TC YILDIZ TEKNK NVERSTES SANAT VE TASARIM FAKLTES SANAT YNETM ANABLM DALI SANAT YNETM PROGRAMI HALKLA LKLER

DERS VZES

MZAYEDE KURUMLARI VE HALKLA LKLER

MERVE UAK 08087001

PROF. DR. LKER BIAKI

STANBUL 16 MAYIS 2011

-2-

1. MZAYEDELER HAKKINDA BLG Mzayede kavram, ngilizce auction terimi ile ifade edilir. Mzayede yaygn bir terim olmakla beraber, ak arttrma ya da mezat terimleri de kullanlr. Ak artrma, bir eyi topluluk nnde sata kararak deerini artrma demektir. Mzayede uygulamas, rne biilen deerin fiyat artrmlaryla en yksek deere ulamas esasna dayanr. Bu uygulama; satan, alan ve bu sat dzenleyip ynlendiren l arasnda geer. Mzayede yneticisine mnadil, tahmini deer bien kiiye (eksper) muhammin denir. Mzayede yoluyla sat gerekletirilen rnlere gre eitli mzayedeler mevcuttur.Gnmzde ak arttrmada satlan eylerin eitlilii ve pahas artc dzeylere ulamtr. Satlan rnler genellikle sanat rnleri ile antikalarken artk ttn, balk ve canl ieklerden metal paralar ve kle altnlara kadar birok ey ak artrmada satlmaktadr. Kamu kurumlarnn hisse senetleri de yatrm bankalarna satlmaktadr. 2007 ylnda Pariste Christie's mzayede evi bir ilk olarak paleontolojik bir mzayede dzenlemi ve mamut ve tyl gergedan gibi pek ok soyu tkenmi trlere ait fosiller sata sunulmutur. Bu etkinlik Dnyada bir ilk olarak basna ve ilgili mecralara yansmtr. Bu da baarl bir halkla ilikiler ve tantm almas rneidir. 2009 ylnda da New Yorkta dnyada sadece iki rnei olan 150 milyon yllk bir dinozorun btn haldeki iskeleti mzayedeye karlmtr. Pahal, nadir bulunan, az rastlanan rnler dnda zellikle internet zerinde gnlk tketim eyalarna varncaya kadar ucuz ya da pahal birok rnn ak artrmas yaplmaktadr. Pahal, nadir bulunan, az rastlanan rnler dnda zellikle internet zerinde gnlk tketim eyalarna varncaya kadar ucuz ya da pahal birok rnn ak artrmas yaplmaktadr. En gncel rnek olarak internette kiilerin istedii mallar ortak mzayede kurallarna ve orada satlan mallarn deerlerine uygun ekilde sata kard ak artrma sitelerinin saysnda da korkun bir art olmutur.

-3-

1.1. Tarihe Antik alardan bu yana eitli nesnelerin sat iina ak arttrma yntemi kullanlagelmitir. Heredot, ak artrmann Babillerde yani M.. 500 yllarnda dahi kullanldn yazar. M.S. 193te mparator Pertinax ldren muhafz ktas tm Roma mparatorluunu ak artrmada satmtr. Sat gerekletiren teklif, kii bana 25.000 eyrek Roma sikkesi vaadidir. Galip gelen yani Dudius Julianus doal olarak imparator ilan edilir ancak tahtta sadece iki ay kalabilir, iki ay sonra kazanann laneti denen eyin belki ilk ve en iddetli belirtisine yakalanarak; boynu vurulmutur. Mzayede yoluyla sat en belirgin olarak Eski Romada grlmtr. Satlar ar, pazar yeri anlamna gelen atrium auctionarium ad verilen yerde, drt farkl tarafn bulunduu bir ortamda gereklemitir. Mzayedede, mal satlan kii dominus, organizasyonu gerekletiren argentarius, tantm, reklam ve sattan sorumlu olan praeco ve nihayetinde sata sunulan eya/mal en yksek fiyata alan kii emptor un olduu bir yap ierisinde gereklemi olup, gnmzn mzayedesini yanstt sylenebilir. ngilterede uygulandklar ekliyle en eski mzayede rnekleri mzayedeler hanlarda ya da kafelerde sanat eserlerinin sat iin yaplmtr. Mzayedelerin gnlk olarak yaplmas ve belirli mallarn olduunu anlatan kataloglarn datlmas sz konusudur. lk mzayede firmalar olan Sothebys 1744de, Christies ise 1766da kurulmutur. lkemizde de mzayedenin gemii olduka eskidir. Osmanl dneminde mzayedelerin bu gnk Kapalarnn iinde, drt kapdan girii olan Bedestende balad bilinmekledir. O dnemlerde mzayedeler, ehremanetlere (belediyelere) bal tellallar tarafndan yrtlrd. Eyasn satmak isteyenin mal tellal tarafndan dkkan dkkan gezdirilir, hepsinden fiyat teklifi alnr, bu teklifler mal sahibine bildirilir, onay alndktan sonra sat gerekletirilirdi. Tellal bu abasna karlk bir cret alr; bunun yarsn ehremanetine derdi. Bu uygulama Cumhuriyet dneminde karlan Mezat Talimatnamesi ne kadar srmtr. 1934 ylnda karlan bu talimatnameyle, halen Kapalar Mezat Mdrl olarak bilinen yerde Hal, Mcevher ve Eya ubeleri alm; bu ubeler kendilerine ait salonlarda faaliyetlerini birer amme hizmeti olarak srdrmtr. -4-

nceleri mzayedelerin renkli simalar arasnda birok nl ismin bulunurdu. Bu durum mzayedenin heyecann ve ekimesini artrr salonlarn bir gsteri alanna dnmesine neden olurdu. Bu, ou zaman filmlere de yansrd. Bugn mzayede deyince ou kiinin aklnda belirli bir tablonun olumas, o dnem yaplan tantm ve halkla ilikiler almalarnn bir rndr.Mzayedelerde grev alan gerek mnadiler, gerekse muhamminler, ekirdekten yetimi kiilerdi. Bu ie raklkla balarlar, kendilerinden daha tecrbeli, yal kiilerin yannda eitilirlerdi. Onlarn bilgi ve tecrbesinden yararlanarak olgunlar, gn geldiinde de greve balarlard. Gnmzde mzayedelerin genellikle otellerde ve mzayede salonlarnda

yaplmaktadr. Bu seimin temelinde, geni ve rahat salonlarn, sata katlacaklara ferah bir ortam yaratmas ve bu ortamn da sata katlacaklarn oalmasna neden olmas yatmaktadr. 1.2. Mzayede Trleri Pek ok mzayede tr olmakla beraber en ok bilinen mzayede trleri drt ana balk altnda toplanmtr. Bunlar; ak mzayedeler, kapal zarf usul mzayedeler, ters mzayedeler ve ikili mzayedelerdir. (Borsalar) 1.2.1. Ak Mzayedeler Ak mzayedeler, verilen fiyat tekliflerinin herkes tarafndan bilindii

mzayedelerdir. ngiliz ve Hollanda Mzayedeleri olmak zere iki kategori mevcuttur. ngiliz Mzayedeleri

Artan fiyatl ak artrmalar olarak da bilinmektedir. Bu mzayedede mzayedeci ak artrmaya bir taban fiyattan balar. Alclar srayla fiyat en dkten en yksee doru artrrlar. Fiyat en yksek noktaya kadar artran kii mzayedeyi kazanr. Mzayedeyi kazanan teklif ettii fiyat der. Bu fiyat, verilen en yksek ikinci fiyata yakn bir deerdedir. Genellikle antikalar ve sanat eserleri bu eit mzayedeyle satlmaktadr En yaygn ekilde kullanlan mzayede trdr. Hollanda Mzayeleri

Bu sat biiminde mzayedeci hibir teklifinin almaya yanaamayaca kadar yksek bir fiyatla sat aar. Fiyat, teklif verenlerden biri kabul edene kadar aamal -5-

olarak der. O zaman mal bu teklifiye, verilen fiyattan satlr.Bu eit mzayede azalan mzayede olarak da bilinmektedir. Hollanda da iek, srail de balk ve Kanada da ttn satlar bu tr mzayede ile yaplmaktadr. Alclar, dier alclarn teklifleri hakknda fikir sahibi deillerdir.Birden ok kalemin mzayedede satld durumlarda fiyat dtke teklif verenlerin says artacaktr. lk kazanan, kaleme verilen en yksek fiyat der, sonraki kalemlerin satlar daha ucuz fiyattan olur. Btn kalemler tkendiinde mzayede sona erer. 1.2.2. Kapal Zarf Usul Mzayedeler Kapal zarf usul mzayedelerde katlmclar sadece mzayede yneticisi tarafndan grlecek olan bir teklif sunar. Teslim edilen zarflarn tamam alr ve en yksek fiyat teklifini veren mzayedeyi kazanr. Kazanan alc teklif etmi olduu fiyat der. Genellikle, her katlmc sadece bir kere teklif verebilir. Katlmclar, dier katlmclarn verdikleri teklifler hakknda bilgiye sahip deildirler, nk teklif verme sreci ezamanl olarak ilerler. 1.2.3. Ters Mzayedeler Alclarn gereksinim duyduklar mal veya hizmetleri tedarikilere bildirmeleri ile balayan bir sreci ieren mzayede eklidir. Bir ters mzayedede yarma alclar deil satclar arasndadr. Ters mzayedenin geleneksel mzayededen farkl olan taraf mzayedeyi alcnn dzenlemesidir. 1.2.4. kili Mzayedeler (Borsalar) Alclarla beraber satclarn da birden fazla olduu durumda ift ynl (ikili) mzayedeler gndeme gelir.kili mzayedelerde, belirlenmi bir zaman aralnda alclar bir teklif yaparken satclar da tekliflerini ezamanl olarak sunarlar. kili mzayedelerde bir rnn birden fazla birimi ayn anda mzayedeye konu olabilir.

-6-

2. MZAYEDE KURUMLARINDA HALKLA LKLER Mzayede etkinliklerinde halkla ilikiler ve tantm almalarnn destei en az pazarlama, organizasyon, muhasebe-finans vb. almalarn destei kadar nemlidir. Mzayede kurumlar maddi kaygnn daha nemli olmas bakmndan sanat kurumlarndan ayrlr. Bu adan bu kurumlarda halkla ilikiler almalar yer yer sanat kurumlarndakinden daha farkl olmakta ve byk nem tamaktadr. Mzayede kurumlarnn halkla ilikiler ve tantm almalarnda mzayede tr ve hedef kitleye gre baz deiiklikler olmakla beraber, ortak zellikler de bulunmaktadr. Genel olarak ou kurumda olduu gibi mzayede kurumlarnda da halkla ilikilerin kurumsal yap iinde baz temel ilevleri vardr. Farkllk ise mzayede kurumunun kurumsal kimlii ve belirledii hedef kitlesine gre bu ilevleri kullanmnda ortaya kar. Genel olarak bu ortak ilevler unlardr: Programlama: Sorun ve frsat analizi, etkinlik nerilmesi ve planlanmas liki Ynetimi: lgili kamularla iliki kurulmas ve bunlarn srdrlmesi Yazm ve Yaym: Rapor, kitapk, rn katalogu, basn blteni vb. hazrlanp

yaynlanmas Haber Verme: Medya ile karlkl sayg ve ibirliine dayal ilikiler

gelitirerek kurumsal haberlemenin salanmas letiim rnleri Oluturma: eitli yaynlar, film, oklu ortam programlar

ve bunlarn kullanmlarnn planlanmas zel Etkinlikler Yapma: Konferans, sergi, kutlama vb. etkinliklerin

gerekletirilmesi nsan nsana letiim Kurma: Yzyze iletiim Aratrma ve Deerledirme: Program plannn deerlendirilmesi ve

uygulamalarn etkililiinin deerlendirilmesi

-7-

2.1. Mzayede Srecinin eitli Aamalarnda Halkla likiler 2.2.1. Tantm Mzayedeler dzenlenmeden nce etkinliin tantmna balanr. Tantm

almalarna genel olarak etkinlikten en az on-on be gn nce balanr. Etkinlik hakknda bilgiler (adres, tarih, irtibat vb.) gazete, dergi ve bilboard reklamlar, mailing, elektronik posta, afi-branda, bror, basn toplants, prezantasyon dosyalar gibi yollarla duyurulur.Gerekli olduu taktirde davetiye datm yaplr. Basn tantm mzayededen mzayedeye deiir. Baz mzayedelerin tantm ufak gazete ve dergi ilanlaryla snrl kalr. Baz mzayede kurumlar ise profesyonel anlamda alan PR irketleri araclyla tantmn yapar: eitli televizyon ve radyolarn yaynlarnda, yazl basnda rportaj ve haber konusu olarak etkinliin ilenmesi salanr. Mzayede haftasnda eserlerin sergilendii sergi dzenlenir. Bu sergilerde sata sunulacak rnleri incelemek mmkndr.1 Genelde mzayedelere dileyen herkes izleyici ya da alc olarak katlabilir. zel ya da ok pahal rnlerin satlar kimi zaman kapal mzayede yoluyla gerekleir. Bu tr mzayedeler genelde zel mzayede evlerinde ya da otellerde yaplr. Belirli bir hedef kitlesi vardr. steyen herkesin katlmas sz konusu deildir. Burada sz konusu olan hedef kitledir. Halkla ilikiler ve tantm almalar da bu hedef kitlelere gre dzenlenir. Kimi mzayedelerin afilerine sokaklarda rastlanabilirken kimisine katlm sadece zel davetiyelerle mmkndr. Halka ak yerlerde yaplan tantm almalar ve kataloglar mzayede asndan ok nemlidir. Bu tr almalar olas alc saysn artrabilmektedir. Tesadfen karlalan bir afi ya da katalogu incelerken gze arpan bir rn, sradan bir izleyiciyi alcya dntrebilmektedir. Bu tr kayglar tayan mzayede kurumlar bu almalara daha ok nem vermektedir. Zaten belirli bir hedef kitlesi olan, belirli ve az sayda kiiye ynelik etkinlikler dzenleyen mzayede kurumlar ise kimi bilinli bir ekilde kendini daha az grnr klmaktadr. Mzayedelerden haberdar olmak isteyen kiilerin mzayede kurumuna kayt yaptrmalar gerekir. Yaplan kayt neticesinde mzayedenin tarihi gelmeden nce bu kiilere mail yoluyla ulalabilir. steyen kiilere sms yoluyla da ulalabilir. lgili kiilerse adreslere cretsiz kataloglar ulatrlr.
1

Genelde bu sergiler stanbulda Pazar gnleri dzenlenir.

-8-

Mzayede kurumunun internet sitesi yoluyla da mzayedeleri takip etmek, eitli konularda bilgi almak mmkndr. Gnmzde mzayede kurumlarnn internet siteleri bilgilendirme konusunda en iyi kayna tekil etmektedir. nternet sitelerinde de nceden duyurular yaplmakta, (en az on-on be gn nceden) online katalog yaynlanmaktadr. 2.2.2. Katlm zel mzayedeler dnda isteyen herkes herhangi bir mzayedeye izleyici olarak katlabilir. Bunun iin genelde herhangi bir n koul aranmaz. steyen kii belirlenen tarihte mzayedenin yapld alanda izleyici olarak oturabilir. zleyici olarak katlmak dnda mzayedede alc olmak isteyenler bir szleme imzalarlar ve kurumca kendilerine mzayede bayra verilir. Bu ilem genelde kurumun danma masasnda ya da ayr bir kayt masasnda yaplr. Burada genelde kimlik ve adres bilgileri alnr. Bir ey almak iin bayra kaldran kii, hukuki ynden sorumlu olur. Bayrakta bir numara vardr. Bir rn kimin ald o numara yoluyla mzayededen sonra bilinir. Genelde mzayedeye katlacak kiilerde herhangi bir art aranmaz. 2 Mzayedeye Uzaktan Katlm

Mzayede gn salonda bulunamayacak durumda olan kiiler iin eitli katlm seenekleri mevcuttur. Mzayedelere yazl peyle katlmak mmkndr. Pey vermek, yetki vermek anlamndadr. Bunun iin bir Pey Listesi doldurulur. Burada adres, telefon vb. bilgilerin yannda, katalogda seilen rnn numaras ve nihai pey miktar bilgileri doldurulur. Doldurulan pey listesi posta, faks ya da e-posta yoluyla kuruma ulatrlr. Kurum, mzayede koullar erevesinde olas alcnn belirttii fiyat erevesinde kalmak kouluyla kiinin adna pey srmek suretiyle mzayedeye katlm salar. Ayn rn iin iki veya daha fazla kii ayn miktar pey srmse, ilk talimat esas alnr. Limit gzetmeksizin verilen al! talimatlar al fiyatnn alt misli ile
2 Belli rakamlarn zerindeki byk almlar gerekletirecek sahslardan yasa uyarnca kimlik tespiti istenir.

-9-

snrldr. Verilen nihai pey ne kadar yksek olursa olsun dier yazl peylerin, salondaki peylerin ve (eer varsa) fiyat rezervinin bir kademe st olarak deerlendirilir. Yani bir eser iin a fiyatnn ok zerinde bir pey verilmi olsa bile, karsnda srlen herhangi bir pey yoksa, yazl pey veren kii bu eseri al fiyatna alr. Bu biimde mzayedeye katlm olanlar mzayede artlarn otomatik olarak kabul etmi saylrlar. Mzayedelere telefonla da katlnabilir. Bunun iin mzayede ncesinde ilgilenilen rnlerle ilgili olarak yazl teyit gndermek gerekmektedir. Bu, mektup, faks, eposta vb. yoluyla olabilir. Mzayedenin ak iinde sra ilgilenilen paraya yaklat zaman yetkili kii olas alcy telefondan arayarak temas kurar ve direktifler dorultusunda pey srmek suretiyle uzaktan katlm salar. Bu ilem iin seans odalar bulunur. Mzayede etkinliklerine online olarak da katlmak mmkndr. Bu trde katlm telefon ve pey sistemiyle katlmla benzer zellikler tamakla beraber gidiat daha ok olas alcnn kontrolndedir. Dnyada yaygnlamaya balayan bu sistem lkemizde yava yava gelimektedir. Bunu online mzayedelerle kartrmamak gerekir. 2.2.3. Mzayede Yoluyla Sat Mzayede yoluyla sat yapabilmek iin ncelikle mzayede kurumuyla irtibata gemek gerekir. n bilgi iin rnn fotorafn e-posta yoluyla gndermek ya da direkt kuruma gelerek gstermek gerekir. Bu ekilde n bilgi alnabilir eer rn mzayedeye girebilecek zelliklere sahipse kurumun kendi yerinde ya da rn sahibinin evine gelinerek ekspertiz yaplr. Yaplan bu deerlendirmeyle ilgili raporlar hazrlanr. Ekspertiz sonucu bir rakam belirlenir. Mal sahibi rakam onaylarsa rn mzayedeye konulur. Mzayedede sat gerekleirse mzayede kurumu rn zerinden yzde baznda bir komisyon alr.Eserler zel olarak hazrlanan kataloglarla potansiyel alclara sunulur.Mzayede srasnda ve sonrasnda bilgisayar ortamnda kaytlar tutulur. Genel olarak ister mzayede salonlarnda olsun, ister harici mzayedelerde olsun artrmaya, biilen deerin genelde %20 noksanyla balanr. Mzayedeye katlanlarn artrmasyla fiyat ykselir ve mal en ok artranda kalr. rn alan, konar kymetin %25ni kapora olarak der. Ayrca biilen deer zerindeki son art miktar da - 10 -

alcdan pein olarak tahsil edilir. Son uygulamalarn nda alc bir de % 10 KDV demek zorundadr. 2.2.3.1. rn Teslimi Mzayede yoluyla sat ilemi ilk olarak, satlacak maln sahipleri tarafndan kurumuna teslimiyle balar. Teslim; kesin

mzayedeyi dzenleyecek mzayede

teslim ve konsinye teslim olarak iki ekilde gerekleir. Kesin Teslim

Kesin teslim, eser sahibinin maln mzayede irketine kesin ve karlkl olarak anlalan bedel zerinden satmasdr. Bu teslimde, eserin mlkiyeti tam olarak mzayede irketine gemektedir. Bu tr teslimde, kesin sat sz konusu olduu iin eser sahibine anlalan tutar denmektedir. Mzayede irketi, dedii bedeli hesaplarna ald fatura karlnda gider yazarak, ald antika veya sanat eserini aktifleri arasna alr. Bu ekilde edinilmi olan antika veya sanat yapt, mzayede irketinin kendi varl olarak sata sunulur. Konsiye Teslim

Konsinye teslim, mzayede yoluyla maln satmak isteyen kiinin (gerek veya tzel) mzayedeye konu olan mal mzayede irketine getirmesidir. Mzayede irketi, bu antika veya sanat yapt iin konsinye tesellm fii dzenleyerek, mal teslim alr. Bu geici teslim alma ileminin sresi istisnas olmakla birlikte- genellikle mzayede sresi ile snrldr. Mal sahibinden konsinye ile teslim alan mzayede irketi, ncelikle maln niteliine ynelik olarak, sanat eseri veya antika yaptn gerek olup olmad, dneminin zelliklerini yanstp yanstmad, iyi korunup korunmad, yenileme ve onarm grp grmedii, tarihsel, kltrel, sanatsal, mitolojik ve arkeolojik deerlerinin olup olmadna ynelik danmanlk hizmeti almaktadr. Mzayede irketi tarafndan konsinye olarak teslim alnan yaptn tm nitelikleri saptandktan sonra deerlemesi yaplr. Tm bu aratrma ve incelemeler sonucunda, yaptn mzayedeye konulmas kesinleirse, mzayede irketi yapt sahibi ile al bedeli (muhammen bedel) zerinde anlar. Sanat eseri veya antikann sahibi bu deerlemeyi uygun bulursa; yapt, mzayede kataloguna konulur ve saptanan deer zerinden sata sunulur. Hukuki Boyut - Vergilendirme - 11 -

Sanat eserlerine zaman iinde duyulan ilginin artmas ve sanat eserlerinin zaman iinde deerini kaybetmemesi hem mzayede irketlerinin saysnn hem de yaplan mzayedelerde sata konu olan eserlerin fiyatnn ve saysnn artmasna neden olmaktadr. Trk vergi sisteminde mzayede mahallinde satlan sanat eserlerinin satndan elde edilen gelirler, vergiye ve harca tabidir. Bununla birlikte, bir eserin sanat eseri olarak nitelendirilebilmesi iin birtakm unsurlar bnyesinde bulundurmas gerekmektedir. Mzayede mahallinde satlan eserlerinin vergilendirilmesi iin ncelikle bu eserlerin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve dier dzenlemelerde yer alan tanmlar karlamas gerekmektedir. Sanat eserlerinin sat nedeniyle Gelir veya Kurumlar Vergisi, Katma Deer Vergisi ve Tellliye Harc denmesi gerekmektedir. Mzayede yoluyla satlan sanat eserleri nitelii itibaryla zaman ierisinde czi bir oranda da olsa anma ve ypranmaya maruz kalabilir. Ancak bu durum, sanat eserlerinin parasal deerinde azalmaya neden olmaz. Bu nedenle bu eserlerin deerlemesi ve amortisman tartmaldr.

- 12 -

3. GELEN TEKNOLOJNN MZAYEDE KURUMLARININ HALKLA LKLERNE ETKS Gelien teknolojiyle beraber iletiim aralarnda da gelime olmutur. Kitle iletiim aralarndaki byk gelimeler halkla ilikiler almalarn daha kolay hale getirmitir. Mzayede kurumlar da dier kurumlar gibi halkla ilikiler ve tantm almalarnda teknolojinin salad olanaklardan faydalanmaktadr. Gnmzde mzayede kurumlar halkla ilikiler ve tantm almalarnda en ok bilgisayar ve internet teknolojilerinden faydalanmaktadr. Bugn pek ok mzayede kurumunun kendi internet sitesi mevcuttur. Buralarda yaynlanan online kataloglarla olas alclar rnleri inceleme olana bulmaktadr. Katlmclarn bilgileri yine bilgisayar ve internet teknolojileri sayesinde bir data havuzunda toplanmakta gerektiinde bu kiiler e-posta ya da telefon yoluyla ulalabilmektedir. ou mzayede kurumu mzayedeye uzaktan katlm anlamnda online katlm sistemine geerek katlmc saysn artrmaktadr. Mzayede yoluyla rn sat yapmak isteyenler de yine internet yoluyla rnleri hakknda bilgileri kurumlara iletenbilmektedir. En etkili iletiim yolu yzyze iletiim olmasna karn mzayede etkinlikleri sz konusu olduunda, kurumlarn resmi internet siteleri de yzyze iletiim ile boy lebilmektedir. Telefonla iletiim de gerek katlm gerekse haberleme bakmndan salad avantajlarla mzayede kurumlarnn halkla ilikiler almalarn desteklemektedir. Mzayede kurumlarnn kendi internet siteleri dnda bambaka bir oluum olarak tamamen internet ortamnda gerekleen e-mzayedelerden de bahsetmek mmkndr.

- 13 -

3.1. E-Mzayedeler nternetin sunduu pek ok insana (tketiciye) kolayca ulaabilme imkn mzayedeciler iin internet ortamn ekici hale getirmitir. lk internet mzayedeleri web tabanl uygulamalardan nce, sadece metin ierikli olan haber gruplarnda yaplmtr.lk web tabanl mzayedeler 1995 Maysnda Onsale sitesinde balam; Eyll aynda ise bugnn internette mzayede devi olan eBay hizmete girmitir. E-mzayede siteleri ierisinde en bilineni 37 lkede faaliyet gsteren ve dnyann en byk elektronik ticaret irketi olan eBay; Trk siteleri ierisinde ise Trkiyenin en byk elektronik ticaret platformu olan GittiGidiyordur. E-mzayedelerde satlan rnlerin eitlilii daha nce hibir geleneksel mzayedede grlmedii kadar ok ve olduka etkileyicidir.Teklif vericilerin aradklar rne kolayca ulaabilmelerini salamak amacyla mzayede sitelerinde rnler kategorilere ayrlmtr. E-mzayede sitelerinde alclar rn bedeli ve eer alcnn deyecei satta belirtilmise kargo creti haricinde hibir ekstra deme yapmazlar.Satclar iin ise genellikle baz cretler sz konusudur. E-Mzayede sitelerinin sunduu hizmetler u ekilde sralanabilir: Elektronik temsilci, emanet hizmeti, geri bildirim hizmeti, dier hizmetler (taksitle alm yapabilme, satcya soru sorabilme, sabit fiyatl rn alabilme, rn takibi yapabilme vb.) 3.1.1. E-Mzayedelerin Geleneksel Mzayedelerden Farklar Mzayedeye konu olan maln resim veya video grntleri mzayede sitelerinde yer alr; mzayedeye katlan kiiler bunlar inceleyerek kararlarn verirler ve alclar birbirlerini grmezler. Geleneksel ortamda belirli bir gn ve tarihte kstl bir sre ierisinde gerekletirilen mzayedeler internet ortamnda satc tarafndan belirlenen daha uzun bir sreye yneliktir. nternette mzayede alanna gelen-giden birok teklif verici olmakta; fiziksel ortamda bu kadar ok ve farkl meknlardan alclara ulalamamaktadr. - 14 -

3.1.2. E-mzayede Sreci rnek: EBayde E-mzayede Sreci Sitede rn listelenir Satc tarafndan teklif verilir Satc tarafndan mzayede cretleri denir Kazanan alc bildirilir Satc hakknda geri bildirim Alc hakknda geribildirim Kazanan teklif bildirilir Alc ve satc birbirleri hakkndaki geri bildirim yaparlar Satc rn gnderir (E-posta ile haberleildikten sonra) Alc demeyi gnderir (E-posta ile haberleildikten sonra)

- 15 -

KAYNAKA Bak, lker. letiim ve Halkla likiler "Eletirel Bir Yaklam", stanbul: Mediacat Kitaplar, 2006. Budak, Tamer. Mzayede Yoluyla Satlan Sanat Eserlerinin Vergilendirilmesi, Deerlendirilmesi ve Amortisman. Maliye Dergisi. S:159. 2010 Trkiye statistik Kurumu, (2010), FE Genel Endeksi, <http://www.tuik.gov.tr/ufeapp/Genel_Indeks.do> (23/08/2010) Yassrenli, Abdullah. Yazar, Ahmet. Mzayede. Yksek Lisans Tezi. H ktidadi ve dari Bilimleri Fakltesi, 2006. http://www.antikas.com/

- 16 -

Ek 1. Mzayedenin Avantajlar ve Dezavantajlar Mzayedenin Avantajlar Mzayedenin hem alc hem satc hem de sosyal adan genel olarak u ekilde sralamak mmkndr: Mzayede piyasa temelli fiyatlarn olumasnda basitlik avantajna sahiptir (alc iin de satc iin de) Mzayede verimlidir; nk kaynaklarn, en ok kim deer veriyorsa onun lehine birikmesini salar ve satcnn kollektif olarak belirlenmi deere sahip olmasn salar. Fiyatlar satc belirlemez, teklif verenler belirler (teklif verenler iin avantajdr). Satc kullanlacak mzayede tipini belirleyerek mzayedenin kurallarn koyar (satc iin avantajdr). Mzayede teki sat yntemlerinden farkldr (mstesnadr); nk genelde mzayedeci satlan mallarn sahibi deildir, onlara sahip olan baka biri adna alr. Genellikle alc bir parann deeri hakknda satcdan daha fazlasn bilir. Satc genelde nceden bir fiyat belirlemek istemez; nk bilgisizliiyle yanl belirleyecei fiyat ona pahalya mal olabilir. Mzayede yaparak daha fazla bilgi toplayp sataca ey hakknda daha iyi bir fiyat biebilir. Mzayedenin Dezavantajlar Mzayedenin en byk dezavantaj alc asndan ortaya kabilecek olan kazanann bedduas (winners curse) durumudur.nk oklu fiyat mzayedesinde ihaleyi yksek fiyattan kazananlar, mzayedede oluan fiyatlamann saptanan marjinal fiyatn altnda belirlenmesi durumunda sermaye kaybyla kar karya kalmaktadrlar. Bu durum Kazanann Bedduas olarak bilinmektedir. Kazanann bedduas, fiyat dalgalanmalarnn yksek olduu ykselen piyasalarda ciddi problemlere neden olabilmektedir. Kazanann bedduas tek fiyat ihalelerinde sz konusu olmamaktadr.

- 17 -

EK 2. Mzayede Yoluyla Satlan Eserlerin Vergilendirilmesi Hakkna Bilgi 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile tanmlanan, 4458 sayl Gmrk Kanununun Baz Maddelerinin Uygulanmas Hakknda 2000/69 sayl Bakanlar Kurulu Kararnda yer alan listede belirtilen sanat eserleri genellikle mzayede araclyla satlmaktadr. Gelir Vergisi Kanununa (GVK) gre, menkul kymet ve dier sermaye piyasas aralarnn elden karlmasndan salananlar hari olmak zere bir takvim ylnda elde edilen deer art kazancnn 01/01/2010dan geerli olmak zere 7.700.-TLsi gelir vergisinden mstesnadr. Dzenlemeyle, mzayede yoluyla satlan antika ve sanat eserlerinden elde edilen safi deer art kazancnn 7.700-TLsi, GVK m.103de dzenlenen artan oranl gelir vergisi tarifesinden istisna tutulmaktadr. stisna dnda kalan miktar tarifeye esas alnr. Katma Deer Vergisi Kanununa (KDVK) gre, mzayede mahallerinde ve gmrk depolarnda yaplan satlar Katma Deer Vergisinin (KDV) konusunu oluturmaktadr. Ancak, sanat eseri veya antika eyann, antikacda veya mzayede mahalli dnda satlmas halinde yaplan sat ilemi KDVnin konusunu oluturmaz. Mzayede araclyla yaplan satlarda giderler ve dolaysyla denen vergiler, mallarn kesin sat bedeli zerinden hesaplanan vergiden indirilmez; ancak, mzayedeyi dzenleyenin komisyonu zerinden hesaplanan KDVden indirilebilir. Belediye Gelirleri Kanununa (BDK) gre, belediye snrlar ve mcavir alanlar iinde gerek ve tzel kiilerce mezat yerlerinde veya istee bal olarak belediye tellal bulundurulan sair yerlerde yaplan her eit menkul ve gayrimenkul mal ve mahsullerin sat tellallk harcna tabidir. Tellallk harc belediye tarafndan verilen hizmetin karl olarak alnmaktadr. letmeler, sanat/sanaty destekleme, sanat eserine sahip olmann estetik ve prestij imknlarndan yararlanma, koleksiyonculuk ve gelecekteki deer art beklentisi gibi nedenlerle aktiflerinde sanat eserleri bulundururlar. Gzel sanat eserleri zamanla eskime, ypranma ve anmaya maruz kalsa da genellikle kymetten dmeye maruz bulunmamas zellii amortisman mevzuunun dnda kalmasna neden olmaktadr. Vergi Usul Kanununa (VUK) gre, ticari sermayeye dahil olmayan ev eyas, mcevherat, sanateserleri gibi menkul mallar ile gemilerin, emsal bedelleri ile deerlenmesi gerekmektedir. VUKda amortisman konusu dzenlenmi olup, gerek VUK, gerekse ilgili teblilerde sanat eserlerine amotisman ayrlmasna cevaz veren - 18 -

bir dzenleme sz konusu deildir. Bu nedenle, VUKa gre sanat eserleri iin amortisman ayrlmas mmkn deildir. Trkiye Muhasebe Standartlarnda, (TMS) sanat eserlerinin amortismana tabi tutulup tutulmayaca konusunda kesin bir dzenlemeye yer verilmemitir. Devlet Muhasebesi Standartnda (DMS) ise, sanat eserleri, tarihi ve kltrel miras varlklar kapsamnda yer alan varlklar iinde gsterilmi olup, tarihi ve kltrel miras varlklarnn muhasebeletirilmesi zorunlu deildir. Gzel sanat eseri niteliinde olmayan eserlerin demirba eyalar gibi amortismana tabi tutulmas buna karlk, gzel sanat eserlerinin amortismana tabi tutulmamas gerekmektedir. Bu yaklamn benimsenmesi, uygulamann vergi yasalaryla da uyumlu olmasn salayacaktr.

- 19 -

EK 3. E-Mzayedelerin Avantajlar ve Dezavantajlar E-Mzayedelerin Avantajlar E-mzayedelerin avantajlar alclar asndan ve satclar asndan olmak zere iki balk altnda incelenecektir. E-Mzayedelerin Alclar Asndan Avantajlar Nadir bulunan veya koleksiyon rnlerini bulma frsat vardr. Alclar istedikleri rnlere genellikle normalden daha uygun fiyatlarla sahip olabilirler. Belirli bir fiyattan satn alma yerine teklif verme mekanizmas alclara satclarla istedikleri fiyat iin pazarlk yapma ans verir. Dnyann br ucundaki bir satc ile alveri ba kurmak mmkndr. E-mzayedelerde bulunmak elenceli ve heyecan verici olabilir. E-mzayedeler ile normalde ulalamayacak kadar yksek eitlilikte rnlere ulamak mmkndr. Alclar internete bal olan herhangi bir bilgisayar veya hatta bir cep telefonu vastasyla her yerden ve her saatte mzayedelere katlabilirler. E-Mzayedelerin Satclar Asndan Avantajlar Normal artlar altnda ulalamayacak kadar geni mteri taban ve ksalan devir zamanyla beraber artan gelirler elde etmek mmkndr. Satclar fiyatlar belirlemekte olduka zgrlerdir. ster istedikleri fiyattan mzayede satabilirler. Uak veya konser biletleri gibi kstl sreli rnlere e-mzayedeler ile alc bulmak mmkndr. Mzayede sitelerinde arac olmad iin satclar rnlerini direkt olarak alclara sunarlar. Bylece fiziksel mzayedelerde olduu gibi pahal araclk bedelleri demekten kurtulurlar. - 20 balatabilir; isterlerse rnleri belirledikleri fiyatlardan

Satclar fiziksel pazarlarda satmalar mmkn olmayan ya da ok zor olan eski veya kullanlmayan rnlerini ok hzl bir ekilde elden karp paraya evirebilirler.

Satclar alclarla daha iyi mteri ilikileri kurabilirler.

E-Mzayedelerin Dezavantajlar E-mzayedelerin dezavantajlar alclar asndan ve satclar asndan olmak zere iki balk altnda incelenecektir. E-Mzayedelerin Alclar Asndan Dezavantajlar E-mzayede sitelerinde bir takm hilelere veya dolandrlmaya maruz kalma ihtimali vardr. Alcya gnderilen rnn taahht edildii gibi olmad durumlarda emanet hizmeti veren sitelerde bu durum siteye bildirilir ve rn geri gnderilir. Ancak bu durumda kargo creti alcya aittir ve alc hibir fayda elde edemedii halde iki kere kargo creti demi olur. Kargo cretleri genellikle teklif edilen fiyata dhil deildir. Emanet hizmeti sunmayan sitelerde deme aamasnda PayPaldan yararlanlmamas durumunda kredi kart veya hesap bilgileri satc tarafndan grlmekte; baz kt niyetli satclar tarafndan bu bilgiler kullanlmaktadr. Mzayedelerin gnlerce srebilmesi ve bunu takiben bir de kargo sresinin olmas zaman kaybna yol amaktadr. zellikle ebat olarak byk rnlerde ok yksek kargo cretleriyle karlalabilmekte ve alc madur duruma dmektedir. Bazen alclar ak artrma annn verdii kazanma hrs ve heyecanyla beraber normalde teklif etmeyecekleri fiyatlar teklif edip sonuta yksek bir bedel demek zorunda kalabilmektedirler.

- 21 -

E-Mzayedelerin Satclar Asndan Dezavantajlar Alc deme yapmayarak ya da rn almaktan vazgetiini syleyerek satcya zaman kaybettirebilir. Satc bu durumda ayn rn iin mzayede srecini yeni batan balatmak zorundadr. Baz durumlarda satclar zellikle elektronik bir rn sattklar zaman kt niyetli alclarla karlaabilmekte, alc satn ald rnn iinden para aldktan ya da orijinal paralar deitirdikten sonra rn iade etmek istemekte; satc durumu fark ettiinde dolandrlm olmaktadr.

- 22 -