BLM 1. GR.................................................................................................................1 BLM 2. ZEMNLERN TANIMLANMASINDA VE MHENDSLK ZELLKLERNN BELRLENMESNDE KULLANILAN DENEYLER.....................3 2.1.ELEK ANALZ DENEY........................................................................................3 2.1.1.

GENEL BLG .....................................................................................................3 2.1.2.DENEYN YAPILII........................................................................................4 2.1.3.HESAPLAMALAR..........................................................................................4 2.1.4.SONULAR.....................................................................................................5 2.2.HDROMETRE DENEY.........................................................................................6 2.2.1.GENEL BLG......................................................................................................6 2.2.2.DENEYN YAPILII...........................................................................................8 2.2.3.HESAPLAMALAR............................................................................................10 2.2.4.SONULAR.......................................................................................................10 2.3.KIVAM LMTLER DENEY..............................................................................11 2.3.1. LKT LMT TAYN (CASAGRANDE CHAZINDA LM).................11 2.3.2.HESAPLAMALAR............................................................................................13 2.3.3.PLASTK LMT DENEY................................................................................13 2.3.4.HESAPLAMALAR............................................................................................14 2.4.KOMPAKSYON DENEY....................................................................................15 2.4.1.DENEYN YAPILII.........................................................................................15 2.4.2. HESAPLAMALAR...........................................................................................16 BLM 3.DENEY SONULARI ve GEOTEKNK PARAMETRELER .....................19 3.1.ELEK ANALZ DENEY......................................................................................19 3.2.HDROMETRE DENEY.......................................................................................20 3.3.KIVAM LMTLER DENEY..............................................................................22 3.4 KOMPAKSYON DENEY....................................................................................24 BLM 4. SONULAR....................................................................................................26 BLM 5. KAYNAKLAR..................................................................................................29

BLM 1. GR
Bu raporda sunulan deneyler ve sonular belirli bir blgeden alnan zemin numunesinden yola klarak zeminin cinsinin belirlenmesini ve mhendislik zelliklerini saptanmasn kapsar. Bir zemin formasyonunu veya rnek bir zemin numunesini inceleyen mhendisi en fazla ilgilendiren husus hangi zelliklerin zemin davran zerinde en fazla etkisi olduunu tayin edebilmektedir. Zemin yap olarak heterojendir. Metreler hatta santimetreler iinde deiiklik gstermesi beklenebilir. Yaplan deneyler zeminin hangi durumlarda hangi tepkileri vereceini yaklak olarak belirlemektedir. Zemin zaman boyunca ykleme, su alma, kuruma, donma gibi eitli etkiler altnda bulunur. Zeminin bu

durumlarda gsterecei tepkiler zeminin hem yap malzemesi olarak kullanlmasnda hem de zemin zerine yaplacak yaplarda nem tamaktadr. naat mhendisliinde karlalan zemin problemlerinin nceden belirlenmesi iin zeminin tanmlanmas ve mhendislik zelliklerin tespit edilmesi gerekir. Zeminin gsterecei problemlerin nceden tespit edilmesi gelecekte oluabilecek can ve mal kaybn nleyecektir. Zemin mekanii problemleri u ekillerde analiz edebiliriz: Stabilite problemleri: Bu tr problemlerde zeminin ani ve toptan gme olasl ve unun zemin ktleleri ve zerlerinde yer alan yaplarn gvenlii zerindeki etkisi aratrlmaktadr. Bu gruba giren problemler arasnda temellerin tama gcnn hesab, evlerin ve istinat yaplarnn durayllk hesaplar saylabilir. Elastik ve plastik ekil deitirme problemleri: Zeminler zerine yk uyguland zaman elastik ve plastik ekil deitirmeler meydana gelmektedir. Bu ekil deitirmelerin msaade edilebilir snrlar altnda kalmasnn salanmas gerekmektedir. Zemin iinde su hareketi ile ilgili problemler: Zeminler su geirgenlii olan malzemeler olduklar iin zemin iinde su akm ve bununla ilgili sorunlar zemin mekaniinin nemli konularndan birini oluturmaktadr. Zemin mekanii asndan nemli olan yalnzca szan su miktar ve hz deil ayn zamanda szan suyun zemin ktleleri zerinde uygulad basnlar ve zemin davran zerinde etkisi nemli olmaktadr. Bu raporda sunulan deney sonular yukarda anlatlan zemin zelliklerinin bir ksmnn tespit edilmesi iin kullanlabilir. Elek analizi ve hidrometre deneyi ile zemin ierisinde bulunan danelerin dalm tespit edilir. Bu dalm zemin cinsinin tespit edilmesinde kullanlr. Sadece dane dalm deil kvam limitleri de zeminin cinsinin belirlenmesinde yardmc olur. Kompaksiyon deneyi zeminin optimum sktrlma koullarnn belirlenmesinde yardmc olur.

BLM 2. ZEMNLERN TANIMLANMASINDA VE MHENDSLK ZELLKLERNN BELRLENMESNDE KULLANILAN DENEYLER

2.1.ELEK ANALZ DENEY
2.1.1.GENEL BLG

Tabii zeminleri oluturan kat daneler ok deiik boyutlarda olabildii gibi, ayn zemin iinde birbirinden ok farkl boyutlarda daneler bir karm halinde bulunabilmektedir. Zeminleri bu adan bir snflandrmaya tabi tutabilmek iin boyutlar belirli byklkler arasnda kalan daneleri tanmlayan baz terimler kullanlmaktadr. Zemin daneleri bykten ke doru akl, kum, silt ve kil olmak zere drt ana gruba ayrlmaktadr. Bu gruplar birbirinden ayran boyut aralklar deiik snflandrma sistemlerinde baz kk farkllklar gstermekle birlikte yaygn kabul gren snr deerleri aadaki tabloda gsterilmitir.
Zemin cinsi akl Kum Silt Kil Dane boyutu(mm) 4,75-75 0,075-4,75 0,002-0,075 <0,002

Zemin danelerinin boyutlarna gre snflandrlmas

Yukardaki ilk iki grubu oluturan zeminler iri daneli zeminler, siltler ve killer ise ince daneli zeminler olarak nitelendirilmektedir. Elek analizi deneyi iri daneli malzeme olarak nitelendirilen kumun yzdesini bulmak iin kullanlmaktadr. Elek analizi deneyi ile siltkil miktarlar bulunamaz ancak toplam miktarlar tespit edilir. Deneyin iki eit yaplma ekli vardr.Islak analiz (ykamal eleme) ve kuru analiz (kuru eleme).

2.1.2.DENEYN YAPILII

Deneyin yapl prosedr TS1900da aadaki gibi tarif edilmitir. 1. rselenmi numunelerin deneye hazrlanmas metoduna (TS1900 s.4) uygun olarak elde edilen numune, etvde kurutulmu numune toplam arlnn %0,1ine eit bir hassasiyetle tartlr. 2. En byk gzl elee bir tava taklr ve numune elee boaltlr. 3. Elek, ierisindeki malzeme dzensiz olarak yuvarlanacak ekilde hareket ettirilir. Herhangi bir danenin elein gznden geip gemedii elle denenebilir, ancak bu ilem srasnda daneyi zorlamamak gerekir. Elekte kalan malzeme bir havan ierisinde, lastikle kapl havaneli ile ovulduktan sonra yeniden elenir. Bylece elein zerinde tek danelerin kalmas salanm olur. Elekte kalan miktar tartlr. 4. Alt kapta kalan malzeme, metal bir tepsiye aktarlr ve alt kap, bir sonraki elee taklr. Metal tepsideki malzeme elee boaltlr ve madde 3deki ilem tekrarlanr. 5. Deneyde kullanlan btn elekler iin madde 3 ve 4deki ilemler tekrarlanr. Elek sarsma makinesi varsa ve btn elekler ayn apta ise elekler st ste taklp malzeme btn eleklerden ayn anda elenebilir. Bu durumda elemenin tamamlanm olmasna zen gsterilmeli, sarsma ilemi en az 10 dakika sreyle uygulanmaldr. 6. Deney srasnda eleklerden herhangi biri ar derecede yklenecek olursa elekteki malzeme birka blme ayrlp elenmelidir.

2.1.3.HESAPLAMALAR

1. Toplam numune arl esas alnarak her elekte kalan malzemenin yzdesi hesaplanr. 2. Her elekten geen toplam malzeme yzdesi hesaplanr.

2.1.4.SONULAR

Elde edilen sonular yar logaritmik bir grafik kad zerine iaretlenir veya deneyde kullanlan eleklerden geen miktarlarn, arlk esasna gre yzdeleri, %1 yaknlkla bir izelgede gsterilir.

2.2.HDROMETRE DENEY
2.2.1.GENEL BLG

Hidrometre analizi genellikle 200 nolu elekten 0,001 mm ye varan zemin dane boyutlarnn dalmnn tahmini yapan bir metottur, fakat daha byk aptaki daneler iin de kullanlabilir. Bu analiz STOKES kanununa dayanmaktadr. Bu kanuna gre danelerin sv iindeki d hz danelerin ve svnn birim hacim arlklar ve svnn viskozitesi arasnda bir iliki bulunmaktadr. Deney ekil 2.1.de gsterilen hidrometre ad verilen cihazla

yaplmaktadr. Hidrometre de aada belirtilen zellikler aranr; 1. Gvde ve sap kusursuz camdan yaplm olmaldr. Bu cam kimyevi etkilere dayankl ve iyi tavlanm olmaldr. 2. Denge arl olarak kat bir madde kullanldnda bu madde hidrometrenin dibine 80oCye kadar stld zaman yumuamayan bir yaptrc ile tespit edilmelidir. Denge arl olarak civa kullanlyorsa bu gvdenin dip kesimine snrlanmaldr. 3. Blntlerle rakamlar stn nitelikte dz yzeyli bir kat zerine siyah mrekkeple temiz olarak iaretlenmelidir. Sap ve gvde orta eksene gre simetrik, kesitler ise dairesel olmaldr. Kesitlerde temizleme ve kurutmaya engel olacak veya hava kabarcklarnn taklp kalmasna neden olabilecek ani girinti ve kntlar bulunmamaldr.Hidrometre, kapasitesi iindeki svlarda sapn deyle yapt a 1,5 dereceyi amayaca biimde yzmelidir. 4. Blnt izgileri ince ve belirgin kalnlkta olmal, blntl cetvel byk ve eik olmamal ve blnt izgileri hidrometrenin eksenine dik olmal.

EKL 2.1 HDROMETRE

2.2.2.DENEYN YAPILII

1. rselenmi numunelerin deneye hazrlanmas metoduna uygun olarak elde edilen havada kurutulmu numuneden yarlama metoduyla her biri yaklak olarak 50-100 gr arlnda iki numune elde edilir. Deney iin gerekli zemin miktar zeminin trne bal olarak deiir; rnein killi zeminler iin 50 gr kumlu zeminler iin 100 gr numune kullanlr. Numunelerden birinin su muhtevas llr. 2. Dier numune 0,01gr hassasiyetle tartlr ve geni azl konik ieye konur. zerine 150 ml hidrojen peroksit zeltisi eklenir, birka dakika sreyle cam ubukla hafife kartrlr ve ienin az cam kapakla rtldkten sonra ertesi gne kadar bekletilir. Bekletilmi karm hafif atete stlr. Bu srada kprp tama olmamasna zen gsterilmeli ve karm sk sk kartrlmaldr. iddetli kprme kesilir kesilmez karm kaynatlarak hacmi 50 ml ye drlr.Organik madde yzdesi yksek olan zeminlerde oksidasyonun tamamlanabilmesi iin ek hidrojen peroksit kullanlmas gerekebilir. 3. Porselen pota 0,01 gr duyarllkla tartlr ve konik iedeki karm bu potaya aktarlr. Bu ilem srasnda olabildiince az damtk su kullanlmaldr. Pota iindekilerle birlikte etve konur ve 105-1100Cde kurutulur.Bundan sonra pota iindekilerle birlikte desikatre konur ve soumaya braklr.Souyan numune pota ile birlikte 0,01gr duyarllkla tartlr.bu tart sonucundan kap arlnn karlmas ile numunenin n ilemler sonundaki arl elde edilir. 4. Organik madde yzdesi dk (%2den az) olan zeminlerde 2 ve 3deki ilemlerin uygulanmas gerekmez. 5. Porselen potann iindeki numuneye 100 ml sodyum hekzafosfat zeltisi katlr ve karm hafif atete 10 dakika kadar stlr. Baz zeminde datc etkili olmadndan karmda floklanma sonucu

datma salanmayabilir. Bu durumda datc miktarn arttrmak gerekebilir. 6. Karm pisetten damtk su fkrtlarak iinde tel kafes bulunan kartrma kabna aktarlr. Bu ilem srasnda kullanlan su miktar 150mlyi amamaldr. Zemin sspansiyonu bundan sonra 15 dakika sreyle mekanik kartrc yardmyla kartrlr. 7. Sspansiyon vakit geirmeden alt kap zerine oturtulmu 80 mikronluk elee aktarlr. Kartrma kabna ve tel kafese yapm btn sspansiyon kalntlarnn damtk su ile ykanarak tmyle elee aktarlmasna zen gsterilmelidir. Elee aktarlan zemin pisetten damtk su fkrtlarak ykanr. Bu ilemler srasnda kullanlan damtk suyun miktar 500 ml.yi amamaldr. 80 mikronluk elekten gemi olan sspansiyon 1000 ml.lik mezre aktarlr ve damtk su eklenerek 1000 ml ye tamamlanr. 8. Mezrn az lastik bir tpa ile kapatlr ve homojen bir sspansiyon oluana kadar sert bir biimde alkalanr. En sonunda ba aa evrilir. alkalama ilemi durdurulur durdurulmaz mezr dz bir yzey zerine oturtulur ve kronometre altrlr. Hidrometre yzme durumunun az altna gelene kadar sspansiyona daldrlr ve serbeste yzeye braklr. Kronometreye baklarak , 1, 2 ve 4nc dakikalarda hidrometre okumalar alnr. Bundan sonra hidrometre yavaa sspansiyondan karlr damtk suyla ykanr ve zemin sspansiyonu ile ayn scaklkta tutulan damtk su dolu dier bir mezr iinde bekletilir. 9. Kronometre 8inci dakikaya yaklarken hidrometre yeniden sspansiyona daldrlr ve hidrometre okumas alnp kaydedilir. Okuma alndktan sonra hidrometre karlr, ykanr ve damtk su iine konur. Ayn biimde 15 ve 30uncu dakikalarda, 1, 2, 4, 8, 24 ve 48. saatlerde okumalar alnr. Hidrometrenin sspansiyona daldrlmas

ve okumadan sonra karlmas srasnda sspansiyonun alkalanmamas salanmaldr. Hidrometrenin sspansiyona daldrlmas ve sspansiyondan alnmas ilemlerinin her biri 10 saniyelik bir sre iinde yaplmaldr. Sspansiyonun titreim etkisine uramas nlenmelidir. 10.Su banyosunun kullanlmad deneylerde sspansiyonun scakl ilk 15 dakikada bir kez ve daha sonraki her okumadan sonra llp kaydedilir. Scaklk en az 0,5 0C duyarllkla okunmaldr. Mezrn asimetrik olarak s almas ya da kaybetmesi nlenmelidir. Ayrca ortam scaklnn 20Cden fazla deimemesi deneyin sonularn daha gvenilir hale getirir.

2.2.3.HESAPLAMALAR

1. Gerek okumalarda mensks dzeltmesi yaplr. Tablolardan L derinlii bulunur. Zamana gre denklemden D bulunur. 2. Dzeltilmi hidrometre okumalar bulunur. Daha nce bulunan D deerleri iin ince yzdesi hesaplanr.

2.2.4.SONULAR

Deney sonular yar logaritmik bir grafik kad zerine iaretlenir veya deiik dane gruplarna giren miktarlar yar logaritmik grafikten okunup %1 yaknlkla bir izelgede gsterilir.

10

2.3.KIVAM LMTLER DENEY

2.3.1. LKT LMT TAYN (CASAGRANDE CHAZINDA LM)

Bu deney akta kurutulmu zeminin likit limitinin bulunmas ile ilgili olup doal durumlarndaki numunelere de uygulanabilir. Likit limit cihaznn (EKL 2.2) her deneyden nce temiz, kuru ve iyi alr durumda olup olmad denetlenmeli, pirin kabnn serbeste debilmesine ve menteede yan oynamalarn gereinden ok olmamasna zen gsterilmelidir. Oluk ama ba da temiz ve kuru olmal, zorunlu boyutlar salamaldr.

EKL 2.2 CASAGRANDE DENEY ALET

11

Deneyin yapl u ekildedir: 1. rselenmi numunelerin deneye hazrlanmas metoduna uygun olarak elde edilmi olup 400 mikronluk elekten geen malzemeden en az 200 gr arlnda bir numune alnr. Zeminin 400 mikronluk elekten geen yzdesi kaydedilir. Numune cam plakann stne konur, damtk su katlarak pek ve homojen bir hamur durumuna gelene kadar palet bayla iyice kartrlr. Sonra bu karm suyun numunenin her yanna ilenmesini salamak amacyla hava geirmez bir kap ierisinde 24 saat sreyle de oda scaklnda bekletilir. 2. Numune kaptan kartlr ve en az 10 dakika sreyle yeniden kartrlr. Kimi zeminlerde gvenilebilir sonular alnabilmesi iin deneye balamadan nce numunenin 40 dakikaya kadar uzayabilen bir sre boyunca srekli olarak kartrlmas gerekebilir. Elde edilen zeminsu karmndan bir miktar alnarak likit limit cihaznn kab iine konur, yzeyi tabana paralel olarak dzlenir ve oluk ama ba, menteenin ortasndan geen ap boyunca kap iinde hareket ettirilerek, numune ikiye blnr. Ban hareketi srasnda bak kap yzeyine dik tutulmal, ban evli yz hareket ynne bakmaldr. Bylece numunenin ortasnda V kesitli bir oluk alm olur. Krank kolu saniyede 2 devirlik bir hzla evrilerek iki yanda kalan zemin oluun dip ksmnda 13 mm boyunca birbirine deene kadar kap kaldrlp drlr. Demenin saland kesimin uzunluu oluk ama bann ucuyla veya bir cetvelle llr. Oluktaki bu kapanmay salayan d says kaydedilir. Baz zeminlerde oluk, zemindeki akma yoluyla kapanacana, zeminin kap yzeyi boyunca kaymas yoluyla kapanma eilimindedir. Bu gibi durumlarda elde edilen sonuca gvenilmemeli ve zeminde akma grlene dein deney tekrarlanmaldr. Birka kez su

12

eklenmesine karn kayma oluyorsa deneyin yapm olanaksz demektir ve deney raporunda likit limitin llemedii belirtilmelidir. 3. Oluun kapanm olan kesiminin evresinden palet bayla alnan yaklak olarak 10 gr arlnda bir numune deney kabna konur ve su muhtevas llr. 4. Ayn numune kullanlarak ve su muhtevas gittike arttrlarak ilemler tekrarlanr. Seilen balang su ve deney srasnda eklenen su miktarlar elde edilen d saylarnn 10 ile 50 arasnda eit aralklarla dalmasn salayacak biimde ayarlanmaldr. Deney kesinlikle numunenin su muhtevas arttrlarak yrtlmelidir. Numunenin su eklemek amacyla likit limit kabndan her karlnda kap ve oluk ama ba ykanp kurutulmaldr. 5. Yukarda anlatlan ilemler srasnda abuk kurumay nlemek amacyla cam plaka zerindeki numune porselen bir pota veya ya bir bezle rtlmelidir.

2.3.2.HESAPLAMALAR

Her denemede elde edilen su muhtevasna kar d says, yar logaritmik bir grafik kad zerine iaretlenir. Bu ilem iin, su muhtevas deerleri aritmetik ordinat ekseni boyunca d says ise logaritmik olarak apsis ekseni boyunca llmelidir. Elde edilen noktalara en iyi uyan doru izilir. Elde edilen ak dorusu zerinde 25 d karsndaki su muhtevas zeminin likit limitini verir.

2.3.3.PLASTK LMT DENEY

Bu deney zeminin henz plastik kvamda bulunduu en dk su muhtevasnn llmesi ile ilgilidir. Deneyin yapl u ekildedir:

13

1. rselenmi numunelerin deneye hazrlanmas metoduna uygun olarak elde dilmi olan 400 m elekten geen malzemeden 20 gr dolaynda bir numune alnr. Zeminin elekten geen yzdesi kaydedilir. Akta kurutulmu zemin, homojen bir duruma gelene ve kk bir top biimini alabilecek kadar plastik olana kadar cam plaka zerinde damtk su ile iyice kartrlp yorulur. Bylece hazrlanm numune yaklak olarak iki eit paraya blnr. Bunlara top ekli verildikten sonra bir tanesine aadaki ilemler uygulanr. Dieri ise daha sonra denenmek zere paslanmaz hava geirmez bir kap ierisine konur. 2. Kre eklindeki numune silindirik bir makarna eklini alana kadar cam plaka ile el aynas arasnda yuvarlanr. Numunenin ap 3 mm.ye dt anda atlama ve kopma belirmemise zemin tekrar topak haline yorulur ve yeniden yumrulanr. apn tam 3 mm.ye indii anda yuvarlanan zeminde atlayp dalmalar grlene dein bu ilem srdrlr. Metal ubuk apn doru olarak belirlenmesinde bir karlatrma lei olarak kullanlabilir. 3. Dalan numunenin paralar toplanp bir numune kabna konur ve su muhtevas llr.lm iin alnan numunenin ya haldeki arl en az 5 gr olmaldr.

2.3.4.HESAPLAMALAR

Bulunan su muhtevalarn ortalamas zeminin plastik limiti olarak kabul edilir.Zemini plastisite indisi Ip=wL-wP formlyle bulunur.

14

2.4.KOMPAKSYON DENEY

Bu deney belirli bir metotla sktrlm zeminde maksimum kuru birim hacim arl veren su muhtevas civarndaki su muhtevalarnda birim hacme sacak en ok zemin arlnn bulunmas ile ilgilidir. Deneyde 30,5 cm.den serbeste den 2,5 kg.lk tokman (EKL 2.3) salad mekanik i kullanlmaktadr.
2.4.1.DENEYN YAPILII

1. Akta kurutulup 20 mm.lik elekten geirilerek elde edilen zeminden 5 kg.lk bir numune alnr. Numune zeminin trne gre uygun bir miktar su ile iyice kartrlr. 2. Kalp (EKL 2.4), taban plakas taklm olarak 1 gr. hassasiyetle tartlr. Kalp beton gibi sert bir yzey zerine oturtulur ve nemli zemin mmkn olduu kadar eit arlkta tabaka halinde her birine 30,5 cm.lik serbest d yapan tokmakla 25 darbe uygulayarak st ucuna yakas taklm kalbn iine sktrlr. Darbeler her tabakann yzeyine eit aralklarla datlmaldr. Tokmak klavuzunun tokman serbest dn engelleyecek biimde zeminle tkanmamasna zen gsterilmelidir. Kullanlan zemin miktar kalb doldurmaya yetmeli ancak yaka karldktan sonra kesilip atlacak artk zemin ykseklii 6 mm.yi amamaldr. Yaka karlr ve sktrlm zemin elik cetvelle kalbn st kenar seviyesinde dikkatle dzlenir. Kalp ve zemin 1 gr hassasiyetle tartlr. 3. Sktrlm zemin kalptan karlp byke bir metal kaba konur.Bu zeminin tmn yanstan bir numune alnarak su muhtevas llr. 4. Zeminin geriye kalan ufalanp 20 mm.lik elekten geirilir ve deneyin banda hazrlanan numuneden artm olanla kartrlr.Bylece elde edilen numuneye uygun artlarla su katlp kartrlr ve her defasnda ilemler tekrarlanr.
15

5. Deney en az be deer verecek ekilde tekrarlanr ve kullanlan su muhtevalar maksimum kuru birim hacim arl veren optimum su muhtevasn iine alan snrlar arasnda deimelidir.
2.4.2. HESAPLAMALAR

Kuru birim hacim arlk- su muhtevas erisi izilir ve maksimum kuru birim hacim arla kar gelen su muhtevas optimum su muhtevas olarak verilir.

16

EKL 2.3 KOMPAKSYON TOKMAI

17

EKL 2.4 KOMPAKSYON KALIBI

18

BLM 3.DENEY SONULARI ve GEOTEKNK PARAMETRELER

3.1.ELEK ANALZ DENEY

Deneye Balamadan nceki;

Analiz Tipi Kap No Kap Arl [gr] Kuru Numune Arl [gr]

: Kuru :1 : 700 : 1020,7

Kap+Kuru Numune Ar. [gr] : 1720,7

Elek No 4 10 16 30 40 70 100 200

Delik ap mm

Elek Arl, gr Bo Dolu

Elein stnde Kalan, gr

Elekten Geen gr %

4,750 2,000 1,180 0,600 0,425 0,212 0,150 0,075

380,7 370,7 360,7 350,7 340,7 330,7 320,7 310,7 Kum %

380,7 370,7 382,5 391,6 389,4 386,3 385,9 385,4 30,07

0 0 21,8 40,9 48,7 55,6 65,2 74,7

1020,7 1020,7 998,8 958,0 909,3 853,7 788,5 713,8 Silt + Kil %

100 100 97,85 93,86 89,04 83,64 77,25 69,93 69,93

19

3.2.HDROMETRE DENEY

Hidrometre Tipi Ayrtrc Madde Ayrtrc Miktar

152H NaPO3 % 4 (40 gr.) 1020,7 713,7 50

Sfr Dzeltmesi Menisks Dzeltmesi GS w [gr/cm3] s [gr/cm3] a

7 0 2,65 1,00 2,65 1,00

Ana Num. (Elek Analizindeki) (WST) [gr] No.200den geen Zem. A. (WI) [gr] Hidrometre in Alnan Num. (WS) [gr]

Saat 9:00

T C 23 23

T, dk 0 0,25 0,50 1 2 4 8 15 30 60 120 240 480 1440 2880 4320

Ra 49,0 48,5 48,0 47,0 46,0 45,0 43,5 42,0 40,0 38,0 36,0 33,0 29,0 25,0 24,0

CT 0,70 0,70 0,70 0,70 0,70 0,70 0,70 0,70 0,70 0,70 0,70 0,70 0,20 0,20 0,20

RC 42,7 42,2 41,7 40,7 39,7 38,7 37,2 35,7 33,7 31,7 29,7 26,2 22,2 18,2 17,2

R 49,0 48,5 48,0 47,0 46,0 45,0 43,5 42,0 40,0 38,0 36,0 33,0 29,0 25,0 24,0

L, cm 8,2591 8,3412 8,4232 8,5873 8,7514 8,9155 9,1617 9,4078 9,7360 10,064 2 10,392 4 10,884 7 11,541 1 12,197 5 12,361 6

K 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 2 0,013 5 0,013 5 0,013 5 0,013 5

D, mm % N 0,075 9 0,053 9 0,038 3 0,027 4 0,019 5 0,013 9 0,010 3 0,007 4 0,005 3 0,003 8 0,002 7 0,002 0 0,001 2 0,000 9 0,000 7 85,40 84,40 83,40 81,40 79,40 77,40 74,40 71,40 67,40 63,40 59,40 52,40 44,40 36,40 34,40

% N 59,71 59,01 58,32 56,92 55,52 54,12 52,02 49,92 47,13 44,23 41,53 36,64 31,05 25,45 24,05

9:01 9:02

23 23 23 23

9:15

23 23 23

11:00

23 23 21 21 21 21

Elek analizi ve hidrometre deneylerinin sonular tane dalm erisinde birletirilmi bir ekilde grlebilir.

20

21

3.3.KIVAM LMTLER DENEY

PLASTK LMT Kap No 1 2 Islak Num. + Dara 11,60 12,00 Kuru Num. + Dara 11,17 11,47 Dara 9,40 9,30 Su Miktar 0,43 0,53 Kuru Zemin Ar. 1,77 2,17 Su Muhtevas (%) 24,29 24,42 LKT LMT 3 4 32,87 40,17 23,60 27,70 9,37 9,37 9,27 12,47 14,23 18,83 65,14 68,03 70 31 TAB SU MUHTEVASI Kap No Islak Num. + Dara Kuru Num. + Dara Dara Su Miktar Kuru Zemin Ar. Su Muhtevas (%) RTRE LMT Numune Durumu Kap No Kuru Numune Ar. Kap + Civa Ar. Kap Arl Civa Arl Zemin Hacmi Su Muhtevas (%)

Ort. WP 24,36

Ort. WL

Kap No Islak Num. + Dara Kuru Num. + Dara Dara Su Miktar Kuru Zemin Ar. Su Muhtevas (%) Vuru Says (N)

5 41,77 28,50 9,40 13,27 19,10 69,48 24

6 49,17 32,10 9,47 17,07 22,63 75,43 13

SONULAR
Plastik Limit WP (%) 24,36 Tabii Su Muh. Wn (%) Likit Limit WL (%) 70,0 Rtre Limiti WR (%) Plastisite ndisi IP (%) 45,64 Akma ndisi IA(%)

22

100 90 80 70 60

W (%)

50 40 30 20 10 0 1 10 100

Vuru Says (N)

23

3.4 KOMPAKSYON DENEY

GS = 2,65
Deney No Kalp Arl [gr] Kalp Hacmi [cm3] Islak Num. + Kalp A. [gr] Islak Numune [gr] Birim Hacim A. (n) [gr/cm3] Kap No Islak Num. + Dara [gr] Kuru Num. + Dara [gr] Dara [gr] Su Miktar [gr] Kuru Numune [gr] Su muhtevas (w) Ort. Su Muhtevas (wort) Kuru Bir.Hac.A.(n) [gr/cm3]

1 4340 944 5977 1637 1,734 1 44,90 38,27 9,30 6,63 28,97 22,89 2 56,20 47,47 9,40 8,73 38,07 22,93 3 82,90 65,77 9,30 17,13 56,47 30,34

2 4340 944 6097 1757 1,861 4 82,20 65,57 9,30 16,63 56,27 29,55 5 65,80 50,87 9,40 14,93 41,47 36,00

3 4340 944 6067 1727 1,829 6 60,50 46,87 9,30 13,63 37,57 36,28 7 61,30 45,37 9,40 15,93 35,97 44,29

4 4340 944 5957 1617 1,713 8 74,50 54,57 9,40 19,93 45,17 44,12

22,91 1,41

29,95 1,43

36,14 1,34

44,20 1,19

24

KOMPAKSYON ERS
14,5

14,25

14

13,75

13,5

13,25

d, (kN/m3) )

13

12,75

12,5

12,25

12

11,75

11,5 15

20

25

30

35

d max = 14,23 kN/m3 wopt = 27,3 %

40

45

W, (%)

25

BLM 4. SONULAR
1. Zemin numunesi ierisinde bulunan akl,kum,silt ve kil miktar: Arlk, gr. akl 0 Kum 306,92 Silt 339,79 Kil 373,98 Toplam 1020,7 2. Kvam limitleri: Wp= 24,36 % WL=70,00 % 3. Zemin Snflandrmas i. Birletirilmi Zemin Snflandrmasna (USCS) gre % 0 30,07 33,29 36,64 100

1)
#

200 nodan geen % 50 den byk

4 nodan geen % 50 den byk

O halde zemin ince danelidir (Silt+Kil (M,C))

2)

Ip= 70 24,36 = 45,64 %

WL=70,00 %

Plastisite kartndan; Yksek Plastisiteli norganik Killer bulunur. ii. Karayollar Snflandrma Sistemine (AASHTO) gre

1) 2) 3)
4)

200 nodan geen % 100, O halde zemin

A 4, A 5, A 6, A 7 Ip= 70 24,36 = 45,64 %

A 6, A 7 WL=70,00 % Grup ndeksi

A7 a = 40; b = 40; c = 20; d = 20 G I = 0,2.40 + 0,005.40.20 + 0,01.40.20 G I = 20

5)

Ip= 45,64 %

WL=70,00 %

WL 30 < Ip

26

40 < 45,64 A 7 6 4. Zeminin Dolgu Yapmna Uygunluunun Aratrlmas Kvam limitleri deneyinde likit limit ve plastisite indisi deeri bulunmutur. Bu sonular plastisite kart zerine uygulandnda zeminin CH olduu grlmtr. Likit limit deneyi deeri % 50 den fazla olan bu kil tr; yksek plastisiteli, inorganik ve yal kildir. Dolgunun asl kullanlaca alan olan Toprak leri yani karayollar dolgular iin snflandrlma sistemini incelememiz gerekir. Bunun iin Elek analizi, Hidrometre ve Kvam Limitleri deneyinden elde edilen sonular incelenmitir. Buradan sonularn; WL 30 < Ip denklemini salad grlr. Dolaysyla zeminin A76 snfna ait olduu

grlr. Grup indeksi zelliine gre grup indeksi deeri ne kadar sfra yakn olursa, zeminin dolgu ilemlerinde kullanlabilirlii o kadar fazla olur. Grup ndeksi:
a = 40; b = 40; c = 20; d = 20 G I = 0,2.40 + 0,005.40.20 + 0,01.40.20 G I = 20 Bu deer A76 deeri iin sfrdan ok byk bir deerdir. Ve hem likit limitin fazla olmas hem de G I deerinin sfrdan ok byk olmas nedeni ile bu zeminin geirimsiz dolgu malzemesi olarak kullanlmas uygun deildir.

7. Kompaksiyonun optimum su muhtevasnn kuru tarafnda ya da slak tarafnda yaplmasnn zemin zelliklerine etkisi: Optimum su muhtevasndan daha dk su muhtevalarnda (kuru tarafta) sktrlan kohezyonlu zeminlerin i yaps incelendiinde zemini oluturan danelerin genellikle birbirlerine gre eimli olduu ve daneler arasnda kenar-yzey temasnn hakim bulunduu buna karlk optimum su muhtevasndan daha yksek su muhtevalarnda (slak tarafta) sktrlan zeminlerin ise hemen hemen birbirlerine paralel olan danelerden olutuu gzlenmektedir. Kompaksiyon enerjisinin arttrlmas ve yorulma etkisi gsteren kompaksiyon yntemlerinin (kei ayakl silindir gibi) kullanlmas da danelerin birbirine paralellik derecesini arttrc ynde etki yapmaktadr. Gerek i yapda gzlene bu deiiklikler 27

gerekse daha karmak baka fiziksel-kimyasal nedenlerden dolay sktrlm kohezyonlu zeminlerin mhendislik zellikleri kompaksiyon su muhtevasna ve sktrma yntemine bal olarak farklklar gstermektedir. Zemin sktrlma su muhtevasnda yklendii zaman kuru tarafta sktrlm zemin slak tarafta sktrlmtan ok daha yksek mukavemete ve skma modlne sahip olmaktadr. Yklenmeden suya doygun hale gelmesi durumunda ise elde edilen gerilme-ekil deitirme erisi birbirine ok yakn olmaktadr. Yorulma uygulamas da mukavemeti azaltc etki yapmaktadr. Optimumun kuru tarafnda sktrlm zeminlerde kompaksiyon enerjisinin artmas ile mukavemette belirli bir art meydana gelirken slak tarafta sktrlm zeminlerin mukavemeti kompaksiyon enerjisinden olduka bamsz grnmektedir. Dolaysyla slak tarafta sktrlan kohezyonlu zeminlerde daha ar kompaksiyon makineleri kullanmann veya daha fazla gei yapmann pek faydal bir etkisi olmamaktadr.Tam tersine bu durumlarda arazi sktrmas srasnda ar kompaksiyon enerjisi uygulamasnn boluk suyu basnc artlarna ve mukavemet azalmalarna yol aabilecei gzden uzak tutulmamaldr. Sktrlm kohezyonlu zeminlerin hacim deitirme zellikleri de kompaksiyon su muhtevasna bal olarak byk deiiklikler gstermektedir. Optimumun kuru tarafnda sktrlan zeminler dk basn altnda daha az deformasyon (oturma) gstermekle beraber suya doygun hale gelme durumunda maruz kalacaklar basnca bal olarak bunlarn gme gstermesi ihtimali gzden uzak tutulmamaldr. Optimuma gre kuru tarafta sktrlm kohezyonlu zeminler su ile temas haline gelme durumunda daha fazla ime gsterirken optimumun slak tarafnda sktrlan kohezyonlu zeminler ise su kaybederek kuruma durumunda daha fazla hacim daralmasna uramaktadr.

28

BLM 5. KAYNAKLAR
TS1900/Nisan1987 NAAT MHENDSLNDE ZEMN LABORATUVAR DENEYLER TSE-UDK 624.131 ZEMN MEKAN Prof.Dr. Kutay ZAYDIN (YT) Birsen Yaynevi 1989 ZEMN MEKAN DERSLER Prof.Dr Feyza NCOLU A.. Yaynlar No.556 ZEMN MEKAN PROBLEMLER V. KUMBASAR,F. KP (T) alayan Kitabevi 1992 ZEMN MEKAN V. KUMBASAR,F. KP (T) alayan Kitabevi 1992

29