3. ASANSR GVENLK SSTEMLER TSE 10922 EN 81-1 gvenlii salanacak kiileri yle tanmlar.

a) Kullanclar, b) Servis ve bakm personeli, c) Asansr boluu, makina dairesi ve varsa makara dairesi dndaki kiiler. Yine ayn standart gvenlii salanacak maddeler olarak, a) Kabindeki ykler, b) Asansr veya servis asansrnn paralar, c) Asansr veya servis asansrnn monte edildii bina olarak belirlemektedir. Grld gibi asansr, oluabilecek her trl istenmeyen durum iin kendi gvenlik sistemlerini oluturmaldr. Asansr gvenlik sistemlerini incelemek iin yine ayn standardn muhtemel kaza eitleri iin yapt sralamay incelemek gerekir. Asansrde muhtemel kaza eitleri yle sralanabilir. a) Koparma, b) Ezilme, c) Dme, d) Asansrn seyir snrlarn amas, e) Asansr dmesi, f) Darbe, g) Mahsur kalma, h) Yangn kmas, i) Elektrik arpmas, j) Malzemelerin hasara uramas, k) Anmann ve paslanmann sonular. Gvenlik tertibatlar yukarda sralanan kaza eitlerini nlemek iin asansrde oluturulmu tehizatlardan oluur. Yeni yaklam standartlar (Banda EN olan ve Avrupa Normu zellii tayan) rn tanm yerine, rnde oluabilecek riskleri dikkate alarak, rn gvenlii zerine oluturulmu standartlardr. Bu yzden EN Standardlarnda bahsedilen gvenliklerin salanmas, rnn gvenli olduunun kabul saylmaktadr. Asansrde de gvenlik art TS 10922 EN 81-1/2 standardndaki artlarn tam olarak salanmasndan gemektedir. Standardn artlarnn uygulanmamas da mmkndr. Ancak bu durumda standartta bahsedilen gvenlik seviyesini salamak gerekir. 95/16 Asansr Ynetmelii Ek 1 de bahsedilen temel gvenlik ve salk kurallar, bir asansrn gvenli saylmas ve retimine izin verilebilmesi iin esas noktalardr. Ancak, geni bir aratrma ve tasarm gurubuna sahip olmayan firmalar iin, bahsedilen gvenlik seviyesinin oluturulabilmesinde en kolay yol, standardn tamamen uygulanmasndan gemektedir. 3.1. DURDURMA ALTERLER VE GVENLK KONTAKLARI Asansrde oluabilecek skma ve ezilmeler kat kaplar ve kabin kaplar, kabin eii ile kuyu aras, kuyuya alan kapak veya imdat ve kurtarma kapaklar, kuyu alt ve kuyu stnde bakm yerleri, makina dairelerinde oluabilir. Bu durumlar iin asansrde ncelikle durdurma alterleri konmutur. Durdurma tertibat olarak iki konumda kararl ve asansrn yeniden altrlmas ancak bilinli bir hareketle mmkn olan yapda alterler seilmitir. Bu alterler asansrn gerekli yerlerine datlmtr. a) Girilerinin tmnde yzeyi deliksiz kaplar bulunmayan kabinler, (kapsz kabinler dahil) b) Kabin stnde, bakm ve kontrol elemanlarnn giri yerlerinden en ok 1 m uzaklkta Makina ve makara dairesinde c) Kuyu alt boluunda. Bu yerlerde yukarda tarifi yaplan altere uygun durdurma tertibatlar konmas zorunludur. Ayrca kabin girilerinde skma ve ezilmeleri nlemek iin eik kontaklar, skma kontaklar veya fotoseller konulur. a) Kapsz asansrlerde fotosel veya eik kontaklar, b) Kapl asansrlerde skma kontaklar ve k baralar kazalar nlemek iin konmutur. (Yeni yaplacak btn asansrlerde kabin kaps konmas zorunludur) Bu tr kazalarn oluabilecei dier yerler ise kuyuya alan kapak, imdat kaplar, kurtarma kaplar ve kuyu dibi kaplardr. Bu aklklarn bulunduu yerlerde durdurma tertibatlar bulunmasna ramen hepsinde ayrca kap kontaklar bulunur.

Kontaklardan herhangi birisi aldnda kontak devreye girerek asansrn hareketi geciktirilmeden durdurulur. Durdurma alterleri ve skma gvenlik kontaklarnn alma gvenliini salamas ve gnlk kullanmlar gvenli bir hale getirmesi iin devaml kontrol altnda tutulmalar gerekir. Gvenlik kontaklar standartta zellikleri belirtilmi kontaklardr. Her alter gvenlik konta olarak kullanlamaz. Asansrde kullanlan btn gvenlik kontaklar ve alterleri aada bahsedilen zelliklere sahip olmal, normalde kapal kontaklar kullanlmal ve mekanik zorlama etkisiyle devreye girmelidir. Normal durumda bask olarak bulunan kontaklar veya alterler gvenlik konta olarak kullanlamazlar. Elektrik gvenlik anahtarlar altnda, kontaklar zorlayc mekanik etkiyle ayrlmaldr. Bu zorlayc mekanik etkiyle ayrlma kontaklarn birbirine kaynam olmas durumunda dahi gereklemelidir. Gvenlik kontaklar, koruyucu muhafazann en az IP 4X derecesinde koruma salamas durumunda 250 V veya koruma derecesinin IP 4Xten kk olduu durumlarda 500 V beyan yaltm gerilimine sahip olmaldr. Kontaklarn devreyi birden fazla ayrmas durumunda, ayrlma sonunda her bir ayrma mesafesi en az 2 mm olmaldr. letken malzemenin anmas kontaklarn ksa devre olmasna yol amamaldr. 3.2. KAPI KLTLER Kaplarn kilitlendiinin elektriki ve mekanik olarak kontroln yapan fi-priz ve kilit kontaklar, asansrn kaplar kapanmadan hareket etmesi nlerler. Bu konu kontrol panosu gvenlik kontrolleri konusunda ilenmitir. Asansr kilitleri, asansrn hareket esnasnda kabin iindekilerin kuyu ile, kuyu dndakilerin kuyu ii ile ilikisinin kesilmesi ve temasn nlenmesinin ana unsurlarndandr. Aada ift emniyetli bir kilit ve fi-priz balants gsterilmitir.

Fi-priz

FT EMNYETL KLT VE F-PRZ

ift emniyet pimi

Kilitlerin teknik zellikleri zet olarak aada verilmitir. 1. Durak kaplar : Kap kanad veya kanatlarnn kilitlenme artn denetleyen elektrik gvenlik devresi ksm, zorlayc mekanik etki ile ve araya baka mekanizmalar girmeden kilitleme tertibat tarafndan altrlmaldr. Bu dzen ayar bozulmayacak, ancak gerektiinde ayarlanabilecek ekilde olmaldr. 2. Kilitleme elemanlar ve bunlarn balantlar, darbeye kar dayankl, metalden yaplm veya metal takviyeli olmaldr. Kilitleme elemanlarnn birbirine gemesi, kapnn alma ynnde uygulanan 300 Nluk bir kuvvetin kilitlenme etkisini azaltmayaca bir biimde olmaldr. 3. Kilitleme tertibat, salkl almasn engelleyecek toz birikimi tehlikesine kar korunmaldr. alan paralarn kontrol, rnein saydam bir kapak kullanm sayesinde, kolayca yaplabilmelidir. Kilit kontaklarnn kapal bir kutu iinde olmas durumunda, kutu kapann balant vidalar kapak aldnda kaybolmayacak ekilde, kapaktaki veya kutudaki deliklerinde kalmaldr. 4. Durak kaplarndan her biri, kilit ama genine uyacak bir anahtar yardmyla dardan alabilmelidir. Bu tr bir anahtar ancak sorumlu bir kiiye verilmelidir. Anahtarla birlikte, kilidin almasndan sonra tekrar kapama ileminin tam olarak yaplmamasndan kaynaklanabilecek kazalar engellemek iin alnmas gereken balca nlemleri ieren yazl bir talimat verilmelidir. Acil durumda bir kilit alma ileminden sonra, durak kaps kapannca kilitleme tertibat ak konumda kalmamaldr. 5. Her durak kaps kapnn kapanmasn denetleyen ve bir elektrik gvenlik tertibatyla donatlmaldr. Menteeli durak kaplarnda bu tertibat, kapnn kapanma kenarnn yaknna veya kapnn kapal olduunu denetleyen mekanik tertibatn zerine taklmaldr. 6. Kabin kaplar : Her kabin kaps, uygun olarak kapnn kapanmasn denetleyen ve yukardaki madde de belirtilen artlar salayan bir elektrik gvenlik tertibatyla donatlmaldr. Kabin kapsnn kilitlenmesi gerekiyorsa, kilitleme tertibat durak kaplarnn kilitleme tertibatna benzer bir ekilde almal ve tasarmlanm olmaldr 3.3.AIRI YK KONTAKLARI Yukarda da deinildii gibi asansr kabini, ar yklenmede yaplan srtnme hesaplarnn stnde bir kuvvetle durmaya alr ve bu durum da kabinin kaymasna yol aar. Bunu nlemek iin kabin stnde, altnda veya ask halatlarna bal olarak kabinin beyan yknn stnde yklendii anlarda kabinin hareket almasn engelleyen kontaklar bulunur. Bu kontan grevi kabin yk beyan ykne dnceye ve oluabilecek tehlike nleninceye kadar asansrn hareket almasn nlemektir. Asansrlerde ar yk kontaklarnn yan sra tam yk kontaklar da kullanlr. Bu kontaklarn grevi asansr beyan yk ile ykl iken d kumandalara cevap verilmesini nlemek ve gereksiz durular ortadan kaldrmaktr.

Asansr, kabinin ar yklenmesi durumunda, otomatik seviyeleme dahil kabinin normal harekete gemesini nleyen bir tertibatla donatlmaldr. Beyan yk, en az 75 kg olmak kaydyla, % 10 dan fazla alrsa, kabinin ar ykl olduu kabul edilir. Kabin ar yklendiinde; a) Kullanclar kabin iindeki sesli ve/ veya grnr bir sinyal ile bilgilendirilmelidir; b) Motor gcyle tahrik edilen otomatik kaplar tam olarak almaldr; c) Elle alan kaplar kilitlenmemi durumda kalmaldr;

3.4. SINIR KESCLER VE ALTER Asansrn seyir mesafesi en alt durak ile en st durak arasnda snrldr. Tahrik ve srtnme kuvvetlerinde oluan bir azalmadan, ar yklenmeden veya oluabilecek elektrik arzalarndan dolay asansr durmas gereken son noktada durmayabilir. Bu durumda snr kesici devreye girerek asansrn enerjisini keser. Reglatr halatna bal fzelerle alan tipleri olduu gibi kuyu iinde kabinin hareketlerine bal olarak alan tipleri de vardr. Esas olan snr alterlerinin mekanik bir zorlamayla almas ve snr kesici alteri altrarak motorun ve elektrik freninin enerjisini kesmesidir. Bu enerji kesildiinde kabin aydnlatmas ve makina dairesi aydnlatmas kesilmemelidir. Yksek hzl asansrlerde kuyu iine elektriki limit alterlerde konabilir. Burada ama yksek bir hzda dorudan motor ve frenin enerjisinin kesilmesini nlemek ve bir yavalatma tertibatyla beraber durdurma ilemini gerekletirmektir. Ama sra olarak nce elektriki sistem almal son olarak mekaniki zorlama etkisi ile alan snr kesiciler devreye girmelidir. Snr kesicilerde asl ve nihai olan mekanik almadr.
ESK TP KESCLER GENELDE KULLANILAN KESCLER Reglatr elik makaralar Kesici ba st snr kesici Ana alter Kabin

Kabin ve alter kolu FZE elik tel Alt snr kesici

Kuyu ii mekanik alterleri

Reglatr arl

Standartta snr kesicilerin zellikleri ve alma prensipleri aada belirtilen ekliyle tanmlanmtr. 1. Asansrde snr gvenlik kesicileri bulunmaldr. Snr gvenlik kesicileri, son durak seviyelerinin almas durumunda mmkn olabildiince abuk alacak bir ekilde yerletirilmeli, ancak normal iletmeyi aksatmamaldr. Bunlar, kabin veya kar arlk tamponlara demeden almaldr. Snr gvenlik kesicileri, tm tampon stroku boyunca devrede kalmaldr. Son duraklardaki normal durdurma tertibatyla snr gvenlik kesicileri iin ayn altrma dzeni kullanlmamaldr. 2. Srtnme tahrikli asansrlerde snr gvenlik kesicileri; a) Kuyunun st ve alt seviyelerinde, dorudan kabin tarafndan veya b) Kabine dolayl balantl bir tertibat ile (mesel: halat, kay veya zincir ile altrlmaldr. b) kknda verilen balantnn kopmas veya gevemesi bir elektrik gvenlik tertibatyla tahrik makinasn durdurmaldr.

Snr gvenlik kesicileri; c) Tamburlu ve zincirli asansrlerde, zorlayc mekanik etkiyle motor ve frenin akmn dorudan kesmelidir. d) Tek veya ift hzl, srtnme tahrikli asansrlerde ise: 1) Yukarda, a) kkndaki gibi devre almal, veya 2) Bir elektrik gvenlik tertibat, motor ve fren devrelerini besleyen, kontaklar seri bal iki adet kontaktrn bobin devrelerini zorlayc mekanik etkiyle amaldr. e) Deiken gerilimli veya kademesiz hz ayarl asansrlerde tahrik tertibatn gecikmesiz olarak, mesel sistemin izin verdii en ksa srede, durdurmaldr. 3. Snr gvenlik kesicilerinin almasndan sonra asansrn tekrar servise alnmas kendiliinden gereklememelidir. 3.5. TAMPONLAR Asansrn yukarda sz edilen durumlarda veya tahrik sisteminde oluan bir arza sonucu seyir mesafesi snrlar dnda yoluna devam etmesi kabinin veya kar arln kuyu dibine arpmas ile sonulanr. Kuyu lleri hazrlanrken st ksmdaki boluk kabinin veya kar arln kuyu stne arpmamas durumuna gre verilmitir. Bu yzden kuyu dibinde oluabilecek arpmalara kar kuyu dibine tamponlar konur. Tampon, kabin ya da kar arln vurularn esneyerek karlayan ve ekil deitirebilen bir durdurma elemandr. Tamponlar asansr hzna ve ykne gre zelliklere ayrlrlar. Enerji depolayan tipte tamponlar asansrn beyan hznn 1 m/syi amad durumlarda kullanlabilir. Yayl tampon, kabin, ykl kabin veya kar arln kinetik enerjisini yayl bir dzenle karlayan tampondur. Bu tip tamponlarn strok mesafeleri 65 mm den az olamaz. Geri dnme hareketi tamponlanm olan enerji depolayan tipteki tamponlar ise asansrn beyan hznn 1,6 m/syi amad durumlarda kullanlabilir. Her iki tip tamponlarda strok mesafeleri beyan hzna bal olarak 0.135 v2 olarak hesaplanrlar. Enerjiyi harcayan tipte tamponlar genelde hidrolik tamponlardr. 1,6 m/s zerindeki asansrlerde kullanlrlar. Bu tip tamponlar her hz gurubunda kullanlabilirler. Hidrolik tampon, ykl kabin ya da kar arln kinetik enerjisini yutan ve arpmadan sonra kabinin tampon zerinden kaldrlmasyla otomatik olarak eski durumuna gelen hidrolik pistonlu tampondur. Kendi kendine kurmayan hidrolik tamponlarda ayrca bir kurma tertibat bulunur.

Yayl ve Hidrolik Tamponlar Hidrolik tamponlarn kullanlmas durumunda hidrolik seviyesinin kontrol kolayca yaplabilmelidir. Strok mesafeleri 0.0674 v2 olmaldr. Bu tip tamponlar bir adet tampon konta tayp, asansrn tekrar devreye girmesi bilinli bir hareketle mmkn olmaldr. Tamponlar kabin ve kar arln en alt hareket snrna yerletirilir. Tamponlarn yerletirildii yer zeminden en az 0,5 m yksekte olmal, kuyu dibinde bir dme sonrasnda dahi bir kiinin barnabilecei yer kalmaldr. Tamponlar, kabin iskeletinin altna tespit edilmeleri halinde kabinin hareket mesafesi sonunda en az 0,5 m ykseklikteki bir kaideye arpmaldr. Kabin en st durak hizasnda iken kar arln alt noktasna monte edilmi tamponunun u noktas ile asansr boluu taban arasnda en az 0,5 m boluk bulunmaldr. Kuyu iinde kar arln altna insan geiinin engellendii durumlarda kar arlk altnda ayrca beton kaide aranmaz.

Standartta tampon tanmlar ve zellikleri zet olarak aada verilmitir. 1. Kabin ve kar arln en alt hareket snrna tamponlar yerletirilmelidir. Kabin izdm altnda, tampon veya tamponlarn zerine etki ettii yzeyler, ykseklii 0.5 m den az olmayan uygun bir engel (baba) ile belli edilmelidir. Tampon etki alan merkezinin klavuz raylardan ve benzeri sabit aygtlardan (kuyu duvarlar hari) 0,15 mden daha az mesafede bulunmas durumunda, bunlar engel olarak kabul edilir. Tamburlu ve zincirli asansrlerde seyir mesafesinin st snrnda etkili olacak ekilde kabin stne tampon konulmaldr. 2. Dorusal veya dorusal olmayan karakteristikteki enerji depolayan tipte tamponlar, yalnz asansr beyan hznn 1 m/syi amad durumlarda kullanlabilir. Geri dnme hareketi tamponlanm olan enerji depolayan tipte tamponlar, yalnz asansr beyan hznn 1,6 m/syi amad durumlarda kullanlabilir. Enerjiyi harcayan tipte tamponlar btn beyan hzlarnda kullanlabilir. 3. Tamponlar tanmlanan stroka, beyan yk ile ykl kabinin (veya kar arln) ktlesinin 2,5 ile 4 katna tekabl eden bir statik yk altnda eriecek ekilde hesaplanmaldr. 4. tam kapanm deyimi, dorusal olmayan karakteristikli enerjiyi depolayan tipte tamponlarda, yerletirilen tamponun yksekliinin %90 orannda sktrlm olduunu ifade eder. 5. Hidrolik tamponlarda asansrn normal almas, tamponlarn kapandktan sonra normal konumuna geri dnmesine bal olmaldr. Bu durum bir elektrik gvenlik tertibatyla denetlenmelidir. Hidrolik tamponlarn kullanlmas durumunda, hidrolik seviyesinin kontrol kolayca yaplabilmelidir 3.6. ELEKTROMANYETK FREN KOLU VE ACL KURTARMA TERTBATI Tahrik ksmnda anlatlan fren tertibat ancak enerji verildiinde alr. Bu zellii ayn zamanda enerjinin kesilmesinde asansr kilitledii iin, gvenlik tertibatlarndan birisi devreyi kestiinde veya elektrik kesildiinde de asansr frenleyerek gvenlii salar. Fren zerinde bulunan bir elle fren ama kolu herhangi bir arza durumunda asansrde mahsur kalanlar kurtarmak iin kullanlr. Bu kol yardmyla fren alarak ve motor zerinde bulunan volan yardmyla motor evrilerek kabinin kata gelmesi salanr. Bu kol brakldnda tekrar eski konumuna gelmeli veya bir alter, kol kalkk durumda iken asansrn hareket almasn engellemelidir. Kurtarma tertibatnn bir dier paras olan volan, motora elle hareket verilmesini salar. Motora bal deilse muhakkak makine dairesinde kolayca ulalabilecek bir durumda olmaldr. Asansrn elle kurtarlmasnda kabinin bulunduu yeri tespit etmek iin gerekli nlemler alnm olmaldr.(Bu halatlarn zerine kat iaretlerinin konmas ile salanabilir)

KAPIDA BULUNAN ACL KURTARMA KLT DEL

Ayrca kabin iinde bulunan alarm tertibat asansrde mahsur kalanlarn darya haber vermelerini salar. 30 m zerinde seyir mesafesinde kabin ile makina dairesi arasnda diafon tesisat kurulur. Asansrn gvenlik sisteminin kilitlemesi sonucu kabin hareketinin olamad durumlarda, kat kaplarnn acil ama anahtarlar ile alarak kabine ulamak mmkndr. Bir veya iki kat kapsz geen asansrlerde kabinde kurtarma kapa, 11 myi kapsz geen seyirlerde ara katta imdat kaps konulmas ve kabinde kurtarma kapa sayesinde kabine ulamak mmkn olur. Asansrde herhangi bir bloke durumun olumas durumunda, kurtarma operasyonunun yaplabilmesi iin asansr kabinine ulamak zorunludur. Asansrn katlar kat kaps olmadan gemesi veya kat aralarnn yksekliinin asansr girilerinden byk olmas durumunda imdat kap ve kapaklar zorunludur. mdat kap ve kapaklarnn zellikleri kaplar ksmnda anlatlmtr. REGLATR VE MEKANK FREN Asansrn herhangi bir ekilde hz beyan hznn % 115inden fazla bir hza ularsa, mekanik bir sistem devreye girerek kabini raylara sktrr ve durdurur. Mekanik fren veya gvenlik sistemi olarak da isimlendirilen bu sistem iki ana paradan olumaktadr. Sistemin devreye girmesini salayan reglatr ve sistem devreye girdiinde kabinin durmasn salayan gvenlik tertibat ksm mekanik freni oluturan ana paralardr. 3.7.1. REGLATR Reglatr sistemi hzn mekanik olarak deerlendirmesini yapan bir sistemdir. ok deiik eitleri olmasna ramen ortak zellikleri merkezka zelliine bal olarak almalar ve belirlenen hza ulanca kendini kilitleyip, stnde yataklanm olan reglatr halatnn durmasn salamaktr. Tamamen mekanik olarak alrlar. Elektriki olarak aa ynde kullanlmalar kabul edilmez. Kabin gvenlik tertibatn altrmak iin hz reglatr, kabinin beyan hznn %115ine eit bir hza erimesinden sonra devreye girmelidir. Reglatrn devreye girme sresi gvenlik tertibat alncaya kadar tehlikeli hzlara ulalmasna olanak vermeyecek kadar ksa olmaldr. Beyan hznn stndeki hzlarda ve halat gevemesinde reglatr konta devreyi kesmelidir. Reglatr kilitleme yn asansrn aa ini ynnde olmaldr. Kuyu altnda insan trafii varsa kar arlkta da reglatr ve mekanik fren olmaldr. Kasnak ve halat ap oran 30 olmaldr. Hz reglatr bir gergi makarasyla veya yayyla gerilir. ok esnek bir halatla (min. 6 mm ap) tahrik edilmelidir. Reglatr halat gvenlik tertibatndan kolayca sklebilir bir ekilde monte edilerek, gerektiinde test edilebilirler. Hz reglatr ya da baka bir tertibat uygun bir elektrik emniyet tertibat yardmyla, kabin hz reglatrn devreye girdii hza ulamadan asansr motorunu durdurmaldr. Reglatr zerinde bulunan reglatr halat kontaklar, reglatr halatnn gevemesi veya kopmas durumunda devreye girerek asansr durdurur. Aada eitli reglatr tipleri gsterilmitir. 3.7.

Standartta istenen reglatr zellikleri zet olarak aada verilmitir. Asansrn en nemli gvenlik tertibatlarndan birisi olan reglatrler, gerekli olduu durumda standartta verilen tam metin deerlendirilerek incelenmelidir. 1.Kabin gvenlik tertibatn altrmak iin hz regltr, beyan hznn % 115ine eit bir hzdan nce devreye girmemelidir. Devreye girme anndaki hz, aada belirtilenlerden daha kk olmaldr: a) Ani frenlemeli gvenlik tertibatnda, makaral tip haricinde, 0,8 m/s; b) Makaral an frenlemeli gvenlik tertibatnda, 1 m/s; c) Ani frenlemeli tampon etkili gvenlik tertibatnda ve 1 m/sye kadar olan beyan hzlarnda kullanlan kaymal gvenlik tertibatlarnda, 1,5 m/s; d) 1 m/sden byk beyan hzlarnda kullanlan kaymal gvenlik tertibatnda: 1,25 v+0,25/v, metre/ saniye olarak. 2.ok byk beyan yk ve kk beyan hz olan asansrlerde hz regltr, bu ama iin zel olarak tasarmlanmaldr. 3.Kar arlk veya dengeleme arlndaki gvenlik tertibatn altran bir hz regltrnn devreye girdii hz, kabindeki gvenlik tertibatn altrann devreye girdii hzdan byk olmal, ancak bu fark % 10dan fazla olmamaldr. 4.Gvenlik tertibatn altracak dn yn, hz regltrnn stnde belirtilmelidir. Hz regltr, bu amaca uygun bir elik halat ile tahrik edilmelidir. Reglatr halatnn anma ap en az 6 mm olmaldr. 5.Hz regltr kasnann (halat ortasndan ortasna llen) ap ile regltr halat anma ap arasndaki oran en az 30 olmaldr. Halat, bir gergi makarasyla gerilmelidir. Bu makara veya bunun gergi arl klavuzlanmaldr. 6.Hz regltr veya baka bir tertibat uygun bir elektrik gvenlik tertibat vastasyla, kabin hz aa veya yukar ynde regltrn devreye girdii hza ulamadan asansr motorunu durdurmaldr. Ancak, 1 m/sden byk olmayan beyan hzlarnda bu tertibat hz regltrnn devreye girdii hza ulald anda alabilir. 7.Gvenlik tertibatnn kurtarlmasndan sonra hz regltr normal iletme durumuna otomatik olarak gelmiyorsa, uygun bir elektrik gvenlik tertibat hz regltr normal konumuna dnmedike asansrn almasn engellemelidir.
Asansrn hareketli paralarndan en az 30 cm aada Mafsall kol ve ray sabitleme kolu

Halat uzama kontann konabilecei eitli yerler

En az 20 cm halat uzama ve reglatr deneyi pay

3.7.2 MEKANK FREN (PARAT SSTEM) Reglatr halatnn ekmesi ile mekanik fren devreye girer ve kabini kilitler. Kabin iskeleti zerine monte edilen mekanik fren tertibatlar raylarn sktrlmas prensibiyle alrlar. Kabin iskeleti zerinde kabin altna veya stne monte edilebilirler. Esas istenen kabin altnda olmasdr. Kabin altnda olmas durumunda, frenleme kuvveti parat tertibatnda ve balant cvatalarnda olumakta, ayrca ask kirilerinde ve tayc kirilerde kuvvete yol amamaktadr. Bu daha gvenli bir yerleimdir. Ancak bakm ve montaj zorluundan dolay kabin stne de konabilir. Kabin iskeleti ve gvenlik tertibatnn balants yeterli dayanma sahip cvata balantlar ile salanr. Frenleme olutuunda raylar zerinde darbeli bir kuvvet olumakta ve yksek hzlarda 1,5 m/s2 zerinde ivmeler olumaktadr. Bu yzden kabin hzna gre eitli fren tertibatlar kullanlr. 0,63 m/s hzlarda ani frenlemeli gvenlik tertibat, 1 m/s hzlarda ani frenlemeli tampon etkili gvenlik tertibat kullanlabilir. Asansr beyan hznn 1 m/s hz amas durumunda kabinde kaymal gvenlik tertibat kullanlmaldr. Gvenlik tertibatnn devreye girdii anda oluacak en yksek ivme 2,5 m/s2 yi gememelidir. Gvenlik tertibatnn elektrik hidrolik veya pnmatik esasla altrlmas yasaktr. Gvenlik tertibatnn almasndan nce veya almas srasnda, kabine yerletirilmi uygun bir elektrik gvenlik tertibat asansr motorunu durdurmaldr. Gvenlik konta veya parat konta olarak isimlendirilen bu kontak mekanik fren kilitlediinde motor devresinin kesilmesini ve elektromanyetik devrenin de devreye girmesini salar. Gvenlik sisteminin almas ve ondan nce gvenlik kontann devreye girmesi asansr iin hayati nem tar. Ayn ekilde yukar ynde kontrolsz hzlanmalar iinde bir tertibat bulunmaldr. Yeni yaplan asansrlerde her iki ynde de ar hzlanmaya kar gvenliin salanmas zorunlu hale getirilmitir. Aada eitli fren tertibatlar gsterilmitir.

eitli Mekanik Fren Tertibatlar Gvenlik tertibat balantsnda dikkat edilmesi gereken bir dier nokta reglatr balants ve halatn gergin olmasnn salanmasdr. Reglatr halat ile gvenlik tertibat mekanizma kolu balants gevemeyecek bir ekilde olmaldr. zel sistemler haricinde bu balantda ift kelepe kullanlmaldr. Gvenlik tertibatnn almas iin reglatr halatnn gergin olmas arttr. Reglatr halatnn gevemesi veya kmas durumunda asansrn almasn engelleyecek gerekli gvenlik nlemleri alnmaldr. Bu reglatr gergi arl altna veya mafsall kolun aa inmesi durumunda alacak bir kontan konmasyla salanabilir. Reglatr gergi arlnn germe grevini yerine getirebilmesi iin arln aa inmesi durumunda germeyi engelleyecek bir engelin olmamas ve aa inmesini salayacak mafsall bir kolun bulunmas arttr. Ayrca bu mafsall kol, frenlemenin uzamas durumunda, mafsaln klavuzlamay salayan ksmnn yerinden kmayacak ekilde sabitlenmeli, arln dey dorultudaki hareketlerine izin vermelidir. Reglatr halatnda en az 6 mm2 kalnlkta halat kullanlabilir. ift ynl gvenlik tertibat kullanldnda reglatr arl yukar yndeki frenlemeyi salayacak yay kuvvetini yenecek ekilde hesaplanmaldr.

TS EN 81/1 aa ynde gvenlik tertibatna ek olarak yukar ynde hareket eden kabinin ar hzlanmasna kar koruma tertibatn zorunlu tutmaktadr. Bu tertibat kabinin yukar yndeki kontrolsz hareketlerini en az beyan hznn %115 inde belirlemeli ve kabini durdurmal veya en azndan kabin hzn kar arlk tamponunun tasarmland hz seviyesine kadar azaltmaldr. Yukar ynde hareket eden kabinin ar hzlanmasna kar koruma tertibat: 1)kabinde, 2) kar arlkta, 3) halat sisteminde (ask veya dengeleme halat), 4) Tahrik kasnanda (Dorudan tahrik kasnanda veya kasnan hemen yannda ayn mil zerinde) etkili olmaldr. Bu sistem altnda uygun bir elektrik gvenlik tertibat devreye girmeli ve motorun ve fren devresinin enerjisini kesmelidir. Bu sistemin almas iin bir enerji gerekiyorsa, enerji kesintisinde de alabilecek ekilde dizayn edilmelidir. Her iki ynde etkili olan gvenlik tertibatlar Gvenlik eleman olup CE iareti tamaldr. Yukar ynde gvenlik tertibat iin kabine ters ynde etkili olacak, aa ynde gvenlik tertibat iin kullanlan sistem taklabilir. Bu durumda reglatrn ift ynl olmas gerekir. Kabinde birden fazla gvenlik tertibat kullanlmas durumunda bunlarn tm kaymal cinsten olmaldr. Aa ynde kilitleyecek ve yukar ynde kilitleyecek iki ayr kaymal gvenlik tertibat kullanlarak, ift ynl gvenlik salanabilir. Her iki ynde alan kaymal gvenlik tertibatlar da mevcuttur. Aada reglatr-gvenlik tertibat balants gsterilmitir.
Reglatr

parat konta Reglatr halat

Hz Reglatr

Reglatr arl Reglatr Balants

Gene ters yndeki gvenlik iin kar arla gvenlik tertibat taklabilir. Asansrn beyan hznn 1 m/sn amas durumunda kar arlkta veya dengeleme arlnda kullanlan gvenlik tertibat kaymal cinsten olmaldr.Dier durumlarda ani frenlemeli gvenlik tertibat kullanlabilir. Kabin, kar arlk veya dengeleme arlndaki gvenlik tertibatnn her biri kendi hz reglatr tarafndan altrlmaldr. Kar arlk veya dengeleme arlndaki gvenlik tertibatn altran hz

reglatrnn devreye girdii hz, kabindeki gvenlik tertibatn altran reglatrn devreye girdii hzdan byk olmal, ancak bu fark %10 dan fazla olmamaldr. Bunlarn dnda halatlarda halat kilidi kullanarak veya manyetik fren gibi alan akden beslenmi sistemlerle kasnakta gvenlii gerekletirerek, yukar yndeki kontrolsz hareketlerde gvenlii salamak mmkndr. zellikle yksek hzl asansrlerde halat kaymalar veya kabinin bloke olmas kontrolleri yaplp gerekli gvenlii salamas asndan halat kilitleri, pahal olmasna karn nerilen sistemlerdir. Hzl asansrlerde halat kaymas zellikle nlem alnmas gereken risklerden bir tanesidir. Aa ve yukar ynde gvenlik tertibatlar ile ilgili olarak standartta bahsedilen artlar zet olarak aada verilmitir. 3.7.2.1 Aa ynde gvenlik tertibat 1. Kabinde, yalnz aa hareket ynnde etkili olan, beyan yk ile ykl kabini hz regltrnn devreye girdii hzda, ask halatlarnn kopmas durumunda dahi klavuz raylarda frenleyecek ve sabit tutacak bir gvenlik tertibat bulunmaldr. Not- Gvenlik tertibat tercihen kabinin alt ksmna yerletirilmelidir. 2. Kar arlk veya dengeleme arlnda da, yalnz aa hareket ynnde etkili olan, kar arl veya dengeleme arln hz regltrnn devreye girdii hzda (veya halatlarn kopmasnda) klavuz raylarda frenleyecek ve sabit tutacak bir gvenlik tertibat bulunmaldr. 3. Asansr beyan hznn 1 m/syi amas durumunda, kabinde kaymal gvenlik tertibat kullanlmaldr. a) Ani frenlemeli tampon etkili gvenlik tertibat 1 m/s'yi amayan beyan hzlarnda kullanlabilir; b) Ani frenlemeli gvenlik tertibat 0,63 m/s'yi amayan beyan hzlarnda kullanlabilir. Kabinde, birden fazla gvenlik tertibat bulunmas durumunda bunlarn tm kaymal cinsten olmaldr. c) Asansr beyan hznn 1 m/s'yi amas durumunda, kar arlkta veya dengeleme arlnda kullanlan gvenlik tertibat kaymal cinsten olmaldr. Dier durumlarda an frenlemeli gvenlik tertibat kullanlabilir. 4. Gvenlik tertibatnn almasndan nce veya almas srasnda, kabine yerletirilmi, uygun bir elektrik gvenlik tertibat asansr motorunu durdurmaldr. 3.7.2.2.Yukar ynde hareket eden kabinin ar hzlanmasna kar koruma tertibat 1. Yukar ynde hareket eden kabinin ar hzlanmasna kar, hz izleme ve hz azaltma elemanlarndan oluan koruma tertibat, kabinin kontrolsuz hareketlerini en az beyan hznn % 115inde ve en fazla tanmlanan hzda belirlemeli ve kabini durdurmal veya en azndan kabin hzn kar arlk tamponunun tasarmland hz seviyesine kadar azaltmaldr. 2. Yukar ynde hareket eden kabinin ar hzlanmasna kar koruma tertibat, redundant imal edilmedikleri srece, normal almada hzlanmay ve yavalamay kontrol eden veya kabini durduran baka asansr paralarn kullanmadan salamaldr. Kabine olan mekanik bir balant, baka bir amala kullanlsn veya kullanlmasn, bu ama iin yardmc eleman olarak kullanlabilir. 3. Yukar ynde hareket eden kabinin ar hzlanmasna kar koruma tertibat: a) Kabinde veya b) Kar arlkta veya c) Halat sisteminde (ask veya dengeleme halat) veya d) Tahrik kasnanda (mesel: dorudan tahrik kasna stnde veya kasnan hemen yannda, ayn mil zerinde) etkili olmaldr. 4. Yukar ynde hareket eden kabinin ar hzlanmasna kar koruma tertibat altnda, uygun bir elektrik gvenlik tertibatn devreye sokmaldr.