TCH PHN V I VECTOR Nguy n Thnh Tm - VT10 20/12/2011 Bi vi t nh ny thu n ty tri n khai k thu t tnh tch phn v i cc hm vector

(Vector-valued functions) trong khng gian Euclidean. Qua cc b c tnh, ng i c c th m t cch no nhn ra s c m nh c a vector. Tho t tin, vi c s d ng vector cho cc bi ton n gi n t ng ch ng nh "vc ao i chm ru i" nhng l i t o ra m t s th u hi u v ng ch c nh m p d ng vo cc thu t ton l n trn my tnh.

Phng php

Chng ta b t u v i m t bi n gi n, v gi i bi t p ny theo phng php vector. Tnh tch phn ng (Line Integral) c a A trn ng C n i li n 2 i m (0, 0, 0) v (1, 1, 1)bi t A = (3x2 + 6y)i 14yzj + 20xz 2 k 1. C1 x = t, y = t2 , z = t3 2. C2 cc ng n i t (0, 0, 0) n (1, 0, 0), v t (1, 1, 0) n (1, 1, 1) 3. C3 ng th ng n i (0, 0, 0) n (1, 1, 1) Tr c h t A dr =
C C

(3x2 + 6y)i 14yzj + 20xz 2 k [dxi + dyj + dzk] 3x2 + 6y dx 14yzdy + 20xz 2 dz
C

(1) (2)

1. Xem xt, thay C1 vo 2 bi t r ng, 2 i m (0, 0, 0) v (1, 1, 1) tng ng t = 0 v t = 1

1

A dr =
C t=0 1

(3t2 + 6t)dt 14(t2 )(t3 )d(t2 ) + 20(t)(t3 )2 d(t3 ) 9t2 dt 28t6 dt + 60t9 dt
t=0 1

= =
t=0

(9t2 28t6 + 60t9 )dt = 3t3 4t7 + 6t10

1 0

=5

2. Quan st th y r ng ng th ng n i (0, 0, 0) v i (1, 0, 0) th a cc c trng y = 0, z = 0, dy = 0, dz = 0 trong khi x ch y t 0 n 1. V y p n c a cu ph n ny nh sau 3x2 + 6y dx 14yzdy + 20xz 2 dz =
C C 1

3x2 + 6(0) dx 14(0)(0)(0) + 20x(0)2 (0) 3x2 dx = x3

x=0 1 0

=1

Phng php tng t c th p d ng cho o n ti p theo c a cu ny. 3. ng th ng n i li n 2 i m (0, 0, 0) v (1, 1, 1) c th bi u di n d i d ng tham s x = t, y = t, z = t v i t tng ng t t = 0 n t = 1. Thay vo 2 v ta c
1

3t2 + 6t dt 14t2 + 20t3 dt =

C t=0

(3t2 + 6t 14t2 + 20t3 )dt =

23 3

ng d ng
ng d ng "Quen thu c"

By gi ta p d ng phng php tnh ny vo m t s v i cc b n h c qua C L Thuy t.

1.1 Ch t i m C di chuy n trong tr ng l c F theo ng cong tham s x = t2 + 1, y = 2t2 , z = t3 t t = 1 n t = 2. Tnh cng m tr ng l c F s n sinh bi t r ng F = 3xyi 5zj + 10xk T ng cng sinh ra c tnh theo cng th c W = W =
C C

F dr

F dr =
C

(3xyi 5zj + 10xk) (dxi + dyj + dzk) 3xydx 5zdy + 10xdz

C t=2

= =

3(t2 + 1)(2t2 )d(t2 + 1) 5(t3 )d(2t2 ) + 10(t2 + 1)d(t3 )

t=1 2

=
1

(12t5 + 10t4 + 12t3 + 30t2 )dt = 303

n v c a Cng trong h SI l Joule.

1.2 Cc b n c th t lm m t v d tng t l: Tnh t ng cng sinh ra do tr ng l c F = 3xyi y 2 j khi ch t i m M di chuy n trn ng cong C t (0, 0) n (1, 2) trong m t ph ng Oxy v i C : y = 2x2 .
7 p s : W = 6 (J)

2 Tnh cng sinh ra b i tr ng l c F = (2x y + z)i + (x + y z)j + (3x 2y + 4z)k khi ch t i m M di chuy n trong ng trn C thu c m t ph ng Oxy v i tm I(0, 0) bn knh R = 3 Trong m t ph ng Oxy, lun c z = 0, dz = 0 nn ta lo i h n ph n t ny kh i tnh ton. Ta c

W =
C

F dr =
C

((2x y)i (x + y)j + (3x 2y)k) (dxi + dyj) (2x y)dx + (x + y)dy
C

Ta tm cch tham s ha ng trn C b ng vi c t x = 3cos(t), y = 3sin(t) v i t ch y t t = 0 n t = 2 Thay cc gi tr c tham s ha, v tnh c tch phn ng nh sau.
2

W =
t=0 2

[2(3cost) 3sint] [3sint] dt + [3cost + 3sint] [3cost] dt 9 (9 9sintcost)dt = 9t sin2 t 2

2 0

=
0

= 18 Lu r ng, bi ny, ta cho ch t i m M ch y ng c chi u kim ng h . N u ch t i m M ch y cng chi u kim ng h , p s trn s ph i i d u. 3. Ch ng minh r ng, khi tr ng l c F c c tnh F = v i l m t hm lin t c c cc o hm bn ph n lin t c trn mi n ang xt, th cng sinh ra b i tr ng l c F c l p so v i ng i. Lu r ng, trong k hi u gi i tch qu c t th = i+ j+ k x y z 3

v = Ta c
P2 P2

i+ j+ k x y z

W =
P1 P2

F dr =
P1

dr

=
P1 P2

i+ j+ k [dxi + dyj + dzk] x y z dx + dy + dz x y z d = (P2 ) (P1 ) = (x2 , y2 , z2 ) (x1 , y1 , z1 )

=
P1 P2

=
P1

Nh v y, gi tr cu i cng c a W ch ph thu c vo P1 v P2 m hon ton khng ph thu c vo ng i n i 2 i m ny. C n ph i nh r ng, k t qu ny ch ng khi cc o hm bn ph n t n t i trong mi n ang xt. H t ph n 1 Cc b n quan tm c th c thm Vector Calculus, Jerrold E. Marsden (Author), Anthony J. Tromba (Author), ISBN-13: 978-0716724322 | Publication Date: April 1996 | Edition: 4th Bi vi t ny thu c T p ch khoa h c c a l p VT10. M i v n lin quan xin lin h ban bin t p.