Kristal Kat lar

Kristal kat lar  Atom, molekl veya iyonlar dzenli bir s rada (rg) dizilmi lerdir.  Belirli bir geometrik ekilleri ve e.n. vard r.  Anizotropi zelli i gsterirler. Cu, Fe vs. gibi btn metaller NaCl, CsFvs. gibi iyonik bile ikler elmas, fosfor, argon.vs. gibi ametaller benzen, metan ..vs. gibi kovalent bile ikler

metan

elmas

Amorf kat lar  Atom, iyon veya molekller rastgele dzenlenmi lerdir.  Belirli bir geometrik ekilleri ve e.n. lar bulunmaz.  rnek: cam, plastik, lastik

rg (Lattice)
 rg noktalar , sonsuz say da, dzgn biimde, 1,2, veya 3-D dzenlenerek rgy olu turur.  rg noktalar n n evresi zde tir.  zgn desen her bir rg noktas na motif ilave edilerek elde edilir.

2D- Kare rg

motif : tek atom veya atom gruplar Uzay rgs + motif = Kristal Yap

Uzay rgs: rg noktalar nda atom veya molekllerin bulundu u rg veya desen 2

Birim Hcre

!! yanl !!

Kbik birim hcre

Birim Hcre  Kristal rgy tan mlayan en kk parad r.  boyutta tekrarlanmas kristali olu turur.  Kristalin tm simetri elemanlar n ierir.  teleme (a,b,c) ve a (E,F,K) ile tan mlan r. (Hcre parametreleri)

Birim hcrenin boyutlu dzenlenmesi ile kristal sistemi olu ur.

3

Kristal Sistemi
Hcre parametrelerinin farkl kombinasyonu ile yedi tane kristal sistemi (kristal s n f ) meydana gelir.

Kristal rgleri
Her bir kristal s n f nda atomlar n farkl dzenlenmesi ile 14 farkl kristal rgs olu ur.

14 farkl kristal rgsne Bravais rgleri ad verilir.

Sk

k stiflenme

Atomlar n 2D- istiflenmesi Koordinasyon Say s Atomun etraf ndaki kom u atom say s Basit istiflenme KS : 4 Sk k stiflenme KS : 6

Atomlar n 3D- s k istiflenmesi

k hsi : hekzagonal s k k istiflenme

ABABABKS: 12 ksi: kbik s k hsi ksi k istiflenme

6

ABCABCABC..KS:12

3D- S k

k Istiflenme KS 3 6 +3 12

2 Td bo luk (KS = 4)
3 atom bir dzlemde + 1 atom dzlemin alt nda veya zerinde

ymk | ksi

3 atom bir dzlemde + 3 atom dzlemin alt nda veya zerinde

7

1 Oh bo luk (KS = 6)

Sk

k stiflenmedeki Bo luklar
N atomlu s k k istiflenmede N tane oktahedral bo luk 2N tane tetrahedral bo luk bulunur

8 tetrahedral bo luk

4 oktahedral bo luk

Kbik Kristal Sistemi

Polonyum (Po) Fe, V, Cr, Mo, W

Basit Kp (bk) CN = 6

Hacim merkezli kp (hmk) CN = 8

Yzey merkezli kp (ymk) CN = 12

9

birim hcrede rg noktas say s

rg Noktas Yeri K e Kenar Yz Hcre ii Hcreye katk s 1/8 1

Kbik Sistemde Birim Hcredeki Atom Say s

bk 8(1/8)

hmk 8(1/8) + 1

ymk
6x1/2 + 8(1/8)

Atom Say s

10

Metalik Kristaller
o u metaller (ksi), (hsi) ve (imk) i merkezli kbik ve imk kristal yap lar na bulunur. imk(KS:8) Be, Mg, Zn, Cd, Ti, Zr, . hsi (KS:12) Zn, Cd, Tl. ksi (KS:12) Cu, Ag, Au, Al, Ni, Pd, Pt Bir metal iin, bas n ve s cakl k de i tirilirse birden ok kristal yap da elde edilebilir. Co ABCABC 500 C > Co ABABAB 500 C < Yumu ak ve dvlebilir metaller, genellikle (ymk) yap s ndad r. (bak r) ymk yap larda daha ok dzlem mevcuttur. Sert ve k r lgan metaller genellikle (hsi) yap s ndad r (inko) o u metal bklebilir, nk metalik ba yne ba ml de ildir. Atomlar birbiri zerinde kayabilir ve yeniden kristal ekli alabilir.
11

Kbik Kristal Yap larda Atom Yar aplar

r = a/2
DO= % 52 a: Birim hcre kenar uzunlu u r: Atom yar ap

a3/4
% 68

a2/4
% 74

Doluluk Oran : (Vkre / V birim hcre) x100

12

Problem
Al ( 26.98 akb) ymk yap ya sahiptir ve atom yar ap 143.2 pm dir. a) Birim hcre boyutunu b) Al metalinin yo unlu unu hesaplay n z.

a) r = a2/4

a = 4(143.2)/(2)1/2 = 405.0 pm

b) Birim hcre ktlesi = 4 Al atom ktlesi

(26.98)(g/mol)(1mol/6.022x1023atom)(4 atom/birim hcre) = 1.792 x 10-22 g

Birim hcre hacmi a3 = (405x10-10cm)3 = 66.43x10-24 cm3 Yo unluk d = m / V ( birim hcre ba na g/cm3) Birim hcre yo unlu u = 1.792x10-22g / 66.43x10-24 cm3 = 2.698 g/cm3
13

Problem : ymk kristal rgsnde doluluk oran nedir?

Kre hacmi : 4/3Tr3 ymk rgde toplam kre hacmi V = 4(4/3Tr3)

Birim hcre hacmi = a3

ymk rgde r = a2/4

Doluluk Oran : (Vtoplam kre / a3) x100 4(4/3Tr3) a3 4(4/3T)(a2/4)3 x100 = % 74 a3

14

DO =

X100 =