BLM 1

1- ISITMA TESSATI TASARIMI, TARTIMALAR VE PRATK NOTLAR

bilecei maksimum kapasite deil, optimum kapasite deeri verilmektedir. Bu nedenle Buderus kazanlarn kapasiteleri belirlenirken nerdiimiz baz kurallar aada numaralanarak aktarlmtr. 1. Buderus kazanlarn kapasitesi, radyatr ile stlan binalarda aadaki bant ile belirlenebilir: QK = 0.8 QN QN = hesaplanan s kaybdr. (Mevcut binada, bina radyatrle snyorsa, pratik olarak radyatrlerin toplam kapasitesidir.) 2. Konutlarda eer stma iin gerekli g (s kayb) 20 kW deerini ayor ise, boylerde kullanma scak suyunu stmak iin Buderus kazanda ilave bir g gz nne almaya gerek yoktur. 3. Istma dnda piirme tenceresi, yzme havuzu stmas, havalandrma santral gibi s ihtiyac olan yerler de stma kazanndan besleniyorsa, bunlarn hepsi alt alta toplanarak kazan kapasitesi belirlenmemelidir. Diversite (e zamanl alma faktr) gz nne alnmaldr. Bunun iin 24 saat boyunca sz konusu s ihtiyalar ve dier s kazanlar dalm bir ema zerine ilenir. Bu emada grlen en yksek s ihtiyac kazan kapasitesini belirlemede esas alnr. Yukarda anlatlanlarn altnda, gnmzde kazan kapasitesi belirlenmesinde baz kurallar kendiliinden ortaya kmaktadr. Bu kurallar zetle sralanrsa, - Kazan kapasitesi binann tam ihtiya duyduu kadar olmal, gereksiz yere emniyet kaygs ile byk kazan seilmemelidir. - zellikle tek kademeli brlr kullanlan kazanlarda, mmknse birden fazla sayda kazan kullanlmaldr. - ki kademeli brlrl kazan kullanlmas halinde 1. Kademe deki kazan kapasitesi scak su stma ihtiyacn karlyorsa, boyler iin ayrca bir kalorifer kazanna ihtiya duyulmayabilir. - Oransal kontroll veya ok kademeli brlrl kazanlar ile, dk scaklk kazanlar veya youmal tip kazanlar tercih edilmelidir. 1.1.2. Baca Scakl yi dizayn edilmi bir kalorifer kazannda baca scakl, su scaklnn 40-50 C zerine kmaz. Daha 11

1.1. ISITMA TESSATI TASARIMI 1.1.1. Kazan Seimi Istma amac ile kullanlan kalorifer kazanlarnn kapasitelerinin belirlenmesinde, sz konusu binann s kayb esas alnr. Is kayb hesaplar standartlatrlmtr. Bu standart hesap tarz Trkiyede TS 2164e Almanyada ise DIN 4701in 1983 basksna dayanmaktadr. DIN 4701 1995 ylnda tekrar revize edilmitir. Gnmz koullarnda gereinden daha byk kazan seilmesi sadece ilk yatrm maliyeti, yani satn alma bedelinin yksek olmas asndan deerlendirilemez. Dur-kalk biiminde (on-off) alan otomatik kontrollu kazanlarda, satn alma maliyetinden daha nemli olan, byk seilen kazanlarn yakt giderlerindeki arttr. Kazanlarn yakt tketimlerini etkileyen ana parametre kazan plakasnda yazan anma sl verimi deildir. Yakt tketimini esas etkileyen verim deeri, ksmi yklerdeki verim olup, Alman literatrnde buna kullanma verimi ad verilmektedir. Anma sl verimi kazann tam ykte srekli almas srasnda llen verim deeridir. Halbuki kazan durma konumunda iken s kaybetmeye devam eder. Ayrca devreye girerken ilave kayplar sz konusudur. Bu kayplar anma veriminde yoktur. Sadece ksmi ykte alma halinde ortaya kar ve kullanma verimi tarifi iinde yer alrlar. Ksmi yklerde alma halinde meydana gelen bu ilave kayplarn boyutlar kazan cinsine ve brlr cinsine baldr. En byk kayplar tek kademeli ve on-off kontrollu kazanlarda meydana gelir. ok kademeli kazanlarda ve modlasyonlu (oransal) brlrl kazanlarda bu kayplar daha azdr veya hi yoktur. Ayrca kazan cinsi ksmi yklerdeki verim dmesi asndan nemlidir. Dk scaklk kazanlarnda, kazandaki ortalama su scakl dk olduundan durma kayplar ve baca kayplar daha azdr. Bu adan en gelimi kazanlar youmal tip olanlardr. Dolays ile, modlasyonlu brlrl bir dk scaklk kazann ksmi yklerde altrmann, verim dm asndan hibir pratik sakncas yoktur. Buna karlk, tek kademeli on-off kontrollu bir kazan mmkn olduu kadar ksmi yklerde altrlmamaldr. Bu ynde alnabilecek nlemlerden biri de, tek byk kazan kullanmak yerine, iki veya daha fazla kk kazan kullanmaktr. Buderus kazanlarn plakalarnda, bu kazanlarn vere-

yksek baca scaklklar verim kaybna neden olur. Baca scaklndaki yaklak her 20 C scaklk art verimde %1 azalmaya neden olur. Bu bilinmekle birlikte uygulamada ok yksek baca gaz scaklna sahip kazanlara rastlanlabilmektedir. Bu nedenle kazan satn alrken deney sonularna dayanan baca scaklklar sorulmaldr. Kullanlan kazanlarda ise baca scaklklar stc yzeylerin kurum ve kire balamasyla zaman iinde artar. Bu nedenle brlr seimi ve brlr ayarlar son derece nemlidir. Ayrca kazann iyi iletilmesi, yumuatlm su kullanlmas, tesisattaki suyun sk boaltlmas, su kayplarnn nlenmesi bu adan dier nemli hususlardr. Tesisattaki suyun boaltlmas radyatr tamir veya deiimi nedeniyle yaplmaktadr. Bunun iin ; a- Radyatrlerde dn vanas kullanlmaldr. b- Tesisatta tortu ve hava ayrc kullanlmaldr. Tesisatn mr uzayaca iin tamir ve deiime gerek kalmaz. 1.1.3. Hava Fazlalk Katsays Yaktn tam yaklabilmesi amacyla daha fazla gnderilen hava dar tad enerji ile verim dmne neden olur. Bunun iin gereinden fazla hava kullanlmamaldr. Hava fazlalk katsaysnn yaklak her 0,1 art toplam verimde %1 mertebesinde dmeye neden olmaktadr. Baca gaz analizi ile brlrler en az her mevsim banda olmak zere ylda bir ayarlanmaldr. Byk kapasiteli flemeli kazanlarda ise bu ayarn mevsim boyunca 4-5 defa yaplmasn neririz. nk d scakla bal olarak hava ayarlar yl iinde deimektedir. Atmosferik tip kazanlarda ise, d hava scaklndaki deiim yanmay etkilemez 1.1.4. Yakt ve Yakc Cinsi Verimli bir alma iin yakt zelliklerine uygun bir yakc seilmelidir. Sv yakt halinde yaktn plverize edilmesi ve tam buharlamayla gaz yakt gibi yaklabilmesi arzu edilir. Motorin brlr olarak mavi alevli brlrler tavsiye edilir. yi bir brlr bir mevsimden ksa srede kendini amorti edebilir. flemeli gaz yakt brlrlerinde ise gaz trane hatt ap ok nemlidir. Ucuz olmas iin kk apl seilen flemeli brlrler arzalara ve kesintilere neden olur. Atmosferik brlrlerde ise dk NOx deerli n karml yakclar tercih edilmelidir. 1.1.5. Yksek Kaliteli Servis Doru proje ve doru uygulama yaplrsa, a. Daha sonraki yllarda yaplacak bakm-servis masraflar daha az olacaktr, 12

b. Cihazlar daha verimli alacaklardr, c. Enerji tketimleri daha az olacaktr, d. Daha uzun yllar kullanlabileceklerdir, e. Mteri memnuniyeti artacaktr. Sistemi seerken ve projelendirirken sistemi basitletirmek ve servisi kolaylatrmak hedef alnmaldr. Issan irket olarak bu hedef dorultusunda pazarlayaca cihaz seimini yapmaktadr. Cihazn kaliteli olmasna ve Trkiye artlarna uygun olmasna (dk voltaj, dk gaz basnc vb.) dikkat edilmekte ve cihazlar test edilerek karar verilmektedir. Ayn zamanda cihazn kullanld sistemlerin doru projelendirmesi ve doru uygulamas konusunda aba sarfedilmektedir. Doru cihaz, doru monte edilip doru altrldnda sorun karmamaktadr. kan ender sorunlar da geni ve hzl servis a ile hemen zlmektedir. 1.2. ISITMA TESSATI LE LGL PRATK NOTLAR 1.2.1. Istma Tesisat Tasarm, Proje ve Hesaplar 1- Kayt byklkleri A0 boyutuna gre tariflenir. A0 boyutundaki katn kenar uzunluklar 841 ve 1189 mm, alan 1 m2 olan bir dikdrtgendir. Dier kat byklkleri bunun alt ve st katlarndan oluur. Her kat iin kenar uzunluklar oran 1/ 2 olarak verilmitir. (DIN 476) Kat byklkleri Tablo 1.1de verilmitir. A dizisi i mektuplar, dergiler vb. B ve C dizileri baml kat byklkleri (zarflar, dosyalar vb.) iin geerlidir. Kitap byklkleri genellikle A ve B dizilerine gre dzenlenir. 2- Klasik hesaplarda gneten olan s kazanlarn dikkate almak zere kuzey ynnde %5 artrm, gney ynnde ise %5 indirim uygulanmaktadr. Bu artrm blge fark dnlmeden heryerde ayn deerde uygulanmaktadr. Halbuki rnein stanbulda kuzey ynnn zel bir anlam ve arl vardr. Gne etkisi kadar, stanbul iin hakim rzgar ynnn kuzey olmas, stanbul iin Kuzey ynndeki %5 artrmn uygulamada yetersiz kalmas sonucunu dourmaktadr. Bizim tavsiyemiz bu zam deerini %10 olarak almaktr. Ayn ekilde gney ynde gneten olan s kazanc blgeden blgeye deimektedir. Bu yndeki indirimin de sabit bir deer alnmas doru deildir. Yine stanbul iin bizim tavsiyemiz gney iin %10 indirimdir. Bu adan deerlendirildiinde stma sistemlerinde zonlama yaplmas byk nem tamaktadr.

A dizisi Byklk Sembol Ao A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 mm 841x1189 594x841 420x594 297x420 210x297 148x210 105x148 74x105 52x74 Kesilmemi yaprak, mm 880x1230 625x880 450x625 330x450 240x330 165x240 120x165

B dizisi Byklk Sembol Bo B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 mm 1000x1414 707x1000 500x707 353x500 250x353 176x250 125x176 88x125 62x88

C dizisi Byklk Sembol Co C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8 mm 917x1297 648x917 458x648 324x458 229x324 162x229 114x162 81x114 57x81

Tablo 1.1 / KAIT BYKLKLER

3- Klasik scak sulu stma sistemleri standart olarak 90/70 su scaklklarna gre dizayn edilmektedir. Trkiyedeki uygulama da bu yndedir. Ancak zaman iinde yakt maliyetlerindeki artlar ve enerji tasarrufu konusunun ulat nem derecesi stma sistemlerinde verimi n plana karmtr. Bu dorultuda daha dk scaklkta rnein 70/55 alan sistemler giderek yaygnlk kazanmaktadr. Bu sistemlerde dk su scaklna bal olarak verim yksek olduu gibi, konfor da daha yksektir. Bu sistemlerde scak su kazan Thermostream dk scaklk kazan veya youmal kazan olmaldr. Trkiyede kullanlan s kayb hesab DIN 4701 1959 basksna dayandndan, 90/70 C olarak tasarlanan sistemler, pratikte 70/55 C olarak almaktadr. 4- stanbul gibi byk ehirler ele alndnda, ehir iinde blgeden blgeye nemli scaklk farklar vardr. rnein Karaky ile Levent arasnda 2 derece farktan sz edilebilir. Btn stanbul iin tek bir d hesap scakl kullanmak bu adan doru deildir. Projecinin byk ehirlerde blgeler arasnda 2Cye kadar d scakl artrp eksiltebilme inisiyatifi olmaldr. Ayn ekilde uygulamaya bal olarak da farkl riskler alnabilmelidir. rnein ASHRAE standartlarnda farkl uygulamalar iin farkl risklere gre hesaplanm d scaklk deerleri kullanlabilme olana vardr. nerimiz, Levent, Boaz, B. ekmece gibi semtlerde daha dk d hesap scaklklar kullanlmasdr. te yandan bir i yeri, bir konut veya bir hastane ayn riski tamazlar. Bir konutta yln belirli gn ve saatlerinde tam snamama riski daha fazla alnabilir. nsanlar konutta bu konforsuzluk durumunu daha rahat karlayabilirler. Ancak bir hastane iin durum ayn deildir. Burada stmann eksik olmas kabul edilemez.

Ayn ekilde sistem elemanlarn seerken konutta %100 yedekleme gereksizdir. Ancak bir hastane uygulamasnda kesinlikle tam yedekleme dnlmelidir. 5- Kesintili iletme yaplan yerlerde, zellikle hafta sonu evlerinde yapnn sl kapasitesi mutlaka dikkate alnmaldr. Kesintiden sonra sistem altrldnda, stma sistemi sadece s kayplarn karlamakla kalmayacak, btn yapy rejim scaklna kadar stacaktr. Dolays ile sadece s kayplarn karlayacak ekilde boyutlandrlm bir stma sistemi ok uzun zamanda rejime ulaacak ve bu srede insanlar yecektir. Bu depolama faktrn gznne almak zere hafta sonu evlerinde kazan ve radyatrleri fazla koymak gerekir. Hafta sonu evlerinde radyatrler %20, kazan %25 daha byk seilebilir. 6- yerleri gibi yine kesintili alan, ancak kesinti periyodu gnlk olan yerlerde kazan ve radyatr kapasitelerini artrmak yerine baka bir yntem bulunmaktadr. Bu yntem elektroniin ve otomatik kontrolun gelimesi ile ortaya kmtr. Gnmz gelimi kontrol sistemlerinde, rnein Logamatik 4000 sistemde, yapnn dinamik davranlar belirlenmekte ve d scakla bal olarak stma sistemi yapnn kullanm saatinden belirli bir sre nce altrlmaktadr. Kontrol paneli pazar gn souyan binann pazartesi gnleri alma saatini, dier alma gnlerine gre daha erken balatabilmektedir. Bu sreyi bina yapsna gre, otomatik olarak kontrol edip karar verme yeteneine sahiptir. Akam da ayn ekilde artlara gre hesap yaplarak stma mesai saatinden belirli bir zaman nce durdurulmaktadr. Byle bir kontrolun kullanlaca stma sistemlerinde s yk hesaplanrken kesintili alma artrm yapmann gerei yoktur. 13

7- Dorama kalitesi arttka hava sznts azalmaktadr. Gnmzde dorama malzemeleri ve elemanlar giderek iyilemekte ve buna bal olarak ise enfiltrasyonla olan s kayplar azalmaktadr. Bu s tasarrufu bakmndan istenilen bir durumdur. Buna karlk sznt ile olan hava deiiminin azalmas i ortamlarda i hava kalitesi problemini ortaya karmaktadr. Dolays ile s tasarrufu amac ile hava szntlar azaltlrken i mekanlarn havasz kalmas tehlikesi de gzard edilmemelidir. Hal, boya, koltuk, dolap gibi eyalardan zararl gazlar kmaktadr. hava kalitesinin bozulmas sonucu baars, allerji gibi rahatszlklar olumakta ve grip gibi hastalklarn bulama riski artmaktadr. Bu amala s geri kazanmal cebri havalandrma sistemlerinin konutlarda kullanm giderek yaygnlk kazanmaktadr. 8- Oda scakl 20C deerinin zerinde 1C artrmak stanbul artlarnda yakt tketimini yaklak %10 mertebesinde artrmaktadr. oda scakl 20C alnrsa, stanbul iin ortalama k d scaklk deeri 10C olduuna gre, 1Clik bir art 1/10=%10 deerine kar gelmektedir. Ayrca oda scaklklarnn artrlmas oda havasnn daha fazla kurumasna ve grip gibi enfeksiyonlara yakalanma riskinin artmasna neden olur. 9- Scak hava ile stma yapldnda fleme scakl min. 26C olmaldr. Bir baka anlatla, fleme havas ile oda havas scaklklar arasnda en az 4-6C fark olmaldr. Aksi halde hava hareketlerine bal olarak insanlar zerinde me hissi yaratlmaktadr. flemenin yukardan yaplmas halinde de, yksek scaklkta hava flemek, snn yukarda toplanmasna neden olmaktadr. 10- Termostatik vana kullanm gnmz scak su tesisatlarnda ekonomik alma ve konforun en nemli elemanlarndan biridir. Yaplar tek zon olarak almak ve stma sistemlerini buna gre altrmak nemli bir konfor eksiklii yaratr. Is kazanc olan odalarda i scaklklar tasarlanan deerlerin zerine kacaktr. Bu hem konfor eksiklii, hem de yakt savurganl anlamna gelir. te yandan, s kaybnn fazla olduu odalarda ise insanlar yeceklerdir. Yaplarda farkl zonlar olumasna etki eden en nemli faktrler: a- Gne etkisi b- Rzgar etkisi c- Merdiven etkisi olarak saylabillir. 11- Sifon eklinde alan kalorifer tesisatlarnda (stten datma, stten toplama) beher borudaki ilave 14

1213-

14-

15-

16-

basn kayb 12,5 mmSS/m olacaktr. Bu deerlere srtnme v.b. kayplar dahil deildir. Gidi ve dn borular olduuna gre, sonuta aaya doru stlan yaplarda her bir metre ini iin pompa basnc 25 mmSS artrlmaldr. Sifon tesisat alttan datma, alttan toplama sistemiyle birlikte kullanlacak ise, en fazla bir kat sifon tesisat yaplmal ve aaya doru inen boru aplar bir ap bytlmelidir. Kalorifer tesisat zon pompalar direncin daha az olaca ekilde projelendirilmelidir. Kolonlarn basn kayb asndan dengelenmesine boyutlandrma srasnda dikkat edilmelidir. Banyolarn veya dk kapasiteli radyatrleri besleyen kolonlarda bazan 1/2 parmak ap yeterli olmakla birlikte, iki radyatrden fazlas iin 3/4 parmak boru seilmelidir. Kalorifer tesisat borularnda basn kayb hesaplanrken; a- Kritik devre veya devrelerde en dk hzlar alnmaldr. b- Ayrca kritik devre emasndan ayrlan her kalorifer kolonun basn kayb, kritik devre ile eit olacak ekilde hesaplanmaldr. (Daha yksek hz seip, direnci arttrmak daha kk apl boru seerek salanabilir.) Kazan kapasitesine gre seilebilecek kazan cinsleri ve adetleri aada verilmitir. Buna gre flemeli brlrl kazanlar 600.000 kcal/h kapasiteye kadar tek kazan seilebilir. Atmosferik brlrl kazanlar ise, 300.000 kcal/h kapasiteye kadar tek kazan olarak seilebilir. Daha byk kapasitelerde birden fazla kazan kullanlmas iletme kolayl ve verim asndan daha uygundur. Birden fazla kazan kullanlmas halinde kullanm alanna bal olarak tavsiye edilen kazanlar arasndaki kapasite blm deimektedir. Hastane ve otel gibi risk alnmak istenmeyen alanlarda 2 kazan arasnda kapasite 2/3 + 2/3 olarak paylatrlr. Eer kazan kullanmak mmknse, ideali 3 kazan arasnda kapasiteyi 1/3+1/3+1/3 eklinde blmektir. Ticari yaplar ve konutlarda ise 2 adet 1/2 kapasitede veya adet 1/3 kapasitede kazan kullanlmas tavsiye edilir. Sistemde boyler varsa, boylerin depolama hacmi az olmaldr. a- Boylerin s ihtiyac tek kazan kapasitesinin %30undan byk ise, b- Kazan kapasitesi 100.000 kcal/h deerinden bykse,

1718-

19-

20-

21-

22-

c- Binann yazn boylerin stlmas dnda bir stma ihtiyac yoksa, Yukardaki artn de mevcutsa, boyler iin ayr bir kazan monte edilmelidir. Bu kazan, stma kazan ile birbirini yedekleyebilecek ekilde balanmaldr. Is kaybnn az olabilmesi iin boyler depo hacmi mmkn olduunca az olmaldr. yi bir boylerde aranmas gereken zellikler aadaki gibidir: a- Yksek scak su retim kapasitesi b- Hijyen c- Lejyoner hastalna kar termik dezenfeksiyon imkan. d-Is izolasyonu (boylerin s izolasyonlarnn en az 5 cm kalnlkta poliretan veya benzeri kalitede malzeme ile yaplm olmas ve izolasyon zerinin korozyona dayankl sac ile kaplanmas nemlidir.) e- mr f- Temizleme kolayl g- Yer kayb (kulland alan) Kullanma scak su kapasitesi yksek, depolama hacmi optimum olan sper boylerlerin s kayplar (ilave ikinci depo gereksinimi olmad iin) en azdr. Bir kalorifer tesisat projesini uygulamadan nce, projecinin hesaplarda belirttii malzemelerin kullanlp kullanlmadn (cins ve kalnlklar ile), cam boyutlarnda, hatta bina boyutlarnda projeye gre farkllklarn olup olmadn kontrol ediniz. Ayrca projede gsterilen ynn uygulamada doru olduundan emin olmalsnz. zellikle at izolasyonu kontrol edilmelidir. Proje izerken 1/1 dnp, 1/50 izmek gerekir. hacimlerin s kayb hesabnda yn zamm alnmaz. D duvar birden fazla olan odalarda en yksek olan yn zamm alnr. Akmerkez gibi byk alveri merkezlerinde elektrik + su + doal gaz tketimi toplam sistem harcamalarnn %33ne ulamaktadr. te yandan enerji sknts ve kstlamas olduunda, binada enerji tketimi yksek olduundan, gerekli jeneratr gleri de ar byk olmaktadr. Blge stmasnda (ok sayda binann bir merkezden stlmas halinde) tesisat eit diren yntemi ile yaplmaldr. Yani kalorifer kazanndan giri borusu tm binalara datm yapmal, dn borusu ise birinci binadan toplamaya balayp, en son binann dnn aldktan sonra kazan dairesine dnmeli-

dir. Sonuta birinci binann gidi borusu ksa olacaktr. Tm binalarn gidi dn borularnn toplam uzunluu ve direnci eit olacaktr. 23- Istmada ideal konfor iin gerekli i ortam scakl (konfor scakl); d hava scakl ve oday evreleyen yzeylerin (duvarlar, deme, tavan, pencere vb.) yaltm artlarna bal olarak deiir. Yaltmsz binalarda d duvar scaklklar dk olduu iin, ayn konfor hissini yakalamak zere daha yksek oda scaklklarna ihtiya vardr. te yandan d scaklk azaldka, bir yandan enfiltrasyonla olan kaybn artmas, dier taraftan d duvar scaklklarnn azalmasyla ihtiya duyulan oda scakl deeri ykselir. Bu nedenle ok souk havalarda i scaklk deeri her zamankinden 1-2 C daha artrlabilir. 24- Blge stmas (tek merkezden ok sayda apartman veya kasaba stmas) bir termik santraln atk enerjisinin kzgn su veya buhar sistemi ile konut stmasnda kullanlmas biiminde ise, iletme daha ekonomik olacaktr. Trkiyede bugn termik santrallarn atk enerjileri ile (Ambarl termik santral rneinde olduu gibi) deniz ve atmosfer stlmaktadr. 25- Termal blgelerde scak su, ift eanjr (zel imalat paslanmaz vb.) kullanmak kayd ile, a- Kullanma suyu n stcs, b- Klima santral primer hava stcs, c- Bina stma vb. amalar ile kullanlabilir. 26- Gne kollektrleriyle hafta sonu evlerinde yardmc stma yaplmas halinde evdeki rutubet azalacak, boyalar ve eyalar bozulmayacaktr. 27- Istmada alak deerler, yksek deerlere gre scaklk reglasyonuna daha iyi cevap vermektedirler. Yeni dnceye gre reglasyonun ana noktas kazan deil, radyatrdr. 1.2.2. Istma Tesisat Uygulamas ile lgili Pratik Notlar 1- ift kazanl sistemlerde kullanlan denge kabnn ierisinde bir delikli sac bulunmaktadr. Bu sacn sayesinde; a- Sudaki partikl halindeki amur ve pislikler sac zerinde toplanr ve denge kabnn dibine akar. Denge kabnn dibinde bulunacak bir amur alma ventilinden bu pislikler dar alnr. b- Farkl devrelerin sular daha iyi karm salarlar. Denge kab burada karm kab grevini grr. 15

c- Delikli sac arpma etkisiyle su iindeki havay aa karr (bu hava, hava tp ile dar alnr). 2- ki veya daha fazla sayda kazan ayn kollektre balarken, eit direnler oluturulmaya dikkat edilmelidir. 3- Youmal kazanlarn drenaj pis su borusuna direkt balanmamaldr. Kanalizasyondan gelebilecek metan gaz patlamaya neden olabilir. Bunun iin; a- 40 cm. ykseklikte sifon yaplmaldr. b- Sifon st ucu serbest olmal, conta kullanmamal ve drenaj suyu bir huni ile sifona akmaldr. 4- Kalorifer kazan dolum musluu yerine, kalorifer tesisat dolum musluu deyiminin kullanlmas daha dorudur. Teorik olarak su dolumunun, kalorifer kazannda su souk iken yaplmas gerekir. Pratikte kalorifer kazanlar alrken dolum musluundan tesisata souk su baslarak eksik su tamamlanmaktadr. Bu durumda kazanlarda sl oklar ve youma olmakta ve kazan zarar grmektedir. 5- Kalorifer tesisatna su dolumu iin, sirklasyon pompas emi kollektr zerine kalorifer su dolum musluu tesis edilmelidir. (Kazan zerine dolum musluu monte edilmemelidir) Eer pompa emilerinde pislik tutucu yoksa dolum hattna 11/4 pislik ayrc konulmaldr. Dolum hatt 1/2 veya 3/4 olur. 6- Merkezi scak su sistemi varsa, su dolumu buradan yaplmaldr. Dolum iin hortum kullanlmaldr. 7- Kalorifer tesisat dolum musluu nne su sayac monte etmenizi neririz. Bylece, a- Tesisatn su hacminin ne kadar olduu saptanabilir. b- Seilen kapal genleme deposu faydal hacmi kontrol edilmi olur. c- Tesisatta su eksilmesi (su kaa) olmas halinde tesisatta ne kadar su doldurulduu saptanm olur. 8- Boru tipi eanjrlerde su hzlar daha dk olduu iin eanjrn kirelenmesi plaka tipi eanjrlere gre daha fazla olmaktadr. 9- ok kazanl sistemlerde genleme depolarnn habercileri ve tama borular ortak yaplabilir. Ana tama borusuna, her depo tama borusu stten balanmaldr. 10- Tek kazanl sistemde kalorifer kazannn giri ve kna vana monte edilmemelidir. ok kazanl 16

sistemlerde ise gidi vanas kollektr zerine monte edilmelidir. nk kazan zerine vana monte edildiinde, vana salmastrasndan szabilecek su, kazan izolasyonunu bozacaktr. 11- Direnleri farkl stclar ayn sistemde yer alyorsa, farkl basnta sirklasyon pompalar kullanarak ayr zonlar yaratlmaldr. Panel radyatrlerle dkm radyatrler ayn sistemde kullanldnda, direnci az olduu iin dkm radyatrlerden daha ok su geecektir. Sonuta panel radyatrn verimi azalacaktr. Benzer ekilde fan-coil veya radyatr ayn sisteme monte edilirse, pompalarnn ayr ayr seilerek iki ayr zon yaplmas daha uygundur. 12- Kalorifer tesisatnda dey kolonlara monte edilen kosva vanann iber vanadan farklarndan biri de; vanay kapatnca yukardaki suyu boaltabilmesidir. Montajda boaltma vanasnn stte olmasna dikkat edilmelidir. Ayrca havalk borusu zerine de iber vana yerine 1/2 kosva vana monte edilmeli, boaltma az olmaldr. Havalk vanasndaki kosva vana kapatlp, boaltma az almazsa veya iber vana kullanlrsa, sistem stten hava almayaca iin kolondaki su tam boalmaz. 13- Emniyet ventili kn ayn apta boru ile yerden 10 cm. yukarya kadar (evre kanalna) indirin. a- Emniyet ventili suyu atarken etraftaki izolasyonlar bozmasn. b- Karan emniyet ventiline kr tapa taklmamaldr. 14- Otomatik prjrlerin stteki tapasn gevetiniz. (sk durumdayken hava atma grevini yapamayabilir.) 15- Kompansatr montajnda o andaki hava scakln gznne alarak n gerilme verilmelidir. 16- Kzgn su tesisatnda tm boaltmalara ift vana monte edilmelidir. 17- Hidrometre ve manometreden nce mutlaka bir vana (manometre musluu) monte edilmelidir. 18- Kalorifer tesisatnda ve zellikle shhi tesisatta kalitesi snrl, ucuz fittings kullanmann bedeli ok pahalya mal olmaktadr. Son dnemde dou bloku ve uzak dou mal kalitesiz fittings ithali yaplm ve bu fittingslerdeki sorunlar binalarda daha sonra oluan kaaklar nedeniyle ciddi hasarlar yaratmtr. Boru ve boru montaj malzemesinin her zaman en iyisini kullanmak iletmede daha ekonomik olacaktr.

19- Btn kalorifer tesisatlarnda minimum su seviyesi kontrollu olmaldr. 20- Istmada ideal konfor isteniyorsa, aadaki konulara dikkat edilmelidir; a- Binann s kayb, cam altlarna yerletirilen termostatik vana kontrollu radyatrlerle (statik stma ile) karlanmaldr. Radyatrde snarak ykselen scak hava, camdan gelen souk etkisini karlar, odada uygun bir scaklk dalm elde edilir, konforla ilgili ideal artlar salanr. b- Soutma ve havalandrma ise tavandaki difzrler (anemostat ve menfezler) ile soutulmu hava ortama verilerek yaplmaldr. Difzrlerden flenen hava scakl en fazla (kn) 18 C, en dk (yazn) 14 C olmaldr. Kn tavandan flenen 18 C scaklktaki hava tavan seviyesindeki aydnlatma armatrlerinden ve dier s kazan kaynaklarndan olan s kazanlar dolaysyla, snarak insanlarn yaad seviyelerde oda scaklna ular ve insanlarn diri ve canl kalmasn salayacak konfor artlarn oluturur. c- Havalandrma amacyla beslenen taze hava miktarnda enerji tasarrufu kaygsyla ar ksma yaplmas, i hava kalitesi sorunu yaratmaktadr. Bu nedenle taze hava miktarnda cimri davranmamaldr. 21- Kalorifer kazanlarnda emniyet ventili en fazla 2 m iinde kazana yakn monte edilmelidir. Ventilin k azn duvar dibindeki kanala uzatp, ucunda boalma veya kaak grlebilecek ekilde balant yaplmaldr. 22- Eer yatay bir borunun yolu zerinde kiri veya benzeri bir engel varsa, projede kiriin iinden borularn geebilecei apta delik ve kovan iin yer braklmaldr. Aksi halde borular aaya inip, tekrar ykseliyorsa hava tp yaplp buradan oluacak hava boaltlmaldr. Hi bir zaman havalandrma olana yaratlmadan bir engel zerinden yukardakinin tersine bir kvrm yaplmamaldr. 23- Yatay ana borularda ap deiiklii, hava toplanmasn nlemek amacyla bir eksantrik redksiyonla gerekletirilmelidir. 24- Sistem elemanlarn korumak amacyla gerekli yerlere pislik tutucu yerletirilmelidir. nne pislik tutucu yerletirilecek elemanlar olarak pompa, otomatik kontrol valfleri, sayalar saylabilir. 25- Boru sisteminden sklmesi gerekebilecek ele-

manlar tesisata rakor veya flan ile balamak gerekir. 26- Kalorifer kolonlarnda uygun yerlerde sabit nokta yaplmaldr. 27- atdaki havalk borularn toplarken kolon uzamalarna esneklik tanmak iin kolonlardan 5 m mesafe braklmaldr. 28- Genleme deposuna giden borular, kazan k borusunun st kotundan alnrsa, ayrca hava tpne gerek duyulmayacaktr. 29- Bodrum katta kolonlarn datm yaplrken, kolona olan yatay uzaklk 5 m olacak ekilde projelendirilmelidir. 30- Branman borular uzamann fazla olduu yerlerde 2-2,5 m civarnda olmaldr. 31- Radyatr branman balantlar bir S oluturacak ekilde mafsall yaplmaldr. Aksi halde pirin vana veya ek noktasndan kopma meydana gelir. 32- Kalorifer kolonlarnda duvar geilerinde esnek kovanlar oluturulmaldr. Bu salanamyorsa, branmanlar duvar gemeden nce 2 m mesafeyi yatay gemelidir. 33- Kolonlarda deme geilerinde kovan kullanlmaldr. Perde kalorifer kolonunun 1-2 cm anda bitmeli, araya macun doldurulmaldr. 34- Boyler souk su giri borusu zerine, boyler ile vana arasndaki yere emniyet vanas konulmaldr. 35- Boyler devrelerinde emniyet vanalarndan suyu dar atmamak iin genleme deposu kullanlmas gerekir. Bu depolarn temiz su tesisatnda kullanm iin retilmi ve hijyen artlarn salayan tipte olmas istenir. 36- Paslanmaz elikten retilen boylerlerde elik alam iinde bulunan nikel elementi nitrat ile ayrarak suya karmakta ve nikel alerjisi yapabilmektedir. 37- Kollektrlerde termometreler su aknn srekli olduu yerlere monte edilir. Pompa kollektrnde ise manometreler kollektr azndan uzak noktalara (zellikle pompa kndaki kollektr azndan uzaa), mutlaka manometre sifonuyla birlikte, monte edilmelidir. 38- Emniyet ventili siparii verilirken iletme basnc bildirilmeli, ventiller fabrikada bu basnca gre zel olarak ayarlanp teslim edilmelidir. Trkiyede byle bir alkanlk olmad iin emniyet ventilleri antiyelerde ayarlanmakta ve istenmeyen kazalara neden olmaktadrlar. Emniyet ventilleri boaltmalar boru ile ak kanala kadar indirilmelidir. 17

39- Basn drc montajnda, a- Dengeleme kabn mutlaka yatay boru eksenine monte ediniz b- letmeye almadan nce diyaframn olduu ksma su doldurunuz c- letmeye alrken dengeleme kabndan mutlaka hava alnz. 40- Souk blgelerde k aylarnda kalorifer tesisatna su testi yaptktan sonra tesisatn suyunu kazandan boaltmak (zellikle camlar takl deilse) yeterli deildir. a- Radyatrlerin alt ksmlarnda kalan su, radyatrler sklerek tamamen boaltlr. b- Islak rotorlu pompalar da sklerek ilerindeki su boaltlr. Islak rotorlu pompalarn ilk almalarnda ve her stma mevsimi banda ilk altrmada n kapaklar alarak rotorlarna ilk hareket elle verilir. 1.2.3. Yksek Bloklar ile lgili Pratik Notlar 1- Yksek bloklarda ND 10 kalite altnda srgl vana kullanlamaz. 2- Yksek binalarda kalorifer kolonlarnda, kosva vana kullanlmamaldr. Pirin malzeme genlemeye dayanmamaktadr. 3- Bunun yerine btn radyatrlere dn vanas konulmaldr (test ve iletme kolayl iin). 4- alma srasnda fittingste oluabilecek su karma riskine kar, yksek binalarda kalorifer tesisat kesinlikle kaynakl yaplmaldr. 5- Yksek bloklarda st katlar dn borusuyla radyatr arasndaki eim fazla olmaldr. Radyatr k ekseniyle dey boru st noktas arasnda en az 6 cm fark olmaldr. Bu salanamyorsa, dn kolonunun zerine bir para boru ilave edilip, zerine prjr konulmaldr. 6- 13 ve 15. Katl bloklarda btn kolonlara, ikinci katn demesinde ve yukardan drdnc kat tavannda sabit nokta yaplacaktr. ki sabit nokta arasndaki orta katta omega veya boru kompansatr monte edilmelidir. 7- Yksek bloklarda eanjr kullanldnda, 3 yollu kontrol vanas primer devreye, sensr sekonder devreye konulmaldr. Bylece bu vanann kirelenme, basn gibi etkilerden korunmas mmkn olur. 1.2.4. Is zolasyonu ile lgili Pratik Notlar 1- Is yaltm nemi bilinen bir konudur. Enerji eko18

nomisi yannda d duvarlarn i yzey scaklklarn artrdndan i ortamn radyasyon scakl artar, yani souk cidar etkisi azalr. Bu konforu artrd gibi i ortam scaklklarn azaltma imkan da verir. Bylece ilave bir yakt tasarrufu imkan yaratr. Burada zellikle s yaltmnn iten veya dtan yaplmasnn fayda ve mahzurlar zerinde durulacak ve dinamik olarak hesap yapldnda ayn yaltm deerine sahip olan duvarlarn iten ve dtan yaltmlarna bal olarak s ykne katklarnn farkl olaca vurgulanacaktr. a- Is yaltm iten olduunda en nemli saknca kat betonlarnn oluturduu s kprleridir. Bu kprler hem s kaybna neden olurken, hem de d duvar deme birleme noktalarnda youmaya neden olabilmektedirler. b- Buna karlk iten yaltm d duvarn sl atalet etkisini (yani s depolamasn) geni lde engeller. Dolays ile kesintili alan yerlerde, rnein hafta sonu evlerinde nemli bir avantaj salar. c- Srekli kullanlan binalarda, ev ve iyerlerinde s yaltmnn dtan yaplmas idealdir. Deme, kolon ve beton perde birleim yerlerinde s kprleri olumaz. Buralardan olan s kayplar ortadan kalkar, enerji tasarrufu salanr. d- Aslnda en iyi zm yaltmn hem iten hem de dtan uygulanmasdr ki bu gn iin pahal bir zmdr. Ancak bu durumda hem ortam scakln drmek ve hem de konforu arttrmak mmkndr. Is yaltmnn ieriden ve/veya dardan yaplmas farkl avantaj ve dezavantajlara sahiptir. 2- Panjur yuvalar gibi s kprlerine dikkat edilmelidir. Panjur yuvalar hem s yaltmn zayflatr ve s kprs olutururlar, hem de hava kaana neden olurlar. Yaplarda bir baka youn s kayb blgesi ise radyatr arkalarndaki d duvar alanlar olmaktadr. Bu alanlarn zellikle yaltlmas gereklidir. 3- Iscam (ift cam) kullanlmas s kaybn azaltt gibi dardaki sesin ieriye gemesini (veya tersini) de nler. Ancak ift cam uygulamasnda iki camn kalnlklarnn farkl seilmesi (Farkl frekanstaki seslerin gemesini nledii iin) ses iletimini azaltacaktr. Cam kalnlklarnn (Herbirinin farkl kalnlkta olmas kaydyla) arttrlmas geen sesi azaltacaktr. 4- ten yaltlm betonarme binalarda; s yaltmnn yaplmad i perde betonlarda s kprs olutuu iin, d duvara yakn yerlerinde you-

5-

6-

7-

8-

9-

10-

ma olmaktadr. Betonarme perdenin cepheden balayarak stanbulda 30 cm., Ankarada 50 cm, Erzurumda 70 cmlik blmnde s yaltm yaplmaldr. Yeni TS 825 s yaltm kurallar uygulanmal, hatta daha iyisi yaplmaya allmaldr. Binalarda s yaltm iin iki duvar arasna monte edilen (veya zeri al ile svanan) strapor ve dier polistren tipi malzemeler, yangn annda zehirli gaz karttklar iin lme neden olmaktadr. Ayrca belirli bir sre sonra malzeme, zelliini yitirmektedir. Bina i yzeyinde yaplacak s yaltmnda camyn, kayayn gibi malzemelerin kullanlmasn neririz. Bayndrlk bakanl 10 apn altndaki tm borularda prefabrike boru izolasyonunun kullanlmasn zorunlu klyor. deal izolasyon kalnl iin k dizayn artlarnda d duvarda i yzey scaklnn 17 C olmas yeterlidir. Bu art salayacak ekilde izole edilen d duvar, yazn soutma halinde de yeterli yaltm deerine sahiptir. Hafta sonu evlerini iten, srekli yaanan binalar dtan izole etmek daha iyidir. ten izolasyon halinde rejime girme hzl olur. Ancak youma ve s kprleri probleminin tam zm dtan izolasyonla mmkndr. Dtan izolasyon binay dtan bohalamaldr. Bu ilem srasnda binann at parapetleri, ats (veya teras) ve hatta toprak altndaki d perdeleri dtan bohalanmaldr. Her ikisini birletiren mkemmel zm hafta sonu evlerin hem iten, hem de dtan izolasyonudur. Klima tesisat yaplan binalarda nem izolasyonu gereklidir. Bu nedenle s yaltmnn nne ve arkasna mutlaka nem izolasyonu gereklidir. Dtan bohalanarak izole edilen binalarda kazan kapasitesi iin m2 bana 70 kcal/h alnabilir. ift duvar arasna izolasyon uygulanan ve scam kullanlan bir binada ise bu deer 50 kcal/h mertebesindedir.

3-

4-

5-

6-

7-

8-

1.2.5. Scak Su Kazanlar, Kombiler, Brlrler 1- Emisyon limitleri giderek aa ekilmektedir. 2005 ylna kadar Almanyada baca gazlar iinde msaade edilen CO oran snrlar %25 daha azaltacaktr. 2- Bir merkezi stma kazannn mr, kazan ta oluumu veya korozyon rnlerinin tortulamas nedeniyle nemli lde ksalabilir. Bu tip tortularn oluumu, mmkn olduunca nlenmelidir. Bu mmkn deilse su ile temas eden yzeyler dzen-

9-

10-

li aralklarla kimyasal olarak temizlenir. Kazan ta oluumuna tesisatn iinde bulunan suyun kireci neden olur. Bu olay pratik olarak sadece kazann iinde olur. Geici sertlik ve su miktar bu srete nemli lde rol oynar. Birden fazla kazann sral olarak altrlmas durumunda, pratikte btn kazan ta oluumu lider kazanda oluur. lk doldurma kirelenmesinin yalnz bir kazanda m yoksa eit olarak btn kazanlarda m olutuunu anlamak iin sistemi ilk iletmeye almann tek kazanla m yoksa btn kazanlarla m yapldn bilmek nemlidir. lk iletmeye almann btn kazanlarla yaplmas tercih edilir. Suyun ok sert (15 Dden daha byk bir sertlikte) olduu durumlarda doldurma veya ekleme iin yumuatlm su kullanlmas gerekir. Su iinde zlen oksijen etkisi, tesisat ierisinde korozyon rnlerinin oluumuna neden olur. Bu korozyon rnleri su ak ile kazanlarn iine tanr ve orada ekillenmi olan kazan ta ile birlikte tortular. Bu nedenle ilave edilen su miktar snrlandrlmaldr. nemli miktarda su ilave durumunda veya eski ok kirli tesisatlarda manyetik filtre veya uygun genilikte gzenekli filtre kullanlmas gerekir. Filtreler kazan dn zerine monte edilmeli ve dzenli aralklarla temizlenmelidir. Buderus Thermostream dk dn suyu scaklkl kazanlarda verim %96,5 baca gaz scakl 120-125C mertebelerine ulaabilmektedir. Sv yaktl kalorifer sistemlerinde fuel-oil kullanm, evre koruma nlemleri nedeniyle giderek azalacaktr. Batda olduu gibi, konut stmasnda sv yakt olarak ancak mazot kullanlabilecektir. Ancak normal brlrde mazot kullanm halinde bile, sk evre koruma limitlerine inmek ve CO ve NOx deerlerini salamak mmkn deildir. Bu amala mavi alevli brlrler gelitirilmitir. Bu brlrler mazotu gaz gibi yakarak, btn limitleri salayan dk CO ve NOx deerlerine ularlar ve kurumsuz, issiz bir yanma olutururlar. Bylece mazotta doal gaz temizlii ve kolaylna ulalr. Doal gaz kullanlan kalorifer tesisatlarnda, kazan olarak atmosferik brlrl kazan seilmesi tavsiye edilir. Bu kazanlar sessiz olmalar, ekonomik olmalar, bacada youma problemlerinin en az olmas, bakm gerektirmemesi gibi stn zelliklere sahiptir. Doal gazda flemeli brlrler ancak byk kapasitelerde tercih edilmelidir. Hermetik kombi cihazlarda yanma havas temini ve yanma rnleri atlmas i ie iki kanaldan oluan 19

bir tek boru ile salanr. Bu hava alma ve duman gazlarnn da atm genellikle bir fanla salanr. Bu hermetik boru uzunluu 2,5 m deerini gememelidir. Gerek basn dm ve gerekse havann fazla snmas nedeniyle fan durabilir ve yanma bozulur. Fan durmasa bile havann fazla snmas fan kapasitesini ve dolays ile yanmay etkilemektedir. 11- Buderus Logamatik panel ve atmosferik brlr sisteminde brlr alt says %40 daha azdr. Yalnz bu zellii yakttan %8 ekonomi salar. 12- Buderus elik kazan 815 su hacmi kk olan bir tiptir. Bu emniyet kavramnn bir parasdr. 13- Kmr kazanlarnda su scakl 90C ye ulatnda kazan termostat bir uyar zilini (veya daha ciddi bir alarm) altrmal, kazan hava giri kapaklar kapatlmaldr. 14- Brlrlerdeki mekanik ses seviyesi (motor, fan vb.) kaliteli brlrlerde ok azald halde, yanma sesi artmtr. nk yanma ne kadar kaliteli ise, yanma sesi de flemeli brlrlerde o kadar fazla olmaktadr. Ses seviyesi atmosferik tip brlrlerde en dk seviyededir. (42dBA) 15- Klorlu su kullanlan yerlerde, paslanmaz elik boylerlerde korozyon olumaktadr. Klor snan sudan ayrarak bu yzeyleri etkilemektedir. 16- Paslanmaz elik boylerlerin bir baka dezavantaj nitrat ayrmas sonucu nikel alerjisi oluturmasdr. 17- Yeni tip boylerlerde inert anot kullanlmakta ve bakm gerekmemektedir. 1.2.6. Radyatrler, Istc Elemanlar ile lgili Pratik Notlar 1- Banyo ve mutfak gibi hacimlerde mimari projede radyatr monte edecek yer braklmam ise, radyatr yukar aslr. Bu durumda s yukarda toplanaca iin bir kayp sz konusudur. Pratikte bu radyatrlerin kapasitesi %10-15 arttrlmal, panel tipi radyatrler zgara alt yzeyde olacak ekilde (aadan grlecei iin) monte edilmelidir. 2- Cam yzeyde saatteki s kayb bir metre uzunluktaki yzeyde (cam+duvar toplam s kayb) 250 Watt/m (387 kcal/hm) deerini geiyorsa, cam altna stc serpantin, radyatr vb. stc monte edilmelidir. rnein ykseklii 2.7 m olan ift caml bir yzey iin Antalyada cam n stmas zorunlu olmad halde, Erzurumda mutlaka cam nnde stma yaplmaldr. 3- Is kayb en az olan hacimlerde, radyatr miktar 20

4-

5-

67-

8-

9-

2 dilimden az hesaplanm ise, bu hacimlere radyatr koymayp, s kaybn komu hacimlere ekleyebiliriz. Is yaltml binalarda radyatr ihtiyac ok azald iin, cam nne monte edilen klasik tip radyatrlerin boylar cam uzunluuna gre ok az yer kaplamaktadr. Isnn cam altndan daha yaygn datlmas konforu arttracandan klasik 6 ve 4 kolonlu dkm radyatr yerine 2 veya 3 kolonlu dkm radyatrler, PKKP tipi radyatrler ise, PK veya P tipi panel radyatrler ya da Alurad tipi radyatrler kullanlmaldr. Villalarda katlar arasndaki ak merdivenlerin oluturduu baca etkisi ile s yukarya kamaktadr. Sonuta st katta merdiven etrafnda ok snan, alt katta ise daha az snan bir ortam olumaktadr. Hesaplanan s kaybna gre 2-3 katl evlerde alt katta %15-20 daha fazla radyatr monte edip, st kat %10 azaltmak pratik olarak bu dengesizlii nleyebilir. Doaldr ki merdiven baca etkisi kat saysna baldr. Radyatrlerin arkasn odepan gibi malzemelerle yaltmak nemli lde enerji tasarrufu salar. Radyatrler cam altna yerletirilmeli ve boylarnn pencere geniliine uymasna dikkat edilmelidir Scak hava apareyi kullanlan yksek tavanl fabrikalarda apareyden kan hava scakl yksek olursa, s yukar toplanr. Apareylere scak su giri scakl dk, flenen hava miktar yksek olmaldr. Bu amala zel jaluzili apareyler kullanlmas nerilir. Bu apareylerde yaratlan sekonder hava ak ile evre havas flenen havaya kararak yukarda istenen etkiyi yaratr. Scak hava apareyleri yukar monte edilmilerse, apareye giren su scakl yksek olduunda, hava giri k arasnda ksa devre olmakta ve s yukarda toplanmaktadr. Bunun iin a) dk scaklkl su kullanlmaldr, b) flenen hava scaklklar 30 Cnin altnda olmaldr, c) Sekonder haval apareyler kullanlabilir, d) Emie hava kanal ekleyerek hava yerden 30 cm mesafeden emilebilir.

1.2.7. Kapal Genleme Depolar ile lgili Pratik Notlar 1- Borularn demeden geirilerek gizlendii sistemlerde radyatrler hava yapmaktadr. Bunun nne gemek iin kapal genleme depolar kullanlmaldr. Bu durumda sistemin havas ktktan sonra tekrar hava emme imkan olmadndan

2-

3-

4-

5-

6-

7-

8-

9-

problem zlr. Ayn ekilde at s merkezlerinde de kapal genleme deposu kullanlmaldr. Kapal genleme depolarnda su ile gaz ayran bir membran bile olsa, bu membran difzyonla gaz geirebilmektedir. Bu nedenle kapal genleme depolarnda azot gibi ntr bir gaz kullanlmaldr. Hava kullanldnda suya difzyonla geen oksijen sistemde korozyona neden olur. Kapal genleme depolar sistem balandktan sonra, sistem devreye alnp altrlmadan nce basnc kontrol edilmelidir. Sistem almaz iken depoda basn, sistemdeki statik su yksekliine eit olmaldr. Eer basn statik ykseklikten fazla ise gaz dar atlarak basn drlmelidir. Aksi taktirde kabn kapasitesinden yeterince yararlanlamaz ve gereksiz yere emniyet valfinden dar su atlr. Eer balangtaki basn ok dk ise kapta yeterli genleme hacmi kalmayacandan, kabn patlama tehlikesi bile oluabilir. Bunun iin bu durumda genleme deposuna gaz baslmaldr. Kapal genleme depolu sistemlerde presostat kullanlmas yararldr. Sistemde basn ykselmesi olursa (snan suyun genlemesi nedeniyle) presostat brlr durduracak, sistem gvenlii salayacaktr. Kapal genleme deposu kalorifer kazan dn hattna balant noktasndan daha yukar monte edildiinde, srekli scak su sirklasyonu olacaktr. Kapal genleme deposunu kalorifer kazanyla ayn kota veya daha altna monte etmek daha uygundur. Bylece, a- s kayb azalr, b- membran srekli daha scak suyla temasta olmayacandan, mr daha uzun olur. Buna gre kazana su dn scaklnn dk olmas, kazan verimini artrd gibi, kapal genleme deposu mrn de artrr. Kompresrl kapal genleme deposu kompresr motorlar gc 0.5 kW mertebesindedir. (En bykleri 3 kW deerindedir) Kk gl olduklarndan demeraj akm maliyetleri ok azdr. Bu kompresrler srekli almazlar. Genellikle gnde ancak bir-iki defa ve ksa sreli alrlar. Kompresrl ve pompal kapal genleme depolar, deiken basnl membranl kapal genleme depolarndan ok daha az yer kaplama avantajna sahiptirler. Kapal genleme deposu kullanlan tesisatlarda sisteme basnl test uygulanacaksa, kapal gen-

leme deposu devreden karlmaldr. Aksi halde membran patlayabilir. 10- Membran deitirilebilir depolarn faydal su hacimleri daha fazladr. 1.2.8. Istma Tesisat Pompalar ile lgili Pratik Notlar 1- Besleme suyunun iinde erimi halde hava bulunmas scak su tesisatnda pompa verimini nemli lde etkiler. te yandan scak sulu stma tesisatlarnn verimli ve problemsiz alabilmesinin n art sistemde hava bulunmamasdr. 2- Don tehlikesine kar tesisattaki suya Glikol kartrlabilir. Glikol oran %20 deerinden az olmamaldr. %20den daha az konsantrasyonlarda asit korozyonu oluumu tehlikesi vardr. 3- Pompalar kapal vanalara kar uzun zaman altrlmamaldr. Aksi halde srtnmelerden oluan s su ile tanamadndan pompa ar snr ve yanabilir. Bu nedenle ok byk pompalar iin gerekli minimum ak salayacak bir bypass devresi oluturulmas her zaman faydaldr. 4- zellikle ok byk sistemlerdeki byk kapasiteli dolam pompalarn altrrken, pompa kndaki vanann kapal olmasna dikkat edilmelidir. Pompa altktan sonra vana yava yava almaldr. Ayn ilemin tersi pompa durdurulurken yaplmal, pompa durdurulduktan sonra k vanas kapatlmaldr. Aksi halde dorudan sisteme basan pompa bir ok dalgas yaratr ve bu dalga sistemdeki pek ok eleman etkiler. Bu amala pompa k vanalar elle kapanmal ve pompa altrma dmesi de pompa yaknnda olmaldr. Uzaktan bir merkezden altrma yaplyorsa k vanalar da motorlu olmal ve hatta pompa ile iten elektrik balantl olmal ve birlikte altrlmaldr. 5- Sirklasyon devrelerinde kire ve amura kar pislik tutucu kullanmnn faydas yoktur. Dn hatt zerine yerletirilecek paslanmaz elik kartulu 100 mikron szme hassasiyetli filtreler kullanm daha gereki bir zmdr. 6- Tesisatn montaj almalar bittikten sonra, sirklasyon pompalar, ok yollu vanalar, debi ve basn kontrol armatrleri gibi hassas ekipmanlar taklmadan nce tesisatn tamam basnl su ile ykanmal ve iyice temizlenmelidir. Sistemin ilk devreye alnmas dneminde her pompa giriine geici olarak bir kaba filtre (pislik tutucu) yerletirilmesi faydal bir uygulamadr. Birka aylk bir almadan sonra kapal devrelerde sz21

ge kartlabilir. Ancak szge ileride olabilecek tevsi ilemlerinden sonra tekrar kullanlmak zere muhafaza edilmelidir. almalar srasnda szge sk sk temizlenmelidir. Srekli pislik tutucu ancak soutma kulesi gibi ak sistem pompalarndan nce kullanlr. 7- Kullanma suyu sirklasyon pompasnn alma sresinde kaybedilen s maliyeti yksektir. zm kullanma suyu sirklasyon pompasnn logamatik panelin zaman saatinden kumanda almasdr. rnein konutlarda bu pompa gece 11 ile sabah 6 arasnda durmaldr. Mstakil evlerde ve iyerlerinde, kullanlmayan gndz saatlerinde bile, kullanma sirklasyon pompalar altrlmamaldr. 8- Dolam pompalarnda mekanik veya fitil salmastra tercihe baldr . Ancak mekanik salmastralar uzun mrl ve bakm gerektirmeyen elemanlardr. Pahal olduklarndan profesyonel ve srekli bakm eleman bulunmayan yerlerde kullanlmaldrlar. u da unutulmamaldr ki mekanik salmastra bozulduunda pompa servisini armak gerekir ve servis ounlukla pompa sklerek fabrikada yaplr. Bu ise pompann belirli bir sre almamas anlamna gelir. 9- Santrifj pompalarn emiinde, dirsekten sonraki dz mesafe, boru apnn en az 10 kat kadar olmal veya zel balama eleman kullanlmaldr. Aksi halde verim der. 10- Srekli alan 3 HPden byk gteki pompalar mmkn olduunca 1450 d/d seilmelidir. 2800 d/d pompalarn soutucu fanlar ok grltldr. 11- Sirklasyon pompalarn eski alkanlklarmzdan vazgeerek gidie yerletirmek gerekir. Sistemin hava yapmadan rahata alabilmesi iin bu arttr. Ayrca st katlarn snmama probleminin nedenlerinden biri ortadan kalkacaktr. 12- Kalorifer tesisatlarnda stma sirklasyon pompalarnn kna ekvalf koyma alkanl yoktur. ekvalf monte etmeyince; a- Yedek pompann vanalar ksa devreyi nlemek iin kapatlr. letmeci almayan (vanalar kapal) yedek pompay yanllkla altrldnda pompa salmastrasnda arza olabilir veya motor yanabilir. b- Ayn sisteme bal boyler varsa, bina stma pompasnn almad dnemlerde (yaz aylarnda) boyler stma pompas, yakndaki kalorifer 22

kolonlarndan ve radyatrlerinden scak su dolamna (enerji kaybna) neden olabilir. Kalorifer tesisatnda birden fazla sirklasyon pompas varsa pompa kna (radyatr stma, boyler stma, kullanma suyu sirklasyon pompalar) mutlaka ek valf monte edilmelidir. Kalorifer tesisatnda buhar tipi ek valf kullanlmamaldr. En ideal ek valf disk tipi ek vanadr. Ayrca yedekli kalorifer pompalarnda da disk tipi ek valf kullanm almayan pompann (yedek pompann) vanasn kapatma zorunluluunu ortadan kaldrr. Sistemin suyu boaltlmak istendiinde, ekvalf suyu aaya geirmeyecei iin; ek valften sonra boaltma vanas konmas unutulmamaldr. 13- Elektrik motorlar (pompa vb) iin termik koruyucu seerken, termik orta noktas cihazn ektii akm mertebesinde olmaldr. Termik koruyucular orta noktada ideal alr. Balang ve son deerleri ok hassas olmayabilir. Benzer not presostatlar (basn alterleri) iin de geerlidir. 14- Kalorifer tesisatnda sirklasyon pompalar kat kaloriferleri dnda genellikle yedekli seilir. Ayrca pompalarn gidi dn kollektrleri arasnda by-pass borusu ve vanas yaplr. Kmrl kazanlarda elektrik kesildiinde pompa duracak, kazandaki su snmaya devam edecektir. Bu durumda by-pass vanas alarak doal sirklasyon ile bina ksmen stlabilir. Kazandaki scaklk ykselmesi nlenir. By-pass vanas yalnz kmrl sistemlerde kullanlmaldr. Sv ve gaz yaktl kazanlarda by-pass borusu ve vanas kullanmak gereksizdir.

ekil 1.2 / POMPA TEMEL DETAYI 15- Antifriz kullanlan tesislerde sirklasyon pompas basnc daha yksek seilmelidir. 16- Sirklasyon pompalarnn montajnda, pompa milinin terazide ve yere paralel (yatay) olmasna dikkat edilmelidir. Ayrca klemens kutusu da alta gelmemelidir, slanabilir.

ekil 1.3 / POMPA TEMEL LLER 17- Sirklasyon pompalarnn kollektrne bypass vanas montaj sadece kmrl tesisler iin gereklidir. Yeni binalarda fuel oil veya doal gazla stlan tesisatlarda kullanlmamaldr. 18- Uzun sre almayan santrifj pompalarn salmastralar kuruduu iin milleri skr ve genellikle anahtarla dahi dnmez. Pompay su ile doldurup, bir gn bekleyiniz. Pompa milini elle veya anahtarla dndrp ilk hareketi verdikten sonra altere basp, pompay iletmeye alnz. 19- Borularda titreimi nlemek iin pompalar tesisata esnek balant elemanlaryla balanabilir. 20- Pompalarn altna yaplacak temel detay ekil 1.2de verilmitir. 21- Deme tipi pompalar monte edilirken iki pompa arasnda ve pompa ile beton kaide kenar arasnda 15-20 cm mesafe braklmaldr (ekil 1.3). 22- Hidroforlarda, pompa alt says Alman Normlarna gre saatte 20 defa alnabilir. Kontaktrler ok gelitii iin elektrik tesisatnda sorun olumaz. 1.2.9. Borular, Vanalar ve Tesisat ile lgili Pratik Notlar 1- Kompansatr mrleri normalde 5-10 yl mertebesindedir. Ancak iyi monte edilmi kompansatrlerde bu mr 20-30 yla kadar uzayabilmektedir. 2- Gml tesisatn, su ve hava ile temas kesilmeli, bunun iin de borular bitm kaplanmal veya bitm esasl boya ile (asi boyas) tamamen boyanmaldr. Ayrca borular yksek dozlu imento ile boluk kalmayacak ekilde 2-3 cm kalnlnda bir tabaka ile kaplanmaldr. 3- Borular kat, ziftli kat gibi su tutan malzemeler ile sarlmal, antipas veya su geiren herhangi bir boya ile boyanmamaldr. 4- Demeden giden borularn rmesini nlemek iin nlem alnmaldr. Bu ekilde braklrsa borular 4-5 ylda delinebilir. Bitml izolasyon yaplabilir. Zorunlu olmadka deme iine boru gmlmemelidir.

5- Banyo mutfak gibi duvarlarndan elik boru geirilen hacimlerin duvarlarn Ytong yapmak sakncaldr. Ytong kire esasl bir malzeme olduu iin elik borular daha ksa srede delinmektedir. Ytong duvarlardan elik boru geirmek zorunluluu varsa, borular izole edilip zerleri naylon veya benzeri malzeme ile dikkatlice sarlmaldr. 6- Borular kaynakla birletirilecekse, kesinlikle galvaniz boru kullanlmamaldr. 7- Borularn duvar geilerinde rozet kullanlabilir. 8- Beton iine kartrlan donmay hzlandrc maddeler, su geiren ya da emen kt izolasyon malzemeleri, al gibi dk asitli yap malzemeleri kullanlmamal, hava boluklar braklmamaldr. 9- Toprak iine denen borularda korozyon direnci toprak cinsine gre deiir. Genellikle alkali etkisi olan topraklarda korozyon hz dktr. ndirgeyici tip topraklarda korozyon fazladr. Bu nedenle, topran alkali deeri bilinmiyorsa veya hat zerinde her yerde ayn deilse kesinlikle bitm esasl bir madde ile izole edilmesi gerekir. 10- Galvanizleme elii atmosferik artlarda yani atmosfere ak halde korur. Gml elik borular iin galvanizin koruyucu etkisi yoktur. Deiik atmosferik artlarda inko mr 10-50 yl arasnda deiir. 11- Sva altndaki scak su ve souk su borular ve kalorifer kolonlarnn zerine ok iyi s izolasyonu yaplmaldr. zellikle sva altndaki borular izole etme alkanl olmadndan, s kayb olumakta ve korozyon nedeniyle boru abuk delinmektedir. Sva altndaki galvaniz borularn doal gaz borularnda kullanlan koruyucu band ile sarlp, zerine 6 mm kalnlkta flex tr malzeme ile s yaltm yaplmaldr. 12- Yksek blok kalorifer kolonlar kaynakla birletirilmeli, fittings kullanlmamaldr. 13- Kalorifer tesisatnda 2440 normundaki siyah borular yerine API normuna uygun doal gaz borularnn kullanlmasn (sac St-37, et kalnl daha fazla, mr daha uzun olduu iin neririz.)

ekil 1.4/ KOLLEKTR IKIINDA DNLERDEN KAINILMALIDIR 23

Bu borular buhar ve kzgn su devrelerinde de (10 bar basnca kadar) rahatlkla kullanabilirsiniz. 14- Plastik borularn i aplar kktr. zellikle _ ve 1/2 parmak karl plastik borularda 1 mm dahi ok nemlidir. 15- PVC borularn kelepeleri iine kee konulmaldr. 16- Deme alt klfl plastik boru kullanlan kalorifer datm sistemlerinde, a- slak hacimde olmas damlatma vs. bakmndan daha iyi olduundan, kollektr mmknse banyolarda lavabo altna monte etmek gerekir. b- Kollektr uzak yakn radyatr mesafelerinin ortasnda olmaldr veya iki adet kollektr kullanlmaldr. c- Datm mmknse geni kenardan olmaldr. Kollektr kndaki dnlerden kanlmaldr. Aadaki izometrik gsterilite olduu gibi kollektr knda tek dirsekle borular yataya dnerek devam edebilmelidir. d- Boru dolamnda kap stoperlerinin bulunduu yerlere dikkat edilmelidir. Bu alanlardan boru geirilmemelidir. 17- Plastik borulardan kopan paralar bir sre sonra sistemdeki pislik tutucular tkamaktadr. Plastik boru kullanm halinde pislik ayrclarn temizlenmesine ve temizlenebilir bir biimde monte edilmesine dikkat edilmelidir. 18- Istma tesisatnda kullanlacak P.P plastik boru mutlaka oksijen bariyerli olmaldr. Bylece sisteme oksijen girmesi ve sistemdeki ana elemanlarn korozyona uramas nlenir. 19- Radyatrler iin klfl borular denirken, uzama ve ksalmalara dikkat edilmelidir. Borular yaz aylarnda dendiinde, kn borular ksalr ve yerinden kar. Bu nedenle yazn denen borularda ksalma pay braklmaldr. S yaparak veya baka nlemler alarak uzama ksalmalar karlanmaldr. 20- Kzgn su tesisatnda bronz malzeme kullanlmamaldr. nk pil oluumu ile korozyon meydana getirmektedir. Bu durumda en azndan PN16 malzeme kullanlmaldr. 21-Tesisatta kullanlan pislik ayrclar boru apndan byk seilmeli ve en az 11/4 anma apnda olmaldr. 22- Balans vanalar kullanldnda, vanann nnde ve arkasnda en az 5 ap kadar bir dz boru paras bulunmasna dikkat edilmelidir. Bu mesafe emi tarafnda zorunlu hallerde 3 ap deerine kadar indirilebilir. 23- Radyatr girilerine termostatik vana monte edildiinde, oda i scakl ayarlanan scaklk deerine knca termostatik vana ksmaya balayacak ve 24

su geiini snrlandracaktr. Termostatik vanann duyar eleman kendi zerindedir. Bu nedenle vanann yerleimine dikkat edilmelidir. Uygun yerleim imkan olmayan hallerde duyar eleman uzakta olan cins vanalar da kullanlabilir. Termostatik vana zerinde genellikle 1den 5e kadar numaralar ve bu numaralar arasnda blme izgileri vardr. Normal olarak her bir izgi 1C scaklk deiimini ifade eder. Her bir rakam ise aadaki scaklklara karlk gelir. 1. 12C 2. 16C 3. 20C 4. 24C 5. 28C Genellikle vanalar 2-4 numara arasnda ayarlanr. rnein 3 numaraya ayarlanm bir vana oda scakln 20Cde sabit tutacaktr. Termostatik vanalar iin yaplacak ilave yatrm fazla deildir ve yaplan hesaplara gre kendini yaklak iki ay iinde amorti etmektedir. 24- Termostatik radyatr vanalar d hava kontrol paneli yoksa, kapanrken ses yapabilmektedir. 25- Termostatik radyatr vanalar kullanlan sistemde btn vanalar kapand anda sirklasyon duracaktr. Sirklasyonun devamn salamak iin banyolara termostatik vana konulmayabilir. Aksi halde deiken debili sirklasyon pompas kullanlmaldr. 26- Termostatik vana kullanlan villalarda oda duyar elemanlarnn olduu salona termostatik vana konulmamaldr. Scaklk kontrolunu hissedici yapmaldr. Eer buraya termostatik vana konulmu ise vana yksek bir scakla ayarlanarak devre d braklmaldr. 1.2.10. Kazan Daireleri ile lgili Pratik Notlar 1- Kazan dairelerinde binann dier katlarna ait aspiratr, klima santral gibi cihazlarn olmamas daha iyidir. Vakum etkisi yapp, kazan ekiini etkiler ve brlr arzas oluturabilir. 2- Kazan dairelerini fayans kaplamak lks gibi grnse de pratik yararlar salamaktadr. (Servis kalitesinin artmas, yneticilerin kazan dairesiyle ilgilenmeleri gibi.) Ancak kalorifer kazan, pompa vb. cihazlarn beton kaidelerinin st kesinlikle fayans seramik gibi malzeme ile kaplanmamaldr. (Beton daha salam zemin oluturur.) te yandan grltnn azaltlmas iin tavan akustik izolasyon malzemesiyle kaplanmaldr. Akustik izolasyon malzemesinin yangna dayankl olmas gerekir.

3- Kazan dairesi, makine dairesi (bodrumda, arka katta, at katnda vb.) gibi hacimlerde ses ve titreim ile ilgili nlemler konfor tesislerinde nem kazanmaktadr. a- Cihaz seerken ses seviyesi dk cihazlar seilmelidir (kaliteli marka, dk devirli motor, gaz yaktta atmosferik brlr vb.) b- Oluan sesin binaya iletilmemesi iin nlemler alnmaldr (cihazlarn konaca yerin seilmesi, duvarlarda kaln ve dolu malzeme kullanlmas, tavann akustik yaplmas ift cidarl sac kap kullanlmas vb.) c-Akustik nlemler alnmaldr. Makine dairesine akustik tavan yaplmaldr. Pompa ve cihazlarn altna titreim nleyiciler eklenmelidir. Strapor vb. malzeme kesinlikle kullanlmamaldr. Klima cihazlar kna susturucu veya akustik izolasyon yaplmaldr. 4- LPG kullanlan kazan dairelerinde; a- Kazan kaidesini yerden 30 cm. ykseltmek gerekir. b- Lambay dardan ap kapamak imkan yaratlmaldr. c- Gaz alarm hissedicisini yerden 10 cm. yukar monte etmek gerekir. d- eride kontaktr, hidrofor vb. bulunmamas tavsiye olunur. 5- Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme monte edilmelidir ve bu hacim iin doal havalandrma salanmaldr. 6- Hermetik duvar tipi kazanlarn kullanld kazan dairelerinde, yanma iin gerekli olan d hava girii olmad iin; kazan dairesinin soumas azald gibi, havayla birlikte toz girii de nlenir. Yanma odasna srklenen tozun yaratt olumsuz etki de ortadan kalkar. st kat ve yan komu dairelere s kayb olmaz.

1.2.11. Bacalar ile lgili Pratik Notlar 1- Baca tepmesi yapabilecek blgelerdeki Buderus atmosferik kazanlarda kullanlmak zere baca tepme modl gelitirilmitir. lave aksesuar olarak emniyetiniz iin kullanabilirsiniz. Baca tepmesi annda, modl brlr durduracaktr. 2- Kazan baca balant kanal zerine 1/2 parmak kr tapa konulmaldr. Buradan brlr ayar iin baca gaz analizi yaplacaktr. 3- Zorunlu hallerde ayn yakt kullanlan ve brlrleri ayn tip olan kazanlar (Farkl kapasitede de olsalar) ayn bacaya balayabilirsiniz. Ancak bacaya balant farkl seviyeden ~ 1 m kot fark ile yaplmal ve direnlerin eit olmasna zen gsterilmelidir. rnein doal gaz kullanlan sistemde iki veya adet atmosferik tip kazan ayn bacaya balamak (Zorunlu bir neden varsa) mmkndr. deal olan her zaman ayr baca yapmaktr. 4- Kalorifer bacalar mutlaka ift cidarl olmaldr. Baca (boru + izolasyon + hava boluu + tula duvar veya kaplama)dan olumaldr. (Is yaltm, brlr yanma sesinin st katlardan duyulmamas, mr ve gvenlik nedenleriyle) 5- Yatay duman kanallarn bacaya doru %5 - %10 ykselterek balaynz. Mmkn olduu kadar az dirsek kullanlmaldr. Dirsek gerekirse 45 dirsek ile balaynz. Dnlerde mutlaka ~ 30x30 cm temizleme kapa braklmaldr. Balant kanallar ta yn ile izole edilip, zeri galvanizli sac veya alminyum folyo ile kaplanmaldr. 6- Yanl ve riskli bir uygulama olan tula bacalar ve tek cidarl bacalarn dier bir sorunu da kazandaki yanma sesini st katlara ok fazla iletmesidir. ift cidarl veya baca borusu + hava boluu + 13,5 cm tula duvar ile yaplan

ekil 1.5 / KAZANLARIN AYNI BACAYA BALANMASI 25

bacalarda brlr yanma sesi de st katlarda duyulmayacaktr. 7- Almanyada, hermetik kombilerin egzostlarnn cepheden bina dna verilebilmesi, 11 kW (9500 kcal/h) kapasite ile snrlandrlmtr. Daha byk kapasitelerde, kombilerin yazn da kullanma scak suyu retimi iin altklar dnlrse, btn bir yl st katlar rahatsz eden nemli bir emisyon kayna haline gelmektedirler. 8- Baca aft lleri belirlenirken baca apna en az 5+5=10 cm cam yn izolasyon kalnl ilave edilmelidir. Kazan ile baca arasndaki yatay duman balant kanal baca yksekliinin 1/3nden uzun olmaz. Bu uzunluk hesaplanrken, her 90 dirsek iin 1,5 metre boru mesafesi ilave edilmelidir. 9- Baca atnn en st noktasndan 80 cm daha yksek olmaldr. 10- Kalorifer kazanlarnn baca balantlar tercihen bamsz olmaldr. ok sayda sra kazan ortak baca balantsyla ortak bacaya balandnda, baca yaknndaki kazanda daha fazla eki olur ve kazanlar dengesiz alr. Bu nedenle hi olmazsa kazanlar ikili gruplar halinde bamsz bacalara balanmal ve uzaktaki kazanlarn duman kanal ap ve baca ap yakndaki kazanlara gre daha byk yaplmaldr. 1.2.12. Yakt Tesisat ile lgili Pratik Notlar 1- Yakt olarak yllara gre byk deiimler olmutur. 1960l yllarda fuel-oil neredeyse bedava saylacak fiyatlara satlmtr. Petrol krizi nedeniyle 1975ten sonra kmr kullanlmaya balanmtr. Ancak hava kirlilii ve evre basks sonucu kmr stmada terk edilmekte ve 1990l yllar doal gaz dnm yllar olmaktadr. 2- Trkiyede retilen fuel-oilin viskozitesi ok yksektir. Kalorifer yakt olarak verilen (600 sn 100 F) fuel-oil, sanayide buhar retiminde kullanlabilecek bir yakttr. ersinde kkrt oran ~ %3 seviyesindedir. Scak su kanallarnda slfirik asit oluturarak, korozyona neden olmaktadr. Ayrca kk kapasiteli brlrler meme delikleri de kk olduu iin fuel-oilde sk arza yapmaktadr. Sonu olarak 250.000 kcal/h kapasitesinin altnda, fuel-oil yerine motorin kullanlmasn (en azndan fuel-oilde brlr arzalar nedeniyle) neririz. Ayrca motorin yakmak iin mavi alevli brlr kullanlmaldr. Fueloil kullanldnda kazanda biriken kurum sk sk 26

3-

4-

5-

6-

7-

8-

9-

temizlenmelidir. Temizlenmeyen scak su kazanlarnda baca scaklklarnn 450C mertebelerine kadar ykseldii grlmtr. Kk kapasiteli (10 kg/ha kadar) mazot (motorin) brlrlerinin yakt giriine normal filtre yerine kamyon filtresi kullanlmas, meme tkanmas nedeniyle oluabilecek brlr arzalarn nleyecektir. Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme monte edilmeli ve bu hacim iin doal havalandrma salanmaldr. Yakt transfer pompalarnda (dili pompalar) k vanas kapatldnda basn sonsuza gider. Dili pompa kullanlan yerlerde pompa k ile emii arasna emniyet valfi monte ediniz. Brlrlerin ise yakt dn borusuna yalnz ekvalf monte edin. Vana montaj kesinlikle yapmayn. Doal gaz tesisatnda keten kullanlacak ise, keten mutlaka kuru olmaldr. antiyede rutubetli yerde beklemi keten, doal gaz kullanlmas ile birlikte kuruyacak, hacmi klecei iin gaz kaana neden olabilecektir. zel macun kullanlmas gerekir. Doal gaz kullanlacak ise kalorifer kazann her binann altna (veya atsna) monte etmek daha dorudur. a- Doal gaz merkezi stmann avantajlarn binaya kadar getirir. b- Blge stmasndaki evre kirliliini azaltmak yksek verim, iletme ve bakm kolayl, otomatik kontrol gibi avantajlar doal gaz kullanldnda binalarn ayr ayr stlmas alternatifinde de salanr. c- Blge stmasnda kanal (veya galerilerdeki) boru s kayplar, arza olmas halinde tm sistemin sk sk kesintiye uramas gibi dezavantajlar, her binay doal gaz ile ayr stma sisteminde szkonusu deildir. LPG yer alt tanklarn 2m3 hacme kadar kullanmak mmkndr. Bylece doal gaz olmayan yerlerde gaz yakt kullanma imkan domaktadr. Bu tanklar binadan 3 m uzakta yerletirilmelidir. Korozyona kar korunmaldr. Tanklarn alt ve yanlar kum ile doldurulur. Yakt tesisatnda galvaniz boru kullanlmaz (motorin, gaz, fuel oil, LPG). Galvaniz paralar yaktla eriyip filtreleri tkamaktadr. Motorin, gaz ve fuel oil tesisatnda siyah boru (DIN 24402441) kullanlmaldr.

1.2.13. Konutlarda Enerji Tasarrufu ile lgili Pratik Notlar 1- Kn insanlar bol ve kaln giysilerle, vcut ssnn darya atlmasn nlerler. Normal bir insan, 2,5 m2 bir deri alanna sahiptir. Hareket halinde kn 100 kcal/h darya enerji atar. Bol giysilerde vcutla d hava arasnda husule gelen hava boluu ok iyi bir izolasyon tabakas tekil eder. 2- lkemizde hemen hemen btn kazan daireleri bodrum katlarnn en kt blmlerinde tesis edilmitir. Bu hacimlerde kazanlar yanma iin gerekli taze havay alamaz. Yanma eksik olur, verim der, yanmam gazlar oalr. Ayn ekilde bu gazlar dar, kk ve kirli bacalarda boulur. ehir hava kirliliine esas tekil eden olaylardan biri budur. 3- Evlerimizde; kazanlar dk scaklkta gecegndz yakmak, gndzleri yakp, gece sndrmekten daha ekonomiktir. K gnleri; scak suyu haftann yedi gn 42Cda devaml vermek haftada 3 gn vermekten daha ucuza mal olabilir. 4- Antre,koridor,merdiven hol, bodrum ve kullanlmayan kiler ve odalardaki radyatrleri skp attmz takdirde konforumuzdan hibir ey kaybetmeyiz. 5- Her radyatre termostatik vana monte edilmeli ve uygun scaklkta ayarlanmaldr. 6- Kn souk gnlerde evin i scakln en ok 20C konfor scaklna ayarlaynz. 7- Giyiminize dikkat ediniz. zellikle yal ve ocuklarn giysilerini uygun seiniz. 8- Odalarda; masa, sandalye ve yataklarnz d duvarlardan uzak tutunuz. 9- Gney cephesi pencerelerden gndzleri gne girmesini salaynz. Geceleri bu pencereleri pancur, perde ve rzgarlk ile kapatnz. 10- Geceleri uyurken kaln rtnerek oda scakln 15C ila 18Cye drnz. 11- Gne alan camlarnz her gn temizleyiniz. Gnein pasif stmasn salaynz. Bu cam nlerinde yeil bitki retiniz. 12- Gece, gndz snan evleri %50-%55 rutubetlendiriniz. 18C snan bir odann rutubetlendirilmesi halinde hissedeceiniz efektif konfor scakl 20C stnde olacaktr. nk, nemli hava scakl daha iyi tuttuundan, buharlama azalacak vcudunuz daha az s kaybedecektir. 13- ok souk gnlerde zellikle yal ve ocuklar bal, eker ve vitaminle takviye ediniz. nsanlar bu takviye ile bulunduklar scaklktan 2C fazla

konfor hissedebilirler. 14- Radyatrlerin stlerini ve nlerini kapatmaynz. 15- Radyatr arkalarn tecrid ediniz. 16- Scak su olmayan gnler banyo radyatrn ksnz. 17- Perdelerinizin radyatr nn kapatmamasna dikkat ediniz. 18- Kullanmadnz oda, kiler antre ve merdiven radyatrlerini kapatnz.

27