Cham Soc Suc Khoe

CHAM SO C S!
C KHO 1

M! C I! C
SO C P........................................................................................................................................ 2
INH !O NC CHO MO I NC!O I............................................................................................ 22
INH !O NC CHO TR M................................................................................................... 50
INH !O NC CHO PH! N! .................................................................................................. 74
INH !O NC CHO NC!O I CO T!O I.................................................................................... 80
V SINH AN TOA N TH! C PH M........................................................................................... 86

CHAM SO C S! C KHO 2

SO C P
NC! NC T! N HOA N, HO H P
Nguyn nhan:
- TaI na n
- In chu ng baf ngo cu a m f b nh
TrI u chu ng
Ngu ng fua n hoa n: fhuo ng ba o hI u frn ma y chIu dI n fam d
hoa c bI u hI n Iam sa ng: baf fInh, co khI co gIa f; xanh fa I foa n
fhan, da Ia nh; maf ma ch be n va ma ch ca nh; khng do duo c huyf
a p; ngu ng fho d f ng f hoa c fu fu . KhI co dau hI u d ng fu 2 bn
gIa n Ia frI u chu ng f n fhuong na o na ng n .
Xu fri:
Yu cu:
- a o da m fua n hoa n na o
- a o da m fIp oxy co hI u qua
- Chng nhI m foan
- Pha I cap cu u b nh nhan ngay fa I ch khng cha m fr m f
gIay phu f na o.
- Pha I cap cu u IIn fu c, khng gIa n doa n.
Nguyn tc hi sinh n i khoa la : Kha n fruong, bnh fInh, kIn
nha n. H I sInh frong haI gIo khng co kf qua mo I nn fhI.

Xoa bo p fIm:
- a f b nh nhan na m ngu a frn m f n n cu ng, da u fhap, chan
ga c cao.
- Quy bn pha I b nh nhan, da f Io ng ba n fay fra I o 1/3 duo I
xuong u c b nh nhan, khng an In xuong suo n, Io ng ba n fay pha I
da f frn ba n fay fra I. u ng su c ma nh cu a 2 fay va co fh an ma nh,
nhIp nha ng 60 Ia n/phu f. Iu c an pha I du cho xuong u c va I ng ngu c
b nh nhan xe p xung khoa ng 4cm nhung khng qua na ng fu y fheo
fh fra ng b nh nhan ga y hoa c be o, I ng ngu c fo hay nho , cha c hay
m m ma xa c dInh Iu c an.
au hI u xoa bo p co hI u qua :
- M I Ia n an, so fhay ma ch be n da p.
- Huyf a p d ng ma ch: 70-100mmHg.
- ng fu khng gIa n fo do na o fhIu ma u.
- Sa c ma f b nh nhan h ng hon.
Chng chI dInh xoa bo p fIm khI b nh nhan bI vf fhuong o I ng
ngu c, u ma u, cha y ma u ma ng ngoa I fIm, ma ng ph I, khi fhu ng
ph I.
In chu ng cu a xoa bo p fIm:
- Ca y xuong u c, vo gan, vo Ia ch, cha y ma u ma ng ngoa I fIm,
ma ng ph I... raf if ga p.
- Ca y xuong suo n fhuo ng ga p hon nhung ca n c fra nh.
- Tra n khi ma ng ph I co fh xa y ra nu d ng fho I vu a an fIm
vu a fh I nga f raf ma nh.
Th I nga f
- Quy bn fra I, ga n da u b nh nhan.
- Chua n bI b nh nhan: duo ng khi da o cu a b nh nhan pha I
fhng suf: Iau sa ch m m ho ng, Iay hf dI va f, rang gIa , fhu c an,
do m ra I...; c uo n fI da, d n gI duo I c b nh nhan, ke o ma nh ha m
duo I ra phia fruo c va In frn cho Iuo I khng fu f ra sau bIf khi
qua n.
- TIn ha nh fh I nga f:
o p mu I b nh nhan ba ng ngo n ca I va ngo n fro .

a f 1 Io p ga c mo ng o mI ng b nh nhan duo c gIu cho ha fo.
Hif va o fha f sau, a p m m va o m m b nh nhan fh I ma nh va
da I hoI, Ia m sao cho I ng ngu c b nh nhan no r ng ra, m I phu f fh I
15 Ia n, khI fh I fh nguo I an fIm ngu ng an |4 Ia n an fIm, 1 Ia n fh I
nga f).
ThInh fhoa ng Iau do m ra I cho duo ng h hap Iun duo c Iuu
fhng.
Nu nguo I cap cu u chI co m f mnh fh vu a xoa bo p fIm vu a
fh I nga f, cu 15 Ia n an fIm fh 2 Ia n fh I nga f II n, ma nh va sau.
Nu b nh nhan nn, co gIa f hoa c cu ng ha m fh co fh fh I va o
mu I, o fre nho co fh fh I ca va o mu I Ia n m m.
TR! Y MA CH C P O M T N!O C, M T M!O I
Nguyn nhn: do nn mu a, Ia cha y, b nh qua na ng ma b nh
nhan m f qua khng an ung duo c.
Iu a fu I na o cu ng co fh bI, nhung fnh fra ng na y xa y ra
nhanh va nguy hI m hon o fre nho .
TrI u chu ng cu a maf nuo c:
- a I if hoa c khng co nuo c fI u, nuo c fI u va ng sa m.
- Su f can d f ng f
- MI ng kh
- Ma f Io m, khng co nuo c ma f
- a ke m da n h I hay khng cang
- Tre so sInh: fho p Io m.
Maf nuo c na ng co fh gay fru y fIm ma ch.
Xu fri:
- Cho b nh nhan na m da u fhap. Nu fro I Ia nh: suo I am, da p
ch an.
- Nu huyf a p fI da <80mmHg, ma ch nhanh nho :

Truy n fInh ma ch dung dIch NaCI 9%o 2-3 Iif fc d 60
gIo f/phu f, Iu c da u co fh fruy n nhanh hon.
VIfamIn C 0,10g x 5 ng.
ung dIch muI 10% 20-40mI fIm fInh ma ch.
Tu y fnh hnh dI n gIa I co fh b sung fhm cIorua kaII, cIorua
caIcI.
Tro fIm ma ch: Iong na o nuo c 0,20g fIm fInh ma ch 3 gIo m f
Ia n nu ca n.
- Nu huyf a p khng Iay duo c, ma ch khng ba f duo c, dI u frI
nhu frn, fhm:
+ NoradrenaIIn 1-2mg
+ ung dIch gIucose 5% 250mI
Truy n fInh ma ch XV-XX gIo f/phu f. Nu ca n co fh fruy n 5
Ia n/nga y.
+ epersoIon 30mg x 1-2 ng fIm fInh ma ch.
+ OCA 10mg x 1-3 ng fIm ba p.
Nu co frI u chu ng nhI m foan: fruy n fhm dung dIch nafrI
bIcarbonaf.
Nu dI u frI nhu frn ma huyf a p va n chua In: fruy n fhm
pIasma hoa c exfran, MorIamIn 500mI.
- Nu co dI u kI n fheo do I s Iuo ng nuo c maf dI do Ia cha y va
nn. Cu 1 Iif nuo c maf dI do Ia cha y pha I b sung ba ng fruy n fInh
ma ch:
' 750mI dung dIch gIucose da ng fruong 5%,
' 4g NaCI
' 2g KCI
' 250mI dung dIch Na bIcarbonaf.
Nu ca n co fh cho fhm carbonaf bIsmufh, IIxIr pare gorIque,
afropIn, kha ng sInh fu y fheo nguyn nhan va kha ng sInh d .
pho ng: Nguo I bI maf nuo c pha I ung nhI u nuo c ngay fu
ban da u, khng cho fnh fra ng na ng xa y ra. I u na y da c bI f quan
fro ng dI vo I fre nho Ia Io ng foa n nuo c. Tf nhaf Ia du ng dung dIch

OresoI, nhap IIn fu c cu 5 phu f m f Ia n, k ca khI b nh nhan co nn
mu a, cho dn khI b nh nhan dI fI u bnh fhuo ng
C M MA ! V T TH!ONC
KhI bI vf fhuong cha y ma u, ca n:
- Nang cao pha n bI fhuong In,
- u ng khan sa ch |hoa c du ng fay nu khng co khan) an cha f
ngay va o vf fhuong. CIu cha f cho dn khI ma u ngu ng cha y,
- Nu ma u cha y khng ca m duo c khI an cha f va o vf fhuong,
hoa c nu na n nhan dang maf nhI u ma u:
' Cu an cha f va o vf fhuong,
' CIu cho pha n bI fhuong gIo cao In, ca ng cao ca ng ff,
' u c ga r fay hoa c chan ca ng ga n ch vf fhuong ca ng ff.
XIf cha f vu a du Ia m ma u ca m Ia I. u c ga r ba ng m f ca I khan
gap Ia I hoa c day Iung r ng, du ng bao gIo du ng m f day fhu ng
ma nh, day fhe p...
' Chuy n ngay na n nhan dn co so y f.
- Chu y :
' ChI bu c ga r o chan hoa c fay nu ma u cha y nhI u va an
cha f fru c fIp va o vf fhuong ma ma u khng fh ca m duo c,
' Cu 30' Ia I no I Io ng day ga r m f Ia f d xem co n ca n bu c ga
r nu a hay khng va d cho ma u Iuu fhng.
' Nu ma u cha y nhI u hoa c bI fhuong na ng, d cao chan va
da u fhap d d pho ng sc.
I N CI T, S T A NH
o ng dI n 110v co fh gay chf do rung fhaf. ca c do ng dI n cao
fh co n Ia m II f frung khu h hap. Se f co dI n fh raf cao |frn 1

frI u vn). I dI n gIa f na ng co fh vu a Ia m ngu ng fIm, vu a ngu ng
fho . I dI n gIa f nhe co fh bI ngu ng fIm m f fho I gIan nga n, In
con co gIa f, sau do na n nhan h I h p, m sa ng... Ch fIp xu c vo I
dI n bI bo ng.
X tr:
Nga f do ng dI n. Pha I chu y d pho ng b nh nhan nga khI nga f
dI n.
- Nu b nh nhan ngu ng fIm, ngu ng fho : xem Ngu ng fua n hoa n
h hap
u ng ma y pha rung fhaf va ma y h hap h fro . Nu h I su c
cha m co kf qua , fIm fha ng va o fIm OuabaIn 1/4mg x 1 ng va fIp
fu c h I su c.
KhI na n nhan fInh, chu a bo ng... Chu y fheo do I vIm ng fha n
gay foan ma u.
- Nu b nh nhan chI m man baf fInh nhung va n fho va fIm
va n da p: kich fhich ba ng go I, gIa f fo c, va nuo c va o ma f... Theo do I
ma ch, nhIp fho , huyf a p.
CH T !O I, THA T CO
Trong chf duI, b nh nhan bI nga f cap do nuo c fra n va o ph
nang gay nn 2 rI Ioa n quan fro ng: phu ph I cap va fhIu oxy.
Xu fri nhanh fa I ch khI mo I vo f o nuo c In: va c xc na n nhan
In vaI, d bu ng fy du ng va o vaI, da u dc nguo c xung Iung nguo I
va c, cha y fa I ch khoa ng 20-30 buo c cho nuo c o da da y, ph I, duo ng
khi da o fhoa f ra, d ng fho I cu ng co fa c du ng nhu Ia m h hap nhan
fa o. Sau do d na n nhan na m da u fhap, mo c sa ch do m ra I, fhu c an,
dI va f... fha f kha n fruong.
Nguyn fa c:
- Pha I gIu fhng duo ng fho
- KIn nha n h I sInh na n nhan

- Nu na n nhan co n fho va fIm co n da p nhung baf fInh: cho fho
oxy, fhuc fro fIm ma ch, du ng khancha xa f cho no ng nguo I, fIm
kha ng sInh d pho ng vIm ph I.
- Nu ngu ng fho nhung fIm co n da p:
Th I nga f
a f n I khi qua n va fho oxy ba ng ma y h hap h fro ba o da m
frn 10 Iif/phu f vo I nhIp d u khoa ng 16-20 Ia n. Chu y hu f do m ra I.
u ng fhuc fro fIm ma ch va kha ng sInh nhu frn.
- Nu ngu ng fho va ngu ng fIm: xem Ngu ng fua n hoa n h hap
- TIm fha ng va o fIm 1 ng OuabaIn 1/4mg
KhI na n nhan fInh: fIm fhuc fro fIm, gIa n ph qua n
CIu fhang ba ng nuo c va dI n gIa I. Chu y fheo do I fang ga nh va
phu ph I cap. Nu co foan chuy n ho a cho THAM hoa c dung dIch
Icarbonaf.
Cho kha ng sInh pho ng vIm ph I.
O NC
Ta c nhan gay bo ng co nhI u Ioa I:
- o ng do nhI f fhuo ng ga p nhaf, chIa fha nh 2 nho m: do nhI f
kh |Iu a, fIa Iu a dI n, kIm Ioa I no ng cha y...) va do nhI f uo f |nuo c
sI, fhu c an no ng sI, da u mo sI, hoI nuo c no ng...)
- o ng do do ng dI n chIa fha nh 2 nho m: do Iu ng dI n co hI u
dI n fh fhng du ng |<1000V) va do Iu ng dI n co hI u dI n fh cao
|>1000V). Se f da nh cu ng gay bo ng do Iu ng dI n co hI u dI n fh
cao.
- o ng do ho a chaf g m ca c chaf oxy ho a, chaf khu oxy, chaf
ga m mo n, chaf gay d c cho ba o fuong, chaf Ia m kh, chaf Ia m r p
da... Trong fhu c f Iam sa ng chIa fha nh 2 nho m: nho m acId va
nho m chaf kI m. o ng do vI fI no ng Ia Ioa I bo ng vu a do su c nhI f
vu a do chaf kI m.

- o ng do ca c bu c xa : fIa h ng ngoa I, fIa fu ngoa I, fIa Ronghen,
fIa Iaser, ha f co ba n b, g .
Iam sa ng:
- VIm da cap do bo ng |vIm v khua n cap): bo ng d I.
- o ng bI u b: bo ng d II
- o ng frung b fhuo ng go I Ia bo ng frung gIan, bo ng d II sau,
bo ng d III, bo ng d IIIA, bo ng d III nng.
- o ng foa n b Io p da co n go I Ia bo ng d III, III, III sau, bo ng
d IV). Hoa I fu uo f, hoa I fu kh.
- o ng sau ca c Io p duo I da co n go I Ia bo ng d III, III sau, d IV
sau duo I Io p can, d IV, d V, d VI, d VII.
Co nhI u ca ch finh dI n fich bo ng, frong fhu c f Iam sa ng, d
d nho , d finh, fhuo ng kf ho p ca c ca ch sau:
- Phuong pha p con s 9: da u ma f c 9%, 1 chI frn 9%, ngu c
bu ng 18%, Iung 18%, 1 chI duo I 18%, b pha n sInh du c va fa ng sInh
mn 1%.
- Phuong pha p du ng ba n fay uo m |ba n fay nguo I bI bo ng):
fuong u ng vo I 1% hoa c 1,25% dI n fich co fh nguo I do .
- Phuong pha p finh fheo con s 1, 3, 6, 9, 18: dI n fich khoa ng
1%: gan ba n fay |hoa c mu), c , ga y, fa ng sInh mn - sInh du c ngoa I;
dI n fich khoa ng 3%: ba n chan, da ma f, da da u, ca ng fay, ca nh fay,
mng |m f); dI n fich khoa ng 6%: ca ng chan, 2 mng; dI n fich
khoa ng 9%: du I, chI frn; dI n fich khoa ng 18%: chI duo I, Iung -
mng, ngu c - bu ng.
Xu fri:
- KhI bI bo ng, ca n fm mo I ca ch d so m Ioa I fru fa c nhan gay
bo ng |da p Iu a, ca f ca u dao dI n...). Ngay sau khI bI bo ng, ngam
vu ng ngay va o nuo c Ia nh |16-20oC hoa c duo I vo I nuo c cha y fu 20-
30'. Nu cha m ngam Ia nh, se if fa c du ng. Nu bo ng do ho a chaf fh
pha I ru a ca c ho a chaf ba ng nuo c va chaf frung ho a. ang e p vu a
pha I ca c vf fhuong bo ng d ha n ch phu n , fhoa f dIch huyf
fuong. Cho ung nuo c che no ng, nuo c duo ng, OresoI..., fhuc gIa m
dau. ! am nu fro I re f. Va n chuy n nhe nha ng, fra nh va cha m gay
fhm dau.

- I vo I bo ng ma f, ca n xu fri kIp fho I d ba o v ma f: ru a ma f
nhI u Ia n ba ng nuo c Ia nh sa ch, v khua n va gu I dn chuyn khoa
ma f.
- Ca n cha n doa n so m dI n bo ng va d sau cu a bo ng d xu fri
phu ho p. Co fh du ng chI s Irank d fIn Iuo ng bo ng: cu 1% dI n
bo ng nng Ia 1 don vI, 1% dI n bo ng sau Ia 3 don vI. KhI chI s
Irank fu 30-70 Ia sc nhe , fu 70-100: sc vu a, frn 110: sc na ng va
raf na ng. I vo I fre em va nguo I gIa du dI n bo ng khng Io n |<10%
dI n fich co fh ), va n co fh xuaf hI n ca c rI Ioa n b nh Iy cu a b nh
bo ng. Vo I phu nu co fhaI ca n fheo do I fhaI nhI, kha m sa n khoa va
chuy n ngay dn chuyn khoa bo ng.
- I u frI sc bo ng o b nh vI n co so ca n fIn ha nh o bu ng h I
su c cap cu u. Phu c h I kIp fho I va du khI Iuo ng ma u Iuu ha nh hu u
hI u ba ng ca ch fruy n dIch fheo duo ng fInh ma ch |dIch keo, dIch
dI n gIa I, huyf fhanh ngo f da ng fruong). Co fh du ng ca ch finh:
dIch ma n da ng fruong 1mI x kg fh fro ng x dI n bo ng %; dIch keo
1mI x kg fh fro ng x fh fro ng x dI n bo ng % va c ng vo I 2000mI
dIch gIucose 5%.
Ca ch finh fhua n Io I cho u ng du ng Iam sa ng: frong 24 gIo da u
Iuo ng dIch fruy n chu a sc bo ng khng qua 10% fh fro ng. II u
fruy n frong 8 gIo da u fu 1/2-1/3 II u, 16 gIo sau: 1/3-1/2 II u. Trong
nga y fhu 2 va fhu 3 |nu co n sc), Iuo ng dIch fruy n chu a sc bo ng
khng qua 5% fh fro ng b nh nhan |cho m I nga y).
- Nu v nI u, du ng fhuc Io I nI u IasIx, manIfoI, nu bI foan
chuy n ho a, du ng dung dIch kI m nafrI bIcarbonaf.
Sau khI fhoa f sc, dI u frI foa n fhan, chng nhI m d c bo ng
ca p, du pho ng va dI u frI nhI m khua n fa I vf bo ng va foa n fhan,
nang cao su c chng do cu a co fh ba ng fruy n ma u, du ng kha ng
sInh, nuI duo ng, du pho ng va dI u frI ca c bIn chu ng.
- Ta I vf bo ng: bo ng nng: du ng fhuc fa o ma ng |cao vo xoan
fra , Ia sIm, sn, fra m, cu nau...) sau khI Ia m v khua n. Nu bo ng
sau, fu fua n fhu 2 du ng fhuc ru ng hoa I fu , dung dIch kha ng
khua n, khI co m ha f m ghe p da ca c Ioa I, du ng fhm bang sInh
ho c, da nhan fa o nu bo ng sau, dI n r ng. Vo I bo ng sau, dI n khng
Io n ma fra ng fha I co fh b nh nhan ff, co fh m ca f bo hoa I fu va
ghe p da so m o ca c co so chuyn khoa.

- Vo I ca c dI chu ng bo ng |se o xau, se o dinh, se o I I, se o co ke o,
Ioe f Iau II n...) ca n duo c dI u frI so m ba ng pha u fhua f fa o hnh d
phu c h I chu c nang va fha m my . Ca c se o bo ng nu f ne , Ioe f nhI m
khua n ke o da I ca n duo c m ghe p da d fra nh bI ung fhu da frn
n n se o bo ng.
RA N CA N
Ca c Ioa I ra n h mang, ra n ra o... |Ioa I CoIubrIdae) co d c f fha n
kInh. Ch ra n ca n khng dau Ia m nhung chan f ba I, m f mo I cao
d , bu n ngu , mun ngaf, nac, nn, fI Ioa n co fro n... Ma ch yu,
huyf a p ha , kho fho , hn m r I fu vong sau 6 gIo .
Ra n Iu c |Ioa I VIpe rIdae) co d c f gay xuaf huyf. Toa n chI bI
ra n ca n dau du d I, da do ba m, co nhu ng da m xuaf huyf, ch bI
ra n ca n phu |sau d bI hoa I fu ). Sau 30' dn 1h: nn, Ia Io ng, ma ch
nhanh nho , huyf ha , ngaf.
Nu bI ra n ca n sau 15-30' ma vf ca n khng dau, khng phu ,
chI bI ca n khng f ba I fh khng pha I ra n d c ca n.
Xu fri:
- a f garo frn ch ra n ca n: khng fha f qua cha f, khng d
gar Iau qua 30'.
- Ra ch nhe da o vf ra n ca n, hu f ma u ba ng ng gIa c..., ru a vf
fhuong ba ng dung dIch KMnO4 1%.
- TIm huyf fhanh kha ng no c ra n da c hI u hoa c foa n n ng
|ng 5-10mI): 1 ng xung quanh ch ra n ca n, 1 ng duo I da o du I bI
ra n ca n. Truo ng ho p na n nhan dn mu n, fnh fra ng fha f nguy kIch
khng fh fr hoa n duo c, co fh fIm fInh ma ch fhaf cha m 1 ng
|fhu pha n u ng fruo c nu xe f fho I gIan cho phe p).
Nu khng co huyf fhanh kha ng no c ra n:
- TIm duo I da xung quanh vf ra n ca n dung dIch KMnO4 1%
|v fru ng) 10mI.
- Truy n fInh ma ch dung dIch NaCI 9%o: 1500-2000mI.

- TIm huyf fhanh kha ng un va n SAT 1500 don vI duo I da va
anafoxIn 2mI cu ng fIm duo I da, o vI fri kha c va ba ng m f bom fIm
kha c.
- Kha ng sInh: penIcIIIIn, sfrepfomycIn...
- Tro fIm ma ch: Iong na o, coramIn, ung nuo c che no ng.
- Chng sc va dI u ng: epersoIon 30mg x 1-2 ng fIm fInh
ma ch.
- Nu co fan huyf: fruy n ma u, vIfamIn C, Ca gIuconaf fIm
fInh ma ch.
- Nu nga f: fho oxy, h hap h fro .
No c CoIubrIdae gIa I pho ng nhI u hIsfamIn frong co fh , pha I
chng dI u ng: fIm pIpoIphen, promefhazIn...
- Nu na n nhan dau nhI u: cho fhuc gIa m dau nhung khng
du ng ca c Ioa I opI v co fh u c ch frung fam h hap.
ONC O T
TrI u chu ng:
- au du d I va sung do , phu fa I ch bI ong df.
- TrI u chu ng na ng hon nu bI nhI u ong df m f Iu c hoa c no c
ong va o du ng ma ch ma u. Co fh kho fho , fu c ngu c, cho ng ma f,
ma ch nhanh, huyf a p ha , co khI co gIa f |nhaf Ia fre em). Co khI co
pha n u ng dI u ng: n I ma n, phu QuInck...
- Nu bI df va o mI ng, va o ho ng co fh bI nga f fho .
Xu fri:
- Ru f kIm cham cu a ong.
- Ru a vf df ba ng dung dIch fhuc fim 0,1-0,2%.
- Cham vf df ba ng dung dIch amonIac hoa c m f dung dIch
kI m.
- TIm hydrocorfIsoI 2-3mI fa I ch df.
- Chng sc dI u ng.

- Tro fIm ma ch: Iong na o, coramIn...
- Nu bI ong df va o mI ng gay phu fhanh mn: cho corfIcoId,
nu nga f: mo khi qua n.
Ng d c fhuc fru sau phospho hu u co
4 Ioa I phospho hu u co da va dang duo c su du ng ph bIn o nuo c
fa Ia :
- ThIophf |ParafhIon) ma u va ng, mu I fo I, da ng nhu fuong.
- Vfafc |mefhyI parafhIon) ma u nau fha m |da ng nhu fuong)
hoa c ma u do fuoI |da ng b f) mu I co fhI.
- Ipferec da ng fInh fh , ma u fra ng.
- VP |dIchIoro dIphenyI vInyI phosphaf) ma u va ng nha f.
Phospho hu u co xam nha p va o co fh qua duo ng h hap, da,
nIm ma c |nhaf Ia ma f) va chu yu Ia duo ng fIu ho a |do ba n fay
dinh fhuc, an ung nha m, fu fu , da u d c...).
TrI u chu ng ng d c phospho hu u co: co 2 nho m frI u chu ng
chinh:
- CIng muscarIn: kich fhich h fha n kInh pho gIao ca m, gay:
' co d ng fu |co khI co nho nhu da u dInh,
' fang fIf |va m hI, nhI u nuo c bo f),
' fang co bo p ru f: dau bu ng, nn mu a,
' co fha f ph qua n: fim fa I, phu ph I, co fh II f h hap,
' ha huyf a p.
- CIng nIcofIn: kich fhich ca c ha ch fha n kInh fhu c va f va h
fha n kInh frung uong.
' gIa f co, co co: co gIa f mI ma f, co ma f, ru f Iuo I, co cu ng foa n
fhan...
' rI Ioa n phI ho p va n d ng...
' hoa ma f, cho ng ma f, run, no I kho , nhn Io a, na ng fh hn m.
Thuo ng fh cha n doa n khng kho , nu Ia v fnh bI ng d c, fh
frI u chu ng quan fro ng va kha da c frung Ia d ng fu co nho , va m
hI va nuo c bo f fIf nhI u...

- Xe f nghI m ma u: hoa f d men choIInesferase bnh fhuo ng o
nam gIo I Ia 2,54 0,53 mIcromoI, nu gIo I: 2,18 0,51 mIcromoI.
Nu gIa m 30% Ia nhI m d c nhe , gIa m 50%: nhI m d c vu a, gIa m
frn 70% Ia nhI m d c na ng.
- Xe f nghI m nuo c fI u dInh Iuo ng paranIfrophenoI: chI co
frong nuo c fI u nguo I ng d c ThIphf va Vfafc.
Xu fri: pha I raf kha n fruong, so m phu f na o Io I phu f ay.
- Nu ung pha I: b nh nhan co n fInh: ngoa y ho ng gay nn,
d ng fho I cho ung nhI u nuo c d ho a Ioa ng chaf d c. Ru a da da y
fruo c 6 gIo , m I Ia n ru a du ng khoa ng 20-30 Iif nuo c sa ch |dun am
nu fro I re f), sau 3 gIo pha I ru a Ia I. Ho a va o m I Iif nuo c 1 fha ca
ph muI va 1 fha fo |20g) fhan hoa f finh. Sau m I Ia n ru a, cho va o
da da y 200mI da u parafIn |nguo I Io n) va 3mI/kg fh fro ng |fre em).
Nu hap fhu qua da: bo hf qua n a o bI nhI m va ru a da ba ng
nuo c va xa pho ng.
Nu nhI m va o ma f: ru a ma f ba ng nuo c frong 10'.
- H I su c: suIfaf afropIn II u cao: gIa I quyf frI u chu ng nhI m
d c gIng muscarIn. Pha I cho da u fIn, fIm ngay fu c kha c khI xa c
dInh Ia ng d c phospho hu u co. TIm afropIn ngay sau khI da f n I
khi qua n va h hap h fro .
' Truo ng ho p ng d c na ng: fIm fInh ma ch 2-3mg, sau do cu
ca ch 10' Ia I fIm m f Ia n cho dn khI d ng fu ba f da u gIa n fh
chuy n sang fIm duo I da, cu ca ch 30' Ia I fIm 1-2mg cho dn khI
fInh Ia I va d ng fu fro Ia I bnh fhuo ng. T ng II u co fh fo I 20-
60mg. II u fhuo ng du ng: 24mg/24h.
' Ng d c vu a: fIm duo I da 1-2mg, cu 15-30' m f Ia n. T ng II u
10-30mg.
' Ng d c nhe : fIm duo I da 0,5-1mg, 2 gIo 1 Ia n. T ng II u 3-
9mg.
Theo do I cha f che na n nhan frong khI du ng afropIn, chu y frI u
chu ng nhI m d c afropIn: kh nIm ma c, da kh, do , d ng fu gIa n
fo, nhIp fIm nhanh. Nu na ng: frI u chu ng kich fhich ma nh, m
sa ng... fh pha I ngu ng afropIn.
- ung dIch PAM 2,5% |bI f duo c PraIIdoxIme, ConfrafhIon)
gIu p phu c h I hoa f finh men choIInesferase. ChI du ng fruo c 36 gIo
k fu khI nhI m d c, du ng sau 36 gIo if hI u qua .

II u du ng: Iu c da u fIm fInh ma ch 1-2g, sau do nho gIo f fInh
ma ch m I gIo 0,5g hoa c ca ch 2-3 gIo fIm fInh ma ch 1 Ia n 0,5-1g.
T ng II u fI da Ia 3000mg. TIm fInh ma ch raf cha m 200-500mg
frong 5-10 phu f. u ng du ng chI dInh va du ng II u, fIn frI n ff raf
nhanh: gIa m hn m, va f va , gIa m maf pha n xa va ru f nga n fho I
gIan dI u frI.
- Truy n dung dIch gIucose, fho oxy, h hap h fro , chng co
gIa f, kha ng sInh...
- Chng chI dInh: morphIn, amInophyIIIn.
- Ch d dInh duo ng: kIng mo , su a. NuI duo ng qua duo ng
fInh ma ch frong va I nga y da u. KhI b nh da n dInh, co fh cho an
duo ng va da m qua sonde.
Ng d c da u ho a, xang
TrI u chu ng:
- Ho, kho fho , nn, rI Ioa n h hap, h I chu ng dng da c o ph I.
- TrI u chu ng ho, kho fho va sf chu ng fo chaf d c da va o ph
qua n.
- Choa ng va ng, fim fa I, nhu c da u, co gIa f, ngaf...
- TrI u chu ng vIm da da y, ru f nu ung pha I.
Xu fri:
- Nu hif pha I: fho oxy va kha ng sInh.
- Nu ung pha I: cho ung Ipeca 0,5-1,5g.
No I chung chng chI dInh ru a da da y khI ung pha I da u ho a,
xang hoa c da n xuaf, chI da c bI f ru a da da y frong fruo ng ho p ung
pha I m f Iuo ng Io n co kha nang gay nhu ng bIn chu ng fha n kInh
nguy kIch.
- Nu b nh nhan hn m: da f n I khi qua n va h hap h fro ,
fhng khi ma nh co fa c du ng fang da o fha I chaf d c qua ph I.
Vo I fre em: nu kho fho fim fa I: cho fho oxy frong Iu, fra nh
fho oxy qua n I khi qua n v so gay fra n khi ma ng ph I.
- Nu huyf a p fu f: cho MefaramInoI |AramIn) 1 ng 1mI
|0,01g) fIm ba p.
- Nu rI Ioa n fhng khi quan fro ng: cho corfIcoId.
- Chng chI dInh fuy f dI ca c fhu c an co mo , su a.

NCO O C THIT CO C
TrI u chu ng chinh: m f mo I, Ia nh, nhu c ca c chI, chuo ng bu ng,
bu n nn. a c dI m Ia fIm da p raf cha m: 40 Ia n/phu f, co khI cha m
hon hoa c Ioa n nhIp hoa n foa n.
Xu fri:
- Cay nn, ru a da da y ba ng dung dIch fanIn 2%.
- Cho ung nuo c cam fha o, nuo c Iu c d xanh, Io ng fra ng fru ng.
- I u frI frI u chu ng.
- Khng duo c du ng AdrenaIIn, OuabaIn.
NCO O C SA N
Chaf gay d c frong sa n Ia acId cyanhydrIc, sa n ca ng da ng ca ng
nhI u acId cyanhydrIc khng nn an. Vo va da u cu chu a nhI u chaf
d c.
TrI u chu ng chinh:
- au bu ng, nn, Ia cha y.
- Nhu c da u, cho ng ma f, no ng bu ng ma f, u faI, ngu a, f chan
fay...
- Ng d c na ng: va f va , run, co gIa f, chf.
I u frI
- Ru a da da y vo I dung dIch KMnO4 1%o.
- Xanh mefhyIen |CoIoxyd, CIufyIen) dung dIch 1%, ng 10mI
fIm fInh ma ch cha m. Nu na ng: ca ch 10-15' fIm 1 ng, co fh fIm
5-6 ng frong 24h cho nguo I Io n.
Co fh fhay xanh mefhyIen ba ng nafrI nIfrIf 1% 10mI fIm fInh
ma ch cha m, sau do fIm nafrI hyposuIfIf 20% 10-20mI fIm fInh
ma ch cha m.
- Truy n dung dIch gIucose 30% 500mI va dung dIch gIucose
da ng fruong. Cho na n nhan ung nuo c duo ng.

- Tro h hap va fIm ma ch: fIm Iong na o, cafeIn. IobeIIn.
- Tho oxy, h hap h fro nu ca n.
NCO O C ! A
Ng d c du a Ia do dI u ng vo I nam CandIda frepIcaIIs na m o
nhu ng ma f du a, nhaf Ia nhu ng qua da p na f.
TrI u chu ng chinh
- Nn mu a, Ia cha y, ngu a, n I m day, co khI kho fho nhu hen
do co fha f ph qua n.
- Tra ng fha I sc: da Ia nh, ma ch nhanh, huyf a p ha ...
Xu fri:
- Truy n dIch fu y fheo fnh fra ng maf nuo c do nn mu a va Ia
cha y, nhung ca n Iuu y fru y ma ch co n do sc dI u ng, co khI khng
maf nuo c ma va n fru y ma ch. Nu ca n, fheo do I a p Iu c fInh ma ch
frung uong ma fruy n dIch.
- I u frI sc dI u ng.
NCO O C R!O !
I u hI n Iam sa ng ba ng frI u chu ng kich fhich, sau dn frI u
chu ng u c ch r I hn m, hoI fho foa n mu I ruo u, fho nhanh nng,
fIm da p nhanh, huyf a p ha ...
Xu fri:
- I u frI ca c rI Ioa n v frI gIa c, nu rI Ioa n cao d co fh gay
II f h hap.
- Chng foan chuy n ho a.
- pho ng ha duo ng huyf fhu pha f.
- Ru a da da y ba ng dung dIch nafrI bIcarbonaf, khng du ng
apomorphIn.

- Cho ung fu 1-2 gIo f amonIac frong m f cc nuo c muI |hay ca
ph) hoa c cho hif amonIac.
- Tro fIm ma ch.
- Io I fI u: IasIx fIm fInh ma ch.
- Nu va f va : cho an fha n |ca n fha n fro ng).
- Truo ng ho p na ng: fho oxy, h hap h fro va cho fho nhI u d
Ioa I nhanh c n efhyIIc.
- Truy n gIucose 10% 500mI, Iuan chuy n vo I dung dIch
bIcarbonaf 14%o - 2 gIo 1 Ia n.
- pho ng vIm ph I nu hn m |kha ng sInh).
NCO O C TH!O C NC!
II u gay chf cu a Cacde naI Ia 5g nhung co nguo I chI ung 1g
cu ng co fh fu vong; II u gay chf cu a cIoran Ia 10g.
TrI u chu ng chinh:
- Ng d c nhe : ngu say, fho va n d u, ma ch va n d u va ro , co n
pha n u ng khI ve o da, cham kIm... ca c pha n xa gan va d ng fu gIa m
hoa c va n bnh fhuo ng.
- Ng d c na ng: hn m sau, fho cha m va nng, kho khe , ma ch
nhanh, huyf a p ha hoa c khng do duo c, d ng fu co va gIa m pha n
xa vo I a nh sa ng, pha n xa gan maf.
- Tm barbIfurIc frong nuo c fI u |+).
Nu d fnh fra ng ke o da I, san so c khng ff, b nh nhan co fh
II f frung fam h hap, phu ph I cap, vIm ph I...
Xu fri:
- Theo do I ma ch, nhI f d , huyf a p, nhIp fho .
- Xe f nghI m nuo c fI u va chaf nn fm barbIfurIc |ca n 50mI
nuo c fI u).
- Xe f nghI m duo ng huyf, ure huyf, amonIac huyf, du fru
kI m, duo ng nI u, xefon nI u d Ioa I ca c nguyn nhan hn m kha c.

- Ru a da da y: nu ung fhuc ngu chua qua 6 gIo va b nh nhan
co n fInh. Nuo c ru a pha fhan hoa f finh: 30-40g frong 500mI nuo c.
Nu na n nhan hn m sau: da f sonde nho va o da da y, bom dung
dIch ngo f hoa c kI m va o da da y m I Ia n khoa ng 50mI r I ru f ra.
Ia m nhI u Ia n cho dn khI sa ch da da y.
- Ioa I chaf d c: ba ng ca ch cho dI fI u nhI u.
Xu fri fheo 2 nho m Io n barbIfurIc:
' arbIfurIc cha m va raf cha m: PhenobarbIfan |Cacdenan),
arbIfan |VerIan). Ca c fhuc na y fha I qua fha n va gay hn m ke o
da I. Cho Io I fI u fha m fhau va kI m ho a ba ng fruy n fInh ma ch 6
Iif dung dIch phI ho p Iuan chuy n: dung dIch bIcarbonaf 14%o -
50mI, dung dIch manIfon 10% - 500mI, dung dIch gIucose 10% -
500mI, fhm va o m I chaI 1,5g KCI. I vo I phu nu va nguo I co nho
fh gIa m Iuo ng dIch dI m f chu f.
Nu na n nhan co b nh chng chI dInh cho Io I fI u fha m fhau
nhu suy fIm, suy fha n fh nn cha y fha n nhan fa o hoa c fha m phan
phu c ma c vo I ca c dung dIch kI m.
' arbIfurIc nhanh hoa c frung gIan: Ioa I fhuc na y fha I nhanh
qua gan gay hn m nga n nhung nguy hI m hon do co fh gay
ngu ng fho nhanh. Xu fri gay dI fI u khng co Io I. ChI fruy n dIch
d gIu fhang ba ng nuo c va dI n gIa I, nhung pha I sa n sa ng h hap
h fro ba ng ma y hoa c fh I nga f nu b nh nhan ngu ng fho hoa c co
rI Ioa n nhIp fho .
Nu khng roc nhI m d c Ioa I barbIfurIc g hoa c phI ho p nhI u
Ioa I fhuc: chI co ca ch Ia cho Io I fI u fha m fhau v bI n pha p na y
khng gay nguy co g Io n.
- Chng fru y ma ch: du ng OuabaIn... nu huyf a p fI da
<80mmHg fh fruy n fhm NoradrenaIIn 2-4mg cho m I Io dung
dIch gIucose 500mI |khng pha va o ca c dung dIch co Na v
NoradrenaIIn se bI pha hu y.
- Tho oxy nga f qua ng fu ng 15' m f: Iun Iun gIu cho duo ng fho
Iuu fhng, fhuo ng xuyn hu f do m ra I, d b nh nhan na m da u fhap
va nghIng da u cho do m ra I d cha y ra... Sa n sa ng chng ngu ng
fho , da f n I khi qua n va h hap h fro khI ca n.
- Chng nhI m fru ng duo ng h hap: cho kha ng sInh.

- TIm IobeIIn, vIfamIn...
- Theo do I du fru kI m va dI n gIa I d frong fho I gIan fruy n
dung dIch kI m.
- Chu y vI c nuI duo ng b nh nhan, chng Ioe f, gIu am nu fro I
re f hoa c fhan nhI f fhap.
Ng d c opI, morphIn, codeIn, heroIn, doIosan...
TrI u chu ng ng d c ba f da u xuaf hI n vo I II u 0,05g vo I nguo I
khng nghI n, II u chf va o khoa ng 0,25g. Nhu ng b nh nhan b nh
gan, phu nIm, AddIson nha y ca m hon vo I morphIn.
TrI u chu ng:
- Ng d c na ng: hn m, d ng fu gIa n, chf frong va I gIo .
- Ng d c nhe hon: ma ch nhanh, fIm da p nhanh, nn oe IIn
fIp, fhI u nI u, va f va , m sa ng, d ng fu co. Sau va I gIo : ma ch va
nhIp fho cha m Ia I, huyf a p ha , fim fa I fang, co gIa f, gIa n d ng fu
ba o hI u sa p fu vong. T n fhuong frung khu h hap co fh gay
ngu ng fho va chf nhanh.
TIn Iuo ng kha quan nu na n nhan co n pha n u ng du raf nhe
vo I ca c kich fhich bn ngoa I.
Xu fri:
- Ru a da da y ba ng fhuc fim 1%o, TanIn 1-2% k ca ng d c do
fIm v morphIn fha I m f pha n qua nIm ma c da da y.
- Nu fru y h hap: h hap h fro cap. a f nhanh n I khi qua n
va du ng ma y h hap.
- Thuc gIa I d c: fIm NaIIyInormorphIn |NaIorphIn) fhuc
kha ng ca c Ioa I opI, co fa c du ng kich fhich h hap ma nh, II u
0,25mg/kg fIm duo I da 5-10mg.
- Kich fhich h hap: fIm IobeIIn, cafeIn, synfophyIIn.
- Nu fu f huyf a p: fruy n dung dIch gIucose 5% vo I AramIn,
NoradrenaIIn, Iong na o.
- Io I fI u: IasIx.
- Kha ng sInh chng b I nhI m nu hn m ke o da I.
Nu fnh fra ng fhIu oxy khng na ng, b nh nhan kho I khng
co dI chu ng.

NCO O C COCAIN
TrI u chu ng:
- Kich d ng, hoang fuo ng, fIm da p nhanh, fang huyf a p, gIa n
d ng fu , va m hI, sf, co khI In con d ng kInh.
- I va o nIm ma c co fh ngaf.
Xu fri:
- !ng pha I: ru a da da y, an fha n, fho oxy, fro fIm ma ch, fruy n
dung dIch gIucose. Nu ngaf do bI fhuc: fIm AdrenaIIn 1mg duo I
da, fho oxy, h I su c n I khoa nu ngu ng fIm ngu ng fho .

INH !O NC CHO MO I NC!O I
CA I THI N ! A AN CIA INH
Gs. T Giy

u a an gIa dnh raf quan fro ng v a nh huo ng dn su c khoe cu a
foa n gIa dnh. CIa dnh duo c an ung ff fh su c khoe cu a ca gIa
dnh duo c da m ba o. Tre em khng bI suy dInh duo ng. Nguo I Io n an
ke m, su c chng do Ia I b nh fa f yu, raf d ma c b nh, su c Iao d ng
su f ke m, nang suaf khng cao, fhu nha p fhap da n dn ca nh gIa
dnh fu ng fhIu.
u a an gIa dnh Ia dIp fa p ho p mo I fha nh vIn frong gIa dnh
d co fh frao d I fhng fIn, fam fu, fnh ca m.
u a an gIa dnh Ia fho I dI m ma mo I nguo I frong gIa dnh
mong do I d duo c an nhu ng mo n an ngon fruy n fhng quen fhu c,
d duo c chIa se nhu ng nI m vuI, d duo c nha n nhu ng Io I khuyn
khich an u I, nhu ng Io I khen con ca I ho c gIo I fIn b , bIf cho n ba n
ff, nhu ng Io I d ng vIn me da fn cng su c va fnh ca m d fa o ra
ca c mo n an ngon dem Ia I ngu n vuI cho ca gIa dnh. u a an Ia chaf
keo ga n bo mo I fha nh vIn frong gIa dnh Ia I vo I nhau. Cho nn ca n
hf su c fra nh ma ng mo , rIc mo c con ca I frong bu a an, fra nh nhu ng
Io I no I bu c fu c, baf d ng gIu a b me In da u con ca I frong bu a an.
Tro I da nh co n fra nh bu a an, xIn mo I nguo I du ng coI fhuo ng. Ca n
nho khI mo I nguo I frong gIa dnh ng I va o bu a an khng co n fhay
hu ng fhu nu a, chaf keo cu a bu a an da maf hI u Iu c kf dinh fh do
cu ng Ia dau hI u ba o so m nguy co fan ra cu a gIa dnh.
Cu ng c va ca I fhI n bu a an gIa dnh dang Ia m f yu ca u cap
ba ch v su c khoe , su an foa n va ha nh phu c cu a ca c gIa dnh.

Mun ca I fhI n bu a an gIa dnh, mo I nguo I frong gIa dnh d u
pha I co y fhu c do ng go p va o fa o ngu n fhu c pha m cho bu a an. o
nng fhn, mo I nguo I frong gIa dnh, nguo I Io n, fre em, cu gIa d u
co fh go p su c va o xay du ng dInh duo ng d co fhm ngu n fhu c
pha m b sung cho bu a an ha ng nga y.
O dInh duo ng Ia ca c hoa f d ng fr ng fro f, chan nuI nha m mu c
fIu cung cap fhu c pha m b sung ha ng nga y cho bu a an gIa dnh
ba ng ca ch fa n du ng ca c ma nh daf fhu a o bo ao, da u nha , go c vuo n,
quanh bp, nhu ng khoa ng daf frng gIu a nhu ng ha ng cay Iuu nIn
mo I fr ng, chua khe p fa n.
ay Ia rau ngo f Ia m ha ng ra o quanh vuo n, Ia may Iung rau
ca I ga n ao, bu I chuI, cay I, cay chanh frn bo ao, be rau mung
frn ma f ao, Ia gIa n gac, gIa n muo p, gIa n ba u, gIa n da u va n, gIa n
hoa Iy o fruo c nha , o frn ao, o frn duo ng fu c ng va o. ay Ia cay
buo I o da u nha , m I nam 2 fha ng II n cung cap huong qu fhom
ma f, fhanh khIf, nhe nha ng va quyn ru . ay Ia haI dI chIm cau
ha ng fha ng cung cap chIm ra ra ng cho gIa dnh nau cha o va chu ng
ga , chu ng vIf ca nh bp, frn ma f ao ha ng nga y cung cap fru ng b I
duo ng cho fre em, nguo I gIa , phu nu co fhaI hoa c dang cho con bu .
ay cu ng Ia ca c Ioa I rau gIa vI, rau fhom, fia f, kInh gIo I,
xuong xng, mu I fa u, rau ram, ha nh, he , ca c Ioa I cu fo I, gu ng,
gI ng, ngh fr ng duo I fa n cay, o go c vuo n, o bo ao, ca nh b nuo c,
ca c Ioa I rau cu gIa vI Ia nhu ng sa n pha m gIa u kha ng sInh fhu c va f,
gIa u vIfamIn va khoa ng chaf, gIa u huong II u kich fhich an ngon
mI ng. Nhu ng cay gIa vI na y duo c khuyn khich fr ng fu fho I nha
Tra n d vu a co rau an, vu a co fhuc sa n fa I nha d chu a ca c b nh
fhuo ng ga p, fra nh bI I fhu c va o fhuc ba c. Truy n fhng na y dn
nay nhI u gIa dnh o nng fhn va n co n gIu duo c. ay cu ng Ia m f
ne f d c da o kf ho p an vo I fhuc, nng nghI p vo I y f cu a dan f c
fa.
O dInh duo ng co n fh hI n fnh yu qui daf nuo c cu a dan f c
fa, fInh fha n Iao d ng ca n cu , chIu kho cu a nhan dan fa, coI fac daf
Ia fac va ng. ay Ia ngu n fa I nguyn b n vu ng, khng bI hao hu f
frong qua frnh khaI fha c va co su c fa I fa o v ha n.
O dInh duo ng Ia m hnh sInh d ng nhaf cu a chIn Iuo c fa I
sInh. Khng d m f ma nh daf na o, du nho , ma khng duo c su du ng.
Khng d m f fIa sa ng ma f fro I na o chIu xung fra I daf ma khng

duo c khaI fha c. O dInh duo ng ha ng nga y cung cap rau qua fuoI,
fru ng fuoI, ca fuoI fa I ch cho bu a an gIa dnh, duo c da m ba o an
foa n fuy f dI v rau khng bI bo n nhI u phan da m, khng bI phun
nhI u hoa chaf fru sau, khng bI fuo I ba ng phan fuoI co nhI m gIun
va vI fru ng gay b nh hoa c nuo c fuo I co pha nuo c fha I cng nghI p
co nhI u kIm Ioa I na ng d c, fhIf cu ng duo c da m ba o khng co hoa
chaf fang fro ng.
Ca c gIa dnh o nng fhn ca n fa n du ng mo I ma nh daf fhu a
quanh bp, quanh nha d xay du ng dInh duo ng. Ca c gIa dnh o
fha nh ph fuy khng co daf, cu ng nn fa n du ng mo I khoa ng khng
cho phe p Ia m vuo n freo, da f cha u ca nh fr ng ca c Ioa I cay gIa vI -
fhuc, fhm ma u xanh va huong vI cho cu c do I.
Ngoa I hoa f d ng xay du ng dInh duo ng, mo I fha nh vIn Io n
frong gIa dnh d u ca n ho c Iay m f ngh d co cng an vI c Ia m, co
fhu nha p n dInh, do ng go p pha n fI n mua fhu c pha m cho bu a an
gIa dnh.
Khng fh f chu c bu a an gIa dnh ho p Iy nu khng co hI u
bIf v nhu ca u dInh duo ng cu a co fh va gIa frI dInh duo ng cu a ca c
fhu c pha m. I u quan fro ng fruo c ma f Ia ho c ngay ca ch da nh gIa
xem bu a an cu a gIa dnh fa an co ho p Iy khng, co du dInh duo ng
khng.
Truo c hf ca n xem mo I fha nh vIn frong gIa dnh co du com, du
ng, du khoaI an khng7 Co an du no khng7
N u an no, nguo I Io n gIu duo c can, fre em can do pha f frI n
d u da n co nghIa Ia da da m ba o duo c bu a an du s Iuo ng.
V ma f chaf Iuo ng cu a bu a an fh khng fh chI du a va o fhIf ca
ma ca n xem ca c mo n an ba y o frn mam fhu c an.
CIa dnh co fh Ia m nhI u hoa c if mo n nhung co ba n ngoa I com
bu a an pha I co mo n rau Ia mo n cung cap ca c chaf khoa ng, vIfamIn
Ia ca c chaf dInh duo ng raf ca n fhIf dI vo I co fh . Rau co n cung
cap chaf xo gIu p fha I bo kho I co fh ca c chaf d c, f n do ng o ng
fIu hoa va go p pha n chng fa o bo n. Ca c cu fa fhuo ng mo I kha ch o
Ia I an bu a "com rau" vo I gIa dnh. Nha co gI , co da m cuo I cu ng Io ng
fha nh mo I mo I nguo I an bu a "com rau". Rau Ia mo n an khng fh
fhIu duo c frong bu a an k ca frong ca c bu a fI c. Rau qui, b co

nhI u chaf dInh duo ng Ia ca c Ioa I rau Ia xanh: rau mung, rau ngo f,
rau d n, rau m ng foI, rau day... va ca c Ioa I rau gIa vI.
u a an na o cu ng pha I co mo n an gIa u da m, be o. Chaf da m Ia
va f II u xay du ng raf ca n cho co fh fre dang frong fho I ky pha f
frI n. Chaf be o Ia ngu n cung cap nang Iuo ng quan fro ng va gIu p
fa o ra ca c mo n an ngon. e p va ng son. Ngon ma f mo .
Mo n an gIa u da m be o g m da u phu , vu ng, Ia c, fhIf, ca fru ng
su a.
a u, vu ng, Ia c Ia fhu c an ngu n fhu c va f gIa re , b va d fIu.
ThIf raf b nhung frong Iu c fIu hoa co nhI u chaf d c nn khI an
fhIf ca n an nhI u rau d co chaf xo cun Iay ca c ba cu a fhIf d
nhanh cho ng da y ra ngoa I co fh .
Nuo c fa co ngu n ca va fhuy sa n phong phu , cho nn chI an fhIf
o mu c vu a pha I ma ngu n da m d ng va f nn du a va o ca . ChI ca n ca
nho , gIa re , kho haI Iu a ru , an ca xuong nhu va y vu a co da m, be o
vu a co canxI raf ca n cho fre em dang fu I pha f frI n va nguo I cao
fu I d pho ng xp xuong.
Trong bu a an co n ca n co mo n canh b sung nuo c va ca c chaf
dInh duo ng. on gIa n co nuo c dua, nuo c rau. Canh co nhI u Ioa I
canh rau, canh dua, canh cua, ca , fm, fhIf...
An pha I dI dI vo I ung. u a an kf fhu c pha I co nuo c ung,
nuo c fra ng hoa c nuo c che va co mo n ngo f fra ng mI ng ff nhaf Ia
qua chin.
Ca c mo n an ngon o VI f nam fhuo ng Ia ca c mo n an h n ho p
nhI u Ioa I fhu c pha m va co nhI u gIa vI kich fhich an ngon mI ng.
To m Ia I co fh da nh gIa bu a an:
- u s Iuo ng fheo ca m gIa c mo I nguo I duo c an com du no.
- u v chaf Iuo ng: co mo n rau, mo n gIa u da m be o, mo n canh,
gIa dnh co du fru mo n dua, Io muI vu ng, n I ca kho.
- Ch bIn ca c mo n an fhay d I, h n ho p nhI u Ioa I fhu c pha m,
co nhI u gIa vI.
- a m ba o v sInh: fhu c an khng duo c Ia ngu n gay b nh
Ca n quan fam f chu c ff ca I bp. Mun ca I fhI n bu a an ca n:
- T chu c nha bp fhoa ng da ng, ngan na p, sa ch se .

- Co frang bI phuong fI n ba o qua n fhu c pha m, du ng cu ca f,
go f, dao sa c, fho f ba ng fra nh dao cu n fho f Io m. Nu co dI u kI n
frang bI fu Ia nh, Io nuo ng, n I ha m.
- Co du nuo c fa I ch d ru a fay, ru a rau, ru a ba f.
To m Ia I, mun ca I fhI n bu a an gIa dnh, gIa dnh ca n nha n
fhu c ro duo c fa m quan fro ng cu a bu a an, da u fu va o vI c xay du ng
nha bp noI an fhoa ng ma f ngan na p, v sInh mo I nguo I go p su c fa o
ngu n fhu c pha m phong phu cho bu a an ha ng nga y. u a an ca n co
bn mo n co ba n da m ba o cho mo I nguo I duo c an no, du chaf dInh
duo ng, ngon Ia nh va fIf kI m.
INH !O NC HO P IY VA IAO O NC
Gs. Ha Huy khi

Con nguo I fa o fu I Iao d ng Ia fu I co fh da fruo ng fha nh ca
v fh chaf va fInh fha n, Ia Iu a fu I do ng go p nhI u nhaf cho xa h I
ba ng su c Iao d ng sa ng fa o cu a mnh. Inh duo ng ho p Iy Ia nguyn
fa c sng ca n fhIf d gIu gn su c khoe , b n bI, de o daI frong Iao
d ng va if ma c ca c b nh ma n finh khI da co fu I.
Nguo I Iao d ng, ca fri o c va chan fay ca n fhu c hI n ca c nguyn
fa c dInh duo ng ho p Iy chinh sau day:
1. Ch d an ca n da p u ng nhu ca u v nang Iuo ng, an fhIu va fhu a
d u co ha I.
Iao d ng fIu hao nang Iuo ng, Iao d ng ca ng na ng nhu ca u
nang Iuo ng ca ng cao. Ch d an fhIu nang Iuo ng fh co fh m f
mo I, nang suaf Iao d ng fhap, nu ke o da I fh co fh bI suy dInh
duo ng ma fn khoa ho c go I Ia "fhIu nang Iuo ng fruo ng dI n". o
nuo c fa, nhI u chI em phu nu o nng fhn do sInh de nhI u, Iao
d ng na ng nn bI fhIu nang Iuo ng fruo ng dI n. Nguo I fhIu nang
Iuo ng fruo ng dI n su c khoe ke m, nang suaf Iao d ng fhap va su c d
kha ng vo I b nh fa f gIa m. Nguo c Ia I, nu ch d an qua du fhu a

nang Iuo ng ke o da I se da n fo I fhu a can, be o ch . Nguo I be o ch d
ma c ca c b nh fang huyf a p, fI u duo ng, xo mo d ng ma ch...
I vo I nguo I Iao d ng, ca n fheo do I can na ng fhuo ng ky d
xem mnh co bI be o hoa c ga y khng7 Nguo I fa fhuo ng du ng chI s
khI Iuo ng co fh : can na ng |kg)/chI u cao |m)2, chI s na y o frong
khoa ng 18.,5 - 25 Ia bnh fhuo ng, cao hay fhap qua d u khng ff.
2. Ch d an ca n cung cap du nhu ca u ca c chaf dInh duo ng:
- Truo c hf Ia chaf da m |prfeIn): frong kha u pha n an co 10 -
15% nang Iuo ng do profIn cung cap, Iao d ng ca ng na ng fh Iuo ng
prfIn cu ng ca n fang fheo. Khoa ng 30 - 50% prfIn nn Ia prfIn
ngu n gc d ng va f. Chaf da m |profeIn) co nhI u frong fhu c an
d ng va f |fhIf, ca , su a, fru ng...) va fhu c an fhu c va f nhu da u, d ,
Ia c, chaf da m ca n d duy fr su c ma nh cu a ca c co khI Iao d ng.
- Chaf be o va chaf b f Ia ngu n cung ca p nang Iuo ng chinh cho
kha u pha n. Chaf be o chu a nhI u nang Iuo ng |gap dI chaf b f va
chaf da m) do do khI Iao d ng na ng co fh an nhI u hon d fang
nang Iuo ng ma khng fang nhI u fh fich bu a an. Khng nn chI an
chaf be o d ng va f ma nn co 1/3 Ia chaf be o ngu n gc fhu c va f co
nhI u frong vu ng, Ia c, da u d ...
Ch d an ca n du vIfamIn va chaf khoa ng: chu ng fa bIf ra ng
ha m Iuo ng ca c chaf dInh duo ng frong fhu c an khng d u nhau. Ngu
cc co nhI u gIuxIf |chaf b f), ca c fhu c an d ng va f co nhI u profeIn
|da m), da u mo co nhI u chaf be o |IIpIf), co n ca c Ioa I rau, qua co
nhI u vIfamIn va chaf khoa ng. Nhu va y, ch d an ho p Iy cu a nguo I
Iao d ng ca n co du rau, qua .
3. Ca n fhu c hI n m f ch d an ho p Iy , cu fh Ia :
- a f bu c an sa ng fruo c khI dI Ia m bo I v bu a an sa ng cung cap
cho co fh nang Iuo ng va ca c chaf dInh duo ng ca n fhIf cho Iao d ng
bu I sa ng sau m f dm da I bu ng do I. Tnh fra ng gIa m duo ng huyf
|do do I) frong khI Iao d ng co fh gay ra nhu ng faI na n nhaf Ia khI
Ia m vI c frn cao.
- Khoa ng ca ch gIu a ca c bu a an khng qua 4,5 gIo . NhI u khI do
ch d Ia m ca kip fhng fa m nguo I fa f chu c ca c bu a an gIu a gIo
|hoa c va o mu a fho I vu o nng fhn). Ca n chu y day Ia ca c bu a an

fuy nhe , nhung pha I can dI chu khng chI gIa I quyf v nhu ca u
nang Iuo ng, du cho no bu ng. Tra nh cho bu a an gIu a gIo |hay an
frua) qua na ng, gay bu n ngu , khng du ng bIa, ruo u va o ca c bu a
na y.
- Nn can dI fhu c an ra ca c bu a sa ng, frua, fI, da m ba o su can
d I frong fu ng bu a an. u a an fI ca n an fruo c khI dI ngu 2-3 gIo .
4. Ruo u va Iao d ng:
Ruo u co ha I dI vo I su c khoe do do ca n pha I ha n ch. Ruo u Ia
chaf d hoa fan frong ca c chaf be o cho nn sau khI va o co fh ha m
Iuo ng ruo u o f chu c na o |nhI u chaf be o) cao gap haI Ia n o ma u.
Iu c da u ruo u gay hung phan, kich fhich nhung sau do gay u c ch
m f mo I, bu n ngu . o do , pha n Io n ca c faI na n da ng fIc frong khI
Iao d ng va faI na n gIao fhng |fha m chi chf nguo I) d u IIn quan
d n ruo u. Nguo I Iao d ng, da c bI f Ia nguo I Ia I ca c phuong fI n va n
fa I, Iao d ng frn cao fuy f dI khng duo c ung ruo u, chi if Ia
frong nga y Iao d ng.
!ng bIa vu a pha I, ung nhI u co fh fhu a can ma cu ng khng
nn ung frong gIo Iao d ng.
uy fr ch d an ung ho p Iy cu ng vo I np sng dI u d , Ia nh
ma nh Ia dI u ca n fhIf d gIu gn kha nang Iao d ng va su c sng fre
frung o m I nguo I.
INH !O NC HO P IY VA S! C KHO
Gs. Ha Huy Khi

Con nguo I fa ca n an d sng. An ung Ia m f frong nhu ng nhu
ca u co ba n cu a con nguo I. Khoa ho c dInh duo ng gIu p chu ng fa hI u
duo c con nguo I ca n g o fhu c an va fu do xay du ng ca c ch d an ho p
Iy cho fu ng Iu a fu I, fu ng fra ng fha I sInh Ii, b nh Ii.
Cha u be so sInh sau khI ra do I da co pha n xa bu . Su a me Ia
fhu c an da u fIn va co gIa frI hoa n chInh nhaf dI vo I fre . Nga y nay

nguo I fa da bIf su a me co gIa frI uu vI f nhaf so vo I mo I fhu c an
kha c, mo I du a fre d u ca n duo c bu me hoa n foa n cho dn 4 fha ng.
Sau do fuy fheo fu ng gIaI doa n pha f frI n, co fh co nhu ca u dInh
duo ng kha c nhau nn ca n co ca c ch d an kha c nhau. V gIa rang
ru ng fIu hoa ke m, ca n co ch d an fhich ho p d khng bI fhIu
dInh duo ng.
Inh duo ng ho p Iy nang cao su c d kha ng cu a co fh dI vo I
b nh fa f. Nhu ng du a fre bI suy dInh duo ng d ma c ca c b nh Ia
cha y, vIm nhI m duo ng h hap va khI ma c b nh fhuo ng na ng hon,
co fy I fu vong cao hon.
O ca c nuo c nghe o, ke m pha f frI n, ca c b nh do fhIu dInh
duo ng fhuo ng dI ke m vo I ca c b nh nhI m khua n - co n ph bIn.
ThIu vIfamIn A gay b nh kh ma f da n fo I mu Ioa , fhIu vIfamIn
gay b nh co I xuong, fhIu vIfamIn 1 gay b nh f phu . ThIu ca c vI
khoa ng nhu fhIu If gay b nh bIu c va rI Ioa n pha f frI n fri fu ,
fhIu sa f gay b nh fhIu ma u dInh duo ng.
Suy dInh duo ng fre em gay nn fnh fra ng cha m fang fruo ng
va pha f frI n |fhap be , nhe can) co n kha ph bIn o nuo c fa. o Ia
do ch d an fhIu profeIn va nang Iuo ng cu ng vo I nhI u chaf dInh
duo ng kha c.
Nha nuo c fa da co chuong frnh mu c fIu pho ng chng suy dInh
duo ng fre em va fhIu ca c vI chaf dInh duo ng.
Nhung khng pha I chI ca n an no du , fhoa fhich Ia khng co n
van d dInh duo ng g da ng Io nu a. Thu c f cho fhay fhu a an cu ng
nguy hI m khng ke m fhIu an. Thu a an nghIa Ia an qua nhu ca u -
gay fang can da n fo I be o ph. Tre em fhu a can khI Io n In d fro
fha nh nguo I be o. Nhu ng nguo I be o d ma c ca c b nh ma n finh nhu
fang huyf a p, fI u duo ng va nhI u b nh kha c. O nuo c fa hI n nay
bn ca nh ca c b nh do fhIu dInh duo ng co n ph bIn, da ba f da u co
su gIa fang ca c b nh be o ch , fang huyf a p, fI u duo ng... Cham so c
y f cho ca c b nh na y raf fn ke m, do do ca n fhu c hI n chIn Iuo c
du pho ng fruo c hf fhng qua ch d an ho p Iy .
Ca n quan fam cham so c an ung cho nguo I dang m v khI m
fhuo ng ke m an ma ca c chaf dInh duo ng pha I duo c cung cap da y du .
Ngoa I ra, o m f s Ioa I b nh ca n co ch d an "kIng". Vi du , nguo I
fang huyf a p ch d an ca n if muI, o b nh fha n ma n finh ch d

an ca n if da m, o nguo I xo mo d ng ma ch ch d an ca n if ca c chaf
be o ngu n d ng va f... I vo I nhI u Ioa I b nh, a p du ng m f ch d
an ho p Iy Ia dI u ba f bu c d b nh if bIn chu ng, do pha I du ng
fhuc.
M f ma f quan fro ng kha c cu a dInh duo ng ho p Iy Ia fhu c an ca n
da m ba o v sInh, fhu c an ca n ch bIn sa ch se , khng bI I fhIu,
khng chu a ca c chaf co ha I cho co fh .
Inh duo ng ho p Iy , ho p v sInh ca n duo c mo I nguo I fhu c hI n,
fruo c hf o ca c h gIa dnh. o Ia m f frong ca c chIn Iuo c du pho ng
chu d ng nhaf nha m ba o v va nang cao su c khoe d xay du ng gIa
dnh ha nh phu c, daf nuo c ph n vInh.
CH O AN TRONC NH O PHI
HI n nay fnh hnh fhu a can va be o ph dang fang In vo I m f
fc d ba o d ng khng nhu ng o ca c nuo c pha f frI n ma o ca ca c
nuo c dang pha f frI n. ay fha f su Ia mI de doa fI m a n frong
fuong IaI. O ca c nuo c dang pha f frI n be o ph f n fa I song song vo I
fhIu dInh duo ng, ga p nhI u o fha nh ph dang pha f frI n be o ph
f n fa I song song vo I fhIu dInh duo ng, ga p nhI u o fha nh ph hon
o nng fhn. O VI f nam fy I fhu a can va be o ph khoa ng 4% o Ha
n I |1995) va fha nh ph H Chi MInh |2000)10,7% o Iu a fu I 15-49
va 21,9% o Iu a fu I 40-49.
Ty I be o ph o fre ho c sInh fI u ho c Ha n I Ia 4,2% |1996), va
12,2% o fha nh ph H Chi MInh |1997).
I. e o ph Ia g7
e o ph Ia m f fnh fra ng su c khoe co nguyn nhan dInh
duo ng. Thuo ng fhuo ng m f nguo I fruo ng fha nh khoe ma nh, dInh
duo ng ho p Iy , can na ng cu a ho du ng yn hoa c gIao d ng frong gIo I
ha n nhaf dInh. HI n nay T chu c Y f fh gIo I fhuo ng du ng chI s
khI co fhe |MI) d da nh gIa fnh fra ng gay b nh cu a co fh .
Can na ng |kg)
MI = ----------------------
ChI u cao2 |m)

Nguo I fa coI chI s MI bnh fhuo ng nn co o gIo I ha n 20-25,
frn 25 Ia fhu a can va frn 30 Ia be o ph.
M f dI u ca n chu y nu a Ia vu ng chaf mo fa p frung. Mo fa p
frung nhI u quanh vu ng eo Iung fa o nn da ng nguo I "qua fa o fa u"
fhuo ng duo c go I Ia be o kI u "frung fam", kI u pha n frn hay be o
kI u da ng da n ng va mo fa p frung o pha n ha ng fa o nn vo c nguo I
"hnh qua I" hay co n go I Ia be o pha n fhap hay kI u da ng da n ba . V
va y bn ca nh fheo do I chI s MI nn fheo do I fhm fy s vo ng
bu ng/ vo ng mng, khI fI s na y vuo f qua 0,9 o nam gIo I va 0,8 o nu
gIo I fh ca c nguy co f ang huyf a p, b nh fIm ma ch, b nh da I duo ng
d u f ang In ro r f.
e o ph khng ff dI vo I su c khoe , nguo I ca c be o ca c nguy co
ca ng nhI u. Truo c hf, nguo I be o ph d ma c ca c b nh f ang huyf
a p, b nh fIm ma ch do ma ch va nh, da I duo ng, hay bI ca c rI Ioa I da
da y, ru f, so I ma f.
e o ph co ca c fa c ha I va nguy co cu fh Ia :
1. Maf fhoa I ma I frong cu c sng:
Nguo I be o ph fhuo ng co ca m gIa c bu u bI kho chIu v mu a he
do Io p mo da y da fro fha nh nhu m f h fhng ca ch nhI f. Nguo I be o
ph cu ng fhuo ng xuyn ca m fhay m f mo I chung foa n fhan, hay
nhu c da u f buf o haI chan Ia m cho cu c sng fhIu fhoa I ma I.
2. CIa m hI u suaf Iao d ng:
Nguo I be o ph Ia m vI c cho ng m f nhaf Ia o mI fruo ng no ng.
Ma f kha c do khI Iuo ng co fh qua na ng n nn d hoa n fha nh m f
d ng fa c, m f cng vI c frong Iao d ng, nguo I be o ph maf nhI u fh
gIo hon va maf nhI u cng su c hon. Ha u qua Ia hI u suaf Iao d ng
gIa m ro r f so vo I nguo I fhuo ng.
3. Ke m Ianh Io I:
Nguo I be o ph fhuo ng pha n u ng cha m cha p hon nguo I bnh
fhuo ng frong sInh hoa f cu ng nhu frong Iao d ng. Ha u qua Ia raf d
bI faI na n xe c cu ng nhu faI na n Iao d ng.
4. HaI nguy co ro r f o nguo I be o ph:
4.1. Ty I b nh fa f cao:
e o ph Ia m f frong ca c yu f nguy co chinh cu a ca c b nh
ma n finh khng Iay nhu: nh ma ch va nh, da I duo ng khng phu
fhu c InsuIIn, so I ma f.

O phu nu ma n kInh, ca c nguy co ung fhu fu I ma f, ung fhu vu
va fu cung fang In o nhu ng nguo I be o ph, co n o nam gIo I be o ph,
b nh ung fhu fha n va fuyn fI n II f hay ga p hon.
4.2. Ty I fu vong cu ng cao hon: nhaf Ia frong ca c b nh k frn.
Thu a can va be o ph co n Ia m gIa m ve de p cu a mo I nguo I.
II. Nguyn nhan cu a be o ph:
Mo I nguo I d u bIf co fh gIu duo c can na ng n dInh Ia nho
fra ng fha I can ba ng gIu a nang Iuo ng do fhu c an cung cap va nang
Iuo ng fIu hao cho Iao d ng va ca c hoa f d ng kha c cu a co fh . Can
na ng co fh fang In co fh do ch d an du fhu a vuo f qua nhu ca u
hoa c do np sng Ia m vI c fInh fa I if fIu hao nang Iuo ng.
KhI va o co fh , ca c chaf profeIn, IIpIf, gIuxIf d u co fh chuy n
fha nh chaf be o du fru . V va y, khng nn coI an nhI u fhIf, nhI u
mo mo I gay be o ma an qua fhu a chaf b f, duo ng, d ngo f d u co fh
gay be o. To m Ia I co fh chIa nguyn nhan va co ch sInh b nh cu a
be o ph nhu sau:
1. Kha u pha n an va fho I quen an ung:
Nang Iuo ng |caIo) dua va o co fh qua fhu c an fhu c ung duo c
hap fhu va duo c oxy hoa d fa o fha nh nhI f Iuo ng. Nang Iuo ng an
qua nhu ca u se duo c du fru duo I da ng mo .
Ch d an gIa u chaf be o |IIpId) hoa c da m d nhI f d cao co IIn
quan cha f che vo I gIa fang fI I be o ph. Ca c fhu c an gIa u chaf be o
fhuo ng ngon ngn nguo I fa an qua fhu a ma khng bIf. V va y,
kha u pha n nhI u mo , du s Iuo ng nho cu ng co fh gay fhu a caIo va
fang can. Khng chI an nhI u mo , fhIf ma an nhI u chaf b f, duo ng,
d ngo f d u co fh gay be o. VI c fhich an nhI u duo ng, an nhI u
mo n sa o, ra n, nhu ng fhu c an nhanh nau sa n va mI n cuo ng an rau
qua Ia m f da c frung cu a fre be o ph. Tho I quen an nhI u va o bu a
fI cu ng Ia m f dI m kha c nhau gIu a nguo I be o va khng be o.
2. Hoa f d ng fh Iu c ke m:
Cu ng vo I yu f an ung, su gIa fang fI I be o ph dI song song
vo I su gIa m hoa f d ng fh Iu c frong m f II sng fInh fa I hon, fho I
gIan da nh cho xem fIvI, do c ba o, Ia m vI c ba ng ma y finh, no I
chuy n qua dI n fhoa I nhI u hon.

KI u sng fInh fa I cu ng gIu vaI fro quan fro ng frong be o ph.
Nhu ng nguo I hoa f d ng fh Iu c nhI u fhuo ng an fhu c an gIa u nang
Iuo ng, khI ho fhay d I II sng, hoa f d ng nhung va n gIu fho I quen
an nhI u cho nn bI be o. I u na y gIa I fhich be o o fu I frung nIn,
hI n fuo ng be o ph o ca c va n d ng vIn sau khI gIa I ngh va cng
nhan Iao d ng chan fay co xu huo ng be o ph khI v huu.
3. Yu f dI fruy n:
a p u ng sInh nhI f ke m co fh do yu f dI fruy n. Yu f dI
fruy n co vaI fro nhaf dInh dI vo I nhu ng fre be o ph fhuo ng co cha
me be o, fuy va y nhn frn da s c ng d ng yu f na y khng Io n.
4. Yu f kInh f xa h I:
O ca c nuo c dang pha f frI n, fI I nguo I be o ph o fa ng Io p nghe o
fhuo ng fhap |fhIu an, Iao d ng chan fay na ng, phuong fI n dI Ia I
kho khan) va be o ph fhuo ng duo c co I Ia m f da c dI m cu a gIa u co .
O ca c nuo c da pha f frI n khI fhIu an khng co n ph bIn nu a fh fI
I be o ph Ia I fhuo ng cao o fa ng Io p nghe , if ho c so vo I o ca c fa ng Io p
frn.
O nhI u nuo c, fy I nguo I be o In fo I 30-40%, nhaf Ia o d fu I
frung nIn va chng be o ph fro fha nh m f mu c fIu su c khoe c ng
d ng quan fro ng. O VI f nam, fy I nguo I be o co n fhap nhung co
khuynh huo ng gIa fang nhanh nhaf Ia o ca c d fhI. o Ia dI u ca n
duo c chu y d co ca c can fhI p kIp fho I.
Thu c hI n m f ch d an ung ho p Iy va hoa f d ng fh Iu c du ng
mu c d duy fr can ba ng n dInh o nguo I fruo ng fha nh, do Ia
nguyn fa c ca n fhIf d fra nh be o ph. Ca c bI n pha p cu fh Ia :
Ch d an nang Iuo ng |caIo) fhap, can dI, if do I, if duo ng, du
da m, vIfamIn, nhI u rau qua .
Iuy n fa p o mI fruo ng fhoa ng.
Xay du ng np sng nang d ng, fang cuo ng hoa f d ng fh Iu c.
III. Ch d an cho nguo I be o ph:
CIa m nang Iuo ng cu a kha u pha n an fu ng buo c m f, m I fua n
gIa m khoa ng 300 kcaI so vo I kha u pha n an fruo c do cho dn khI da f
nang Iuo ng fuong u ng dn mu c MI.

MI fu 25-29,9 fh nang Iuo ng dua va o m f nga y Ia 1500 kcaI.
MI >=40 fh nang Iuo ng dua va o m f nga y Ia 800 kcaI.
Trong do fI I nang Iuo ng gIu a ca c chaf Ia 15-16% profeIn, 12-
13% IIpId, 71-72% gIucId.
An if chaf be o, b f.
u chaf da m, vIfamIn, muI khoa n. Ca n b sung vIn da
vIfamIn va vI Iuo ng f ng ho p.
Tang cuo ng rau va hoa qua .
MuI, m chinh: 6g/nga y. Nu co fang huyf a p fh chI cho 2-
4g/nga y.
Ta o fho I quen an ung fheo du ng ch d .
PHO NC CHO NC THI ! VITAMIN A
Ta m quan fro ng:
VIfamIn A duo c bIf dn fu raf Iau nhung cho dn nay, fhIu
VIfamIn A va n dang Ia m f van d su c khoe ca n duo c gIa I quyf.
NhI u chu c pha n quan fro ng cu a VIfamIn A dI vo I co fh da duo c
khoa ho c nga y ca ng Ia m sa ng fo . VIfamIn A Ia m f frong 3 Ioa I vI
chaf |If, VIfamIn A, Sa f) dang duo c quan fam v su fhIu hu f ca c vI
chaf na y o ca c nuo c dang pha f frI n da va dang fro fha nh van d co
y nghIa dI vo I su c khoe c ng d ng. Theo fhng k cu a T chu c Y f
fh gIo I |WHO) frn fh gIo co khoa ng 3 frI u fre em bI kh ma f
|f n fhuong ma f do fhIu VIfamIn A da n dn mu Ioa ) va co fo I 251
frI u fre bI fhIu VIfamIn A nhung chua fo I mu c bI kh ma c |fhIu
VIfamIn A ca n Iam sa ng). O VI f nam, fruo c day ha ng nam co
khoa ng 5000 6000 fre em bI mu hoa n foa n do fhIu VIfamIn A.
ChI rIng fa I fruo ng fre em mu Nguy n nh ChI u |Tp. H Chi
MInh) fruo c day da pha f hI n co hon m f nu a s fre bI mu Ia do
nguyn nhan fhIu VIfamIn A.

Trong nhu ng n am vu a qua, nho frI n khaI ff chuong frnh b
sung VIfamIn A II u cao du pho ng frn pha m vI foa n quc ma
chu ng fa da gIa I quyf co ba n fnh fra ng kh ma f o fre , khng co n
mI de doa mu Ioa cho fre em chu ng fa. Tuy nhIn fhIu VIfamIn A
va n co n f n fa I, mu c VIfamIn A frong ma u va n duo I mu c bnh
fhuo ng. Y nghIa quan fro ng cu a van d Ia o ch : fhIu VIfamIn A
khng chI gay kh ma f da n fo I mu Ioa ma no co n Ia m fang nguy co
fu vong, b nh fa f va Ia m gIa m su fang fruo ng cu a fre . Chinh v va y
fIp fu c quan fam pho ng chng fhIu VIfamIn A Ia fhIf fhu c ca I
fhI n fnh fra ng dInh duo ng va su c khoe cho con em chu ng fa.
VaI fro cu a vIfamIn A dI vo I co fh
VIfamIn A Ia m f vI chaf co vaI fro quan fro ng da c bI f dI vo I
fre nho , g m 4 vaI fro chinh nhu sau:
Tang fruo ng: CIu p fre Io n In va pha f frI n bnh fhuo ng. ThIu
VIfamIn A fre se cha m Io n, co I co c.
ThI gIa c: VIfamIn A co aI fro frong qua frnh nhn fhay cu a
ma f, bI u hI n so m cu a fhIu VIfamIn A Ia gIa m kha nang nhn
fhay Iu c a nh sa ng yu |qua ng ga ).
a o v bI u m: VIfamIn A ba o v su foa n ve n cu a ca c bI u m,
gIa c ma c ma f, bI u m da, nIm ma c khi qua n, ru f non va ca c
fuyn ba I fIf. KhI fhIf VIfamIn A, bI u m va nIm ma c bI f n
fhuong. T n fhuong o gIa c ma c ma f da n dn ha u qua mu Ioa .
MI n dIch: VIfamIn A fang cuo ng kha nang mI n dIch cu a co
fh . ThIu VIfamIn A Ia m gIa m su c d kha ng vo I b nh fa f, d bI
nhI m fru ng na ng da c bI f Ia So I, TIu cha y va vIm duo ng H hap
da n fo I fang nguy co fu vong o fre nho .
Mo I day nguo I fa co n pha f hI n VIfamIn A co kha nang Ia m
fang su c d kha ng vo I ca c b nh nhI m khua n, un va n, Iao, so I,
pho ng ngu a ung fhu...
Nguyn nhan fhIu vIfamIn A
Co fh Iay VIfamIn A fu fhu c an va duo c du fru chu yu o gan.
ThIu VIfamIn A chI xa y ra khI Iuo ng VIfamIn A an va o khng du
va VIfamIn A du fru bI hf. Ca c nguyn nhan gay fhIu VIfamIn A
g m:

o an ung fhIu VIfamIn A: Co fh khng fu f ng ho p duo c
VIfamIn A ma pha I Iay fu fhu c an, do va y nguyn nhan chinh gay
fhIu VIfamIn A Ia do ch d an nghe o VIfamIn A va Carofen |fI n
VIfamIn A). Nu bu a an du VIfamIn A nhung Ia I fhIu da m va da u
mo cu ng Ia m gIa m kha nang hap fhu va chuy n hoa VIfamIn A. o
fre dang bu fh ngu n VIfamIn A Ia su a me , nu frong fho I ky na y
me an fhIu VIfamIn A se a nh huo ng fru c fIp dn du a fre .
NhI m fru ng: Tre bI nhI m fru ng da c bI f Ia In so I, vIm
duo ng h hap, fIu cha y va ca nhI m gIun du a cu ng gay fhIu
VIfamIn A.
Suy dInh duo ng fhuo ng ke o fheo fhIu VIfamIn A v co fh
fhIu da m d chuy n hoa VIfamIn A.
NhI m fru ng va suy dInh duo ng Ia m ha n ch hap fhu, chuy n
hoa VIfamIn A d ng fho I Ia m fang nhu ca u su du ng VIfamIn A,
nguo c Ia I fhIu VIfamIn A se Ia m fang nguy co bI nhI m fru ng va
suy dInh duo ng, nhu va y se fa o fha nh m f vo ng Iua n qua n Ia m
b nh fhm fra m fro ng da n dn nguy co fu vong cao.
I fuo ng d bI fhIu vIfamIn A
Tre em duo I 3 fu I d bI fhIu VIfamIn A do fre dang Io n nhanh
ca n nhI u VIfamIn A, o fu I na y do ch d nuI duo ng fhay d I |gIaI
doa n an b sung, caI su a) va d ma c ca c b nh nhI m fru ng nn co
nguy co fhIu VIfamIn A.
Tre duo I 5 fu I bI ma c ca c b nh so I, vIm duo ng h hap cap,
fIu cha y ke o da I va o suy dInh duo ng na ng co nguy co fhIu
VIfamIn A.
a me dang cho con bu nhaf Ia frong nam da u, nu an ung
fhIu VIfamIn A fh frong su a se fhIu VIfamIn A da n dn fhIu
VIfamIn A o con. Tre khng duo c bu me fh nguy co fhIu VIfamIn
A ca ng cao.
Pho ng chng fhIu vIfamIn A nhu fh na o7
a o da m an ung da y du :
Tho I ky mang fhaI va cho con bu ba me ca n an du chaf, chu y
fhu c an gIa u VIfamIn A, carofen, da m, da u mo . Cho fre bu me du
fho I gIan va chu y fIm chu ng pho ng b nh cho fre .

a o da m nuI duo ng fre fu khI an b sung, bu a an ca n co da y
du chaf dInh duo ng va VIfamIn A. Ca n su du ng nhI u Ioa I fhu c
pha m kha c nhau cho phong phu va da da ng, ch bIn hap da n ho p
kha u vI se go p pha n Ia m fang hap fhu. Chu y ca c Ioa I fhu c pha m
gIa u VIfamIn A va carofen nhu: Can, fru ng, su a, ca , rau Ia xanh
fha m, ca c Ioa I qua co ma u va ng, da cam. u a an ca n can dI va co
du chaf da m va da u mo gIu p fang hap fhu va chuy n hoa VIfamIn
A.
sung VIfamIn A du pho ng: Chuong frnh VIfamIn A frI n
khaI phan phI vIn nang VIfamIn A II u cao du pho ng frn pha m
vI foa n quc cho faf ca ca c dI fuo ng nhu sau:
Tre em fu 6-36 fha ng fu I. M I nam ung haI Ia n, m I Ia n duo c
ung 200.000 don vI quc f |fre fu 6-11 fha ng fu I chI ung
100.000 don vI).
Ca c ba me frong vo ng fha ng da u sau de ca n duo c ung m f II u
VIfamIn A |200.000 don vI).
Ngoa I ra, fre duo I 5 fu I bI ma c ca c b nh so I, vIm h hap cap,
fIu cha y ke o da I, suy dInh duo ng na ng o c ng d ng cu ng nhu frong
b nh vI n, fre nho duo I 6 fha ng fu I khng duo c bu me cu ng d u
duo c ung m f II u VIfamIn A.
Su du ng ca c fhu c pha m co fang cuo ng vI chaf dInh duo ng: MuI
If |If duo c fr n va o muI an d pho ng chng ca c rI Ioa I do fhIu
If). Sa f duo c fr n va o nuo c ma m d pho ng chng fhIu ma u dInh
duo ng. VIfamIn A cu ng duo c fr n va o m f s fhu c pha m nhu duo ng,
my an II n, ba nh ke o... d pho ng chng fhIu VIfamIn A. HI n nay
chu ng fa dang nghIn cu u dua ca c vI chaf dInh duo ng va o fhu c
pha m. Trong nhu ng nam khng xa fh gIa I pha p na y Ia quan fro ng
d gIa I quyf fhIu VIfamIn A o nuo c fa.
CIa o du c dInh duo ng: Song song vo I ca c gIa I pha p no I frn ca n
da y ma nh cng fa c gIa o du c dInh duo ng fo I mo I nguo I dan d bIf
ca ch su du ng ca c ngu n fhu c pha m gIa u vIfamIn A sa n co dua va o
bu a an ha ng nga y cu a gIa dnh va cu a fre nho .

INH !O NC TRONC NH TANC H!Y T A P
Theo T chu c Y f Th gIo I |WHO) va H I fang huyf a p quc
f |1993) fh fang huyf a p duo c quI dInh nhu sau:
Tang huyf a p:
- Huyf a p fam fhu |HA fI da): 140 mmHg
- Huyf a p fam chuong |HA fI fhI u): 90 mmHg.
Huyf a p bnh fhuo ng:< 140/90 mmHg.
Yu f nguy co chinh cu a faI bIn ma ch na o Ia fang huyf a p.
Ca c nghIn cu u d u fhay mu c huyf a p f ang In song song vo I nguy
co ca c b nh fIm do ma ch va nh va faI bIn ma ch na o.
Ch d an co fh fa c d ng dn huyf a p d ng ma ch qua nhI u
khau, da c bI f Ia : NafrI, kaII, canxI, mo d ng va f, duo ng va chaf xo.
Trong ca c nguyn nhan gay fang huyf a p, fruo c hf nguo I fa
fhuo ng k dn Iuo ng muI an |muI NafrI) frong kha u pha n.
n ca nh muI an co n co m f s muI kha c cu ng co vaI fro dI
vo I fang huyf a p. Ca n day nguo I fa nhan ma nh vaI fro cu a fy s
K/Na frong kha u pha n va cho ra ng ch d an gIa u KaII co Io I cho
nguo I fang huyf a p. Tang Iuo ng CanxI frong kha u pha n an co a nh
huo ng Ia m gIa m huyf a p. Su a va ca c ch pha m fu su a Ia ngu n
canxI ff, ca c fhu c an ngu n gc fhu c va f nhu Iuong fhu c, khoaI cu ,
da u d va ca c Ioa I rau qua co nhI u KaII. Thm va o do , kha u pha n
an nhI u chaf ba o hoa , kha u pha n an nhI u mo d ng va f cu ng da n
dn fang huyf a p.
Nhu va y bn ca nh muI an |muI NafrI), nhI u fha nh pha n
kha c frong ch d an cu ng co a nh huo ng dn fang huyf a p, ngoa I
ra m f s yu f kha c duo c d ca p fo I Ia be o ph va ruo u. Ty I fang
huyf a p o nguo I be o ph cao hon ha n o nguo I khng co be o ph da
fro fha nh m f van d ca n quan fam frong cham so c su c khoe c ng
d ng. Co ch fang huyf a p do be o ph co fh do: Tang fh fich fua n
hoa n, fang cung Iuo ng fIm, su c kha ng ngoa I vI fang. Nhu va y frong
du pho ng va dI u frI fang huyf a p pha I kf ho p ch d an chng
be o ph v be o ph co IIn quan cha f che va Ia m f yu f gay fang
huyf a p.

!ng nhI u ruo u fh huyf a p f ang In khng phu fhu c can
na ng hoa c fu I fa c. o nguo I fang huyf a p, bo ruo u fh huyf a p fam
fhu |huyf a p fI da) gIa m fu 4-8 mmHg, huyf a p fam chuong
|huyf a p fI fhI u) gIa m if hon.
M f ch d an ha n ch muI, gIa m nang Iuo ng va ruo u co fh
du d Ia m gIa m a p o pha n Io n dI fuo ng co fang huyf a p nhe . o
nhu ng nguo I fang huyf a p na ng ch d an ung no I frn gIu p gIa m
bo f II u Iuo ng ca c fhuc ha a p ca n fhIf. n ca nh do ch d an nn
gIa u CanxI, KaII, fhay fh ca c chaf be o cu a fhIf ba ng ca va da u fhu c
va f.
O VI f nam, va o nhu ng nam 60, fy I fang huyf a p chI va o
khoa ng 1% dan s nhung hI n nay, fheo s II u cu a VI n TIm Ma ch
fI I na y cao hon 10%, nhu va y fang huyf a p da fro fha nh m f van
d su c khoe c ng d ng quan fro ng.
Nguyn fa c xay du ng ch d a frong dI u frI b nh fang huyf
a p
If NafrI, gIa u KaII, Io I nI u, gIa m be o, gIa m kich fhich, fang an
fha n.
1. If NafrI, gIa u KaII, du canxI:
Ha n ch muI an |NafrI cIorua), gIa m m chinh |nafrI
gIufamaf). Ha n ch muI an va m chinh duo I 6g/nga y Co phu ,
suy fIm, cho if hon |2-4 g/nga y).
NhI u rau qua d co nhI u kaII, fru khI fhI u nI u.
o fhu c an muI ma n nhu ca , dua muI, ma m fm, ma m fe p...
2. Ha n ch ca c fhu c an co fa c du ng kich fhich fha n kInh:
o ruo u, ca ph, nuo c che da c.
Tang su du ng ca c fhu c an, fhu c ung co fa c du ng an fha n, ha
a p, fhng fI u: canh vng, ha f sen, ngo sen, che sen vng, hoa hoe ,
nuo c ng Iu c.
3. Phan b fy I fha nh pha n fhu c an, fhu c u ng ho p Iy :
a m |profeIn): gIu a mu c 0,8 1,0 g/kg can na ng/nga y. Chu y
du ng nhI u profeIn fhu c va f nhu da u d . Nu co suy fha n, gIa m
nhI u hon |0,4 0,6 g/kg can na ng/ nga y).

Chaf b f: 35 KcaI/kg can na ng/ nga y. Nguo I be o qua mu c |MI
frn 25) va o be o ph |MI frn 30) cho if hon d gIa m can v gIa m
can Ia m f yu f ha huyf a p raf co hI u qua . An if duo ng, ba nh
ke o ngo f. Tf nhaf Ia an chaf b f fu ca c ha f ngu cc va khoaI cu .
Chaf be o: Khng qua 30 g/nga y. an if mo , du ng da u fu ca , da u
fuong Ia ff nhaf. O nguo I be o if da u mo hon. o fhu c an nhI u
choIesferoI nhu o c, Io ng, fIm gan, phu fa ng, an if fru ng.
Chaf khoa ng, vI Iuo ng, vIfamIn: du yu f vI Iuo ng va vIfamIn
da c bI f Ia vIfamIn C, , A co nhI u frong rau qua , gIa , da u d .
Thu c ung: Che sen vng, che hoa hoe , nuo c ng Iu c, nuo c rau
Iu c Ia fhich ho p nhaf vu a fhng fI u, an fha n, ha a p. o ruo u, bIa,
ca ph, che da c.
CH O AN TRONC NH A I THA O !O NC
1. Tnh hnh da I fha o duo ng hI n nay:
a I fha o duo ng |T) Ia m f b nh rI Ioa n chuy n hoa raf
fhuo ng ga p. HI n nay no khng co n Ia m f b nh ph bIn fa I ca c
nuo c cng nghI p pha f frI n ma ngay ca nhu ng nuo c do I sng co n
fhap cu ng dang gIa fang. Co fh day cu ng Ia m f b nh xa h I khng
Iay fruy n cu a fh ky 21.
2. Cha n doa n va phan Ioa I:
a I fha o duo ng duo c II f va o nho m rI Ioa n chuy n hoa . o rI
Ioa n chuy n hoa duo ng nn b nh nhan se bI fang duo ng huyf, cu
fh Ia fang gIucose frong ma u va dn m f mu c na o do fh se xuaf
hI n duo ng nI u fu c Ia co gIucose frong nuo c fI u. O gIaI doa n da
mu n na y fh ca c frI u chu ng kInh dI n Ia :
!ng nhI u - da I nhI u - ga y nhanh.
uo ng huyf fang - co duo ng frong nuo c fI u.
nh gay nhI u chu ng quan fro ng da n dn fa n ph va fu vong.

Ca n pha f hI n ra so m da I duo ng d co ch d dInh duo ng ho p
Iy , nhaf Ia o nguo I fre , fI n su gIa dnh da co nguo I bI da I duo ng
hoa c o nhu ng nguo I Io n fu I bI be o qua mu c.
a I duo ng co fh Ia :
a I fha o duo ng nguyn pha f: co 2 Ioa I.
Ioa I 1. Phu fhu c InsuIIn, chIm khoa ng 10%.
Ioa I 2. Khng phu fhu c InsuIIn, chIm khoa ng 90%. a s Ia o
nguo I be o nn co n go I Ia da I fha o duo ng fh be o.
a I fha o duo ng fhu pha f:
nh o fuy : so I fuy , vIm fuy , pha u fhua f ca f fuy .
o n I fIf: nh CushIng h I chu ng cushIng, u fhuo ng fha n.
o du ng fhuc: corfIcoId, fhuc che n befa, Io I fI u fha I kaII.
o rI Ioa I b pha n nha y ca m InsuIIn hoa c do rI Ioa n cau fru c
InsuIIn.
a I fha o duo ng fhaI nghe n: o rI Ioa n dung dIch na p gIucose
frong fho I ky mang fhaI.
o rI Ioa I dung na p gIucose.
3. Ch d an frong b nh da I fha o duo ng:
a I duo ng Ioa I 2 fh ch d an Ia bI n pha p dI u frI va pho ng
b nh. Nguyn fa c frong ch d an Ia :
An ca c Ioa I fhu c pha m gIa u gIucIf phu c ho p, gIa m ha n ca c da ng
duo ng ngo f nhu frucfose |frong ma f ong, qua ngo f), gIucose, duo ng
kinh, ma f.
Tang cuo ng chaf xo.
Ha n ch chaf be o nhaf Ia mo va choIesferoI, ha n ch ruo u, bIa.
u vIfamIn, ca c chaf khoa ng va vI Iuo ng.
Cu fh Ia :
a. T ng nang Iuo ng cho m f nga y finh fheo quI uo c:
Na m dI u frI fa I gIuo ng: 25kcaI/kg can na ng/nga y.
Hoa f d ng nhe fa I nha : 30kcaI/kg can na ng/nga y.
Hoa f d ng vu a: 35kcaI/kh can na ng/nga y.

Hoa f d ng na ng: 40kcaI/kg can na ng/nga y.
Vi du : M f b nh nhan na ng 60 kg, hoa f d ng nhe fa I nha fh
m I nga y ca n: f ng nang Iuo ng = 30 x 60 kg = 1800 kcaI.
b. Ty I fha nh pha n cu a ca c fhu c an frong nga y nn:
Chaf b f duo ng: 55 - 60% f ng nang Iuo ng. Trong do duo ng an
ca ng if ca ng ff.
Nu b nh nhan quen an duo ng fh co fh fhay ba ng duo ng
khng sInh nang Iuo ng |Asparfam).
Chaf da m |profeIn): 12-20% f ng nang Iuo ng. Trung bnh Ia
15%. An nhI u chaf da m |profeIn) qua d Ia m da y nhanh qua frnh
xo hoa ca u fha n, gay suy fha n, m f bIn chu ng quan fro ng cu a da I
duo ng.
Chaf be o |IIpId): Khng vuo f qua 30% f ng nang Iuo ng. Trung
bnh 20%.
CIa m ca c chaf be o fu ngu n d ng va f nhu mo , bo, khng nn n
ca c Ioa I fhu c pha m co nhI u choIesferoI nhu o c, Io ng, fIm gan, fha n.
Chaf xo: 40 g/nga y.
VIfamIn, chaf khoa ng va yu f vI Iuo ng: co nhI u frong rau,
qua , da u d .
c. Phan b bu a an frong nga y d ha n ch fang duo ng huyf qua
mu c sau an va chIa fha nh 3 bu a chinh va 1-3 bu a phu :
An sa ng |6h30- 7h30): 20% f ng nang Iuo ng.
An frua |11h30 - 12h00): 30% f ng nang Iuo ng.
An fI |18h30 -19h00): 30% f ng nang Iuo ng.
An nhe dm |21h00): 20% f ng nang Iuo ng.
PHO NC CHO NC THI ! MA ! INH !O NC
ThIu ma u dInh duo ng Ia fnh fra ng b nh Iy xa y ra khI ha m
Iuo ng huyf ca u f |Hb) frong ma u xung fhap hon bnh fhuo ng do
fhIu m f hay nhI u chaf dInh duo ng ca n fhIf cho qua frnh fa o
ma u.

Theo s II u dI u fra frong nuo c va frn fh gIo I fh fhIu ma u
dInh duo ng raf ph bIn, frung bnh co khoa ng 30% dan s fh gIo I
|khoa ng 700-800 frI u nguo I) bI fhIu ma u. Nhu ng dI fuo ng hay bI
fhIu ma u nhaf Ia fre em va phu nu co fhaI. O VI f Nam co dn
60% s fre em o d fu I 6-24 fha ng va 30-50% s chI em co fhaI bI
fhIu ma u.
Ta c ha I cu a fhIu ma u dInh duo ng
1- Ia m gIa m kha nang Iao d ng: khI fhIu ma u, kha nang va n
chuy n khi oxy cu a h ng ca u bI gIa m, Ia m fhIu o xy o ca c f chu c,
da c bI f Ia fIm, co ba p, na o, gay nn ca c hI n fuo ng fIm da p ma nh,
hoa ma f cho ng ma f, co ba p yu va cuI cu ng Ia co fh nhanh cho ng
mo I m f, gIa m kha nang Iao d ng chan fay va fri o c.
2- Kha nang ho c fa p, pha f frI n fri fu cu a ho c sInh bI ke m.
ThIu ma u Ia m gIa m Iuo ng oxy cu a f chu c na o va fIm, Ia m fre
nhanh bI mo I m f, hay ngu ga f, kho fa p frung fu fuo ng da n dn
ke m fIp fhu ba I gIa ng. Nhu ng dau hI u na y fhuo ng duo c kha c
phu c sau khI b xung vIn sa f.
3 - Ia m fang nguy co de non, fang fy I ma c b nh va fu vong
cu a cu a me va con khI sInh no , d bI cha y ma u va bI ma c ca c b nh
nhI m fru ng o fho I ky ha u sa n.
Nguyn nhan cu a fhIu ma u dInh duo ng
ThIu ma u co fh gay ra do nhI u nguyn nhan kha c nhau: do
nhI m ky sInh fru ng |gIun sa n sf re f), do maf ma u, do b nh Iy v
huyf sa c f |Hb), hay do fhIu dInh duo ng. V y nghIa su c khoe
c ng d ng fh fhIu ma u do fhIu dInh duo ng, da c bI f Ia fhIu sa f,
fhIu axIf foIIc fhIu vIfamIn 12 Ia ph bIn hon ca .
Nguyn nhan fhuo ng ga p nhaf Ia do Iuo ng sa f cung cap fu an
ung khng du nhu ca u ha ng nga y.
Iuo ng sa f fhu c f hI n nay cu a bu a an nguo I VI f Nam chI da f
khoa ng 30 dn 50% nhu ca u nhaf Ia o ca c vu ng nng fhn, do va y fy
I fhIu ma u do fhIu sa f o ca c vu ng na y fhuo ng raf cao.
Nho m fre em va phu nu co nhu ca u raf Io n v sa f nn du an
ung ff cu ng khng fh cung cap du ; ma f kha c o nhI u vu ng nng

fhn do bu a an co n nghe o na n, Iuo ng fhu c an d ng va f co n if, fre
em an sam chua du ng ca ch,... do do raf co nguy co bI fhIu ma u.
Nhu ng ngu n sa f frong fhu c an
Co fh chIa ngu n sa f frong fhu c an ra Ia m 2 Ioa I chinh:
Nhu ng fhu c an co ngu n gc d ng va f nhu fhIf, ca fru ng... co
nhI u sa f va sa f co chaf Iuo ng cao, d duo c co fh hap fhu va su
du ng. V va y m f ch d an co if fhu c an d ng va f fhuo ng hay bI
fhIu ma u.
Nhu ng fhu c an ngu n gc fhu c va f nhu ngu cc, ga o, ng, m f
s Ioa I rau co nhI u chaf xo |bu a an ph bIn o nng fhn hI n
nay)... fhuo ng co Iuo ng sa f fhap va sa f chaf Iuo ng ke m, Ia m co fh
kho hap fhu va su du ng.
Co m f s rau qua nhI u vIfamIn C, Ia I co fa c du ng h fro hap
fhu sa f ff hon
Nhu ng dau hI u nha n bIf fhIu ma u dInh duo ng
Vo I fre em: fhuo ng co ca c dau hI u da xanh xao, nIm ma c mI,
Iuo I, ma f nho f nha f. Tre fhuo ng ke m hoa f ba f, nu da dI ho c fhuo ng
ho c ke m, hay bu n ngu . bI ca c b nh nhI m fru ng.
O phu nu co fhaI: fhuo ng ga p Ia da xanh, nIm ma c nho f, m f
mo I, khI fhIu na ng fhuo ng co dau hI u cho ng ma f, fIm da p ma nh.
Xe f nghI m ma u se cho cha n doa n chinh xa c, xe f nghI m don
gIa n nhaf Ia dInh Iuo ng Huyf ca u f |Hb), Iuo ng Hb gIa m fhap hon
mu c quy dInh Ia bI fhIu ma u.
Pho ng chng fhIu ma u dInh duo ng
Pho ng chng fhIu ma u bao g m m f s bI n pha p sau:
1- I n pha p ca I fhI n ch d an, da da ng hoa bu a an, an nhI u
Ioa I fhu c an kha c nhau nhaf Ia ngu n fhu c an d ng va f co nhI u sa f
nhu fhIf, gan, fru ng, fIf, fhu c an gIa u vIfamIn C nhu rau qua .
2- sung vIn sa f cho ca c dI fuo ng co nguy co cao
Phu nu Iu a fu I fu 13 fro In, ca n duo c ung vIn sa f du pho ng,
m I fua n ung m f vIn d fa o ngu n sa f du fru da y du cho co fh .

KhI co fhaI ca n kf ho p an ung ff vo I ung vIn sa f d u da n, m I
nga y m f vIn |60mg sa f) frong suf fho I gIan mang fhaI cho fo I
sau khI sInh 1 fha ng.
sung sa f cho fre em Ia raf ca n fhIf, nhung ca n co chI dInh
va fheo do I cu a fha y fhuc.
3- Tang cuo ng sa f va o fhu c pha m: HI n nay nuo c fa dang
nghIn cu u fang cuo ng sa f va o fhu c an nhu ba nh bich quI, nuo c
ma m, nha m dua m f Iuo ng sa f du cho nhu ca u qua nhu ng fhu c an
na y.
4- PhI ho p vo I ca c chuong frnh cham so c su c kho e ban da u,
pho ng chng nhI m khua n, v sInh mI fruo ng, pho ng chng nhI m
gIun.
PHO NC CHO NC RO I IOA N O THI ! IOT
Ts. Nguyn Xun Ninh

If Ia vI chaf dInh duo ng raf ca n fhIf cho pha f frI n cu a co
fh , ca n cho f ng ho p ho c mn gIa p duy fr fhan nhI f, pha f frI n
xuong, qua frnh bI f ho a va pha f frI n cu a na o va h fha n kInh
frong fho I ky ba o fhaI.
ThIu If se da n dn fhIu ho c mn gIa p va gay ra nhI u rI
Ioa n kha c nhau: buo u c , rI Ioa n b nh Iy kha c nhu sa y fhaI, fhaI
chf Iuu, khuyf fa f ba m sInh, fhI u nang fri fu , da n d n,co fh
cha m pha f frI n, m f mo I, gIa m kha nang Iao d ng...
HI n nay, frn fh gIo I co khoa ng m f fy ruo I nguo I sng frong
vu ng fhIu If va co nguy co bI ca c rI Ioa n do fhIu If. Trong do
655 frI u nguo I co f n fhuong na o va 11,2 frI u nguo I bI da n d n.
VI f nam Ia m f nuo c na m frong vu ng fhIu If. Ty I fhIu If
raf cao va ph bIn foa n quc fu mI n nu I dn d ng ba ng. Trn
nhu ng vu ng fhu c hI n ff chuong frnh pho ng chng buo u c fh fy
I b nh gIa m dI da ng k . Iuo ng If fI uu cho co fh nguo I fruo ng
fha nh Ia 200 mg/nga y, gIo I ha n an foa n Ia 1000 m g/nga y.

KhI co fh bI fhIu If, fuyn gIa p Ia m vI c nhI u hon d f ng
ho p fhm n I fIf f gIa p fra ng nn fuyn gIa p fo In, gay ra buo u
c . uo u c Ia ca ch fhich nghI cu a co fh d bu Ia I m f pha n fhIu
If, khI co kich fhuo c fo co fh che n e p duo ng fho , duo ng an ung
gay ra ca c van d a nh huo ng cho su c kho e.
ThIu If o phu nu frong fho I ky mang fhaI co fh gay ra sa y
fhaI fu nhIn, fhaI chf Iuu, de non. KhI fhIu If na ng fre sInh ra
co fh bI da n d n vo I f n fhuong na o vInh vI n. Tre so sInh co fh bI
ca c khuyf fa f ba m sInh nhu II f fay hoa c chan, no I ngo ng, dIc,
cam, ma f Ia c. Ca c ha u qua do se f n fa I vInh vI n frong ca cu c do I,
hI n nay y ho c chua chu a duo c.
ThIu If frong fho I ky nIn fhIu gay ra buo u c , cha m pha f
frI n fri fu , cha m Io n, no I ngo ng, ngh nh nga ng. Trong m f s
fruo ng ho p na ng, fre co fh bI da n d n, II f cu ng haI chan. Tre bI
fhIu If khng fh da f kf qua ff frong ho c fa p. ThIu If o nguo I
Io n gay ra buo u c vo I ca c bIn chu ng cu a no nhu m f mo I, khng
IInh hoa f va gIa m kha nang Iao d ng, ha n ch su pha f frI n kInh f,
xa h I.
Taf ca ca c rI Ioa n do fhIu If k ca b nh da n d n hoa n foa n co
fh pho ng duo c ba ng ca ch b sung m f Iuo ng If raf nho va o bu a an
a ng nga y. Nhu ng fhu c an fu bI n |ca , so , rong bI n) Ia ngu n gIa u
If. HaI bI n pha p chu yu dang duo c a p du ng hI n nay frong pho ng
chng b nh Ia :
Su du ng muI If frong bu a an. HI n nay o nuo c fa, chinh phu
da quyf dInh ca c Ioa I muI an d u duo c fang cuo ng If.
O m f s vu ng co fy I buo u c cao hon 30% fh du ng da u Iode
d ha nhanh fy I buo u c ca c dI fuo ng uu fIn Ia fre em duo I 15
fu I va phu nu fu 15-45 fu I.
To m Ia I, ca c rI Ioa n do fhIu If co fh pho ng ngu a duo c nu
m I nga y an 10 gam muI If.

NH! NC IO I KH!YN V INH !O NC HO P IY
L Th H p

An ung Ia m f nhu ca u cap ba ch ha ng nga y cu a co fh . Ch d
an da p u ng duo c nhu ca u dInh duo ng se da m ba o su pha f frI n ff
ca v fh Iu c va fri Iu c cu a fre em; cu ng nhu da m ba o su hoa f d ng
va Iao d ng sa ng fa o cu a nguo I fruo ng fha nh. o an ung co fa m
quan fro ng nhu va y, mo I nguo I ca n co nhu ng hI u bIf co ba n nhaf
v nhu ca u dInh duo ng cu a co fh , gIa frI dInh duo ng cu a ca c nho m
fhu c an d bIf ca ch Iu a cho n va an phu ho p vo I nhu ca u frong fu ng
dI u kI n va gIaI doa n pha f frI n cu a con nguo I. Sau day Ia 10 Io I
khuyn v dInh duo ng ho p Iy :
1. An fheo nhu ca u dInh duo ng cu a co fh . Nhu ca u dInh duo ng
fhay d I fheo fu I, gIo I, su c khoe va mu c d hoa f d ng fh Iu c. M f
kha u pha n an du , can dI se cung cap du nang Iuo ng va ca c chaf
dInh duo ng ca n fhIf cho pha f frI n co fh , duy fr su sng, Ia m vI c
va vuI choI gIa I fri. Nu an fhIu khng da p u ng du nhu ca u, fre em
se bI suy dInh duo ng co n nguo I fruo ng fha nh bI fhIu nang Iuo ng
fruo ng dI n. Nguo c Ia I an nhI u qua mu c ca n fhIf se da n dn be o
fr , ca c b nh v chuy n hoa , da I duo ng, huyf a p cao...
Nguo I an mu c fIu hao fh se fang can, nguo c Ia I an if hon mu c
fIu hao se bI gIa m can. Nu nang Iuo ng kha u pha n an va o can
ba ng vo I nang Iuo ng fIu hao cu a co fh fh can na ng se n dInh
khng fhay d I. I vo I nguo I fruo ng fha nh, d da nh gIa xem kha u
pha n an va o co da p u ng duo c nhu ca u dInh duo ng hay khng, fruo c
hf ca n xa c dInh fro ng Iuo ng |can na ng nn co ). Co nhI u cng fhu c
finh, nhung don gIa n co fh Iay chI u cao |cm) fru dI 100, r I dem
s co n Ia I chIa 10 nhan 9. Vi du m f nguo I cao 160 cm fh can na ng
nn co nhu sau:
|160 - 100)
Mu c can nn co = ------------------ x 9 = 54 kg
10
2. a m ba o bu a an du nhu ca u. Co fh chu ng fa ha ng nga y ca n
raf nhI u chaf dInh duo ng. bu a an cung cap du chaf dInh duo ng

cho co fh , ch bIn mo n an ha ng nga y ca n phI ho p nhI u Ioa I fhu c
pha m fu 4 nho m fhu c an chinh. Nho m Iuong fhu c g m ga o, ng,
khoaI, sa n, m... Ia ngu n cung cap nang Iuo ng chu yu frong bu a
an. Nho m gIa u chaf da m g m fhu c an ngu n gc d ng va f nhu fhIf,
ca , fru ng, su a va ngu n fhu c va f nhu da u d |nhaf Ia da u fuong va
ca c sa n pha m ch bIn fu da u fuong nhu da u phu va su a da u
na nh). Trong ca c fhu c pha m ngu n gc d ng va f nhu fhIf, ca , fru ng
su a... fh ca n fang cuo ng an ca va fhuy sa n |fm, cua, c) v nuo c fa
co nhI u, an b , ngon, d fIu va co gIa re hon so vo I fhIf. Ngoa I ra,
frong bu a an ca n co nho m gIa u chaf be o va nho m rau qua . o m I
Ioa I fhu c pha m cung cap m f s chaf dInh duo ng, nu h n ho p
nhI u Ioa I fhu c an, fa co fhm nhI u chaf dInh duo ng va chaf no b
sung cho chaf kIa, fa se co m f bu a an can dI, du chaf, gIa frI su
du ng se fang In. Trung bnh nga y an 3 bu a. Khng nn nhIn an
sa ng va bu a fI khng nn an qua no.
3. NuI con ba ng su a me . Su a me Ia fhu c an ff nhaf va phu
ho p nhaf dI vo I fre so sInh. Trong fho I ky nuI con bu , ba me ca n
duo c an no, ung du , ngu ff va fInh fha n fhoa I ma I d co du su a
nuI con. Trong 4 fha ng da u sau de nn nuI con hoa n foa n ba ng
su a me , khng nn cho fre an ung fhm fhu c an hay nuo c ung g
kha c. Cho fre an sam fu fha ng fhu 5, chu y dn chaf Iuo ng cu a fhu c
an b sung nhu f ma u dIa b f, fhm da u an d fang da m d nang
Iuo ng va hap fhu ff ca c vIfamIn fan frong da u mo . Tuy fheo Iu a
fu I, fre ca n duo c an nhI u bu a d da m ba o nhu ca u dInh duo ng.
Khng nn caI su a fruo c 12 fha ng fu I, co dI u kI n nn cho bu ke o
da I fo I 18-24 fha ng.
4. Khng nn an ma n. MuI an Ia Ioa I gIa vI su du ng ha ng
nga y, nhung fhu c ra chI ca n m f Iuo ng raf if. NhI u cng frnh
nghIn cu u cho fhay co su IIn quan gIu a muI an va b nh cao
huyf a p; ca ng an ma n fh fy I ma c b nh cao huyf a p ca ng fang,
do do nn ha n ch muI an. Tinh bnh quan da u nguo I nn an duo I
300 gam/fha ng/nguo I |duo I 10g/nga y).
5. An if duo ng. uo ng hap fhu nhanh va fha ng va o ma u nn co
fa c du ng frong fruo ng ho p ha duo ng huyf. Tuy nhIn khng nn
Ia m du ng duo ng, da c bI f dI vo I nguo I nhI u fu I v nguo ng ba I fIf
duo ng gIa m fhap, co fh da n dn b nh fI u duo ng. Khng cho fre
em va ca nguo I Io n an ba nh, ke o, ung nuo c ngo f fruo c bu a an.

Khng nn an nhI u duo ng, m I fha ng bnh quan khoa ng 500 gam
duo ng/nguo I.
6. An chaf be o co mu c d . Chu y an fhm da u fhu c va f. M I
fha ng khoa ng 600 gam/nguo I. Nn fang cuo ng an vu ng, Ia c; m I gIa
dnh co m f Io muI vu ng, Ia c nha f.
7. An nhI u rau, cu , qua . Trong ca c Ioa I rau, cu , qua co nhI u
vIfamIn, chaf khoa ng ca n fhIf cho co fh , d ng fho I co nhI u chaf
xo co fa c du ng que f nhanh chaf d c va choIesferoI fhu a ra kho I ng
fIu hoa . Nn an rau, qua ha ng nga y, da c bI f ca c Ioa I rau Ia xanh
va qua , cu ma u va ng |du du , ca rf, bi ng...). Trong nhu ng Ioa I fhu c
pha m na y chu a nhI u b fa-carofen Ia chaf co kha nang pho ng
chng ung fhu. Mu c ca n da m ba o 300 gam rau/nguo I/nga y hoa c 10
kg rau/nguo I/fha ng.
8. a m ba o v sInh fhu c pha m. Song song vo I vI c da p u ng nhu
ca u dInh duo ng, da m ba o v sInh fhu c pha m raf quan fro ng d fhu c
an khng Ia ngu n gay b nh. Thu c pha m co fh bI nhI m fu nhI u
con duo ng: do daf va nuo c frong qua frnh fr ng fro f; frong qua
frnh ba o qua n va ch bIn, va n chuy n; hoa c do con nguo I va chu f
bo fIp xu c vo I fhu c an. Nn co fho I quen ru a fay sa ch fruo c khI an,
fruo c khI ch bIn fhu c an va sau khI da I fI u fI n. !ng nuo c sa ch
va du . Ha n ch ung ruo u, bIa va nuo c ngo f.
9. T chu c ff bu a an gIa dnh. Pha f frI n dInh duo ng frong
h sInh fha I VAC gIa dnh d co nhI u Ioa I fhu c pha m fuoI va sa ch
da m ba o cho bu a an gIa dnh du dInh duo ng, ngon Ia nh, fnh ca m
va fIf kI m. M I bu a an nn kf ho p nhI u Ioa I fhu c pha m va g m
ca c mo n an nhu com, canh, rau, mo n gIa u da m |fhIf, ca , fru ng...), co
chaf be o |da u, mo , Ia c, vu ng), mo n an fra ng mI ng va nuo c ung.
Mo n an ca n da da ng kf ho p nhI u Ioa I fhu c pha m, fhuo ng xuyn
fhay d I mo n an d gIu p cho an ngon mI ng va du chaf.
10. uy fr np sng nang d ng, Ia nh ma nh. Mun an ngon
mI ng, fIu hoa ff va khoe ma nh ca n duy fr np sng nang d ng,
Ia nh ma nh. Khng hu f fhuc. Ha n ch bIa ruo u. Nguo I if hoa f d ng
fh Iu c, sng fInh fa I fhuo ng co nguy co fhu a can, be o ph va nguy
co ma c ca c b nh fIm ma ch. Ca n fang cuo ng ca c hoa f d ng fh du c
fh fhao d u da n va phu ho p vo I ca c Iu a fu I va fnh fra ng su c
kho e.

INH !O NC CHO TR M

N!OI CON A NC S! A M
Ts. Cao Th H u

Tu nga n do I nay, ca c ba me VI f nam d u mong mun duo c
nuI con ba ng chinh do ng su a cu a mnh, do Ia dI u phu ho p vo I fa p
qua n nuI con va du ng khoa ho c.
1. V sao chu ng fa Ia I no I su a me Ia fhu c an ff nhaf cho fre em
nhaf Ia fre frong nam da u cu a cu c do I:
I u do co nhI u Iy do:
a. Truo c hf, su a me Ia fhu c an hoa n chInh nhaf, fhich ho p
nhaf dI vo I fre , v frong su a me co du nang Iuo ng va chaf dInh
duo ng ca n fhIf nhu da m, duo ng, mo , vIfamIn va muI khoa ng vo I
fI I fhich ho p cho su hap fhu va pha f frI n co fh fre . u me , fre se
Io n nhanh, pho ng duo c suy dInh duo ng.
b. Su a me Ia dIch fh sInh ho c fu nhIn chu a nhI u chaf kha ng
khua n, fang cuo ng su c d kha ng cho fre . Trong su a me co nhu ng
yu f quan fro ng ba o v co fh ma khng m f fhu c an na o co fh
fhay fh duo c do Ia : ca c gIobuIIn mI n dIch, chu yu Ia IgA co fa c
du ng ba o v co fh chng ca c b nh duo ng ru f va b nh nhI m
khua n. o fa c du ng kha ng khua n cu a su a me nn fre duo c bu su a
me se if ma c b nh.

c. Su a me co fa c du ng chng dI u ng. Tre bu me if bI dI u ng,
ezema nhu an su a bo .
d. Cho con bu su a me se fhua n Io I va kInh f. Cho fre bu su a
me raf fhua n Io I v khng phu fhu c va o gIo gIac, khng ca n pha I
dun nau, du ng cu pha ch. Tre bu su a me se kInh f hon nhI u so
vo I nuI nhan fa o ba ng su a bo hoa c baf cu Ioa I fhu c an na o kha c, v
su a me khng maf fI n mua. KhI nguo I me an ung da y du , fInh
fha n fhoa I ma I fh se du su a cho con bu .
e. NuI con ba ng su a me co dI u kI n ga n bo me con, nguo I me ,
co nhI u fho I gIan ga n gu I fu nhIn do Ia yu f fam Iy quan fro ng
gIu p cho su pha f frI n ha I hoa cu a du a fre .
g. Cho con bu go p pha n ha n ch sInh de , v khI fre bu , fuyn
yn se fIf ra proIacfIn. ProIacfIn u c ch ru ng fru ng, Ia m gIa m kha
nang sInh de , cho con bu co n Ia m gIa m fI I ung fhu vu .
Chinh v nhu ng Iy do frn, ca c ba me ca n fhu c hI n nuI con
ba ng su a me . I u quan fro ng ca c ba me khI nuI con bu ca n bIf
ca ch cho con bu va co du su a nuI con.
2. Ca ch cho con bu .
a. NhI u ba me , sau khI sInh chI fhuo ng cho con vu khI c ng
su a, nguo I fa fhuo ng quen go I Ia "xung su a", nhu va y Ia khng
du ng, ca ng Ia m su a xung cha m va ca ng d bI maf su a. Tf nhaf,
ngay sau khI sInh frong vo ng nu a gIo da u nguo I me nn cho fre bu .
u ca ng so m ca ng ff. V su a me fIf ra fheo pha n xa , bu so m co fa c
du ng kich fhich ba I fIf su a so m. Tre duo c bu su a non se pho ng
b nh duo c ff. ng fa c bu co fa c du ng co h I fu cung va ca m ma u
cho nguo I me sau de .
fa o dI u kI n fhua n Io I cho nguo I me cho con bu , ca n cho fre
na m ga n me suf nga y.
b. S Ia n cho fre bu khng go bo fheo gIo gIac ma fuy fhu c va o
yu ca u cu a fre . an dm va n co fh cho fre bu nu fre kho c do I an.
o nhu ng ba me if su a, nn cho fre bu nhI u d kich fhich ba I fIf
su a ff hon.
c. KhI cho fre bu , nguo I me o fu fh fhoa I ma I, co fh na m hoa c
ng I cho bu , d foa n fhan fre sa f va o nguo I me : mI ng fre nga m sau

va o qua ng den bao quanh nu m vu d d ng fa c mu f duo c ff hon.
Tho I gIan cho bu fuy fheo du a fre . Cho fre bu dn khI fre no, fu ro I
vu me . Sau khI bu xong m f bn, nu fre chua du no fh chuy n
sang vu bn kIa.
d. Cho fre bu su a me hoa n foa n frong 4-6 fha ng da u. KhI fre bI
b nh, ngay ca khI fre bI fIu cha y, va n fIp fu c cho fre bu . Tre de
non yu khng mu f duo c vu me , hoa c fruo ng ho p me bI m na ng, bI
maf m f s b nh khng cho fre bu duo c, ca n va f su a cho fre an
ba ng cc.
e. Nn cho fre bu ke o da I 18 - 24 fha ng hoa c co fh Iau hon,
khng caI su a cho fre fruo c 12 fha ng.
KhI caI su a cho fre ca n chu y :
- Khng nn caI su a cho fre qua so m, khI chua du fhu c an fhay
fh hoa n foa n nhu ng bu a bu me .
- Khng nn caI su a cho fre va o mu a he no ng nu c, fre ke m an.
- Khng nn caI su a cho fre d f ng f d gay sang chan fInh
fha n Ia m cho fre quay kho c bIng an.
- Khng caI su a cho fre khI fre bI m nhaf Ia khI bI fIu cha y v
fhu c an fhay fh fre chua fhich nghI duo c ca ng bI rI Ioa n fIu hoa ,
d gay ha u qua suy dInh duo ng.
Sau khI caI su a, ca n co ca c ch d an fhay fh da m ba o du chaf
dInh duo ng cho fre , nhaf Ia chaf da m |fhIf, ca , fru ng, da u, d ...)
chaf be o |da u, mo ) va ca c Ioa I rau qua .
3. a o v ngu n su a me
a. Mun co su a cho con bu fh nguo I me ngay frong fho I ky co
fhaI ca n duo c an ung da y du ca c chaf dInh duo ng, co ch d nghI
ngoI, Iao d ng ho p Iy , fInh fha n fhoa I ma I, gIu p nguo I me fang can
ff |10 - 12kg), do Ia ngu n du fru mo d sa n xuaf su a sau khI sInh.
b. KhI nuI con bu , dI u fruo c fIn ca n pha I quan fam Ia nguo I
me ca n duo c an du , ung du ngu da y gIac. Nguo I me nn an ung
b I duo ng. Kha u pha n an ca n cao hon mu c bnh fhuo ng. Ha ng nga y
an fhm va I ba f com, m f if fhIf, ca , hoa c fru ng, m f if rau da u.
Nn an fhm qua chin d co du vIfamIn. Ca c mo n an c fruy n nhu
cha o chan gIo ga o np, y dI fhuo ng co fa c du ng kich fhich ba I fIf

su a. Nn ha n ch ca c fhu c an gIa vI nhu o f, ha nh, fo I co fh qua su a
gay mu I kho chIu, fre d bo bu .
KhI cho con bu , nn ha n ch du ng fhuc v m f s fhuc co fh
qua su a gay ng d c cho fre va Ia m gIa m fIf su a.
c. Nguo I me cho con bu nn ung nhI u nuo c nhaf Ia cha o, nuo c
qua , su a... |m I nga y khoa ng m f Iif ruo I dn haI Iif).
d. V su a me duo c fIf fheo co ch pha n xa , cho nn fInh fha n
cu a nguo I me pha I fhoa I ma I, fu fIn fra nh nhu ng cang fha ng, ca m
xu c bu n phI n, Io au, maf ngu . Ch d Iao d ng nghI ngoI sau khI
sInh de co a nh huo ng dn ba I fIf su a.
e. I u quan fro ng d fa o nhI u su a, nguo I me ca n cho con bu
fhuo ng xuyn va bu du ng ca ch. Tre nga m ba f bu du ng se bu co hI u
qua va fra nh dau ra f vu .
pho ng chng uy dInh duo ng cho fre , ca c ba me ca n fhu c
hI n nuI con ba ng su a me bo I v su a me Ia fhu c an ff nhaf cho fre ,
ca n cho fre bu so m 30 phu f sau khI sInh, cho fre bu hoa n foa n 4
fha ng da u, khng nn caI su a fruo c 12 fha ng, nn cho fre bu dn
18-24 fha ng. Trong fho I gIan nuI con nguo I me ca n duo c an ung
da y du , fInh fha n fhoa I ma I, Iao d ng nghI ngoI ho p Iy , duo c su
quan fam cu a mo I nguo I frong gIa dnh
AN O S!NC HO P IY
Su a me Ia fhu c an an da u fIn va ff nhaf dI vo I fre , nhung d
fre pha f frI n ff fhng mInh va khoe ma nh ca n cho fre an b sung
ho p Iy .
1. An b sung Ia g7
An b sung Ia cho fre an ca c Ioa I fhu c an kha c ngoa I su a me
nhu : f, cha o, com, rau, hoa qua , su a da u na nh, su a bo ...
2. KhI na o nn ba f da u cho fre an b sung7
Trong 4 - 6 fha ng da u chI ca n cho fre bu me

Tu fha ng fhu 5 hoa c fhu 6, ngoa I su a me , fre ca n duo c an b
sung ca c Ioa I fhu c pha m kha c
3. KhI cho fre an b sung ca c ba me ca n ba me ca n chu y nhu ng
dI u g7
Cho fre an fu Io ng dn da c, fu if dn nhI u, fa p cho fre quen
da n vo I fhu c an mo I.
S Iuo ng fhu c an va bu a an fang da n fheo fu I, da m ba o fhu c
an ho p vo I kha u vI cu a fre .
Ch bIn ca c fhu c an h n ho p gIa u dInh duo ng, su du ng ca c
fhu c an sa n co fa I dIa phuong.
KhI ch bIn da m ba o fhu c an m m d nhaI va d nuf.
Tang da m d nang Iuo ng cu a fhu c an b sung: Co fh fhm
da u, mo hoa c vu ng, Ia c |me , da u ph ng) hoa c b sung b f men fIu
ho a Ia m cho ba f b f vu a fhom, vu a be o, m m, fre d nuf Ia I cung
cap fhm nang Iuo ng gIu p fre mau Io n.
Taf ca du ng cu ch bIn pha I sa ch se , ru a fay sa ch fruo c khI
ch bIn fhu c an va khI cho fre an.
Cho fre bu me ca ng nhI u ca ng ff.
Cho fre an nhI u hon frong va sau khI bI m, cho fre an ung
nhI u chaf Io ng hon da c bI f khI bI Ia cha y va sf cao.
Khng nn cho fre an m chinh v khng co chaf dInh duo ng Ia I
khng co Io I.
Khng cho fre an ba nh ke o, ung nuo c ngo f fruo c bu a an v cho
an chaf ngo f se Ia m fang duo ng huyf gay u c ch fIf dIch vI Ia m
cho fre cha n an, fre se bo bu a hoa c an if dI frong bu a an.
4. KhI an b sung fre an duo c nhu ng Ioa I fhu c an na o7
pha f frI n ff fre ca n an nhI u Ioa I fhu c an kha c nhau, faf
ca ca c Ioa I fhu c an fuoI, sa ch, gIa u dInh duo ng ma nguo I Io n an
duo c ha ng nga y d u co fh cho fre an duo c, fru ruo u, bIa va ca c Ioa I
gIa vI chua, cay
Tre nho khng ca n kIng da u, mo , rau xanh, ca , fm, cua,
fru ng, fhIf... v m f Iuo ng nho ca c Ioa I fhu c an na y cu ng gIu p cho
fre khoe ma nh.

Thu c an b sung g m 4 nho m :
+ Nho m cung cap chaf da m : fhIf, ca , fm, cua, fru ng, su a, da u
d , Ia c, vu ng...
+Nho m fInh b f : Ca o, m, khoaI ng...
+ Nho m chaf be o: da u, mo , Ia c, vu ng...
+ Nho m gIa u vIfamIn va chaf khoa ng: Rau, qua , da c bI f ca c
Ioa I rau co ma u xanh fha m nhu : Rau ngo f, rau mung, rau gI n,
rau ca I, m ng foI...va ca c Ioa I qua co ma u do hoa c va ng: chuI, du
du , xoa I....
M f nga y pha I cho fre an du 4 nho m fhu c pha m frn
5. T ma u ba f b f cho fre co nghIa Ia g7
Ia m cho ba f b f cu a fre co ma u sa c cu a ca c Ioa I fhu c pha m
Ma u xanh cu a rau |rau mung, rau ngo f, rau ca I, rau d n...)
Ma u va ng cu a fru ng, ca rf, bi do va ca c Ioa I fhu c an co ma u
va ng, ma u da cam
Ma u nau cu a fhIf, ca , fm, cua, Iuon, nh ng, Ia c, vu ng...
6. Tre nn an may bu a m f nga y7
5 - 6 fha ng: u me Ia chinh + 1 - 2 bu a b f Ioa ng va nuo c qua
7 - 9 fha ng :u me + 2 - 3 bu a b f da c |10%) + nuo c qua hoa c
hoa qua nghI n.
10 - 12 fha ng: u me + 3 - 4 bu a b f da c + hoa qua nghI n
13 - 24 fha ng : u me + 4 - 5 bu a cha o + hoa qua
25 - 36 fha ng : 2 bu a cha o hoa c su p + 2 - 3 bu a com na f + su a
bo hoa c su a da u na nh + hoa qua
Tu 36 fha ng fro dI : Cho fre an com nhu nguo I Io n nhung pha I
duo c uu fIn fhu c an |fhu c an nau rIng) nn cho an fhm 2 bu a
phu : Cha o, pho , bu n, su p, su a ....
Trong m f nga y khng nn cho fre an m f mo n gIng nhau.

7. Iuo ng chaf da m |ThIf, ca , fm, fru ng ) cho fre m f nga y Ia bao
nhIu7
Tre 5 - 6 fha ng : 20 - 30 g ThIf |ca , fm) khoa ng 2 - 3 fha ca
ph bam nho chIa 2 bu a, nu an fru ng : 1/2 Io ng do fru ng ga hoa c 2
Io ng do fru ng chIm cu f.
Tre 7 - 12 fha ng : 100 - 120 g fhIf hoa c 150g ca , fm, hoa c 200g
da u phu frong 1 nga y chIa 3 - 4 bu a |nu cho fre an ca fhIf, ca , fm
fh m I fhu chI ca n 30 - 40g/nga y), hoa c 1 Io ng do fru ng ga /bu a. M f
fua n cho fre an fu 3 - 4 qua fru ng.
Tre 13 - 36 fha ng : 120 - 150 g fhIf hoa c 150 - 200 ca , fm, hoa c
250g da u phu /nga y, hoa c 1 qua fru ng ga /bu a |an ca Io ng fra ng) 1
fua n an fu 3 - 4 qua fru ng.
Tre fu 36 fha ng fro In: 200g fhIf hoa c 250g ca , fm, hoa c 300g
da u phu , m I nga y co fh cho fre an 1 qua fru ng nhung pha I gIa m
bo f fhIf hoa c ca dI |30 fhIf na c Iuo ng da m fuong duong vo I 1 qua
fru ng ga )
8. Ca ch ch bIn fhu c an cho fre nhu fh na o7
Tre ca ng nho ca ng pha I xay nho , bam nho , gIa nho . KhI ba f da u
an b sung pha I cho fre an ca ca I, khng nn chI an nuo c, k ca rau
cu ng pha I an ca ca I.
Nau b f cho fre 5 - 6 fha ng fu I :
+ f ga o 2 fha ca ph |10g b f)
+ Io ng do fru ng ga : 1/2 qua hoa c fhay fh ba ng 2 fha ca ph
fhIf, fm, ca |CIa nhuy n , bam nho an ca ca I)
+ 10 g rau xanh |1 fha ca ph b f rau gIa nho ) cho rau khI b f
da chin dun sI nha c ra ngay
+ a u an hoa c mo : 1/2- 1 fha ca ph.
Nau b f cho fre 7 - 12 fha ng fu I:
+ f ga o 4 - 5 fha ca ph| 20 - 25g b f)
+ Io ng do fru ng ga : 1 qua hoa c fhay fh ba ng 3 fha ca ph
fhIf, fm, ca |CIa nhuy n, bam nho an ca ca I)

+ 20 g rau xanh |2 fha ca ph b f rau bam nho ) cho rau khI b f
da chin dun sI nha c ra ngay
+ a u an hoa c mo : 1 - 2 fha ca ph.
Nau cha o cho fre 13 - 24 fha ng:
Co fh nau m f n I cha o fra ng nhu dn m I bu a mu c m f ba f
va o xoong con r I cho fhm fhIf, ca , fru ng, fm, gan, da u phu .... +
rau xanh va da u mo nhu nau b f nhung s Iuo ng nhI u hon.
Nau com na f cho fre fu 24 - 36 fha ng fu I:
Nau com nhI u nuo c hon bnh fhuo ng r I nau canh fhIf, ca ,
fm, cua fr n vo I com cho fre an, khng nn chI cho fre an nuo c rau
Iu c fr n com.
Hoa c co fh nau kI u com na f fha p ca m nhu sau: du ng ca c Ioa I
cu nhu: i do , su ha o, khoaI fay... ca f nho 2 x 3 cm, dun chin nhu
nghI n na f cho ga o va o nuo c rau cu d nau com, fhIf, ca bam nho
m I bu a 30 40g cho va o hap khI com da chin, nu du ng fhIf na c,
ca , fm... fh pha I cho fhm 1 - 2 fha da u mo fr n d u cho fre an.
Tre frn 36 fha ng : co fh an com nhu nguo I Io n nhung ca n uu
fIn fhu c an va an fhm ca c bu a phu .
Ca n xoa bo quan nI m cho ra ng fre an com so m se cu ng ca p,
hoa c an xuong ng, xuong chan ga se chng duo c co I xuong, ma nn
nho ra ng fre ca n duo c an nhI u Ioa I fhu c an kha c nhau, an duo c
nhI u fh fre se mau Io n va cu ng ca p du do Ia fhu c an Io ng va m m.
Mun bIf fre da duo c an ung du ng va da y du chua, ha y fheo
do I can na ng cu a fre frn bI u d pha f frI n, nu fre In can d u
da n fuong u ng vo I knh A frn bI u d Ia fre da duo c nuI duo ng
ff. Co n khng In can, hoa c fu f can, fu c Ia duo ng bI u dI n can
na ng na m ngang hoa c dI xung fh co fh fre bI b nh hoa c nuI
duo ng khng du ng.
N!OI !O NC TR T! 1 N 3 T!O I
Tre fu 1 dn 3 fu I pha f frI n nhanh ca v fh Iu c va fri fu ,
nu duo c cham so c, nuI duo ng da y du se pha f frI n ff, if m dau

b nh fa f. O Iu a fu I na y nhu ca u dInh duo ng cu a fre finh fheo fro ng
Iuo ng co fh cao hon so vo I nguo I Io n, ma f kha c do su c kho e cu a fre
co ha n, b ma y fIu ho a va ca c chu c nang fIu ho a, hap fhu chua
fha f hoa n chInh. V fh ca c fhIu so f frong nuI duo ng va cham so c
fre co fh da n dn suy dInh duo ng.
O Iu a fu I na y bu a an ha ng nga y cu a be raf quan fro ng d gIu p
be pha f frI n ff ca v fh Iu c, fri fu va Ia m da ff cho su fang
fruo ng cu a nhu ng fho I ky fIp fheo. Nn fa n du ng su a me d h fro
fhm cho be dInh duo ng va kha ng fh . C ga ng cho fre bu dn 18 -
24 fha ng. Kha u pha n an cu a fre ca n duo c cung cap du nang Iuo ng,
chaf da m, chaf be o, vIfamIn va muI khoa ng.
1. Nang Iuo ng: nang Iuo ng ca n du cho hoa f d ng co fh cu a fre
va d fich Iu y gIu p fhu c da y su Io n In cu a ca c f chu c. o Iu a fu I
na y fIu hao nang Iuo ng cu a fre Io n do fre choI, du a nghIch nhI u v
Iu c na y fre da bIf dI, bIf cha y, bIf fIp xu c vo I mI fruo ng xung
quanh. Nhu ca u nang Iuo ng o Iu a fu I na y Ia 110KcaI/kg can na ng,
uo c chu ng fre na ng khoa ng 9 - 13 kg do do nang Iuo ng cung cap Ia
900 = 1300 kcaI. Nang Iuo ng ca n duo c cung cap du qua bu a an cu a
fre g m co : Chaf b f nhu b f, cha o, com na f |day Ia ngu n cung cap
nang Iuo ng chinh frong kha u pha n); chaf da m, chaf be o ngoa I vaI
fro quan fro ng vo I qua frnh pha f frI n co fh cu ng co vaI fro cung
cap nang Iuo ng. Ty I gIu a ca c fha nh pha n sInh nang Iuo ng nn Ia :
a m: e o: uo ng b f = 15: 20: 65.
2. Chaf da m: chaf da m raf ca n cho su pha f frI n co fh fre , da c
bI f Ia ca c f ba o na o. Vo I fre nho ca n uu fIn ca c Ioa I da m d ng va f
nhu: fhIf, su a, fru ng, ca , fm... v chu ng co gIa frI cao, co du ca c axIf
mIn ca n fhIf cho su fang fruo ng va pha f frI n cu a fre , ngoa I ra
da m d ng va f co n gIa u ca c yu f vI Iuo ng nhu sa f, ke m, vIfamIn A
gIu p cho co fh fre kho e ma nh, fang su c d kha ng vo I b nh fa f.
Iuo ng da m d ng va f frong kha u pha n an cu a fre nn da f fu 50 -
60%. Tuy nhIn nu phI ho p ff da m d ng va f vo I da m fhu c va f
|dau d , vu ng, Ia c...) se fa o nn su can dI gIu p hap fhu va su du ng
da m ff hon. Nhu ca u chaf da m cu a fre fu 1 -3 fu I Ia 28g/ nga y.
Chaf da m raf ca n fhIf v no co nhI u vaI fro quan fro ng frong co
fh . KhI ch d an fhIu da m se Ia m cho fre cha m Io n, ke m fhng
mInh, nhung nu cho fre an qua nhI u da m cu ng khng ff v gay
ga nh na ng cho gan, fha n. Ma f kha c, frong qua frnh fIu ho a chaf

da m fa o ra nhI u sa n pha m gay fhI ru a, d c ha I. Trong bu a an cu a
fre chaf da m chI pha f huy fa c du ng cao khI co du nang Iuo ng.
Nu kha u pha n an du da m nhung fhIu nang Iuo ng fre va n co
fh bI suy dInh duo ng.
3. Chaf be o: a u mo vu a cung cap nang Iuo ng cao, Ia m fang
ca m gIa c ngon mI ng Ia I gIu p fre hap fhu va su du ng ff ca c
vIfamIn fan frong chaf be o nhu vIfamIn A, vIfamIn , vIfamIn ,
vIfamIn K... raf ca n cho fre . M I ba f b f, ba f cha o, ngoa I ca c fha nh
pha n kha c |ga o, fhIf, rau...) ca n cho fhm 1 - 2 fha ca ph mo hoa c
da u. Mo Io n, mo ga raf ff cho fre v frong fha nh pha n ca c Ioa I mo
do co ca c axIf be o khng no ca n fhIf nhu: axIf IIoIeIc, axIf IIoIemc,
axIf arachIdonIc raf ca n fhIf cho qua frnh pha f frI n cu a fre . Nu
fre da an com fh nn cho mo hoa c da u va o xa o, ra n, kho vo I fhu c
an d fre an duo c.
4. Ca c chaf khoa ng: Ca c chaf khoa ng raf ca n cho su fa o xuong,
fa o rang, fa o ma u va ca c hoa f d ng chu c nang sInh Iy cu a co fh . o
Iu a fu I na y can xI va phofpho ca n duo c chu y d cung cap du cho
fre , ha ng nga y fre ca n 400 - 500mg can xI. Can xI co nhI u frong
su a va ca c Ioa I nhuy n fh |fm, cua, c, fraI...), phofpho co nhI u
frong ca c Ioa I Iuong fhu c, ngu cc. Ca n co m f fy I fhich ho p gIu a
can xI va phofpho mo I gIu p fre hap fhu va su du ng duo c haI Ioa I
khoa ng chaf na y. Ty I ff nhaf gIu a can xI/phofpho = 1/1,5.
Chuy n ho a can xI va phofpho frong co fh duo c dI u ho a bo I
vIfamIn , vIfamIn Ia I co frong Io ng do fru ng, fhIf, gan va duo I
fa c du ng cu a a nh na ng ma f fro I fI n vIfamIn duo I da ng du fru
duo I da se chuy n fha nh vIfamIn hoa f d ng. o va y ngoa I an
ung du , fhInh fhoa ng ca n cho fre ra ngoa I fa m na ng.
Chaf sa f raf ca n cho su fa o ma u, sa f co n fham gIa va o fha nh
pha n nhI u men quan fro ng frong co fh . M I nga y fre ca n duo c
cung cap 6 - 7 mg sa f qua fhu c an. Ngu n sa f ff co frong fhu c an
d ng va f Ia ca c n I fa ng: fIm, gan, ba u du c. Ngu n sa f ff co frong
fhu c an fhu c va f Ia da u d va ca c Ioa I rau co ma u xanh sa m. Sa f co
frong fhu c an d ng va f hap fhu ff hon frong fhu c an fhu c va f
nhung frong rau qua Ia I co nhI u vIfamIn C gIu p co fh hap fhu va
su du ng sa f co hI u qua hon. !u fIn ngu n fhu c an d ng va f, phI
ho p vo I ca c da u d va rau qua nha m da m ba o du sa f cho co fh .

5. VIfamIn: Mo I vIfamIn d u ca n cho fre nhung o Iu a fu I na y
nguo I fa quan fam dn vIfamIn A va vIfamIn C. HaI vIfamIn na y
raf ca n cho su pha f frI n bnh fhuo ng cu a fre , ca n cho su fa o ma u,
fang cuo ng d kha ng chng do vo I ca c yu f khng fhua n Io I. o Iu a
fu I na y nhu ca u vIfamIn A chinh chI co frong ca c fhu c an d ng va f
nhu fru ng, gan... Rau qua co ma u va ng, do , da cam vu a Ia ngu n
cung cap carofen |fI n vIfamIn A) vu a Ia ngu n cung cap vIfamIn C.
da m ba o nhu ca u vIfamIn ca n cho fre an rau, qua fhuo ng xuyn.
Nhu ng dI m ca n Iuu y frong nuI duo ng fre fu 1 dn 3 fu I:
Thu c an cu a fre ca n ch bIn fu m m dn cu ng, fu if dn nhI u
d fre quen da n. Tuy nhIn o Iu a fu I na y fre da mo c rang ha m, ca n
fa o dI u kI n cho fre Iuy n rang, Iuy n co nhaI. o va y khng ca n
fhIf pha I cho mo I fhu c an va o ma y xay sInh f nghI n na f ma nn
fha I, bam fu raf nho dn nho vu a; nau fu raf m m dn m m vu a
dn cu ng d fa o ca m gIa c ngon mI ng va gIu p rang Io I, co nhaI, co
fIu ho a pha f frI n.
Sau khI caI su a ca n co ch d an rIng cho fre , khng ba f fre an
chung qua so m vo I nguo I Io n se a nh huo ng fo I fIu ho a cu a fre .
Thuo ng xuyn fhay d I ca ch ch bIn d fa o ca m gIa c ngon
mI ng.
Ha n ch cho fre an d ngo f |duo ng, ba nh ke o). uo ng ngo f Ia m
cho fre co ca m gIa c no gIa fa o nn khng mun an ca c fhu c an kha c,
ma f kha c no co n u Ia I frong mI ng r I chuy n fha nh axIf d Ia m
ho ng rang. ChI nn cho fre an ba nh, ke o sau bu a an.
Ca n cho fre ung du nuo c: nuo c gIu p fre fIu ho a va hap fhu ff
ca c Ioa I dInh duo ng, nuo c co n co vaI fro va n chuy n gIu p fha I fru
ca c sa n pha m ca n ba , d c ha I cu a qua frnh chuy n ho a ra kho I co
fh .
Ts. Ho a ng Kim Thanh


CHAM SO C INH !O NC KHI TR M O M
Tre m ngoa I dI u frI fhuc fheo huo ng da n cu a fha y fhuc,
nguo I me ca n pha I chu y cham so c va cho fre an ung da y du .
KhI fre m fhuo ng cha n an nn d su f can va co fh bI suy dInh
duo ng. o fre m f mo I, cha n an nn ca n cho fre an fha nh nhI u bu a
hon vo I fhu c an Ioa ng hon va m I bu a cho fre an ca n nhI u fho I
gIan hon.
1. I vo I fre duo I 4 fha ng dang bu me :
Va n fIp fu c cho fre bu bnh fhuo ng, fang s Ia n bu va fho I
gIan m I Ia n bu ca n ke o da I hon v fre m f kha nang mu f vu cu a fre
ke m hon. I vo I fre bI fa c mu I hoa c m f qua khng bu duo c fh
nguo I me ca n va f su a ra va cho fre an ba ng fha.
2. Tre fu 5 fha ng fro In:
Ngoa I su a me ca n cho fre an fhm nhI u bu a va fu ng if m f vo I
ca c fhu c an gIa u dInh duo ng nhu fhIf, fru ng, su a, ca ... va cho fhm
da u, mo d fang fhm nang Iuo ng cu a kha u pha n. Thu c an ca n
m m, nau ky , Ioa ng hon bnh fhuo ng d d fIu hoa . Cho fre an
ngay sau khI nau d da m ba o v sInh va gIa m nguy co b I nhI m.
Cho fre an fhm qua chin hay nuo c qua chin nhu chuI, cam,
chanh, soa I, du du ... d fang cuo ng vIfamIn va chaf khoa ng.
3. An ung cu a fre sau khI kho I m:
Sau khI kho I m, d gIu p fre h I phu c nhanh va fra nh suy dInh
duo ng ca n cho fre an fhm m I fua n 2 bu a frong 2 fua n II n. Vo I fre
bI fIu cha y ke o da I fh pha I cho fre an fhm m I nga y 1 bu a va ke o
da I fI fhI u Ia 1 fha ng.
M f s dI m chu y v cham so c dInh duo ng khI fre m:
- Cho fre an nhI u bu a hon vo I s Iuo ng m I bu a if hon.

- Thu c an cho fre m ca n nau Ioa ng va gIa u chaf dInh duo ng
hon.
- KhI fre m khng ca n kIng khem ca c Ioa I fhu c pha m nhu
fm, ca , da u mo va rau xanh.
- KhI fre m ca n cho fre ung nhI u nuo c, nhaf Ia dI vo I fre bI
fIu cha y. Su p, nuo c cha o muI, dung dIch OresoI chI Ia ca c dIch d
bu nuo c, khng nn coI Ia fhu c an v khng cung cap du chaf dInh
duo ng.
- Tre bI fIu cha y fra nh cho an ca c fhu c an co nhI u duo ng,
nuo c ngo f co ga v co fh Ia m fIu cha y na ng hon. ng fho I ca n
fra nh ca c fhu c an co nhI u chaf xo, if dInh duo ng nhu ca c Ioa I rau
fh, fInh b f nguyn ha f nhu ng d gay kho fIu.
- KhI fre m nguo I me va gIa dnh ca n da nh nhI u fho I gIan
hon d cham so c, d da nh fre an duo c nhI u. Vo I fre bI vIm nhI m
h hap bI s mu I, gay kho fho ca n Ia m fhng fhoa ng mu I cho fre
ba ng bng ga c d gIu p fre bu me va an ung d da ng. CIa dnh ca n
fa p frung quan fam cham so c fre khI fre m, nhu fre sf pha I fheo
do I nhI f d hay fre bI fIu cha y fh ca n fheo do I s Ia n dI ngoa I,
nhu va y gIa dnh se so m pha f hI n nhu ng dau hI u nguy hI m d
dua fre dn b nh vI n kIp fho I.
PHO NC CHO NC S!Y INH !O NC TR M
1. Ta m quan fro ng cu a suy dInh duo ng:
Suy dInh duo ng do fhIu profeIn - nang Iuo ng |fhuo ng go I Ia
suy dInh duo ng) Ia fnh fra ng fhIu dInh duo ng quan fro ng va ph
bIn o fre em nuo c fa. I u hI n cu a suy dInh duo ng Ia fre cha m Io n
va fhuo ng hay ma c b nh nhI m khua n nhu fIu cha y va vIm
duo ng h hap, fre bI gIa m kha nang ho c fa p, nang suaf Iao d ng
ke m khI fruo ng fha nh.
Nam 2000 o nuo c fa co 2,5 frI u fre em duo I 5 fu I bI suy dInh
duo ng, chu yu Ia suy dInh duo ng fh nhe va vu a. Tuy va y, ca c fh
suy dInh duo ng na y cu ng co y nghIa quan fro ng v du a fre d ma c
b nh, fang nguy co fu vong va fhuo ng ke m fheo fhIu hu f ca c vI

chaf dInh duo ng. a ng chu y Ia fre bI suy dInh duo ng fh nhe va
vu a if duo c nguo I me , ca c fha nh vIn kha c frong gIa dnh chu y fo I
v fre va n bnh fhuo ng. o m f c ng d ng |xo m, Ia ng, xa ) co nhI u fre
suy dInh duo ng, fa ca ng kho nha n bIf duo c v chu ng d u "nho be "
nhu nhau. o do , suy dInh duo ng fre em ca n duo c su quan fam cu a
mo I nguo I.
2. Ia m fh na o d bIf fre bI suy dInh duo ng7
Theo do I can na ng ha ng fha ng Ia ca ch ff nhaf d nha n ra du a
fre bI suy dInh duo ng hay khng. Tre bI suy dInh duo ng khI khng
fang can, nhe can hon du a fre bnh fhuo ng cu ng fu I.
3. Ta I sao fre bI suy dInh duo ng7
ThIu an, bu a an fhIu s Iuo ng, fhIu ca c chaf dInh duo ng ca n
fhIf d pha f frI n:
Tre duo I 5 fu I co nhu ca u dInh duo ng cao d pha f frI n co fh .
da p u ng nhu ca u do , ca n cho fre an ung da y du fheo Iu a fu I.
Tre duo I 4 fha ng fu I ca n duo c bu me hoa n foa n. Su a me Ia fhu c an
Iy fuo ng cu a fre nho . Tu fha ng fhu 5 fre ba f da u an fhm ngoa I su a
me . Tu fha ng fu I na y, fhu c ha nh nuI duo ng fre co y nghIa quan
fro ng dI vo I suy dInh duo ng. NhI u ba me chI cho fre an b f muI,
fhu c an sam |da m) fhIu da u mo , fhu c an d ng va f, rau xanh, hoa
qua . ay Ia nhu ng fa p qua n nuI duo ng chua ho p Iy ca n duo c kha c
phu c. Ma c kha c, d da m ba o nhu ca u dInh duo ng, fre ca n duo c an
nhI u bu a frong nga y v fre nho khng fh an m f Ia n vo I khI
Iuo ng Io n nhu fre Io n hoa c nguo I Io n. I u na y co IIn quan dn van
d cham so c fre .
Nguo I me bI suy dInh duo ng: Nguo I me fruo c va frong khI
mang fhaI an ung khng da y du da n dn bI suy dInh duo ng va co
fh de ra dua con nhe can, co I co c. u a fre bI suy dInh duo ng fu
frong ba o fhaI se d bI suy dInh duo ng sau na y. Nguo I me bI suy
dInh duo ng, an ung ke m frong nhu ng fha ng da u sau de d bI fhIu
su a hoa c maf su a, do do du a con d bI suy dInh duo ng.
Ca c b nh nhI m khua n nhu vIm duo ng h hap, fIu cha y, ca c
b nh ky sInh fru ng: ay Ia fnh fra ng hay ga p o nuo c fa. Ch d
nuI duo ng khng ho p Iy khI fre b nh Ia m f nguyn nhan da n dn
suy dInh duo ng sau ma c b nh o fre duo I 5 fu I.

ThIu cham so c hay du a fre bI "bo roI": Ngoa I cham so c v an
ung, du a fre ca n cham so c v su c khoe |fIm chu ng, pho ng chng
nhI m khua n), cham so c v fam Iy , fnh ca m va cham so c v v
sInh. MI fruo ng sng o gIa dnh bI nhI m, su du ng ngu n nuo c
khng sa ch d nau an, fa m gIa f cho fre , su Iy nuo c fha I, phan, ra c
khng da m ba o Ia nhu ng yu f da n dn suy dInh duo ng.
4. Nhu ng du a fre na o d bI suy dInh duo ng7
Tre fu 6-24 fha ng: fho I ky co nhu ca u dInh duo ng cao, fho I ky
fhich u ng vo I mI fruo ng, fho I ky nha y ca m vo I b nh fa f.
Tre khng duo c bu su a me hoa c khng du su a.
Tre de nhe can |<2500g), fre d sInh dI, sInh ba.
Tre o gIa dnh dng con, dI u kI n v sInh ke m, gIa dnh khng
hoa fhua n.
Tre hI n dang ma c ca c b nh nhI m khua n nhu: b nh so I, fIu
cha y hay vIm duo ng h hap...
5. Ca n Ia m g d pho ng chng suy dInh duo ng fre em fa I m I gIa
dnh7
Mun pho ng chng suy dInh duo ng fre em, ca n co su hI u bIf,
chu d ng va fhay d I fhu c ha nh cu a m I gIa dnh. o do , chuong
frnh pho ng chng suy dInh duo ng Iay gIa dnh Ia dI fuo ng fhu c
hI n cng fa c cham so c dInh duo ng cho fre em. Mo I gIa dnh d u
huo ng u ng va fhu c hI n 8 n I dung cu fh sau day:
Cham so c an ung cu a phu nu co fhaI d da f mu c fang can 10-
12 can frong fho I gIan co fhaI. Kha m fhaI if nhaf 3 Ia n, fIm du 2
mu I pho ng un va n.
Cho fre bu so m frong nu a gIo da u sau khI sInh, bu hoa n foa n
su a me frong 4 fha ng da u va fIp fu c cho bu dn 18-24 fha ng.
Cho fre an b sung |an sam, da m) fu fha ng fhu 5. T ma u dIa
b f, fang fhm chaf be o |da u, mo , Ia c, vu ng). An nhI u bu a.
Thu c hI n pho ng chng fhIu vI chaf dInh duo ng: Phu nu co
fhaI ung vIn sa f/acId foIIc ha ng nga y. Tre em 6-36 fha ng ung
vIfamIn A II u cao 2 Ia n m f nam. Pho ng chng ca c b nh nhI m

khua n |fIu cha y, vIm duo ng h hap). Thu c hI n fIm pho ng da y
du . Cham so c va nuI duo ng ho p Iy fre bI b nh.
Pha f frI n dInh duo ng frong h sInh fha I VAC |vuo n, ao,
chu ng) d co fhm fhu c pha m ca I fhI n bu a an gIa dnh. Chu y
nuI ga , vIf d fru ng, fr ng rau ngo f, du du , gac.
Phan dau bu a an na o cu ng co du 4 mo n can dI. Ngoa I com
|cung cap nang Iuo ng), ca n co du 3 mo n nu a Ia : rau qua |cung cap
vIfamIn, chaf khoa ng va chaf xo); da u phu , vu ng Ia c, ca , fhIf, fru ng
|cung cap chaf da m, be o) va canh cung cap nuo c va ca c chaf dInh
duo ng b sung gIu p an ngon mI ng.
Thu c hI n v sInh mI fruo ng, du ng ngu n nuo c sa ch, fa y gIun
fheo dInh ky , ru a fay fruo c khI an va sau khI dI da I fI u fI n. a m
ba o v sInh fhu c pha m, fhu c an khng Ia ngu n gay b nh.
Thu c hI n gIa dnh ha nh phu c, co np sng v n hoa , nang d ng,
Ia nh ma nh. Co bI u d fang fruo ng d fheo do I su c khoe cu a fre .
Khng co fre suy dInh duo ng, khng sInh con fhu ba.
CHAM SO C INH !O NC CHO TR M HO C SINH
Ch d an cho fre em Iu a fu I fI u ho c | 6 - 12 fu I)
Tu 6 fu I fre ba f da u dI ho c, ca c chaf dInh duo ng cung cap ha ng
nga y cho fre qua fhu c an khng chI d fre pha f frI n v fh chaf,
ma co n cung cap nang Iuo ng cho fre ho c fa p. V va y an ung ho p Iy
o Iu a fu I na y gIu p fre fhng mInh, khoe ma nh va pho ng chng
duo c b nh fa f.
Nhung o Iu a fu I na y, nu cho fre an ung qua mu c se da n dn
fhu a can va be o ph, fnh fra ng na y dang co xu huo ng gIa fang
frong nhu ng nam ga n day, nhaf Ia o ca c fha nh ph Io n. Nguo c Ia I
nu an khng du fre se bI co I co c, hay m dau, bI fhIu ma u hay
bu n ngu , ngu ga f frong gIo ho c da n dn ho c ke m va cha n ho c.
Va y o Iu a fu I na y fre nn an bao nhIu Ia du 7
Nhu ca u v nang Iuo ng va chaf da m o Iu a fu I na y nhu sau:

Iu a fu I |n m) Nang Iuo ng |KcaIo) Chaf da m |g)
6 1600 36g
7 9 1800 40g
10 12 2100 2200 50g
Cu fh m f nga y nhu ca u v ca c Ioa I fhu c pha m o Iu a fu I na y
nhu sau:
Tn fhu c pha m Tre 6 9 fu I 10 - 12 fu I
1. Ca o 220 - 250g 300- 350g
2. ThIf 50g 70g
3. Ca |fm) 100g 150g
4. a u phu 100g 150g
5. Tru ng 1/2 qua 1qua
6. a u |mo ) 20g 25g
7. Su a 400 500mI 400 500mI
8. uo ng 10 15g 15 20 g
9. Rau xanh 250 300g 300 500g
10. Qua chin 150 200g 200 300g

Chu y : Nu khng co dI u kI n ch bIn nhI u Ioa I mo n an
frong m f nga y fh co fh finh Iuo ng da m cu a fre nhu sau:
Cu 100g fhIf na c fuong duong vo I 150g ca hoa c fm, 200g da u
phu, 2 qua fru ng vIf hoa c 3 qua fru ng ga .
Nu an ca c Ioa I bu n, mIn, pho , khoaI, ng, sa n fh pha I gIa m
bo f Iuo ng ga o dI.
Ch bIn fhu c an cho fre nhu fh na o7
Iu a fu I na y fre da hoa n foa n an cu ng vo I gIa dnh, fuy nhIn
ca c ba me ca n Iuu y m f s dI m sau:
Cho fre an no va nhI u va o bu a sa ng |d fra nh an qua va f o
duo ng ph, hoa c m f s fre an qua if, nhIn sa ng se a nh huo ng dn
kf qua ho c fa p, fha m chi ha duo ng huyf frong gIo ho c).
Nn cho fre an nhI u Ioa I fhu c pha m kha c nhau, fra nh an m f
va I Ioa I nhaf dInh.
Khuyn khich fre an nhI u rau, d fra nh fa o bo n, d ng fho I
cung cap nhI u vI chaf dInh duo ng ca n fhIf cho su pha f frI n cu a
fre .
An du ng bu a, khng an va f, khng an ba nh, ke o, nuo c ngo f
fruo c bu a an
Khng nn nau fhu c an qua ma n, fa p fho I quen an nha f.
Khng nn an qua nhI u ba nh ke o, nuo c ngo f v d bI sau rang.
n bu a an nn chIa suaf an rIng cho fre , d fra nh an qua if
hoa c qua nhI u.
Ta p fho I quen ung nuo c k ca khI khng kha f, Iuo ng nuo c nn
ung m f nga y 1 IIf.
CIa o du c cho fre fho I quen v sInh an ung: ru a fay fruo c khI
an va sau khI dI da I fI n.
S bu a an : nn chIa 4 bu a 1 nga y: 3 bu a chinh m f bu a phu .
Ch d an cho ho c sInh frung ho c co so va ph fhng frung ho c
|13 -18 fu I).
ay Ia Iu a fu I vI fha nh nIn va Iu a fu I da y fh, fre co su fang
vo f v chI u cao va can na ng cho nn nhu ca u v ca c chaf dInh

duo ng raf cao va co su kha c bI f gIu a nam va nu . Nu an khng da y
du fre se bI co I co c, m yu a nh huo ng dn ho c fa p va sInh hoa f.
Ca n quan fam da c bI f dn ca c em nu , ca c em co yu ca u duo c nuI
duo ng ff d pha f frI n frong hI n fa I va d chua n bI Ia m me frong
fuong IaI. ThIu can xI va fhIu ma u Ia nhu ng van d fhuo ng ga p,
do do dI vo I nu o Iu a fu I ba f da u fhay kInh pha I fang cuo ng can xI
va sa f frong kha u pha n an. Tuy nhIn o Iu a fu I na y ca c em nu Ia I
co xu huo ng an if hoa c nhIn an d cho nguo I ma nh maI, nhI u fre
an qua if hoa c nhIn an da dn suy nhuo c co fh va cha n an fhu c su
a nh huo ng raf xau dn su c khoe .
Nhu ca u v chaf da m va nang Iuo ng o Iu a fu I na y nhu sau:
Tu I N ng Iuo ng |KcaIo) a m |g)
HS Nu :
13 15 fu I
16 18 fu I
2200
2300
55
60
HS Nam
13 15 fu I
16 18 fu I
2500
2700
60
65
Cu fh Iuo ng fhu c pha m nn an m f nga y nhu sau:
Tn fhu c pha m Ho c sInh nam Ho c sInh nu
1.Ca o 400-500g 350-400g
2. ThIf|ca ) 150g 100g
3. Tru ng 1 qua 1 qua
4. a u phu 200g 150g

5. a u|mo ) 30g 25g
6. uo ng 20g 20g
7. Rau 300-400g 300-400g
8. Qua chin 300g 300g
9. Su a 250 mI 250 mI
Cu ng nhu o ca c Iu a fu I kha c bu a sa ng pha I Ia bu a an chinh.
Ca c em nu mun co fhan hnh de p fh pha I kf ho p vo I fh du c, fh
fhao, khng nn nhIn an hoa c an khng du nhu ca u dInh duo ng se
a nh huo ng raf xau dn su c khoe .
Cu ng nhu o mo I Iu a fu I kha c ca n pha I ung du Iuo ng nuo c
frong nga y fu 1,5 -2 Iif. S bu a an fu 3 - 4 bu a/nga y
Ca c fhu c don cho fre fheo Iu a fu I
Thu c don an b sung cho fre 7-9 fha ng:
CIo Thu 2,4 Thu 3,5 Thu 6, CN Thu 7
6h u me u me u me u me
8h f fhIf Io n f fhIf ga f fhIf bo f fru ng
10h chuI fIu 1/3
-1/2 qua
u du : 100g H ng xIm 1
qua
Xoa I: 100 g
14h f fru ng f cua f fm f Ia c
16h Nuo c cam:
+ Cam 50-
100g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 50-
100g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 50-
100g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 50-
100g
+duo ng: 5g
|1fha)
18h f ca f da u xanh f fhIf ga f gan |ga ,

bi do Io n)
19h dn sa ng
hm sau
u me u me u me u me
Thu c don an b sung cho fre 10-12 fha ng
8h f fhIf Io n f fhIf ga f fhIf bo f fru ng
10h chuI fIu 1
qua
qua
Xoa I: 200 g
14h f fru ng f cua f fm f Ia c
16h Nuo c cam:
+ Cam 100g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 100g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 100g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 100g
+duo ng: 5g
|1fha)
18h f ca f da u xanh
bi do
f fhIf ga f gan |ga ,
Io n)
19h dn
sa ng
hm sau
u me u me u me u me
Thu c don an b sung cho fre 1- 2 fu I

8h Cha o fhIf Io n Cha o fhIf ga Cha o fhIf bo Cha o fru ng
10h ChuI fIu 1
qua
qua
Xoa I: 200 g
14h Su p fhIf bo
khoaI fay
Su p da u xanh
bi do
Cha o fm Cha o Ia c + bi
do
16h Nuo c cam:
+ Cam 200g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 200g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 200g
+duo ng: 5g
|1fha)
Nuo c cam:
+ Cam 200g
+duo ng: 5g
|1fha)
18h Cha o ca Cha o Iuon Cha o gan |ga ,
Io n)
Cha o ga
20h Cha o fru ng Cha o fm Cha o fhIf Io n Cha o Iuon
21h d n
sa ng
hm sau
u me u me u me u me


Thu c don cho fre 2 - 3 fu I
CIo Thu 2, 4 Thu 3,5 Thu 6, CN Thu 7
6h Su a |bo , da u
na nh)
200 - 250 mI
a nh m : 1/2
ca I
Cha o fhIf Io n:
200mI | 1 ba f
con)
ChuI fIu : 1
qua
Pho bo : 1 ba f
con
u du : 1
mIng |200g)
Cha o fhIf ga : 1
ba f con an com
Quy f ngo f : 1
qua
11h Com na f: 2
Iung ba f con
a u + fhIf +
fru ng vIn ra n
hoa c hap
Canh cua
m ng foI rau
day
ChuI fIu 1
qua
Com na f: 2
Iung ba f con
ThIf vIn s f ca
chua
Canh rau
ngoa f nau fhIf
na c
Quy f ngo f: 1
qua
Com na f: 2
Iung ba f con
Tru ng fr n fhIf
ra n
Canh ca nau
chua
Rau mung
xa o
ua hau 1
mIng |200g)
Com na f: 2
Iung ba f con
Ca s f ca chua
Canh ca I nau
fm
Xoa I chin: 200g
14h Su p fhIf bo
khoaI fay
Su a: 200-
250mI
a nh ga f
nho : 1 ca I
do
18h Com na f: 2
Iung ba f con
ThIf bo xa o gIa
Canh rau
mung nau
fhIf
H ng xIm 1
qua
Com na f: 2
Iung ba f con
ThIf na c vaI
bam rIm nuo c
ma m
Canh ca I nau
ca
ChuI fIu 1
qua
Com na f: 2
Iung ba f con
Tru ng sf ca
chua
Canh cua rau
ngo f
Quy f ngo f 1
qua
Com na f: 2
Iung ba f con
Ca bung |ca
fim, fhIf na c
vaI, da u phu )
ThIf na c xa o su
su
u du : 200g
20h Cha o fru ng Cha o gan |ga ,
Io n)
Su a |bo , da u
na nh) 200mI
Cha o Iuon

Thu c don cho fre 3-5 fu I
CIo Thu 2, 4 Thu 3,5 Thu 6, CN Thu 7
6h Su a |bo , da u
na nh)
200 - 250 mI
a nh m : 1/2
ca I
Cha o fhIf Io n:
300mI |1 ba f
con)
ChuI fIu : 1
qua
Pho bo : 1 ba f
f
u du : 1
mIng |300g)
Cha o fhIf ga : 1
ba f f
Quy f ngo f : 1
qua
11h Com na f: 2
mI ng ba f con
a u + fhIf +
fru ng vIn ra n
hoa c hap
Canh cua m ng
foI rau day
ChuI fIu 1
qua
Com na f: 2
mI ng ba f con
ThIf vIn s f ca
chua
Canh rau ngo f
nau fhIf na c
Quy f ngo f: 1
qua
Com na f: 2
mI ng ba f con
Tru ng fr n fhIf
ra n
Canh ca nau
chua
Rau mung xa o
ua hau 1
mIng |200g)
Com na f: 2
mI ng ba f con
Ca s f ca chua
Canh ca I nau
fm
Xoa I chin: 200g
14h Su p fhIf bo
khoaI fay
Su p da u xanh
bi do
do
18h Com na f: 2
mI ng ba f con
ThIf bo xa o gIa
Canh rau
mung nau fhIf
H ng xIm 1
qua
Com na f: 2
mI ng ba f con
ThIf na c vaI
bam rIm nuo c
ma m
Canh ca I nau
ca
ChuI fIu 1
qua
Com na f: 2
mI ng ba f con
Tru ng sf ca
chua
Canh cua rau
ngo f
Quy f ngo f 1
qua
Com na f: 2
mI ng ba f con
Ca bung |ca
fim, fhIf na c
vaI, da u phu )
ThIf na c xa o su
su
u du : 200g
20h Cha o fru ng Cha o gan |ga ,
Io n)
Su a |bo , da u
na nh) 200mI
Cha o Iuon

INH !O NC CHO PH! N!
CHAM SO C VA CH O AN CHO NC!O I M
TRONC THO I KY CO THAI VA CHO CON !
NuI con khoe ma nh, fhng mInh Ia nI m vuI, ha nh phu c, Ia
mong mun cu a m I nguo I me , m I gIa dnh va Ia fra ch nhI m
fhIng IIng dI vo I gIng no I, daf nuo c.
Mun con khoe ma nh, m I nguo I me ca n pha I bIf cham so c su c
khoe cu a mnh, da c bI f frong fho I ky co fhaI, cho con bu , v su c
khoe , b nh fa f cu a nguo I me frong fho I ky na y d u co a nh huo ng
sau sa c d su pha f frI n va su c khoe cu a du a con frong bu ng hay
dang duo c nuI duo ng ba ng su a me .
Truo c hf, d co m f gIa dnh ha nh phu c, ca n fhu c hI n sInh de
co k hoa ch. NuI duo c m f du a con nn nguo I raf cng phu, fn
ke m, cho nn pha I finh foa n can nha c ky fruo c khI dInh co con.
Trong fnh hnh kInh f chung hI n nay, m I ca p vo ch ng chI nn
co fu m f dn haI con. Khng nn co con qua so m, fruo c 22 fu I, v
de so m qua co fh nguo I me chua pha f frI n da y du va hoa n fhI n
co quan sInh du c va ca c fuyn n I fIf. Khng nn sInh qua mu n
sau 35 fu I, v de mu n, khung xuong cha u, ca c day cha ng cu ng kho
da n no , da n dn nguy co de kho . Tf nhaf nn de o Iu a fu I 25 dn
30 fu I va khoa ng ca ch m I Ia n sInh fI fhI u Ia 3 nam.
I. Cham so c nguo I me
Cham so c nguo I phu nu khI co fhaI nghe n nha m da m ba o m f
cu c fhaI nghe n bnh fhuo ng va sInh de an foa n cho ca me Ia n con.
V fh, khI co fhaI nguo I me ca n dn fra m y f hoa c nha h sInh
dang ky qua n Iy fhaI, d duo c nhan vIn y f kha m va fheo do I. M I

nguo I me d u co phIu kha m fhaI hoa c phIu fheo do I su c khoe fa I
nha .
a f da u co fhaI, m f s nguo I me fhuo ng ca m fhay m f mo I,
cha n an, hay co ca m gIa c bu n nn hoa c fhe m an nhu ng fhu c n
fheo so fhich rIng cu a fu ng nguo I. Ca c hI n fuo ng do chI dI n ra
frong fho I gIan nga n, sau do nguo I me ca n cham Io an ung ho p Iy
va gIu gn su c khoe d fhaI pha f frI n bnh fhuo ng.
fheo do I su pha f frI n cu a fhaI, nguo I me nn fhu c hI n vI c
kha m fhaI dInh ky if nhaf 3 Ia n frong suf fho I ky fhaI nghe n. Ia n
fhu nhaf va o ba fha ng da u d xa c dInh cha c cha n co fhaI hay
khng, Ia n fhu haI va o ba fha ng gIu a d xem fhaI khoe hay yu d
co k hoa ch b I duo ng cho nguo I me kIp fho I, Ia n fhu ba va o ba
fha ng cuI d xem fhaI co pha f frI n bnh fhuo ng khng, fhua n hay
nguo c, fIn Iuo ng cu c de va du kIn nga y sInh.
Nu kha m duo c nhI u Ia n hon ca ng ff, nhaf Ia ba fha ng cuI,
m I fha ng nn kha m m f Ia n. KhI kha m fhaI, nguo I me ca n duo c
kha m foa n fhan: do chI u cao, can na ng, dm ma ch, nghe fIm ph I,
do huyf a p, fhu nuo c fI u, pha f hI n ca c yu f baf fhuo ng nhu cao
huyf a p, profeIn nI u, da xanh xao fhIu ma u |nhn nIm ma c mI,
ma f), phu n |an va o ma f ca chan) va ca c b nh ma n finh fIm, gan,
fha n... Kha m sa n khoa: do chI u cao fu cung, vo ng bu ng, nghe fIm
fhaI. pho ng b nh un va n cho con, nguo I me khI co fhaI ca n duo c
fIm pho ng un va n, fIm haI Ia n: mu I fhu nhaf va o fha ng fhu fu
hoa c fhu sa u, mu I fhu haI ca ch mu I fhu nhaf m f fha ng va fruo c
khI de if nhaf nu a fha ng.
Trong fho I ky co fhaI, nhaf Ia o ca c fha ng cuI, do fhaI che n e p
va o ca c ma ch ma u Io n cu a bu ng, co fh co hI n fuo ng "xung ma u
chan", phu nhe o chan. Nu fhay phu foa n fhan ke m nhu c da u, mo
ma f fh co fh do nhI m d c fhaI nghe n, pha I dI kha m, fhu nuo c
fI u, do huyf a p, ha n ch an muI. Thuo ng xuyn dI kha m d
fra nh faI bIn khI de .
KhI co fhaI, ca n hf su c fha n fro ng khI du ng fhuc, fIm chu ng,
chIu chu p dI n v raf d gay rI Ioa n pha f frI n fhaI. Thi du , khI
mo I co fhaI, du ng vIfamIn A II u cao co fh Ia m fhaI pha f frI n
khng bnh fhuo ng; du ng kha ng sInh sfrepfomycIn co fh Ia m fre bI
dIc ngay fu khI de . M f s fhuc n I fIf, an fha n co fh gay sa y

fhaI, fhaI chf, rI Ioa n pha f frI n cu a fhaI hoa c bI b nh sau khI de .
o do khI ca n du ng fhuc, pha I ho I y kIn fha y fhuc.
Ch d Iao d ng, nghI ngoI ho p Iy , fInh fha n fhoa I ma I cu a
nguo I me a nh huo ng fru c fIp dn fhaI nhI. Nn Iao d ng chan fay
va fri o c m f ca ch dI u d , fra nh Iao d ng m f nho c qua su c. Quan
nI m "Chu a con so, Ia m cho Ia ng gI ng" d fhaI khng qua fo, d de
Ia khng du ng. Va o fha ng cuI, nguo I me ca n duo c nghI ngoI d co
fho I gIan chua n bI cho con, cho me , co su c khoe ff, fra nh duo c faI
bIn khI de .
II. Ch d an ung cu a nguo I me
Ch d an ung cu a nguo I me co vaI fro quan fro ng quyf dInh
d I vo I su pha f frI n cu a fhaI nhI. Nguo I me ca n nho ra ng pha I an
ung cho mnh va cho ca con frong bu ng. Nu nguo I me duo c an
ung ff, da y du ca c chaf dInh duo ng fh nguo I me se In can ff.
Trong suf fho I ky co fhaI, nguo I me ca n fang duo c fu 10kg dn 12
kg |frong do , 3 fha ng da u fang 1kg, 3 fha ng gIu a fang 4-5kg, 3
fha ng cuI fang 5-6 kg). Tang can ff, nguo I me se fich Iuy mo Ia
ngu n du fru d fa o su a sau khI sInh. Nhu ng fruo ng ho p nguo I me
bI fhIu an hoa c an ung kIng khem khng ho p Iy chinh Ia nguyn
nhan cu a suy dInh duo ng frong ba o fhaI, fre de ra co can na ng fhap
duo I 2500g.
1. Nhu ca u dInh duo ng
KhI co fhaI, nuI con bu , nhu ca u v nang Iuo ng va ca c chaf
dInh duo ng do I ho I cao hon o mu c bnh fhuo ng v nhu ca u ngoa I
da m ba o cung cap cho ca c hoa f d ng cu a co fh , su fhay d I v sInh
Iy cu a nguo I me nhu bIn d I v chuy n hoa , fich Iuy mo , fang can,
su fang v khI Iuo ng cu a fu cung, vu , co n ca n fhIf cho su pha f
frI n cu a fhaI nhI va fa o su a cho con bu .
' Tang fhm nang Iuo ng: Nhu ca u nang Iuo ng cu a ba me co
fhaI 6 fha ng cuI Ia 2550 KcaI/nga y, nhu va y, nang Iuo ng fang
fhm hon nguo I bnh fhuo ng m I nga y Ia 350 KcaI. da f duo c
mu c fang na y, nguo I me ca n an fhm 1 dn 2 ba f com. I vo I ba
me nuI con bu , nang Iuo ng cung cap fy I vo I Iuo ng su a sa n xuaf,
nhung no I chung, o ba me nuI con 6 fha ng da u, nang Iuo ng ca n da f

duo c 2750 KcaI/nga y, nhu va y, nang Iuo ng fang fhm m I nga y Ia
550 KcaI |fuong duong vo I 3 ba f com m I nga y).
' sung cha f da m va chaf be o gIu p vI c xay du ng va pha f
frI n co fh cho fre :
KhI mang fhaI nhu ca u chaf da m o nguo I me fang In gIu p vI c
xay du ng va pha f frI n co fh cu a fre . Ngoa I com |va Iuong fhu c
kha c) an du no, bu a an cho ba me co fhaI ca n co fhu c an d b sung
chaf da m va chaf be o. Truo c hf ca n chu y dn ngu n chaf da m fu
ca c fhu c an fhu c va f nhu da u fuong, da u xanh, ca c Ioa I da u kha c va
vu ng Ia c. ay Ia nhu ng fhu c an gIa re hon fhIf, nhung co Iuo ng da m
cao, Ia I co chaf be o gIu p fang nang Iuo ng bu a an va gIu p hap fhu ff
ca c vIfamIn fan frong da u |vIfamIn A,,). Chaf da m d ng va f
da ng chu y Ia ca c Ioa I fhu y sa n nhu fm, cua, ca , c... co dI u nn c
ga ng co fhm fhIf, fru ng, su a. Nhu ca u chaf da m cho phu nu frong
fho I ky mang fhaI 3 fha ng cuI: 70g/nga y, co n dI vo I ba me cho con
bu ca n cao hon 83g/nga y.
c. sung vIfamIn, chaf khoa ng va ca c yu f vI Iuo ng:
Trong khI co fhaI cu ng nhu nuI con bu , vo I kha u pha n an can
d I se da m ba o cung cap vIfamIn, ca c chaf khoa ng va ca c yu f vI
Iuo ng. Trong fho I ky co fhaI, ca n khuyn nguo I me nn an ca c Ioa I
fhu c an, fhu c pha m co nhI u vIfamIn C nhu rau, qua , ca c Ioa I fhu c
an co nhI u canxI, phofpho |ca , cua, fm, su a...) d gIu p cho su fa o
xuong cu a fhaI nhI. Ca c fhu c an co nhI u sa f nhu fhIf, fru ng, ca c
Ioa I da u d ... d d pho ng fhIu ma u.
KhI cho con bu , d pho ng b nh kh ma f do fhIu vIfamIn A,
nguo I fa khuyn nguo I me nn an ca c fhu c an co nhI u profeIn va
vIfamIn nhu fru ng, su a, ca , fhIf, da u d va ca c Ioa I rau, qua co
nhI u carofen |fI n vIfamIn A) nhu rau mung, rau ngo f, rau d n,
du du , gac, xoa I...
Ngoa I ra, nn cho nguo I me frong vo ng m f fha ng da u sau khI
sInh ung m f II u vIfamIn A 200.000 don vI d du vIfamIn A frong
su a cho con bu 6 fha ng da u.
2. Ch d an
Trong fho I ky co fhaI, nuI con bu , ch d an ung raf quan
fro ng v co a nh huo ng fo I su c khoe cu a ca me Ia n con. Trong ch d

an, nguo I me khng nn kIng khem, nhung cu ng ca n chu y m f s
van d nn ha n ch frong an ung nhu:
- Khng nn du ng ca c Ioa I kich fhich nhu ruo u, ca ph, fhuc
Ia , nuo c che da c...
- CIa m an ca c Ioa I gIa vI nhu o f, ha f fIu, fo I, dam.
Trong khI co fhaI va cho con bu , nguo I me pha I an nhI u hon
bnh fhuo ng.
Truo c hf, bu a an ca n cung cap du nang Iuo ng, ngu n nang
Iuo ng frong bu a an o nuo c fa chu yu du a va o Iuong fhu c nhu ga o,
ng, my ... Ca c Ioa I khoaI cu cu ng Ia ngu n nang Iuo ng, nhung if
chaf da m |profeIn), do do chI nn an fr n, khng an fru bu a. Ca o
nn cho n Ioa I ga o ff, khng xay xa f qua fra ng v se maf nhI u chaf
dInh duo ng, da c bI f Ia vIfamIn 1 chng b nh f phu .Trong bu a an
ca n cung cap du chaf da m |profeIn), v chaf da m ca n cho fhaI Io n,
me du su a. Ca c Ioa I fhu c an d ng va f nhu fhIf, ca , fru ng su a co
nhI u chaf da m qui. NhI u Ioa I fhu c an fhu c va f cu ng gIa u chaf
da m, do Ia ca c Ioa I ho da u |da u fuong, da u xanh, da u den), Ia c ha f,
vu ng. KhI co dI u kI n, bu a an ha ng nga y nn co fhm fhIf, ca , nu
khng cu ng co fhm da u, Ia c. Trong 3 fha ng cuI, m I nga y nn an
fhm 1 qua fru ng.
Ca c fhu c an nhu da u fuong, Ia c, vu ng va da u mo co n cung cap
cho co fh chaf be o, Ia m bu a an ngon mI ng, cho ng fang can va d
hap fhu ca c chaf dInh duo ng kha c.
Ha ng nga y, bu a an cu a phu nu co fhaI va cho con bu khng fh
fhIu rau xanh Ia fhu c an co nhI u vIfamIn va chaf khoa ng. Ca c
Ioa I rau ph bIn o nuo c fa nhu rau ngo f, rau mung, rau d n, xa
Ia ch..., co nhI u vIfamIn C va carofen. Ca c IoaI qua chin nhu chuI,
du du , cam, xoa I,... cu ng raf ca n fhIf cho ba me . Nu co dI u kI n,
nn an fhm qua ha ng nga y.
Ca c Ioa I fhu c an no I frn pha n Io n co fh du a va o vuo n rau, ao
ca va chu ng chan nuI o gIa dnh |VAC).
Trong fho I gIan co fhaI, cho con bu , nu nguo I me duo c su quan
fam, cham so c chu da o cu a gIa dnh va xa h I, duo c su fheo do I da y
du cu a nhan vIn y f, do Ia ngu n d ng vIn gIu p ho yn fam, phan
kho I, fIn fuo ng sInh de duo c "me fro n con vung" va nuI con co
nhI u su a, con ca I se khoe ma nh, if m dau, b nh fa f.

3. Pho ng chng fhIu ma u dInh duo ng khI co fhaI
ThIu ma u Ia b nh dInh duo ng hay ga p o phu nu co fhaI, da c
bI f Ia o nhu ng nguo I de da y va an ung fhIu fhn.
nh fhIu ma u co a nh huo ng nghIm fro ng fo I su c khoe ca me
Ia n con.
- I vo I me : Nguo I me fhIu ma u fhuo ng m f mo I, cho ng ma f,
kho fho khI ga ng su c, khI de co nhI u ru I ro. Ty I fu vong khI de o
nhu ng nguo I me fhIu ma u cao hon ha n o ba me bnh fhuo ng. o
do nguo I fa da coI fhIu ma u Ia m f yu f nguy co frong sa n khoa.
- I vo I con: ThIu ma u fhuo ng gay fnh fra ng de non va fu
vong so sInh cao. ThIu ma u dInh duo ng o fre so sInh fhuo ng Ia do
me bI fhIu sa f nn Iuo ng sa f du fru cu a co fh fre fhap.
An ung ho p Iy Ia bI n pha p pho ng chng b nh fhIu ma u ff
nhaf, ca c fhu c an co nhI u chaf sa f Ia ca c Ioa I da u d , ca c Ioa I rau
xanh |rau ngo f, rau d n, rau khoaI, rau bi...), ca c Ioa I phu fa ng nhu
fIm, gan, fha n...
- sung vIn sa f: Ngay fu khI ba f da u co fhaI, faf ca ca c ba
me nn ung vIn sa f. Vo I Ioa I vIn co ha m Iuo ng Ia 60mg sa f
nguyn f, nga y ung m f vIn fruo c khI ngu . !ng IIn fu c frong
suf fho I ky co fhaI dn m f fha ng sau khI sInh. fang qua frnh
chuy n hoa va hap fhu sa f, ca n fang cuo ng vIfamIn C, do do ca n an
du rau xanh va qua chin.

INH !O NC CHO NC!O I CO T!O I
INH !O NC HO P IY O I VO I NC!O I CAO T!O I
Gs. T Giy

Nguo I cao fu I if hoa f d ng so vo I fho I fre . Ma f nhn ke m, faI
nghe ke m, mu I ngu I ke m, Iuo I khng nha y a nh huo ng dn an ngon
mI ng. Ca c co quan fIu hoa hoa f d ng cu ng ke m fruo c. Ha m rang
yu, nhaI ca n fhu c an kho khan. Tuyn nuo c bo f bI feo, fhIu nuo c
bo f nn nuf kho . a da y va ru f cu ng feo dI. Ich vI gIa m, Iuo ng
men fIu hoa gIa m. Hoa f d ng cu a gan, fha n yu dI. Kha nang Io c
co n 60% gay u ca c cha f fha I o ma u. An kho fIu. Nhu d ng cu a ru f
gIa m d gay fa o bo n. To m Ia I o nguo I cao fu I faf ca d u a nh huo ng
fo I su fIu hoa hap fhu fhu c an, cho nn dI vo I nguo I cao fu I ca n
co m f ch d an u ng ho p Iy .
1. Truo c hf ca n gIa m mu c an so vo I fho I fre : an gIa m com
Nhu ca u nang Iuo ng cu a nguo I 60 fu I gIa m dI 20%, o nguo I
frn 70 fu I nhu ca u gIa m dI 30% so vo I nguo I 25 fu I nn fhuo ng
fu nhIn nguo I gIa d u an gIa m dI nhung co m f s nguo I fu I fuy
da cao nhung an va n ngon mI ng, nn an fhu a, nguo I qua ma p.
Nguo I qua ma p mo da f va mo bo c ca c co quan n I fa ng da n dn suy
fIm, suy gan, suy fha n. Cho nn nguo I nhI u fu I ca n chu y gIa m
mu c an so vo I fho I fre . Truo c day m I bu a an ba, bn ba f com, nay
chI nn an haI ba f, fha m chi m f ba f. Chu y fheo do I can na ng cu a
mnh. Can na ng cu a nguo I cao fu I khng nn vuo f qua s xang fI
me f cu a chI u cao fru dI 105. Vi du nguo I co fu I cao 165cm, can
na ng khng nn vuo f qua 60kg.

2. An gIa m fhIf, gIa m duo ng, gIa m muI
Ngoa I gIa m com, dI vo I ca c gIa dnh kha gIa co mu c an cao ca c
cu ca n chu y fu gIa m mu c an fhIf, gIa m mo n an mo , gIa m duo ng
fheo khuyn ca o cu a fha p dInh duo ng can dI. ThIf finh bnh quan
khng vuo f qua 1,5 kg da u nguo I frong m f fha ng, mo duo I 600
gam, duo ng duo I 500 gam. I vo I faf ca mo I nguo I ca n va n d ng an
gIa m muI. a f da u duo I 300 gam/nguo I/fha ng. R I ru f da n xung
duo I 200 gam v an muI nhI u co IIn quan dn b nh fang huyf
a p.
To m Ia I nguo I nhI u fu I ca n an gIa m com, gIa m fhIf, mo gIa m
duo ng ba nh ke o, nuo c ngo f va chu y an nha f hon.
3. An fhm da u, Ia c, vu ng va ca
O nguo I co fu I, fIu hoa hap fhu chaf da m d u ke m nn d xa y
ra fnh fra ng fhIu da m. O da u, Ia c, vu ng va ca d u co nhI u chaf
da m Ia I co nhI u chaf da u gIu p d pho ng ca c b nh v fIm ma ch. Cho
nn nguo I nhI u fu I nn an nhI u mo n an fu da u fuong nhu da u
phu , su a da u na nh, fa o pho . O m I gIa dnh nn co m f Io vu ng Ia c
d co m f mo n an ch bIn sa n b sung cho bu a an ha ng nga y, m I
fua n an 2 - 3 bu a ca . Nn an ca nho , kho ru haI Iu a d an duo c ca
xuong co fhm can xI d pho ng b nh xp xuong o nguo I cao fu I.
a u, Ia c, vu ng, ca vu a co fa c du ng pho ng chng ca c b nh fIm
ma ch va nhaf Ia da u phu co fa c du ng pho ng chng ung fhu. TIm
ma ch va ung fhu Ia haI b nh chinh gay fu vo ng o nguo I cao fu I.
4. An nhI u rau fuoI, qua chin.
O nguo I nhI u fu I su c co bo p cu a da da y gIa m, nhu d ng ru f
gIa m, da n dn fa o bo n. KhI fa o bo n ke o da I vI sInh va f gay fhI ru a
pha f frI n fa o ra nhI u hoI frong ru f gay da y bu ng. Co hoa nh bI
da y In gay kho fho va fro nga I cho hoa f d ng cu a fIm. Cho nn
nguo I co fu I ca n chu y an nhI u rau d co chaf xo kich fhich nhu
d ng ru f, fra nh fa o bo n. Ca c chaf xo frong rau qua co n co fa c du ng
nhu ca I ch I que f hf cIefsfron fhu a da y ra fheo phan gIu p co fh
d pho ng xo vu a d ng ma ch. An rau fuoI, qua chin cu ng go p pha n
fang ca m gIa c no khI fa an bo f com va dI u quan fro ng hon Ia rau

qua cung cap cho co fh ca c chaf dInh duo ng hf su c quan fro ng dI
vo I nguo I cao fu I Ia ca c vIfamIn va chaf khoa ng.
5. Su du ng ho p Iy fhu c pha m du ng cho nguo I cao fu I.
- Ca o: cho n ga o de o, khng sa f qua fra ng.
- KhoaI, cu : nguo I cao fu I nn an ru f bo f com va fhay ba ng
khoaI, chu y khoaI so khng gay be o ma Ia I co nhI u chaf xo gIu p
chng fa o bo n, gu p fha I choIesferoI fhu a va d pho ng ung fhu da I
fra ng.
- a u phu , su a da u na nh, su a chua fu da u na nh vu a b , vu a
gIu p d pho ng ca c b nh fIm ma ch va ung fhu.
- Ia c, vu ng: gIa u chaf da m, chaf be o, nhI u acId be o khng no.
o gIa dnh, nn co Io muI vu ng Ia c nha f d an da n b sung va o bu a
an ha ng nga y.
- Rau: bu a na o cu ng ca n co mo n rau, da c bI f Ia ca c Ioa I rau Ia
xanh co nhI u bfa - carofen k ca frong ca c bu a fI c cu ng pha I co
mo n rau.
- Qua chin raf qui ca n gay fha nh fa p qua n co qua fra ng mI ng
sau bu a an.
- ThIf, ca : nguo I nhI u fu I ca n an gIa m fhIf, chI ca n frung bnh
1,5kg fhIf m f fha ng. Nn an ca nhI u hon, ba bu a m f fua n. Ca
nho kho ru , an ca xuong.
- Tru ng b nhung khng nn Ia m du ng. Trung bnh 3 qua 1
fua n.
- Su a b d fIu. a c bI f su a chua vu a b vu a co fa c du ng dI u
hoa hoa f d ng cu a b ma y fIu hoa . Nu co dI u kI n m I nga y nn
ung m f cc su a chua.
- Ma f ong: co fa c du ng ff frong ca c b nh vIm Ioe f da da y fa
fra ng, da I fra ng, ca c fra ng fha I suy yu gan, fha n kInh nhung
nguo I co fu I ca n an gIa m chaf ngo f khng duo c an qua 20g duo ng
m f nga y frong do co finh ca ma f ong.
- Ma m: Ia mo n an ngon duo c nhI u nguo I ua fhich nhung dI
vo I nguo I cao fu I khng nn an fhuo ng xuyn va m I Ia n an cu ng

nn du ng if fhI v Iuo ng muI frong ma m raf cao, khng fhich ho p
vo I co fh nguo I cao fu I.
- MuI: Co IIn quan dn b nh huyf a p cao, faI bIn ma ch ma u
na o ca n va n d ng an ha n ch, nau an gIa m muI o ca c gIa dnh, o
ca c ha ng com, qua n an duo ng ph.
- ua: MuI s I, dua go p, dua gIa In men IacfIc gIu p an ngon
mI ng. Canh dua Ia mo n an duo c ua fhich.
- Ruo u: Nguo I co fu I co nhI u nguy co bI faI bIn ma ch ma u
na o, nh I ma u co fIm cho nn ruo u k ca ruo u fhuc Ia m f d ung
nn fra nh su du ng d u da n ha ng nga y. I vo I nguo I co fu I khoe
ma nh, ruo u nhe Ioa I In men nhu ruo u vang, bIa frong nhu ng nga y
vuI co fh cho phe p du ng vo I II u nho .
6. Ca ch an cu a nguo I cao fu I:
- An ung dI u d : Tra nh an qua no da c bI f bu I fI fruo c khI
dI ngu va khI co b nh o h fIm ma ch. Chu y nhu ng nga y I ff
fhuo ng an qua mu c bnh fhuo ng va vuI qua che n.
- Ch bIn ca c mo n an h n ho p co nhI u gIa vI kich fhich an
ngon mI ng, Ia m fhu c an m m, nau nhu . Chu y fo I mo n canh. Ca n
quan fam dn rang mI ng va su c nhaI, nuf cu a nguo I nhI u fu I
khI ch bIn fhu c an. |gIa duo c ba f canh) v fuyn nuo c bo f va ha m
rang cu a nguo I nhI u fu I hoa f d ng ke m, van d nhaI va nuf fhu c
an co kho khan.
- Chu y da m ba o nuo c ung cho nguo I cao fu I: Cho nguo I cao
fu I ung nuo c fra ng hoa c nuo c che . Ha n ch ung nuo c ngo f.
Nguo I cao fu I hay qun, m f s maf ca m gIa c kha f. Cho nn ca n
xay du ng fha nh ch d ung nuo c cu a nguo I gIa va fheo do I vI c
fhu c hI n. Vi du sa ng ung haI cc, frua haI cc, chI u haI cc.
Tra nh ung nhI u nuo c bu I fI.
- Chu y ca c fhu c an ngu n fhu c va f v nu bIf ca ch cho n Iu a
ch bIn khe o se fa o ra ca c mo n an ngon, b , d fIu, gIa re .
- Trong mo I fruo ng ho p ca n da m ba o v sInh frong ch bIn nau
nuo ng mo n an va gIu gn v sInh an ung. Thu c an, nuo c ung Ia
ngu n gay b nh.

To m Ia I, ca n da m ba o cho nguo I cao fu I duo c an ung fhoa I
ma I, fuy fu I cao va n fm duo c ngu n vuI frong bu a an ha ng nga y.
Ngu n vuI duo c fa o ra do su cham so c, fnh ca m cu a nguo I fhan
frong gIa dnh quan fam fo I an ung cu a nguo I cao fu I, ch bIn
ca c mo n an ma nguo I gIa yu fhich. Ngu n vuI co n do ba n fhan
nguo I gIa bIf ca ch gIu gn an ung dI u d , bIf kf ho p an ung
vo I hoa f d ng cu a dI chan dI b d u da n ha ng nga y vo I hoa f d ng
cu a ca I da u ha ng nga y ba f b o c Ia m vI c va vo I hoa f d ng cu a fra I
fIm nhan ha u fam Io ng co I mo , quan h ff vo I mo I nguo I, fhuong
nguo I nhu fh fhuong fhan, faf ca d u gIu p cho con nguo I fhanh
fha n, fhoa I ma I, an ngon, ngu sau, fIu hoa hap fhu ff.
NH IOA NC X!ONC
Ty I nguo I gIa ca ng fang In frong c ng d ng fh ca ng fro
fha nh m f van d Io n dI vo I vI c cham so c su c kho e. Nguo I gIa d
bI Ioa ng xuong, fhuo ng Ia xuong du I va xuong cha u co khI chI sau
m f chan fhuong nhe , nhaf Ia o ca c cu ba , ha u qua fhuo ng raf fra m
fro ng, nhI u nguo I bI chf, s sng so f do I ho I su cham so c Iau da I.
Xuong d bI ga y fhuo ng do Ioa ng xuong gay nn, do Ia hI n
fuo ng maf dI m f s Iuo ng Io n f chu c xuong frong foa n b fh fich
xuong, Ia m d da c cu a f chu c xuong gIa m dI. Ha m Iuo ng chaf
khoa ng frong xuong cao nhaf o fu I 25, sau do gIa m xung o nu va o
fu I ma n kInh va nam khoa ng 52 fu I. Ty I khI Iuo ng gIa m fo I
ha ng nam fhay d I fu 0,5 dn 2% fu y fheo fu ng nguo I. nh Ioa ng
xuong gay ga y xuong sau nhu ng va cha m raf nhe o nguo I cao fu I,
v va y nguo I fa go I "ga y xuong khng do chan fhuong". Ca c ha u qua
cu a Ioa ng xuong da fro fha nh m f ga nh na ng cho xa h I o nhI u
nuo c pha f frI n.
Ca c yu f sau day co a nh huo ng fo I d da c cu a xuong:
a/ ThIu oesfrogen |xuaf hI n o phu nu fu I ma n kInh).
b/ ThIu hoa f d ng
c/ Hu f fhuc Ia
d/ !ng ruo u

e/ Ch d dInh duo ng fhap, nhaf Ia nghe o canxI.
Ca c Io I khuyn v dInh duo ng d d pho ng Ioa ng xuong:
VI c dI u frI b nh Ioa ng xuong kho khan va fn ke m nn chu ng
fa khuyn khich bI n pha p pho ng ngu a ba ng ca ch xay du ng khI
Iuo ng cu a xuong ff hon vI c na y co fh Ia m duo c fhng qua dua
va o co fh m f Iuo ng can xI |Iooomg/nga y) va vIfamIn phu ho p
frong suf fu I au fho, fu I da y fh va fhanh nIn.
1. Tang fhm ca c fhu c an gIa u canxI:
Su a va ca c ch pha m fu su a nhu fomaf |nn du ng ca c Ioa I su a
co if chaf be o). O m f s nuo c, nguo I fa fang cuo ng canxI va o ba nh
m. Tf nhaf Ia nn an nhu ng fhu c an gIa u canxI duo c coI nhu m f
ngu n fhu c an gIa u can xI cho bu a an. Nguo I gIa ca n nhI u hon khI
co n fre v kha nang hap fhu canxI cu a ho ke m hon. Nhu ng nguo I
duo I 50 fu I ca n du ng 1000mg canxI m I nga y, nguo I frn 50 fu I
ca n du ng 1200 mg m I nga y.
2. Iuo ng profeIn |chaf da m) frong kha u pha n nn vu a pha I, an
nhI u da m pha I da m ba o du canxI v ch d an nhI u da m Ia m fang
ba I xuaf can xI fheo nuo c fI u.
3. An nhI u rau va fra I cay, ca c fhu c an co chu a nhI u
oesfrogen fhu c va f nhu: gIa d . Ca c Ioa I cay rau nhu mu I fay, ba p
ca I, ca chua, dua chu f, fo I... cu ng Ia m gIa m maf xuong va Ia m fang
chaf khoa ng frong xuong.
4. Co fho I gIan hoa f d ng ngoa I fro I nhaf dInh d fang f ng ho p
vIfamIn frong co fh .
5. Khng nghI n ruo u.
6. Hoa f d ng fh Iu c vu a pha I.
7. uy fr can na ng "nn co ". Ca y Ia m f yu f nguy co cu a
Ioa ng xuong.
Ca c ha u qua cu a Ioa ng xuong da fro fha nh m f ga nh na ng cho
xa h I o nhI u nuo c pha f frI n. Ioa ng xuong va ha u qua cu a no raf
da ng chu y o nuo c fa.
Ts. Nguyn Th Lm

V SINH AN TOA N TH! C PH M

CIA TRI INH !O NC C! A TH ! C AN
CIa frI dInh duo ng cu a fhu c an phu fhu c va o fha nh pha n ho a
ho c cu a ca c Ioa I fhu c an, ca c chaf dInh duo ng frong fhu c an, su fuoI
sa ch cu a fhu c an va ca ch nau nuo ng ch bIn Ioa I fhu c an do . Thu c
an na o cu ng co da y du ca c chaf dInh duo ng do Ia chaf da m, chaf
be o, fInh b f cu ng vIfamIn va muI khoa ng nhung co Ioa I fhu c an
nhI u chaf dInh duo ng na y co Ioa I nhI u chaf dInh duo ng kha c v
va y nn du ng phI ho p nhI u Ioa I fhu c an d h fro va b sung cho
nhau nha m da p u ng duo c nhu ca u dInh duo ng. Thu c an duo c chIa
fha nh ca c nho m sau:
- Thu c an gIa u chaf da m |profId)
- Thu c an gIa u chaf be o |IIpId)
- Thu c an gIa u fInh b f |gIucId)
- Thu c an cung cap chaf khoa ng va vIfamIn
A. Thu c an gIa u chaf da m
Thu c an gIa u chaf da m g m 2 Ioa I Ia fhu c an gIa u da m ngu n
gc d ng va f va ngu n gc fhu c va f. a m d ng va f uu dI m Ia co du
8 acId amIn ca n fhIf o fy I can dI co n da m fhu c va f fhuo ng fhIu
m f hoa c nhI u acId amIn ca n fhIf va o fy I khng can dI. V va y
nn du ng da m d ng va f d h fro cho da m fhu c va f hoa c phI ho p
nhu ng da m fhu c va f vo I nhau.

I - Thu c an dng va f
1 ThIf:
Ha m Iuo ng chaf da m frong ca c Ioa I fhIf nhu fhIf Io n, ga , vIf, bo ,
chIm... d u xap xI nhu nhau nhung co n fuy fheo fhIf na c hay mo ma
ha m Iuo ng chaf da m cao hay fhap. V chaf Iuo ng chaf da m cu a fhIf
d u co da y du ca c acId amIn ca n fhIf va o fy I can dI, co fa c du ng
h fro ff cho ngu cc.
' Chu y khI ch bIn fhIf: ThIf nuo ng, rang va nhaf Ia uo p
duo ng fruo c khI nuo ng, rang Ia m fang mu I vI, su c hap da n nhung
Ia m gIa m gIa frI sInh ho c cu a fhu c an. I vo I fre nho khng nn
cho an fhIf nuo ng, rang kh v gIa m chaf dInh duo ng va kho hap
fhu.
- ThIf bI I fhIu, ho ng se fIf ra chaf d c gay dI u ng hoa c ng
d c fuy nau nuo ng khe o che da y duo c mu I vI hu ho ng nhung chaf
d c va n co n.
Iuu y fhIf Io n co kha nang bI nhI m gIun xoa n ma khng bI
pha f hI n, fhIf ch nha I hay bI sa n nn pha I an chin. RIng co c
frong da va fru ng co chu a chaf d c Ia m chf nguo I nn khI an ca n
Ioa I bo frI f d da va phu fa ng.
Khng du ng fho f fha I chung fhIf chin va fhIf sng.
- Nuo c xuong, nuo c fhIf ha m, Iu c co chu a nhI u nI fo nhung
chaf da m va canxI raf if. Nau an cho fre ca n cho an ca fhIf |pha n
ca I) chu khng pha I chI co nuo c.
2. Ca va ca c ch pha m cu a ca :
- Ca co ha m Iuo ng chaf da m cao, chaf Iuo ng ff va ca c acId
amIn can dI, ca co nhI u chaf khoa ng va vIfamIn hon fhIf da c bI f
frong gan ca co nhI u vIfamIn A, , 12 nhung ca d bI ho ng hon
fhIf.
- Ca kh co ha m Iuo ng chaf da m cao hon ca fuoI nhung ma n va
d bI a m, mc. Chu y ca kh mc co fh gay nn ng d c.
3. Tm, Iuon, cua va nhuy n fh :
- Tm, Iuon, cua co ha m Iuo ng va chaf Iuo ng chaf da m khng
ke m g so vo I fhIf, ca , co n chaf Iuo ng chaf da m cu a nhuy n fh |c,
fraI, so ...) fh khng ba ng va fy I ca c acId amIn khng can dI. Tuy

va y nhuy n fh Ia I co nhI u chaf khoa ng hon, nhaf Ia canxI, d ng
|cu) va seIen |se).
- KhI nhuy n fh bI chf d bI phan huy , sInh ra d c f nn khI
an c, fraI, so ... pha I chu y Ioa I bo con chf, ngam con sng sa ch
fruo c khI nau. Nhuy n fh co n Ia va f frung gIan fruy n ca c Ioa I
b nh nhu fhuong ha n, fIu cha y nn nhuy n fh ca n pha I duo c an
chin.
- Cua d ng, con da m gIa nau canh, nau b f, khI Io c co maf
nhI u chaf da m nhung Ia chaf da m ho a fan, d hap fhu va co n co
fhm nhI u canxI.
4. Tru ng:
Ca c Ioa I fru ng ga , vIf, fru ng cua ca y, ca Ia ngu n cung cap chaf
da m ff nhaf v co da y du ca c acId amIn ca n fhIf vo I fy I can dI.
Tru ng co fh nhI m ky sInh fru ng hoa c vI khua n gay b nh. Khng
nn an fru ng sng, fru ng ho ng v co fh bI ng d c. Mun Iu c fru ng
Io ng da o fh cho fha ng fru ng va o nuo c no ng gIa r I dun sI va I phu f,
Io ng fra ng se chin va Io ng do co n sng, ca c vIfamIn khng bI nhI f
pha huy .
Tru ng vIf I n chu a nhI u chaf da m va n I fIf f kich fhich
chuy n hoa frong co fh nguo I an.
5. Su a:
Su a me co da y du chaf da m, chaf be o, chaf duo ng, vIfamIn va
muI khoa ng vo I fy I fhich ho p, d hap fhu v va y su a me Ia fhu c
an ff nhaf cho fre em. HI n nay ngoa I fhI fruo ng co ba n nhI u Ioa I
su a bo , su a da u na nh co nhI u chaf b duo ng cho fre em, nguo I gIa ,
nguo I m.
Su a Ia mI fruo ng raf ff cho vI khua n pha f frI n v va y ca n
pha I ba o qua n ca n fha n nhaf Ia sau khI da pha fha nh su a nuo c. KhI
su a bI ho ng se co ma u va ng nau fu nha f fo I sa m.
6. Ca c Ioa I nuo c cham:
Trong nuo c na m, nuo c cham nhu maI, s da u co chaf da m o
da ng fu do, ho a fan nn d hap fhu. Ca c Ioa I nuo c na m, nuo c cham
fhuo ng ma n nn an if.

II. Thu c an fhu c va f
1. a u d :
a u d co ha m Iuo ng chaf da m cao. a u fuong co gIa frI dInh
duo ng raf cao. a m da u fuong co gIa frI nhu da m d ng va f. Ngoa I
ra da u fuong co n chu a ca c chaf co fa c du ng pho ng chng ung fhu va
gIa m choIesferoI ma u.
a u d ca n an chin, nn ngam nuo c fruo c khI rang. Ca c sa n
pha m fu da u fuong duo c du ng ph bIn nhu su a da u na nh, da u
phu , b f da u na nh hoa c du ng qua frnh In men d ch bIn fha nh
ca c sa n pha m nhu fuong, chao, su a chua da u na nh... d Ia m fang
gIa frI dInh duo ng va fy I hap fhu cu a fhu c an. Nn su du ng nhI u
sa n pha m fu da u na nh v Ia Ioa I fhu c pha m gIa u chaf dInh duo ng
va co fa c du ng ff cho su c khoe .
2. Vu ng, Ia c:
Ha m Iuo ng chaf da m frong vu ng, Ia c cao nhung chaf Iuo ng
ke m hon da u d . KhI rang Ia c khng Ia m a nh huo ng fo I chaf Iuo ng
chaf da m.
Ca n ba o qua n ff Ia c d fra nh mc. KhI an Ia c ca n Ioa I bo ca c
ha f mc v frong ha f Ia c mc co chu a d c f vI nam gay ung fhu gan.
M I gIa dnh nn co m f Io muI vu ng Ia c d an fhuo ng xuyn
. Thu c an cung cap chaf be o
Thu c n gIa u chaf be o chu yu Ia mo d ng va f, fru ng, su a va
ca c ha f co da u nhu vu ng, Ia c, da u fuong.
1. Mo :
Thuo ng du ng Ia mo Io n, bo , cu u. Mo fhuo ng chu a nhI u acId
be o no |hon 50%).
2. a u fhu c va f:
Thuo ng du ng Ia da u Ia c, vu ng, huo ng duong, da u na nh... a u
fhu c va f chu a nhI u acId be o khng no, ca n fhIf pho ng fra nh b nh
fIm ma ch cho nguo I cao fu I va gIu p pha f frI n f ba o na o cho fre
nho .
3. o:

o Ia chaf be o cu a su a co chu a nhI u acId be o no. o cung cap
nhI u vIfamIn A va
Chu y :
- a o qua n da u, mo va bo noI kh, ma f fra nh a nh sa ng d gIu
kho I oxy hoa .
- a u mo dun o nhI f d cao, ke o da I bI phan huy fa o ra chaf
d c. V va y khng du ng da u mo ra n dI ra n Ia I nhI u Ia n.
C. Thu c an cung cap chaf b f |uo ng)
a. Ngu cc: Ca c Ioa I ngu cc |ga o, ng, b f my , k, mIn..)
fhuo ng duo c du ng Ia m fhu c an co ba n o ca c nuo c dang pha f frI n.
Ngu cc kh chu a 70% chaf b f fro In, ngoa I ra ngu cc co n chu a
m f pha n chaf da m.
a. Ca o:
Chaf Iuo ng profId cu a ga o Ia ff hon ca r I dn b f my va cuI
cu ng Ia ng. Io p ngoa I cu ng cu a ha f va ma m ha f ga o d u chu a ca c
chaf dInh duo ng quy nhu da m, mo , canxI va vIfamIn nho m .
Khng nn xay xa f ga o fra ng qua Ia m maf chaf dInh duo ng. KhI
nau com cu ng Ia m maf vIfamIn 1, v va y khng vo ga o ky qua , nn
du ng nuo c sI va da y vung khI fh I com.
- Iuu y ba o qua n ga o, ng, khoaI, sa n o noI kh ra o d fra nh bI
mc, khI fhu c pha m bI mc ca n bo khng du ng v mc se fa o ra d c
f vI nam, co ha I cho su c khoe .
b. a nh my :
Chaf Iuo ng ba nh my phu fhu c va o d chua, d a m va xp.
a nh xp, vo m m d fIu ho a. chua va d a m cao Ia m gIa m
chaf Iuo ng ba nh. a nh sau khI sa n xuaf ca n ba o qua n kh sa ch
frong khI va n chuy n va fIu fhu . I a m, ba nh d bI mc va In
men, nhI m khua n Ia m ru f ba nh fro nn m m, dinh, cha y va co
mu I kho chIu. Khng duo c an ba nh da bI mc hoa c bI nhI m khua n.
2. KhoaI, sa n: Ha m Iuo ng chaf b f frong khoaI sa n chI ba ng 1/3
ha m Iuo ng chaf b f frong ngu cc. Ha m Iuo ng chaf da m frong khoaI
sa n cu ng if nn an khoaI, sa n nhI u ca n pha I an fhm nhI u chaf
da m nhaf Ia dI vo I fre em d pho ng suy dInh duo ng.

Chu y :
- Khng an khoaI fay da mo c ma m v chu a chaf d c co fh gay
chf nguo I.
- Sa n fuoI co chu a chaf d c nn khng duo c an sa n fuoI sng, co
fh gay chf nguo I. KhI an sa n fuoI ca n bo c bo vo , ngam nuo c 12-24
gIo fruo c khI Iu c, Iu c xong ca n mo vung cho bay hf hoI d Ioa I
chaf d c.
. Thu c an cung cap chaf khoa ng va vIfamIn
I. Thu c an cung cap chaf khoa ng:
VaI fro chaf khoa ng frong co fh raf da da ng nhu fham gIa va o
qua frnh fa o f chu c xuong, fa o profIf, duy fr can ba ng kI m foan,
fham gIa chu c pha n n I fIf, dI u hoa chuy n ho a nuo c frong co
fh ...
Ca c chaf khoa ng g m caIcI, magIe, nafrI, ka II... duo c coI Ia ca c
yu f kI m. Ngu n gc ca c chaf khoa ng na y chu a nhI u frong ca c
fhu c pha m ngu n gc fhu c va f nhu rau qua , su a va ca c ch pha m
cu a su a. Ca c chaf khoa ng nhu Iuu huy nh, phospho, cho... Ia yu f
foan, ca c chaf khoa ng na y co ngu n gc fu ca c fhu c pha m ngu n gc
d ng va f nhu fhIf, ca , fru ng va ngu n fhu c va f nhu ngu cc, ca c Ioa I
b f.
- Ca c fhu c an fhIn nhIn fhuo ng co if caIcI do do fy I CA/P
fhap fru su a, nhuy n fh , ca , fm, cua...Vo I fre nho , ngoa I su a ca n
cho an fhm cua, ca , fm khI nau b f hay cha o.
- Sa f co nhI u frong fhIf, ca , fru ng, nhuy n fh , da u d , vu ng,
Ia c va co if frong su a, ngu cc.
- Ca c yu f vI Iuo ng nhu d ng, mangan, ke m, Iod, nhm... co
nhI u frong fhIf, fru ng, su a, fhu y sa n.
- Nn fang cuo ng an ca c Ioa I cua, fm, fe p gIa nho nau canh d
co nhI u chaf da m va can xI, hoa c ch bIn ca c Ioa I ca nho ba ng
ca ch nau nhu nhu ca c r kho fuong, kho nuo c na m... d an duo c ca
fhIf ca va xuong ca , nhu va y se fa n du ng duo c ca ngu n chaf da m
va chaf khoa ng |CanxI) cu a ca .

II. Thu c an cung cap vIfamIn
Rau fuoI ca c Ioa I cung cap nhI u vIfamIn, chaf khoa ng va xo,
ngoa I ra rau co n co chu a fu 1-2% chaf da m. M f s Ioa I rau co chu a
ha m Iuo ng chaf da m cao nhu rau ngo f |5,3%), rau mung |3,2%).
1. VIfamIn A:
- Thu c an d ng va f nhu gan, fru ng, ca Ia ngu n chu yu cung
ca p vIfamIn A.
- Ca c Ioa I rau co Ia xanh fha m |rau ngo f, rau day, rau d n, rau
mung, rau khoaI Iang, kInh gIo I, xuong sng, Ia If, rau fhom, ca
rf... ca c Ioa I qua ma u va ng, da cam |gac, du du chin, h ng, xoa I,
mif, du a...) Ia fhu c an co nhI u b - carofen |TI n vIfamIn A).
2. VIfamIn nho m co chu a nhI u frong fhu c an d ng va f nhu
fhIf, fhu c an fhu c va f nhu da u d , ca m ga o... VIfamIn d bI ho a
fan frong nuo c, bI phan huy bo I nhI f nn bI maf frong qua frnh
ch bIn.
3. VIfamIn C:
Rau qua fuoI Ia fhu c an chu yu cung cap vIfamIn C nhu rau
ca I, rau mung, rau ngo f, rau m ng foI, ca c Ioa I rau fhom...VIfamIn
C d ho a fan frong nuo c, d bI phan huy o nhI f d cao v va y ca n
chu y khI ru a va nau nuo ng. Nn ru a rau ca Ia fo r I mo I fha I, cho
va o nau khI nuo c da sI va an ngay sau khI chin se gIa m duo c fy I
maf vIfamIn C.
' Chu y v sInh khI su du ng rau: Rau ca n duo c ngam, ru a
nhI u Ia n ba ng nuo c sa ch fruo c khI ch bIn d fra nh fhuc fru sau,
ca c ho a chaf va ca c ngu n gay b nh kha c.
C. M f s fhu c ung:
1. Che :
Ia m f fhu c ung co gIa frI dInh duo ng v co chu a fanIn, cafeIn,
fInh da u, ca c vIfamIn, chaf da m va ca c chaf khoa ng. Tha nh pha n co
ba n cu a che Ia TanIn nn che co vI cha f va co fa c du ng ff cho fIu
ho a.
!ng che co fa c du ng kich fhich hung phan h fha n kInh frung
uong, hoa f d ng h fIm ma ch, chu c pha n fha n va ng fIu ho a.

Khng nn du ng che da c fruo c khI dI ngu v Ia m maf ngu . Nn ung
nuo c che fuoI v vu a ma f, v sInh va co chaf dInh duo ng.
2. Ca ph:
Ca ph co chu a cafeIn, chaf da m, chaf be o va chaf khoa ng...
Ca ph co fa c du ng kich fhich hoa f d ng h fha n kInh frung uong,
h fIm ma ch. I vo I nguo I bI b nh fang huyf a p, fIm ma ch...
khng nn su du ng ca ph.
3. Ruo u bIa:
c n frong bIa chu a 3-6%, frong ruo u np 5%, ruo u fra ng va
ruo u ma u co d c n cao 39%. !ng ruo u fhuo ng xuyn co ha I fo I
fha n, gan, da da y va nhI u co quan kha c. Nguo I nghI n ruo u su c d
kha ng ke m dI vo I b nh nhI m khua n va b nh fhuo ng fIn frI n
na ng. Nguo I nghI n ruo u kha nang Iao d ng gIa m su f va a nh huo ng
xau fo I fh h sau, Ia m a nh huo ng fo I fri fu cu a con ca I. Ngoa I ra
ung ruo u co n gay nhIu faI na n frong Iao d ng, faI na n gIao fhng,
da nh nhau... Tre em va phu nu co fhaI khng nn ung ruo u. Ha ng
nga y sau gIo Ia m vI c, frong bu a com chI u co fh du ng if ruo u
nham nha p cho vuI va kich fhich an ung, nhung khng ung nhI u
va fra nh nghI n ruo u.
4. Nuo c khoa ng
- Nuo c khoa ng fu nhIn Iay fu ca c ma ch nuo c nga m sau, do Ia
ca c dung dIch muI co chu a nhI u chaf khoa ng, co Ioa I nuo c khoa ng
fu nhIn co finh pho ng xa fhuo ng du ng d chu a b nh, gIa I kha f.
- Nuo c khoa ng nhan fa o: uo c sa n xuaf ba ng ca ch ba o ho a
nuo c an vo I khi Co2 va m f s muI khoa ng.
- CIa fha nh cu a nuo c khoa ng da f khoa ng 4000-5000d/1 chaI
nn o fhI fruo ng co nuo c khoa ng gIa khng ba o da m v sInh. HI n
nay o nhI u noI su du ng qua nhI u nuo c khoa ng, nhaf Ia frong ca c
cu c ho p nhu va y Ia khng ca n fhIf fa I ca c co quan, h I nghI chu ng
fa nn su du ng nuo c dun sI d ngu I, nuo c che xanh hoa c nuo c vI,
vu a ba o da m v sInh vu a fIf kI m.
5. Nuo c qua fu nhIn:
Ia nuo c qua fuoI cho fhm nuo c va duo ng , nhu nuo c cam,
chanh, dua hau,du a... Nuo c qua fuoI co fa c du ng ff dI vo I su c

khoe v chu a nhI u vIfamIn va chaf khoa ng, nn ung nuo c qua
fuoI, nhaf Ia va o mu a he .
6. Ca c Ioa I nuo c qua va nuo c gIa I kha f co ga
Ia ca c Ioa I nuo c sa n xuaf fu fInh da u hoa qua , ca c chaf ma u
vo I khi CO2 hoa fan frong nuo c. Chu y khng du ng nuo c ngo f co ga
khI bI fIu cha y. Khng nn cho fre em du ng nhI u nuo c ngo f co ga
nhu Coca-coIa, PepsI, IanfaI... v se gay cho fre ngang da va bIng
an.
TH! C HI N V SINH AN TOA N TH! C PH M
CI! CIN S! C KHO CIA INH
I. VaI fro cu a v sInh an foa n fhu c pha m
Mo I nguo I chu ng fa d u nha n fhay fa m quan fro ng cu a an
ung, do Ia nhu ca u ha ng nga y, raf cap ba ch va pha I da p u ng.
" nh fu mI ng va o", fhu c an se khng co n gIa frI cung cap chaf
dInh duo ng cho co fh nu khng ba o da m v sInh an foa n. KhI an
pha I fhu c pha m bI nhI m vI khua n hoa c ca c chaf d c ha I vo I Iuo ng
qua cao, sau m f va I gIo co fh xuaf hI n ca c frI u chu ng cu a ng
d c fhu c pha m nhu sIf, nn, dau da u, dau bu ng, Ia cha y va co fh
da n dn fu vong. Thu c pha m ke m v sInh an foa n khng chI gay
nn ng d c cap finh m f ca ch a f d nha n fhay ma co n pha I k
dn ca c b nh ma n finh gay suy kI f su c kho e do nhI m va fich Iu y
ca c chaf d c ha I nhu ch, fhu y ngan, asen, fhuc ba o v d ng fhu c
va f, pha m ma u d c vo I Iuo ng nho nhung ke o da I fho I gIan su du ng,
da c bI f Ia ca c d c f vI nam nhu anafoxIn frong ng, da u, Ia c mc...
co fh gay ung fhu gan.
II. M f s Iy do fhuo ng gay nhI m fhu c pha m
Thu c pha m fu d ng va f co b nh hoa c fhuy sa n sng o ngu n
nuo c bI nhI m ba n va d c ha I.
Ca c Ioa I rau qua duo c bo n qua nhI u phan ho a ho c, fr ng o
vu ng daf bI nhI m hoa c fhu ha I khI vu a mo I phun fhuc fru sau,
fhuc kich fhich sInh fruo ng, fuo I phan fuoI, nuo c fha I ba n.

Khng chap ha nh du ng quy dInh vI c su du ng ca c chaf kich
fhich sInh fruo ng, ca c Ioa I fhuc fhu y frong chan nuI va fhuc ba o
v fhu c va f.
Su du ng ca c chaf ba o qua n, phu gIa fhu c pha m khng cho phe p
hoa c qua II u Iuo ng quy dInh.
u ng du ng cu sa nh su , sa f fra ng men, nhu a fa I sInh... bI
nhI m ch hoa c ca c chaf d c hoa ho c kha c d chu a du ng fhu c pha m.
fhu c pha m fIp xu c fru c fIp hoa c ga n noI nhI m.
fhu c an qua dm hoa c qua 3 gIo o nhI f d fhuo ng, khng
che da y fhu c an d bu I ba n, ca c Ioa I cn fru ng ga m nham, ru I
nha ng va ca c d ng va f kha c fIp xu c gay nhI m.
Khng ru a fay fruo c khI chua n bI fhu c pha m, fhu c an.
u ng chung dao, fho f hoa c d Ia n fhu c pha m fuoI sng vo I fhu c
an chin.
Ru a fhu c pha m, du ng cu an ung ba ng nuo c nhI m ba n.
Nau fhu c pha m chua chin hoa c khng dun sI Ia I fruo c khI an.
u ng khan ba n d Iau du ng cu n ung.
Nguo I ch bIn fhu c pha m, chua n bI fhu c an d ung dang bI
ca c b nh fruy n nhI m, Ia cha y, dau bu ng, nn, sIf, ho hoa c nhI m
fru ng o da.
III. Huo ng da n fhu c ha nh v sInh an foa n fhu c pha m
Ha y cho n ca c fhu c pha m co gIa frI dInh duo ng va ba o da m v
sInh an foa n
Cho n ca c Ioa I rau qua fuoI, khng bI da p na f, khng co ma u
sa c, mu I vI Ia .
Su a me Ia ngu n fhu c pha m co gIa frI dInh duo ng va v sInh
nhaf cho fre .
Cho n ca c Ioa I phu fa ng, fhIf va fhu y sa n co n fuoI
- Ca c fIu chua n fhIf fuoI nhu: ma ng ngoa I kh, khng bI nho f,
mu I va ma u sa c bnh fhuo ng, khI fhIf ra n cha c, co d da n h I cao,
ngo n fay an va o fhIf fa o fha nh vf Io m nhung khng d Ia I dau vf
khI nhac ngo n fay ra. Mo Io n ma u fra ng, b khng co nhu ng Iam

cham xuaf huyf ma u do fim, fuy xuong frong, ba m cha f va o fha nh
ng xuong va khng co mu I I. Ca n chu y kI m fra pha n fhIf na c va
Iuo I khng duo c co au fru ng sa n ma u fra ng nho ba ng ha f ga o.
- Phu fa ng: fIm pha I co ma u h ng fuoI, cha c, khng co cham
xua f huyf o va nh fIm va ma ng frong fIm. Can bnh fhuo ng co ma u
fim h ng, b ma f mIn, fhuy gan m m, khng co nhu ng nf hoa I fu
ma u fra ng hoa c va ng. a u du c ma u fim h ng, khng co nf hoa I fu .
Ca : cho n ca dang sng hay vu a mo I chf nhung va n da f ca c fIu
chua n ca fuoI nhu:
+ Than ca co cu ng, khI d ca In ba n fay fhan ca khng fho ng
xung.
+ Ma f frong suf, gIa c ma c da n h I.
+ MI ng nga m cu ng.
+ Mang ma u do fuoI, da n cha f xung hoa kh.
+ Va y fuoI o ng a nh, dinh cha f va o fhan.
+ u ng bnh fhuo ng, ha u mn fhu f sau va ma u fra ng nha f.
+ ThIf ra n cha c, co da n h I, dinh cha f va o xuong sng.
- Ca c Ioa I fhu y sa n kha c: pha I co n fuoI, gIu ma u sa c bnh
fhuo ng, khng co mu I uon hI.
Cho n fru ng: vo fru ng ma u sa ng, khng co nhu ng v f xa m den,
khng bI gIa p. Qua fru ng co ma u h ng frong suf khI soI qua a nh
sa ng.
Ca c fhu c pha m do ng h p, do ng go I sa n pha I co nha n ghI da y du
n I dung: fn sa n pha m, fro ng Iuo ng, ca c fha nh pha n chinh, ca ch
ba o qua n, su du ng, noI sa n xuaf ch bIn, co s dang ky sa n xuaf va
co n fho I ha n su du ng.
Khng su du ng ca c Ioa I fhu c pha m kh da bI mc, da c bI f Ia
ca c Ioa I ngu cc, ha f co da u nhu da u, Ia c mc co chu a d c f vI nam
raf nguy hI m.
Khng su du ng ca c chaf ba o qua n, pha m ma u, duo ng ho a ho c
do ng go I khng co nha n hoa c go I ba ng gIay ba n Ie o cho va nhu ng co
so khng dang ky d ch bIn fhu c pha m.

Khng su du ng ca c fhu c pha m co n nghI ngo , chua bIf ro ngu n
gc.
2. u ng nuo c sa ch, an foa n d ch bIn fhu c an d ung va ru a
du ng cu
Su du ng nuo c ma y, nuo c gIng, nuo c mua, sng suI... da qua
xu Iy hoa c Ia ng Io c.
Nuo c pha I frong, khng ma u, khng mu I, khng vI Ia . Nu
ngu n nuo c co nghI ngo nn d nghI co quan y f kI m fra.
u ng cu chu a nuo c pha I ba o da m sa ch, khng fhI ca c chaf gay
d c nhu kIm Ioa I, phu gIa, ma u, mu I va o nuo c, khng duo c co ru
ba n ba m xung quanh hoa c o da y, co na p da y kin, d co ru a va nn
co vo I d Iay nuo c.
u ng nuo c da dun sI d ung hoa c du ng pha ch nuo c gIa I
kha f, Ia m kem, nuo c da .
nh du ng nuo c ung pha I ba ng va f II u chuyn du ng chu a
du ng fhu c pha m fheo quy dInh cu a nga nh y f, ru a sa ch ha ng nga y
va fra ng Ia I ba ng nuo c sI. Tuy f dI khng du ng cc che n mu c
nuo c hoa c ung fru c fIp va o bnh du ng nuo c ung.
3. Su du ng ca c d du ng nau nuo ng va an ung sa ch se
Su du ng ca c du ng cu nau nuo ng, an ung sa ch va ba ng va f II u
fhich ho p da duo c nga nh y f cho phe p. Ca n fha n vo I ca c d fhu y
fInh pha I, sa nh su , sa f fra ng men ma u sa c sa c so , d ng, nhm gIa
cng, nhu a fa I sInh co ma u v chu ng co fh fhI kIm Ioa I na ng gay
d c nhu ch... hoa c phu gIa co mu I Ia khI fIp xu c vo I ca c fhu c pha m
Io ng finh a xif, ruo n, c n, va da u mo .
Khng d ca c du ng cu ba n qua dm.
Thu c an co n fhu a, fhu c pha m fha I bo pha I duo c du ng va o fhu ng
kin co na p da y va chuy n dI ha ng nga y, fra nh ru I nha ng.
a f dIa pha I duo c ru a sa ch ngay sau khI an xong va u p va o gIa
kh ra o, fra nh bu I ba n.
u ng cu fIp xu c vo I fhu c pha m sng, chin rIng bI f.
Khng su du ng ca c du ng cu an ung da bI ra ch, xuo c, su f me ,
mc ba n hoa c hoen rI.

Nu ba f dIa vu a ru a xong ca n du ng ngay fh ff nhaf nn fra ng
Ia I ba ng nuo c sI. Khng du ng khan a m mc, nho n mo d Iau kh
ba f dIa.
Khng du ng ca c chaf fa y u, chaf sa f fru ng v sInh nha cu a
hoa c xa pho ng gIa f d ru a du ng cu an ung.
4. Chua n bI fhu c pha m sa ch se va nau chin ky
Iu a cho n pha n an duo c, Ioa I bo ca c va f Ia Ia n va o fhu c pha m
nhu sa n, xuong, ma nh kIm Ioa I fhuy fInh, Ing fo c...
Rau qua pha I ru a ky duo I vo I nuo c cha y hoa c fhay nuo c ru a 3-4
Ia n, ca c Ioa I qua ca n go f sa ch vo .
Ca c Ioa I fhu c pha m dng Ia nh pha I Ia m fan bang da hoa n foa n
va ru a sa ch fruo c khI ch bIn, nau nuo ng.
Co nhI u Ioa I fhu c pha m fuoI sng nhu fhIf, ca , fru ng, su a d bI
nhI m bo I vI sInh va f gay b nh. Nau chin ky se fIu dI f duo c ca c
ma m gay b nh nhung fhu c pha m pha I da f nhI f d sI d ng d u,
fu y fheo fu ng Ioa I fhu c pha m ma fho I gIan dun nau kha c nhau.
Chu y pha n fhIf ga n vo I xuong |ga , vIf, chan gIo , ca ...) nu fhay
co n co ma u h ng hoa c ma u do fh ba f bu c pha I dun Ia I dn khI
chin hoa n foa n.
5. An ngay khI fhu c an vu a nau chin xong
Thu c an chin d ngu I o nhI f d bnh fhuo ng fh vI khua n d
xam nha p va pha f frI n. Tho I gIan d ca ng Iau, vI khua n pha f frI n
ca ng nhI u. ba o da m an foa n nn an khI fhu c an co n no ng, vu a
nau chin xong.
I vo I ca c fhu c pha m khng ca n nau chin nhu chuI, cam, dua
va ca c Ioa I qua kha c fh ca n an ngay khI vu a bo c vo hay ca f ra.
6. a o qua n ca n fha n fhu c an da nau chin va dun ky Ia I fruo c
khI n
Nu pha I chua n bI fhu c an fruo c hoa c pha I cho do I sau hon 3
gIo fh pha I Iun Iun gIu no ng o nhI f d fu 60OC fro In hoa c ba o
qua n Ia nh frong dI u kI n fu I0OC fro xung. I vo I fhu c an cu a
fre duo I m f fu I pha I cho an ngay khI vu a ngu I ma khng a p
du ng dI u kI n ba o qua n na y.

Khng dua qua nhI u fhu c an co n am hoa c fhu c an dang no ng
va o fu Ia nh. KhI pha n gIu a cu a fhu c pha m co n am |frn I0OC) fh vI
khua n co fh pha f frI n dn mu c gay b nh.
Pha I dun Ia I fhu c an chin o nhI f d sI ngay fruo c khI an v
qua frnh gIu Ia nh cu ng chI Ia m ha n ch su pha f frI n ma khng
fIu dI f duo c vI khua n.
Khng d Ia n fhu c pha m sng va fhu c an chin:
- Thu c an chin an foa n va v sInh co fh bI nhI m khI fIp xu c
vo I fhu c pha m sng.
- Thu c an chin cu ng co fh bI nhI m qua fIp xu c gIa n fIp vo I
fhu c pha m sng nhu frong fruo ng ho p du ng dao, fho f m ca , ga
sng chua duo c ru a sa ch d fha I fhIf chin.
Khng d ca c ho a chaf, fhuc ba o v fhu c va f hoa c ca c chaf gay
d c kha c o frong khu vu c ch bIn fhu c pha m d pho ng su nha m
Ia n.
Thu c an ca n duo c che da y fra nh bu I, ru I nha ng hay su xam
nha p cu a cn fru ng, ga m nham va ca c d ng va f kha c.
a o qua n ff ca c fhu c pha m do ng go I fheo du ng yu ca u ghI o
nha n.
7. CIu gn v sInh ca nhan ff
Ru a fay ba ng xa pho ng va nuo c sa ch |ff nhaf Ia ru a duo I vo I
nuo c cha y, nu ru a frong cha u fh pha I co ga o mu c nuo c d I Ia I)
- Truo c khI an, ch bIn hoa c fIp xu c vo I fhu c an
Sau khI dI v sInh
Sau khI fIp xu c vo I ca c fhu c pha m fuoI sng, va f nuI frong
nha hoa c d va f gay ba n fay
- Sau m I Ia n du ng Ia I Ia m vI c kha c nhu fhay fa Io f cho fre , xI
mu I...
Khng du ng fay bc fhu c an chin hay nuo c da d pha nuo c
ung.
Ma c qua n a o sa ch se |co fh deo fa p d ), da u fo c go n ga ng khI
chua n bI fhu c pha m.

CIu mo ng fay nga n va sa ch se . Nu co vf fhuong o fay fh pha I
b ng kin ba ng va f II u khng fham nuo c.
Khng ch bIn fhu c pha m hoa c phu c vu an ung khI dang bI
dau bu ng, Ia cha y, sf, nn, nhI m fru ng ngoa I da hoa c ca c b nh Iay
fruy n kha c.
8. CIu gn v sInh noI an ung va ch bIn fhu c pha m
Khu vu c ch bIn fhu c pha m pha I khng co nuo c do ng, xa ca c
khu gay kho I, bu I ba n, nha v sInh hoa c khu chan nuI gIa su c, ra c
fha I gay nhI m mI fruo ng.
Taf ca ca c b ma f d chua n bI, ch bIn fhu c pha m nn co ma u
sa ng, pha I d co ru a, v sInh ngay sau m I Ia n su du ng va Iun gIu
gn sa ch se , kh ra o.
p, pho ng an pha I du a nh sa ng va fhng gIo .
Khng d nuo c ru a fhu c pha m, ru a du ng cu an ung u do ng
Ia m nhI m mI fruo ng xung quanh.
Khng duo c d ca c chaf fI f fru ng, fa y u cng ra nh khI Ia m v
sInh ba n va o gay nhI m fhu c pha m.
Pha I du nuo c sa ch su du ng frong ch bIn fhu c pha m va v
sInh khu vu c an ung, ch bIn.
pho ng su xam nha p cu a gIa n, chu f va ca c d ng va f kha c o
noI an ung va ch bIn fhu c pha m.
9. Su du ng ca c va f II u bao go I fhu c pha m sa ch se va fhich ho p
Khng su du ng ca c Ioa I Ia ba n, gIay vIf cu , sa ch ba o, gIay In,
fu I nIIon fa I sInh co ma u d go I fhu c an chin.
Va f II u bao go I fhu c pha m pha I ba o da m sa ch, gIu duo c finh
hap da n v mu I vI, ma u sa c va khng fhI ca c chaf gay d c va o fhu c
pha m nhu ch, cadImI, chaf phu gIa....
KhI mua fhu c pha m, ca n chu y xem nha n, ma c co da y du ca c
fhng fIn ca n fhIf nhu fn sa n pha m, fro ng Iuo ng, ca c fha nh pha n
chinh, ca ch ba o qua n, su du ng, noI sa n xuaf ch bIn, co s dang ky
sa n xuaf va fho I ha n su du ng.
10 Ngan cha n, xu fri kIp fho I ca c vu ng d c fhu c pha m va fhu c
hI n ca c bI n pha p v sInh pho ng b nh

KhI pha f hI n hoa c nghI ngo bI ng d c fhu c pha m, pha I dnh
chI vI c su du ng va nIm gIu foa n b fhu c an do Ia I |k ca chaf nn,
phan, nuo c fI u...) d xa c mInh, ba o ngay cho co quan y f ga n nhaf
dn xu fri kIp fho I hoa c dua nguo I bI ng d c dI b nh vI n.
Pha I v sInh, fa y u khu vu c co chaf nn, phan, nuo c fI u cu a
nguo I bI ng d c fhu c pha m va fhu c hI n ch d ca ch Iy nghIm
nga f d pho ng su Iay Ian cu a dIch b nh.
Thu c hI n ca c bI n pha p dI f ru I, nha ng, gIa n, chu f... va ca c
huo ng da n v sInh pho ng chng dIch b nh fheo chI da o cu a nga nh y
f.
I vo I ca c dIa phuong fhuo ng xa y ra Iu Iu f, chu ng fa ca n chu y
hon m f s van d cu fh sau:
1. Khng su du ng fhIf |k ca mo ) gIa ca m, gIa su c, ca c Ioa I fhuy
sa n da bI chf hoa c da d qua dm o nhI f d fhuo ng v ca c Ioa I fhu c
pha m na y da bI bIn chaf, khng nhu ng bI maf hf gIa frI dInh
duo ng, mu I vI fhom ngon ma co n co fh gay ng d c fhu c pha m
fra m fro ng do ca c vI khua n gay b nh va ca c d c f sInh ra khI d ng
va f bI chf, I fhIu.
2. NghIm chInh fhu c hI n quy frnh xu Iy Ia m sa ch nuo c du ng
cho an ung fheo huo ng da n cu a ca n b y f.
3. Rau qua ca n duo c ru a nhI u Ia n cho hf bu n daf, ngam frong
nuo c vo ga o 30 phu f d Ioa I bo f ca c nhI m ba m o b ma f, va ru a
ky Ia I ba ng nuo c sa ch fruo c khI nau chin.
4. Trong dI u kI n mI fruo ng va ngu n nuo c dang bI nhI m,
yu ca u mo I nguo I ha y fhu c hI n an chin, ung sI, ha n ch an rau
sng, qua xanh va chI nn chua n bI fhu c an vu a du cho m f bu a an
ngay khI fhu c an vu a nau chin va chua n bI xong, da c bI f Ia fhu c an
cho ca c cha u nho khng duo c d qua 1 gIo o nhI f d fhuo ng d
pho ng su nhI m va pha f frI n cu a vI khua n.
5. Khng du ng Ia , gIay cu |co fh da bI nga p Iu f, a m mc) d go I
fhu c an chin. Nu mua fhu c an ch bIn sa n da d ngu I fh pha I
dun sI Ia I fruo c khI an.
6. Iun gIu gn v sInh ca nhan, ru a sa ch fay fruo c khI fIp xu c
vo I fhu c an. Trong fho I gIan bI fIu cha y, mu n nho f, vf fhuong

nhI m fru ng o fay va ca c b nh fruy n nhI m kha c fh khng duo c
fru c fIp chua n bI fhu c an cho gIa dnh hay Ia m dIch vu an u ng.
Thu c hI n v sInh an foa n fhu c pha m Ia ha nh d ng fhIf fhu c
gIu gn su c kho e cho ba n fhan, gIa dnh va xa h I. Nu pha f hI n
fhay ngu n nuo c, fhu c pha m co ma u sa c, mu I vI kha c fhuo ng hoa c
mo I ha nh vI gIan dI frong ch bIn fhu c pha m cu a nguo I kInh
doanh bun ba n fh pha I ngu ng su du ng va ba o ngay cho co quan y
f d co bI n pha p xu Iy kIp fho I. Iun nu cao y fhu c d pho ng ng
d c fhu c pha m Ia quy n Io I va fra ch nhI m cu a m I nguo I chu ng fa.
Ca ch xay du ng bu a an gIa dnh ho p Iy
Nhan dan fa raf chu y dn vI c f chu c bu a an va xem do Ia
m f van d raf quan fro ng. u a an nu duo c f chu c khe o fh co fh
fa n du ng duo c gIa frI dInh duo ng cu a Iuong fhu c, fhu c pha m, dua
mu c fIu ho a hap fhu dn mu c fI da, do do se raf fIf kI m.
I. Yu ca u cu a bu a an gIa dnh ho p Iy
1. u a an gIa dnh pha I du dInh duo ng va ngon: an no |du n ng
Iuo ng), du chaf dInh duo ng ca n fhIf can dI |du 4 nho m fhu c n:
Iuong fhu c, fhu c an gIa u chaf da m, gIa u chaf be o, rau xanh va qua
chin). Thu c pha m pha I gIu p fa o ra bu a an fruy n fhng, co huong vI
quen fhu c. Mo n an duo c ch bIn ho p kha u vI, hap da n, ngon Ia nh.
2. u a an pha I an foa n: fhu c an pha I da m ba o Ia nh, khng d c,
khng pha I Ia ngu n gay b nh. Thu c pha m co n pha I gIu p cho ca c
chu c pha n cu a co fh hoa f d ng ff, pha I co gIa frI pho ng b nh,
chu a b nh, nang cao su c kho e, fang cuo ng sInh Iu c. Thu c pha m
pha I an foa n khng bI nhI m ho a chaf d c, khng bI nhI m gIun,
nhI m fru ng, khng duo c Ia ngu n gay b nh.
3. u a an nn duo c f chu c m f ca ch fIf kI m, kInh f nhaf:
nguo I nau an ca n bIf cho n fhu c pha m sa ch.
II. u a an gIa dnh nn an h n ho p nhI u Ioa I fhu c pha m
Khng co fhu c an na o co da y du ca c chaf dInh duo ng va o m f
fy I can dI: co Ioa I fhu c an nhI u chaf dInh duo ng na y, co nhI u

chaf dInh duo ng kha c, v va y nn an fhu c an nhI u Ioa I d h fro va
b sung cho nhau nha m da p u ng duo c nhu ca u dInh duo ng.
u a an gIa dnh nn da m ba o du 4 nho m fhu c pha m:
Nho m fhu c an gIa u chaf da m: Cung cap ca c axIf amIn ca n fhIf
ma co fh nguo I khng fh fu f ng ho p duo c. Ca c chaf da m d ng
va f |fm, fhIf, ca , fru ng, su a...) fhuo ng Ia co du ca c axIf amIn ca n
fhIf o fy I can dI. VI c fhIu m f axIf amIn na y se a nh huo ng dn
su hap fhu cu a nhI u axIf amIn kha c. Trong bu a an, chaf da m cu a
fhIf Ia m fang gIa frI chaf da m cu a ga o, ng; chaf da m cu a vu ng co
fa c du ng Ia m fang gIa frI dInh duo ng cu a chaf da m frong fhIf.
Ngoa I ra, ca c fhu c an fhu c va f nhu da u d , vu ng, Ia c cu ng Ia ngu n
cung cap chaf da m quan fro ng cho bu a an.
Nho m fhu c an gIa u chaf be o: da u an, mo , Ia c, vu ng... Ia ngu n
cung cap nang Iuo ng va ca c axIf be o ca n fhIf cho co fh . a u fhu c
va f chu a nhI u ca c axIf be o khng no ca n fhIf raf ca n d pho ng
fra nh b nh fIm ma ch cho nguo I Io n fu I va d xay du ng ma ng f
ba o fha n kInh cho fre em fu so sInh dn 4 fu I. M f s gIa dnh co
xu huo ng fhay fh mo d ng va f hoa n foa n ba ng da u fhu c va f Ia
chua ho p Iy , bo I v ca c axIf be o chua no co nhI u frong gIa u fhu c va f
khI chuy n ho a khng hoa n foa n se fa o fha nh ca c sa n pha m frung
gIan a nh huo ng khng ff fo I su c kho e. Nn gIu chaf be o d ng va f
chIm khoa ng 60% f ng s chaf be o cu a kha u pha n.
Nho m fhu c an gIa u chaf b f: ngu cc fhuo ng duo c du ng Ia m
fhu c an co ba n va Ia ngu n cung cap nang Iuo ng chu yu cu a kha u
pha n |khoa ng 70% nang Iuo ng cu a kha u pha n Ia do ngu cc cung
cap). Ngoa I ra, ngu cc co n Ia ngu n cung cap nhI u vIfamIn nho m
, nhaf Ia vIfamIn 1. VIfamIn 1 fhuo ng na m o Io p vo ngoa I cu a
ha f ga o, nu ga o xay sa f qua ky se Ia m vIfamIn na y bI gIa m dI da ng
k .
Nho m fhu c an cung cap VIfamIn va chaf khoa ng:
+ Rau xanh, qua chin Ia ngu n cung cap chu yu vIfamIn va
chaf khoa ng frong bu a an, nhaf Ia vIfmIn C va carofen nhu rau
ngo f, rau mung, rau gI n, rau day, ca rf, rau gI n do , buo I, du du ,
cam, xoa I... a c bI f vIfamIn C frong qua chin khng bI pha hu y khI
qua da p na f nhung Iuo ng vIfamIn na y se bI maf ma f nhI u khI rau
bI da p na f. V fh du ng rau fuoI, fra nh Ia m rau bI da p na f frong khI

va n chuy n, fha I rau xong nau ngay va nau xong an ngay Ia ca ch
ff nhaf d ha n ch maf ma f ca c vIfamIn co frong rau. Rau va qua
co n Ia ngu n chaf xo qui, co fa c du ng chng fa o bo n va d pho ng
vu a xo d ng ma ch.
+ Nu bu a an chI g m nhI u fhIf ca ma if hoa c khng co rau
xanh, qua chin fh khng co Io I cho su c kho e v hI n fuo ng nhI m
foan co fh xa y ra, a nh huo ng khng fhua n Io I cho nhI u qua frnh
chuy n ho a frong co fh , v va y ca n fhu c hI n dInh duo ng ho p Iy
bu a an da da ng da m ba o finh can dI gIu a ca c fhu c pha m va ca n
chu y dn vaI fro cua rau.
Tu ca c dI m frn cho fhay khng co Ioa I fhu c an na o Ia foa n
dI n ca . Kha u pha n co gIa frI cao chI khI frong fha nh pha n co du
ma f ca c nho m fhu c an o fy I fhich ho p. o Ia nguyn fa c co ba n
cu a dInh duo ng ho p Iy . M I Ioa I fhu c an co chu a m f s chaf dInh
duo ng vo I fy I kha c nhau. KhI an h n ho p, chaf fhu a o Ioa I fhu c an
na y co fh b sung cho chaf fhIu o fhu c an kha c, do do ma gIa frI
su du ng cu a fhu c an duo c fang In. ay Ia ca ch an fIf kI m, fa n
du ng duo c nhI u chaf b .
III. u a an gIa dnh nn da m ba o du 4 mo n
u an o nha hay an o ngoa I duo ng ph, nguo I nau an cu ng nhu
nguo I an ca n na m duo c nhu ng yu ca u co ba n cu a f chu c m f bu a
an. u a an, du an sa ng, an frua hoa c an fI d u pha I nha m cung
ca p d ng b du ca c chaf dInh duo ng cho co fh , cu fh nhu sau:
- Mo n an cung cap du nang Iuo ng cho mo I hoa f d ng chu yu
du a va o chaf b f: ga o |com ngon, de o, chin fo I), ng, b f m...
- Mo n an chu Iu c gIa u da m, be o: da u phu , vu ng, Ia c hoa c fhIf,
ca , fru ng.
- Mo n rau, qua cung cap cho co fh vIfamIn chaf khoa ng va
chaf xo.
- Mo n canh
IV. S bu a an/ nga y:
S bu a an/ nga y phu fhu c Iu a fu I, fnh fra ng su c kho e, mu c
d Iao d ng. I vo I nguo I fruo ng fha nh, kho e ma nh, ca n an 3

bu a/nga y. Nguo I Iao d ng na ng nho c, nguo I m, ca f da da y, fre em
ca n an 5 - 6 bu a/ nga y.
Qua nghIn cu u fy I hap fhu fIu ho a cho fhay, vo I cu ng m f
Iuo ng Iuong fhu c, fhu c pha m nhu nhau, nhung nu chIa fha nh 3
bu a fh fy I hap fhu chaf da m fang In 3% so vo I 2 bu a an. An ba
bu a chinh v fh Ia m f ca ch an khoa ho c va fIf kI m.
V. Phan chIa ho p Iy khI Iuo ng fhu c an gIu a ca c bu a an
% T ng s nang Iuo ng
an 3 bu a an 4 bu a an 5 bu a
u a sa ng
u a sa ng II
u a sa ng
u a sa ng
u a sa ng
30 -35 %
------
35 -40 %
------
25 -30 %
25 -30 %
5 -10 %
35 -40 %
-------
25 -30 %
25 - 30%
5 -10 %
30 - 35%
5 - 10%
15 - 20%
NhI f d co fh con nguo I khng cao, frong co fh khng co axIf
ma nh, nhung co fh da phan gIa I duo c ca c fhu c an an va o m f ca ch
nhanh cho ng Ia nho ca c men fIu ho a. Ca c men na y fang fc d va
cuo ng d cu a ca c pha n u ng ho a sInh frong co fh . Mo n an co ma u
sa c, mu I vI hap da n, an du ng bu a, Iu c com chin fo I, fhu c an duo c
nhaI ky , khI fhoa I ma I vuI ve ngon mI ng fh se kich fhich men fIu
ho a fIf ra nhI u, fIu ho a ff va co fy I hap fhu va o co fh fang
In.
CIa dnh nn da nh fho I gIan va fho I quen f chu c nau ca c bu a
an fI du chaf va ngon mI ng, frong khng khi da m am, ha nh phu c.
Ca I Io I fruo c hf se gIa m bo f duo c ca c su c e p |sfress) do Iao d ng
cang fha ng frong nga y gay nn, d ng fho I se fa o dI u kI n d ca c
fha nh vIn frong gIa dnh co dI u kI n bI u I su quan fam, san so c
Ia n nhau. Ca n f chu c bu a an fI fa p frung, d co dI u kI n ch bIn
ca c mo n an ngon vo I nhI u Ioa I fhu c pha m can dI v dInh duo ng,

se da m ba o bu da p kIp fho I su fhIu hu f do an pha I haI bu a sa ng va
frua don dI u, nang cao su c kho e, su c Iao d ng va fu I fho cu a mo I
fha nh vIn frong gIa dnh.
Trong fho I gIan ga n day, o ca c d fhI, dI u kI n Iao d ng, kInh
f va do I sng cu a nhan dan fa da co nhI u fhay d I. Trn fhI
fruo ng co nhI u Ioa I fhu c an ch bIn ba n fha nh pha m va qua n an
frn vIa he raf fhua n fI n cho vI c an nhanh va an ca nhan. Ha u
hf ca c Ioa I fhu c an na y d u ch bIn hap da n, co ma u sa c gIa vI
kich fhich an ngon, nhung gIa frI dInh duo ng fhuo ng don dI u va
nghe o na n hoa c co fh khng da m ba o v sInh. V va y ca c gIa dnh
nn c ga ng duy fr bu a an fI fa p frung fa I gIa dnh vo I ca c mo n an
ngon fruy n fhng dan f c, phI ho p nhI u Ioa I fhu c pha m da m ba o
gIa frI dInh duo ng can dI.
Bs. L Ba ch Mai

Cham Soc Suc Khoe

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cham Soc Suc Khoe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHAM SO C S!

You might also like