D Ticarette deme Yntemleri

Yrd. Do.Dr. Dilek Seymen dilek.seymen@deu.edu.tr

Dr. Dilek Seymen

D Ticarette deme Yntemleri

Pein deme Ak Hesap Yntemi Konsinyasyon Mal Mukabili deme Vesaik Mukabili deme Akreditif

Pein deme (cash in advancecash before delivery)

thalatnn mal henz teslim almadan mal bedelini demesidir. Genellikle birbirini ok iyi tanyan alc ve satclar arasnda gerekleir. hracat asndan en uygun deme yntemidir. Satcnn riski yoktur. Risk alc (ithalat) zerindedir. Mallarn sevki geciktiinde alc parann kendisinde beklemesi ile kazanabilecei faiz gelirinden mahrum kalacaktr. hracat asndan pein deme, ihra mallarn retmek hazrlamak ve sevk etmek iin bir n finansman salar. Alc asndan pein demenin avantaj ise pein deme iskontolarnn yksekliidir.

Ak Hesap Yntemi (open account)

Ak hesap(cari hesap) yntemi pein deme ynteminin tersidir. hracat maln, bedelini almakszn peinen gnderir. Mal bedelinin ne zaman denecei belirsizdir. thalat asndan en ideal yntemdir. thalat bazen mallar i piyasasnda sattktan sonra maln bedelini yollayabilir. Satcnn riski snrszdr, alcnn riski yoktur. Birbirini ok iyi tanyan alc ve satclar arasnda gelimi, dviz kontrolleri minimize edilmi veya kaldrlm piyasalarda uygundur. irketlerin yurt d acenta ve ubelerine yaptklar satlarda tercih edilir.

Konsinyasyon ve Mterek Hesap (consignments - joint account)

leri bir tarihte satlmak zere d alclara komisyonculara ya da d lkelerdeki ube ve temsilciliklere emaneten mal gnderilmesidir. Satlmak zere gnderilen mallar teslim alan ilgili kii veya kurulular mal rayi deerinden satarlar komisyon vb giderleri sat gelirinden derek kalan tutar yetkili banka aracl ile dviz cinsinden ihracatya yollarlar. Satta kesinlik olmamas nedeniyle risk ihracatya aittir.

Konsinye satlarn riski nedeniyle, bu atlar ksmen garanti altna alan dier bir sat ekli de uygulanabilir: mterek hesap Bu ekilde yaplan konsinye satta, konsinyatr tarafndan ihracatya asgari bir sat fiyat garanti edilmektedir. Bu fiyatla sat fiyat arasndaki farkn giderler dldkten sonra kalan ksm ihracat ile alc (konsinyatr) arasnda paylalr.

Mal Mukabili deme (cash against goods)

hracat herhangi bir deme yaplmadan veya bir polie tanzim etmeden mallar ithalatya gnderir. Mal bedeli szlemede belirlenen ileriki bir tarihte veya mallar satldktan sonra denir. Risk ihracat zerindedir. thalatnn ok iyi tannmas ona gvenilmesi veya bir banka garantisi ile gvence salanmas gerekir.

Vesaik Mukabili deme (cash against documentsdocumentary collection)

Ticari ilemlerde tahsile verilecek iki tr vesika vardr:1. Kymetli evraklar 2. Ticari evraklar. Kymetli evrak: polie, senet, ek, deme makbuzu vb. evraklar Ticari evrak: fatura, mallarn sevk belgeleri vb. evrak hracat mallar gndererek ithalat zerine bir polie ekerek sevk ettii mallara ait belgeleri buna ekler. Bu vesikal polieyi kendi bankasnn arac ile ithalatnn bankasna gnderir.

Satcnn bankaya verecei tahsil emrinde, maln teslim alnmasn salayacak belgeler ya grldnde denmesi ya da polienin kabul edilmesi karlnda verilir. Polie grldnde demeli ise, sevk belgeleri ithalatya ancak demeyi yapt taktirde teslim edilir. thalat ilgili belgeleri nakliye firmasna ibraz ettiinde mallar ekebilir.

ticari kabul ise belgeler alcya, adna ekilen poliedeki bedeli deyeceine dair kabul alndktan sonra teslim edilir. Alc polienin arkasna kabul edilmitir yazarak, imzalar. Muhabir banka bunu saklayarak vadesi geldiinde tahsil eder. thalat tarafndan kabul edilmi bir polie aka bir borcun hukuki delilidir.denmemesi durumunda ithalat asndan uluslararas piyasada itibar kaybdr. hracat dememe riskine kar bir bankann garanti (aval) vermesini talep edebilir.

Akreditif (letter of credit-L/C)

Akreditif ithalatnn talebine dayanarak bir banka tarafndan ihracatya verilen, belirli artlarn yerine getirilmesi kouluyla satt mal ve hizmetlerin bedelini deyeceini garanti eden bir taahhttr. Bu artlar genelde mallarn sevk edildiini gsteren vesaikin ibrazdr. Akreditif ithalatnn bankas tarafndan alr. Akreditif koullar kat mektubu ad verilen bir belge ile ihracatnn bankasna bildirilir. hracat sevkiyat yapp, akreditifte belirtilen koullar yerine getirerek, vesaiki bankaya ibraz ettiinde mal bedelini tahsil eder.

1.

AKREDTF LEY
1 5

2.

HRACATI ( LEHDAR )

THALATI ( AKREDTF AMR )

3. 4. 5.

6. 7.

HRACATI BANKASI ( MUHABR BANKA )

7 3

THALATI BANKASI ( AMR BANKA )

8.

Taraflar Aras Alm Satm Szlemesi Yaplr. thalat Tarafndan, Bankasna, hracat Adna L/C Amas in Talimat Verilir. Amir Banka Tarafndan, Muhabir Bankaya L/C letilir. Muhabir Banka, hracaty Bilgilendirir. hracat, thalatya Mallar Gnderir. hracat Vesaiki Bankasna letir, mal bedelini tahsil eder. Muhabir banka belgeleri, amir bankaya iletir ve demeyi tahsil eder Amir banka akreditif bedeli dendiinde belgeleri ithalatya teslim eder.

Akreditif Trleri
Kabili Rcu (caylabilir) Akreditif Gayri-Kabili Rcu (caylamaz) Akreditif Teyitsiz Akreditif Teyitli Akreditif Rotatif (dner)Akreditif Krmz artl Akreditif Yeil artl Akreditif Karlkl Akreditif Devredilebilir Akreditif Garanti Akreditifi

Kabili Rcu (caylabilir) Akreditif (Revocable L/C)

Amir banka, ihracatnn nam ve hesabna at krediyi her an kendi istei ile iptal edebilir. Mal bedelinin deneceine dair yaplan fakat alc iin kesin olmayan bir taahht sz konusudur. Bu tr akreditif satc asndan gvenceli deildir. ptal mektubu satcnn eline gemeden satc akreditif arlarna uygun olarak yklemeyi yapar ve vesaiki bankaya ibraz ederse banka akreditif bedelini demek durumundadr.

Gayri-Kabili Rcu (caylamaz) Akreditif (Irrevocable L/C)

Akreditifin tm taraflarn onay olmadan, sresinden nce geri alnmas, bozulmas, iptali mmkn deildir. Gerekli artlar yerine getirildii taktirde akreditif bedelinin amir bankaca denecei taahht edilmitir. Satc asndan gvencelidir. Akreditif koullarnda bu ayrm belirtilmemise, akreditif kabilircu kabul edilir.

Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C)

hracatnn lkesinde bulunan lehdar bankas, amir bankann deme taahhdn teyit etmeksizin, lehine bir akreditif aldn ihracatya bildirir. Akreditifle ilgili herhangi bir taahhtte bulunmaz. hbar ettii akreditifin gerekliini ve doruluunu kontrol etmek dnda bir sorumluluu yoktur.

Teyitli Akreditif (Comfirmed L/C)

Muhabir banka da akreditifi teyit ederek, maln bedelinin denecei konusunda ek bir teminat vermektedir. Bu durumda ihracat, yurt dndaki bankasnn yannda kendi bankasnn da taahhdn salam olur. Bir bankann teyidini ekleyerek akreditifi lehdara ihbar etmesi, akreditifi aan bankann btn sorumluluklarnn, lehdar banka tarafndan da stlenilmesi anlamna gelir. Bu akreditif aan bankann teyit veren banka tarafndan kredilendirilmesi demektir. Bankalar genellikle her akreditif iin ayr bir kredi tesis etmeksizin, bunu birbirlerine atklar kredi tesisi erevesinde deerlendirirler.

Rotatif (dnen)Akreditif (Revolving L/C)

Bir ksm veya tamam kullanldka, ek bir deiiklik talimatna gerek kalmakszn ayn artlarla veya ayn tutar iin otomatik olarak yenilenen bir akreditiftir. Bu akreditifte yaplacak demeler iin bir snr belirlenmemesi, gerek alcy gerek akreditifi aan bankay byk sorumluluk altna sokacandan rotatif akreditif mebla veya sre ile snrlandrlabilir. Meblaa bal olarak alan rotatif akreditifte mebla global bir vade ierisinde kullanldka dner. Ykmll snrlamak iin toplam meblan belirlenmesi gerekir Sreye bal olarak alan rotatif akreditiflerde, akreditif alrken bir sre belirlenir.Bu sre iinde ka kez ykleme yaplaca ve her bir ykleme iin ne kadarlk deme yaplaca saptanr. Toplam bir tutar zerinden alp partiler halinde yklemelere ve kullanmlara olanak veren akreditifler rotatif deildir. Bu akreditifler bir parti maln belirtilen sre iinde gnderilmemesi halinde (rotatif akreditiften farkl olarak) akreditif hkmnden der ve dier parti mallarn o akreditife dayanlarak gnderilmesi mmkn deildir.

Krmz artl Akreditif (Red Clause L/C)

Mallarn gnderilmesinden nce lehdara, ihra edecei mallarn satn alnmasnda, gerekiyorsa ilenmesinde, ambalajlanmasnda, sevk mahaline gnderilmesinde ve nakliye vastas gelinceye kadar depolanmasnda kullanlmak zere, avans verilmesini veya pein deme yaplmasn mmkn klan akreditiftir. Avans veya pein deme koulu akreditifin zerine krmz ile yazld iin bu isim verilmitir. Alc ve satclarn birbirlerini iyi tandklar, lehdarn gvenilir bir firma olduu, veya alcnn mal temin edecei lkede ube veya temsilcisinin bulunduu hallerde uygulanmaktadr.

Yeil artl Akreditif (Green Clause L/C)

Krmz artl akreditife benzer ekilde satcya pein deme yaplma olana verir. Ancak, bu tr akreditifte pein deme veya avans, mallarn depolandn gsteren ve banka adna dzenlenmi veya bankaya devredilmi bulunan bir depo makbuzu karlnda yaplr. Bylece banka ithalatnn riskini bir lde azaltmaktadr.Fakat yinede risk tamamen ortadan kalmaz ve nihai sorumluluk alc zerindedir. Pein demeyi yapan banka lehdarn mallar gndermemesi veya akreditif artlarna uygun vesaiki ibraz etmemesi durumunda pein dedii paray faizi ile birlikte amir bankadan istemek hakkna sahiptir. Amir banka da bu paray akreditif amirinden alabilecektir.

Karlkl Akreditif (Back to Back L/C)

Transit ticarette, arac vastasyla yaplan satlarda kullanlr. Transit ticarette arac firma, hem ithalat hem de ihracat konumundadr. Arac firma sat yapaca lkede lehine alm bulunan akreditifi, teminat gstererek kendisinin ithalat yapaca lke (firma) lehine bir akreditif aabilir. Orijinal akreditif yannda alan bu ikinci akreditife karlk gstermek suretiyle ald iin karlkl akreditif denir. Karlkl akreditifle , orijinal akreditif tamamen bamsz iki ayr akreditif olup, ayn i ilikisinin birer parasdr. Orijinal akreditifin lehdar pozisyonundaki satc, karlkl akreditifin amiridir. Onun asndan, orijinal akreditif bir ihracat akreditifi, karlkl akreditif ithalat akreditifidir. Karlkl akreditifte ikincinin vadesi birinci akreditiften ksa olmal, Her iki akreditifin koullar birbiri ile uyumlu olmaldr.

Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) lehdar tarafndan akreditiften Kredi artlar deitirilmeksizin

doan hak ve ykmllklerin, ikinci bir lehdara devredilebilmesine olanak salayan bir akreditif trdr. Alc tarafndan, atrd akreditifin konusu olan mallarn lehdardan baka bir firma tarafndan gnderilmesine olanak vermek zere devir edilebilir olduuna dair kayt koydurmas durumunda akreditif lehdar tarafndan bakasna devredilebilir. Devredilebilir akreditif yalnz bir kere devredilebilir. Devir ilk akreditif talimatndaki esas ve artlara uygun yaplr. Akreditif tutar, vadesi, maln fiyat, belgelerin ibraz ve mallarn yklenme sresi zerinde ksaltma yapmak, sigorta prim orannda ise uzatma yapmak mmkndr. Lehine devir yaplan ikinci lehdar haklarn bakasna devredemez. Akreditifin devredilebilmesi iin gayri kabili rcu olmas ve zerinde devredilebilir (transferable) yazlmas gerekir.

Garanti Akreditifi (Stand-by L/C)

Bir tr garanti mektubu niteliindedir. Bir mal alm satm ile ilgili olmayp, bir hizmetin yerine getirilmesini garanti altna almak iin oluturulur. ekil asndan dierlerine benzemekle birlikte kapsam ynnden farkldr. Dier akreditif trlerinde belli bir taahhdn yerine getirilmesi sonucunda deme yapld halde, garanti akreditifinde, akreditif amirinin yapmay taahht ettii ii yerine getirmemesi durumunda deme yaplr. Bu tr akreditifte, - yabanc bir lkeye mal satmak zere ihaleye giren satcnn sat szlemesinden doan ykmllklerini yerine getirmemesi halinde alcya, - yabanc bir lkede taahht iine giren bir firmann iveren ile yapt szleme veya ihale koullarna uymamas halinde iverene, - yabanc bir lkeden kredi alan bir firmann borcunu vadesinde dememesi halinde kredi verene demeyi kabul ettii tazminat bedelinin denmesi akreditifi aan banka tarafndan garanti edilir.