MUSTAFA KEMAL NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS NAAT MHENDSL BLM

KARAYOLU PROJELERNN TASARIMI AAMASINDA KULLANILAN BLGSAYAR DESTEKL ZM VE TASARIM YAZILIMLARI (CADD) LE YAPILAN GRSELLETRME YNTEMLER VE UYGULAMALARI

AKIN FLK

YKSEK LSANS TEZ

ANTAKYA MART2006

MUSTAFA KEMAL NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS NAAT MHENDSL BLM

KARAYOLU PROJELERNN TASARIMI AAMASINDA KULLANILAN BLGSAYAR DESTEKL ZM VE TASARIM YAZILIMLARI (CADD) LE YAPILAN GRSELLETRME YNTEMLER VE UYGULAMALARI

AKIN FLK

YKSEK LSANS TEZ

ANTAKYA MART2006

NDEKLER Sayfa ZET ........................................................................................................................ I ABSTRACT.............................................................................................................. II NSZ ..................................................................................................................... III SMGELER VE KISALTMALAR DZN ............................................................ IV EKLLER DZN .................................................................................................. V 1. GR .................................................................................................................. 1 2. NCEK ALIMALAR................................................................................... 3 3. MATERYAL VE YNTEM .............................................................................. 4 3.1. Materyal ..................................................................................................... 4 3.1.1. almada Kullanlan CADD Yazlmlar ........................................ 4 3.1.2. Kullanlan CADD Yazlmlarn zellikleri ...................................... 4 3.2. Yntem....................................................................................................... 11 3.2.1. CADD Yazlmlaryla Yaplan Grselletirme Teknikleri ............... 11 3.2.1.1. Temel Teknikler ......................................................................... 12 3.2.1.2. leri Teknikler ............................................................................. 13 3.2.1.3. D Kaynaklardan Yararlanma .................................................. 13 3.2.2. Sunum Teknii ................................................................................. 13 3.2.3. Dnm (nnavasyon) Aralar ve Teknikleri ................................ 14 4. ARATIRMA BULGULARI VE TARTIMA ................................................. 15 4.1. Louis Lake Yolu......................................................................................... 15 4.2. Bautista Canyon Yolu ................................................................................ 21 4.3. Cuba La Cueva........................................................................................... 23 4.4. Beartooth Otoyolu Dzenlemesi ................................................................ 28 4.5. Cuba La Cueva 3B Microstation Modeli ................................................ 31 4.6. Belen skenderun Yolu............................................................................ 42 4.7. 3B Microstation Modeli Kullanlarak Yol Simlasyonu ........................... 45 4.8. Uygulamalar Dorultusunda Genel Olarak Aratrma Bulgular............... 48 5. SONU VE NERLER .................................................................................... 50 KAYNAKLAR ......................................................................................................... 51 ZGEM .............................................................................................................. 52

EKLER...................................................................................................................... 53 EK-I CADD Yazlmlaryla Yaplan Grselletirme Tekniklerinin Detayl Anlatm .................................................................................................. 54 1. Temel Teknikler ............................................................................... 54 1.1. 3B Microstation Dosyalar Ayar ve Grntleme ............... 54 1.2. Yzeyler yaratmak ................................................................... 56 1.3. Camera Yerletirilmesi ve Grntlerin Alnmas .................. 64 1.4. Kullanlan Temel Materyaller ve Bunlarn Aydnlatma Teknikleri ................................................................................. 69 1.5. Bir noktadan dier bir noktaya Sr ..................................... 72 1.6. Microstationda Oluturulan Grntlerin Kullanm............... 74 2. leri Teknikler ................................................................................... 76 2.1. lek ve Koordinat Konular .................................................... 76 2.2. leri 3B Nesneler ....................................................................... 77 2.3. leri Materyaller ve Iklandrma .............................................. 85 3. Yardmc Kaynaklar Kullanm ......................................................... 92 3.1. Hazr Modeller Kullanma ......................................................... 92 3.2. CAD Standartlar ve Kaynaklarnn Kullanm ......................... 97 EK-II Sunum Tekniinin Detayl Anlatm ..................................................... 98 1. Temel Fotoraf Teknii .................................................................... 98 1.1. Resim znrl ................................................................... 99 1.2. Kullanma Gre Resim kt Kalitesi Belirleme ....................... 99 1.3. Dosya eitleri .......................................................................... 100 1.4. Microstationda Resim Grntleme ve ktsAlnmas.......... 101 2. Fotoraf Teknii ............................................................................... 102 2.1. Genel Fotoraf Teknikleri.......................................................... 102 2.2. Grnt Birletirme/Ekleme ...................................................... 102 2.3. Dijital Fotoraf Kameralar ....................................................... 103 2.4. Film ekimi .............................................................................. 104 2.5. Renk Kontrol ve Resim Dzeltme lemi ............................... 105 2.6. Paint Shop Pro Yazlm ile Renk Kontrol ve Resim Dzeltme lemleri .................................................................... 107

3. leri Sunum Teknikleri ..................................................................... 109 3.1. Elemanlar Katmanlamak .......................................................... 109 3.2. Etkileimli 2B Uygulamalar ...................................................... 110 EK-III Dnm (nnavasyon) Aralar ve Teknikleri..................................... 114 1. Temel nnavasyon Teknikleri ........................................................... 114 2. leri nnavasyon Boyama (Foto Montaj) Teknikleri ........................ 120 3. 3B Grnt (Rendering) Uygulamalar ............................................ 127 4. Kombine (Compositing / 2.5D )Animasyon .................................... 133 5. Gerekzamanl nteraktif Modeller .................................................. 135 6. Analitik Simulasyonlar ..................................................................... 136 7. Teknolojik Deiimleri (Yenilik)Kullanma ..................................... 136

I ZET KARAYOLU TASARIMINDA CADD YAZILIMLARI LE YAPILAN GRSELLETRME YNTEMLER VE UYGULAMALARI Bu almada, grnt elde etme, elde edilen grnty ileme, multimedya ve sanal gereklik teknikleri kullanlarak bilgisayar ortamnda tasarm yaplan projenin animasyonu ile projenin; tantlmas, anlatlmas, uygulama aamasnda ve sonrasnda ortaya kabilecek problemlerin nceden hesaplanmas, eksik veya yanllarn tartlmas, hzl ve doru olarak optimum maliyetlerin hesaplanmas amacyla gnmzde uygulanan teknikler ve uygulamalar aratrlmtr. Aratrmada uygulanan tekniklerin kullanm alanlar ve nasl yapld irdelenmitir. Grselletirmede kullanlan birok yazlm ve birbirleriyle olan ilikileri incelenmitir. Mevcut boyutlu dijital haritalar destei ile yzeylerin belirlenmesi, sanat yaplarnn, ev ve dolgularn hesaplanmas ve ilenmesi almalar yaplmtr. Hava fotoraflarnn dijital haritalara, blgenin ekilmi fotoraflar ile tasarm yaplan yolun ve sanat yaplarnn nasl yerletirildii ve ilendii anlatlmtr. 3 Boyutlu yaplan tasarma zaman faktrn de katarak yaplan simulasyon ileminin sonular deerlendirilmitir. CADD Yazlmlarnn sunmu olduu kolaylklar, imkanlar, avantajlar ve tahditler anlatlmtr. Bu almada, CADD Yazlmlar desteinde, inaat blgesi ve detaylar ile ilgili hipotez ve fikirleri gelitirmek, bilgisayara dayal veya dayal olmayan olanaklarla btnletirerek, aratrmacya yardmc olacak yol ve usulleri gstermek amac ile yaplan grselletirme teknikleri ve yaplan uygulamalar anlatlmtr. 2006, 137 sayfa

Anahtar Kelimeler: Grselletirme teknikleri, yol tasarmnda animasyon, multimedya ve sanal gereklik teknikleri, 3 Boyutlu yol tasarm

II ABSTRACT

VISUALIZATION TECHNIQUES IN ROADWAY DESIGN USING CADD METHODS AND ITS CASE STUDIES In this thesis, applicabilitys of state-of-the-art computer-aided techniques and methods are described and using virtual multimedia methods and simulation techniques, rendering processing and the visualizing of highway projects are also illustrated. These, in turn, help: i. introduce and rationalize a particular highway project, ii. Foresee potential design shortcomings before construction phase and iii. Calculate optimum project cost for a particular highway project. Moreover, this study is aimed to provide assistance to highway designers may either be familiar or not familiar with visualizations techniques on highway projects. The existing three-dimensional digital maps are used to determine leveling surface, locate structures, calculate fill and cut areas in a project. By incorporating the time factor into design, results are evaluated. Advantages and limitations of computeraided techniques are described in detail. A number of case studies are included to fully demonstrate the importance of visualization techniques in the highway design.

2006, 137 pages

Key Words: Visualization techniques, CADD methods, highway design, virtual multimedia methods, 3D highway projects.

III NSZ

Grselletirmede, 2 Boyutlu resimleme, 3 Boyutlu resimleme, animasyon, simulasyon, resimlerin ilenmesi konular; temel ve ileri teknikler, sunum ve innavasyon teknikleri, uygulamalar olarak be aamada anlatlmtr. CADD Yazlmlar destei ile otoyol projelerinin bilgisayar ortamnda modellenmesi, fotogereki dzeyde grselletirilmesi, izgisel, renkli, artistik perspektiflerin oluturulmas, proje ierisinde geziler, noktadan noktaya sr veya sanal uu, sanal gereklik sunum kabiliyeti, projenin kabulune ynelik reklm ve tantm materyallerinin hazrlanmasnda salad yarar ve zararlar aratrlmtr. Farkl yazlmlar ile oluturulan malzeme veya verilerin bir dizi ilemlerden sonra dier grselletirme yazlmlar ile nasl kullanld anlatlmtr. Grselletirme teknikleri ve uygulamalarnn deerlendirilmesinin yapld bu almada, projede ngrlen hususlar ile projesi gerekletirilmi mevcut uygulamalar arasndaki farkllklar incelenerek hedeflere ne lde ulald aratrlmtr. Tez konumun belirlenmesinde ve almalarmn her aamasnda yardmlarn esirgemeyen, deerli fikir ve katklaryla k tutan ve ynlendiren danman hocam Sayn Do.Dr. Ali Osman ATAHANA, yardmlarn grdm deerli blm retim yeleri Sayn Yrd. Do. Dr. Seluk KAIN ve Yrd. Do. Dr. Turan ARSLAN 'a ve bana gstermi olduu sabr ve verdii manevi destekten dolay sevgili eime teekkrlerimi sunarm.

IV SMGELER VE KISALTMALAR DZN

2B 3B FHWA FLH CADD DTM TIN RPC ASA

2 Boyutlu 3 Boyutlu Federal Highway Administration ( Federal Karayolu Mdrl) Federal Lands Highway (Federal Arazi Yollar) Bilgisayar destekli izim ve tasarm yazlmlar Digital Terrain Model ( Saysal Arazi Modeli) Triangulated Irregular Networks (genlenmi Dzensiz Yzeyler) Real People Content (3B nsan Modelleri) American Standards Association (Amerikan Standartlar Entits tarafndan belirlenmi film hz birimi)

FOTOSM Fotosimulasyon teknii

3DS Max 3D Studio Max yazlm

U3D PDF VRML FOV Universal 3D format ( ok kullanlan bir tr 3B dosya format) Portable Document Format (Tanabilir Dosya Format) Virtual Reality Modelling Language (Sanal Gereklik Modelleme Dili) Field of View (Grnt alan)

EKLLER DZN Sayfa ekil 1. 1 ekil 3. 1 ekil 3. 2 ekil 3. 3 ekil 3.4 ekil 4.1 ekil 4.2 ekil 4.3 ekil 4.4 ekil 4.5 ekil 4.6 ekil 4.7 ekil 4.8 ekil 4.9 ekil 4.10 ekil 4.11 ekil 4.12 ekil 4.13 ekil 4.14 ekil 4.15 ekil 4.17 ekil 4.18 ekil 4.19 ekil 4.20 ekil 4.21 Nehir zerine yaplacak kprnn grselletirilmi hali. ................... 2 Deiik adan aydnlatmas yaplm proje kesitleri........................... 6 OnyxTREE yazlm ile bitki rts ve aa kullanlarak grselletirilmi bir rnek .................................................................... 7 ou 3 Boyutlu detaylar Microstation, bir ksm ise 3B Studio Max ile yaplm yksek kalitede fotogereki grntler .......................... 8 Autodesk Civil kullanlarak yaplm bir dizaynn grselletirmesi. .. 11 Louis Lake Yolu, solda ilk-sada duvar, alttaki resimde ise ev seenekli hali grlmektedir. .............................................................. 16 Geopak destei ile ev ve kaplamann tasarm ................................... 16 Kubak Fororaf Yoldaki ak alan arkaplan fotorafnda grlebiliyor......................................................................................... 17 Kubak grnt Microsation model dosyasna eklenmi................. 17 Microstationdan import edilen yzeylerin resme giydirilmesi ........... 18 Duvar iin ta doku Tekrarlanan resme dikkat edin! .................... 19 Photoshopda katmanlar gsteren men .............................................. 19 lk hali, arkaplan eleri kaplanm, ev ve korkuluklar ilenmi, nplan ayrntlar grlmektedir. ........................................................ 20 Projenin ilenmi son hali .................................................................... 20 Mevcut ve nerilen Bautista Kanyon Yolu Kesit 1 ............................. 21 Mevcut ve nerilen Bautista Kanyon Yolu Kesit 2 ............................ 21 Yol yzeyi modelinin (karelaj) wireframe grnts.......................... 22 Modelin son bitmi grnts.............................................................. 23 Mevcut ve nerilen Cuba La Cueva Kesit 1 ........................................ 24 Mevcut ve nerilen Cuba La Cueva Kesit Kesit 2 .............................. 24 sometric grnt ................................................................................. 25 Magenta yzey DTMnin fotorafa grsel olarak uyaca alandr. .... 26 Kpr modelinin ilenmesi ................................................................. 26 Yol yzeyi ve Beton kaplama modeli .................................................. 27 Farkl nplan grntleri ..................................................................... 28

VI

ekil 4.22 ekil 4.23 ekil 4.24 ekil 4.25 ekil 4.26 ekil 4.27 ekil 4.28 ekil 4.29 ekil 4.30 ekil 4.31 ekil 4.32 ekil 4.33 ekil 4.34 ekil 4.35 ekil 4.36 ekil 4.37 ekil 4.38 ekil 4.39 ekil 4.40 ekil 4.41 ekil 4.42 ekil 4.43 ekil 4.44 ekil 4.45 ekil 4.46

Modelin deiik renk seenekleri ile grnts................................... 28 QTVR panoramik grnt rnei ........................................................ 29 3B animayon rnei, src gz seviyesi grnts ve havadan grnt ................................................................................................. 29 Deiik grafik rnei............................................................................ 30 Beartooth Highway karlatrmas ...................................................... 30 Cuba La Cueva Modelinin Yukardan ve src gz seviyesinden grn............................................................................................... 32 Arazi Modeli Oluturma Aralar ........................................................ 33 Arazi Modeli Oluturma Aralar ........................................................ 33 Kesmeden nce ve sonraki TIN gstermektedir. .............................. 33 Hava fotorafnn yerletirilmesi ......................................................... 34 Soldaki izimde kesitler eksik veya tamamlanmamtr. Sadaki izimde ise kesitler dzgn ve dorudur.............................................. 35 Level seilmesi..................................................................................... 35 GEOPAK da 3B da kesit alnmas ....................................................... 36 Dzgn kesitler .................................................................................... 36 Birlemeyen yzeyler........................................................................... 36 Eski yzeylerin silinmesi ilemi ve bitmi ev/Dolgu yzeyleri......... 37 Burda ara mens specific level dan nokta bilgiyi elde etmeye ve bir DAT dosyas yaratmak iin ayarlanmtr. ................................... 38 gen oluturma arac......................................................................... 38 genlenmi model.............................................................................. 39 TIN modelinin Kafese dntrlmesi ilemi ..................................... 39 1 Seviye ve Sembollerin Tanmlanmas............................................... 40 Yzeyin kafes grnts...................................................................... 40 Kaplanm her iki yol yzeyi ............................................................... 41 Birbirinden farkl yol yzeyi elemanlarn seme ilemi ve kaplanm nihai yol ............................................................................................... 41 Soldaki ekil ev/Dolgu blgesini, Sadaki ise Kesilmi TIN i gstermektedir. .................................................................................... 42

VII

ekil 4.47 ekil 4.48 ekil 4.49 ekil 4.50 ekil 4.51 ekil 4.52 ekil 4.53 ekil 4.54 ekil 4.55 ekil Ek-I.1 ekil Ek-I.2 ekil Ek-I.3 ekil Ek-I.4 ekil Ek-I.5 ekil Ek-I.6 ekil Ek-I.7 ekil Ek-I.8 ekil Ek-I.9

Tasarmn microstation modeli solda, grsellenmi hali sada grlmektedir. ..................................................................................... 42 Belen skenderun k yolun hala hazrda var olan durumu ........... 43 Grselletirmesi yaplm hali ile Belen skenderun k yolunun son durumu........................................................................................... 43 Kprnn dzenleme yaplmadan nceki durumu .............................. 44 Kprnn dzenlemesi ve tadilat yaplm hali.................................. 45 genleme ilemi yaplm arazi ve yol modeli .................................. 46 Dene1 projesinden kurb ve kpr sanat yapsnn grsele hazr durumu ................................................................................................. 46 Tasarm tamamlanm yolun 3B animasyon grseli ........................... 47 Sanat yaplarnn da bulunduu kesitin grselletirilmi son durumu . 47 Microstation kullanlarak yaplm bir dizaynn grselletirmesi.. 54 Ekrann sol alt tarafna yerletirilmitir. ........................................ 55 stenilen perspektiften alma iin grntleme mens ............. 55 Aktif derinlik mens .................................................................... 56 Grnt ayarn kaydetme ilemi iin kullanlan men ................. 56 3BModeling Tools mens ............................................................ 57 Tolerans ayar................................................................................. 58 20m ve 10m lik kesitler.................................................................. 58 3B Alignments(Sralama) ............................................................. 59 3B Kesit oluturma ........................................................................ 60 Baarl 3B kesitler buna benzemelidir. ........................................ 60 Bunlar gibi krk sectionlar dzgnce yaylmayacaktr. ............... 61 Ksmlarn dzgn birleemeyebilecei tipik noktalar .................. 61 nterpolasyon mens .................................................................... 62 Daireler DP ofsetlerinin hangi srada ve nerde 3B sectionlara snaplendiini gstermektedir. Oklar istasyonun ynn belirler. 62 lem sonucu .................................................................................. 63 Birlemeyen izgi blmleri .......................................................... 63 Kaplanm alan............................................................................... 64 Navigate Camera diyalogu............................................................. 65

ekil Ek-I.10 ekil Ek-I.11 ekil Ek-I.12 ekil Ek-I.13 ekil Ek-I.14 ekil Ek-I.15 ekil Ek-I.16 ekil Ek-I.17 ekil Ek-I.18 ekil Ek-I.19

VIII

ekil Ek-I.20 ekil Ek-I.21 ekil Ek-I.22 ekil Ek-I.23 ekil Ek-I.24 ekil Ek-I.25 ekil Ek-I.26 ekil Ek-I.27 ekil Ek-I.28 ekil Ek-I.29 ekil Ek-I.30 ekil Ek-I.31 ekil Ek-I.32 ekil Ek-I.33 ekil Ek-I.34 ekil Ek-I.35 ekil Ek-I.36 ekil Ek-I.37 ekil Ek-I.38 ekil Ek-I.39 ekil Ek-I.40 ekil Ek-I.41 ekil Ek-I.42 ekil Ek-I.43 ekil Ek-I.44 ekil Ek-I.45 ekil Ek-I.46 ekil Ek-I.47 ekil Ek-I.48 ekil Ek-I.49 ekil Ek-I.50

Kamera tanmlama ......................................................................... 66 Grnt modu listesi ...................................................................... 68 Kayt mens ................................................................................. 68 Renk ayar ...................................................................................... 69 Malzeme seim ve ayar mens .................................................... 70 Palet seimi .................................................................................... 70 Malzeme tanmlama ....................................................................... 71 Temel Iklandrmay Ayar Mens .............................................. 71 Noktadan Noktaya Sr ............................................................... 72 Noktadan Noktaya Uu Oluturma Mens................................. 73 Grnt ama ................................................................................. 74 Projenin uygulanaca blge .......................................................... 75 Objeleri lekleme ilem mens .................................................. 76 Basit 3B nesne ara menleri......................................................... 77 Dzeltme-ekillendirme ................................................................. 78 Alan oluturma aralar .................................................................. 78 lem basamaklar........................................................................... 79 3B kesiti ve Section or Network arac ile ilem yaplmas sonras oluan 3B kesit grnts.................................................. 79 B-Spline ve 3B mens.................................................................. 80 genleme ilemi mens ............................................................ 81 DTM ilemleri mens .................................................................. 82 lem Basamaklar.......................................................................... 82 For Fence komutunun kullanlmas................................................ 83 Rapor ilemi ................................................................................... 83 Rapor ilem mens....................................................................... 84 Kafes oluturma ilem mens ...................................................... 85 Yolun asfalt resmi ile kaplanmas .................................................. 86 Sol yardaki Eleman Seili ............................................................. 87 Kaplanm Yol Yzeyi................................................................... 87 Resimlerle yama yapma (Kaplama ilemi) mens....................... 88 Hava Resmi Kaplanm 3B Alan Modeli....................................... 89

IX

ekil Ek-I.51 ekil Ek-I.52 ekil Ek-I.53 ekil Ek-I.54 ekil Ek-I.55 ekil Ek-I.56 ekil Ek-I.57 ekil Ek-I.58 ekil Ek-I.59 ekil Ek-I.60 ekil Ek-I.61 ekil EK-II.1 ekil EK-II.2 ekil EK-II.3 ekil EK-II.4 ekil EK-II.5 ekil EK-II.6 ekil EK-II.7 ekil EK-II.8 ekil EK-II.9

ki resim arasndaki beton doku fark ............................................ 90 Ik tanmlama mens .................................................................. 90 Soldaki render harita boyu olarak 256 (default), ortadaki 1024, sadaki de 4096 ............................................................................. 91 ImageCELsden rnek bir cut-out aa ......................................... 93 ImageCELsden temel resim.......................................................... 93 3B Model Ktphanesine bir rnek ............................................... 93 WEBden 3B Model Alma .............................................................. 94 RPC Dzenleme ............................................................................. 95 Model ekleme................................................................................. 96 Yol zerine eklenmi hazr modeller ............................................. 96 Right Hemispheredan Deep Exploration ...................................... 97 Sunum iin bitmi fotosimulasyon rnei ..................................... 98 Yolun mevcut ve nerilen son bitmi durumundaki grnts ..... 102 Yol yzeyi modelinin (karelaj) wireframe grnts.................... 103 Yzey ayar mens ........................................................................ 106 Parlaklk ve kontrast ayar.............................................................. 106 Renk balans ayar mens............................................................... 107 Yzey grnt ayar mens .......................................................... 108 Otomatik kontrast ayar.................................................................. 108 Parlaklk ve kontrast ayar.............................................................. 109

ekil EK-II.10 Yol tasarmn gsteren hareketli bir GF resmi ............................ 110 ekil EK-II.11 rnek QTVR resmi ....................................................................... 111 ekil EK-III.1 ekil EK-III.2 ekil EK-III.3 ekil EK-III.4 ekil EK-III.5 ekil EK-III.6 ekil EK-III.7 ekil EK-III.8 PDF Dkumana dntrlm ve ilenmi bir proje .................. 114 Yazc srcs seimi................................................................... 115 Pdf.plt mens ............................................................................... 115 Yaratlacak dosyann zelliklerini belirleme mens .................... 116 Hava fotoraf kullanlarak oluturulmu proje pdf dosya formatna dntrlmtr. ......................................................... 116 VRLM mens............................................................................... 117 Parallel Graphics Cortona yazlm ................................................ 118 Tasarm yaplan projenin muhtemel tatbik yeri ............................ 118

ekil EK-III.9

Projeyi yerletirme ilemi .............................................................. 119

ekil EK-III.10 Uu modl mens..................................................................... 119 ekil EK-III.11 Uu animasyonu yaplm uygulama kesitleri ............................. 120 ekil EK-III.12 lem Seimi................................................................................... 121 ekil EK-III.13 Akll Seim lemi ........................................................................ 122 ekil EK-III.14 Feather Seimi................................................................................ 122 ekil EK-III.15 Dolgu ilemi (Boyama) ................................................................. 123 ekil EK-III.16 Serbest seim ilemi....................................................................... 124 ekil EK-III.17 Seim tipi belirleme ....................................................................... 124 ekil EK-III.18 Bu resimde var olan eimler iin DTM varolan yola uymas iin kullanlmtr .................................................................................. 126 ekil EK-III.19 Cap Closed Polygons altnda, always veya when 3B sein. Bu poligonlarn svaya (face) dnmesini salar ......................... 128 ekil EK-III.20 Farkl Dosya tipinde Kayt ............................................................. 129 ekil EK-III.21 Tasarlanm kpr bacann gndz ve gece klandrlm grseli............................................................................................. 130 ekil EK-III.22 Kavan Meyilli grnts, herey 3B model halinde ................. 130 ekil EK-III.23 Fotosimulasyon iin Grsellenmi Elemanlar .............................. 131 ekil EK-III.24 Son Fotosimulasyon Birleimi ....................................................... 131 ekil EK-III.25 Modelin Renk plannn yaplmas iin yaplm animasyon .......... 132 ekil EK-III.26 Projesi yaplmadan(eski) nceki halinin 3B Kamera zlemesi ...... 133 ekil EK-III.27 Projenin bitmi halinin 3B Kamera zlemesi ................................. 134 ekil EK-III.28 Zamanlama mens ....................................................................... 135 ekil EK-III.29 4 Boyutlu model oluturma............................................................ 137

1. GR Gnmzde ve bugne kadar bilinen en gl alglama sistemi; insanolunun duyu organlarndan olan grme organdr. Bu dorultuda en iyi anlatm ve alglama metodu grsel sistemidir. Maliyeti en yksek yatrmlar snfnda olan inaat projelerinde, yapm srelerinin uzun olmas, yatrmn tamamlanma sresine gre kaynaklarn etkin ve optimum kullanlmasn zorunlu klmaktadr. Etkin ve optimum kullanmann en iyi yollarndan biri de, daha proje tasarm aamasnda iken uygulamaya gemeden nce yaplan grselletirme teknikleridir. Oxford Szl grselletirme kelimesini fiil olarak; gerekte gremediimiz eylerin zihinsel resmini ya da grntsn oluturma ilemi veya gc, isim olarak da; bu ekilde oluturulan resim olarak tanmlamaktadr. Tanmdan da anlalaca zere ister soyut ister somut olsun nesnelerin belirli bir altla aktarlmas iin birtakm aralara ihtiya duyulmaktadr. Bu aralara grselletirme aralar denilmektedir. rnein bir ressamn herhangi bir nesnenin resmini izmesi de bir grselletirme ilemidir. Ressam tablosunu olutururken temel olarak kulland aralar arac boya, kat, fra vb. aralardr. Ve rn olan tabloyu olutururken kullanaca renkler ve nesneleri gsterim eklini belirlemekte zgrdr. Fakat bilimsel almalarda bu zgrlkler kstldr. nk karmaann nlenmesi ve sonu rndeki ifadelerin kolaylkla kullanc tarafndan anlalmas iin bir takm kurallara ihtiya duyulmaktadr. Gerek kavramsal tasarm ve tasarm gelitirme srecinde alternatiflerin denenmesinde, gerekse tasarmc ile mteri arasndaki onay aamasnda, tasarmlarn daha iyi alglanmasn salayan, ok gereki sunumlar hazrlama olana sunmaktr. Fotogereki grnt ve canlandrmalar pazarlama aamasnda da rekabet avantaj salamaktadr. Grselletirme geni kapsaml ve birok disiplinin ortak konusu haline gelmitir. Farkl grselletirme ilemleri iin farkl yntemler ve aralar kullanlabilmektedir. Bu yntemleri ksaca 3 boyutlu temel ve ileri grntleme teknii, sunma teknii, innavasyon (deiim) teknii olarak sralayabiliriz. Grselletirme tekniini kullanan ve gelitiren dnyada birok kurulu ve yazlm irketleri mevcuttur. Grselletirme tekniine nclk eden Bentley ve Autodesk yazlm irketlerinin ve Amerika Birleik Devletlerinin resmi bir kuruluu olan Federal Lands Highway Division (FLHD)

alanlarnn katklar ve kabiliyetleri incelenecektir. Yakn gemie kadar sadece 2 boyutlu olarak hazrlanan ve sunulan yol projeleri, bilgisayar teknolojisindeki gelimeler sonucunda ekil 1.1 de bir rnei verilen yeni teknikler ve yntemler ile yaplmaktadr.

ekil 1.1 Nehir zerine yaplacak kprnn grselletirilmi hali.

Grselletirmenin Faydalarn ve getirilerini; 1. izimlerde daha kolay ve hzl deiiklik, daha kaliteli izimler 2. Tasarm hassasiyetinin artmas ve eitli leklerde hzl izim imkan 3. Tasarm ve analizin btnlemesi 4. Daha ok tasarm seeneini deneyebilme 5. Montajlar denemek iin daha gelimi yntemler 6. Tasarlanan rn grsel olarak daha iyi alglama 7. Geometrik zelliklerin daha kolay hesab 8. Kt kullanmann yaratt sorun ve risklerin azalmas 9. Daha hzl ve doru teklif verme 10. Teknik dokman kalitesinin ykselmesi 11. Mteri deiiklik isteklerinin daha kolay yerine getirilmesi eklinde sralayabiliriz.

2. NCEK ALIMALAR NCDOT (The North Carolina Department of Transportation) alma gurubu tarafndan 3B grselletirme tekniklerinin yol dizaynnda kullanlmas ile ilgili almalar vardr. Bu grup; innavasyon, animasyon ve simulasyon tekniklerini baarl bir ekilde kullanmtr. FLHD Federal Lands Highway Division kuruluu alanlar yol tasarm projelerinde grselletirme tekniklerini etkin bir ekilde kullanmaktadrlar. Kuruluun kendine ait olan internet sitesinde ok miktarda uygulama ve aklama vardr. ALDOT Alabama Department of Transportation kuruluunun otoyol inaat tasarm ve grselletirme alannda ayrntl almalar vardr. Bu grubun animasyon tekniinde baarl almalar vardr. Mehmet Ali Ycel tarafndan 2002 ylnda Corafi Bilgilerin Grselletirilmesi ile ilgili Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstitsnde hazrlanm yksek lisans tezi. Grselletirme tekniinin harita mhendisliinde kullanm yntemleri ve uygulamas almasdr.

3. MATERYAL VE YNTEM 3.1. Materyal

almada Kullanlan CADD Yazlmlar CADD yazlmlarnn genel olarak iki desteki kuruluu vardr. Bunlar Autodesk ve Bentley Microstationdr. Autodesk Destekli Yazlmlar

Autodesk Civil 3D Autodesk VIZ, 3D Studio MAX Lightscape, Autodesk Revit & AccuRender

Microstation Destekli Yazlmlar

Bentley ve GEOPAK Civil Engineering Suite GeoTerrain AEC Store Products ArchVision, Artbeats, ImageCELS, Marlin Studios ModelVision, OnyxTREE, VB Visual

Kullanlan CADD Yazlmlarnn zellikleri

Autodesk ve Microstation Civil Engineering yazlmlar; gl ilevler ieren arazi ve inaat mhendislii tasarm yazlmdr. Bu alanda retilmi dier yazlmlardan en byk fark; nesneler arasnda akll ilikiler yaratmasdr, tasarmda herhangi bir deiiklik olduu anda nesneler de dinamik olarak gncellenir, tm nesneleri birbirleri ile balantldr. rnein, gzerghta bir deiiklik yapld anda profiller de otomatik olarak gncellenir. Kolay kullanml arayz kullanclara projelerin retimi, ynetilmesi ve paylalmas aamalarnda byk kolaylk salar. Tasarm, analiz, raporlama ve 3 boyutlu grselleme ilemlerinin tm Autodesk ve Microstation Civil

Engineering yazlmlar ile yaplabilir. Mkemmel sunumlar iin ileri dzeyde grselletirme yaplabilen bu yazlmlarn baz zellikleri unlardr; Tasarm ortamyla btnleik olan grselletirme aralar izgisel perspektiften foto gereki grntler ve animasyonlar elde etmeyi salar. lave bir yazlma ihtiya olmamas mkemmel bir verimlilik salar. Fotoraf gerekliine ularken ahap, mermer, tula gibi her trl mazleme bilgilerini tanmlamak, deitirmek, dosya alverii salamak imknlarn sunar. Particle Trace Rendering: Geleneksel yazlmlar, bir modelden fotoraf gerekliinde resimler retmek iin kapsaml kurulum ve ayr grselletirme programlarna ihtiya duyar. Oysa Autodesk ve Microstation yazlmlarnn ierisinde entegre olarak ileri dzeyde Rendering ve Animasyon seeneklerini mevcuttur. Particle Trace yntemiyle, kolayca, byk modellerde dahi harika sonular salanr. Duvar gibi bir yap elemanna ynelik yaplandrlm ktphane aralar kendi iinde malzeme bilgisini de bulundurduundan ilave bir tanmlaya ihtiya olmadan render ilemleri balatlabilir. Etkin sunumlar ve gereklii artran ray tracing, radiosity, particle trace teknolojileriyle deiik k yanstma, krlma, effaflk ve glgelendirme hesaplamalar en mkemmel ekilde gerekletirilir. Projenin uygulanaca alan ve evresiyle ilkisinin en gzel ekilde ifade edildii fotoraf ve sanal ortamdaki proje verilerinin bir arada sunulduu fotoeletirme teknolojisini sunar. Archvision tarafndan gelitirilen fotoraf bazl 3 boyutlu aa, insan ve araba ktphaneleri olan RPCyi destekler. Dnyadaki herhangi bir noktadaki doal gn ve yapay k kaynaklarna bal olarak her trl k, renk ve glge hesaplamalar en gereki ekilde sunar. Keyframe animasyondan dinamik animasyon ve simulasyona kadar ok sayda animasyon tekniini destekledii gibi panoramik fotoraf, VRML ve QuickTime VR verilerini oluturmay salar. MicroStation Descartes; resim dosyalar zerinde alma (edit) veya otomatik vektrizasyon yapabileceimiz geni tabanl resim zm yazlmdr. Kendi alannda tek olan MicroStation Descartes mhendisler ve planclarn kullanm alanlarna ynelik tasarlanmtr.

3D Studio VIZ ve ArchVision; kavramsal tasarm ve tasarm grselletirme srecindeki iletiimi artrmak iin gelitirilmi en kapsaml 3 boyutlu modelleme, kaplama, aydnlatma ve canlandrma yazlmdr. 3ds max ve lightscape yazlmlarnn ana teknolojileri zerine gelitirilmi olan Autodesk VIZ; mimarlar, planlamaclar, mekanik tasarmclar ve dier profesyonel tasarmclara tm projelerini benzersiz bir gereklikte grselletirme olana salamaktadr. Tm Autodesk ve Microstation tasarm yazlmlar ile salad canl balant sayesinde, tasarm verilerini kusursuzca paylaabilen bu yazlmlar, tasarm srecinin her aamasna zel bir deer katar. Bu sayede tasarm kararlar, kullanclara 3 boyutlu ve etkileimli bir ortam ierisinde sunulan esiz aralar ile gerek zamanl olarak deerlendirilir ve gelitirilir. Artbeats; yazlmnn uzmanlk alan, dnyann her tarafnda yaynclar, alc ynetmenleri ve sunucular tarafndan kullanlan kaliteli, profesyonel film klipleri ekmek. Tertemiz grntler iin yazlm seeneklerinden biri Artbeatsdir. Lightscape; Gereki aydnlatma hesaplarnda ve grselletirme almalarnda kullanlr.

ekil 3.1 Deiik adan aydnlatmas yaplm proje kesitleri

Vb Visual ve OnyxTREE; 3-boyutlu profesyonel grntler oluturmak iin ok eitli yazlm ortamlarnda alabilen 3-boyutlu btn bitki, aa ve iek modellerini size sunmaktadr.

ekil 3.2 OnyxTREE yazlm ile bitki rts ve aa kullanlarak grselletirilmi bir rnek

Autodesk Revit & AccuRender; tamamen btnleiktir, ayn arayz iinden kullanlr, baka bir ortama gemek gerekmez. Bylece bir yandan kesit, grn perspektifler zerinde alrken, grselletirme ve canlandrma gereksinimlerinizi de annda karlayabilirsiniz. zellikleri ve kabiliyetleri; Kaplama motoru "raytracing" ve "radiosity" tekniklerini kullanr. Gn ve yapay k almalar yaplabilir. Yap evresinde ve ierisinde dolaarak, canlandrmalar oluturulabilir. Yzeylere var olan "raster" grntler yaptrlabilir, pantone renk destei salar. Prosedrel bitki ktphanesi sayesinde, modelde yer kaplamayan bitkiler, sadece kaplama srasnda hesaplanr. Kaplama ilemine gerek duymadan, 2 ve 3 boyutlu grnlerde glgeli grntlen elde edilebilir. Perspektiflerde kesit alnabilir. Dokmanlarn ktlar, Adobe Acrobat PDF formatnda alnabilir. Bu dokmanlar sunumlarda kullanlabilir. 3D Studio MAX; masast sistemlerde en ok kullanlan 3 boyutlu modelleme, kaplama ve canlandrma yazlmdr. Sata kt 1995 ylndan bugne 65'in zerinde teknoloji dl alm olan 3ds max, her yeni srm ile 3 boyutlu canlandrma alanna birok yenilik sunuyor. Ayn zamanda, ak mimarisi sayesinde, zerine en ok eklenti

(Plug-In) gelitirilmi yazlm olan 3ds max iin, ihtiya duyulan zel aralara kolaylkla ulaabilir. Bu grnt 3D Studio Max kulanlarak renderlenmitir ama kesitin, ykseltinin ve ayrntl desenlemenin byk ounluu Microstationda yaplmtr.

ekil 3.3 ou 3 Boyutlu detaylar Microstation, bir ksm ise 3D Studio Max ile yaplm yksek kalitede fotogereki grntler

3ds max'in nemli zellikleri u ekilde sralanabilir; Modellemede,

Deitiricilerin baml ve bamsz olarak baka nesnelere kopyalanmas sayesinde, farkl nesneler zerinde ayn dzenlemeler kolaylkla gerekletirilir.

Simetrik nesnelerin modellenmesinde kullanlan Symmetry deitiricisi, yars modellenen nesnelerin dier yarsn aynalama ilemi ile kopyalar ve yzeyleri kesiim noktalarndan birletirir.

Yzeylere kalnlk tanmlamak iin kullanlabilen "Shell" (Kabuk) deitiricisi, mekanik paralarn modellenmesinde byk kolaylk salar.

"Normal Map" doku tipi kullanlarak, yksek seviyede detay ieren modellerin yzey formlar, kaplama ilemsi srasnda dk detayl modellere uyarlanabilir.

Malzeme ve Doku Kaplamada;

Malzeme dzenleyicisi ierisinde, snrsz sayda parametrik ve taranm doku birletirilerek karmak malzemeler oluturulabilir.

Autodesk Architectural Desktop, VIZ Render ve Autodesk VIZ ile yaplan almalar ile eksiksiz veri paylam iin "Architectural Material" malzeme tipi bulunmaktadr. Bu malzeme tipi, mimari grselletirmeler iin az sayda parametre ile gereki sonular retmeyi salamaktadr.

Malzemeler geirgenlik dokular ile birlikte grnm alanlar ierisinde grntlenebilir. Bu sayede, n kaplama yaplmadan malzeme parametreleri rahatlkla dzenlenebilir.

"Render to Texture" arac ile; yzeylerin formlar, zerlerine den k ve zerlerine den glgeler dokuyu oluturan grsel dosyalara (jpg, tga, tiff, vs...) aktarlabilir. Bu ara, zellikle, etkileimli uygulamalar ve oyunlar iin dokularn dzenlenmesini kolaylatrmaktadr.

Canlandrmada;

Gelimi canlandrma aralar arasnda kural tabanl canlandrmalar iin "Reactor" hareket dzenleyicisi, nesne hareketlerini bloklar halinde kopyalayarak tekrar kullanmay salayan "Blocks" ve matematiksel denklemlerle hareket tanmlamay salayan "Expression" hareket dzenleyicileri bulunmaktadr.

"reactor" nesne dinamii zmleme sistemi kullanlarak sv yzeyler ve kuma yzeyler canlandrlabilir.

"reactor" nesne dinamii zmleme sisteminin OpenGL grntleme birimi kullanlarak nesne etkileimleri gerek zamanl olarak incelenebilir ve dzenlenebilir.

Hareket yn, reme hz, ekil, dalm ve dinamik etkileim gibi birok parametresi kontrol edilebilen parack sistemleri ile patlama, sv hareketleri, hava kabarcklar, duman ve kar ya gibi parack canlandrmalar oluturulabilir.

Tm klarn oluturduklar glgelerin renk, younluk, doku, kontrast aydnlatma, glge tipi ve mesafeye bal aydnlatma iddeti gibi birok deeri parametrik olarak tanmlanabilir ve canlandrlabilir.

10

Iklarn aydnlatabilecei veya glgesini drebilecei nesneler tanmlanarak deiik aydnlatma efektleri oluturulabilir.

Hacimsel sis ve optik lens efektleri ile gereki k kaynaklar grselletirilebilir. "Radiosity" aydnlatma zmleme sistemi ile klarn yzeyler ile etkileimi fiziksel dorulukta grselletirilebilir.

Mental ray kaplama sistemi ile yanstc ve geirgen yzeylerin krmas (Caustics) grselletirilebilir.

Kamera;

Proje ierisinde snrsz sayda kamera kullanma olana bulunmaktadr. Kameralara ait tm parametreler canlandrlabilir. "First Person Camera" seenei sayesinde, zellikle modellenen proje ierisinde serbest ekilde gezinmek isteyen kullanclarn alma srecini hzlandracaktr.

Kaplama;

Yksek znrlkte kaplamalar gerekletirebilen yaps ve her renk kanal iin 16-bit veri saklama yetenei sayesinde yksek kaliteli sonular kolaylkla elde edilebilir.

Alan derinlii, hareket bulankl, hacimsel k, ate, sis ve duman efektleri kaplama sistemi tarafndan desteklenmektedir.

"Effects" arabirimi sayesinde filtre efektleri n kaplama ilemlerine ihtiya duyulmadan etkileimli olarak dzenlenebilir.

"Radiosity" aydnlatma zmleme sistemi ile, gerek dnya klarn kullanarak, aydnlatma grselletirmeleri hazrlama olana bulunmaktadr.

"Global Illumination" ve "Radiosity" aydnlatma sistemlerine yakn kalitede sonular hzlca elde etme olana bulunmaktadr.

Youn ierie sahip dosyalarn almadan kaplanmasn kolaylatran yap, ayn zamanda kaplama ilemlerinin denetimi ve ynetimi iin ek bir seenek sunmaktadr.

11

Tek noktadan, panoramik kaplamalar oluturulabilir.

3.2.

Yntem

3.2.1. CADD Yazlmlaryla Yaplan Grselletirmede Teknikleri

ekil 3.4 Autodesk Civil kullanlarak yaplm bir dizaynn grselletirmesi.

Bu blmde tasarmclarn 3B modelleri ve 3B aralarn Autodesk ve Microstation destekli yazlmlar kullanarak nasl oluturduklar irdelenmitir. Kullanclar Microstationda baz temel 3B komutlar kullanabilmeleri iin 2B kullanmn ok iyi bilmeleri gerekmektedir. Konu; Temel Teknikler leri Teknikler Mevcut Hazr Kaynaklarn Kullanm

Olarak ksma blnerek anlatlmtr. Ayrca yntemler ksmnda anlatlan tekniklerin detayl anlatm ve aklamalar EK-I de yaplmtr.

12

3.2.1.1.

Temel Teknikler Dosyalarn Ayar ve Grntleme lemi;

Otoyol tasarm dosyalar bilinen tipik 2B Microstation dosyalardr. Tasarmn grselletirilmesi iin 3B nesnelereve 3B Microstation dosyalarna ihtiya duyulur. Bu ksmda; 3B Dosya Oluturma, 3B aralar mensn kullanma, derinlik tanmlama, grnt ayarlarn kaydetme ilemlerinin nasl oluturulaca ve kullanlaca iermektedir. Yzeyler yaratmak; En ok kullanlan grselletirme tekniklerinden biri bir TIN (triangulated irregular network / genletirilmi dzensiz a) yaratmaktr. ounlukla kullanlan grselletirme tekniklerinden biri nerilen yolun bir banketini, yolu evreleyen alan ve TIN yzeyini retmektir. Bu alanlar dizayn srecinde retilen kesitler ve plan bilgileri nda otomatik olarak oluturlur. Daha sonra bu yaplan 3B modelden grnt ve animasyonlar yaratmak iin kullanlabilir. Bu ksm da ise 3B dosyay ama, model oluturma, 3B kesit alma ve dzeltme ilemi, yzeyin kaplama yaplmas konular irdelenmi ve teknikleri EK-Ide anlatlmtr. Camera Yerletirilmesi ve Grntlerin Alnmas; Yaplan projenin grselletirilebilmesi iin istenilen noktalara yerletirilen kameralardan resim alma ileminde; kamera tanmlanmas, spesifik blgelere kamerann nasl yerletirilecei, gr konisi ynnn tayini, karelaj ve a sisteminin grnt almada kullanm, kaydedilmesi yntemleri kullanlmtr. Grnt oluturulmas; Oluturulan nesnelerin veya grntnn renk ve glge ayarnn, genel aydnlatma ayarlarnn nasl yapld irdelenmitir. Bir noktadan dier bir noktaya Sr (Drive-Through); Yol dizayn bittikten sonra, projedeki sanat yaplarnn ilerliini test etme, hatalar grme ve destekleyen yazlmlarla grselletirmenin etkin yntemlerinden olan bir noktadan bir noktaya sr animasyonunun nasl yapldnn teknikleri anlatlmtr. Sunum iin oluturulan animasyonlarn video formatnda filimlerinin kayt edilmesi ve saklanma ilemleri anlatlmtr.

13

3.2.1.2.

leri Teknikler lek ve Koordinat Konular; Projede kullanlacak lek ve koordinat sisteminin ayarlanmas, d

kaynaklardan kullanlacak nesnelerin leklendirme ilemleri anlatlmtr. leri 3B Nesneler; Microstation ve Geopak farkl 3B modelleme, surfacing ve modifikasyon aralar ierir. Benzer bir 3B objesi yaratmak iin farkl yollar vardr. Ana objeler ve teknikler bu blmde incelenmitir. Boolean oparasyonlar, alan oluturma aralarnn kulanm, saysal arazi modelleme yntemleri, saysal arazi modelinden yzey oluturma, 3B TIN yzeyleri oluturma teknikleri, oluturulan yzeye tanmlanan materyalin resmini kaplama yntemleri, kaplama olarak arazi yzeyine hava resminin yerletirilmesi yntemleri kullanlmtr. Kaliteli Grsellemede Aydnlatma (Iklandrma); Elde edilen resmin fotoraf kalitesinde olabilmesi iin yaplmas gereken aydnlatma yntemleri, solar aydnlatma sistemi yntemi kullanlmtr.

3.2.1.3.

D Kaynaklardan Yararlanma Hazr Modeller Kullanma Tasarmda grselletirmeyi glendirmek iin ok sayda hazr kaynaklar vardr.

Bunlar; hazr yzey haritalar, arkaplan fotoraflar, insan, bitki ve hayvan, araba gibi hazr 3B modelleri kullanma teknikleri anlatlmtr. Animasyonu nceden ayarlanm modeller kullanlmtr. Bu ksmda; eitli yazlmlarn vermi olduu resim ktphanelerinden, 3B Model arivlerinden, RPC arivlerinden yararlanlmtr. 3.2.2. Sunum Teknii Temel teknikler blm sunumda kullanmak iin; basit fotoraf ekme, yazdrma veya byk ktlar alma, deiik formatlarda kaydetme tekniklerini kapsar. Genel teknikler blm Microstationdan direk olarak alnan resimlerin Powerpoint sunumlarnda kullanlmas ve 8.5"x11" belge kts alnmasn kapsar. leri sunum blm yksek znrlkl resim yaratma, Photoshopda resim ayarlama ve animasyonlu sunumlar kapsar. Son ksm film ve dijital kameralar

14

kullanarak baz basit resim elde etme konularn kapsar. Sunum tekniinin ayrntl anlatm EK-IIde verilmitir. 3.2.3. Dnm (nnavasyon) Aralar ve Teknikleri Bu blmde resim zerinde kes-yaptr, ileri dnm boyama (foto montaj), gelimi (akll) seim imodlleri kullanlarak, resim deiim (yenilik) grmtr. lk ksm uygulamas greceli kolay baz basit ama yeni aralar gsterir. Dier ksmlarda ileri Photoshop ve boyama teknikleri, 3B grselleme uygulamalar kullanlmtr. Sonraki ksm 2.5B animasyon ve komposizyonu, gerek zamanl uygulamalar ve analitik simulasyonu kullanmtr. Yine bu ksmda ortaya kan en son teknolojiler ve uygulamalar incelenmitir. Bu blmn ayrnyl aklamas ve uygulanan teknikleri EK-IIIde anlatlmtr.

15

4. ARATIRMA BULGULARI VE TARTIMA

Bilgisayar teknolojisinin tm disiplinlerin ortak mal olduu gerei ile otoyol projeleri yapmnda yaygn bir ekilde kullanlmaya balanan grselletirme uygulamalar; fizibilite almalar yaplmasnda, hzl karar vermede, geree yakn maliyet analizlerinin yaplmasnda etkin rol oynamaktadr. Yazlmlarn sunduu grselletirme zmleri ile yatrmcya, inaatn bittii andaki durumunu yapm ncesinde hatta projenin fikir aamasnda sunmaktadr. Yatrmc iin, bu tr uygulamalar dorultusunda yaplan hesaplamalar zaman ve maddi deerinde nemli kazanlar salamaktadr. Aada verilen rnek uygulamalar, grselletirme tekniinin nemini daha etkin bir ekilde anlatmaktadr. 4.1. Louis Lake Yolu Bu fotosimulasyon yntemi ile yaplan almann amac, iki alternatifli ta duvar olarak tasarlanan evin karlatrlmas, pozitif ve negatif sonularnn ortaya konmasdr. Tasarm dnlen yol geniletme almasnn 3B modelleri ve 3B DTM olarak hazrlanan yzey modeli Microstation yazlmnda yaplmtr. Arkaplan fotoraf iin kamera konumu Microstationda tetkik plan verisi temel alnarak yaplmtr. Kamera denkletirilmesi arkaplan resmi zerine 3B Studio Maxde yaplm ve iki alternatifin tel ereve versiyonlar arkaplan zerine bindirilip Photoshop kullanlarak boyanmtr.

16

ekil 4.1 Louis Lake Yolu, solda yolun ilk durumu, sada duvar, alttaki resimde ise ev seenekli hali grlmektedir.

Fotosimulasyon lemleri Bu fotosimulasyon iin kamerann konumunun denkletirmesi arazide yapld iin ii kolaylamtr. Resim, plan izimlerinde ve yksek znrlkl kubak grntlerde grlebilen bir kavan kenarndaki park alanndadan ekilmitir. ekil 4.2 de grlen sar izgi kamera konumunu ve yaklak bak ynn temsil etmektedir.

ekil 4.2 Geopak destei ile ev ve kaplamann tasarm

ki alternatif iin de bir Geopak tasarm modeli gelitirilmi ve ev/Dolgu eimlerini ve dnlen istinat duvarlarn dahil ederek 3B modellerini yapmak iin kullanlmtr. Bu model DXF dosyas olarak export edilmi ve 3B Studio Maxe import edilmitir.

17

Bu proje iin arkaplan fotoraflarna kamera denkletirmesi 3BS Maxde yaplm, bylece kullancya arkaplan zerinde 3B modeli gsterirken kameray ve hedefi hareket ettirme olana salamtr. 3BS Maxde yzeyler Microstationda olduu gibi viewport iinde telereveli veya glgeli resimlenebilir. Microstation modeli, projenin ounu kaplayan yer referansl, yksek znrlkl bir kubak grnty kapsamaktadr. Bu plan verisine tam oalrak uyan kubak grnt iki yolla yardmc olmutur. Kamera konumunu grerek dorulamak daha kolay olmu ve hem kubakndan hem arkaplan fotorafndan grnen zelliklerin tanmlanmasn salamtr. Bu zellikler (bu durumda baz aalar ve kayalar) daha sonra planda, kubakndan yorumlanabilir ve kamera denkletirmesi iin izgisel ve basit ekil olarak kabaca modellenebilir.

ekil 4.3 Kubak Fororaf Yoldaki ak alan arkaplan fotorafnda grlebiliyor

ekil 4.4 Kubak grnt Microsation model dosyasna eklenmi

18

Bu model Microstation V8de getirilmi, daha sonra direk olarak DWG olarak kaydedilmi, bu da 3BS Maxe import edilmitir. Youn yatay bir yzey olarak grnen mevcut yol grsel olarak fotoraftaki yol ile hizalanm ve da sras da aalarn alt ksmndan yer hizasna interpole edilmitir. Kubak zerine, zelliklerin (aalar ve kayalar) yerini gsteren fotoraftaki elerle hizalanm baz kk izgiler izilmitir.

ekil 4.5 Microstationdan elde dilen yzeylerin resme giydirilmesi

Microstationdan import edilen yzeyler kesim erilerinin uzantlarn ve her alternatif iin duvarlar gstermektedir. Kaya duvar dokusu ve arkaplan fotorafndan ekilen bir kesme erisi dokusu kullanarak iki alternatifin zellikleri, istenilen yeni zellikleri temsil etmek iin boyanmtr. Ta dokusu aslnda hafif bir ta dokusu haritas kullanlarak yaplm ama evresel zelliklere uymak iin (zellikle kesme) ta katman daha koyu bir malzeme grnts versin diye Photoshopda dzeltilmitir. Tepe boyunca stten ve sadan gelen kuvvetli taklit etmek iin parlak nokta eklenmitir. Kullanlan dokular mmkn olduunda fotorafa kalite ve yn bakmndan uymaldr.

19

ekil 4.6 Duvar iin ta doku Tekrarlanan resme dikkat edin!

Katmanlar, ayn sahne iindeki farkl eleri zerinde zel deiiklikler yapabilmek iin ayrr. Bu katman tablosunda, arkaplan deiiklikleri (aalar karlm veya proje zerinde klandrma deiiklikleri) yaplm, yeni zellikler (kesme eimi, duvar ve parmaklk) eklenmi ve arkaplan katmanndan baz ayrntlar yeni zelliklerin zerinde olmas iin ekilmitir.

ekil 4.7 Duvar ve parmaklk detaylar, duvar zerinde nplan ayrntlar

Kesme eimi simulasyonu arkaplan katmannda baz nemli deiiklikler gerektirmitir. Eimin zerindeki baz aalar karlmal ki bu en zorlu boyama ilerinden biridir. karlan aalarn arkasnda kalan aalar glgeleriyle birlikte tekrar geri bayonmal. nc resim boyanm kesme eimini ve drdnc nplandaki aalarn arkaplandan kesilmi halini gstermektedir.

20

ekil 4.8 lk hali, arkaplan eleri kaplanm, ev ve korkuluklarilenmi, nplan ayrntlar grlmektedir.

ekil 4.9 Projenin ilenmi son hali

Louis Lake Yolu almasndan elde edilen sonular; 3B Modelleme arac olarak Geopak desteinde Microstation yazlm kullanlmtr. Hava fotoraf zerine hazrlanan model giydirilmitir. Bu teknik bize, gerek resim zerinde grerek ll izimler ve tasarmlar yapma imkn salamtr. Resim ileme yazlmlarnn kullanm teknikleri anlatlmtr.

21

4.2.

Bautista Canyon Yolu Bautista kanyon yolu fotosimulasyonu resimleri microstation ve paint

uygulamalaryla retilmi gzel bir renektir. Resimdeki yol dizaynnn 3B modeli microstation kullanlarak retilmitir. Yolun yzeyi yol izgisi yaplm asfalt kaplama resmi ile kaplanmtr. Arkaplan fotorafnn ekildii yere bir kamera yerletirilmitir. Modelin kafes grnts kaplama resmi nceden atanarak oluturulmu ve arkaplan resmin stne yaptrlmtr. Model resmin zerine tam olarak birebir rtene kadar ayarlama yaplmtr.

ekil 4.10 Mevcut ve nerilen Bautista Kanyon Yolu Kesit 1

ekil 4.11 Mevcut ve nerilen Bautista Kanyon Yolu Kesit 2

Microstation lemleri Alternatif bir yol dzeni de Geopak da gelitirilmitir. lk olarak eski yol kotunda yzeyin 3B modeli ve yazlmn harita modl ile de modelin saylsal haritas oluturulmutur.

22

Fotorafn ekildii mevkiinin bilgileri dorultusunda ayn yerde microstation yazlmyla modellenen yeni yolun sanal resmi alnm ve yaptrlmtr. Fotoraflarn ekildii mevkinin iyi tespit edilmesi, daha sonraki 3B modellemede kamera yerletirme ilemi iin referans tekil edeceinden dolay ok nemlidir. 3B model de kamerann yeri ve yn arka plandaki resmin ekildii yeri ve as ile skca elemitir. Sanal kamerann konumu gerek kamerann konumuyla rtyorsa ve hedef arkaplan grnmnn ortasna yerletirilmise microstationdaki kamerann perspektifi fotorafn perspektifiyle ayn olur. Gr alan fotorafla ayn veya ondan daha geni olmaldr ve elde edilecek grntler Photoshopda leklendirilebilmelidir. Microstationda kamera denkletirilmesi EK-IIIde anlatlmtr. Microstatinda yol yzeyi alfalt dokusu ve izgileriyle doku harital bir malzeme uygulayarak veya yol yzeyi esine Pattern Map uygulayarak renderlanabilir. Yol doku haritas yol yzeyi geometrisi boyunca tekrarlanm ve arkaplan grntsnn perspektifine uygun renderlanmtr. Pattern Map malzeme uygulamas sreci EK-Ide anlatlmtr. Resmi Boyama lemi Fotorafn zerine Microstationdaki resmin doru bir biimde

yerletirilmesiyle, kesme/doldurma erileri ve yol yzeyi doru konumda ve perspektifte gsterilecektir. Kesme erileri daha sonra arkaplan fotorafna uyacak ekilde dokularla boyanabilir. Arkaplan fotorafnn eleri kullanlarak, var olan yol boyanarak kartlmtr.

ekil 4.12 Yol yzeyi ve ev kaplama modeli

23

ekil 4.13 Modelin son bitmi grnts

Bautista Canyon Yolu almasndan elde edilen sonular; Arazi modeli, 3B Modelleme arac olarak Geopak desteinde Microstation yazlm kullanlarak oluturulmutur. Kamera yerletirme teknii, resim ile modelin birbiriyle konum olarak nasl rttrld anlatlmtr. Resim boyama teknikleri kullanlmtr. 4.3. Cuba La Cueva Cuba La Cueva projesi New Mexiconun doal manzaral bir vadisinde tekrar hizalama ve bir kpr tasarmn gsteren bir ift fotosimden ibarettir. Bu klasik bir fotosimulasyon rneidir. Kpr ve yolun 3B modeli 3B DTM destei ile Microstationda yaplmtr. Yksek znrlkli arkaplan resmi zerine kamera denkletirme ilemi 3BS Max ile yaplmtr. Kpr ve yol yzeyi 3B Studioda grsellenip arkaplana biletirilmi ve Photoshopta rtulanmtr. Arabalar, insanlar ve eklenen peyzaj Photoshopda boyanmtr.

24

ekil 4.14 Mevcut ve nerilen Cuba La Cueva Kesit 1

ekil 4.15 Mevcut ve nerilen Cuba La Cueva Kesit Kesit 2

Modelleme ve Grselleme lemi Tercih edilen alternatif yol tasarm Geopakda gelitirilmitir. lk nce yaplan, arazinin 3B DTMi ve yolun 3B modelini Microstationda oluturmaktr. Mevcut yol ile tasarm yaplan yeni yolun grnts ve arazi modeli (Yeil yzey). ayn anda ekil 4.16de grlebilmektedir. Bu ilemle yolun modelde ve arkaplan fotorafnda nerede olduunu daha kolay tesbit edilmitir ki bu bize kamera yerletirme ileminde faydal olacaktr.

25

ekil 4.17 sometric grnt

Bu model DXF dosyas olarak export edilip 3DS Maxe import edilmitir. V8de tavsiye edilen yntem DWG olarak Save As yapmaktr, zira 3BS Max DWG dosyalarn dorudan aabilmektedir. Konu ile ilgili daha ayrntl anlatm EK-III Ksm 3de yaplmtr. Bu proje iin kamera yerletirme ilemleri 3DS Maxde yaplmtur, bu yntem kullancya arkaplanda 3B model varken kameray ve kamera hedefini hareket ettirme olana vermitir. Sre EK-III Ksm 2de izlenen ilem srasnn aynsdr. Tpk Microstationda olduu gibi, 3BS Maxde yzeyler viewport iinde wireframe veya glgeli olarak grsellenmitir. 3BS Maxin ykleme srelerini azaltmak iin kullanlacak resmin daha dk znrlkl bir biimi kullanlmtr. Grselleme orjinal arkaplana uymak iin yksek znrlkte yaplmtr.

26

ekil 4.18 Magenta yzey DTMnin fotorafa grsel olarak uyaca alandr.

Kamera yerletirme ilemi yapldktan sonra, kpr modeline ve yol yzeyine kaplama malzemeleri eklenir. Bu modelde, kaplama malzemesi olarak kpr iin beton ve metal , yol yzeyi iin asfalt ve yol izgisi kullanlmtr.

ekil 4.19 Kpr modelinin ilenmesi

27

ekil 4.20 Yol yzeyi ve Beton kaplama modeli

Fotoraftaki klandrmaya uysun diye bir k kayna eklenmitir. Bu grnmler iin k kameradan yksee ve biraz sola ayarlanmtr. Fotoraflardaki klandrma dz ve yayl olduundan yumuak glgeli dorudan bir k ve yine yumuak glgeli gn olarak ayarlanmtr. Iklandrma fotorafa ne kadar ok eleirse modelin grseli o kadar gereki olur. Boyama yazlmlar ile baz renk ve kontrast ayarlar yaplabilir ama en iyi sonular iyi bir grselleme ile elde edilir. Photoshop Resmi Kaliteli ve yksek znrlkte ekilmi bir arkaplan fotoraf, grselletirme kalitasini etkileyen ilk unsurlardan biridir. Katmanlarn ve uygun isimlendirmenin kullanm daha kolay deiiklikler ve yenilikler yapmaya kolaylk salar. Grsellenen katmanlar (bu durumda kpr ve yol yzeyi) her zaman ayr katmanlarda braklmaldr. Ayrca ayrntlar ve nplan eler de ayr katmanlardadrlar. Yukardaki katman listesinde ve aadaki resimde kpr, sahne ayrntlar ve kpr glgesi ayr katmanlardadr ve grlebilir ekilde ayarlanmtr. Her katmann rengi, kontrast, konumu ve grllebilirlii ayr ayr ayarlanabilir veya kontrol edilebilir. ou 3B grselleme programnda glgeler ayr olarak grnmez bir yzeye grsellenebilir ve boyama dosyasnda kendi katmanlarna yerletirilebilir. Daha sonra glge en iyi efekti vermesi iin ayr olarak ayarlanabilir. Aadaki resimde, ayr katmanda olan nplan eleri grlebilir olarak ayarlanmtr.

28

ekil 4.21 Farkl nplan grntleri

Kpr ayr bir katmanda olduundan Photoshopdaki sre iinde betonun rengini tekrar renderlama gerektirmeden griden pembeye evirmek ok kolay olmutur.

ekil 4.22 Modelin deiik renk seenekleri ile grnts

Cuba La Cueva projesi almasndan elde edilen sonular; Bu almada, sanat yaplarnn tasarm, grselletirmesi, arazi modeline giydirilmesi, dier yazlmlarla hazrlanan modellerin kullanlmas anlatlmtr. 4.4. Beartooth Otoyolu Dzenlemesi Bu uygulamada Macromedia Director format kullanlarak bir ok yazlm destei ile bu rnn grselletirilmesi yaplmtr. Bu yzden nihai rn standart Windows Quciktime player da oynatlabilir. Bu uygulamann nemli zellii vardr. Bunlar srasyla; 1. Media formatlarnn uygun kullanm,

29

2. Mantkl ve sezgisel informasyon dizaynlar 3. Kullanclarn istedii bilgiye ulamalarn salayan bir grafiksel arayz. Media Formatlarnn uygun kullanm: Media yazlmlar hemen hemen her plan, dnceyi izah edecek yeterlilie sahiptir. Sadece tek bir medya tipinin kullanlabilmesi onun illa da kullanlmas gerektii anlamna gelmez, grntlenen resimler, 3B animasyonlar, 360 derece panoramik grntler hangisi uygun olursa kullanlabilir.

ekil 4.23 QTVR panoramik grnt rnei

ekil 4.24 3B animasyon rnei , src gz seviyesi grnts ve havadan grnt

Bilgi Tasarm: Aadaki ilk ekilde projenin ana hatlarn gstermektedir. stenilen blge hakknda daha ayrntl bilgi almak iin harita zerinde oluturulmu butonlar kullanlmaktadr. Harita zerinde cursoru gezinti arac gibi kullanarak kullancy istedii blgeye ynlendirir ve blge hakknda bilgi verir. Bylece sunulan media daha iyi anlalr. Efektif Grafiksel Arayz:

30

Grafiksel iletiimde az kullanm daha iyidir. nsan beyni ayn anda sadece bir grafiksel ekle odaklanabilir. En nemli bilgi, kullancnn odann iletiim kurulan grafiin stnde olmasdr.

ekil 4.25 Deiik grafik rnei

Uygulamann salad kolaylklar ise; Dorudan Karlatrmalar Alternatif zmlerin grafiksel temsillerini yerletirirken veya ekrandaki resimden nce ve sonra; Kullanc benzerlik ve farkllklar karlatrmaya ve saptamaya davet edilir.

ekil 4.26 Beartooth Highway karlatrmas

nteraktif Medya Gelitirme eklisti rn Amalarn ortaya koymak:

31

nteraktif Medya projesine balamadan nce amalar ortaya koymak ve u sorularn cevabn vermek yararl olacaktr: 1. rn ne bildirecek ne nakledecektir? 2. Kim iin tasarlanmtr? 3. Yazlm ve donanm gereksinimleri nelerdir? 4. Proje iin uygun kaynaklar nelerdir? nteraktif Dizayn srecinde verilebilecek eitli kararlar ve eitli opsyonlar mevcuttur. Kat amalar tesis etmek sreci dzgn dzeltmeye yardmc olacaktr. Media ihtiyalarn belirlemek nteraktif rnde hangi medya formatlarnn kullanlacan belirlememek u sorular cevaplamakla baarlabilir: 1. Hangi mevcut medya kullanlabilir? 2. Uygun olmayan mediay capture iin hangi kaynaklar mevcuttur? 3. eitli media tiplerini kullanmak iin nasl system supportlar gereklidir? 4. rnn kullanllaca lowest-common-denominator bilgisayar ve iletim sistemi nedir? Beartooth Otoyolu Dzenlemesi almasndan elde edilen sonular; 1. Kullanc dorudan karlatrma yapma imkan bulmutur. 2. Test etme, snama, hatalar bulmaya yardmc olacak teknikler ve mantkl ve sezgisel enformasyon dizaynlarnn yaplma usulleri anlatlmtr. 3. Kullanclarn istedii bilgiye ulamalarn salayan bir grafiksel ara yzn oluturulmas ile ilgili teknikleri anlatlmtr.

4.5.

Cuba La Cueva 3B Microstation Modeli Bu model New Mexico daki bir vadinin yol tasarm projesinde hazrlanmtr.

32

Bu tip grselletirme zellikle yol dzenlemelerinde ev/Dolgu ve dier zeminlerde ve farkl gz hizasndaki potensiyel grnn resimlemesi iin kullanldr.

ekil 4.27 Cuba La Cueva Modelinin Yukardan ve src gz seviyesinden grn

Yzey Modelleme Sreci Otoyol ve arazi modeli yzeyi EK-II Ksm 1.2 ve 2.2de belirtilen aralarla oluturulmutur. ki yzey de otoyol dizayn dosyasndan ev/dolgu ve kaplamalar olarak retilmitir. Bu uygulamay oluturmak iin kullanlan ve oluturulan dosyalar aaya karlmtr. Site Survey Data: nm12kjune04.tin Clipped TIN: tin-cb6.tin Road Design Plan: ALI-CB6.dgn Profile: PRO-CB6.dgn Cross Sections: xs-cb6.dgn Geopak Job File: jobcb6.gpk Arazi Modeli Bata, genel TIN projesinden kk bir saha modeli tanmlamak iin seilir. The Build Clip TIN arac Build Triangle tuu ile beraber DTM mensndedir: Applications>GEOPAK ROAD>DTM Tools. Girii yaplm bir TIN ve Hedef kts alnm bir TIN dosyas seilir, sonra klip iin bir poligon izilir ve seilir.

33

ekil 4.28 Arazi Modeli Oluturma Aralar

Ayrca DTM ara ubuundaki Load DTM Feature arac, Display Only kutusu ek edilerek orijinal TINi gstermesi iin clipping polygonu izmede kullanlabilir.

ekil 4.29 Arazi Modeli Oluturma Aralar

ekil 4.30 Kesmeden nce ve sonraki TIN gstermektedir.

34

Load DTM Features Tool ile yeni TIN geometriye dntrlebilir. Bu sefer Display Only serbest braklr, dialoun altndaki dme ayarlarndan da Level seilir. EK-I Ksm 2.3de tarif edilen Elevation Drape kalbn kullanarak, arazi modelinin zerine hava imaj yerletirebiliriz. Materyal iin kalp tanmnda ebat ve offsetler imaj boytular ve Raster Manager veya Descartesin orijinleri esas alnarak kurulur.

ekil 4.31 Hava fotorafnn yerletirilmesi

Bu model Blm 5.1 de gsterilen 3B PDF yi retmek iin kullanlmtr. ev ve Dolgular Yol kesitlerinin, yol yzeyleri kadar kusursuz olmasna gerek yoktur ve yol kesitleri herhangi bir dorultuda kk ve farkl paralar ile kaplanmdr. EK-I Ksm 1.2de yapld gibi 3B modelleme aralar kullanlarak oluturulmu ve 2.2 deki aralar kullanlarak kafese dntrlmtr. Yzeyler kafese dntrlerek daha dzgn ve rnek yzeyler oluturulmutur. Sloplarn 3B versiyonu retildiinde, ana hatt veya kenar izgileri de oluturulur ve bu poligon dikdrtgen alanlar arazi modelinden kesmek iin kullanlabilir. EK-I Ksm 1.2deki admlar takiben atlacak ilk adm 3B dzenini yaratmaktr. Sonra 3B Kesitler oluturulur. Bu ksm sembol

35

seiminde veya 2B kesitlerde problemlerin olaca ksmdr. 3B kesitler tam ve dzenli olmaldr.

ekil 4.32 Soldaki izimde kesitler eksik veya tamamlanmamtr. Sadaki izimde ise kesitler dzgn ve dorudur

Genellikle 3B kesitlerin almas iin, level in ve renklerin doru seilmesi yeterlidir. Bu projede Mevcut Zemin izgisi Level 56, Renk 2 ile belirtilmitir. ngrlen Biti Derecesi ile sadece 2,8 ve 10 deerleriyle tanmlanmtr. 2B kesit bilgisinin anlalr ve eksiksiz olmas iin yeterli miktarda semboller kullanlmaldr.

ekil 4.33 Level seilmesi

Genel Otoyolun sadece ksa bir blm bu model iin kullanlmtr , 3B sectiondaki dialogta istasyon limitlerini ayarlamak yaratlan sectionlar kontrol edecektir.

36

ekil 4.34 GEOPAK da 3B da kesit alnmas

3B kesitler baaryla yaratldktan sonraki adm yzeyler oluturmaktr. Kk ksmlarla ilerlemek, yol boyunca boluklar doldurmak ve hatalar ayklamak en iyi yoldur. Alanlarn almas iin Bazen 2B kesitlere ekleme yapmak ve 3B kesitleri yeniden izmek gerekebilir.

ekil 4.35 Dzgn kesitler

ekil 4.36 Birlemeyen yzyler

37

Yzeylerde birlemeyen yzeyleri doldurmann son aresi Microstation daki Surface by Network aracdr. Bu model sadece ev ve dolgu ileminde kullanlr. Bunlar Cuba La Cueva modelinde yeil renkle gsterilen alanlardr.

ekil 4.37 Eski yzeylerin silinmesi ilemi ve bitmi ev/Dolgu yzeyleri

Yzeyleri kafese dntrmek Kafesler TIN lere veya Geopak 3B modellere nazaran daha dzgn ve przsz yzeyler yaratrlar. Ayrca wireframe modda okumak iin daha kolaydrlar. ev ve Dolgular bu model iin 5M x 5M kafese dnmlerdir. lk adm 3B yzeyleri bir DAT dosyasna dntrmektir. Bu DTM aralar kullanarak direkt olarak bir DAT dosyasna evirmekten farkldr nk DTM 3B kesitleri arasnda interpolasyon edilmi bilgiler mevcuttur.

38

ekil 4.38 Burda ara mens specific level dan nokta bilgiyi elde etmeye ve bir DAT dosyas yaratmak iin ayarlanmtr.

Sonradan bu DAT dosyasn genleme arac kullanlarak TIN dosyasna dntrlebilir. Fakat burada ayarlar bozmamaya dikkat etmeliyiz.

ekil 4.39 gen oluturma arac

Devam etmeden nce bu TIN grntlenebilir. Aadaki resim TIN i ve bu TN iin omurgasn(sar olan ) gstermektedir. Omurga poligonu arazideki evleri kesmek iin kullanl olacaktr.

39

ekil 4.40 genlenmi model

Sonra, TIN bir kafese dntrlr. Aralk veya zgara hcre ebad, 1M x 1M ayarlanr.

ekil 4.41 TIN modelinin Kafese dntrlmesi ilemi

Daha sonra, kafes dier 3B datalar gibi basite Load DTM tool ile yklenir. Seviye ve semboller aadaki ekilde tanmland gibi dzenlenir.

40

ekil 4.42 1 Seviye ve Sembollerin Tanmlanmas

ekil 4.43 Yzeyin kafes grnts

Yzeyin kafes grntsnn telrg sistemi ile grntlenmesi TIN e gre daha basittir. ev/Dolgu yzeylere tabaka malzemesi olarak toprak uygulanmtr. Yzeye toprak malzemesinin farkl renk tonlar defalarca uygulanarak doku oluturulur. Yol Modeli Bu model iin yol yzeyi blm asfalt yzey ve kaldrm iaretlemelerini gsterebilecek bir haritay yerletirmek iin dank olarak oluturulmutur. Doku haritasnn yol yzeyince merkez izgiyi takiben hizalanmas gerekmitir.

41

ekil 4.44 Kaplanm her iki yol yzeyi

Kaplanm yol yzeyinin izgilerle oluturulan doku haritas sonradan EK-I Ksm 2.3deki gibi uygulanabilir. Yolun her iki tarafndaki bamsz elementlere uygulanacak materyal farkl dokulara ihtiya duymutur.

ekil 4.45 Birbirinden farkl yol yzeyi elemanlarn seme ilemi ve kaplanm nihai yol

ev/Dolgu alanlarnn Oluturulmas; Son modelde arazi modeli tamamen 2M zgara hcreli kafes sistemine

dntrlm ve yzeyde manel olarak ev/dolgu alanlar kullanlmtr.

42

ekil 4.46 Soldaki ekil ev/Dolgu blgesini, Sadaki ise Kesilmi TINi gstermektedir.

ekil 4.47 Tasarmn microstation modeli solda, grsellenmi hali sada grlmektedir.

3B modeli PDF formatna EK-III Ksm 1de anlatld gibi dntrlmtr. Aadaki dosyay Adobe Reader 7 yazlm desteine gereksinim duyulmaktadr. Cuba La Cueva 3B Microstation Modeli almasndan elde edilen sonular; Bu alma Microstation ve birka eklenti ile tm baaryla sonulanm basit baz grselletirme teknikleri kullanlmtr. Yol tasarm yaplm, arazi modeline sanat yaplar ilenmi ve hava fotoraf kullanlarak grselletirmesi yaplmtr.

4.6.

Belen skenderun Yolu Bu almada, Belen Sarmaz balant yolundan iki adet kesitin resmi

alnmtr. nnovasyon teknii kullanlarak resimler deiime uramtr. Deiim, yolda yaplacak olan almalar anlatmak iin yaplan grselletirmedir.

43

Yaplan ilk alma Belenden skenderun yn knda yaplmtr. Bu blgede yaplmas dnlen yolun asfalt kaplamas, ev dzenlemesi, istinat duvar inaat ve evre tanziminin grselletirmesi tasarlanmtr.

ekil 4.48 Belen skenderun k yolun hala hazrda var olan durumu

ekil 4.49 Grselletirmesi yaplm hali ile Belen skenderun k yolunun son durumu

44

kinci almada ise yine ayn istikamette biraz daha ilerde skenderun evre Yolu giriindeki kprnn st ksmnda yaplan asfalt, beton kaplama, yol izgisi yenilemesi, evre dzenlemesi almasnn grseli tasarlanmtr. Yine bu almada da innavasyon tekniinden yararlanlarak kprnn skenderun kndaki devaml kazalara sebebiyet veren yatay kurp dzeltilmitir.

ekil 4.50 Kprnn dzenleme yaplmadan nceki durumu

45

ekil 4.51 Kprnn dzenlemesi ve tadilat yaplm hali

Belen skenderun Yolu almasndan elde edilen sonular; Bu alma Photoshop ve birka eklenti ile basit baz nnavasyon grselletirme teknikleri kullanlmtr. Yol tadilat tasarm yaplm, evre dzenleme almas grsele ilenmitir.

4.7.

3B Microstation Modeli Kullanlarak Yol Simlasyonu Microstation MX yazlm kullanlarak geopak destei ile oluturulan sanal bir

arazi modeli zerine tasarm yine ayn yazlmla yaplm grselletirme anlatlmtr. Tasarm EK-I ve EK-IIIde daha ayrntl olarak aklanan usuller dorultuda hazrlanmtr. lk olarak arazi modeli oluturulmutur. Daha sonraki admda yolun ve sanat yaplarnn tasarm gerekletirilmitir. MXROAD ve MXVIZ eklentilerini kullanlarak 3B noktadan noktaya uu animasyonu yaplmtr.

46

ekil 4.52 genleme ilemi yaplm arazi ve yol modeli

ekil 4.53 Dene1 projesinden kurb ve kpr sanat yapsnn grsele hazr durumu

47

ekil 4.54 Tasarm tamamlanm yolun 3B animasyon grseli

Animasyonun grnt kalitesi istee ve kullanm amacna bal olarak ayarlanabilmektedir. Yukardaki ekilde beyaz renkte grlen izgi, uu hatt olarak tayin edilmitir.

ekil 4.55 Sanat yaplarnn da bulunduu kesitin grselletirilmi son durumu

48

4.8.

Uygulamalar Dorultusunda Genel Olarak Aratrma Bulgular Tasarm bitmi projenin grselletirme teknikleri ile glendirilerek yaplan

sunumu ya da tantm, maliyet ve inaat sresi hesaplamalarnda yatrmcya nemli lde kazan ve avantajlar salayaca tespit edilmitir. Projenin gerekleecek son halinin mteriye doru ve istenen dzeyde aktarlabilmesi en az projenin yapm kadar nem tad anlalmtr. nk yatrmc byle bir yksek yatrm satn alma karar iin yeterli ve inandrc bilgiye ihtiya duymaktadr. Gerek kavramsal tasarm ve gerekse tasarm gelitirme srecinde alternatiflerin denenmesinde ve tasarmc ile mteri arasndaki onay aamasnda, tasarmlarn daha iyi alglanmasn salayan, ok gereki sunumlar hazrlama olanann olduu grlmtr. Fotogereki grnt ve canlandrmalar pazarlama aamasnda da rekabet avantaj salayaca dnlmektedir. CADD Yazlm teknolojilerindeki gelimeler tasarmc asndan ne gibi faydalar getirecei ve neler gtrecei konusu tartmaya ak bir konudur. Ancak bu tr yazlmlarn faydalarnn zararlarna gre ok fazla olduu kesindir. Fayda ve zararlarn u ekilde sralayabiliriz: Faydalar; 1. Dk maliyetlerle proje hazrlama olana sunmaktadr. 2. ok byk lde zamandan tasarruf salanmaktadr. 3. Az sayda teknik personel ile daha etkin tasarm yapma olana sunmaktadr. 4. Mteri veya iveren memnuniyetini n planda tutmaya ynelik teknikler sunmaktadr. 5. Yaplan tasarmn doruluk ve uygulanabilirlik oran ok yksek olduu tespit edilmitir.

49

Zararlar; 1. Kullanlan yazlmlarn ilk yatrm maliyeti yksektir. 2. Az sayda tasarmc ile ilerin yaplmas isizliin artmasna neden olabilecei dnlmektedir. 3. Yazlmlarn kullanlabilirlik derecesinin hata yapma olasl ile doru orantl olmas tecrbesizlik nedeniyle byk hatalar yaplmasna neden olabilir. Belli leklerde yaplan ve yapm gnler aylar alan proje maketleri tarih mi oluyor? Mimarlar, mhendisler ve tasarmclar bu teknolojiden zarar m grecek ya da karl m kacak? htiya duyulacak tasarmc saysnda azalma m yoksa art m olacak?

Yukardaki sorularn cevabn zaman iinde greceiz veya yaayacaz.

50

5. SONU VE NERLER Yatrmc iin bu tr uygulamalar dorultusunda yaplan hesaplamalar zaman ve maddi deerinde nemli kazanlar salamaktadr. Projenin gerekleecek son halinin mteriye doru ve istenen dzeyde aktarlabilmesi en az projenin yapm kadar nem tamaktadr. nk yatrmc byle bir yksek yatrm satn alma karar iin yeterli ve inandrc bilgiye ihtiya duymaktadr. Bilgisayar teknolojisinin tm disiplinlerin ortak mal olduu gerei ile otoyol projeleri yapmnda yaygn bir ekilde kullanlmaya balanan grselletirme uygulamalar; fizibilite almalar yaplmasnda, hzl karar vermede, geree yakn maliyet analizlerinin yaplmasnda etkin rol oynamaktadr. Yazlmlarn sunduu grselletirme zmleri ile yatrmcya inaatn bittii andaki durumunu, yapm ncesinde hatta projenin fikir aamasnda sunmaktadr. Ayn ii yapan yazlmlarn eitlenmesi ve artmas yeni bir tartmay ortaya karmaktadr. Bu da; Acaba hangi yazlmla yaplan tasarmlar daha doru, etkin, verimli, kabul oran daha yksektir? Sorusunun cevabn bulma abasndan doan tartmadr. Bunun cevab da ancak bir projenin, ayn ii yapan btn yazlmlar ile tasarlanarak, ortaya kan btn sonularn deerlendirilmesi ve uygulama sonucunda hangi yazlm destei ile yaplan tasarmn geree yakn olduu tespit edilerek zme ulalabilir. Ortaya kan veriler nda tavsiyelerde veya ynlendirmede bulunulabilir. Yazlm sahibi ilgili firmalara, yaptklar yazlmn art ve eksi ynlerini grmeleri ve tedbirlerini almalar iin, yaplan alma verilebilir. Hatta bu yaplacak alma iin ilgili kurulular, eitim kurumlar ve yazlm sahibi firma yetkililerinin davet edildii bir ortamda sonular zm bulmak maksadyla tartlabilir.

51

KAYNAKLAR ANONYMOUS, Federal Lands Highway (FLH) designer, Design Visualization Manual, http://www.efl.fhwa.dot.gov/manuals/dv/, 20.02.2005 ANONYMOUS, Bentley , http://www.bentley.com/en-US/Products/ , 16.02.2005 ANONYMOUS, Geopak Civil, http://www.bentley.com/en-US/Products/GEOPAK Civil Engineering Suite/Overview.htm?market=Civil , 16.02.2005 ANONYMOUS, In-Roads, http://www.bentley.com/enUS/Products/InRoads/Overview.htm?market=Civil , 17.02.2005 ANONYMOUS, Autodesk, http://usa.autodesk.com/adsk/servlet/index?id=5322993, 10.03.2005 ANONYMOUS, Archvision Real People Content, http://www.archvision.com/, 12.03.2005 ANONYMOUS, Onyx Tree, http://www.onyxtree.com/ , 05.06.2005 ANONYMOUS, Digimation, http://www.digimation.com/models/SiteHome.aspx, 11.08.2005 ANONYMOUS, Image Cels, http://www.imagecels.com, 12.10.2005 ANONYMOUS, Marlin Studios, http://www.marlinstudios.com/, 26.10.2005 ANONYMOUS, ModelVision, http://www.modelvision.com/, 25.10.2005 ANONYMOUS, Turbosquid, http://www.turbosquid.com/, 21.09.2005 ANONYMOUS, Okino Graphics, http://www.okino.com/ , 02.10.2005 ANONYMOUS, Right Hemisphere, http://www.righthemisphere.com/ , 22.11.2005 ANONYMOUS, Adobe, http://www.adobe.com, 05.12.2005 ANONYMOUS, Keyhole, http://www.keyhole.com/, 05.10.2005 ANONYMOUS, 3D Industry Forum , http://www.3dif.org/, 17.09.2005 ANONYMOUS, TRB Viz, http://www.trbvis.org, 14.11.2005 ANONYMOUS, Urban Simulation, http://www.urbansimulation.com/index.php, 13.12.2005 ANONYMOUS, Urban Simulation,http://www.simulationinformation.com/, 19.09.2005 ANONYMOUS, Digital Earth , http://www.digitalearth.org/ , 06.06.2005 BUTTLER, G. P., 1965. Early Diagnoses in the Recent Sediments of the Trucial Coast of the Persian Gulf. Ph.D. Thesis (Unpublished), University of London, 63 p, London. YCEL,M.A., SELUK, M.,2004, Mekansal Verilerin 3 Boyutlu Grselletirilmesi, 3nc Corafi Bilgi Sistemleri Biliim Gnleri, 5 p, stanbul ANONYMOUS, 3ds max, http://www.prota.com.tr/prota_bilgisayar/urunler/, 22.01.2006

52

ZGEM 1973 ylnda Mersin/Tarsus' ta dodum. lk ve orta renimimi ayn ilde, lise renimimi Bursa Iklar Askeri Lisesinde tamamladm. 1991 ylnda girdiim Kara Harp Okulundan, 1995 ylnda, Sistem Mhendisi unvanyla mezun oldum. 1995 1996 Eitim retim ylnda, zmir Hava Teknik Okullar Komutanl Hava stihkm Okul Komutanlnda istihkm snf subay temel eitimini bitirdim. 1996 ylnda, Etimesut 3nc Hava stihkm Tabur Komutanl emrinde kaplamal sahalar inaat takm komutan olarak greve baladm. 2001 ylnda, Milli Gvenlik Kurulu (MGK) Genel Sekreterliine atandm. 2003 ylnda skenderun Hava Radar Mevzi Komutanlna stihkm Kta Komutan olarak atandm. Halen skenderun Hava Radar Mevzi Komutanlnda stihkm Kta Komutan olarak grev yapmaktaym.

53

EKLER EK-I. EK-II. EK-III. CADD Yazlmlaryla Yaplan Grselletirme Tekniklerinin Detaylar Sunum Tekniinin Detaylar nnavasyon Aralar ve Tekniklerinin Detayler

EK-I CADD YAZILIMLARIYLA YAPILAN GRSELLETRME TEKNKLERNN DETAYLARI

ekil Ek-I. 1 Microstation kullanlarak yaplm bir tasarmn grselletirmesi.

Kullanclar Microstationda baz temel 3B komutlar kullanabilmeleri iin 2B kullanmn ok iyi bilmeleri gerekmektedir. Konu; Temel Teknikler leri Teknikler Mevcut Hazr Kaynaklarn Kullanm

Olarak ksma blnerek anlatlmtr. 1. 1.1. Temel Teknikler 3B Microstation Dosyalar Ayar ve Grntleme Otoyol tasarm dosyalar bilinen tipik 2B Microstation dosyalardr. Tasarmn grselletirilmesi iin 3B nesnelereve 3B Microstation dosyalarna ihtiya duyulur. Bu ksmda bunlar nasl oluturulaca ve kullanlaca anlatlacaktr.

55 EK- I Devam

3B Dosya Oluturma 3B de almann en basit yolu, daha nce oluturulmu bir dosyadan kopyalama veya yeni oluturmaktr. Tavsiye edilen ve daha akllcas microstationn varsaylan olarak oluturduu seed3B.dgn dosyasn kullanmaktr.. Var olan bir 2B Dosyasn kullanarak da baka bir ad ile 3B dosyas olarak FILE>EXPORT>3B seenei kullanlarak oluturulabilir. Aralar mensn kullanma 2B dosyalarda olduu gibi viewportlar istenen grnt dosyasn vermeye ayarlanabilir. Standart 2B dikey (orotgrafik) grntlere ek olarak, bir 3B viewportu, isometrik veya 1,2,3 al perspektif salayabilir. Kamera grnts kameray 3B alanda ynlendirir. 3 boyutlu perspektif salar, bir pozisyona ve gr ynne gre tanmlanabilir ve butonlar

ekil Ek-I. 2 Ekrann sol alt tarafna yerletirilmitir.

ekil Ek-I. 3 stenilen perspektiften alma iin grntleme mens

Pan View komutu 3Bde de 2B deki gibi alr. sometric bir grnt, grnty pan dorultusunda hareket ettirecek ve izometrik kalacaktr. Aktif Derinlik Z-deerini aktiv derinlik olarak tanmlamak iin View Control Toolbox kutusundaki Set Active Depth iconuna baslr. Arakutusu:

56 EK- I Devam TOOLS>VIEW CONTROL eklinde alr.

ekil Ek-I. 4 Aktif derinlik mens

Grnt Ayarlarn Kaydetme Gr tipi, glgeleme ve kameralar ieren btn ayarlar Utilities Menu deki Saved Views seenei yardmyla saklanabilir. UTILITIES>SAVED VIEWS

ekil Ek-I. 5 Grnt ayarn kaydetme ilemi iin kullanlan men

Diyaloun altndan istenen ayarlar tkalayn ve daha sonra sol stteki Save View tuuna tklayn diyalog sizi grntnn adn veya tanmn belirlemek iin ynlendirir. 1.2. Yzeyler Yaratmak En ok kullanlan grselletirme tekniklerinden biri bir TIN (triangulated irregular network / genletirilmi dzensiz a) yaratmaktr. ounlukla kullanlan grselletirme tekniklerinden biri nerilen yolun bir banketini, yolu evreleyen alan ve TIN yzeyini retmektir. Bu alanlar tasarm srecinde retilen kesitler ve plan bilgileri

57 EK- I Devam nda otomatik olarak oluturlur. Daha sonra bu yaplan 3B modelden grnt ve animasyonlar yaratmak iin kullanlabilir. Yzey yaratmak iin kullanlan iki yol vardr. 3B Modelleme Aralar ve DTM aralar malzeme yaratmada ve ayrntda en iyi kontorol sunduu srece 3B Modelleme Aralar en ok kullanlan teknik olacaktr. Tasarma stnkr bir bak iin DTM aralar hzl olduundan daha kullanldr. DTM aralar ayn zamanda tasarm koridoru evresindeki arazinin yzeyini oluturmak iin de kullanldr. 3B dosyay amak Dizayn dosyalarndan bir yzey yaratlmadan nce salanmas gereken baz nkoullar vardr: lk adm yeni bir 3B Microstation dosyas amaktr. Balamak iin Standart varsaylan FLH dosyalarndan birini an ve referans olarak 2B proje plann ilitirin. Atnz bu dosya yzeylenecek projenin plotted baselinen iermelidir. 3B Modelleme Aralar Bir 3B Zinciri retin 3B yzeylerin yaratlmas Geopak men altndaki 3B Modelleme Aralar diyaloundan kontrol edilir. APPLICATIONS>GEOPAK ROAD>3B Tools >3BModeling Tools

ekil Ek-I. 6 3BModeling Tools mens

numarasn girin ve zincir adn sein veya girin. Yzeyleri oluturmadan nce 3B Model referansn ayarlamak iyi bir fikir olacaktr. nk bunlar oluturulacak genlerin younluunu ve gereken kesit izgilerinin doruluunu kontrol edecektir. 3B Modelleme Aralar diyaloundaki File pulldowndan eriilebilir.

58 EK- I Devam File>Preferences

ekil Ek-I. 7 Tolerans ayar

Tolerans 2B izimlerdeki GEopak tarafndan ayrtrlan iki bitinoktas ve elementlerin arasndaki minumum mesafeyi tanmlar. Eer bu iki bitinoktas birlemiyorsa ve bu mesafedelerse birleecekleri varsaylr. Farkl toleranslarla oynamak sectionlardaki baz problemlerin zmne yardmc olabilir. Minimum Rule Spacing B-spline yzeylerdeki blnecek segmentlerin saysn belirler. 3B ksmlardaki zincir boyunca retilecek poligon says da belirlenir. Bu deer altblmlerin saysn belirler. Saynn straight sectiondakilerden kk olmas gerekecektir. Aadaki rneklerde kesitler 20M lik paralar halindedir. lk alanlar 4 lk bir Rule Spacinge , ikincisi ise 10 luk bir Rule Spacing ile yaratlmtr.

ekil Ek-I. 8 20m ve 10m lik kesitler

Plan ve Profil Bilgisinden bir 3B zincir dosyas yaratma 3B Dzenleme diyalogunu an. 3B Modeling Tools>3B Alignments

59 EK- I Devam

ekil Ek-I. 9 3B Alignments(Sralama)

sme gre Profili sein ve dikey ve yatay leki ayarlayn. Bu lekler eit olduu srece 3B zinciri gerek X,Y ve Z olarak izilecektir. Eer bunlar bozulursa zincirin elevationlarda bozulacaktr. Symbology tuunu kullanarak 3B zinciri iin istenen seviye, renk ve izgisitillerini ayarlayabilirsiniz. 3B merkezizgileri 3B Studio Max gibi istenen baka application modelleri oluturmak iin kullanlabilir. Swept along the 3B centerline kullanlarak bu alanlar lofted(gzard) edilebilir. 3B Modelleme Aralar 3B Kesitler Bu adm 3B dzenleme zincirindeki 2B ksmlar 3B ksmlara dntrecektir. 3B Kesit diyalogu ama : 3B Modeling Tools>3B Cross Sections Kesit dosyasn belirleyerek run (ilem?) iin istasyon limitlerini ayarlayn. Geopak sadece dizayn edilmi istasyon girdileri arasndaki kesitleri yaratacaktr. Kk gruplar halinde 3B sectionlar yaratmak doduklarnda problemleri zmek iin iyi olacaktr.

60 EK- I Devam

ekil Ek-I. 10 3B Kesit oluturma

Search Criteriadakii tularla specific sembolojiyi belirterek (izgiarl-renksitil-level vs...) dntrlecek section elementlerini sein. oklu girdiler virglle ayrlabilir veya sadece Search Criteria diyalounun sandaki Select Levels tuuyla seilebilir. Gerekli btn levellarn olmsna dikat edin sadece mevcut teklif edilen elementler 3B sectionlar yaratmak iin kullanlacaktr. Eer Anahtar section elementleri semboloji listesinde mevcut deilse 3B sectionlar uygun yaratlamayabilir. Apply tklayn, tool 3B zinciri boyunca ki proper stationlarda her Kesitin 3B srmlerini yaratacaktr.

ekil Ek-I. 11 Baarl 3B kesitler buna benzemelidir.

61 EK- I Devam

ekil Ek-I. 12 Bunlar gibi krk sectionlar dzgnce yaylmayacaktr.

Kesit Dzeltme lemi 3B kesit yaratmadaki ortak iki problem; symboloji seimi ve kesit elerinin izgilerinin eklem yerinde buluamamasdr. Kesit izgilerinin eklemleri arasnda kk boluklar varsa alanlar uygun oluturulamazlar. Dzeltmeler hem tolerans yukar aa ayarlamak hem de kesit izgi sonlarnn balanmad yerde onlar dzeltmek ve onlar kontrol etmek amacyla vardrlar. akan elemanlar iin symboloji listdeki renkleri ayrmak bazen problemleri zebilir. Uyumazlklar iin section file daki rengi ve level definition kontrol edin.

ekil Ek-I. 13 Ksmlarn dzgn birleemeyebilecei tipik noktalar

3B Modelleme Aralar 3B de blmlar arasndaki ntorpolate Yzeyler

62 EK- I Devam Bu adm en basit fakat problemlerede ak bir admdr. Alignment zerinde kk segmanlarla hareket etmek tavsiye edilir. Bazen Alanlar allabilir hale getirmek iin 3B sectionlarn yeniden yaratlmas gerekeblir. 3B Modelleme Aralarndan diyalounu an 3B Modeling Tools>Interpolate Between Sections

ekil Ek-I. 14 nterpolasyon mens

Yzeylenecek 3B sectionlar dizisini sein. Daha sonra sonular kontrol edin. Eer istasyon numaras girildiyse Ofsetler otomatik seilecektir: Plan view de ofsetleri ve istasyonlar grafiksel olarak semek daha kolaydr. Diyalogtaki istasyon tuu tklandnda uygun istasyon lokasyonu outermost ofsetle doldurulacaktr veya Begin Station altndaki DP tuuna tklayn. Daha sonra istenen ofset aralnda, modelin merkez izgisinin solunda bir noktaya snap edin. Aynsn sa taraf iin de uygulayn: Bu ilem End station iin de DP tuuna basarak ve end sectionda nokta seerek tekrarlanr.

ekil Ek-I. 15 Daireler DP ofsetlerinin hangi srada ve nerde 3B sectionlara snap lendiini

63 EK- I Devam
gstermektedir. Oklar istasyonun ynn belirler.

Draw Surfacesi tklayarak sonular bekleyin.

ekil Ek-I. 16 lem sonucu

Kesitlerle problemler burada yzeye kabilir. Birlemeyen izgi blmleri, seviye tutarszlklar vb. resmin sol st kesindeki bulunan alandaki delike dikkat edin. Bamsz yzey segmanlar iki tarafta da section segmanlarna snaplenerek yaratlabilir.

ekil Ek-I. 17 Birlemeyen izgi blmleri

Yol zerinde byk seimlerle uyumayan delikleri doldurarak yavaa ilerleyin. Problemi 2B da zerek, uyumayan 3B ksmnda yeniden izmek de bir alternatifdir. Yol geniletme, end of cut slopes gibi transition larn olduu alanlarn iziminde her zaman zorluklar yaanacaktr. Bazen, ksmlar zerindeki dikliklere

64 EK- I Devam oturtularak zel yzler yaplmak zorunda kalnabilir. Eer bu da almazsa Microstation surfaces tools kullanlarak alanlar yaratlabilir. 3B sectionlarn bamsz segmentlerine oturtmak sadece o section elementleri iin alanlar yaratacaktr. Bu rnekte sadece, 3B sectiondaki kaplanm alann sonlarn temsil eden yol alan yaratlmtr:

ekil Ek-I. 18 Kaplanm alan

3B Modelleme Aralar- Kaplama aretleme Geopak 3B Modeling Tools daki Kaldrm iaretleme arac kolay ve kestirmedir fakat her zaman gvenilir sonular vcrmez. baars, yolun dikey eimine ve yoldaki striping surface objelerle yolun arasndaki dalma baldr. izgi koymann bir baka yolu da texture mapped material kullanmaktr. 1.3. Kamera Yerletirilmesi ve Grnt Alnmas Spesifik viewpointlerden 3B perspektif renderingi elde etmenin en iyi yolu sahneye bir kamera kurmaktr. Model iinde spesifik bir X Y Z grnts yaratmann tek yolu kamera grntsdr. Bir kamera grnts hem istenen grntnn 3B dosyadaki viewportunun istenen ekilde bulunana kadar seyredilmesiyle hem de gr pozisyonu veya hedefin aka belirtilmesiyle kurulur. Hedef kameray ynlendirme de kullanlan ikinci birer X,Y,Z noktasdr. Viewfinderin merkezidir. Kamera gr ekseni iki nokta arasnda izgidir. Kamera grnn de bir bak a ya da gr alan vardr. Bu ay deitirmek bir kamerayla yaklatrmak ya da uzaklatrmak ibidir.

65 EK- I Devam

Kamera grntleri yaratma eitli yollarla kamera grnts yaratlr; mevcut bir grnt dntrmektir. SETTINGS>CAMERA>ON Ve bir viewport iine tklayn. Bu viewport bir kamera grntsne geecektir. Bu viewcontrol toolbarn altndaki navigate camera tuu yardmyla manuel olarak yaplabilir. Bu ilem Navigate Camera diyalounu getirecektir. en basiti Setting mensnden

ekil Ek-I. 19 Navigate Camera diyalou

nteraktif kullanm iin ,farkl fare ve klavye kontrolleri mevcuttur.Daha byk bir modelle bu hareketleri yapmak biraz alkanlk ister. Navigate Camera kontrolleri ortamda olsun veya olmasn kullanlacak ekilde tasarlanmtr. Kamera Tanmlama Kamera manipulasyonu iin daha gl bir araca Renderin Tools paleti zerinden ulalabilir: TOOLS>VISUALIZATION>RENDERING Tu, bu seenei karr.

66 EK- I Devam

ekil Ek-I. 20 Kamera tanmlama

stteki tular Camera Action tanmlar. Burada kameray veya hedefi saa, sola, yukar aa tayan ve kameray ieri ve dar oynatan ilemler vardr. Projection tipi nemlidir, bir fotorafta Kamera denkletirmesi iin gerekli olan noktal perspektif bulunmaktadr. ki noktal perpektif modu renderlarken dikeyleri paralel tutar, bu da bina resimlerinde ve mimari elerde faydaldr. Reference Point seenei hareketin hedef etrafnda m (kamera hareketi), gz etrafnda m (hedef hareketi) gerekleitiini tanmlar. More tuuna basarak diyalou geniletin: Geniletilmi diyaloglar kullanmak spesifik kamera parametrelerini ayarlamay salar. Eer bir kamerann pozisyonu biliniyorsa X,Y ve Z deerleri buraya eklenebilir. Gr alan veya kamera oryantasyonu burada uygun olarak tanmlanabilir. Bu ayarlar kamera seme srecinde balang noktalar kadar kullanldrlar. En iyi pozisoyunun tanmlanmas iin fotorafn elemesi iin kamerann konumunun iyi ayarlanmas gerekir. Kameralarn Gr Konisinin Maniplasyonu Bir kamera viewport iim tanmlandktan sonra ve Display View Cone opsiyonu seildikten sonra, kamerann ematik bir temsili aktif olmayan viewportda izilir. Kamera pozisyonu ve hedef, gr konisinde srklenerek hareket ettirilebilir. Gr alan kendi amac dorultusunda ynlendirilebilir. Bu modda iken kk ayarlamalar yapmak zordur. Define Camera dialou bunun iin daha uygundur.

67 EK- I Devam Spesifik Konumlara Kamera Yerletirme Kamera ve hedef konumlarn belirlemenin bir ka yntemi vardr (X,Y,Z pozisyonlarn tanmlamann dnda). En hassaslarndan biri zerine tuttunulabilecek yap izgileri yaratmak veya modelin yzeyine tutturulup bak yksekliini ayarlamaktr. izgilerin ular kamerann ve hedefin konumunu (X, Y ve Z) temsil eder. Dier bir yntem de st grnn aktif derinliini istenilen kamera yksekliine, veya Zye, ayarlamak ve grnm bilgisi planna uygun bir ekilde kameray SETTINGS>CAMERA>SET-UPda bulunan kamera Set-Up yerletirmektir. Kamera, diyalouyla yaratlabilir. Kamera as olarak viewport seildikten sonra aadaki diyalog gelir: Viewporta kamera yerletirmeden nce, gr alan bir a, odak uzunluu (35mmlik kamera baz alnarak) veya standart lens tipi setlerine gre (geni, normal, telefoto) ayarlanabilir. Daha sonra kamera snapler kullanlarak veya plan iinde yerletirilerek yaratlabilir. lk tklama hedef ya da bak yn, ikinci tklama kamera konumudur. Kamera oluturulduktan sonra, Define Camera aracn kamera konumunu ayarlamak ve hedefe istenilenm perpektiften bakmasn salamak amacyla kullanabilirsiniz. Birka farkl kamera as ksm 3.1.de anlatld gibi Saved Views arac kullanlarak kaydedilebilir. Daha sonra, kaydedilen grnmler herhangi bir viewporta arlabilir. Grnm Oluturmak Microstationda eitli seviyelerde renderlama veya grntleme modelar bulunmaktadr. En ok kullanlanlar wireframe (telereve) veya wiremeshdir (tela). Przsz, phong veya n-izlemeli gibi dier modlar daha yksek kaliteli resimler retebilir ama bu resim boyutuna bal olarak daha uzun renderlama sreleri ister. Doku haritalar, klandrma ve glgeler kullanmak iin daha ileri seviye renderlama modlar gerekmektedir. Viewport iin basit renderlama modlarna View Controlsda blunan Change View Display Modedan ulalabilir: Mevcut modlarn listesi:

68 EK- I Devam

ekil Ek-I. 21 Grnt modu listesi

Oluturulan Grntleri Kaydetme Renderlanm grntlerden resim elde etmenin bir ka yolu vardr. En ok denetleyisi olan yntem, Utilities Menu altndaki Save Image aracdr: UTILITIES>IMAGE>SAVE...

ekil Ek-I. 22 Kayt mens

Save Image aracnda ok eitli resim tipleri bulunmaktadr: Diyalog ayn zamanda, renderlanan resmin, sktrmas, glgelerndirme tipi ve ve znrln de ayarlanmasn salar.

69 EK- I Devam 1.4. Kullanlan Temel Materyaller ve Bunlarn Aydnlatma Teknikleri Renk ve Glge Ayarlama Nesnelerinin rengini aadaki ekilde olduu gibi denetlemenin en basit yolu elemann veya seviyenin aktif renk niteliinden geer. Herhangi bir objeye bir materyal uygulanmazsa obje kendi rengiyle sunulur.

ekil Ek-I. 23 Renk ayar

Attributes Toolbardaki renklendirilmi kare yardmyla renk seimi yaplabilir. Objenin trne gre onu en iyi temsil edecek rengi sein. The color can also be set to ByLevel, in which case the color for the objects could be set in the Level Manager diyalog. Materyaller Settings altndaki materials paleti kullanlarak bir elemente veya katmana uygulanabilir. SETTINGS>RENDER>MATERIALS

70 EK- I Devam

ekil Ek-I. 24 Malzeme seim ve ayar mens

Bu zellikler Mcrostation (2004) n son srmne gre gncellenmitir.Bu rehber bu srmdeki diyaloglar ve opsyonlar gstermektedir. Prosedrler nceki V8 srmyle ayndr fakat tular ve komut isimleri farkllk gsterebilir. Sistem libarayden bir palet yklemek balamann en kolay yoludur.Palet menuy seiniz PALETTE>OPEN Default dosya lokasyonu aada gzkmektedir, Sistem materyal dosylar network location zerinde olabilirler.

ekil Ek-I. 25 Palet seimi

Mevcut palet dosyarlndan birini sein, her biri materyal definition iermektedir. Bir seferde birden fazla Palet aabilirsiniz. Bu paletleri deitirebilir ve yeni bir palet adyla kaydedebilirsiniz. Sistem dosyalarn overright etmemeye zen gsterin. Listeden bir materyal sein ve sa taraftaki materyal isimlerinin altndaki ayarlara dikkat edin. Diyalog base color, overall brightness, shineness, opacity, ve basit kontroll bunpiness ayarlarn yapmanz salar. Aadaki Preview kutusu materyali

71 EK- I Devam sa alt kedeki ayarlara gre flat plane de, krede, silindirde veya kutuda gsterecektir. Materyal Assign menudeki iki yoldan biri takip edilerek ekranda yerletirilebilir. Materyal bir seviyeye veya renge gre belirlenebilir veya direk olarak seilmi bir elemente ilitirilebilir. Material Editor diyalogtan Materyal menusunu aa ekin: MATERIAL>ASSIGN veya MATERIAL>ATTACH

ekil Ek-I. 26 Malzeme tanmlama

Tepedeki Assign by Levelcolor tularn kullanarak elemente ilitirin. Sahnede bir re sein ve malzeme atanm olur. Viewport, eimli yzeyleri doru grebilmek iin przsz veya daha iyi renderlanmal. Phong, klandrma ve yansmalar en iyi ekilde gsterir. Global Aydnlatma lemleri Genel ekran klandrmas Global Lighting diyalounun altndan kontrol edilir : SETTINGS>RENDERING>GLOBAL LIGHTING

ekil Ek-I. 27 Temel Iklandrmay Ayar Mens

evredeki younluk ekrann genel parlakln kontrol eder. Fashbulb objeler zerindeki parlak noktalar kontrol eder. Ambient hereyi eit miktarda aydnlatr,

72 EK- I Devam flashbulb nesneler zerinde kendi dzlk ve parlaklklarna uygun k koyar ve bu olduka ynldr. Hali hazrda bulunan ayarlar gayet iyidir ama sahneyi biraz daha parlaklatrmak iin ambient bir miktar arttrlabilir. Sahne kontrastn arttrmak iin ambient azaltlp ve flashbulb arttrlabilir. 1.5. Bir noktadan dier bir noktaya Sr Animasyonu (Drive-Through) Bir dizayn surface edildikten sonra,Geopak 3B zinciri boyunca bir drive-thru animasyon iin bir tool ierir. Ayrca Microstation da basit bir 'fly-through' iermektedir. Bu tool bir rota takip eden kamera dzenlemek iin kullanlabilir. Kamera hareketsiz grnt veya animasyon yaratmak iin kullanlabilir. Geopak Modlyle Noktadan Noktaya Sr Animasyon 3B Arac Eer model ve alan uygun biimdeyse Geopak kullanmak iin kolay ve kestirmedir.Ara aadaki yol izlenerek kullanlr : APPLICATIONS > GEOPAK ROAD > 3B TOOLS > DRIVE THROUGH

ekil Ek-I. 28 Noktadan Noktaya Sr

Noktadan Noktaya Uu Arac Bu ara Utulities altnda bulunmaktadr: UTILITIES>RENDER>FLY THROUGH

73 EK- I Devam

ekil Ek-I. 29 Noktadan Noktaya Uu Oluturma Mens

Tool kendi kamerasn ayarlamak iin kontrolleri vardr ve istenen viewport iin shading be resolutioni kontrol edebilir. Kamerann rotasn semek iin File Menu altndaki diyalogtaki opsiyon kullanlr. Animasyonu Grntleme Sonradan oynatlacak olan animasyonlar fakl formatlarda saklanlabilirler. Animasyonlar iamge001,image002 gibi ardk isim ve numaralarla veya AVI gibi bamsz dosyalarda saklanabilirler.Animasyonun lokal makine veya network dnda ardk formatta oynatmann avantajlar vardr.. Fakat dosyalar bakasna yollanacak veya tekrar kullanlacaksa tek format daha elverilidir. mage sequence dosyalar animasyon dosyalarna gre daha az sktrlr ve Microstation Display Movies kullanlarak tekrar oynatlabilir. AVI dosyalar sadece Media Playerda oynatlmaldr ve sktrma plan zerinde ok az kontrol hakk vardr. mage sequence dosyalar Display Movies araclyla her zaman editlenebilir ve AVI formatna dntrlebilir Display Movies zellii section 3.6. da daha ayrntl incelenmitir.

74 EK- I Devam

1.6.

Microstationda Oluturulan Grntlerin Kullanm Bir dizaynn etkili prezentasyonu Microstation ve Windows kullanlarak elde

edilebilir. Bu blmde bu basit prezentsayon tekniklerini ve Microstation zelliklerini tanyacaz. Microstationda grntleri sergilemek iin Utilities Menu den eriilir : UTILITIES>IMAGE>DISPLAY stenen diyalog dosya olarak uygun imaj formatnda gelir. Ekrann sanda nizleme penceresi grnr.

ekil Ek-I. 30 Grnt ama

Display Tool setiiniz imaj gsterilebilecek en yksek znrlkte ekranda aacaktr. znrlk oran pencerenin tepesinde gzkecektir. Bu ara, kaytl renderlanm grnmler arasnda tur atmak iin kullanlabilir.

75 EK- I Devam

ekil Ek-I. 31 Projenin uygulanaca blge

Pencerenin tepesindeki pulldown menlerde yararl toollar mevcuttur. Edit>Size zellii imajn boyutunu deitirmenizi ve znrl byltp kltmenizi salar ve lock iconu maintains the image aspect. Pencere de tklayarak izdiiniz bir dikdrgen alannn ii imaj iinde baja bir yere kopyalanp yaptrlabilir. maj ayrca Edit>Crop tan bir dikdrtgen alana crop edilebilir (yaptrlr)Image>Gamma and Image>Tint parlaklk ve renk ayarlarn yapmanz salar, File>Save As... ise farkl bir formatta ve isimde kaydedebilmenizi salar. Oluturulan Grnt Serilerini ve Animasyonlar Sergileme; Animasyon sekanslarn grmek ve ayarlamak iin sunulmu bir grntleme arac vardr: UTILITIES>IMAGE>MOVIES Bu zellik fly-through veya dive-through tarafndan retilmi ardk adlandrlm dosyalar oynatmay salar. Bu rnn ktlar AVI veya image001,image002 gibi ardk isimli hareketsiz imajlar serisi eklinde olabilir. Bu seriler eitli playback hzlarnda oynatlabilir veya tek tek izlenebilir. Farkl seriler birletirilebilir veya tek tek eklenebilir veya ksaltlabilir. Tek bir animasyon dosyas olarak istenirse imaj zinciri AVI formatna dndrlebilir. Bu tool sadece animasyonlar iin yararl deildirStatik imaj serileri veya renderlar bamsz frame olarak eklenebilir,ve istenen hzda animasyon olarak

76 EK- I Devam oynatlabilir. Yada ileri ve geri oklar kullanlarak tek seferlik gsterilebilir. Bu Microstation da sunum yapmann kolay bir yoludur Bamsz imajlar pulldown menden EDIT>INSERT FRAME komutu ile yklenebilir. Zamanlama SETTINGS>PLAYBACK diyaloundan kontrol edilir) Her slayt 60 saniye yani 1 dakikaya eittir; ve gsteri srekli tekrarlanmaya ayarlanabilir. 2. 2.1. leri Teknikler lek ve Koordinat Konular Tipik olarak bir dizayn dosyas mevcut bir plan ve koordinat sisteminden ve lekten beslenen bir DTM datasnn temeli zerine kurulur,Problemlerin doaca bir durum baka bir dosyadan model elementlerinin eklenmesi veya araba veya ayrnt gibi 3nc grup ieriklerin eklenmesidir. Eer dosyann kayna baka bir Microstation izimiyse lekleme otomatik.;Eer kaynak Microstation dndan lekleme tanmsz olacaktr. ou harici obje hcre veya referans olarak eklenir. Eer eklenen obje veya dosya her zaman ayn lekte kullanlacak ise bu orijinal dosyay leklemek kolay olacaktr nk bir hcre gibi ekleyecektir. Place Cell diyalou yerletirme srasnda hcrenin leklenmesini salar.

ekil Ek-I. 32 Objeleri lekleme ilem mens

Referans managerin referans dosyalar kadar rotasyon ayarlar ve benzer lekleri vardr.

77 EK- I Devam Neredeyse her zaman leklendirmede in ve feet birimleri ve metrik sistemden ngiliz sistemine gei sebebiyle tahmin edilebilen miktarda hata olur. yi bir evrim hesaplaycs bu tr lek faktrlerini saptamada ok faydaldr. 2.2. leri 3B Nesneler Microstation ve Geopak farkl 3B modelleme ,surfacing ve modifikasyon aralar ierir. Benzer bir 3B objesi yaratmak iin farkl yollar vardr. Ana objeler ve teknikler bu blmde incelenmitir. Basit 3B Nesne Modlleri ve Yap Aralar ou basit 3B nesne, 3B ilkeli veya yap esi olarak balar. Bu iki toolbar Tools Men de mevcuttur. TOOLS>3B MAIN>3B PRIMITIVES or CONSTRUCT

ekil Ek-I. 33 Basit 3B nesne ara menleri

3B primitive toolbar larn kutu, silinidir, kre gibi basit ekiller yaratmak iin tular vardr. Objeler ebat parametreleri tanmlanarak ve objeler yerletirilerek Veya farkl viewportlardaki parametreler srklenerek tanmlanr. Kaln bir para planda izilebilir, ykseklik ve genilik ayarlanabilir. 3B Construct Toollar 2B elementlerden 3B objeler oluturmak iin kullanlr. En ok kullanlan tool Extrude dr , bir 2B ekli tanmlanm ykseklike uzatlabilir(bytme vaya tersi bir ilem). Kompleks bir stun ekli plan da izilebilir ve istenen ykseklikte uzatma yaplabilir. Bir baka yararl 3B tasarm arac ise Extrude ALong Pathdir. 2B bir ekil Kompleks bir 3B izgi-hat

78 EK- I Devam zerine extrude edilebilir. Bu ara bir dizayn dosyasnda, yolun ve banket eklinin bir 3B merkez izgisinde uzatma ilemi iin kullanlabilir. Boolean Operayonlar 3B Modifiye Toolbar Boolean Toollar ierir : TOOLS>3B MAIN>3B MODIFY

ekil Ek-I. 34 Dzeltme-ekillendirme

Bu toollar, Birletime, Kesiim, Farkllk, baka objelerle kartrarak yeni objeler yaratmada kullanlr. Birletirme iki objeyi beraber eritir, bir objeden kesitler karr, kesiim iki objenin kesiimini hacmini hesaplar Microstation sonulardan yeni ve dzgn geometriler yaratr. Yzey Oluturma Aralar Daha kompleks nesne ve alanlar yzey modelleme arac kullanlarak ina edilebilir. TOOLS>SURFACE MODELING >CREATE SURFACES

ekil Ek-I. 35 Alan oluturma aralar

Create Surfaces Ara ubuu bir izgiler be blmler ebekesinden hari objeler ina eden aralar ierir.ve kontrol noktalar sayesinde eklenebilir free-form alanlar yaratr. The Skin Solid arac eitli ykseklikte yukardan aaya deien kolonlar

79 EK- I Devam veya iskelet yaratmada kullanlabilir. ve bunlar dikey bir hatta doru lokasyona

yerletirebilir.. Ara ekiller arasnda dzgn geiler salar.

ekil Ek-I. 36 lem basamaklar

Yukardaki rnekte Skin Solid, kareden daireye dzgnce dnebilen bir cisim yaratmak iin kullanlmtr. 2 ekil de dikey izginin sonlarna hizalanmtr. Bir baka kullanl ara ise Construct by Section or Network dr. Ara iki para arasnda alanlar yaratr. Bu ara Geopak 3B Modelleme Aracnn zorland yol modellerindeki direnli (inat) kesitleri uyarlamak iin kullanlabilir. Altta Geopakla ina edilmi iki 3B kesit arasndaki alan grmekteyiz. Kesitlerin biti noktalar arasndaki blmler yeni alan tanmlamaktadr.

ekil Ek-I. 37 3B kesiti ve Section or Network arac ile ilem yaplmas sonras oluan 3B kesit grnts

eitli yzey aralarnn kesitlendirilmesi Element mens altndaki B-Spline ve 3B Diyalog tarafndan kontrol edilir: ELEMENT>B-SPLINE AND 3B

80 EK- I Devam

ekil Ek-I. 38 B-Spline ve 3B mens

Surface /Solid iso izgiler parametreleri alan altblmlerin saysn kontrol eder. Yukardaki rnekte U Rules ayar 6dr, bu da 6 adet izgi kesimine ve 3B iki tanmlayc ksm arasnda 5 yzey kesitine yol aar. Geopak Modl Kullanm - Dijital Arazi Modelleme Arac DTM arac; 3B noktal datalardan alanlar yaratmak ve modifiye etmek iin kullanlr. Mevcut mevki inceleme datas, bir DGN dosyasndan elde edilen data veya bir Geopak yol dizayn dosyasndan yaratlan data, kaynak datalara rnek tekil eder. Alanlar TIN veya kafes olarak 1Mx1M kareler olarak retilebilir. Bu alanlar belirtilen poligonal snrlar iinde veya dnda yaratlabilir. Aracn ok rastlanan bir kullanm da istenilen 3B yol tasarmn kaplayan bir kontekst yzeyi oluturmaktr. 3B yol modeli iin yzey, balayan polyline etrafnda veya alma alannn snrnda ina edilir ve varolan veri yol tasarm DTMnin kenar yzeylerini oluturmakta kullanld iin iki yzey diki izi olmakszn hizalanmaldr.

81 EK- I Devam 3B TIN Yzeyleri Oluturma ou otoyol projesi, proje tetkikinden elde edilen bilgilerle oluturulan bir TIN veya DAT dosyasyla balar. Bu veri, Geopak DTM aralar kullanlarak kolaylkla grntlenebilen yzeylere dntrlebilir. Eer veri bir DAT dosyas ise Build Triangles Tool kullanarak TINe evrilmelidir: APPLICATIONS>GEOPAK ROAD>DTM TOOLS, Build Triangles tuunu sein.

ekil Ek-I. 39 genleme ilemi mens

3B veri dosyasn sein ve yeni bir TIN dosyas tanmlayn. Dissolve Option ve Side Length, TIN kenarlarndaki uzun dilimelenmi genleri kontrol eder. Sliver seenei otomatiktir ve genel arazi modeli zerinde tatmin edici bir i karr. Side seenei otoyol yzeyleri iin ok kullanldr ve daha sonra aklanacaktr. Processe basarak TIN dosyasn oluturun. DTM Verisi Yklemek Herhangi bir TIN, DAT veya Lattice (kafes) dosyas Load DTM Tool kullanlarak DGN 3B yzeye evirilebilir. APPLICATIONS>GEOPAK ROAD>DTM TOOLS, Load DTM Features tuunu sein.

82 EK- I Devam

ekil Ek-I. 40 DTM ilemleri mens

TIN dosya eidini sein ve dosyay sein, daha sonra displayi istenen zellikler iin an. Triangles zellii yzeyin kendisidir, Tin Hull balayc poligondur. D hatlar TIN dosyasndan bir zellik olarak ekilebilir. zellii seip diyaloun alt tarafndaki icona ift tklayarak zelliklerin seviye ve rengini ayarlayn. Display Only geometriyi oluturmadan yzeyi gsterir ve farkl ayarlar denerken faydaldr. Load tuuna basnca yzeyler (ve omurga) tanmlanm derecede izilecektir. imdi yzey DGN 3B dosyas olarak kaydedilebilir. TINin Extentini yklemekle, dosyadaki hereyi ykler. Load seeneini Fencee getirerek ve btn TIN iinde bir blge seilerek daha ufak ve kolay ayarlanabilir bir yzey retilebilir. Display Only seeneini kullanarak gerekli olan TINin alann bulun, etrafnda Selection Fence izin ve sonra Load seeneini For Fence olarak ayarlayn.

ekil Ek-I. 41 lem Basamaklar

83 EK- I Devam Aadaki TIN dikdrtgensel bir it alan kullanlarak yaratlmtr. Solda it, grntlenen TINin zerine izilmitir, sada sonulanan croplanm yzey grlmektedir.

ekil Ek-I. 42 For Fence komutunun kullanlmas

Yol Tasarm Dosyasndan 3B Veri Dosyas Kullanm Geopak, bir tasarm dosyasndan direk olarak DTM yzeyi ina edebilen bir araca sahiptir. Geopak bunu 2B kesit dosyalar kullanarak ve KesitReports Tool araclyla yapar: APPLICATIONS>GEOPAK ROAD>CROSS SECTION>REPORTS

ekil Ek-I. 43 Rapor ilemi

84 EK- I Devam Aadaki diyalog iin DTM Prop 3B sein:

ekil Ek-I. 44 Rapor ilem mens

Temel olarak bu ara, 3B blmlerden 3B veri oluturmaya yarar. Bu ilem 3B Modelleme aralarndan yaplana benzer. Kesmeler arasnda interpolasyon yaplmaz. Kesme aral yeterince kkse bu ara faydaldr. (3B Modelleme aralarndan da ok daha basittir). 3B Modelleme aralarna benzer bir kurulum biimi vardr: bir zincir, balang ve biti istasyonlar seilir, daha sonra var olan ve istenen kesmeler iin, kesitlerden uygun semboloji seilir. Eer her ey sralanrsa ara, diyaloun sonunda belirtildii gibi bir veri dosyas retir (.DAT) Bu veri dosyas dier herhangi bir 3B veri noktalar dosyas gibi genlere veya bir kafese dntrlebilir. Aadaki resim, arac kullanarak DAT dosyasndan retilen bir TINi gstermektedir. genler arasndaki boluklar kesmeler ve kesmelerin zerindeki dikmelerin arasndaki boluklardan tespit edilmitir. TIN Dosyasndan Kafes oluturmak Kafes Olutur (Buid Lattice) diyalou DTM Menu tuuyla alan DTM Men Barnn altnda bulunur: Menden BUILD>LATTICE seilir. Ne kadar ok ve dzensiz veri olursa kafes sistemi o kadar etkin kullanlr. Yzey, zgaralar ile gsterildiinden daha przsz ve dzenli gzkr. Kafesler karelaj modunda daha kolay grnrler ve kamera karlatrmalarnda daha faydaldrlar.

85 EK- I Devam

ekil Ek-I. 45 Kafes oluturma ilem mens

TIN dosyasn sein ve bir Kafes kt dosyas tanmlayn. Izgara hcre boyutunu belirleyen eitli Kafes Seenekleri (Lattice Options) vardr. Ayarla (Set) seenei zgara boyutunu ana birimde dorudan tanmlanmasn salar. Sicil (Register) zgarann anlk koordinat sisteminden ofsetidir. Kafes dosyas yaratldnda, dosya, yukarda gsterilen DTM zellikleri Ykle (Load DTM Features) arac kullanlarak DGN dosyasna dntrlebilir. 2.3. Gelimi Materyaller ve Aydnlatma lemi Basit malzemeler ve klandrma tanmlar blm 2.4de tartlmt. Bu blm dokuma haritalarnn malzemelerle ve daha sofistike klandrmayla kullanlmasn kapsayacaktr. Daha Gereki Materyaller Kullanarak Glgelendirme lemi Materials Editor Diyalouna aadaki ekilde grld gibi, Settings Mensnden Rendering Toolbar seilerek ulalabilir: Dier materyallere ulamak iin ise View Mensnden Advanced ModeSamples ve Descriptions seenekleri kulanlr.

86 EK- I Devam lk panel Diffuse (Yaylm) zellikleri temel rengi, canll ve yar effafl kontrol eder. Sadaki tu yaylm dokusunu haritalarn denetleyen pattern diyalounu aar. kinci panel Specular (Yansmasal) zelliklerini parlaklk ve yanstma- kontrol eder. nc panel saydaml kontrol ederken, son panel ise tmsek ve ortam ayarlar ile tmsek harita kurulumu iin bir tu barndrr. Yzeylere Gereki Kaplama Ekleme Ortamdaki objelere geeki sonlandrma elde etmenin en iyi yolu malzeme tanmnn bir paras olarak doku haritas kullanmaktr. Doku haritas objelere bir ka yolla boyutlandrlabilir ve yerletirilebilir, ayrca harita malzeme iin dier ayarlarla harmanlanabilir. Haritalandrma (Mapping) Materials Diyalog zerindeki Diffuse zelliklerinin sandaki tu ile ulalan Pattern diyalouyla tanmlanr. Aadaki diyalog PALETTE>NEW ile tanmlanm Cuba LaCueva adndaki yeni paleti ve ayn palet iindeki MATERIAL>NEW ile kullanlan yeni malzemeyi gsterir. Malzeme tanmlar bitirildiinde, Tablo btn tanmlanan paletler ve malzemelerle birlikte TABLE>SAVE AS.. kullanlarak kaydedilebilir:

ekil Ek-I. 46 Yolun asfalt resmi ile kaplanmas

87 EK- I Devam Her bir malzeme Patern haritas olarak atanm bir doku haritasna sahiptir. Bunlar, Diffuse zellikleri sandaki tu ile ulalan Pattern diyaloundan atanabilir. Yolun 3B yzeyinin iki yars iin iki malzeme tanmlanmtr: RoadSurface-Upper (YolYzeyi-st) ve RoadSurface-Lower (YolYzeyi-Alt). Blm dosyasnda farkl segmentler olarak tanmlandklar iin yzeyleme (surfacing) ileminin sonunda farkl elemanlar olarak kalmlardr. Bir resim byte ikonuyla seilir ve geometriyle greceli olarak veya Mapping (Haritalandrma) ayar zellikleriyle leklendirilebilir, hareket ettirilebilir ve evirilebilir. Elde edilen haritalandrmann nizlemesi aada gsterilmitir. Tipik bir haritalandrma yzeyde (Surface) veya temel birimde (Master Unit) parametrik olmaldr. Master, harita tarafndan kaplanan alann boyutlar doru bilindii taktirde gerek dnya koornidatlaryla leklendirme salar. Yukardaki tanmlamada, yol yzeyi dokusu, yol hizasnn bir yarsnn genilii baz alnarak 3.87 metrekare olarak tanmlanmtr. Yzeyin haritalandrmas (mapping) yolun orta izgisini takip eder, bylece harita hiza boyunca doru olarak leklenir. Malzeme, elemana yolun her iki taraf boyunca yer alan elemanlar seerek eklenir.

ekil Ek-I. 47 Sol yardaki Eleman Seili

ekil Ek-I. 48 Kaplanm Yol Yzeyi

88 EK- I Devam Hava Resmi ile Yzey Kaplama Eer model, nceden planda hizalanm yer referansl hava resimleri ieriyorsa, bu resimler kaplama ileminde kullanlabilir. Microstation V8 ile resim hizalama bilgisine Raster Managerden ulalabilir: FILE>RASTER MANAGER. Ayn bilgiye resim kayna olduu taktirde Descartesden de ulalabilir. Raster Managerda listelenmi resime ift tklanr ve Attachment Settings (litirme Ayarlar) diyalounun tepesindeki Location Tab (Konum Sekmesi) seilir. Origin (Orjin) ve Dimensions (Boyutlar) ayarlarna dikkat edilir.

ekil Ek-I. 49 Resimlerle yama yapma (Kaplama ilemi) mens

Hava resmi kaplama iin yeni bir desenlenmi malzeme yaratn. Malzeme pattern haritalandrmasn Elevation Drape olarak ayarlayn ve yukardaki ayarlar srasyla resim ofseti ve resim boyu iin Pattern ayarlar diyalounda kullann. Daha sonra bu malzemeyi hava resmi dokusu ile kaplanacak seviyeye(level) ekleyin.

89 EK- I Devam

ekil Ek-I. 50 Hava Resmi Kaplanm 3B Alan Modeli

Kaplanan Yzeylerin Renk Ayar lemi Btn doku haritalar kaplama iin salkl olmayabilir. Baz bozuk kaplama yzeyleri oluabilir. Bu tr dokularn kk bir renk dzeltmesine ihtiyac vardr. Ana renk ile doku haritas harmanlanarak doku haritasnn iddeti azalr ve daha ok ana renk ortaya kar. Renk iin slider 35e ayarlanmtr, bylece malzeme slidern solundaki kutuda belirtildii gibi %35 doku haritas ve %65 renk harmanndan oluacaktr. Greceli olarak daha donuk olan beton iin, daha dk bir Specular ayar daha iyidir. Bu malzemede 12.3e ayarlanmtr. Ayrca Roughness (Przllk) de ilgi ekicilii etkiler, bu malzeme hafif przl olarak ayarlanmtr (39). Beton malzemesi iin doku haritas tam olarak 5x5 ana birime leklenmitir. Alttaki resim solda %100, sada %35 doku olmak zere aradaki fark gstermektedir.

90 EK- I Devam

ekil Ek-I. 51 ki resim arasndaki beton doku fark

Daha yi Grselleme in Ik Ayarlama lemi stee bal klar SETTINGS>RENDERING>SOURCE LIGHTING den veya Render Ara-ubuundan ulalabilen Define Light diyalouyla tanmlanabilir ve ayarlanabilir. Aadaki diyalog gelir, Mode altnda Create seilerek yeni k eklenir, Type ile istenen tipte k ayarlanr. Diyalog yeni yaratlm bir Spot Light gstermektedir. Ayarlar bir k yaratmadan nce deitirilebilir. Create seilince, n pozisyonunu veri noktalayn, daha sonra k hedefi iin tekrar veriyi girin. Ik konumunu tanmlamann en kolay yolu bir yap izgisine bititirmektir. Hedef ortamdaki bir objeye bititirilebilir. Ik objelerini viewportta grmek iin View Attributesdaki Constructions seili olmal.

ekil Ek-I. 52 Ik tanmlama mens

91 EK- I Devam Ik iin ayarlar yaratmadan nce dzenlenebilir veya Mode u Modify a veya Method u Edit Light a getirerek ayarlanacak seip halledilebilir. Ik younluu Lumens deerinin ve younluk deerinin bir karmdr ama ounlukla Intensity i ayarlamak yeterlidir. Glgeler ak ise, n-izlemeli olmayan klar iin dier kritik ayar Resolutiondr (znrlk). Bu, renderlama iin hesaplanan glge haritasnn kalitesini ayarlar. Byk alana sahip byk grntler yksek znrlk haritalarna ve uzun renderlama zamanna ihtiya duyar. Harita boyutu, aadaki renderlarda grlebilecei gibi glge gevrekliini etkiler:

ekil Ek-I. 53 Soldaki render harita boyu olarak 256 (default), ortadaki 1024, sadaki de 4096 kullanmtr.

Ortam veya glgelerin parlakl Global Light Settings for Ambient ve Flashbulbdan kontrol edilir. Bu diyaloga Define Light diyaloundaki Global tuundan ulalr. Genel Iklandrma Sistemi Iklandrmay kolay bir biimde yapmann yolu solar k kayna kullanmaktr. Ayn zamanda bu ara, bir projeksyondan deerlendirilecek potansiyel glgeler deerlendirecei zaman kullanldr. Solar Light ayar Global Lighting diyalounda ve Rendering ara-ubuundadr. SETTING>RENDERING>GLOBAL LIGHTING

92 EK- I Devam Bir k kayna Location(Konum) tanmlanarak yaratlr ehir ismiyle veya enlem/boylam ile. Daha sonra Time (Zaman) ayarlanr; tarih ve saat ayarlanarak k kayna uygun konumda yaratlr. Ardk renderlar iin zaman ve tarih parametreleri deitirilebilir. Eer Shadows (Glgeler) dzenlenmise, znrlk, istenilen glge efektini verecek ekilde ayarlanmaldr. Yukardaki znrlk tanmlamasna dikkat edin. Bu ara, k ayarlamann kolay bir yoludur ve zaman ve tarih deitirerek istenilen render iin n ayarlayabilir. 3. 3.1. Yardmc Kaynaklar Kullanm Dier Yazlmlarla Oluturulan Hazr Modeller Kullanma Tasarm grselletirme modelleme iin ok sayda hazr kaynaklar vardr. Doku haritalar, arkaplan fotoraflar, 3B modeller ve ierii otomatik olarak reten yntemsel ktphaneler bulunmaktadr. Animasyonu nceden ayarlanm modeller rnein yryen insanlar ve ayarlanabilir hzlarda hareket edebilen arabalar- bulunmaktadr. Bir ka satc burada listelenmitir, ou ierii benzer biimde satmaktadr. 3B modeller daha ok .3BS, .VRML veya .DXF formatnda bulunmaktadr ama bunlar Microstationa evirilip aktarlabilir. Ayrca ieriin farkl CAD ve 3B modelleme programlar arasnda evrilmesi salanr. Resim Ktphaneleri Resimler ve clip-artlar eitli ve farkl kaynaklarda mevcuttur. Tasarm grselletirmesi iin iki tip ilgili resimlik (imagery of interest) vardr. Birincisi insan veya bitkiler gibi ortamda kullanlmak iin cut-out resimlerdir. Bunlar genellikle bir alfa katman ile veya kesip karlan ksmlar saydam renderlayan donukluk harita kanalyla salanr. Resimler dzlemsel nesnenin zerine haritalanr ve nesnenin o ksmn kontrol eden donukluk kanal grnrdr. Cutout resimler sabit fotosimulasyonlar veya renderlanm grnmler iin de faydaldr, saydaml denetleyen donukluk kanal kullanlarak Photoshopa yaptrlabilir.

93 EK- I Devam

ekil Ek-I. 54 ImageCELsden rnek bir cut-out aa

Ayn zamanda DV iin kullanl olan asfalt, beton gibi denebilir model malzemeleri vardr. Denebilir demek; resim yzey boyunca arada ayrc izgi olmakszn (dikisiz) tekrarlanabilir demektir.

ekil Ek-I. 55 ImageCELsden temel resim

ImageCELs uzun zamandr piyasada olan resim tabanl ierik satan bir kurulutur. Yksek znrlkl cut-out insanlar, arabalar bitkiler ve denebilir doku haritalar bulunan geni ktphaneleri vardr.

ekil Ek-I. 56 3B Model Ktphanesine bir rnek

94 EK- I Devam 3B Model Ktphaneleri eitli irketler 3B ierik satmaktadr, ayrca ok sayda bedava ierik 3B modelleme destek web sitelerinde mevcuttur. ki byk irket Digimation ve Turbosquiddir. Bu satclar genellikle modelleri .3DS veya .max olarak salar fakat byk bir ounlukla Microstationa aktarlabilen .DXF formatnda da bulunur. Lakin DXF dosyalarnn doku haritalarnda sorunlar yaanr. En iyi yaklam, bu blmde daha sonra incelenecek olan evirim aralarn kullanmak olacaktr.

ekil Ek-I. 57 WEBden 3B Model Alma

Modelvision Microstation iin tasarlanm doku harital ierik salar. Tatlar, insanlar, manzara, iaretler ve doku haritalar ieren ktphaneler satmaktadr. erik model iine hcre olarak yerletirilir, doku haritalar malzeme paternini tanmlamak iin kullanlabilir. Archvision RPC Arac Kullanm Visualization Enchancements ile birlikte gelen Microstationn yeni srmnde Archvisionn Real People Content (RPC)ni import etmeye yarayan bir plug-in iermektedir. Bu, her bak asndan doru grntlenebilen resim tabanl insanlar,

95 EK- I Devam manzara malzemeleri ve tatlar ieren bir ktphanedir. Hcreler, nesnenin eitli alarndan alnm doku haritalar iermektedir ve plugin kamera pozisyonuna gre uygun haritay seer. Bir araba hem nden hem arkadan, hareketli iken deien kamera konumuyla da resim srekli deierek doru gzkr. erik resim tabanl olduundan renderlama ilemi abuk olur. erik farkl spesifik ktphane gruplar halinde satlmaktadr: insanlar, yaprak dken aalar, SUVlar vb. Plugin, ierie kendi yolunu kullanarak eriir, bylece bir ierik ktphanesi a zerinden paylalabilir. Microstationun doru srm kuruluysa plugin aracna Tools mennden ulalabilir: TOOLS>VISUALIZATION>RPC Ara-ubuunda iki tu bulunmaktadr: Place RPC (RPCyi yerletir) ve Edit RPC (RPCyi dzenle), Place RPC ierik eklemek iin kullanlr:

ekil Ek-I. 58 RPC Dzenleme

Ara ilk kez kullanldnda Directory boluunda yol ayarlanmaldr. Bytece tklayn ve ieriin bulunduu klasr bulun. RPC ierii kategorilere ayrlmtr: araba ve bitki tipleri gibi. Bir kategori ve o kategoriden bir isim sein, boyut ve lek deikenlerini ayarlayn. lek, Microstation tarasndan doru olarak evirilir ama elle de istenilen yzde de ayarlama yaplabilir. Nesne gruplar (r.Aalar) rast gele leklendirilebilir. erik eklerken ilk tklama nesneyi ekler, ikinci tklama ve srkleme nesnenin ynelmesini ayarlar. erik eklendikten sonra Edit RPC tuu nesnenin deikenlerini ayarlamak veya farkl bir ierie gemek (r. Araba tipi) iin kullanlabilir.

96 EK- I Devam

ekil Ek-I. 59 Model ekleme

Aadaki resim ara kullanlarak bir yol tasarmna eklenmi bir ka araba ve baz aalar gstermektedir. Aalar, 'random rotation' (rastgele dnm) seenei ve 'size variation' (boy deikenlii) yzdesi diyalouyla kolaylkla yerletirilip, yer dzlemine oturtulabilir. Her bir aa boy ve ynelim olarak farkllk gsterecektir.

ekil Ek-I. 60 Yol zerine eklenmi hazr modeller

Dntrme Aralar Okino Graphicsin Polytrans ve Right Hemispherein Deep Exploration daha yerlemi iki dntrme aracdr. ki program da benzer yolla alr. Ara, modelleri tescilli izleme ve dzenleme ortamna aktarr, daha sonra modelin elemanlar eitli

97 EK- I Devam formatlarda kartlabilir. ki uygulama da doku haritalamay ve animasyonu desteklemektedir. Polytrans ayn zamanda baz modelleme uygulamalarnda da export/import iin plugin olarak mevcuttur. kisi de DGNye aktarmay desteklemez, dosyalar nce VRML veya SAT gibi bir formata dntrlp daha sonra Microstationa import edilir.

ekil Ek-I. 61 Right Hemispheredan Deep Exploration

3.2.

CAD Standartlar ve Kaynaklarnn Kullanm Dnyada, otoyol tasarm ve Ar-Ge almalar yapan kurulular veya zel

gruplar tarafndan sunulan kaynaklarn kullanlmasdr. Bazlarnn internet adresleri aada verilmitir: Western Western Federal Lands Design Resources Complete Knuckleheads Guide Microstation V8 2004 / Geopak 2004 Downloads Central Central Federal Lands Design Resources Tips and Tricks Eastern Eastern Federal Lands Design Resources Design Visualization

EK-II

SUNUM TEKN

ekil EK-II.1 Sunum iin bitmi bir fotosimulasyon rnei

Bu blm otoyol tasarmcsna fotoraf ekme, yazdrma veya servis brolarn kullanarak byk ktlar alma ve internet, CDROM veya bir dizst bilgisayar kullanarak sunum optimizasyonu yapmann daha iyi yollarn kullanmaya yardmc olacaktr. Genel teknikler blm Microstationdan direk olarak alnan resimlerin Powerpoint sunumlarnda kullanlmas ve 8.5"x11" belge kts alnmasn kapsar. leri sunum blm yksek znrlkl resim yaratma, Photoshopda resim ayarlama ve animasyonlu sunumlar kapsar. Son ksm film ve dijital kameralar kullanarak baz basit resim elde etme konularn kapsar. 1. Temel Fotoraf Teknii Genellikle, sunumlarda hangi resim znrl ve sktrmasn (dosya tipi) kullanlacana karar verirken ama, en uygun resim kalitesi, dosya boyutu ve sunum

99 EK- II Devam iin gerekli dosya kullanlabilirlii arasndaki dengeyi bulmaktr. Bir resimin grn ok iyi olabilir ama dosya boyutu internette etkili kullanmak iin ok byk olabilir. Baka bir resim grnt olarak yeterli, boyut olarak kk olabilir lakin format nadir olduundan grntlemek iin zel bir yazlma ihtiya duyulabilir. Avantajl ve dezavantajl eitli kombinasyonlar sunan zmler vardr -- aada istekleri en iyi ekilde karlayabilmek iin baz rehberler bulunmaktadr. 1.1. Resim znrl Dijital bir fotoraf tarayc veya dijital kamera ile elde edilirken kameraya veya taraycya ne kadar bilgi toplamas gerektiini syleyen seenekler mevcuttur. Bu bilgiye znrlk denir ve fiziksel byklk cinsinden (r: 400 piksel x 300 piksel) ve dpi (dots per inch/in bana nokta) ile ifade edilebilir. Dpi ve ppi (pixels per inch/in bana piksel) birbiri yerine kullanlabilir. znrlk ykseldike resmin sahip olduu bilgi artar, bu da kaliteyi ve dosya boyunutunu arttrr. nemli bir kural, girdi alnan aygtn destekledii en yksek znrl kullanarak resmi elde etmektir, zira yksek znrlkl bir resim kltlebilir fakat tersi mmkn deildir. 1.2. Kullanma Gre Resim kt Kalitesi Belirleme Bir resim iin gerekli olan znrlk miktar, resmin nasl sunulacana baldr. PowerPoint Sunumu Bilgisayar Ekrannda, CDROM ile Yedekleme, Resim Grntleme Yazlmlar ile Bilgisayar Monitrleri grntleyebildikleri znrlk seviyesi veya in bana nokta bakmndan eitlilik gsterir, lakin genellikle en yksei 150 dpi civarndadr. Bu demek oluyor ki, eer resim sadece bilgisayar ekrannda grntlenecekse, tararken 150 dpidan ykseini kullanmaya gerek yoktur. Dosya boyutu ykselir ve nasl olsa monitor fazladan znrl gsteremeyecektir. Unutmayn ki yksek znrln bilgisayar ekrannda yansmas byyen dosya boyutudur. Powerpoint ya da baka bir bilgisayar kaynakl sunum iin, sunumda kullanlacak projektr veya monitrn destekledii znrle de baldr. ou

100 EK- II Devam projektor 1024x768 piksellik grnt verebilir, bu da demek oluyor ki bir Powerpoint slayd bu znrlkte renderlanp, gsterilir. Resimlerin grntleme toknolojisinden daha yksek znrlkte olmasnn bir gerei yoktur. Yazcdan kt Almak in veya Panolarda Sergileme Amacyla Yazclar da znrlk seviyesi ve dpi bakmndan eitlilik gsterir. Ama yazc znrl neredeyse her zaman monitor znrlnden ok yksektir. Tipik bir kt durumunda znrlk 300 dpidr, nadiren kt kalitesinde azalmaya sebep olur. Daha fazlas dosya boyutunu arttrr ama fazladan znrlk yine de kt sayfasna yanstlmaz. Byk panolarn (r: 30"x40") iin, 300dpi ile almak gereki deildir. Bakacak kiiler ok yaknda olmayacaklar iin panolarda 11"x17" da 300dpilik bir znrlk genellikle yeterlidir. 1.3. Dosya eitleri yi bir resim kalitesi ve dosya boyutu dengesi elde etmek iin kullanlan en baarl yol sktrmaktr ve farkl sktrma planlar farkl dosya tiplerine yol aar (dosya uzantlarndan anlalabilir .jpg, .gif vb.). Sktrma, resimleme (imaging) yazlmnn bir resmin ierdii bilgyi analiz etmekte kulland standartlar btndr ve resmin gsterilebilmesi iin gerekli olan bilgi miktarn azaltr. Kaypl Sktrma En ok kullanlan kaypl sktrma yntemi JPGdir. Bir JPG resim oluturulduunda, resimleme yazlm resim verisini inceler ve bir ksmn atar. Sonuta %90lk bir dosya boyutu kazanc yaratabilir, bu da JPG resimleri internet zerinde kullanmak iin mkemmel yapar. Karlalan sorunlar; JPGden bilgi kartld zaman resim kalitesinin grlebilir ekilde azalmas ve bir kez karldktan sonra tekrar yerine konulamamasdr. Bir JPG resim, resimleme yazlmnda alp tekrar JPG olarak kaydedilirse daha fazla veri kaybolur. Bu srekli yapld taktirde, resim kullanlamayacak hale gelebilir. Resmin orjinal kopyasn kaypsz bir sktrma yntemiyle korumak tavsiye edilir.

101 EK- II Devam Kaypsz Sktrma TIF, PCT ve PNG kaypsz resim sktrma formatlarndandr. Kaypsz sktrma resimlerden herhangi bir bilgi kartmadan sktrr, bu sebeple orjinal kopya saklamak iin kullanlu fakat internette kullanmak iin verimsizdir. ok Kullanlan Dosya Formatlar; JPG Artlar: Pros: Fotoraf resimleri iin mkemmel sktrma salar. Internet ve dosya boyutunun veya band geniliinin hesaba katld durumlar iin iyidir. Eksileri: Orjinal resim verisini atarak kaypl sktrma yapar. stste dzenlemek iin uygun deildir. GIF Artlar: Btn orjinal resim verisini koruyarak kaypsz sktrma salar. Logolar ve izgi film gibi az renk kullanlan resimler iin idealdir. TIFden daha az dosya boyutu salar. Eksileri: Sktrma ilemi snrl sayda renk paletiyle gerekleir. Tam renkli fotoraflar iin uygun deildir. TIF Artlar: Btn orjinal resim verisini ve renk paletini koruyarak kaypsz sktrma salar. Resim arivlemek ve dzenleme esnasnda kaydetmek iin idealdir. Eksileri: ok byk dosya boyutu. Internet ierii iin uygun deil. 1.4. Microstationda Resim Grntleme ve ktsAlnmas Microstationdan viewportlar ayarlama ve resimleri kaydetme Blm 2de, Save Image arac ksm 2.3de anlatlmtr. Grntleme znrlnden daha yksek znrlkte olmas gereken resimler rnein ktslar veya panolar- Save Image arac kullanlarak oluturulmaldr. Bilgisayar sunumlar iin resimler Screen Capture veya

102 EK- II Devam Save Image aralaryla yaratlabilirler. Microstationda Display aracyla kullanlarak grntlebilen btn resimler EK-Ida aklanmtr. 2. Fotoraf Teknii Bu ksmda dijital fotoraflarn ekimi, ayar, dzeltilmesi iin gerekli ilem menleri aklanmtr 2.1. Genel Fotoraf Teknikleri Aydnlatma;Genelde doa ve insan resmi mevzunda en iyi resim ekimi doal kta olmaktadr. Eer fotoraf ekimi darda ise en iyi klandrma pozisyonu, gnei arkamza alarak yaptmz aydnlatma ayardr. Byle bir imkan yok ise, bu salayacak en iyi aydnlatma ekipmanlarn kullanmak gerekir. En iyi ekim zaman leden nceki veya sonraki orta zaman dilimidir. Bu saatlerde gne iddeti azdr ve belirgin glge vardr. Yine bu saatlerde gkyz kontrast iyi ve k sert deildir. Odak Mesafesi;Lensin odak mesafesi grnt alann belirler. Standart odak mesafesi 50mm. 2.2. Grnt Birletirme/Ekleme Grnt birletirme/ekleme; CADD yazlmlarndan alnan proje resmini, daha nce ekilmi gerek fotoraflara ileme iidir.

ekil EK-II. 2 Yolun mevcut ve nerilen son bitmi durumundaki grnts

103 EK- II Devam 3B model de kamerann yeri ve yn arka plandaki resmin ekildii yeri ve as ile skca elemitir. Sanal kamerann konumu gerek kamerann konumuyla rtyorsa ve hedef arkaplan grnmnn ortasna yarletirilmise microstationdaki kamerann perspektifi fotorafn perspektifiyle ayn olur. Gr alan fotorafla ayn veya ondan daha geni olmaldr ve elde edilecek grntler Photoshopda leklendirilebilmelidir.

ekil EK-II. 3 Yol yzeyi modelinin (karelaj) wireframe grnts

2.3.

Dijital Fotoraf Kameralar Dosya Tipleri Fotoraf makinalar, ekilen resimleri kayt iin birok format kullanr. Kayt

iin en iyi zm kullanacamz alan ve makinann hafzasn dikkate alarak belirlediimiz formattr. Aada en ok kullanlan formatlar ksaca anlatacaktr: JPG JPG format en iyi seeneklerden biridir. Az yer kaplar ve ok resim kaydedilebilir. En byk dezavantaj her yazlm ile etkin olarak kullanlamamasdr.

104 EK- II Devam Eer ekilen resimler ilenecek, zerinde dzenleme yaplacak veya kt alnacaksa, TIF veya RAW format en iyi zmlerdir. RAW RAW, dijital fotoraf makinelerinin negatifi olarak tanmlanr. CCD veya CMOS zerindeki ham veriyi, hibir grsel ileme tabi tutmadan bilgisayara aktarmay salar. Zira aksi belirtilmedike dijital kameralar baz grsel ilemler yaparlar. ekilen bir foto, JPEG olarak kaydedilmeden nce ona white balance uygulanr, ardndan keskinlik ayar uygulanr, benzer ekilde kontrast uygulanr ve son olarak, fotoraf tanmlanan lde kaypl olarak sktrlarak, bellee saklanr. RAW ise, bunlarn hibirini yapmadan fotoraf ham haliyle kaydeder ve bir RAW editr yazlmyla, bu ayarlar bilgisayar banda kendinizin yapmanz salar. Bu bir anlamda dijital film banyosu olarak dnlmelidir. Her dijital fotoraf makinesi RAW formatnda kaydedemez. Yeni ve gelimi makineler bu ilemi yapabilmektedir. RAW format, kaypl bir sktrma olmadndan, disk ve dijital bellek zerinde fazla yer tutar, kaydetmesi ve aktarmas da fazla zaman alr. Ama ciddi fotoraflar genellikle RAW formatyla ekilir ki, zerinde istenen ayarlamalar yaplabilsin. TIF TIF dosyalar kaypsz sktrmayla sktrlan dosyalardr ve herhangi bir yazlm destei olmadan ou yazlmlarn dorudan kullanabildii resim format trdr. TIF dosya tr RAW dosyalarndan daha fazla yer tutar ve RAW dosyalarnn yapt gibi ekstra bilgi tutmaz. 2.4. Film ekimi Film Hz;Btn film kurallar ASA (American Standards Association) tarafndan belirlenmektedir.

105 EK- II Devam Film hzlar arttka; Ik ihtiyac azalr. Pozlama sresi azalr. Fotograf oluturan en kk nokta yani grenler byr. Grenlerin byk olmas fotografn basksnda keskinliin azalmasna neden olur. Fim hzlar azaldka; Ik ihtiyac artar. Pozlama sresi uzar. Grenler klr. Yava (16-40 ASA* );Poz sresi uzundur. Film zerinde fotograf oluturan gerenleri ok kk olduundan basklarda yksek keskinlik verirler . Ik sorunu olmayan yerlerde veya duraan konularn ekimlerinde kullanlrlar. Orta Hzl ( 50-100 ASA* );En ok kullanlan film hzdr. Normal bir grnt ve keskinlik verirler. Daha ok d ekimlerde duraan veya az hareketli konular iin uygundur. Hareketli konularn ekimlerinde veya uygun k koullarnn olmad zamanlarda kullanlrlar. ri grenli olduklarndan bu filmden yaplan basklarn keskinlii azalr. Manzara veya portre konularnda daha sk kullanlr ok Hzl ( 800-3200 ASA* );ok hareketli konularn veya gece fotograflarnn ekimlerinde kullanlr. Grenleri ok iri olduundan bu tr filmlerden retilen basklarn keskinlii daha da azalr. Yeterince aydnlanmamis kapal mekan ekimlerinde kullanlr. ASA deerleri aritmetik dizi zellii gsterir. 100 ASA'lk bir film 50 ASA'l filmden iki kat daha duyarldr. 2.5. Renk Kontrol ve Resim Dzeltme lemi Capture veya taranm resimleri Photoshop kullanarak problemlerin dzeltilmesi anlatlmtr. Yzeyler;Photoshop kullanlarak yzeylerin parlaklk dzenlemesinin en parlak ve koyu blgelerine ilem yapmadan yaplabilmektedir. Taranm resmin dzeltilmesinde en ok kullanlan ara mensdr. Menye ulam yolu : IMAGE>ADJUSTMENTS>LEVELS

106 EK- II Devam

ekil EK-II. 4 Yzey ayar mens

Varsaylan ton rengi ayar barn orta noktas olarak kabul edilir. Ana dzeltmeler iin bu bar kullanlr. Sada bulunan Auto butonu yzeyi otomatik olarak(ilem iin izlenecek komut yolu: IMAGE>ADJUSTMENTS>AUTO LEVELS) dzelterek ilem miktarn azaltr, ama en iyi sonu iin otomatik ayar denemek gerekir yoksa manuel olarak ayarlanmaldr. Parlaklk ve Kontrast Ayar;Bu ara mens ile hala hazrda bulunan plandaki ana resmin parlaklk ve kontrast ayarlamas iin kullanlr. Fotoraf olmayan zemin resimlerinin dzenlenmesi iin ok kullanldr. Ara mensne ulamak iin izlenecek yol: IMAGE>ADJUSTMENTS>BRIGHTNESS/CONTRAST

ekil EK-II. 5 Parlaklk ve kontrast ayar

Parlaklk veya kontrast barlar saa sola hareket ettirilerek ve eer Preview kutusu iaretlenirse yaplan ilem arka planda ayn anda grlebilir. Yine ayn ayar ilemi numara girilerek de yaplabilir.

107 EK- II Devam Renk Denge Ayar;Bu ara mens kk ayarlamalar yapmak iin kullanlr. Bazen taranm resim veya slaytlarn renk tonlar ak olabiliyor, bazen de renk tonunu yumuatma veya netletirmek gerekti durumlar olabiliyor ite bu tr ilemleri yapmak iin aadaki men kullanlyor: IMAGE>ADJUSTMENTS>COLOR BALANCE Renk balans ayarlar yukardaki mende bulunan renk barlar veya color leves kutularna renk numaralar girilerek yaplr.

ekil EK-II. 6 Renk balans ayar mens

2.6.

Paint Shop Pro Yazlm ile Renk Kontrol ve Resim Dzeltme lemleri Resmin genel ayarlanmas ADJUST>BRIGHTNESS AND CONTRAST>LEVELS... Photoshop yazlm

ile ayn ilem yaplabilir.

108 EK- II Devam

ekil EK-II. 7 Yzey grnt ayar mens

Otomatik seviye ayarna en yakn edeer ilem otomatik kontrast ilemidir: ADJUST>AUTOMATIC CONTRAST ENHANCEMENT... Basit baz ilem ile sa resimde grlen sonu elde edilmektedir.

ekil EK-II. 8 Otomatik kontrast ayar

Parlaklk ve Kontrast Ayar; Parlaklk ve kontrast ayar mensne ulamak iin u yol izlenir:

109 EK- II Devam ADJUST>BRIGHTNESS AND CONTRAST>BRIGHTNESS/CONTRAST Parlaklk ve kontrast ince ayar yapmak iin aa-yukar ikonlar kulanlr. Eer daha byk derecede ayar yaplacaksa, sadaki tek ikon resmine baslarak istenilen ayar aadaki ekilde olduu gibi fare ile seilerek gerekletirilir:

ekil EK-II. 9 Parlaklk ve kontrast ince ayar

Renk Denge Ayar;Renk balans ayar Photoshop yazlmnda yaplan ilemin aynsdr ve u yol izlenir: ADJUST>COLOR BALANCE>COLOR BALANCE 3. leri Sunum Teknikleri Bu ksm tasarmcya daha iyi dijital resim sunmaya yardmc olan bir ka yeniliki aletleri iermektedir. Bu aletlerin ou tasarmcya veya herhangi bir FLDH ofisindeki kimseye msaittir. 3.1. Elemanlar Katmanlamak nce ve sonra grntlerini karlatrmann, ayn grntnn alternatiflerini grmenin veya bir grntde sral deiiklik yapmann verimli bir yolu grntleri katmanlamak ve arka arkaya gstermektir. Eer sral resimler tam olarak ayn konuma yerletirilmi ve Powerpointde ardk slatlarda ayn lekteyse, sunum, denk grntler arasnda ileri veya geri hareket ettirilebilir. zleyicinin grd ey nce ve sonra slaytlar arasndaki farktr, nce ve sonra mukayesesi ok aktr.

110 EK- II Devam

ekil EK-II. 10 Yol tasarmn gsteren hareketli bir GF resmi

Yukardaki resim hareketli bir GIF dosyasdr. Bu gibi dosyalar Photoshop CS ile birlikte gelen ve web ynelimli bir ara olan Image Ready ile yaratlabilir. GIF dosyas belli zaman aralklarnda, belli resim katmanlarn grntlemek zere ayarlanabilir. Resim srayla deien grntlerde bu tekniin verimini ortaya koymaktadr. Sral katmanlanm grntlerin bu ekilde gsterilme metodu bir ka yolla yaplabilir. Resimler tam olarak ayn ekilde boyutlandrlp yerletirildii taktirde Powerpoint ok verimlidir. Image Display arac (Ksm 2.6), resimler ardk sral olarak isimlendirildii taktirde gzel alr: resim001, resim002... 3.2. Etkileimli 2B Uygulamalar Powerpoint;, abuk bir ekilde sunum hazrlamak iin en iyi aralardan biridir. Yaz ile ok kullanlan resim, video, ses, QTVR ve daha fazla dijital dosya tiplerini birletirebilir. Srayla sunulan slaytlarn yaplandrlmasn salar, bylece bilgi ve sreler aamalar halinde sunulabilir. Director; Macromedia Director, eitli farkl tipte dijital ortam birletirme, ileri scriptleme diliyle deitirilebilir etkileim kurma ve ortaya kan rn standart Windows ve Mac platformlarnda kullanma kabiliyeti sunan bir oulortam kullanma aracdr. Director dosyalar webde kullanlmak zere Shockwave dosyas olarak

111 EK- II Devam kaydedilebilir. Directorn standart fonksyonlarnn yeteneklerini geniletmek iin Xtras adl nc parti yazlm satn alnabilir. Director medya kullanm ve etkileimlilik iin geni bir eitlilik sunsa da greceli olarak pahall bir pakettir ve tam potansiyelli kullanabilmek iin renim sresi uzundur. Panoramik Resimler (QTVR); Panoramik resimler 360ye kadar olup, standart fotoraflardan ok daha geni bir gr salarlar. Panoramik resimler tehir amal baslabilirler ama genellikle bilgisayarlarda etkileimli oynatm iin dijital biimde (r: QTVR) kullanlrlar. Panoramik resimleri elde etmek iin iki yol vardr, 1) zel panoramik lens kullanmak ve 2) Srayla birka fotoraf ekmek ve bilgisayar yazlmyla resimleri bir panoramaya dntrmek (stitch).

ekil EK-II. 11 rnek QTVR resmi

Panoramik lensler; tek bir ekim ile 360lik resim ekilmesini salar. Bu sayede zellikle bir ok panoramik resim ekilecekse zamandan byk tasarruf salar. Bu tarz resimlerin znrlkleri genelde dktr, bununla birlikte panoramik lensler pahal olabilir. Standart Fotoraflar ekmek; Standart kameralardan dijital resimleri kabul eden, bunlar panoramik resim olarak diken ve 360 hareket ettirilebilen filmler oluturabilen eitli yazlmlar vardr. Bu zm zel yazlm gerektirir ama kamera ve lens tipinde esneklik ve daha yksek znrlk salar. zelletirilmi tripodlar ve panoramik balklar tek fotoraflarn elde edilmesinde yardmc olur. 2B Animasyon ve Biletirme Aralar; Biletirme birka resimin, son resmi oluturmak iin montajlanmas ilemine denir. Adobe After Effects ve Discreet

112 EK- II Devam Combustion eitli durgun ve video imajlarn iki kombinasyonla biletirmeye yarar. Genellikle, effaflk verisini (ya da alfa kanallarn) kullanmak gibi ileri tekniklerin kullanm farkl resim kaynaklar kullanan boluksuz hareket eden resimlerin oluturulmasn kullanlr. Adobe After Effects; After Effects, Photoshopn da yaratcs olan Adobe firmasnn bir yazlm paketidir. En genel kullanmyla After Effects, Photoshop dosyalarnn katmanlarn bozmadan import eder ve bu kaymanlar aras animasyon yaplmasn salar. Animasyonlandrlabilir zellikler konum, lek, rotasyon, donukluk ve photoshop pluginleridir. En yeni srm 3B modelleme yazlmlarndan z-boyutu (zspace) verisinin import edilmesine ve animasyon uygulanmasna olanak salar. After Effectsin en kuvvetli kullanm alanlarndan biri canl video zerinde animasyon oluturabilmesidir, bylece iletilen bilgi nemli oranda arttrlr. Muhtemelen After Effectsin en ok grnen rnei haber programlardr. Burada hikayeler aras gei komposizyonlar veya hikayelerin nemli noktalarn grafik ile gstermek iin kullanlr. After Effects 2B animasyonlar ve hareketli grafik sahneleri oluturmak iin kullanlr. leri Grnt ve Ses Birletirme (Discreet Combustion); Combustion zellikle video kompose etmede kullanlan bir programdr ve Combustion bileimleri muzik videolarn zel efeklerinde ve hatta Hollywood filmlerinde bile grlebilir. Combustion, tipik tasarm grntleme kullanm canl video zerinde ve ileri 3B efektler yaratmaktr. Dier leri Aralar Ekran Yakalama (Screen Capture); Tm masast veya tek bir pencere capture edilebilir ve Photoshop ile yeni bir resme dntrlebilir. Printscreen klavyenin sa stndedir. Tua basnca btn masast, Alt tuu ile birlikte basnda seili olan pencere capture edilir. Photoshopda yeni bir resim yaratn (Ctrl+N, veya FILE>NEW). Photoshop, capture edilen ekrana uygun znrlk nerecektir. Entera basarak yeni dosyay oluturun, daha sonra yaptr ilemi (Ctrl+V veya EDIT>PASTE) capture edilen grnty yeni bir katman olarak yerletirecektir. salar. Biletirme resimlerin ve videonun evirilmesini ve yaknlatrlmasn salar, ve ayn zamanda farkl tasvirler arasnda geiler yaratmada

113 EK- II Devam Ekrandan animasyon capture eden baz aralar da bulunmaktadr. Techsmithin Camtasia Studiosu ekranda bulunan hereyi capture etebilir ve bunu bir animasyon dosyas haline getirebilir. Camera pozisyonun hareket ettii ve Levellerin alp kapand bir interaktif Microstation oturumu, Powerpointde de kullanlabilecek bir Av dosyasna dntrlebilir. Stereoskopik Resimler; Bilgisayarda stereo resimleri grntlemenin bir ka metodu vardr. Microstation Viewleri pahal olmayan gzlklerle grlebilen anaglyph biimde kaydedebilir (krmz ve cam gbei/mavi renklendirilmi resim). Save Image aracnda Stereo glgelendirme modu seilerek krmz/mavi blnm resim oluturulur. Gszlkler eitli web satlarnda mevuttur. Tam renk stereo resimleri normal bir monitorden izleyebilmek veya ifte projeksiyondan yanstmak iin, eitli zelletirilmi kepenkli gzlkleri kullanan aletler vardr.

EK-III NNAVASYON ARALARI VE TEKNKLER 1. Temel nnavasyon Teknikleri Bu blmde grselletirmede kullanlan baz ok basit ama ok yeni teknolajiler veya teknikler anlatlacaktr. Bu teknikler, cretsiz veya az bir cret karlnda piyasadan bulunabilecek uygulamalara, modllere gereksinim duymaktadr. Adobe Acrobat 7 Reader Kullanm Burada Adobe Acrobat yazlm destei ile 3B interaktif zelliinin kullanm anlatrlmtr. Teknoloji, microstationda yaplan projenin Microsoftun gelitirmi olduu U3D formatn kullanarak PDF dkuman yaratmaktadr.

ekil EK-III. 1 PDF Dkumana dntrlm ve ilenmi bir proje

Projeyi PDF dosyasna evirmek iin Bentley print srcs kullanlmtr. Bu ilemi yapmak iin aadaki anlatlan yolu izlemek gereklidir; Printer ikonuna basarak yada File mensnden SELECT BENTLEY DRIVER srcs seilerek pdf.plt modl iaretlenerek yaplr. FILE>PRINT FILE>SELECT BENTLEY DRIVER

115 EK-III Devam

ekil EK-III. 2 Yazc srcs seimi

Daha sonra aadaki ekilde de grld gibi Plot to 3D kontrol kutusunun iaretli olmasna dikkat edilecektir:

ekil EK-III. 3 Pdf.plt mens

Menler yardm ile da yapmak iin aadaki sra izlenir: SETTINGS>3D PLOTTING

116 EK-III Devam

ekil EK-III. 4 Yaratlacak dosyann zelliklerini belirleme mens

ekil EK-III.4deki mende oluturulacak dosya ile ilgili her trl zellik belirlenir.

ekil EK-III. 5 Hava fotoraf kullanlarak oluturulmu proje pdf dosya formatna dntrlmtr.

117 EK-III Devam Konu ile ilgili bir ok rnek uygulamay Bentley firmasnn web sitesinde Acrobat 7 dosya formatnda bulabiliriz. Microstation yazlm ile yaratlan PDF ve U3D dosyalar Acrobat kullanlarak da dzeltme yaplabilir. VRML Kullanm VRML boyutlu grafik ve oklu ortam zelliklerini ayn platformda birletirip kullanlmasn salayan bir dil tanmdr. Bugn yaygn olarak kullanlan nternet tarayclarnn tm VRMLyi desteklemektedir. Tek yapmanz gereken bir plug-in indirip bunu kurmaktr. Kuracanz plug-in sayesinde artk nternet taraycnz bir sanal gereklik ortam olarak kullanabilirsiniz. Yaz, ses ve resimlere ek olarak boyutlu ortamlarda gezebilir kendi tanmlayacanz ortamlar ev sayfanz aracl ile baka insanlarla paylaabilirisiniz. VRML 3B web uygulamalarnda popler olan bir dosya formatdr. Web zerinde, 3 boyutlu ortamlar iinde gezinmemizi ve bilgilere ulamamz salayan bir dil. VRML ieren sayfalara balandmzda, bir linkten tekine giderek deiik sayfalara ulamak yerine, 3 boyutlu bir ortamda, odadan odaya geziniyoruz. Bu, grsel olarak web'i daha farkl bir hale getiriyor. VRML sayfalar ancak bu dili destekleyen bir web listeleyicisi ile grlebilir. VRML plug-in'leri, Mosaic, Netscape ve msie iin mevcuttur. Microstation yazlm VRML desteini tam olarak sunmaktadr. Microstationda bu ilemi yapmak iin aadaki sra izlenir: FILE>EXPORT>VRML WORLD

ekil EK-III. 6 VRLM mens

VRML grntleyici olarak Parallel Graphics Cortona yazlmn kullanabiliriz. Basit kullanm iin butonlar vardr.

118 EK-III Devam

ekil EK-III. 7 Parallel Graphics Cortona yazlm

Keyhole Yazlm Bu yazlm ile dnya zerinde 3 boyutlu olarak dolaabilir ve evinizin atsna kadar yaklaabilirsiniz. Google bu yazlm ile dnya apnda her trl yer (cadde, okul, hastane, restoran, ...) aramalarnz 3 boyutlu ve gezilebilir hale getirecek. Tasarmclar, zerinde altklar blgelerin hava fotoraflarn bu yazlm destei sayesinde bulabilirler. stenilen lekte alnabildii iin uygulanabilirlii yksektir.

ekil EK-III. 8 Tasarm yaplan projenin muhtemel tatbik yeri

119 EK-III Devam

ekil EK-III. 9 Projeyi yerletirme ilemi

Arazinin 3B verisini kullanarak istediimiz yere yerletirebiliriz.

ekil EK-III. 10 Uu modl mens

Keyhole Pro en kapsaml uygulama versiyonudur. Noktadan noktaya uu modln dorudan kullanarak microstation yazlmna export yaplabilmekte ve ok etkin sunumlar hazrlanmaktadr. Aadaki resimde baarl bir uygulamas grlmektedir.

120 EK-III Devam

ekil EK-III. 11 Uu animasyonu yaplm uygulama kesitleri

2. leri nnavasyon Boyama (Foto Montaj) Teknikleri Bu ksm foto-simulasyonunda kullanlan baz ileri boyama tekniklerini ve resim rtulamay kapsamaktadr. Anlatlan aralarn tamam Photoshopdadr. Kamera denkletirme blmn sonunda incelenmitir, gsterilen teknik model arkasnda arkaplan gsterebilen her 3B uygulamada yaplabilir.

121 EK-III Devam

Kes ve Yaptr / Biletirme Dijital resimlerle kesme ve yaptrma geni apl resimlemenin

grselletirilmesini salar. Resim nc parti kaynaklardan veya kaynak malzeme iin akca alnan fotoraflardan elde edilebilir. Foto-simulasyonlarda kullanlan tasvirler; manzara malzemeleri, arabalar ve insanlar, malzemeler ve son rtular veya evresel elemanlar gzyz ve arka planlanar ierebilir. Kaynak malzemeyi seerken aklda tutulmas gereken bir dier konu orjinal sahnenin klandrmasdr. stenilen resime yakn olduka bileim daha baarl olur. Seim Aralar Photoshopda cut-out yapmak aslnda bir alan seimidir. Bunun iin birincil ara Tools palatinin st tarafndaki Lasso (Kement) seim aracdr.

ekil EK-III. 12 lem Seimi

Lasso, tane seenei barndran bir flyout tuudur. Polygonal Lasso (yukarda gsterilen) zellikle mouse ile kullanm en kolay olandr. Bir alan evreledii blgenin evresine tekil mouse tklamalaryla seilir ve balang noktasna ift tklanarak poligon kapatlr. Seilen noktalar birbirine tek piksel kadar bile yakn olabilir, bu yzden bir ekli tanmlamak resme yeterince yaklamak (zoomlamak) ve dikkatli

122 EK-III Devam semek meselesidir. Seim bitirildiinde marching ants (ilerleyen karncalar) ile tanmlanm poligon ortaya kar. imdi seim clipboarda copyalanabilir ya da kesilebilir (Ctrl+C kopyalamak iin, Ctrl+X kesmek iin veya yukardaki menlerden EDIT>COPY/CUT). Daha sonra seili alan ayn resim iine veya yeni bir resim olarak yaptrlabilir (Ctrl+V veya EDIT>PASTE), cut-out seili katmann zerine yeni bir katman iinde yerletirilir. Yeni katman dokunun ierie daha uygun elenebilmesi iin leklendirilip, dndrlebilir veya eriletirilebilir. Genellikle, sol stteki Photoshop penceresinde bulunan Lasso seeneklerinden anti-aliasing seili olmaldr.

ekil EK-III. 13 Akll Seim lemi

Feather (Ty) seenei de seeneklerde ayarlanabilir, bu durumda Feather 2 piksele ayarlanmtr, bylece seili alan 2 piksellik yumuak bir kenara sahip olacaktr. Ayn zamanda seime feather uygulamak iin Selection mens de kullanlabilir: SELECT>FEATHER

ekil EK-III. 14 Feather Seimi

Select mensn kullanmann bir avantaj, seimi bozmadan feather geri alabilmektir. Seimler daha sonra kullanlmak zere SELECT>SAVE SELECTION

kullanlarak bir kanala kaydedilebilir, isimlendirilebilir ve .PSD dosyasyla birlikte kaydedilebilirler.

123 EK-III Devam

ekil EK-III. 15 Dolgu ilemi (Boyama)

Layer (katman) paletinin yaknlatlm grnts ta dokularn kendi ayr katmanlarnda gstermektedir ve geerli katman yeni cutout iin seilmi alandr, highligh durmunda ve aktiftir. Ta katmanlardan birine geerek, bir ksm resim verisi kesip, daha sonra yeni kesili seimin iine yaptrlr. Ta yzey resimleri amalanan duruma denkleecek ekilde leklenir, bylece bunlar kaynak malzemelerin daha sonra aklanacak aralar iin kullanl hale gelmesini salar. Paint Shop Proda Seim; Photoshopda kullanlan aralarn bir ou farkl bir isim altnda da olsa- Paint Shop Proda da kullanlr. Paint Shop Pro kullanlyorsa, Freehand Selection Tool, Lasso ile ayn ekilde alr. Bu ara Tools ara-ubuundan seilir:

124 EK-III Devam

ekil EK-III. 16 Serbest seim ilemi

Ayarlar, alt ara-ubuu blgesinin sol stnde bulunan Tools Palette ile girilir. Point to Point modu Photoshopdaki Polygonal Lassoya benzerdir (seimin ift tklama yerine sa tklama ile tamamlanmas dnda). Feather ve Anti-aliasing de bu palet zerinde ayarlanabilir:

ekil EK-III. 17 Seim tipi belirleme

Seim yapldktan sonra Feathern uygulanabilmesi isteniyorsa (geri alnabilir) SELECTIONS>MODIFY>FEATHER komutu Photoshopla ayn ekilde alr. Paint Shop Proda seim Alpha Channela Selections Menu ile kaydedilir: SELECTIONS>LOAD/SAVE CHANNEL. Paint Shop Prodaki bir dier nans da kopyalanan resim verisinin yaptrlrken: CTRL+V yeni bir resim oluturmasdr. Ak bir resimin yeni bir katmanna bir cutout yaptrmak iin (Photoshopn default ayar) EDIT>PASTE>PASTE AS NEW LAYER veya CTRL+L kullanlmaldr. Kaynak Malzemeden Boyamak Clone Stamp Arac SELECTION>SAVE SELECTION TO ALPHA

125 EK-III Devam Her ne kadar kesmek ve yaptrmak geni blgeler iin verimliyse de, kk blgelerde ve tiling (kiremitsellemi ksm) silmede veya kaynak malzemenin yaptrlan alanda bariz kullanmnda daha faydal olan aralar vardr. The Clone Stamp arac kaynek malzemeyi kullanarak boyama yaparken ok kullanldr. Bu ara, araubuunda bulunmaktadr: Hali hazrda seili olan Source (kaynak) modu kullanm en kolay olan metoddur. Hedef Alt+Tklama ile seilir (mouse ikonunun deitiini farkedeceksiniz) ve daha sonra ara kaynak malzemeyi mouseun kaynaa greceli konumuna gre boyar. Brush (Fra) boyutu ne kadar alann boyanacana karar verir, Opacity (Donukluk) ve Flow (Ak) boyann ne kadar abuklukla dolduracana karar verir. Geerli katmandan farkl bir katman zerinde tasvirler kullanmak isteniyorsa Use All layers seilir. Yukarda allan rnek resimde btn katmanlar kaynakland srece iki ta yzeyi resmi seilen alana boyanabilir. Healing Brush Arac Healing arac Clone aracna benzer ekilde alr. Bu arata kaynak resim, hedef resim ile kartrlarak renk ve klandrma denkletirilir. yi kaynak malzemesi ile blgeleri temizlemek iin kullanldr. rnein, ya dklm kaldrm, baka bir resimde bulunan temiz kaldrm kullanlarak temizlenebilir. Paint Shop Proda Clone Brush Paint Shop Prodaki Clone Brush arac, Photoshopdaki Clone Stamp aracna benzer. Araca, Tools ara-ubuundan eriilir ve ayarlar Tool Palettede mevcuttur. Fra ekli, Boyu, Sertlii ve Younluu, Clone efektinin akn ve kapsamasn denetler. Kaynak malzeme iin layer seilir ve Shift basl tutulurken klonelanacak resim verisinin konumuna tklanarak kaynak tanmlanr. Sample Merged kutusu seilerek btn katmanlardan klonlama yaplabilir. Ara kaynaktan gncel katmana boyama yapar. Kamera Uyarlamas Kamera uyarlama ilemi kamera pozisyonunu, hedefini, gr alann belirleme ilemidir. Bir 3B sahnede arkaplan resmi iin kullanlan kamera uyarlandnda,

126 EK-III Devam modeldeki 3B elemanlar fotorafa uygun ekilde denkletirilip leklendirilir. Bu fotosimulasyonun esasdr- 3B dnlm proje elemanlar arkaplan resmi iin uygun perpektifte renderlanr. Fotosimulasyonun avantajlar unklardr: doruluklar yksektir, 3B model oluturmaya gre yaplmas daha kolaydr ve bir model ile asla elde edilemeyecek derece gerekcilik betimlerler. Kamera uyarlama ilemine balamann en iyi yolu mmkn olduunca fazla kamera pozisyonu belgelemektir. Bunlar: kamerann yerden ykseklii, kamerann iaret ettii blge ve ounlukla unutulan: lensin odak uzakl veya bak blgesidir. Yaknlatran lenslerle ve 35mm kameralarla ayn FOVa udak uzakl balants olmayan dijital kameralarla bu parametre ounlukla bilinmez. Kamera konumu iyi bir ekilde belgelendii taktirde bu parametre ok da kritik deildir ama bir hem FOV hem de konum tahmini yapmaya alrken bir ok engelle karlalabilir. Bir baka kritik ihtiya da 3B modelde mmkn olduunca bilgi bulunmasdr, rnein yzeylerin toposu, yol ayrntlar, iaretler veya binalar vb. Bir ok durumda, hedefleri bilinen konumlarna yerletirmek yararldr daha sonra da hedefleri modeldeki 3B elemanlarla oaltlr. Tipik FLHD krsal grntlerinde modeldekine uygun alanlar elde etmek zordur.

ekil EK-III. 18 Bu resimde var olan eimler iin DTM varolan yola uymas iin kullanlmtr

Microstation veya herhangi bir 3B uygulamada ilem ayndr.

127 EK-III Devam Kameray bilinen konumuna mmkn olduunca yakn bir ekilde yerletirin ve hedefi fotorafn grnen merkezne uyacak ekilde konumlandrn. Hedefin Z ykseklii tarafndan belirlenen ufuk izgisi X ve Y yeri kadar nemlidir. Resime mmkn olduunca yakn kaplanan geometriyi elde etmek iin zoom veya gr alann ayarlayn. Daha sonra bu ilem kamerann veya FOVun sistematik bir ekilde kk miktarlarda salnmas ve hedefin tekrar ynelmesidir. Bir sre sonra, kk deiiklikler ve perpektifin nasl etkilecendii tahmin edilebilir. Her seferinde tek bir parametreyi deitirmek en iyisidir r: kameray ieri veya dar hareket ettirmek veya grnme gre saa sola kaydrmak. Her serinde hedefi mmkn olduunca merkeze tamak gerekir. Kk bir yaknlatrma veya uzaklatrma deneyin ve sonra kameray tekrar leklemek iin ittirin, yine kk miktarlarda. Bir sanat olduu kadar bilimdir ve bir miktar pratik gerektirir. Microstation ile tahmin edilebilir sonular elde etmenin en iyi yolu arkaplan fotoraf ile ayn boyda sabit boyutlu viewport oluturmak, o viewport iinde bir kamera tanmlamak ve navigasyon aralar ve kamera ayarlar ile ilemin admlarn gemektir. Cropped (Kesilen) Resimler nemle hatrlanmaldr ki arkaplan resimleri kamera uyarlamas yaplmadan merkezden uzaa croplanmamaldr. Resim cropland anda, fotorafn gerek noktal perpektifi deiir ve denkletirme asla tam doru olmaz. 3. 3B Grnt (Rendering) Uygulamalar

Bu blm 3B Microstation dosyalarnn dier render programlarna aktarmasn ve o programlardaki visualization tekniklerini ele almaktadr. Dier 3B Programlara Modelleri Dntrmek Farkl 3B programlara aktarmak iin yaplan modelleri hazrlarken iki ey aklda tutulmaldr. Birincisi yzey yapsnn iyi organize edilmesi ve isimlendirme anlamasdr. Bu organizasyonlarn byk ksm FLHD CAD standartlaryla tanmlanmtr, ama 3B modeller iin yeni elemanlar yaratldka yeni aktarmlar iyi

128 EK-III Devam tanmlayc isimlendirme kullanmak gereklidir. ou durumda yzey isimleri geometriyle birlikte geirilen tek bilgidir. 3B Studio Max iin export edilecekse, en verimli yol direk olarak DWG dosyas (Microstation V8) olarak kaydetmektir, burada hali hazrda olarak seviye isinleri katmanlar zerine geirilik. AutoCAD dosyalarnn Save ksmnda DWGdeki yzey isimlerini spesifik katman isimlerine evirebilme seenei vardr. Bu zellik yzeyler orjinal numaralandrlm ekliyle braklmsa kullanldr. Bunlar yeni dosyada kolaylkla katmanlara uyarlanabilir, daha sonra katmanlar zerindeki isimler 3B Studio Max dosyasna nesne veya grup ismi olarak geirilir. AutoCAD DWG dosyalar daha baka bir evirme iine gerek duyulmadan 3B Studio Maxe import edilebilir. Mantkl siimlendirilmi nesneler retim aamasnda olduka fazla zaman ve aba kazanc salar. En bait haliyle dzenlenmi bir yzey numaras ve ierii listesi faydaldr. Baka renderlama uygulamalarna export yaplrken dier bir anahtar konu da doru yzeyleme veya poligonlarn capping ilemine tabi tutulmas. DWGye export iin, seenekler diyalogunda bulunan poligonlara capping yaplmasn salayan ve seilimine dikkat edilmesi gereken bir ayar vardr. Save As diyalou ak iken OPTIONS sein, sonra da Advanced tabna girin.

ekil EK-III. 19 Cap Closed Polygons altnda, always veya when 3B sein. Bu poligonlarn svaya (face) dnmesini salar

129 EK-III Devam

ekil EK-III. 20 Farkl Dosya tipinde Kayt

Harici Referanslar Referans dosyalar dntrme esnasnda problem olabilir. En gvenli yol her dosyay ayr ayr dntrmek ve son 3B modelde tekrar birletirmektir. DWGye export etmek bir dnmn DWGyi XRef dosyalaryla dnmesini salar btn bireysel referans dosyalar ayr ayr dntrlr; veya btn referanslar tek bir DWGnin iine export srasnda katlabilir. Dosyalar geni olduunda bu sorun yaratabilir iine katlm dosyay idare edilmek iin ok byk olabilir. Eer model iinde doku haritalar varsa bunlar 3B modelleyiciye yollarken eklemeyi unutmamak gerekir. 3BS Max ile Renderleme ve Animasyon Autodesk Media and Entertainment (nceki ismiyle Discreet) tarafndan zerilen 3B Studio Max, ulatrma mhendislii evrelerinde en ok kullanlan 3B renderlama ve animasyon uygulamasdr. Program doku haritalarnn ve glgelendirmelerle birlikte sofistike klandrmalarn nesnelere uygulanmasna ve sanal kamerann ile sahnedeki nesnelerin animasyonuna olanak tanr. Kamera oluturma aralar ve renderlama kontrolleri tasarm modelinin ok gereki oluturulmasn salar.

130 EK-III Devam Tasar grselletirilmesi iin kullanlan ana yol vardr: 3B model elemanlarnn statik ayrntl renderlenmesi, fotosimlerin renderlenmesi ve animasyonlar iin tam dzenlenmi 3B modeller. Statik Renderleme Bir projenin tasarm ayrntlarn veya kk paralarn deerlendirmenin kullanl bir yolu proje yaratm iin yetecek derecede bir ksmn ayrntl, odaklanm bir grntde oluturmaktr. rnek olarak bu yntem bir kolon tasarmn veya ray ayrntsn deerlendirmek iin kullanldr. erik hakknda genel bir bilgi vermesi amacyla sadece evrenin modellemesi yeterlidir. Grnt renderlandktan sonra Photoshopda arabalar, insanlar veya 3B model problemlerini dzeltmek gibi evresel ayrntlar eklenebilir.

ekil EK-III. 21 Tasarlanm kpr bacann gndz ve gece klandrlm grseli

ekil EK-III. 22 Kavan Meyilli grnts, herey 3B model halinde

Simulasyon iin Grselleme

131 EK-III Devam Gerekli modelleme derecesi ve landrmann arkaplan fotorafyla

kararlatrlmas dnda fotosimler iin renderlama ii statil model renderlamayla ayndr. Model arkaplan resmine kamera-denktir ve klandrma fotoraftaki a uyacak ekilde ayarlanr (hem k kaynann yn hem de n kalitesi). Tasarmc n nereden geldiine karar vermek iin fotorafa dikkatli bakmaldr. Photoshop ktqn kaynaklanan herhangi bir renk problemini zmek iin ve renderlanan resmi arkaplana harmanlamak iin kullanlabilir.

ekil EK-III. 23 Fotosimulasyon iin Grsellenmi Elemanlar

ekil EK-III. 24 Son Fotosimulasyon Birleimi

132 EK-III Devam Animasyon Animasyon iin retilen bir modelde kamera hareketi boyunca grlecei yerlerinin yeterli derece ayrntl olmas gerekir. Bu evredeki HER EYN modellenmesi anlamna gelmez, sadece kamera yolu zerinde direk olarak grnen yerleri modellenmelidir. Projede ve evresinde nelerin yaplacan anlamak iin nceden bir kamera yolu belirlemek tavsiye edilir. Kamera as tipi ayn zamanda gerekli ayrnt seviyesini tespit eder. stten grntl bir proje, gz seviyesinde grntlenen bir proje kadar model ayrnts gerektirmez. Gz seviyesi de stten grnt kadar evresel ierek gerektirmeyebilir. Aadaki model ve animasyon istenilen yapnn renk plann deerlendirmek iin yaplmtr. Son grnt hakknda bir fikir vermesi asndan yolda ve yaplarda sadece yeterli miktarda ayrnt kullanlm ve uygun ierik salamas asndan arkaplanda fotoraf kullanlmtr.

ekil EK-III. 25 Modelin Renk plannn yaplmas iin yaplm animasyon

Dier Uygulamalar Tasarm grselletirmesi iin eitli 3B renderlama ve animasyon uygulamalar vardr. Her biri kendinin 3B veri importu iin kendine zg bir format vardr.

133 EK-III Devam Microstationdan herhangi bir programa gerek bir direk aktarm yoktur. Format, export edilen elerin cinsine bal olabilir- dzgne erisel girdiler, splinelar veya doku harital malzeme bulundurup bulundurmadna. Yeni U3B format olduundan VRML olduka ok ynl bir formattr. Dier bir olaslk da bir dntrme program kullanmaktr: Right Hemispherenn Deep Exploration, veya Okino Polytrans. Bu aralar eitli 3B formatlar aabilir ve onlar baka eitli formatlara dntrebilir. 4. Kombine (Compositing / 2.5B )Animasyon

2.5B temel resmin deimedii statik grntler zerine animasyon katmannn kullanld grntlemeye denir. Bu resimler esasen bir ya da daha fazla katmann hareketlendirildii fotosimulasyonlardr. Gzel bir rnek yzeyinin ve evresinin sabit lakin zerinde ilerleyen arabalarn hareketli olduu bir yol grntsdr. Bu yaklam olduka fazla renderlama zamanan kazandrr, zira rendarlanmas gereken elemanlar sadece hareketli olanlardr. Sahne ierii ve statik yeni eler Photoshopda katman olarak yaratlabilir ve 3Bde ok ayrntl olarak modellenmesine gerek yoktur. Bir grnm yeteri kadar yksek znrlkte oluturulduu taktirde, ayrntl grnmde yaknlaabilen ve hareket edebilen bir animasyon yaratlabilir, bylece grntye gerekilik ve inandrclk katarak boyutlu hissi verebilir.

ekil EK-III. 26 Projesi yaplmadan(eski) nceki halinin 3B Kamera zlemesi

134 EK-III Devam Biletirici Programlar Statik ve animasyonlu katmanlarn biletirilmesi iin en ok kullanlan iki program Adobe After Effects ve Autodesk Combustiondr (eski Discreet rn). kisi de Photoshop gibi dnlebilir, burada animasyon doyalar katmanlarda kullanlabilir ve bileiin grntsnde kamera hareketlendirilebilir, bylece grntde saa-sola kaymak ve zoomlamak mmkn olur. Fotosimulasyon gibi bir bir fotoraf (veya video sekans) arkaplan katman, yeni yollar ve yokular bulunan orta katman, hareketli tatlar ve nihayet izleyici ile yol arasnda .eitli eler bulunduran bir nplan katman bulundurabilir. Btn static katmanlar orjinal pozisyonlaryla birlikte Photoshopdan aktarlabilir Yulardaki animasyon harekli video sekans zerine 3B model renderlayama rnektir, bu rnekte film helikopterden ekilmitir. zel bir program kamerann 3B yolunu sekanstan kare kare hesaplamakta kullanlmtr. lem, kamera denkletirme ilemine benzerlik gstermektedir, sadece arkaplandaki her kare kendine zg bir kamera pozisyonuyla ilintiletirilmitir. Bu hesaplamalar yapan programlar pahaldr ve video filmi bazi kriterlere uymak zorundadr: film grnts przsz olmaldr ve sadece belirli kamera hareketleri hesaplanabilir..

ekil EK-III. 27 Projenin bitmi halinin 3B Kamera zlemesi

135 EK-III Devam 5. Gerek zamanl nteraktif Modeller

Gerekzamanl (Realtime) interaktif aralar kullancya model ortamnda kendi hzlarnda ve ynde hareket edebilmesini salar. Konsol oyunlar interaktif model ortamlarna gzel bir rnektir. Sahnedeki nesneler sorgulanmak veya hareket ettirilmek iin etkileimlilie ayarlanabilir, kullancya tasarm alternatifleri arasnda gei hakk verilebilir. Sahne gerek zamanl renderland iin interaktif modeller, daha yksek donanma, zellikle daha daha fazla RAM tayan video kartlarna ihtiya duyarlar. Ayn zamanda modeller, model boyutu ve doku ihtiyacna zel dikkat edilerek yaplmaldr. Sahnedeki nesnelerin geometrileri optimizasyon yaplarak modellendirilmelidir. Yeni donanmsal gelimeler, zellikle video kartlar, gerekzamanl modelleri tasarm grselletirmesi iin daha makul bir alternatif klmtr. Standart bilgisayarlar ve hatta dizstler bile grece byk bilgisayar modellerini sunmada kullanlabilmektedir. Gerekzaman iin Optimizasyon Bir 3B modelin geometrisini optimize etmede baz basit yaklamlar bulunmaktadr. lk ve en basit olan izleyici tarafndan grlmeyecek olan yzeyleri kutu ve silindir gibi basti ekillerin alt yzeyi, nesnelerin i taraf elemektir. Kavisler olabilir en az sayda kesim kullanlarak ina edilmelidir. Przsz yzeyler ile makul oynatma hz arasnda uygun bir denge kurulmaldr. Ayn zamanda izleyicinin model elerine ne kadar yaklaacana da baldr. Geopak ile yol tasarm kaplanrken, tasarmc orta izgi boyunca 3B ksmlar arasndaki kesimlemenin farknda olmaldr. Kesimleme Geopakn 3B Modeling Dialognun FILE>PREFERENCES altndaki Minimum Rule Spacing seeneiyle denetlenir.

ekil EK-III. 28 Zamanlama mens

136 EK-III Devam

Bu say, kesitler arasndaki paralarn saysn denetler, bylece kesitler birbirine yaknsa veya yol grece dz ise bu say daha kk olabilir. Eimler ve uzun paralar iin daha fazla kesite ihtiya vardr. Gerekzamanl Gstericiler VRML ve U3B format ksm 1de incelenmiti. eitli interaktif yetkin ortamlar bulunmaktadr, Anark, EonReality, MultiGen gibi. Bunlarn bir ou nemli yatrm gerektiri ve mcessel, zel izleyici kullanr. Hepsi kamera ve sahnedeki nesneler ile ileri seviyede etkileim salar. Ayrca hepsinin script dil destei vardr ve harici veri kaynaklarna balant salar. Geometri younluu meseleleri btn gerekzamanl uygulamalar iin benzer olacaktr, aynen VRML ve U3B gibi. 6. Analitik Simulasyonlar

Karayolu tasarmlarn test etmek iin eitli analitik simulasyon aralar vardr. Aralar sistemin kapasitesi, kavak ve sinyak zamanlamas performans veya genel trafik ak performans testi iin kullanlabilir. Yayn aralardan bazlar unlardr: HCS, CORSIM, Synchro, SimTraffic, Transyt7F ve VISSIM. Aralar daha ok kentsel ve ar trafik yk olan yol sistemleri iin kullanlr. Simulasyonlar tipik olarak otoyol ann ematik temsilini yapmay gerektirir. Aralarn ou a izlemek iin yol tasarmnn bir CAD temsilini arkaplan olarak kullanabilir. Bunlar genel olarak Microstationdan direk olarak export edilebilen DXF gibi baz 2B formatlar import eder. VISSIM bata olmak zere ou ara arkaplan olarak kullanmak zere doku haritas ieren bir 3B modeli import edip kullanabilir. Eer Microstationdaki bir yol modeli bu tip bir simulasyona temel olacaksa VRMLye export etmek yerinde olacaktr.

7.

Teknolojik Deiimleri (Yenilik)Kullanma

izelgeyle Ynlendirilen 4B Modeller

137 EK-III Devam 3B CAD modelini bir izelgeye balayan bir ka rn bulunmakdr (Primavera veya Microsoft Scheduler). Bu uygulamalara yaygn olarak 4B aralar denir. Bu aralar otoyol projelerinden daha ok, mimari ve geni lekli inaatlarda kullanlr. Aada New York Fulton Transit Centerda bulunan bir alt sokak kesitinin grnts bulunmaktadr.

ekil EK-III. 29 4 Boyutlu model oluturma

Alt taraftaki pencere import edilen bir izelgedir, 3B model izelge faaliyetlerine uygun elerden olumutur. 3B elemanlar izelgeye balannca, uygulama, zaman ve bitirilen yzdeyi gstererek yapm sekanslarn animasyon olarak oynatabilir. Model ekran interaktif bir pencere olup, herhangi bir grntye tanabilir.