Thnh c H Ni l mt khi nim tng i rng v ty theo cch hiu ca mi ngi n c th bao gm nhng thnh phn khc nhau.

Cha c mt nh ngha thng nht cho cm t ny. Theo cc hiu ca ngi vit bi Thnh c H Ni bao gm Kinh thnh Thng Long qua cc thi k L, Trn, L v thnh H Ni di triu Nguyn.

Hong thnh Thng Long t th k X n th k XV

Ma thu nm 1010, sau khi cng b Thin chiu L Cng Un cng cc qun thn gp rt xy dng nhng cng trnh c bn ca Kinh thnh Thng Long. n u nm 1011 th hon thnh. Khi mi xy dng, Kinh thnh Thng Long c xy dng theo m hnh Tam trng thnh quch gm: vng ngoi cng gi l La thnh hay kinh thnh, vng thnh th hai l Hong Thnh, gia hai lp thnh ny l ni sinh sng ca c dn, lp thnh cn li l T cm thnh hay Cm thnh hay Long Phng thnh l ni ca nh vua. Cc thi sau u theo cch y m phn chia. Ngay t nm 1010, khi mi nh Thng Long, L Cng Un khi cng xy dng Hong Thnh v hng lot cung in trong Hong Thnh. Hong thnh p bng t, pha ngoi c ho, m 4 ca: Tng Ph pha ng, Qung Phc pha ty, i Hng pha nam, Diu c pha bc. Tuy cn nhng kin khc nhau, nhng cn c vo s liu v di tch cn li, c th xc nh ca Tng Ph m ra pha Ch ng v khu ph bun bn tp np ca phng Giang Khu v n Bch M. Ca Qung Phc m ra pha cha Din Hu (cha Mt Ct) v ch Ty Nhai (ch Ngc H). Ca i Hng khong gn Ca Nam hin nay. Ca Diu c nhn ra trc sng T Lch, khong ng Phan nh Phng hin nay. Nhng cung in chnh cn thy trong s sch nh: in Cn Nguyn l ni thit triu t trn ni Nng tc ni Long , hai bn T Hu l in Tp Hin v in Ging V. Bn tri m ca

Phi Long thong vi cung Nghinh Xun, bn phi m ca an Phng thng vi ca Uy Vin, chnh Bc dng in Cao Minh. Thm cc quan chu vua gi l Long Tr c hnh lang chy xung quanh. ng sau in Cn Nguyn l in Long An v in Long Thy lm ni nh vua ngh ngi. Bn tri xy in Nht Quang, bn phi xy in Nguyt Minh, ng sau l cung Thy Hoa l ni ca cc phi tn.

Nm 1029, L Thi Tn xy dng li ton b khu cm thnh sau khi ni y b tn ph bi v Lon tam vng. Trn nn c in Cn Nguyn, L Thi Tn cho dng in Thin An lm ni thit triu. Hai bn t hu l in Tuyn c v in Thin Phc. Pha trc in Din An l sn Rng c t mt qu chung ln. Hai bn t hu sn rng c t gc chung. Pha ng, ty sn Rng l in Vn Minh v in Qung V, pha trc sn rng l l in Phng Tin, trn in c lu Chnh Dng l ni bo canh bo khc. Sau in Din An l in Thin Khnh hnh Bt Gic. Sau in Thin Khnh l in Trng Xun. Trn in Trng Xun c gc Long. T in Thin Khnh ni vi in Thin An pha sau u c bc cu gi l cu Phng Hong Nm 1293, vua L Cao Tn bt u mt t xy dng mi. Cung in mi c xy pha ty tm in. Bn tri dng in Dng Minh, bn phi dng in Chnh Nghi, trn xy in Knh Thin, thm gi l L Giao. gia m ca Vnh Nghim, bn phi m ca Vit Thnh, thm gi l Ngn Hng. ng sau xy in Thng Th. Bn tri xy gc Nht Kim, bn phi xy gc Nguyt Bo, xung quanh dng hnh lang thm gi l Kim Tinh. Bn tri gc Nguyt Bo l ta Lng Thch, pha ty xy gc Dc ng (nh tm). Pha sau xy gc Ph Quc, thm gi l Phng Tiu. Pha sau dng ca Thu Vin, ao Dng Ng trn ao xy nh Ngon Y. Ba mt nh c trng hoa thm c l nc thng vi sng. Ngoi ra cc cung in khc cng c xy dng lin tc, khng i no khng c khng my nm khng c. Mi cung in thng u c tng bao xung quanh v lm ca thng vi cung in khc. Ngoi cung in, cc v vua nh L cn cho xy dng nhiu cng trnh vn ha tn ngng khc phc v cho vua v hong tc nh: n Quan Thnh, cha Chn Gio (ni vua L Hu Tn tu hnh), i Chng Tin dng nm 1161 tng trn lp ngi bc, H ao lm cnh cng ddwowcj lp kh nhiu trong Hong Thnh. Nm 1049, o h Kim Minh vn tu, p ni cao ba ngn trn mt h v xy cu V Phng i vo, 10 nm sau li xy thm in H Thin bt gic y. Nm 1051 o h Thy Thanh, H ng Minh. Nm 1098, o h Phng Lin v xy ti y in Sng Uyn, bn tri lp in Huy Dng, nh Lai Phng bn phi dng in nh Thim, nh t Vn, pha trc xy lu Trng Minh, pha sau bc cu Ngon Hoa Nhiu vn Ng cng c dng nn trong

Hong Thnh. Ma thu nm 1048, m lun 3 vn nh: vn Qunh Lm, Vn Thng Cnh v vn Xun Quang. Nm 1065, m thm vn Thng Lm. Gia th K 14 li dng mt vn ng na ni lin vi hu cung. Theo s c cn ghi gia vn c o mt ci h ln: "Trong h cht lm ni, trn b h trng thng, trc v nhiu th k hoa diu tho khc thm vo y l chim qu th l. Bn mt khai cho sng nc thng vo, gi h y l h Lc Thanh Tr. V pha ty h trng hai cy qu, dng mt ta in gi l in Lc Thanh. Li o cc h nh khc, bt ngi Hi ng ch nc mn cha vo h y, nui cc loi hi sn nh i mi c bin v cc loi ba ba. Ri bt ngi Ha Chu bt c su th vo y. Li c h Thanh Ng d nui c Thanh Ph (c dic ui vy bic)... Li lm dy hnh lang ty in thng n ca Hong Phc, dng dy Trng Lang t gc Nguyn Huyn n ca i Triu pha ty

Hong thnh Thng Long t th k XV n th k XVIII

Sau khi chin thng gic Minh, L Li vn ng Thng Long nhng i tn l ng ri ng Kinh (1430). V c bn ng thi L khng khc nhiu Thng Long i L Trn H ch c iu cung in n i b ph phch ht c nh L mi dn dn sa cha xy dng thm.

T nm 1490 cho n th k 16 kinh thnh mi c nhiu thay i. Trong thi gian ny tng hong thnh cng nh i La thnh lun c xy p m rng thm ra. Nm 1490, phng nhng nn lon ng nh Nghi Dn ang m tro tng vo git L Nhn Tn trong cung, L Thnh Tn cho xy li Hong Thnh m rng thm 8 dm na. Cng vic xy dng trong 8 thng mi xong. Trong Hong Thnh L Thnh Tn cng cho xy thm cung in v lp vn Thng lm nui bch th. Nm 1512, L Tng Dc giao V Nh T ng ra trng nom vic dng hn 100 nc cung in nguy nga, li khi cng lm Cu Trng i m nh s c miu t l tuy cha hon thnh m bng rp na h Ty. Nm 1514, L Tng Dc m rng Hong Thnh thm my nghn trng (mi trng l 3m60) bao bc c in Tng Quang, Qun Trn V v cha Kim C Thin Hoa. T nm 1516 n nm 1527 l nm nh Mc cp ngi nh L kinh thnh Thng Long chm trong lon lc. Hu ht cc cung in kho tng n cha cng nh phng ph b thiu t tn ph nhiu ln. Trong na cui th k 16, cc din Nam Bc triu vi mt bn l nh Mc v mt bn l L-Trnh din ra quyt lit vi u th ngy cng thuc v phe Nam triu. H Trnh ln lt chim c nhiu tnh pha bc nh Ninh Bnh, H Nam, Bc Ninh... v nh n tn Thng Long. Nh Mc phi ri b kinh thnh chy lnh nn ni ny ni khc. Thng Long ngy mt iu tn. n nm 1585, khng chu ni kip sng lu vong trng k nh vy, Mc Mu Hp quyt nh tr li Thng Long. Mt t xy dng i quy m c khi ng. T v sau cng khng c ln no Hong Thnh c xy dng quy m nh th na. Nm 1599 Trnh Tng ui c nh Mc ln Cao Bng tin v tip qun Thng Long. Hong Thnh c tu sa trong mt thng n vua L ra. Ri t y tr i nhng cung in mi xy u nm trong ph Cha. Hong Thnh b b hoang ph nhiu.

Thnh H Ni t cui th k XVIII n u th k XX

S chuyn i t Kinh thnh Thng Long sang Tnh thnh H Ni Nm 1788, L Chiu Thng cu vin nh Thanh, Tn S Ngh em i qun 20 vn ngi sang chim Thng Long khng tn mt hn tn mi n. Da th qun Thanh L Chiu Thng in cung tr th h Trnh. Ph cha b L Chiu Thng t tri chy rng r mt tun mi ht. Tt c nhng g lin quan n cha Trnh Thng Long b ph sch. Kinh thnh li mt ln na ra tro. u nm 1789, Quang Trung Nguyn Hu ra Bc ln th ba nh tan qun Thanh, L Chiu Thng chy sang Trung Quc, triu Hu L kt thc, Quang Trung nh Ph Xun. Thng Long ch cn l Bc thnh. Nm 1802 sau khi tiu dit xong Ty Sn, Nguyn nh ln ngi Hong . Kinh vn c t Ph Xun. Thng Long vn mang tn gi l Thng Long nhng ch "Long" l rng b chuyn thnh ch "Long" ngha l thnh vng rng nh vua khng cn y. ng thi nhng g cn st li ca Hong Thnh sau nhng trn i hy dit cui th k 18 cng ln lt b cc i vua nh Nguyn chuyn nt vo Ph Xun phc v cho cng cuc xy dng kinh thnh mi. Ch duy c in Knh Thin v Hu Lu c gi li lm hnh cung cho cc vua Nguyn mi khi Ng gi Bc thnh. Nm 1805, Gia Long cho ph b tng ca Hong Thnh c v cho rng y ch cn l Trn Bc thnh m Hong Thnh Thng Long th rng ln qu. Gia Long cho xy dng thnh mi theo kiu Vauban ca Php. V quy m th nh hn thnh c nhiu. Nm 1831, trong cuc ci cch hnh chnh ln Minh Mng cho i tn Thng Long thnh tnh H Ni. Ci tn ny tn ti cho n nm 1888 khi nh Nguyn chnh thc nhng hn H Ni cho Php. Ngi Php i H Ni thnh thnh ph. n khi chim xong ton ng Dng h li chn y l th ca Lin Bang ng Dng thuc Php. Thnh H Ni b ph i hon ton ly t lm cng s v tri lnh cho ngi Php. Ngoi tr ca Bc v ct c nhng g cn st li ca thnh H Ni n hm nay ch l di ch kho c v phc dng.

Tnh thnh H Ni thi Nguyn Thnh H Ni do Gia Long xy dng cng lm theo th thc cc tnh thnh khc v iu ch yu l khng c to rng hn Ph Xun. Thnh vung xy theo kiu Vauban ca Php. Thnh hnh vung mi b chng mt cy s xung quanh l ho nc su. Bn bc tng thnh tng ng vi bn con ph hin nay l: ph Phan nh Phng pha Bc, ph L Nam pha ng, ph Trn Ph pha Nam, ng Hng Vng pha Ty. Tng thnh xy bng gch hp chn thnh xy bng xanh v ong. Tng cao 1trng 1thc, dy 4 trng. Thnh m ra 5 ca l: ca ng (tng ng vi ph ca ng by gi), ca Ty (tng ng vi ph Bc Sn hin nay), ca Bc (nay vn cn), ca Ty Nam (tng ng vi ch Ca Nam hin nay), ca ng Nam (tng ng vi on giao ph in Bin Ph v Nguyn Thi Hc by gi). ng vo ca xy vm xuyn qua tng thnh di 23 m. trn mi ca c lu canh gi l th lu. Xung quanh tng thnh l mt di t rng 6-7m ri n mt con ho rng 15-16 m, su 5 m thng vi sng T Lch v sng Hng. Ho lc no cng c nc nhng thng ch cao khong 1 m. Pha ngoi cc cng thnh c xy mt hng tng p lin trn b ho gi l Dng m thnh, di 2trng 9 thc, cao 7 thc 5 tc. cc Dng m thnh u c mt ca bn gi l Nhn Mn. T ngoi thnh i vo u phi i qua Nhn Mn ri mi n cng thnh. Pha trong thnh c b tr nh sau: trung tm thnh l in Knh Thin c xy dng t thi L trn ni Nng. in dng trn nhng ct g lim ln ngi m khng xu. Thm in c hai i rng rt p cng t thi L. Sau in ny b ngi Php ph hy v xy trn nn c ta nh Con Rng lm tr s pho binh Php. Sau nm 1954 nh con Rng li tr thnh tr s ca B Tng Tham mu Qun i Nhn dn Vit Nam. y cng chnh l ni din ra cuc hp B chnh tr m rng ngy 21/3/1975 h quyt tm gii phng min Nam trong hai nm 75-76. Pha ng thnh l nhim s ca Tng trn Bc thnh Pha ty l kho thc, kho tin, v dinh b chnh l vin quan ph trch nhng kho y. Nm 1812 dng Ct c H Ni pha nam thnh Nm 1835, v cho rng thnh H Ni cao hn kinh thnh Hu, Minh Mng cho xn bt 1 thc 8 tc, thnh H Ni ch cn cao chng 5 m Nm 1848, vua T c cho tho d ht nhng cung in cn li H Ni chuyn vo Hu.

Hong thnh Thng Long c cng nhn l Di sn th gii

6h30 sng 1/8 - gi Vit Nam, Khu di tch trung tm Hong thnh Thng Long ca Vit Nam chnh thc c UNESCO cng nhn l Di sn vn ha th gii.

S kin ngha i vi ngi dn Vit Nam, th trc thm i l 1000 nm Thng Long H Ni c b Ng Th Thanh Hng, Ph ch tch UBND thnh ph H Ni thng bo trong nim vui ca on Vit Nam ti Brazil. K hp th 34 ca y ban Di sn th gii ang din ra ti Brasilia, th ca Brazil t 25/7 n 3/8. 39 h s c c xem xt ti k hp ny, trong c 8 c di sn thin nhin, 29 c di sn vn ha v 2 c di sn hn hp. Ngoi ra, c 9 h s ngh m rng phm vi v gi tr di sn ( c cng nhn trc ).

Nhng di tch trn mt t v khai qut c trong lng t ti Khu Trung tm Hong thnh Thng Long H Ni l minh chng c sc v qu trnh giao lu vn ha lu di

Nhng n lc ca cc thnh vin on Vit Nam ang c mt ti Brasilia thuyt phc c 18 trong s 21 quc gia thnh vin y ban Di sn th gii. Theo b Hng, khu Trung tm Hong thnh Thng Long - H Ni mang trong mnh nhng gi tr ni bt ton cu bi ni y, lin tc trong hn mt thin nin k l ni giao thoa cc gi tr nhn vn, ngh thut iu khc, ngh thut kin trc, k thut xy dng, quy hoch th v ngh thut to dng cnh quan ht sc c o. y l trung tm quyn lc ni tip nhau ca Vit Nam trong hn mt nghn nm lch s v l minh chng c mt khng hai v s tin ha ca nn vn minh dn tc Vit Nam trong lch s pht trin ca mt nh nc qun ch vng ng Nam v ng . Khu Trung tm Hong thnh Thng Long - H Ni l ni ghi m du n nhng gi tr biu t vn ha v nhng s kin mang tm vc ngha ton cu.

Nhng gi tr ni bt ton cu ca khu di sn c ghi nhn bi 3 c im ni bt: Chiu di lch s vn ha; Tnh lin tc ca ti sn vi t cch l mt trung tm quyn lc v cc tng di tch di vt phong ph.

Rng trn thm in Knh Thin - trung tm ca Hong thnh Thng Long.

B Hng cho bit, y ban di sn th gii cng nhn khu trung tm Hong thnh Thng Long da trn 3 tiu ch. l nhng di tch trn mt t v khai qut c trong lng t ti Khu Trung tm Hong thnh Thng Long H Ni l minh chng c sc v qu trnh giao lu vn ha lu di, l ni tip nhn nhiu nh hng vn ha t bn ngoi, nhiu hc thuyt, t tng c gi tr ton cu ca vn minh nhn loi, c bit Pht gio, Nho gio, thuyt phong thy, m hnh vng thnh phng ng, m hnh kin trc qun s phng Ty (thnh Vauban) to dng nn nhng nt c o, sng to ca mt Trung tm chnh tr, kinh t, vn ha ca mt quc gia vng chu th sng Hng. Nhng tng vn ha kho c, di tch kin trc v ngh thut ca di sn phn nh mt chui lch s ni tip nhau lin tc ca cc vng triu cai tr t nc Vit Nam trn cc mt t tng, chnh tr, hnh chnh, lut php, kinh t v vn ho trong gn mt nghn nm. Trn th gii rt him tm thy mt di sn th hin c tnh lin tc di lu nh vy ca s pht trin chnh tr, vn ho nh ti khu Trung tm Hong thnh Thng Long - H Ni. Ngoi ra, di sn c cn ghi m du n thng li ca mt nc thuc a trong cuc u tranh chng ch ngha thc dn, ginh c lp dn tc, c nh hng rng ln trong phong tro gii phng dn tc trn th gii. T nm 2006, khu trung tm Hong thnh Thng Long c bo v, xp hng di tch quc gia c bit v xy dng h s ngh UNESCO cng nhn l di sn vn ha Th gii. H s c ng k t thng 9/2008, trnh UNESCO t thng 1/2009, c UNESCO tin hnh cc quy trnh thm nh cht ch thng qua c quan t vn IOCMO, v n nay c y ban di sn th gii cng nhn di sn vn ha Th gii.

Trc Khu di tch trung tm Hong thnh Thng Long, Vit Nam c 5 di sn vt th th gii, gm 3 di sn vn ha: Qun th di tch c Hu - 1993, Ph c Hi An v Thnh a M Sn u nm 1999) v 2 di sn thin nhin: Vnh H Long - 1994, c cng nhn m rng vo nm 2000 v Vn quc gia Phong Nha - K Bng - 2003.