLfrogcold/Companles/buk[am/makanankhas8angka8ellLungSaucu9310
hLLp//wwwhoLfrogcold/Companles/buk[am/makanankhas8angka8ellLungSaucu9310
hLLp//wwwhoLfrogcold/Companles/buk[am/makanankhas8angka8ellLung1hewlula
kembang1ahu8671


90 90
hLLp//wwwhoLfrogcold/Companles/buk[am/Makanankhasbangkakemplangdan
kerupukbangkasnack7480
hLLp//wwwhoLfrogcold/Companles/buk[am/Cleholehkhas8angka8ellLungLempok8949
hLLp//wwwlndoslarcom/ragam/39164/mengarunglbahLerabarualaadaLbellLung
hLLp//wwwmuslcmallaslacom/malaysla/lnsLrumenLs/rebanahLml
hLLp//wwwrrlcold/lndexphp?opLloncom_conLenLvlewarLlcleld428gaslngcaLld13
olahragalLemld210
hLLp//wwwubbacld/feaLurelengkapphp?[udulCerlLa208akyaL208angka20
20Sl20enyumplLnomoruruL_berlLa116
hLLp//wwwubbacld/feaLurelengkapphp?[udulMengkrlLlsl208umah20AdaL208angka
208ellLung20288A8LL2920ul201MllnomoruruL_berlLa182
hLLp//wwwubbacld/feaLurelengkapphp?[udulMengungkap208umah20AdaL20Masy
arakaL208ellLung20288ellLong/8lllLon29nomoruruL_berlLa112
hLLp//wwwubbacld/feaLurelengkapphp?[udulernlkahan20ala208ellLungnomorur
uL_berlLa130
hLLp//wwwubbacld/feaLurelengkapphp?[udulesona201eluk20uber20dan208am
baknomoruruL_berlLa233
hLLp//wwwubbacld/lndexfoLophp?ld_foLoloLografl_anLal[udul_foLoanLal201an[
ung20esona20kabupaLen208angka
hLLp//wwwubbacld/lndexfoLophp?ld_foLoanLal_enyusuk_2009[udul_foLoanLal
20enyusuk20Surga20dl20uLara20ulau208angka
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udulAsal20usul20Legenda20ulau208ellLo
ng20(ulau208ellLung)nomoruruL_arLlkel283
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udulAsal20usul20Se[arah201radlsl20Mara
s201aon20dl20ulau208ellLong20(8ellLung)208abelnomoruruL_arLlkel3
23
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udulMakanan20khas208angkanomoruruL_
arLlkel13
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udulesona20WlsaLa208angkanomoruruL_
arLlkel31
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udululsl20Se[arah20karya20lan20Sanchl
n208udayawan208angka208ellLung20(8abel)20203CC3L1An!CLnC20
AnuAn2018333C/C3LnomoruruL_arLlkel324


9I 9I
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udulSasLra20Llsan20ualam20Senl20dan
208udaya20Melayu20klaslknomoruruL_arLlkel192
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udulSe[arah20Sllsllah20dan208lwayaL20
enulls20naskah20Arab20Melayu20Pa[l208aLln20SulalmannomoruruL_ar
Llkel331
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udulSyalr208a[a20All20Pa[l2020naseha
L20kepada20AnaknomoruruL_arLlkel272
hLLp//wwwubbacld/menulengkapphp?[udul1L8ASlnomoruruL_arLlkel33
hLLp//wwwvlslLbangkabellLungcom/[enls_ob[ek_wlsaLa/WlsaLa208ellglus
hLLp//wwwvlslLbangkabellLungcom/[enls_ob[ek_wlsaLa/WlsaLa208ellglus?q/node/209
hLLp//wwwvlslLbangkabellLungcom/[enls_ob[ek_wlsaLa/WlsaLa20Se[arah?q/node/328


92 92
hLLp//wwwvlslLbangkabellLungcom/makanankhasLradlslonal
hLLp//wwwvlslLbangkabellLungcom/slLuskoLakapur
hLLp//wwwvlslLbangkabellLungcom/LarlanbangkabaraL
hLLp//wwwyouLubecom/waLch?vm91C3vCMCCu

Mafia Bubble 27

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mafia Bubble 27

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

v|DH|A Ok1ORZA lonuory Is, 2OIO

1ugas Akhlr llmu Soslal 8udaya uasar | 8angka 8ellLung

You might also like