İUAP Özet Raporu

stanbul Bykehir Belediyesi Ulam Daire Bakanl Ulam Planlama Mdrl
STANBUL METROPOLTEN ALANI KENTSEL ULAIM ANA PLANI (UAP)

ZET RAPOR
_______________________
STANBUL Mays-2011
_______________________
stanbul Bykehir Belediyesi Ulam Daire Bakanl Ulam Planlama Mdrl
STANBUL METROPOLTEN ALANI KENTSEL ULAIM ANA PLANI (UAP)
ZET RAPOR
Mays 2011
Raporda kullanlan sabit kur 1.0 ABD$ = 1.50 TLdir
stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet
UAP
indekiler
1 Giri ................................................................................................................................................. 1 1.1 almann Arka Plan ve Amac ................................................................................................. 1 1.2 Ulam Ana Plan in Politikalar ve Stratejiler ........................................................................... 1 1.2.1 Ama .................................................................................................................................... 1 1.2.2 Ana Plann Hedefleri ............................................................................................................ 1 1.2.3 Politikalar ............................................................................................................................. 2 1.2.4 Stratejiler .............................................................................................................................. 2 1.3 alma Alan............................................................................................................................... 3 2 stanbulun Kentsel Yaps ............................................................................................................... 3 2.1 Doal ve Corafi Yap.................................................................................................................. 3 2.2 Kentsel Gelime / Yaylma........................................................................................................... 4 2.3 Nfus Dalm ve Deiimi ........................................................................................................ 4 2.4 stihdam Dalm ve Deiimi .................................................................................................... 4 2.5 Arazi Kullanm Yaps.................................................................................................................. 5 3 Yolculuk zellikleri......................................................................................................................... 5 3.1 Hane Halk Aratrmas................................................................................................................ 5 3.2 Yolculuk Says ............................................................................................................................ 6 3.3 Hareketlilik Oran ........................................................................................................................ 6 3.4 Yolculuk Sreleri ......................................................................................................................... 6 3.5 Yolculuk retimi ve ekimi ........................................................................................................ 6 3.6 Yolculuk Dalm........................................................................................................................ 7 3.7 Hane Halk Yolculuk zellikleri.................................................................................................. 8 4 Karayolu ebekesi ........................................................................................................................... 8 4.1 Blgeler Aras Karayolu ebekesi ............................................................................................... 8 4.2 ebekedeki Trafik Hacim Deerleri............................................................................................. 8 4.3 Perde-Kordon Hatlarnda Trafik Hacmi....................................................................................... 9 4.4 D stasyon Hatlarndaki Trafik Hacmi ...................................................................................... 9 5 Rayl Sistem ebekesi.................................................................................................................... 10 5.1 Mevcut Rayl Sistem A ........................................................................................................... 10 6 Karayolu ve Denizyolu Toplu Tamacl ................................................................................... 10 6.1 Karayolu Toplu Tamacl...................................................................................................... 10 6.2 Denizyolu Toplu Tamacl .................................................................................................... 11 7 Mevcut Trafik Ynetimi ................................................................................................................ 11 8 stanbul evre Dzeni Plan ve Sosyo-Ekonomik Yap................................................................. 12 8.1 st lekli Planlama Yaklam ................................................................................................ 12 8.1.1 Ama ve Temel Hedefler.................................................................................................... 12 8.1.2 Kentsel Geliim nerisi ..................................................................................................... 12 8.2 Sosyo-Ekonomik ereve.......................................................................................................... 12 8.2.1 Nfus .................................................................................................................................. 12 8.2.2 stihdam.............................................................................................................................. 13 8.2.3 GSYH ve Hane Halk Geliri ............................................................................................. 13 8.2.4 Otomobil Sahiplii ............................................................................................................. 13 8.2.5 renci Says .................................................................................................................... 13 9 Ulam Talep Tahmini.................................................................................................................... 13 9.1 Yolculuk Talep Modeli............................................................................................................... 13 9.1.1 Trafik Analiz Blgelerine (TAB) Gre Yolculuk retim ve ekim Modelleri .................. 14 9.1.2 Yolculuk Dalm Modeli................................................................................................... 14 9.1.3 Trel Dalm Modeli......................................................................................................... 15 9.1.4 Zirve Saat Yolculuk Oranlar.............................................................................................. 15 9.1.5 ebeke Atamas .................................................................................................................. 16 10 Gelecekteki Ulam Talebi ......................................................................................................... 16 10.1 Yolculuk Talep Modeli............................................................................................................... 16 10.2 Sosyo - Ekonomik Yap.............................................................................................................. 17
i
UAP
10.2.1 TAB Baznda Gelir Dalm ve Oto sahiplilii ................................................................. 17 10.2.2 Yolculuk retim ve ekimi................................................................................................ 18 11 2023 Uzun Dnem Hedef Yl in Hibir ey Yaplmamas Durumu Analizi ......................... 19 11.1 Hibir ey Yaplmamas Durumu Analizi.................................................................................. 19 11.1.1 Trel Dalm ..................................................................................................................... 19 11.1.2 Karayolu Andaki Yolculuk Talebi ................................................................................... 21 11.2 Japonyada Ana Metropoliten Alanda Trel Dalm Oranlar ............................................ 21 12 Ana Plan Yaklam.................................................................................................................... 22 12.1 ebeke Tanmlar ve Planlama Sreci........................................................................................ 22 12.2 Temel A.................................................................................................................................... 22 12.2.1 Karayolu Temel A ........................................................................................................... 22 12.2.2 Rayl Sistem Temel A...................................................................................................... 22 12.3 Yolculuk Uzunluu Dalm ..................................................................................................... 23 12.4 Talep / Kapasite Boluklar ........................................................................................................ 23 12.5 Yk Hareketleri Talebi............................................................................................................... 24 12.5.1 Lojistik Faaliyetler ve Yk Ak likisi............................................................................ 24 12.5.2 stanbul Metropoliten Alannda Yk Hareketi zellikleri ................................................. 24 12.6 Yaka Geii Ana Ulam Koridorlar Analizi............................................................................. 25 12.6.1 Yaka Geii Karayolu Koridorlar...................................................................................... 25 12.6.2 2023 Yl Alternatif Yaka Geii Senaryolar ..................................................................... 27 12.6.3 Yaka Geii Rayl Sistem Koridorlar ................................................................................ 29 12.6.4 Yaka Geii Yk Hareketleri .............................................................................................. 29 12.7 Alternatif A Geliim Stratejileri ............................................................................................... 30 12.7.1 Karayolu Arlkl A......................................................................................................... 30 12.7.2 Rayl Sistem Arlkl A ................................................................................................... 30 12.7.3 Karma Ulam Sistemi ....................................................................................................... 30 12.8 Alternatif A Geliim Stratejileri Performans Analizi ve 2023 Plan Ann Belirlenmesi ........ 30 13 Karayolu Plan Projeleri.............................................................................................................. 32 14 Rayl Sistem Plan Projeleri ........................................................................................................ 32 15 Alternatif Plan Projelerinin Deerlendirilmesi ve nceliklendirilmesi..................................... 33 15.1 Ekonomik Deerlendirme .......................................................................................................... 33 15.1.1 Karayolu Projelerinin Ekonomik Deerlendirmesi ............................................................ 33 15.1.2 Rayl Sistem Projelerinin Ekonomik Deerlendirmesi ...................................................... 33 15.2 Finansal Deerlendirme ............................................................................................................. 33 15.3 Sosyal ve evresel Deerlendirme (SD)................................................................................. 33 15.4 Proje nceliklendirmesi............................................................................................................. 34 16 A Geliim Plan........................................................................................................................ 35 16.1 A Geliim Plan Yaklamlar.................................................................................................... 35 16.2 Karayolu Ana Plan A .............................................................................................................. 35 16.3 Rayl Sistem Plan...................................................................................................................... 36 16.4 Lastik Tekerlekli ve Denizyolu Toplu Tama Plan .................................................................. 37 16.4.1 Metrobs A Geliim Plan ............................................................................................... 37 16.4.2 Deniz Ulam Geliim Plan.............................................................................................. 37 17 Ulam Talep Ynetim Plan ...................................................................................................... 38 18 Plan Performans........................................................................................................................ 39 19 Ulam Altyaps in Afet Ynetimi.......................................................................................... 41 20 Uygulama Plan ve Program, Uygulama Aralar, ncelikli Eylemler .................................... 42 20.1 Uygulama Plan ve Program ..................................................................................................... 42 20.2 Uygulama Aralar ..................................................................................................................... 44 20.3 Ulam Yatrmlarnn Hzlandrc Alternatif Fon Kaynaklar .................................................. 45 20.4 ncelikli Eylem nerileri.......................................................................................................... 45
ii
UAP
Tablolar Tablo 1.1 stanbul l evre Dzeni Plan ile UAP Hedefleri.......................................................... 2 Tablo 2.1 Blge Baznda Nfus Geliimi ........................................................................................ 4 Tablo 2.2 Blgelere Gre stihdam Art ........................................................................................ 4 Tablo 3.1 Hane Halknn Otomobil Sahiplii ve Amalarna Gre Hareketlilik Oranlar............... 6 Tablo 4.1 Kordon Hattnda stikamete Gre Gnlk Trafik Hacmi .............................................. 10 Tablo 6.1 Karayolu Toplu Tama letmesi Ana Hatlar ............................................................... 11 Tablo 8.1 Yllara Gre Nfus Dalm ......................................................................................... 13 Tablo 8.2 Yllara Gre stihdam Deerleri .................................................................................... 13 Tablo 8.3 2023 Yl alan Says ve stihdamn Yakalara Dalm............................................ 13 Tablo 9.1 Model Yaps .................................................................................................................. 14 Tablo 9.2 retim ve ekim Modelinde Kullanlan Deikenler Listesi........................................ 14 Tablo 9.3 Model ve Saym Sonularnn Karlatrlmas ............................................................ 15 Tablo 9.4 Ortalama Doluluk ve Birim Otomobil Deeri ............................................................... 16 Tablo 10.1 alma Alanna likin Sosyo-Ekonomik Veriler ve Hareketlilik .............................. 18 Tablo 11.1 Mevcut Duruma Ait Trel Dalm Oranlar ............................................................... 19 Tablo 11.2 2023 Yl Hibir ey Yaplmamas (Temel A) Durumuna Ait Trel Dalm Oranlar ............................................................................................................................................... 20 Tablo 12.1. Trlere Gre Yolculuk Uzunluu Dalmlar (km/yolculuk) .................................... 23 Tablo 12.2 Alternatif 2023 Senaryolarna Gre Hesaplanan Yolculuk Bilgileri............................ 28 Tablo 12.3 nceliklendirilmi Rayl Sistem Yaka Gei Hatlar................................................... 29 Tablo 12.4 Alternatif Senaryolara Gre Trel Dalm Oranlar ................................................... 31 Tablo 12.5 Alternatif Senaryolara Gre Ortalama Mesafe, Sre ve Hz Deerleri........................ 31 Tablo 12.6 Alternatif Geliim Senaryolarna Gre Toplam Sre ve Mesafelerin Karlatrlmas31 Tablo 15.1 Ekonomik Deerlendirme Sonular ........................................................................... 33 Tablo 15.2 Deerlendirme Kriterlerine Gre Puanlama ................................................................ 34 Tablo 15.3 Tm Projelerin nceliklendirilmesi ............................................................................ 35 Tablo 16.1 Metrobs Projelerinin Finansal Deerlendirmesi ve nceliklendirilmesi................... 37 Tablo 17.1 2023 Ylnda stanbul in nerilen Toplu Tama Bilet Fiyat Politikas .................... 38 Tablo 18.1 Plan A ve Talep Ynetimi Performans..................................................................... 39 Tablo 18.2 Ulam Maliyetlerindeki Deiim (USD/gn) ............................................................. 39 Tablo 18.3 stanbuldaki Sosyo-Ekonomik Parametreler .............................................................. 40 Tablo18.4 Farkl Dnya Kentlerine Ait zel Otomobil ve Toplu Tama Ulam Dalmlar ..... 40 Tablo 20.1Yllk Uygulama Program ........................................................................................... 43
iii
UAP
ekiller ekil 1.1 alma Alan ve Trafik Analiz Blgeleri......................................................................... 3 ekil 2.1 Arazi Yaps ve Kullanm................................................................................................. 3 ekil 2.2 stanbul Mevcut Arazi Kullanm ..................................................................................... 5 ekil 2.3 Blgelere Gre Nfus ve stihdam Younluu................................................................. 5 ekil 3.1 Amalarna Gre Yolculuk Sreleri Dalm................................................................... 6 ekil 3.2 Tm Yolculuklar retim ve ekim Oranlar .................................................................... 7 ekil 3.3 Tm Yolculuklarn Saatlik Dalm................................................................................. 7 ekil 3.4 Yolculuk Dalm, Tm Amalar(10.000 st) ............................................................... 7 ekil 3.5 Otomobil Sahipliine Gre Hanedeki Trel Dalm (Yaya Yolculuklar Hari)............. 8 ekil 4.1 Trkiyeden Geen Uluslararas Yol A ile stanbul ve evre lleri Arasndaki Yolu A ................................................................................................................................................. 8 ekil 4.2 2009 Yl Karayolu Kapasite Kullanm Oranlar .............................................................. 9 ekil 4.3 Perde-Kordon Hatlarnn Yerleri....................................................................................... 9 ekil 5.1 Mevcut Rayl Sistem Hatlar .......................................................................................... 10 ekil 9.1 Amalara Gre TAB i ve TABlar Aras Yolculuklarn Trel Dalm Oranlar ......... 15 ekil 9.2 Yolculuklarn Evden k ve Eve Dn Saatlerine Gre Dalm ............................. 16 ekil 10.1 Ulam Talep Tahmin Sreci......................................................................................... 17 ekil 10.2 2006 ve 2023 Yl in TABdaki Hanehalk Ortalama Gelir Dalm........................ 17 ekil 10.3 Otomobil Says ve Otomobil Sahiplilii (2009/ 2023)................................................ 18 ekil 10.4 lelere Gre stihdam Dalm 2006-2023................................................................. 18 ekil 10.5 lelere Gre Nfus Dalm 2006-2023 ..................................................................... 18 ekil 10.6 lelere Gre renci Saylar 2006 2023 .................................................................... 19 ekil 11.1 2010 ve 2023 Temel Durum iin Tm Amalara Gre Gnlk Otomobil Yolculuklar20 ekil 11.2 2010 ve 2023 Temel Durum iin Tm Amalara Gre Gnlk Servis Yolculuklar .... 20 ekil 11.3 2010 ve 2023 Temel Durum iin Tm Amalara Gre Gnlk Toplu Tama Yolculuklar ........................................................................................................................... 20 ekil 11.4 2010 ve 2023 Temel Durumu iin Tm Amalara Gre Zirve Saat Otomobil Yolculuklar ........................................................................................................................... 21 ekil 11.5 2010 ve 2023 Temel Durum iin Tm Amalara Gre Zirve Saat Toplu Tama Yolculuklar ........................................................................................................................... 21 ekil 11.6 Mevcut Durum ve 2023 Temel Durum Gnlk Hacim Deerleri ................................ 21 ekil 11.7 Otomobil Sahiplii ve Kii Bana GSYH likisi ...................................................... 22 ekil 12.1 Otomobil Sahiplii ve Kii Bana GSYH likisi ...................................................... 22 ekil 12.2 Karayolu Temel A ve Rayl Sistem Temel A.......................................................... 23 ekil 12.3 Trlere Gre Yolculuk Uzunluu Dalmlar .............................................................. 23 ekil 12.4 Perdelerde Ulam Talebinin Deiimi (2009/2023) .................................................... 24 ekil 12.5 Perdeler Aras Blgelerdeki alan/stihdam dalm ............................................... 24 ekil 12.6 2009-2023 Yl Yk Hareketleri ................................................................................... 25 ekil 12.7 Mevcut Kprlerin Alndan tibaren Geen Ara Saylar...................................... 25 ekil 12.8 stanbulda Konut ve Sanayi Alanlarnn Mekansal Deiimi...................................... 26 ekil 12.9 stanbulda Orman Alanlarnn Deiimi...................................................................... 26 ekil 12.10 stanbulda 2B Alanlarnn Younlat Blgeler...................................................... 27 ekil 12.11 Karayollar Genel Mdrl Tarafndan Gelitirilen 3. Koridor Alternatifleri ........ 27 ekil 12.12 Senaryolara Gre 2023 Yl Toplam Gnlk Marjinal Fayda (Gn/Ara) ................. 28 ekil 12.13 Koridor Senaryolarna Gre Yerleim Alan ngrs Amal lm Noktalar...... 28 ekil 12.14 Boaz Geen Rayl Sistem Hatt Gzergahlar ......................................................... 29 ekil 12.15 Yaka Geii Yk Hareketleri ...................................................................................... 30 ekil 12.16 A Geliim Alternatifleri 2023 Gnlk Karayolu Trafik Atamas.............................. 31 ekil 13.1 Karayolu Ana Plan Projeleri ......................................................................................... 32 ekil 14.1 Maksimum Rayl Sistem A (Merkez ve Dou ile Merkez ve Bat)........................... 32 ekil 15.1 Ana Plan Projelerinin Sosyal ve evresel Etki Sentezi ................................................ 34 ekil 16.1 Karayolu A Gelime Plan ......................................................................................... 36 ekil 16.2 Rayl Sistem A Gelime ve Gerekleme Plan......................................................... 36
iv
UAP
ekil 16.3 Mevcut ve Planlanan Metrobs Hatlar ........................................................................ 37 ekil 16.4 Deniz Ulam Geliim Plan ........................................................................................ 38 ekil 17.1 Tarihi Yarm Blgesel cret Uygulama noktalar ........................................................ 39 ekil 18.1 Avrupa Kentlerinde Hareketlilik ve Refah likisi........................................................ 40 ekil 18.2 Baz Metropoller ve stanbulda Aral Yolculuklarn Trel Dalm ......................... 41 ekil 18.3 Avrupa Kentleri ve stanbul da Kentsel Merkeze Yaplan Aral Yolculuklarn Trel Dalm ................................................................................................................................. 41 ekil 20.1 Dnemlere Gre Ulam Sektr Yatrm Plan (Milyar $) .......................................... 42 ekil 20.2 stanbul Ulam Ana Plan A Geliim ve Yatrm Plan .............................................. 44 ekil 20.3 Karayolu ve Rayl Sistem Yatrmlarnn Yllara Gre Dalm.................................. 44
UAP
Katlmc Listesi
UAP Revizyon ncesi Katlmc Listesi
Trk Ekibi BB Ulam Daire Bakanl Muzaffer Hacmustafaolu Genel Sekreter Yardmcs UAP Proje Ekibi Ulam Planlama Mdr Ulam Planlama Mdr Yardmcs naat Yksek Mhendisi ehir Plancs Yksek ehir Plancs Jeofizik Mhendisi Yksek ehir Plancs Yksek ehir Plancs Ulam Plancs ehir Plancs ehir Plancs Yksek ehir Plancs naat Yksek Mhendisi ehir Plancs Yksek ehir Plancs Danma Kurulu Ulam Plancs Demograf Ulam Plancs Ulam Plancs Tetsuo WAKUI Kenji TANAKA Noboru IKENISHI Yuko SAKAI Kenichi SEKINE Tesuo HORIE Toshisada KATSURADA Seiya MATSUOKA Kentaro OKUNO Hiroshi IZAWA Teruki MISHIMA Shogo UCHIDA Takashi SHOYAMA Akitoshi IIO Dr.Katsuhiko TAKAHASHI Ken KUMAZAWA Tamaoki WATANABE Yasuko YAMADA Japon Ekibi JICA Proje Ekibi Ekip Lideri / Ulam Planlama Kentsel Planlama GIS / Afet Koruma Planlamas GIS Ulam Talep Analizi (I) Ulam Talep AnaliziII) Karayolu Ulam Planlama Trafik Ynetimi Yol Planlama ve Tasarm Rayl Sistem Transit Planlama Rayl Sistem Transit Tasarm Rayl Sistem letme ve Ynetimi Otobs letme ve Ynetimi evre Koruma Planlama Mali ve Kurumsal Planlama Ekonomik / Finansal Analiz Pilot Proje Planlama ve Uygulama Koordinatr
Atilla Alkan hsan Hadi Karadeniz Neriman ahin Mehmet akr Serap etinkaya Serkan imek Dilek OL Emel Gnay Orhan Akta Nilfer Dnya Aysun Sar are Olgun alkan Berna alkan Gizem Erdoan Eray Sezer
Prof.Dr.Gkmen Ergn Prof.Dr.Aykut Toros Do Dr. Murat elik Yrd.Do.Dr.Darn Akn
UAP Proje Destek Ekibi Ertan imek Ulam Planlama Mdr Yardmcs Mustafa Murteza Ulam Planlama Md. Melda Haznedarolu Ulam Planlama Md. Eser Da Ulam Planlama Md. Tlay Mesutol Ulam Planlama Md. Hale Erez Kleki Ulam Planlama Md. Mge Kl Ulam Planlama Md.
Japonya Uluslararas birlii Ajans Danman /Tokyo niversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Prof.Dr.Tetsuro HYODO Enstits Proje Koordinatr JICA Merkezi Kazumasa SANUI JICA Trkiye Ofisi Bakan Vekili Satoshi UMENAGA Program Yrtcs / Ali BEKIN JICA Trkiye Ofisi JICA-Destek Ekibi Ulam Plancs ehir Plancs Sekreter Sekreter Ulam Aratrmacs
Dr.Metin enbil Selim evik Selen Zora Ece In Doan Kosuke NASU
vi
UAP
UAP zleme Kurulu Listesi

UAP zleme Kurulu Kurum Katlmclar Mesut Pektas (BB Genel Sekreteri,2004-2007) Muzaffer Hacmustafaoglu (BB Genel Sekreter Yardmcs) BB Fen leri Daire Bakanl Ulam Koordinasyon Mdrl Toplu Ulam Hizmetler Mdr Asm ztrk Hikmet Erkut, Metin Kkolu Metin Akba, Kemal Tuncer, smail zdemir, C.Yaar Tangl, A. Ufuk Knk,M.Rahmi Gl Celal Mahmut Solak M.Ziya Erdem ,D.Sema Ylmazkardeler, Erhan Kura, Mehmet Arslan Erdal ahin, Emre Sinan Purtul Yb. Yavuz Geim,Erkan Tuncer,Kazm Alpay kr Uar Fevzi Snbl Ali zsoylar, Grzel Frat, Turan Odaba Abdullah nar, mer Kuray, Meltem Duran, Mustafa Silah Yrekli, Suat Yalkn Faruk Karaosman, Mustafa Hatipolu, kr Var, Kksal Altnkaynak Nihat Crt, Ali Osman Tekkenat, Fatih Karahacolu, Hayrettin Ouz,Yusuf Boztepe mer Yldz, Metin Yazar, Kaan Yldzgz
stanbul Bykehir Belediyesi
TCK 1. Blge Mdrl TCK 17. Blge Mdrl Devlet Demiryollar (TCDD) l Jandarma Komutanl DLH Marmaray Blge Md. Ulatrma Bakanl stanbul Blge Md. Denizcilik Mstearl stanbul Blge Md. DHMI Atatrk Havaalan Bamdrl Milli Savunma Bakanl 1. Ordu Komutanl Lojistik Bakanl stanbul Emniyet Genel Md. stanbul Ticaret Odas IETT Genel Mdrl DO A.. stanbul Ulam A.. Genel Md.
UAP Haftalk Toplant Katlmc Listesi

Kurum stanbul Ulam A.. TCK 17. Blge Mdrl DO A.. BB ehir Planlama Md. Devlet Demiryollar (TCDD) UAP Proje Destek Ekibi DLH Marmaray Blge Md. Bimta IETT Genel Mdrl BB Planlama Mdrl stanbul Teknik niversitesi UAP Danma Kurulu yeleri JCA Proje Ekibi UAP Proje Ekibi Haftalk Toplant Katlmc Listesi Katlmclar mer Yldz, M.Metin Yazar Mmin Kahveci, M.Tark Dndar Murat Arsal, Mustafa D.Gler Kamil Demircan Hikmet Erkut, Metin Kkolu Hasan stnda, Hayrettin Ouz, Lokman Yengin, Fahrettin Ulku, efika Demirci, Yusuf Boztepe hsan Ylmaz, Ouzhan mamolu, sa Cerrah, Murat Dil brahim Eren, Metin Akba, Ufuk Knk, M.Rahmi Gl, Soner Kazaca Ekip yeleri Erhan Kura,Glbin Solar, Mevlt Mert Glay evik, Murat Diren Faruk Karaosman, Abdulah Kazdal, Yavuz Frnc, Kadri Yapcolu Engin Yetkin Gngr Evren Katlm Says 29 21 17 15 15 11 10 10 7 1 1 49 49 49
vii
UAP
UAP Revizyon Katlmc Listesi

Prof Dr. Adem Batrk Muzaffer Hacmustafaolu Dursun Balcolu Atilla Alkan hsan Hadi Karadeniz Neriman ahin Berna alkan Mehmet akr Serap etinkaya Dilek ol Emel Gnay Nilfer Dnya Aysun Sar Orhan Akta Serkan imek Genel Sekreter Genel Sekreter Yardmcs Ulam Planlama Md. Daire Bakan UAP Proje Ekibi Ulam Planlama Mdr Ulam Planlama Mdr Yardmcs naat Yksek Mhendisi naat Yksek Mhendisi Yksek ehir Plancs Yksek ehir Plancs Yksek ehir Plancs Yksek ehir Plancs ehir Plancs ehir Plancs Ulam Plancs Jeofizik Mhendisi UAP Projesine Destek Veren Dier Birimler Burhan Kale Namk Kaya hsan Ylmaz Timuin Kurt Fatih Doan A.Basit Doru Hamza akan Hasan stnda kr Erkut Selim Gnay Cem Duran efika Demirci Batuhan Altun Ender Tmer lknur Ycel Ahmet Arman Enver Byk Akn Emin Erol Gnay Serdar enol Toplu Ulam Hizmetleri Md. Toplu Ulam Hizmetleri Md. Yrd. ehir Planlama Md. Yrd. ehir Planlama Mdrl ehir Planlama Mdrl ehir Planlama Mdrl ehir Planlama Mdrl DO A.. DO A.. DO A.. DO A.. DO A.. BB Trafik Mdrl Ulam Koordinasyon Mdrl Ulam Daire Bakanl BMTA A.. (G.M. -2010) BMTA A.. BMTA A.. BMTA A.. BMTA A..
UAP Proje Destek Ekibi UPM Md. Yrd (UPM Karayolu Proje Faruk Vahapolu Ofisi) UPM Md. Yrd (UPM Planlama Proje Onursal Ba Ofisi) Ertan imek UPM Md. Yrd. ( -Kasm 2009) Mustafa Murteza UPM Rayl Sistem Proje Ofisi Yunus Emre Ayzen UPM Rayl Sistem Proje Ofisi Ali Kapdan UPM Karayolu Proje Ofisi Rdvan Oul UPM Karayolu Proje Ofisi Gke Birgin UPM Karayolu Proje Ofisi Melda Haznedarolu UPM Planlama Ofisi Eser Da UPM Planlama Ofisi Tlay Mesutol UPM Planlama Ofisi Hale Erez Kleki UPM Planlama Ofisi Mge Kl UPM Planlama Ofisi Hatice erbeti UPM Sekreterlik
viii
UAP
1 1.1
Giri almann Arka Plan ve Amac
Ekonomik bymeye paralel olarak stanbulun nfusu hzla artarken metropoliten alan da hzla bymektedir. 1985de yaklak 6 milyon olan nfus eyrek yzylda 13 milyonun zerine kmtr. Kentte kaytl otomobil says da ayn zaman periyodunda 6 kat artarak 1,7 milyonu amtr. stanbulda youn kentleme, nfus art ve ekonomik byme ile birlikte motorlu ara kullanm hzla artm, trafik skkl sorunu ciddi boyutlara ulam, kazalar ve egzoz emisyonu problemi gibi ciddi olumsuz etkiler olumutur. Gnlk yolculuklarn ok fazla olduu stanbul kentinde, bu yolculuklarn byk bir ksm karayolu ile yaplmakta ve trafiin oluturan aralarn ok byk bir blmn zel aralar oluturmaktadr. Buna karn mevcut rayl sistemler artan trafik talebini karlayamamaktadr. stanbul Bykehir Belediyesi, Yatrm btesinin byk bir ksmn rayl sistem, deniz tamacl, karayollar ve otoparklar kapsayan ulam sektrne ayrmaktadr. Kentleme hzl bir ekilde geliip trafik talebini ve hacmini arttrrken rayl sistem bata olmak zere ulam altyapsnn gelitirilmesi uzun zaman almaktadr. Bu nedenle ulam sektr iin etkin politikalar ve yatrm planlamasn kapsayan, uzun dnem metropoliten arazi kullanm plan ile uyumlu entegre bir ana plan almasna ihtiya duyulmutur. stanbul Bykehir Belediyesi Mays 2006da UAP olarak adlandrlan stanbul Metropoliten Alan Entegre Kentsel Ulam Ana Plan almasna balam ve JICA ile teknik ibirlii salanmtr. Haziran 2007de JICA Proje Ekibinin stanbula gelmesiyle alma yrtlen ortak alma fiilen balamtr. Bu srete UAP ve JICA Proje Ekipleri, ilgili kurum ve kurulularn yaplan almalara ynelik geni katlmnn salanmas amacyla, 3 zleme Kurulu, 2 altay ve 2 Seminer almas ile birlikte haftalk olarak 49 toplant gerekletirilmitir. Yaplan toplantlar ve deerlendirmeler ile JICA proje ekibi tarafndan hazrlanan; lerleme Raporu Kasm 2007de, Ara Rapor Mart 2008de, Taslak Final Rapor Ekim 2008de, Final Rapor ise Mays 2009da teslim edilmitir. UAP almas tamamlanmadan 1/100.000 lekli stanbul l evre Dzeni Plan 2009 ylnda revize edilmesi nedeni ile stanbul Ulam Ana Plannn da revize edilme gereklilii domutur. Revize edilen 1/100.000 lekli stanbul l evre Dzeni Planndan gelen; nfus, istihdam ve buna bal olarak yeniden oluan ulam talebinin deerlendirilmesi, planlanan ulam projelerinin ncelik sralamalarna gre fayda maliyet analiz hesap almalarnn revize edilmesi ile birlikte ulam ebekesinin de gncellenmesi gereklilii domutur. Bylelikle stanbul Ulam Ana Plan revizyon almas Haziran 2009da balamtr. 1.2 1.2.1 Ulam Ana Plan in Politikalar ve Stratejiler Ama
stanbul iin 2023 yl arazi kullanm ve nfus yapsna bal olarak, ekonomik adan dk maliyetli ve kentin planl geliimine katk veren; ekolojik adan evreye verdii zarar minimuma indiren; toplumsal adan sosyal eitlik ilkesine bal, kentin tarihi ve kltrel kimlii ile uyumlu, eriilebilirlik, konfor, gvenlik, gvenilirlik gibi nitelikleri ieren, srdrlebilir bir ulatrma sisteminin kurulmas ile kentte yaayanlarn ulam taleplerinin karlanmas amalanmaktadr. 1.2.2 Ana Plann Hedefleri Genel Hedef Gelecekte motorlu ara trafiinin azaltlmas, toplu tama altyapsnn iyiletirilmesi ve trafik talebinin zel aralardan toplu tama aralarna tevik edilmesiyle kent iinde hareketlilik ve eriilebilirliin artrlmas sonucunda daha yaanabilir bir kentsel evrenin oluturulmasdr. Planl gelime ilke olarak benimsendiinde, ulam konusunda st lekli stanbul l evre Dzeni Planndan gelen hedefler ile alt lekli stanbul Metropoliten Alan Entegre Kentsel Ulam Plan hedefleri arasndaki uyum Tablo 1.1de gsterilmektedir.
UAP
Tablo 1.1 stanbul l evre Dzeni Plan ile UAP Hedefleri

stanbul l evre Dzeni Plan Hedefler Ulam trlerinin entegre edildii toplu tama arlkl bir ulam sisteminin kurulmas nemli seyahat reten odak yerlerinin, ulam stratejileri ile ilikilendirilerek belirlenmesi stanbulda ncelikle aralarn deil insanlarn ekonomik ve hzl ulamnn salanmas Nfus-istihdam dalmnn; stanbul btnnde ve her iki yakada dengelenebilmesi iin yeni odaklarn belirlenmesi Dou-bat ynndeki dorusal gelimeye paralel olarak rayl ulam sistemlerinin planlanmas ncelikle Tarihi Yarmada olmak zere kentin tarihi dokularnda lastik tekerlekli ara trafiinin azaltlmas, yaya ulam akslarn oluturulmas stanbul Ulam Ana Plan Hedefler Kent ii eriilebilirliin artrlmas ve ulam trleri arasnda entegrasyonun salanmas Ulam sisteminin etkin kullanm ile srdrlebilir ulam sisteminin kazanlmas Hzl ve konforlu toplu tama sistemi iin rayl sistem ann gelitirilmesi Planl kentsel geliimi destekleyecek hzl a alt yapsnn oluturulmas Ulam odaklar (lojistik, OSB, otogarlar, merkezi alanlar, havaalanlar)arasnda entegrasyonun salanmas iin hzl demiryolu ve karayolu balantlarnn oluturulmas Egsoz salnmn minimize edecek alternatifler gelitirerek Tarihi yarmadada yer alan tarihi ve kltrel varlklarn korunmas
Alt Hedefler 1.2.3 1/100.000 lekli stanbul evre Dzeni Plannda esas alnan hedef ylndaki (2023) arazi kullanm kararlarna bal kalarak ulam taleplerinin belirlenebilmesi iin stratejik dzeyde (makro lekte) bilimsel bir planlama yapmak. 1/25.000 ve daha alt lekli blgesel nazm imar planlarnda ulam gzergahlarnn oluturulabilmesi iin ynlendirici olmak. Kentin ulam gereksinimlerini uygar llerde karlamak zere, karayolu - rayl sistem a denizyolu arasnda entegre bir toplu tama sistemine ynelik srdrlebilir ulatrma sistemi iin gerekli koordineli ana a yapsn oluturmak. 2023 hedef ylndaki ulam taleplerinin karlanmas iin nerilecek stratejik dzeydeki byk ulam projelerinin kentin ulam sistemi zerindeki etkilerini belirlemek ve bu projelere ilikin fizibilite deerlendirmeleri yapmak. Arazi kullanm planlarnda ngrlen yeni yerleim blgelerin gelimesini destekleyecek a kurgusu oluturmak. Toplu tama altyapsnn gelitirilmesiyle zel ara kullanmnn dk dzeyde tutulmas. Ksa vadede artan ara trafiine cevap verebilecek karayolu ann iyiletirilip gelitirilmesi; uzun vadede ise planl kentsel geliimi destekleyecek toplu tama altyapsnn oluturulmas. Trafik talep ynetiminin iyiletirilmesi ve mevcut yollarn daha verimli kullanmnn salanmas.
Politikalar
1.2.4
Stratejiler 1) stanbul l snrlar dahilinde arazi kullanm kararlarna bal olarak ehrin ulam ana plann hazrlamak, bu plan erevesinde nerilen ulam sistemlerini (rayl sistemler, karayolu sistemleri, otoparklar, transfer merkezleri) planlamak projelendirmek ve bunlara bal olarak ulam kararlarn oluturmak 2) Toplu tamann etkinletirilmesi ada toplu tama sistemleri ve teknolojilerinin kullanlmas Rayl sistemlerin optimum bir a yapsn oluturacak biimde nceliklere zen gstererek yaygnlatrlmas Denizyolu tamaclnn etkinletirilmesi Mevcut altyapnn en etkin kullanmnn salanmas Toplu tama ve zellikle rayl sistem yatrmlarnn finansman iin yntem ve modeller gelitirilmesi
3) Ulam talep ynetimini oluturulmas, uygulanmasnn salanmas ve zel ara kullanmnn dk dzeyde tutulmas zel otomobil kullanmnn toplu tama ile btnletirilmesi (park et - devam et, vb.) almalarna ncelik ve arlk verilmesi Trafik ynetimi ve denetiminin iyiletirilip etkinletirilmesi 2
UAP
1.3
Srcleri ve yolcular bilgilendirme sisteminin gelitirilmesi Trafik eitiminin yaygnlatrlmas Karayolu altyapsnda tkankln cretlendirilmesi Otopark politikalaryla talep ynetiminin gelitirilmesi Yeterli rayl sistem a kuruluncaya kadar toplu tama kapasitesinde zel nlemlerin alnmas (zel otobs yolu uygulamalarnn yaygnlatrlmas gibi).
alma Alan
alma alan tm stanbul Bykehir alann (stanbul ili idari snr) ve stanbul Bykehir ile yakn ilikisi olan zmitin Gebze ilesini kapsamaktadr. alma alan 451 trafik analiz blgesinden olumaktadr (ekil 1.1).
ekil 1.1 alma Alan ve Trafik Analiz Blgeleri
2 2.1
stanbulun Kentsel Yaps Doal ve Corafi Yap
stanbulun bugnk ehirsel yaps, Yedi tepeli ehir isminden de anlalaca zere hareketli bir topografya ile ekillenmitir. stanbul un halen dnyaca mehur olan bu corafik ehresi, onun esiz ehir manzarasn ortaya karmtr. Bu ayn zamanda mevcut ehirlemeyi ve arazi kullanm yapsn, ulam sistemlerini ve ehrin genel yapsn etkilemi ve belirlemitir. 100 veya 150 metrenin zerinde ykseklie sahip alanlar genellikle orman alanlar olarak snflandrlmtr. Orman alanlar ve su havzalar, stanbul un ekolojik evresi iin hayati neme sahiptir. ekil 2.1e gre dou yakas greceli olarak bat yakasndan daha dalk ve dier ekilde ise bat yakas daha fazla tarm arazisine sahiptir.
ekil 2.1 Arazi Yaps ve Kullanm

Kaynak: MP, 1/100.000 Doal Yap Grubu almalar
UAP
stanbul il snrlar iinde byk nehir ve rmaklar olmamasna karlk, mevcut su havzalarndan beslenen, ok sayda akarsu ve dere bulunmaktadr. Bu dere ve akarsular, ime suyu amal olarak istifade edilen, belli bal 7 adet kente yakn su toplama havzalar ile beslenmektedir Hava kirliliinin olumasna neden olan balca kaynaklardan biri gnmzde yaygn olarak kullanlan motorlu tatlardr. Motorlu tatlarda egzoz emisyonlar ierisinde bulunan kirleticiler, motorlu tat kullanmn artmas ile her geen gn evreyi daha da kirletmekte insan saln bozmaktadr. 2.2 Kentsel Gelime / Yaylma
stanbulda kentlemenin meknsal yaylm, yarm asr geen bir srede ve giderek etkisini artran bir yapda geliim gstermi ve doal evre bu yaylma basks ile kar karya kalmtr. Bu kentleme geliimi, yaplamann etkisinin yan sra, meknsal nfus dalmlar, istihdam dengeleri ve bunlarn periyodik deiimlerinin incelenmesi ile daha somut bir ekilde anlalabilir. 2.3 Nfus Dalm ve Deiimi
stanbulda 19702005 yllar arasnda blgelere gre nfus art Tablo 2.1de grlmektedir.
Tablo 2.1 Blge Baznda Nfus Geliimi
Blge Dou Kuzey Bat stanbul 1970 678 796 1.486 3.019 Nfus (1000) 1980 1990 2000 1.384 2.441 3.449 997 1.113 1.281 2.264 3.622 5.230 4.742 7.309 10.019 2005 4.005 1.334 6.251 11.608 Yllk Deiim Yzdesi (%) 70-80 80-90 90-00 00-05 7,4 5,8 3,5 3,0 2,3 1,1 1,4 0,8 4,3 4,8 3,7 3,6 4,6 4,3 3,4 3,0 1970 22,4 26,3 49,2 100 Blgesel Oran (%) 1980 1990 2000 29,2 33,9 34,4 21,0 15,5 12,8 47,8 50,3 52,2 100 100 100 2005 34,5 11,5 53,9 100
TUKin 2007de adrese dayal olarak yapt nfus saym sonularna gre, stanbul un toplam nfusu 12,6 milyon olarak belirlenmi, son verilerle birlikte kesin sonular 2010 yl iinde aklanan nfus saym sonularna gre ise, stanbulun nfusu 13,2 milyon olarak tespit edilmitir. 2.4 stihdam Dalm ve Deiimi
19962006 aras istihdam art / yl oran dou blgesinde %5,6, bat blgesinde %5,4 ve en dk olarak kuzeyde %2,3 olmutur (Tablo 2.2). Burada 1996 yl Ulam Master Plan almas verilerinden yararlanlmtr.
Tablo 2.2 Blgelere Gre stihdam Art
stihdam Blge Say Dou Kuzey Bat 1996 2005 1996 661.533 538.206 1.317.267 2.532.211 2006 1.081.535 660.508 2.119.925 3.833.851 3.960.317 Byme (%) 5,0 2,1 4,9 4,2 stihdam./Nfus (%) 1996 0,20 0,45 0,27 0,27 2006 0,27 0,50 0,34 0,33 0,33 Say 2006 1.328.140 459.806 2.038.314 3.854.826 3.946.629 gc yeri / Ev 2006 0,81 1,44 1,04 0,99 1.01
Bununla birlikte, stanbulda istihdam edilen nfusun toplam nfusa oran 0,33 iken; 0,27 ile dou blgesi daha dk bir orana sahiptir. Bu durum, dou blgesindeki igc olanaklarnn yetersizliini ve belli sayda dou blgesinde oturan insann boaz geerek kuzey veya bat blgelerine getiini gstermektedir. Yllk %10 veya zeri gelime oran ile Tuzla, mraniye (dou yakas), Bykekmece, Esenler ve Kkekmece (bat yakas) ileleri 10 yllk srete en fazla geliim gsteren ilelerdir. Geliim oranlar yksek olan blgeler kolaylkla ehirleme veya endstriyel merkezler olarak snflandrlabilir. Gelime hz %10 dan fazla ve tarihi kent merkezinden uzakta bulunan ileler gelien endstriyel blgeler olarak tanmlanmaktadr. Organize Sanayi Blgeleri (OSB) konumlar, bu endstriyel blgelerdedir. Gelime hz % 5ten fazla olan ileler gelimekte olan alt merkezlerdir. Sonuta, istihdamda negatif gelime hz gsteren ileler, eski ticaret merkezleri olarak tanmlanan Eminn, Fatih (tarihi yarmada), Beyolu ve eski endstriyel merkez olan Kthanedir.
UAP
2.5
Arazi Kullanm Yaps
ekil 2.2de gsterilen mevcut arazi kullanm yaps, stanbulun binlerce yllk tarihi kent geliiminin ve zellikle 20. yzyl sonlarnda giderek etkisini gsteren kentleme eilimlerinin sonucunu yanstmaktadr. stanbul da arazi kullanm genellikle karma arazi kullanm olarak karakterize edilmekte; konut, ticaret, ofis ve dier arazi kullanmlarn bir arada barndrmaktadr. te yandan, bu karma kullanm yaps bir sokak ve hatta bir bina leinde bile grlerek, kentteki paracl arazi kullanmn ortaya koymaktadr. Bu karakteristik yaps, topografik zelliklerinin de etkisiyle stanbulun ne oranda kk ve paral bir kent geliimine sahip olduunu vurgulamaktadr.
ekil 2.2 stanbul Mevcut Arazi Kullanm

Kaynak: MP 1/100.000 Konut ve Yaam Kalitesi Grubu almalar, 2006
stanbul, ou zaman ok yksek nfus younluu ve istihdam barndran youn bir kent olarak tarif edilmektedir. stanbulda nfus ve istihdam bakmndan younlama grlen alanlar; Tarihi Yarmadann bats, Haliin kuzeyi ve stanbul Boaznn dousunda ky boyunca geliim gstermitir (ekil 2.3).
ekil 2.3 Blgelere Gre Nfus ve stihdam Younluu

Kaynak: UAP Proje Ekibi, 2006
3 3.1
Yolculuk zellikleri Hane Halk Aratrmas
Giri blmnde bahsedildii zere hane halk aratrmas UAPn 1. aamasn oluturmaktadr. Mart 2006da balayan bu aamada kii bazl yolculuk zelliklerini belirlemek amacyla 90.000 haneye gidilerek yaplan hane halk aratrmasnda yaklak %80 cevaplama oranyla 72.280 hane ile anket tamamlanmtr. Bu hanelerdeki 6 ya stndeki her bireyin son 24 saat iinde yapm olduklar tm yolculuklara ait bilgiler kaydedilmitir. Buna gre grlen toplam birey says 263.768 olup, bilgileri alnabilmi toplam yolculuk says yaklak 360.000dr. alma alannda 451, alma alan dnda da 9 adet trafik analiz blgesi bulunmaktadr.
UAP
3.2
Yolculuk Says 1) Toplam Yolculuk Says ve Kii Bana Den Yolculuklar
2006 ylndaki gnlk yolculuk says yaklak 20,9 milyon ve yaya yolculuklar hari 10,3 milyondur. Kii bana den gnlk yolculuk oran ise 1,74; motorlu aralarla yaplan yolculuklar iin de 0,88dir.6 ya ve zeri bir kii iin 1,91 ve motorlu aralarla yaplan yolculuklar iin 0,95tir. 2) Amalarna Gre Yolculuk Dalmlar Ev - dier yolculuklar %37,2lik payla en yksek orana sahip olup bunu %32,3lik payla ev - i yolculuklar, %21,4lik payla ev - okul yolculuklar ve %9,1lik payla dier yolculuklar takip etmektedir. 3) Trel Dalm Yolculuk trlerine gre motorlu ve motorsuz olarak yaplan gnlk yolculuk dalmlar hesaplanmtr. Buna gre yolculuklarn yaklak %15i oto ve taksi yolculuklar, %32si servis ve otobs, %2si demiryolu, %1i denizyolu ve %49u da yaya yolculuklardr. 3.3 Hareketlilik Oran
Hareketlilik oran, kii bana den gnlk yolculuk says olarak tanmlanmaktadr. ki tr hareketlilik oran bulunmaktadr: lki yaplan yolculuktan bamsz tm kiiler iin geerli brt oran iken ikincisi yolculuk yapan kiiler ele alnarak hesaplanan net orandr. Tablo 3.1de otomobil sahibi olan ve olmayan hane halkna gre ayr ayr hareketlilik oranlar gsterilmektedir.
Tablo 3.1 Hane Halknn Otomobil Sahiplii ve Amalarna Gre Hareketlilik Oranlar
Ama Ev- Ev- Okul Ev- Dier Dier Toplam Toplam 0,55 0,43 0,63 0,13 1,74 Otomobili Olmayan Hane Halk 0,53 0,42 0,62 0,10 1,68 Otomobili Olan Hane Halk 0,59 0,44 0,65 0,18 1,86
Kaynak: I.Aama Analitik Etd ve Model Kalibrasyonu i Hane Halk Aratrmas (OD HH 2006)
3.4
Yolculuk Sreleri
ekil 3.1de amalarna gre yolculuklarn sreleri gsterilmektedir. Hane halk yolculuk verisi kullanlarak hesaplanan yolculuk sreleri trafik atamas almalarna katk salamaktadr.
ekil 3.1 Amalarna Gre Yolculuk Sreleri Dalm

3.5
Yolculuk retimi ve ekimi 1) Amalarna Gre Yolculuk retimi ve ekimi
Daha nce belirtildii gibi yolculuk amalar ev- i, ev-okul, ev-dier ve dier olarak snflandrlmaktadr. Yolculuk retim ve ekimleri bir trafik analiz blgesine tm trafik analiz blgelerinden ekilen ve bu blgede retilen yolculuklar ifade etmektedir. 6
UAP
ekil 3.2 Tm Yolculuklar retim ve ekim Oranlar

Kaynak: I.Aama Analitik Etd ve Model Kalibrasyonu i Hane Halk Aratrmas (OD HH 2006) Ara Trne Gre Zirve Saat Yolculuk retim ve ekimleri
2) Amalarna Gre Yolculuklarn Saatlik Dalm ekil 3.3de tm yolculuklarn balang ve biti saatlerine gre dalmlar gsterilmektedir. Yolculuklarn %21i sabah ve %16s akam zirve saatlerinde yaplmaktadr (Sabah 07:00-09:00 ve akam 17:00-19:00 saatleri).
ekil 3.3 Tm Yolculuklarn Saatlik Dalm

3.6
Yolculuk Dalm
ekil 3.4de tm ulam trleri ve amalarna gre ileler aras yolculuklarn dalm grlmektedir. izgilerin kalnl hacim deerleri ile doru orantldr. ekilde 10.000in altndaki yolculuklar gsterilmemektedir. Yolculuk dalm izgilerine bakldnda hareketlerin stanbul boaz ile snrland ve byk oranda yaka iinde tamamland grlmektedir. Asya yakasnda Kadky, skdar ve mraniye ilelerinde younlaan yolculuklar Avrupa yakasnda ili, Gaziosmanpaa, Kkekmece, Bykekmece, Bakrky, Fatih, Gngren ve Baclar ileleri etrafnda younlamaktadr.
ekil 3.4 Yolculuk Dalm, Tm Amalar(10.000 st)

UAP
3.7
Hane Halk Yolculuk zellikleri
Otomobil sahibi olan ve olmayan hane halk gruplarna gre yolculuk tr dalm ekil 3.5te gsterilmitir.
ekil 3.5 Otomobil Sahipliine Gre Hanedeki Trel Dalm (Yaya Yolculuklar Hari)
4 4.1
Karayolu ebekesi Blgeler Aras Karayolu ebekesi
stanbul, Gney Avrupa ve Asya arasnda en nemli balant noktasdr. Karadeniz ve Marmara Denizi arasndaki yer almas sebebiyle Egeye ve oradan da Akdenize alan nemli bir kap konumundadr. ekil 4,1de stanbul ve evre illeri arasndaki karayolu a gsterilmektedir. Bu yollar yukarda bahsedilen uluslararas yol ann bir paras olup stanbulu batda Krklareli ve Tekirda; douda zmit, Sakarya ve Dzce gibi illere balamaktadr. Ulatrma Bakanl tarafndan blgeler aras ve kent ii karayolu projeleri planlanmaktadr. Blgesel lekli projelerin alma alanna dahil olmamasna ramen stanbul trafiini dolayl olarak etkilemesi beklenmektedir.
ekil 4.1 Trkiyeden Geen Uluslararas Yol A ile stanbul ve evre lleri Arasndaki Yolu A
4.2
ebekedeki Trafik Hacim Deerleri
ekil 4.2de sabah zirve saat iin (07:00 08:00) saatlik yolculuk dalmnn karayolu ebekesi atama sonucunda elde edilmi hacim deerleri grlmektedir. Karayolu ebekesindeki izgilerin kalnl hacim deerlerini, renkler ise hacim kapasite oranlarn gstermektedir. Renkler yeilden krmzya gittike hacim kapasite oranlar artmakta ve skklk blgeleri ortaya kmaktadr.
UAP
ekil 4.2 2009 Yl Karayolu Kapasite Kullanm Oranlar
4.3
Perde-Kordon Hatlarnda Trafik Hacmi
Perde ve kordon hatlar olmak zere stanbula giri (i) ve k (d) noktalarnda gnlk (24 saatlik) trafik hacimleri llmtr. Sabah zirve saatteki (07:00 10:00) en yksek oran %60 - %75 ile otomobil olduu tespit edilmitir.Trel dalm oranlar her iki istikamette benzer olup alma alanlarnn snrna doru gidildike otomobilin toplam trafik iindeki pay azalmaktadr. Tm perde-kordonlarda otomobilin toplam trafik iindeki ortalama pay ynsel dalm dikkate alndnda %71-73 arasndadr. Sabah zirve saatinde yk trafik hacmi (07:0008:00) incelendiinde, ar vastalarla yaplan yk naklinde merkezi i blgelerine giri sabah 06:0010:00 aras yasaklanmtr. MAya giren kamyonlarn zel izin almas gerekmektedir. Bu yzden sabah zirve saatinde ar tat trafik hacmi dk, ar tat oran %10un zerinde olan ve saatlik toplam trafik hacmi 10.000in zerinde olan yol kesitleri olduka azdr. Zirve Saat Yolcu Hacmi (07:00-10:00) bakmndan, en yksek yolculuklarn sayld K2 kordonunda gnlk yolcu says ieriye doru yaklak 670.000, darya doru ise 700.000 civarndadr. K1 kordonundaki yolcu says ise ieriye doru 450.000, darya doru 455.000 civarndadr (ekil 4.3).
ekil 4.3 Perde-Kordon Hatlarnn Yerleri
Sabah zirve saatlerinde toplu tama yolcu oran %60-%75 civarndadr. Burada toplu tama yolculuklarnn iine otobs, servis ve ehirleraras otobsler dahil edilmitir. Bu oranlar her iki ynde birbirine benzemektedir. 4.4 D stasyon Hatlarndaki Trafik Hacmi
D kordonda alma alanna giri ve k yapan trafik hacim deerlerini belirlemek amacyla, perde kordon hatlar ile ayn zamanda, anket almas yaplmtr. 2006 ylnda tamamlanan d istasyon anketleri almasndan elde edilen d istasyon trafik hacimleri Tablo 4,1de zetlenmektedir. Avrupa ve Asya yakalar benzer hacim deerlerine sahiptir. Yenikap limanlarnda feribotlara ait geli / gidi ieri / dar ara ve yolcu saylar 5600 7600 ara / gn ve 8500 9700 kii / gndr. 9
UAP
Tablo 4.1 Kordon Hattnda stikamete Gre Gnlk Trafik Hacmi

D stasyon Avrupa Anadolu Feribot Adet/gn Ara Ara Ara Kii eri 42.311 69.689 5.582 Dar 69.173 76.393 7.653 25.000
2009 ylnda, 2006 ylnda d istasyonlarda yaplan saym ve anket almas yenilenmi ve kapsam bytlerek yk hareketlerini de tespit etmek zere stanbul ili genelinde zel retici niteliine sahip i alanlar da dahil edilerek kapsam geniletilmitir. Bu anket almasnda stanbul ilinin d ile olan ilikileri ve kent iindeki yk ak tespit edilmitir. alma sonucunda elde edilen deerler daha sonra 2006 ve 2023 plan hedef ylna uyarlanmtr. 5 5.1 Rayl Sistem ebekesi Mevcut Rayl Sistem A
stanbulda 18,59 km metro, 19,3 km hafif metro, 34,22 km tramvay, 1,24 km fnikler, 4,2 km nostaljik tramvay, 72 km banliy hatt ve 0,72 km teleferik olmak zere toplam 150,27 km. uzunluunda rayl sistem hatt mevcuttur. Metro, hafif metro ve tramvaylar iin ray akl genellikle 1435 mmdir. stanbulda kent ii rayl sistemler, BBye bal olan Ulam A. tarafndan, banliy hatlar ise TCDD tarafndan iletilmektedir.
ekil 5.1 Mevcut Rayl Sistem Hatlar
na halindeki rayl sistem projelerinin toplam uzunluu 129 km olup bunun 76,5 kmsi Marmaray Projesidir. Marmaray projesinin 2013 ylnda, dier ina halindeki projelerin ise 2012-2013 yllar arasnda bitirilmesi planlanmaktadr. 6 6.1 Karayolu ve Denizyolu Toplu Tamacl Karayolu Toplu Tamacl
stanbulda en fazla yolculuk karayolu tamacl ile yaplmaktadr. Karayolu yolcu tamacl otobs, metrobs, minibs, dolmu ve servislerle salanmaktadr. Belediye otobsleri ve metrobs kamu tarafndan salanan bir hizmet iken, dier ulam trleri zel sektr tarafndan karlanmaktadr. Ulam trlerine ait kapasite, hat says, ara says ve yolcu says bilgileri Tablo 6.1de verilmektedir.
10
UAP
Tablo 6.1 Karayolu Toplu Tama letmesi Ana Hatlar

Tama Tr ETT HO Minibs Metrobs Dolmu Servis (Kaytl) Toplam Ortalama Kapasite 107 99 20 193 9 1420 Hat Says 436 274 121 3 26 860 Ara Says 2.781 2.075 6.360 334 590 43.000 55.140 Gnlk Yolcu Says(1000) 1.431 1.475 1.850 715 70 1.950 7.491 Tr erisindeki Pay (%) 19% 20% 24% 10% 1% 26% 100%
Kaynak: ETT ve Toplu Ulam Hizmetleri Mdrl, 2010
Otobs ve metrobs ile ilgili planlama, gnlk iletme ve kontrol ETTye aittir. Minibs ve dolmularda ise; sorumlu kurum stanbul Bykehir Belediyesinin Toplu Ulam Mdrldr. Planlama ve onaylama stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan yaplmakta iken, iletmesi zel iletmelerce yaplmaktadr. Servislerde sorumlu birim ise stanbul Bykehir Belediyesi Toplu Ulam Mdrldr. zel iletmelerin tercih ettii bu ulam trlerinin planlamas yine BB tarafndan yaplmakta iken her trl onay/izin UKOME tarafndan yaplmaktadr. En nemli karayolu toplu tama tr ETT ve zel Halk Otobsleridir. Karayolu toplu tamaclnda yolcularn % 39u otobsler tarafndan tanmaktadr. Otobsler gerek hat says bakmndan gerekse kapasite asndan dier trlere gre avantajl olmas nedeniyle n plandadr. Karayolu toplu tamaclnda gnlk tanan yolcu saysnn %10nu Metrobs ile tanmaktadr. Metrobsn ksa bir zaman diliminde nemli bir toplu tama tr haline gelmesinde; yksek bir kapasiteye sahip olmas, arzu hatlar zerinde almas ve sefer sklnn yaklak 2 dakikada bir olmas etkili olmutur. stanbulda yaklak 6360 tane minibs bulunmakta ve karayolu yolcu tamaclnn %24 minibslerle yaplmaktadr. Minibslerle yaplan yolculuklarda yolcular iin bilet baznda ya da elektronik olarak herhangi bir kayt tutulmad iin ilgili kurulularn tahmini deerleri kullanlmaktadr. Yollarda dolaarak yolcu aldklar iin uzun yllar stanbuldaki trafik skklnn en nemli nedenlerinden biri olarak gsterilen dolmularn, saylar azalm ve buna paralel olarak tamadaki paylar da klmtr. Gnmzde dolmular belirlenen gzergahlara gre almaktadrlar. Mevcutta dolmular daha ok merkezi i alanlar etrafnda belirli gzergahlarda almalarna ramen durak bazl almadklar iin hala trafii olumsuz etkilemektedirler. stanbulda dolmu says 590 adet olup 26 hatta hizmet vermektedir. Yolcu kapasitesi 5-9 kii arasnda deimektedir. Bu tr en az yolcu tayan karayolu toplu tama trdr. stanbulda 43.000 adet servis arac hizmet vermektedir. Karayolu toplu tamaclnn %26s servis aralaryla salanmaktadr. stanbulda demiryolu, otobs ve vapur gibi farkl ulam trleri arasnda 01.07.2006 tarihinden itibaren bilet entegrasyonu uygulamasna geilmitir. 6.2 Denizyolu Toplu Tamacl
DO; hzl feribot, deniz otobs, yolcu vapuru, arabal vapuru, deniz taksi servis tipleri ile kent ulamna hizmet vermektedir. Turyol ve Dentur gibi zel iletmeler de kk ve orta boy motorlu yolcu tamacl yapmaktadr. stanbulda 2009 ylnda denizyolu ile tanan gnlk yolcu says yaklak 350.000 olup tm yolculuklar iindeki pay ise %2,5tur. 7 Mevcut Trafik Ynetimi
stanbulda BB Trafik Mdrl Trafik Kontrol Merkezine bal yaklak 1.590 tane trafik sinyali bulunmaktadr. Sistemin tm donanm ve yazlm bileenleri, sinyal kontrol sistemleri, sinyal k ve kontrol yazlm tamamen yerel olarak gelitirilmitir. RTMS, grnt ileme sistemi, otomatik yol ve meteoroloji gzlem sensrleri (OYMGS) olmak zere 3 adet trafik lm sistemi bulunmaktadr. D100 karayolu, TEM otoyolu ve ana arterlere yerletirilmi olan video kameralar ve RTMSlerden trafik durumuyla ilgili (skklk bilgisi, ortalama hz, yolculuk sresi ve trafik kamera grnts) farkl trde trafik bilgileri alnabilmektedir. Kullanclar bu bilgilere ar merkezi, deiken mesaj sinyali, internet ve cep telefonu ile ulaabilmektedir. 11
UAP
Krmz k ihlal tespit sistemi, emniyet eridi ihlal tespit sistemi, kavak ihlal tespit sistemi ve EDS (Elektronik Denetleme Sistemi) gibi sistemler trafik ynetimi olarak uygulanmaktadr. SPARK A tarafndan 2010 yl itibari ile 53.723 ara kapasiteli 453 otopark alan iletilmektedir. Bu otopark alanlarnn ou 08.00den 20.00ye kadar ve bazlar ise 24 saat esasna gre hizmet vermektedir. Belirli alanlarda tersine evrilebilir erit sistemi ve kamyon yasa uygulanmaktadr. Baz kavak noktalarnda skkln azaltlmas, otopark ynetimi ve park et devam et stratejileri gelitirilmektedir. lke genelindeki tm trafik kaza verileri Emniyet Genel Mdrlndeki kaza veri tabannda tutulmaktadr. Bu sistemle maddi hasarl trafik kazalarnda aralarn ekilmesi, tutanak tutulmas vb. iler iin trafik polisinin gelmesine gerek kalmamaktadr. Bylece kaza annda kazaya bal olarak oluan trafik skklnn nne geilmektedir. Ulusal trafik gvenlik program, trafik eitimi ve toplum bilincinin arttrlmasna ynelik almalar kent genelinde srdrlmektedir. Bisiklet ve yaya yollar, taksi duraklar ve iletim sistemi iin almalar yaplmaktadr. 8 8.1 stanbul evre Dzeni Plan ve Sosyo-Ekonomik Yap st lekli Planlama Yaklam
8. Be Yllk Kalknma Plannda yer alan Trkiyenin Uzun Vadeli Gelime Stratejisi (20012023), aadaki hedefleri aklayan uzun vadeli stratejiler ortaya koymaktadr: 1. Trkiyeyi 21. yzylda etkin kresel bir g haline getirmek, 2. Bilgi toplumuna dnm salamak, 3. lkenin sosyal ve ekonomik yapsn deitirmek, 4. hracata ynelik, teknoloji arlkl ve yksek katma deer retimine nem vererek, uluslararas standartlara uygun ve yerel kaynaklar harekete geirebilecek retim yapsna gemek. Yaplan revizyon almalar sonucunda, stanbul iin 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan 15.06.2009 tarihinde onaylanmtr. 8.1.1 Ama ve Temel Hedefler 1/100.000 lekli stanbul evre Dzeni Plannn amac; stanbula; sahip olduu tarihi, kltrel ve doal kimlik deerleri ile zdeleen, kentin ncelikle kltr ve turizm alanlarndaki stnlklerini n plana kartan, evresel, ekonomik ve toplumsal srdrlebilirlik ilkelerini mekna yanstarak yaam kalitesini ykselten, ekonomik yapsn bilim ve teknolojiye dayal ticaret ve hizmet arlkl bir ekonomiye dntren, etkin ve katlmc bir kent ynetimi/ynetiimi yaplandrmasnda, kurumsal ve meknsal planlarn verimli bir ara olarak kullanan kresel lekte glenmi bir kent stats kazandrmak. olarak belirlenmitir. 8.1.2 Kentsel Geliim nerisi stanbul, kuzeyinde orman alanlar, su havzalar ve tarm alanlarnn oluturduu kstl bir corafyada dou-bat aksnda dorusal bir geliim sistemine sahiptir. zellikle 1950lerden sonra girdii hzl byme sreci iinde, yer yer planl olmakla beraber, byk oranda yasa d yaplamalarla ekillenen kent, son yllarda kuzeye doru gelime eilimi gstermektedir. Kentte yaanan hzl nfus artyla birlikte hzl ve plansz geliim gsteren kent, doal kaynaklar tehdit eder boyutlara ulamtr. 8.2 8.2.1 Sosyo-Ekonomik ereve Nfus
2006 ylnda 11,6 milyon olan stanbul gzlem nfusu 2009 yl sonu itibariyle TK tarafndan yaplan saymlara gre 12,9 milyon olarak aklanmtr. 2023 yl iin stanbul ili toplam nfusunun, deiik yntemlerle yaplan projeksiyonlarda, mevcut dinamiklerin ve eilimlerin devam etmesi durumunda 22-25 milyon arasnda olaca hesaplanmtr. Ancak srdrlebilirlik ilkesi erevesinde, doal eik analizi, nfusa bal alma alan ve konut alan hesaplamalarnn sonucunda, stanbulun nfusu 1/100.000 evre
12
UAP
Dzeni Plannda 16 milyon olarak belirlenmitir. 2023 yl iin alma alan (stanbul ve Gebze) toplam nfusu ise 17.217.056dir. alma alan ksa dnem nfusu 14,6 milyon, orta dnem nfusu 15,7 milyondur. alma alan nfusunun yllara gre yaka bazl dalm Tablo 8.1de gsterilmektedir.
Tablo 8.1 Yllara Gre Nfus Dalm
Yakalar 2006 2009 2014 2018 2023 Anadolu 4.422.418 5.052.326 5.358.872 5.818.690 6.585.056 Avrupa 7.586.589 8.341.339 8.799.471 9.486.670 10.632.000 Toplam 12.009.007 13.393.665 14.158.343 15.305.360 17.217.056
8.2.2
stihdam
stanbul evre Dzeni Plannn, istihdamn sektrel dalm iin belirledii oranlar hizmet iin %70, sanayi iin %25 ve tarm iin de %5 olarak hedeflenmitir. 2014 ve 2018 yllar iin aktivite oranlar ise %30 ve %32 olacaktr. Yllara gre istihdam dalm Tablo 8.2de gsterilmektedir.
Tablo 8.2 Yllara Gre stihdam Deerleri
Yakalar Anadolu Avrupa Toplam 2006 1.179.884 2.780.433 3.960.317 2009 1.137.215 2.679.882 3.817.097 2014 1.391.337 2.931.627 4.322.964 2018 1.772.520 3.309.245 5.081.765 2023 2.407.824 3.938.608 6.346.432
2023 ylnda da nfusun %38i Anadolu, %62si Avrupa Yakasnda ikamet edecek, buna karlk mevcut igcnn %30u Anadolu, %70i Avrupa Yakasnda istihdam edilirken; 2023 ylnda bu oran %38 Anadolu, %62 Avrupa eklinde deiecektir. 1/100.000 lekli stanbul evre Dzeni Plannda hedeflenen yakalar arasndaki alan-istihdam dengesi 2023 ylnda Tablo 8.3de gsterildii gibi gereklemektedir.
Tablo 8.3 2023 Yl alan Says ve stihdamn Yakalara Dalm
Yakalar Avrupa Yakas Anadolu Yakas alan Says stihdam Says 3.933.985 3.938.608 2.412.444 2.407.825
8.2.3
GSYH ve Hane Halk Geliri
stanbul, Trkiyenin ekonomik adan en byk kentidir. stanbul hem uluslararas ilikileri hem de Trkiyenin dier blgeleri ile ekonomik ve ticari ilikileri asndan ekonomik gelimenin belirleyicisi konumundadr. stanbul 2009 yl GSYH deeri, Trkiye iindeki ortalama pay % 22 alnarak, 135,8 milyar $ kabul edilmitir. 8.2.4 Otomobil Sahiplii stanbulda otomobil sahiplii (1000 kii bana den zel otomobil says) bat kentleri ile karlatrldnda olduka dktr. Avrupa kentlerinde otomobil sahiplii 350400 civarnda iken stanbulda bu deer 2009 yl iin 137dir. TUK verilerine gre stanbulda 2009 yl Aralk ay otomobil says 1.775.335dir. 2023 yl otomobil saysnn 4.335.882 ve 1000 kii bana den zel otomobil saysnn 252 olaca ngrlmtr. 8.2.5 renci Says 2023 yl iin 12 yllk eitimin zorunlu olaca ve 19 ya alt kiilerin zorunlu eitime tabi tutulaca varsaymlarndan yola karak 2023 yl toplam renci says yaklak 4,4 milyon olaca ngrlmtr. 9 9.1 Ulam Talep Tahmini Yolculuk Talep Modeli
Model Yaps ve Yntem Hane halk yolculuk anketleri ve mevcut trafik verilerinin analizi tamamlandktan sonra 4 Aamal Yolculuk Talep Modeli olarak bilinen ulam talep tahmini TransCAD program kullanlarak gelitirilmitir. Bu aamalar (1) trafik analiz blgeleri kapsamnda yolculuklarn retim ve ekimleri, (2) 13
UAP
amalarna gre yolculuklarn trafik analiz blgeleri baznda dalm, (3) trafik analiz blgeleri baznda yolculuklarn trlerine gre ayrm ve (4) ulam trlerine gre karayolu ebekesine ve toplu tama ana atanmasn iermektedir. Yolculuk Amalar Ev- (HBW), Ev-Okul (HBS), Ev-Dier (HBO) ve Ev kl olmayan Dier (NHB) yolculuklar olmak zere 4 grupta deerlendirilmektedir. Yolculuklarn amalarna gre ayrlmasnda uluslararas standartlar kullanlmtr.
Tablo 9.1 Model Yaps
Adm 1) Yolculuk retim ve ekim Modeli 2) Yolculuk Dalm Modeli 3) Trel Seim Modeli 4) Trafik Atamas (Toplu tama ve zel Otomobil) Otomobil Sahiplii Yolculuk Amac v v v Trel Dalm v v
9.1.1
Trafik Analiz Blgelerine (TAB) Gre Yolculuk retim ve ekim Modelleri
Yaya trn de iine alan yolculuk retim ve ekimleri TABlar iin yolculuk amalarna gre tahmin edilmitir. Yolculuk retim ve ekimleri Ev- ve Ev-Okul yolculuklar iin hareketlilik oran kullanlarak hesaplanm, Ev-Dier ve Ev ulu olmayan yolculuklar iin ise lineer regresyon modelleri gelitirilmitir. Tablo 9.2de yolculuk retim ve ekim modellerinde kullanlan deikenler grlmektedir.
Tablo 9.2 retim ve ekim Modelinde Kullanlan Deikenler Listesi
Yolculuk Amac Ev- Ev-Okul Ev-Dier retim Evdeki gc Evdeki renci Nfus Ortalama Gelir Evdeki gc Okuldaki renci Yerinde stihdam ekim Yerinde stihdam Okuldaki renci Nfus Okuldaki renci Yerinde stihdam Nfus Okuldaki renci Yerinde stihdam Kontrol Toplam Ara Says Nfus Ortalama Gelir Evdeki renci Yerinde stihdam
Dier
Ev- ve Ev-Okul Yolculuklar Ev- ve Ev-Okul yolculuklar iin Yolculuk retim ve ekim Modelleri aada gsterilmitir: 1) Ev- Yolculuklar iin retim ve ekim Modeli Ev- retim = Net Yolculuk Oran (1.94) * e Gitme Oran (0.88) * TABdaki alan Says (Ev ulu) Ev- ekim = Net Yolculuk Oran (1.94) * e Gitme Oran (0.88) * TABdaki stihdam Says ( yeri ulu) 2) Ev-Okul Yolculuklar iin retim ve ekim Modeli Ev-Okul retim = Net Yolculuk Oran (2.02) * Okula Gitme Oran (0.87) * TABdaki renci Says (Ev ulu) Ev-Okul ekim = Net Yolculuk Oran (2.02) * Okula Gitme Oran (0.87) * TABdaki renci Says (Okul ulu) Ev-Dier ve Dier Yolculuklar iin retim ve ekim Modeli Ev-Dier ve Dier yolculuklar dorusal regresyon modelleri kullanlarak hesaplanmtr. 9.1.2 Yolculuk Dalm Modeli Amalara gre yolculuk dalmn tahmin etmek iin ift Kstl ekim Modeli (Gravity Modeli) kullanlmtr. Bu model kullanlarak TAB ii ve d yolculuklar tahmin edilmitir. Alternatif model fonksiyonlarnn denenmesi ile en kk hatay veren fonksiyonun inverse power fonksiyonu olduuna karar verilmitir. Tablo 9.3te 2006 ylna ait kalibre edilmi dalm modeli sonucu 14
UAP
elde edilen yolculuklar ile gzlem deerlerinin perde hatlar boyunca karlatrlmas grlmektedir.
Tablo 9.3 Model ve Saym Sonularnn Karlatrlmas
BATI Perdesi 2 BATI Perdesi 3 BOAZ Perdesi HAL Perdesi DOU Perdesi 2 DOU Perdesi 1 Model 304.815 805.937 1.208.313 1.895.958 1.031.991 331.135 Saym 259.311 801.030 1.049.959 2.132.861 1.137.916 391.554 Model/Saym 118% 101% 115% 89% 91% 85%
9.1.3
Trel Dalm Modeli

Mevcut Trel Seim Karakteristikleri
Amalara gre yolculuk dalm elde edildikten sonra ok Snfl Logit Model kullanlarak trel seim deerleri elde edilmitir. Trel seim modeli de retim ekim deerleri kullanlarak hesaplanmtr. Trel seim modelinden sonra ise retim ekim deerleri balang-sona dntrlerek ebeke zerinde atama yaplmtr. Ulam tr olarak yaya, otomobil, servis ve toplu tama olarak 4 temel tr ele alnmtr.
ekil 9.1 Amalara Gre TAB i ve TABlar Aras Yolculuklarn Trel Dalm Oranlar
Multinomial Logit Model
Logit Model Fayda Fonksiyonlar: Uyaya = 4ln(mesafe)+7ln(sre) Uoto = 1 +5(TABdaki otomobil) +6(gelir) +7ln(sre) +8ln(maliyet) Uservis = 2 +7ln(sre) +8ln(maliyet) Utoplu ta.= Ui: 3+7ln(sre) +8ln(maliyet) i trnn faydas: tr seenei (yaya, otomobil, servis, toplu tama) exp (Ui) exp (Uj)
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8: tr katsays Pi = 9.1.4 (Pi: kullancnn i trn seme olasl)
Zirve Saat Yolculuk Oranlar
Karayolu ve rayl sistem projeleri genellikle zirve saatlerdeki yolculuk talebi dikkate alnarak hesaplanmaktadr. Toplu tama iletmecilii yapan kurum ya da irketler de ara filolarnn byklkleri, servis sklklar, durak ya da istasyon sklklar gibi bilgilere zirve saat trafik younluuna gre karar vermektedir. ekil 9.2de yolculuklarn evden k ve eve var oran dikkate alnarak gnn saatlerine
15
UAP
gre dalm grlmektedir. Sabah zirve saatte (07:00-08:00) evden klar zirve yaparken akam zirve saatte (17:00-18:00) eve varlar zirve deere ulamaktadr. Ancak ekilde de grld gibi sabah zirvesi akam zirvesine gre daha keskindir.
ekil 9.2 Yolculuklarn Evden k ve Eve Dn Saatlerine Gre Dalm
9.1.5
ebeke Atamas
1) Ortalama Doluluk ve Birim Otomobil Deerleri (PCU) ebeke atamasna kadar ulam tr ve yolculuk amacna gre oluturulan dalm matrisinde temel birim olarak yolculuklar kullanlmaktadr. Ancak ebeke atamasnda bunlarn nce doluluk oranlarna blnerek aralara ve aralarn da birim otomobil elenii (PCU faktr deeri) kullanlarak otomobil cinsine evrilmesi gerekmektedir. Modelde kullanlan ortalama doluluk ve PCU faktrleri Tablo 9.4te grlmektedir. Ortalama doluluk deerleri perde kordon saymlarnda yaplan doluluk analizinden elde edilmitir.
Tablo 9.4 Ortalama Doluluk ve Birim Otomobil Deeri
Ara Tr Otomobil Servis Otobs Ortalama Doluluk 1.57 10.00 30.40 Birim Otomobil Faktr 1.0 2.0 3.0
2) Trafik Atama Modeli Drt aamal modelin son aamas olan trafik atamas, daha nceki aamalarda tahmin edilen TABler arasndaki yolculuklarn ebeke zerindeki hangi gzergah kullanarak var noktalarna ulatn tahmin etmede kullanlmaktadr. zel otomobil, taksi ve servis trlerini ieren zel tamaclk iin trafik atamas en ksa yolculuk sresini salayacak ebeke zerine ykleme yaplarak atanmaktadr. Atanan yolculuk sreleri ve ara hzlar hz-akm fonksiyonu kullanlarak hesaplanmaktadr. 10 10.1 Gelecekteki Ulam Talebi Yolculuk Talep Modeli
Hane halk yolculuk anketleri ve mevcut trafik verilerinin analizi tamamlandktan sonra 4 Aamal Yolculuk Talep Modeli olarak bilinen ulam talep tahmini TransCAD program kullanlarak gelitirilmitir. Bu aamalar (1) trafik analiz blgeleri kapsamnda yolculuklarn retim ve ekimleri, (2) amalarna gre yolculuklarn trafik analiz blgeleri baznda dalm, (3) trafik analiz blgeleri baznda yolculuklarn trlerine gre ayrm ve (4) ulam trlerine gre karayolu ebekesine ve toplu tama ana atanmasn iermektedir.
16
UAP
ekil 10.1 Ulam Talep Tahmin Sreci
10.2
Sosyo - Ekonomik Yap
10.2.1 TAB Baznda Gelir Dalm ve Oto sahiplilii Hane halk anket sonularna gre ara sahiplii ve hane geliri arasnda yakn bir iliki olduu gzlenmitir. Hane halk gelirinin, Kii Bana Gayri Safi Milli Hasla (KBGSMH) deerinde olumas beklenen art oran ile paralel olarak artaca dnlmtr. Temel karlatrmalar yaplrken anket temel yl olan 2006 yl verileri ile 2023 hedef yl tahminleri ele alnmtr. Sre iindeki deiimin deerlendirilebilmesi iin baz tablolarda 2009 yl mevcut durum verileri de karlatrmaya dahil edilmitir. ekil 10.2de alma alan ierisindeki TAB lardaki ortalama gelir dalmnn deiimimi 2023 yl iin projeksiyon deerleri grlmektedir.
ekil 10.2 2006 ve 2023 Yl in TABdaki Hanehalk Ortalama Gelir Dalm
Otomobil sahipliinde beklenen gelimenin KBGSMH deeri ile paralellik gsterecei dnlmektedir. 2023 yl iin otomobil sahiplii deerine bakldnda alma alan ierisindeki (Gebze dahil) toplam otomobil saysnn 3 katna ulap 4 milyon civarnda olaca dnlmektedir. Bin kiiye den otomobil says ise 252 olacaktr.TAB lardaki oto sass ve oto sahiplilii 2009 ve 2023 yllarna ait bilgiler ekil 10.3de yer almaktadr.
17
UAP
ekil 10.3 Otomobil Says ve Otomobil Sahiplilii (2009/ 2023)
10.2.2 Yolculuk retim ve ekimi Tablo 10.1de 2023 hedef ylna ilikin sosyo-ekonomik veriler ve yolculuk talepleri grlmektedir. Toplam yolculuk says 2023 ylnda 2009a gre 1,44 kat artaca grlmektedir. Kii bana yolculuk says ise 1,74den 2,03e kmtr. Nfus ve yolculuk verileri alma alann iermektedir. alma alan daha nce de bahsedildii gibi stanbul il snrlar ve ilgisi nedeni ile Gebze ilesini iermektedir.
Tablo 10.1 alma Alanna likin Sosyo-Ekonomik Veriler ve Hareketlilik
alma Alan Nfusu KBGSMH ($) Toplam Yolculuk Says Ara Says 1000 Kiiye Dzen Ara Says Hareketlilik Oran
2006 12.009.007 4.955 20.924.133 1.351.782 112 1,74
2009 13.393.665 9.733 24.271.995 1.841.440 137 1,81
2023 17.217.056 20.884 35.027.482 4.335.882 252 2,03
2023/2009 1.29 2.15 1.44 2,35 1,84 1.12
Sosyo-Ekonomik Yap
ekil 10.4, ekil 10.5 ve ekil 10.6da 2006 ve 2023 yllar arasnda, nfus, istihdam, igc ve renci saysndaki deiim durumu grlmektedir. renci saylar ev ve okul ulu olarak ayr ayr verilirken istihdam (iyeri ulu) ve i gc (ev ulu) de ayr ifade edilmitir. Nfus artna bakldnda en byk artn Silivri ve Gebze ilelerinde olaca gzlemlenmektedir. Silivri ilinde planlanan nfus art 2006 yl deerinin 12 katna ulaacaktr. Dier taraftan yerleik kentsel alanlarda nfus artnn olduka dk olduu grlmektedir. Yrrlkte olan evre dzeni plannda merkezi yerleimlerin younluu korunurken Asya ve Avrupa yakalarnda kent dndaki banliy alanlarnda nfus younluunun artt grlmektedir.
ekil 10.4 lelere Gre stihdam Dalm 2006-2023
ekil
10.5 lelere Gre Nfus Dalm 2006-2023
18
UAP
ekil 10.6 lelere Gre renci Saylar 2006 2023
Yolculuk retim ve ekimi
Bu blmde 2006 ve 2023 yl amalarna gre yolculuk retim ve ekimleri ele alnmtr. Yolculuklarda en byk art Silivri ilesinde gzlemlenmektedir. Silivri ilesinin yan sra Baakehir, Bykekmece, Arnavutky, Gebze, Tuzla, Pendik, Beylikdz, Esenyurt ve Sancaktepe ilelerindeki yolculuk saysnn da iki katndan fazla art gsterecei grlmektedir. Bu da kentin eper blgelerindeki hzl nfus artna ve yaplamaya paralel olarak yolculuk saysnn da nemli oranda artacan gstermektedir. 11 11.1 2023 Uzun Dnem Hedef Yl in Hibir ey Yaplmamas Durumu Analizi Hibir ey Yaplmamas Durumu Analizi
Bu blmde 2014 ylna kadar gereklemesi mevcut planlarda yer alan karayolu ve rayl sistem an esas alan temel a kabul edilmi, gelecekte 2018 ve 2023 hedef dnemleri arasnda hibir karayolu ve rayl sistem projesinin gereklemeyecei varsaym ile Hibir ey Yaplmamas Durumunu temsil etmektedir. 11.1.1 Trel Dalm 1) Ulam Trlerine Gre Gnlk Yolculuk Talebi Tablo 11.1 mevcut duruma, Tablo 11.2 ise 2023 yl Hibir ey Yaplmamas durumuna ait gnlk yolculuk trel dalm deerlerini ve yzdelerini gstermektedir. Gelecekteki trel dalm, yolculuk amalarna gre tahmin edilmi olup yolculuk trlerine gre toplanmtr. Mevcut durum ve 2023 yl Hibir ey yaplmamas durumu tm yolculuklar iin karlatrldnda gelecekte mevcut duruma gre yaya ve servis yolculuklar orannda d, otomobil ve toplu tama yolculuk oranlarnda ise art olaca grlmektedir.
Tablo 11.1 Mevcut Duruma Ait Trel Dalm Oranlar
Mevcut Durum Ev- Ev-Okul Ev-Dier Dier Toplam Oran Tm Yolculuklar (%) Motorlu Yolculuklar Yaya 2,230,824 3,563,498 5,190,170 691,585 11,676,076 48.11% Otomobil 1,636,329 191,300 1,574,800 801,048 4,203,476 17.32% 33.37% Servis 1,580,301 735,976 124,591 2,440,869 10.06% 19.38% Toplu Tama 2,389,464 697,508 2,281,787 582,814 5,951,574 24.52% 47.25% Toplam 7,836,918 5,188,282 9,046,758 2,200,037 24,271,995 100.00% 100.00% Oran 32.29% 21.38% 37.27% 9.06% 100.00%
19
UAP
Tablo 11.2 2023 Yl Hibir ey Yaplmamas (Temel A) Durumuna Ait Trel Dalm Oranlar
2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu Ev- Ev-Okul Ev-Dier Dier Toplam Oran Tm Yolculuklar (%) Motorlu Yolculuklar Yaya 1,270,384 3,692,474 3,498,573 658,353 9,119,784 26.04% Otomobil 3,481,814 1,135,735 5,111,597 1,390,512 11,119,657 31.75% 42.92% Servis 1,467,047 828,659 131,819 2,427,525 6.93% 9.37% Toplu Tama 4,615,385 2,135,159 4,077,429 1,532,544 12,360,516 35.29% 47.71% Toplam 10,834,629 7,792,026 12,687,599 3,713,228 35,027,482 100.00% 100.00% Oran 30.93% 22.25% 36.22% 10.60% 100.00%
ekil 11.1, ekil 11.2 ve ekil 11.3te mevcut durum ve 2023 temel durum iin trafik analiz blgelerindeki gnlk yolculuklarn ilelere gre toplulatrlarak arzu hatlar ile gsterimi verilmitir. Mevcut durumda yolculuklar daha ok Bykekmece ilesinin dousu ile snrl iken 2023 ylnda yolculuklarn dalm tm stanbul metropoliten alanna yaylmakta ve bat blgelerdeki yolculuklarda kayda deer bir art gzlenmektedir.
ekil 11.1 2010 ve 2023 Temel Durum iin Tm Amalara Gre Gnlk Otomobil Yolculuklar
ekil 11.2 2010 ve 2023 Temel Durum iin Tm Amalara Gre Gnlk Servis Yolculuklar
ekil 11.3 2010 ve 2023 Temel Durum iin Tm Amalara Gre Gnlk Toplu Tama Yolculuklar
1)
Ulam Trlerine Gre Zirve Saat Yolculuk Talebi
ekil 11.4 ve ekil 11.5temevcut durum ve temel a 2023 yl Hibir ey yaplmamas durumunu ieren otomobil ve toplu tama yolculuklarna ait zirve saat dalmlar grlmektedir. izgi kalnl, TABlar arasndaki yolculuk says ile orantldr. ekle gre 2023 ylnda yeni gelien kentsel alanlardan ve bu alanlara yaplan zel otomobil hareketlerinde byk art gereklemektedir. Bu durum da evre Dzeni 20
UAP
Planna gre kentin dnda gelien yeni yerleim alanlarnn gelecekte youn trafie sahip olacan gstermektedir.
ekil 11.4 2010 ve 2023 Temel Durumu iin Tm Amalara Gre Zirve Saat Otomobil Yolculuklar
ekil 11.5 2010 ve 2023 Temel Durum iin Tm Amalara Gre Zirve Saat Toplu Tama Yolculuklar
11.1.2 Karayolu Andaki Yolculuk Talebi Hibir ey yaplmamas durumu senaryosunda 2023 yl gnlk ve zirve saat yolculuklar temel a olarak kabul edilen karayolu ana atanmtr. Atama sonucunda elde edilen hacim deerinin birim otomobil deerine dntrldkten sonra toplu tama yolculuklar otobs, rayl sistem ve deniz hatlarna atanmtr. ekil 11.6te temel durum ve 2023 yl iin gnlk birim otomobil cinsinden yolculuk talepleri grlmektedir. Her yol kesimi iin atanm trafik hacimleri izgi kalnlna gre farkllamaktadr. Trafik hacimlerine bakldnda temel a olarak kabul edilen ulam anda herhangi bir dzenleme yaplmadnda gelecekte durumun ne kadar ciddi olaca grlmektedir.
ekil 11.6 Mevcut Durum ve 2023 Temel Durum Gnlk Hacim Deerleri
11.2
Japonyada Ana Metropoliten Alanda Trel Dalm Oranlar
ekil 11.7 Avrupa lkeleri, Asya kentleri, Trkiye, stanbul ve Japonya kentlerindeki otomobil sahiplii ve kii bana GSYH arasndaki deiim grlmektedir. ekildeki grafik gsteriminde lkeler ve belirli ana kentler bir arada incelenmitir. Tokyo, Osaka ve Aichi (Nagoya)de, otomobil sahiplii ve kii bana GSYH incelendiinde dier lkelere oranla otomobil sahipliinin daha dk olduu grlmektedir.
21
UAP
ekil 11.7 Otomobil Sahiplii ve Kii Bana GSYH likisi
12 12.1
Ana Plan Yaklam ebeke Tanmlar ve Planlama Sreci
Ulam Ana Plan almasnda mevcut a, temel a ve 2023 ana plan a olmak zere tr ulam a kullanlmtr.
ekil 12.1 Otomobil Sahiplii ve Kii Bana GSYH likisi
A planlamas ekil 12.1de gsterilen srece gre yaplmtr. 2023 hedef yl talep analizi a (maksimum a) projeleri 2014 ve 2018 yllar iin etaplandrlmtr. Bu etaplar finansal kstlar gz nnde tutularak ulam, ekonomik, finansal veya evresel adan deerlendirilmitir. 12.2 Temel A
12.2.1 Karayolu Temel A 2014 ylna kadar yaplacak projeleri kapsayan karayolu temel a 29.861 km olup ekil 12.2.1de gsterilmektedir. 12.2.2 Rayl Sistem Temel A Rayl sistem temel a 2014 ylna kadar yaplacak mevcut, inaat halindeki, ihale aamasndaki projelerden olumaktadr. ekil 12.2de gsterilen temel adaki toplam rayl sistem uzunluu 227 kmdir.
22
UAP
ekil 12.2 Karayolu Temel A ve Rayl Sistem Temel A
Temel A Oluturan Hatlar Bu blmde inaat devam eden projeler ve mevcut hatlara ait uzatma almalar yer almaktadr. naat halindeki projelerin toplam uzunluu 128,8 km olup bunun 76,5 kmsi mevcut TCDD hatt zerindedir. Marmaray projesinin 2013 ylnda bitmesi beklenirken dier inaat projelerinin de 2012-2013 yllar arasnda tamamlanmas planlanmtr. Temel ebekeyi oluturan hatlar, ihane-Taksim-4.Levent Darafaka Metro hattnn Yenikapya uzatlmas, Kadky-Kartal-Kaynarca metro hatt, Otogar-Baclar hafif metro hatt, Baclar-kitelli-Olimpiyat Ky metro hatt, Marmaray projesi, Aksaray-Yenikap hafif metro hatt, skdar-ekmeky-Tadelen hafif metro hatt, Kabata-Beikta-ili- Giyimkent- Baclar metro hattdr. 12.3 Yolculuk Uzunluu Dalm
Tablo 12.1de mevcut durum ve 2023 temel a durumlarna ait ortalama yolculuk uzunluklar grlmektedir. 2023 hedef ylnda ortalama yolculuk uzunluu mevcut durumdan 1.5-1.7 kat daha fazla olacaktr. 2023 temel aa gre yolculuk uzunluklarnn mevcut durumdan yksek olmasnn balca nedeni, gelecekte plan hedeflerine ynelik kentin lineer olarak dou-bat ynnde gelimesi ve Silivri ilesinin alansal bykl nedeniyle ileye ait yolculuk mesafelerinin artmas olarak gsterilebilir. ekil 12.3de zel otomobil, servis ve toplu tama trlerine ait yolculuk mesafesi dalmlar grlmektedir.
Tablo 12.1. Trlere Gre Yolculuk Uzunluu Dalmlar (km/yolculuk)
Durum Mevcut A Temel A Yl 2010 2023 Otomobil 14.00 25.00 Servis 15.91 24.11 Toplu Tama 15.32 26.52
(zel Otomobil)
(Servis)
(Toplu Tama)
ekil 12.3 Trlere Gre Yolculuk Uzunluu Dalmlar
12.4
Talep / Kapasite Boluklar
Blgeler arasndaki yolculuk taleplerinin deiimine bakldnda Temel a yapsyla 2009 ve 2023 yllarndaki deiim ekil 12.4de yer almaktadr. DP kararlar dorultusunda dorusal gelien yerleim alan dou ve bat blgelerindeki geliim ile paralel olarak perdeler aras yolculuk talebinin arttn gstermektedir. En ok art Bat perdesi (BP2)de olup yaklak 3,5 kat art gzlenmektedir. Boaz geilerinin gerekletii Boaz perdesi (BOP), talep artnn en az olduu blgedir.
23
UAP
ekil 12.4 Perdelerde Ulam Talebinin Deiimi (2009/2023)
ekil 12.5de grld gibi evre dzeni plan ile yakalar arasndaki alanlarn kendi blgesinde istihdam olabilme dengesi salanmken perdeler aras blgelerde bu durumun farkldr. Oransal olarak 1. blge istihdam a en fazla olan blge olmaktadr bu blgede oturanlar en yakn 2. blgede alabilirler. Ancak 3. blgenin alanlarnda 2. blgeye gelmesi durumunda 4. ve 6. blgeye kadar gitmek durumundadrlar. Gelecekte zellikle i yolculuklar daha uzak mesafelere gerekleecektir.
ekil 12.5 Perdeler Aras Blgelerdeki alan/stihdam dalm
12.5
Yk Hareketleri Talebi
Bu blmde mevcut ve 2023 hedef yl iin yk ak tahminlerine gre alternatif ulam alar kullanlarak yk aralarnn zaman maliyetleri ve gerekli altyap kapasite analizleri yaplarak alnmas gereken nlemler tespit edilmitir. 12.5.1 Lojistik Faaliyetler ve Yk Ak likisi Bu blmde lojistik merkezler, lojistik terminaller ve yk aklar ilikisi yer almaktadr. Organize sanayi siteleri, kk sanayi siteleri ve fabrikalar lojistik merkezleri; limanlar, havaalanlar, demiryolu istasyonlar, ambarlar ve haller de lojistik terminalleri oluturmaktadr. Lojistik merkezler ve terminaller arasndaki yk ak, uluslar aras, ulusal, blgesel ve kent leinde gereklemektedir. 12.5.2 stanbul Metropoliten Alannda Yk Hareketi zellikleri 2023 Yl Yk Hareketleri ekil 12.6da 2023 yl yk hareketlerine ait Asya ve Avrupa yaka ii, yakalar aras, Asya ve Avrupa Gney, Asya ve Avrupa d ynlerindeki yk hareketleri yer almaktadr. 2023 ylna ait yk hareketi tahmini yaplrken yllara gre Fatih Sultan Mehmet Kprsnden geen yk aralar says ve Trkiyedeki GSYH deerleri arasndaki iliki baz alnm, gelecek tahmini yaplrken hesaplanan bu art oran kullanlmtr. 24
UAP
Kamyonet Hareketleri-2023
Kamyon-Tr Hareketleri-2023
ekil 12.6 2009-2023 Yl Yk Hareketleri
12.6
Yaka Geii Ana Ulam Koridorlar Analizi
12.6.1 Yaka Geii Karayolu Koridorlar Bu blmde UBAK tarafndan hazrlanan Kuzey Marmara Otoyolu (3. Koridor) projesinin alternatiflerinin stanbul metropoliten alanna olan etkileri incelenmitir. Ayn zamanda Boazii ve FSM kprlerinin kentsel alan zerindeki etkileri ve kprlerden geen aralarn yllara gre deiimi incelenerek yaka geii analizleri yaplmtr. Gelecek senaryolarnda ise; mevcut durum analizinden yola karak 3. Koridor ve balantlarnn olas etkileri ortaya konularak, gelecekteki arazi kullanm durumu, ayrca her bir alternatifin arazi kullanmna olan etkisi (orman, havza alanlarna olan etkiler) ve sosyo-ekonomik yapnn 2023 yl iin tahmin edilen deerleri hesaplanmtr. 1) Boazii ve Fatih Sultan Mehmet Kprlerinin Sosyo-Ekonomik Yap ve Arazi Kullanm zerindeki Etkileri Ara Saysnda Deiim Boazii Kprsnde Ara Saysndaki Deiim Genel olarak 1995-2009 yllar arasnda yaka geileri birbirine yakn deerde devam ederken ekonomik krizlerin yaand yllarda olumsuz anlamda etkilenmeler olmutur. Ancak dier bir anlamda Boazii kprsnn yapmndan itibaren 21 yl sonra kpr belli bir doygunlua gelmi ve bu tarihten sonra ekonomik krizlerin yaand yllar istisna olmak kayd ile kpry kullanan ara saylarnda kayda deer deiiklikler olmamtr. Fatih Sultan Mehmet Kprsnde Ara Saysndaki Deiim Fatih Sultan Mehmet Kprs Boazii Kprsnde olduu gibi ald yln bir sonraki ylnda nemli bir ara geiine imkan salamtr. FSM kprsnden geen ara says da 2006 ylndan sonra belli bir doygunlua erimi ve bu tarihten sonra genel olarak yakn deerlerde devam etmitir. Boazii Kprs 1982 ylnda, FSM Kprs ise 1996 ylnda tasarlanan kapasitesinin zerine km ve bu tarihlerden itibaren Hizmet Dzeyi azalmaya balamtr. Bugn itibari ile geen ara saylarnn da sabitlenmesiyle birlikte Hizmet dzeyi F (LOS F) durumuna gelmitir. ekil 12.7de al ylndan itibaren Boazii ve FSM Kprlerinden geen ara saylarnn karlatrlmas grlmektedir.
ekil 12.7 Mevcut Kprlerin Alndan tibaren Geen Ara Saylar
25
UAP
2) Kentsel Alanda Deiim Arazi kullanm ve ulam arasndaki ilikilerin birbirleri zerindeki etkileri, hem ksa hem de uzun dnemde ortaya kmaktadr. Bu blmde, ilki (Boazii Kprs) 1973 ylnda ve ikincisi de (Fatih Sultan Mehmet) 1988 ylnda faaliyete geen karayolu kprlerinin, stanbulun arazi kullanm-doal evre-ulam ilikileri temelinde doal ve yaplam evre zerinde yaratt deiimler incelenmektedir. Arazi kullanm ve ulam arasndaki iliki dnldnde, bu meknsal deiim ve yaplam alan artnda kpr balantlarnn yapld dnemlerdeki etkileimi grlmektedir (ekil 12.8) FSM Kprs ncesi sanayi alanlarnn FSM koridoru boyunca gelitii ve FSM sonrasnda ise kuzeye doru sanayi alanlar evresinde yeni konut alanlarnn yayld grlmektedir.
ekil 12.8 stanbulda Konut ve Sanayi Alanlarnn Mekansal Deiimi
3) Doal Eikler zerinde Deiim Sre ierisinde stanbulda orman alanlarnn deiimi ekil 12.9da grlmektedir. ekil 12.10da ise stanbulda 2B alanlarnn younlat blgeler verilmitir. TEM gzergah boyunca yer alan ilelerden; Sultanbeylinin %25i 2B alan iken, Beykozun %10u, mraniyenin %7si, Pendikin %5i ve Gaziosmanpaann da %4 2B alandr. stanbulda havza alanlar iindeki yaplama basks incelendiinde; havza koruma alanlar ierisindeki yaplama kstlarna ramen tarihsel sre ierisinde konut ve sanayi alanlarnn mekansal olarak artt gzlenmektedir.
ekil 12.9 stanbulda Orman Alanlarnn Deiimi
26
UAP
ekil 12.10 stanbulda 2B Alanlarnn Younlat Blgeler
12.6.2 2023 Yl Alternatif Yaka Geii Senaryolar Bu blmde Karayollar Genel Mdrl tarafndan Kuzey Marmara Otoyolu (stanbul 3. evre Yolu dahil) projesi kapsamnda gelitirilen alternatif koridorlarn stanbul Metropoliten alan arazi kullanm ve ulam talebi ilikisi gz nnde bulundurularak BB Ulam Ana Plannda yer alan ulam yatrmlarnn da ekillenmesi asndan analizi ve deerlendirmesi yer almaktadr. 1) Alternatif Senaryolarn Deerlendirilmesi Alternatif gzergahlarn deerlendirilmesinde blgenin trafik yknn dengelenmesi, orman ve yerleim alanlarna etkisi gibi ltler yer almaktadr. 2023 hedef yl iin karayolu ulam talebinin karlanmasna ynelik, yaka geii olarak dnlen 3. Koridor arazi kullanm, evresel etki, maliyet ve ulam talep ilikisi kapsamnda deerlendirilmitir. Alternatiflerden herhangi birinin yaplmamas durumu Senaryo-1, 2 nolu alternatifin yaplmas durumu Senaryo-2, 3 nolu alternatifin yaplmas durumu Senaryo-3, 4 nolu alternatifin yaplmas durumu Senaryo-4, 5 nolu alternatifin yaplmas durumu Senaryo-5 ve 6 nolu alternatifin yaplmas durumu da Senaryo-6 olarak adlandrlmtr.
ekil 12.11 Karayollar Genel Mdrl Tarafndan Gelitirilen 3. Koridor Alternatifleri
27
UAP
Tablo 12.2de 2023 yl alternatif senaryolara gre tm alma alannda gerekleecek toplam ve ortalama yolculuk mesafe ve sre deerleri grlmektedir.
Tablo 12.2 Alternatif 2023 Senaryolarna Gre Hesaplanan Yolculuk Bilgileri
SENARYOLAR YOLCULUK BLGLER SENARYO-1 SENARYO-2 SENARYO-3 SENARYO-4 SENARYO-5 SENARYO-6 Toplam yolcu-km 110,987,778 135,657,400 128,167,310 137,345,882 137,405,342 138,020,415 (otomobil-servis) Toplam yolcu-saat 6,450,349 6,779,987 6,611,919 6,702,436 6,692,789 6,506,132 (otomobil-servis) Toplam yolculuk 6,311,663 6,458,429 6,409,051 6,445,585 6,447,692 6,419,642 (otomobil-servis) Ortalama yolcu-km 18 21 20 21 21 21 (otomobil-servis) Ortalama yolcu-saat 1.02 1.05 1.03 1.04 1.04 (otomobil-servis) Ortalama yolcu dk 61 63 62 62 62 61 (otomobil-servis)
Bunun yan sra sz konusu alternatif senaryolar iin yakt, emisyon, grlt, ara sahiplii, zaman ve toplam maliyet deerleri hesaplanmtr. ekil 12.12de srasyla senaryolara gre 2023 yl gnlk ara bana gnlk fayda, toplam gnlk fayda ve ara bana gnlk yaka geii fayda deerleri grlmektedir.
ekil 12.12 Senaryolara Gre 2023 Yl Toplam Gnlk Marjinal Fayda (Gn/Ara)
2) Alternatif Senaryolarn Kentsel Alan zerindeki Fiziksel Etkileri Anadolu yakasnda TEM yolu uzunluu yaklak 41 kmdir. Bu uzunluk 4er kmlik 10 paraya blnm ve TEM evresindeki konut ve sanayi geliiminin llmesi iin 11 nokta belirlenmitir. ekil 12.13de sz konusu noktalarn konumlar verilmitir.
(Anadolu Yakas)
(Avrupa Yakas)
ekil 12.13 Koridor Senaryolarna Gre Yerleim Alan ngrs Amal lm Noktalar
28
UAP
12.6.3 Yaka Geii Rayl Sistem Koridorlar Perdelerdeki ihtiyaca bakldnda Boaz hattnda yeni koridor ihtiyacnn ortaya kt grlmektedir. Toplu tama talebinin daha fazla olmas nedeniyle alternatif rayl sistem ihtiyac domaktadr. Bu nedenle Boaz geen en yksek gelime potansiyeline sahip 6 adet rayl sistem projesi deerlendirmeye alnm ve yaplan farkl analizler en uygun hattn seiminde dikkate alnmtr.
ekil 12.14 Boaz Geen Rayl Sistem Hatt Gzergahlar
Alternatif Rayl Sistem Hatlarnn Deerlendirilmesi StlemeKazleme, KadkyKazleme, BostancKazleme, Stleme Gayrettepe, nalanMecidiyeky ve Stleme ncirli Metro Hatlar yaka geilerindeki yolculuk talebini karlamak, talep ynetimi politikalar ile otomobil kullanclarnn bu hatlara geiini salamak hedeflenmektedir. Tablo 12.3de nceliklendirilmi Rayl Sistem Yaka Gei Hatlar grlmektedir.
Tablo 12.3 nceliklendirilmi Rayl Sistem Yaka Gei Hatlar
Kod Hat Ad BostancKazleme nalanMecidiyeky Stlemencirli StlemeGayrettepe KadkyKazleme StlemeKazleme Ekonomik Verimlilik Oran B B C B C C Genel Talep A B A B A A Kentsel Geliimle Uyumluluk A A A B B B Finansal Verimlilik Oran A A A A B B Sosyal Deerlendirme A A A A A A Doal Deerlendirme A A B A A A Acil htiya Durumu B B B B B B Genel Deerlendirme AAAAABB AAAABBB AAAABBC AAABBBB AAABBBC AAABBBC
PBH-4 PBH-5 PBH-6 PBH-3 PBH-1 PBH-2
Boaz Gei Hatt iin nerilen alt alternatiften iki gzergah seilirken yolcu saylar, Ekonomik Verimlilik Oran (E-IRR), Genel Talep, Kentsel Geliimle Uyumluluk, Finansal Verimlilik Oran (F-IRR), Sosyal Deerlendirme ve Acil htiya Durumu gibi birbirlerinden farkl ltler gz nnde bulundurulmutur. 12.6.4 Yaka Geii Yk Hareketleri alma alan iindeki yk hareketleri konusu, yaka geileri bakmndan irdelenmitir. Yaka geilerinde kentii trafik ile birlikte yk aralarnn hareketlilii sz konusudur. Bu durum, kentii trafii olumsuz etkilemekte, yk aralar iin belirli zaman kstlama uygulamalar yaplmaktadr. Ancak bu durum ekonomik kayplara yol amaktadr. Sz konusu talebin karlanmasna ynelik olarak deniz ulamnn ve faaliyete geecek olan Marmaray altyapsnn kullanlmas, mevcutta kullanlan FSM koridoru ve hizmete aldnda 3. Karayolu Koridorunun kullanlmas seeneklerine gre fayda analizi yaplmtr. 29
UAP
ekil 12.15 Yaka Geii Yk Hareketleri
12.7
Alternatif A Geliim Stratejileri
Ulam Ana Plan Hedef Yl Ulam talebinin karlanmas iin 3 adet alternatif senaryo gelitirilmitir. Alternatiflerin gelitirilmesinin amac, yksek maliyetli ulam yatrmlarn verimli kullanabilme ve evre dzeni plannn hedeflerini destekleyen altyapnn kurgulanmasdr. 12.7.1 Karayolu Arlkl A stanbul Metropoliten alannda temel rayl sistem a dnda herhangi bir rayl sistem yatrm yaplmadan hedef ylna kadar sadece karayolu yatrmlaryla oluturulan ulam altyapsdr. 717 km karayolu eklenmesi ve 343 km rayl sistem ebekesine ulalmas durumunu kapsamaktadr. Bu senaryoda kullanlan karayolu ebekesi 22,615 linkten olumaktadr. alma alan tmnde yaplan yolculuklarn %35ini toplu tama yolculuklar oluturmaktadr. Otomobil yolculuklar %32lik oranla ikinci srada yer alrken, bunu %26 oranndaki yaya yolculuklar ve %7 oranndaki servis yolculuklar takip etmektedir. 12.7.2 Rayl Sistem Arlkl A stanbul Metropoliten alannda temel karayolu a dnda herhangi bir karayolu sistem yatrm yaplmadan hedef ylna kadar sadece rayl sistem yatrmlaryla oluturulan ulam altyapsdr. 357 km karayolu eklenmesi ve 624 km rayl sistem ebekesine ulalmas durumunu kapsamaktadr. Bu senaryoda kullanlan karayolu ebekesi 22,160 linkten olumaktadr. 1. Alternatife gre rayl sistemler daha fazla gelitirilmi buna karn uzun dnemde yaplmas dnlen baz karayolu projelerinin yaplmamas durumu ortaya konmutur. alma alan tmnde yaplan yolculuklarn %36sn toplu tama yolculuklar oluturmaktadr. Otomobil yolculuklar %31lik oranla ikinci srada yer alrken, bunu %26 oranndaki yaya yolculuklar ve %7 oranndaki servis yolculuklar takip etmektedir. Bu alternatif senaryoda rayl sistem yatrmlarna arlk verildii iin motorlu yolculuklar iinde toplu tamann pay %1 orannda artarken, zel otomobilin pay ayn oranda azalmtr. 12.7.3 Karma Ulam Sistemi stanbul Metropoliten alannda temel a dnda karayolu ve rayl sistemin birlikte gelitirildii ulam altyapsdr. 717 km karayolu eklenmesi ve 624 km rayl sistem ebekesine ulalmas durumunu kapsamaktadr. Bu senaryoda kullanlan karayolu ebekesi 22,615 linkten olumaktadr. alma alan tmnde yaplan yolculuklarn %36sn toplu tama yolculuklar oluturmaktadr. Otomobil yolculuklar %31lik oranla ikinci srada yer alrken, bunu %26 oranndaki yaya yolculuklar ve %7 oranndaki servis yolculuklar takip etmektedir. 12.8 Alternatif A Geliim Stratejileri Performans Analizi ve 2023 Plan Ann Belirlenmesi
2023 yl gelecek gelime senaryolar arasnda farkl analizlere gre karlatrmalar yaplmtr. Sz konusu senaryolar stanbul metropoliten alan geneli iin gelecekteki ulam talebinin tahmini asndan trel dalm oranlar, yaka geii yapan ara saylar, ortalama yolculuk sreleri, ortalama yolculuk mesafeleri gibi kriterler bakmndan ele alnmtr. Tablo 12.4te alternatiflere gre trel dalm oranlarndaki deiim grlmektedir. Trel dalm oranlardaki deiim az grnmesine ramen yolculuk saysnn gnlk 35 milyon civarnda olmas saysal farklarn fazla olmas anlamn tamaktadr. 30
UAP
Tablo 12.4 Alternatif Senaryolara Gre Trel Dalm Oranlar

Alternatif-1 Tm Yaka Geii 25.91% 31.69% 32.80% 6.99% 7.52% 35.40% 59.68% Alternatif-2 Tm Yaka Geii 25.66% 31.24% 31.98% 6.85% 7.18% 36.26% 60.84% Alternatif-3 Tm Yaka Geii 25.83% 31.56% 32.65% 6.98% 7.54% 35.63% 59.81%
Yaya Otomobil Servis Toplu Tama
ekil 12.16da a geliim alternatiflerinin 2023 yl gnlk karayolu trafik atama sonular yer almaktadr.
ekil 12.16 A Geliim Alternatifleri 2023 Gnlk Karayolu Trafik Atamas
Tablo12.5te grld gibi alternatiflere gre ortlama yolcu km, yolcu dakika ve ortalama yolculuk hz deerleri gsterilmektedir.
Tablo 12.5 Alternatif Senaryolara Gre Ortalama Mesafe, Sre ve Hz Deerleri
Mesafe-Sre/Ara Tr Otomobil Ortalama Yolcu-km Toplu Tama Otomobil Ortalama Yolcu-dk Toplu Tama Ortalama Yolcu Hz Otomobil (km/sa) Toplu Tama Alternatif-1 23.89 25.02 73.87 78.50 19.40 19.12 Alternatif-2 24.55 24.76 76.92 78.08 19.15 19.03 Alternatif-3 23.85 24.75 72.48 75.65 19.74 19.63
Tablo 12.6dan anlalaca zere 3 nolu karma geliim senaryosu, 1 nolu karayolu arlkl geliim senaryosuna gre 47.833.791 dakika, 2 nolu rayl sistem arlkl senaryoya gre ise 87.635.099 dklk yolculuk sresi tasarrufu salamaktadr.
Tablo 12.6 Alternatif Geliim Senaryolarna Gre Toplam Sre ve Mesafelerin Karlatrlmas
Otomobil-dk Toplu tama-dk Toplam-dk Otomobil-km Toplu tama-km Toplam-km Alternatif 1 820,041,908 973,338,349 1,793,380,257 211,639,639 270,632,046 482,271,685 Alternatif 2 841,568,517 991,613,048 1,833,181,565 213,117,100 292,196,338 505,313,438 Alternatif 3 801,296,114 944,250,352 1,745,546,466 210,375,801 273,262,903 483,638,705
Sonu olarak farkl ltler bakmndan deerlendirilen alternatif senaryolar arasndan 3 nolu karma geliim senaryosu 2023 plan a olarak tercih edilmitir.
31
UAP
13
Karayolu Plan Projeleri
Plan projeleri, BB tarafndan onaylanan inaat aamasnda, uygulama projesi biten ve devam eden projeleri, BB tarafndan planlanan ancak henz onaylanmam projeleri, KGM, DLH ve BBin ulamla ilikili yan irketlerinin planlad ya da nerdii projeleri kapsamaktadr. Ayrca 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan kararlar dorultusunda oluturulan geliim blgelerindeki karayolu a maksimum karayolu a kapsamnda deerlendirilmitir. Projelerin sosyo-ekonomik deiim, beklenen yolculuk talebi, ulam altyaps zerinde yarataca etki, evre kirlilii, yakt tketimi, ara sahiplilii ve kazanlan zaman deeri asndan hesaplar yaplm ve alternatif koridorlarn kentsel ulam sistemi zerindeki etkileri belirlenmitir. Gelime alan olan Silivri, Ataehir, Altnehir Kayaba, Halkal, Kra, Sultanbeyli, Arnavutky, Ispartakule, Yakuplu ve Pendik blgelerinde karayolu projeleri paket halinde (480 km) deerlendirilmitir. Bu projeler ileride alt lekli planlardaki taleplere gre yeniden test edilmeli ve zm nerileri gelitirilmelidir. Ayrca alma alanndaki youn yerleim alanlarnda tnel projeleri test edilmitir. nerilen projelerin ncelik srasn belirlemek ve fizibilitesini hesaplamak iin yaklak maliyetler tahmin edilmitir. Bu maliyet; inaat maliyetini ve kamulatrma bedelini iermektedir. Proje paketlerinin toplam inaat maliyeti yaklak 1.262 milyar $ olup, tnel projerinin inaat maliyeti ise 1.068 milyar $dr.
ekil 13.1 Karayolu Ana Plan Projeleri
14
Rayl Sistem Plan Projeleri
Rayl sistem temel ann toplam uzunluu 226,8 kmdir. Temel a mevcut, ina halinde ve ihale aamasndaki projelerden oluan 2014 ylna kadar hizmete almas planlanan projeleri iermektedir. Maksimum rayl sistem a, ana plan toplu tama a omurgasnn oluturulmas iin kurgulanm rayl sistem projelerini iermektedir. Temel adan ve plan projelerinden olumaktadr. Maksimum rayl sistem a 749 kmden olumaktadr. Bu projeler ekonomik ve finansal adan deerlendirilecek sonunda da ilerinde en iyi performans verenler seilerek 2023 ana plan a oluturulacaktr. ekil 14.1de maksimum rayl sistem a gsterilmekte ve projelerle ilgili detaylar aada yer almaktadr.
ekil 14.1 Maksimum Rayl Sistem A (Merkez ve Dou ile Merkez ve Bat)
32
UAP
Rayl sistem projelerinin maliyetleri yapm ve iletme maliyetleri olmak zere iki ksmda incelenmitir. naatn yeraltnda, zeminde ya da yer stnde olmas durumu, sistem tr vb etmenler maliyeti etkilemektedir. Rayl sistem projesinin maliyeti zel ve yerel koullara gre deimektedir. Bu almadaki birim maliyette; inaat maliyeti, elektro mekanik maliyetler ve ara maliyeti yer almaktadr. Her sistem iin farkl kompozisyonlar belirlenmitir. Bakm ve iletme maliyetleri deiken giderler olup sistemin trne gre farkllk gstermekte ve rayl sistemin hizmet hacmine baldr. Bu maliyetleri enerji, ara ve hat bakm onarm, kira, personel vb giderler oluturmaktadr. Bakm ve iletme giderlerini tahmin edebilmek iin; tren-km, yolcu-km, yolcu, alan veya tren says gibi km bana den giderler kullanlmaktadr. 15 Alternatif Plan Projelerinin Deerlendirilmesi ve nceliklendirilmesi
Bu blmde maksimum ada yer alan tm projeler ksa, orta ve uzun dnem projeleri olacak ekilde ekonomik, finansal ve evresel adan deerlendirilip ncelik sralamas yaplmtr. 15.1 Ekonomik Deerlendirme
15.1.1 Karayolu Projelerinin Ekonomik Deerlendirmesi Bir projenin ekonomik faydas iin ara iletme maliyeti, evresel maliyetler (grlt, emisyon, su kirlilii), ara sahiplii maliyeti, kaza maliyeti ve zaman maliyeti dikkate alnmtr. zel projelerin (merkezi alanlardaki tnel projeleri) ve karayolu paket projelerinin ekonomik faydas ve ekonomik i verimlilik oran (E-IRR) %12den byk olduundan projeler ekonomik adan uygundur. Aada plan projelerinin dnemsel ekonomik deerlendirme sonular yer almaktadr.
Tablo 15.1 Ekonomik Deerlendirme Sonular
Plan Projeleri 2011-2014 2014-2018 2018-2023 naat Maliyeti ($) letme Maliyeti ($) Fayda ($) 539.770.248 1.064.274.369 1.154.637.075 646.041.435 858.959.450 7.884.401.185 3.648.363.394 1.107.218.417 17.566.000.970 E-IRR (%)
67
15.1.2 Rayl Sistem Projelerinin Ekonomik Deerlendirmesi Rayl Sistem hatlarnn ekonomik ynden faydalar iin projenin yaplmas ve yaplmamas durumundaki maliyet farklarn alarak projenin ne kadarlk bir fayda getirecei hesaplanmtr. Farklar alnan maliyet parametreleri; ara iletme maliyeti, zaman maliyeti, evresel maliyet ve kaza maliyetidir. Mevcut durum (2011 yl) ve gelecekteki durum (2023 yl) iin ekonomik fayda bulunmutur. Her bir hat iin proje net ak emalar oluturulmu ve 2011 ve 2023 yllar arasndaki faydalar interpolasyon yoluyla hesaplanmtr. Yaplan hesaplama sonucunda ekonomik i verimlilik oranlar (E-IRR) bykten ke doru sralandnda, kitelli-Habipler (PP-4) hatt ekonomik adan en yksek proje olmaktadr. Bunun nedeni yaklak 2 kmlik bir rayl sistem balants ile Habipler-kitelli arasndaki mesafeyi 7-8 kat ksaltmaktadr. Silivri-Selimpaa (PP-12) hatt da ekonomik adan en dk kmaktadr. Bunun nedeni ise yatrm maliyetinin blgedeki talebi karlamas asndan dk olmasdr. 15.2 Finansal Deerlendirme
Projelerin finansal deerlendirilmesi rayl sistemler iin yaplmtr. Genelde tm rayl sistem projelerinin F-IRRsi ortalama %17,6 olarak hesaplanmtr. verim oran yksek projelerin ortalamas ise %23,3tr. 15.3 Sosyal ve evresel Deerlendirme (SD)
Bu blmde projelerin; yrrlkteki kanun ve ynetmelikler erevesinde doal ve kltrel varlklar, boazii n ve geri grnm blgesi, su havzalar gibi hassas blgeler iinde olmas durumunda evresel etkisi ve kamulatrma ihtiyac durumlarda ise sosyal deerlendirmesi yaplmtr. ekil 15.1de gsterildii gibi sosyal ve evresel adan hassas blgeler (korunan blgeler); Boazii blgesi, kltr ve tabiat varlklarnn bulunduu blgeler, su havzalar ve yeniden yerleim blgeleri, ilgili mevzuat ve proje zellikleri ile deerlendirilmitir.
33
UAP
ekil 15.1 Ana Plan Projelerinin Sosyal ve evresel Etki Sentezi
15.4
Proje nceliklendirmesi
Ana plan projelerinde ekonomik i verim oran (E-IRR) asndan ncelik sralamas yaplmtr. Ulamda yolculuk maliyetinin ve seyahat sresinin azaltlmas bir ulam projesinin sosyal yararnn gstergesidir. E-IRRlerin fayda art ve projelerin kmlatif maliyet toplam artn gstermektedir. Deerlendirmeye tabi tutulan ulam projeleri, sosyal adan faydal olmal ve Belediyenin finansal kaynaklar kstl olduundan proje maliyetleri de finansal limitin ierisinde kalmas gerekmektedir. Bu nedenle ulam talebine cevap verebilecek kapasite retimi, ulam projesinin finansal i verimlilik oran ve sosyal-evresel etkiler nceliklendirme ltlerinde yer almaktadr (Tablo 15.4.1).
Tablo 15.2 Deerlendirme Kriterlerine Gre Puanlama
Kriter Ekonomik geri dn Talep Karayolu Talep Toplu Tama Planl Kentsel Geliimle Uyumluluk Finansal geri dn evresel deerlendirme Doal Sosyal Acil ihtiyalar Gsterge Ekonomik IRR V-km/km Yolcu Yolcu-km Talep/Toplam Yolcu Finansal IRR (evre Deerlendirmesi Sonucu) (SEA sonucu) Mevcut altyapnn devam olmas A B X>60% 60>X>15% X>30000 30000-10000 X>600000 300000-600000 Y>25000 25000-10000 Z>%2,5 Destekleyici X>15% Etkili deil (Belirti yok) Etki yok (Belirti yok) %1,5-%2,5 liki yok 15>X>5% Biraz etki (+) Biraz etki (+) C 15%>X 10000<X 300000<X 10000<Y %1,5<Z Zt 5%>X veya geliri yok Olduka Etkl (++) Olduka Etkili (++) A
Yukardaki tabloda geen ltler ekonomik, sosyal ve blgedeki kentsel geliim kriterleri gz nne alnarak puanlanm ve genel deerlendirmede toplanmtr. Buna gre yedi snflamadan ekonomik lt dierleri de sosyal ve evresel lttr. Ancak ekonomik ltn (E-IRR) ierisinde sosyal ve evresel faktrler de yer almaktadr. Proje nceliklendirmesi Adan Cye doru azalmaktadr. Buna gre aadaki Tablo 15.3de karayolu tnel ve rayl sistem projelerinin ncelik sralamas ve kmlatif toplamlar yer almaktadr.
34
UAP
Tablo 15.3 Tm Projelerin nceliklendirilmesi

Proje Yapm Maliyeti (milyon $) 1.743 1.545 655 518 1.399 914 1.576 210 2.984 886 1.457 914 429 636 215 324 153 348 211 279 240 240 240 308 419 454 201 239 145 1.956 512 1.095 86 1.283 161 121 1.197 149 Genel Deerlendirme AAAAAAB AAAAAAB AAAAAAB AAAAAAB AAAAABB AAAAABB AAAAABB AAAAABB AAAAABB AAAABBB AAAABBB AAAABBB AAAABBC AAAABBC AAAABCC AAAABCC AAABBBB AAABBBC AAABBCC AAABBCC AAABBCC AAABCCC AAABCCC AAABCCC AAABCCC AAACCCC AAACCCC AABBBBB AABBBBC AABBBCC AABCCCC AACCCCC ABBBBBC ABBBBCC ABBBCCC ABBBCCC ABBCCCC BBBBBBC Kmlatif Toplam 1.743 3.288 3.943 4.461 5.860 6.774 8.350 8.560 11.544 12.430 13.887 14.801 15.230 15.866 16.081 16.405 16.558 16.906 17.117 17.396 17.636 17.876 18.116 18.424 18.843 19.297 19.498 19.737 19.882 21.838 22.350 23.445 23.531 24.814 24.975 25.096 26.293 26.442
Kod D-2 T-1 D-1 D-3 T-2 P1-2 PP-3 PP-4 PBH-4 D-5 P2-11 PBH-5 P1-1 P2-7 PP-1 PP-8 D-4 PP-11 PKT-05 PKT-06 PKT-07 PKT-01 PKT-02 PKT-04 PKT-08 PKT-03 PKT-09 PP-7 D-6 PP-6 P2-6 P2-5 P2-1 P2-8 P2-4 PP-9 PP-12 P2-2
Proje Ad Kabata-Beikta-ili-Giyimkent-Baclar skdar-ekmeky Bakrky-Bahelievler-Baclar Yenikap-Bakrky Bakrky-Beylikdz Tekstilkent-sto-Olimpiyatky-Ispartakule Kadky-Sultanbeyli kitelli-Habipler Bastanc-Kazleme Yenibosna - kitelli Tadelen-Tuzla nalan-Mecidiyeky Baclar-Halkal Ispartakule-Kra-Bykekmece-Silivri Atasehir Havaray Tuzla Tramvay Sistemi Hali evresi Hisarst Rayl Sistemi Dolmabahe-Fulya Fulya-Levazm Harem-Beylerbeyi Armutlualt-Poligon Ayazaa-Armutlualt ayrba-Derbent Levazm-Armutlualt Beylerbeyi-Hekimba Zincirlidere-Levazm Sultaniftlii-Arnavutky ihane-Kulaksz-Cemal Kamac Silivri-Gmyaka Ispartakule-Beylikdz-Avclar Beikta-Saryer Kartal D-100-Kartal DO skdar-Beykoz 4.Levent-Gltepe -eliktepe Maltepe Havaray Silivri-Selimpaa Havaray Sabiha Gken Havaalan-Formula 1
Tablodan da anlald gibi birbirine alternatif projeler elendikten sonra kalan 38 projenin toplam maliyeti 26.442 milyon $dr. stanbulun teknik ve mali kstlar da dnerek plan dnemi ierisindeki baz projelerin gerekletirilmesi mmkn olamayacandan bu tablo daha da ksaltlabilir. 16 16.1 A Geliim Plan A Geliim Plan Yaklamlar
Gelecekteki a yaps aada belirtilen konular dikkate alnarak ksa (2014), orta(2018) ve uzun dnem (2023) yl olarak etaplandrlmtr. Buna gre yeni alt merkezlerde yer alan ekim merkezleri ile merkezi blgelerin eriimini kolaylatracak an kurgulanmas, ana ulam koridorlarndan maksimum verim elde etmek iin kentii yollarn entegre edilmesi ve liman, havaalan ve lojistik merkezler arasndaki balantlarn gelitirilmesi esas alnmak suretiyle alt merkezleri birbirine balayan yol a gelecekteki arazi kullanm plann destekleyecek ekilde glendirilecek stratejiler esas alnmtr. 16.2 Karayolu Ana Plan A
Ulatrma Bakanl tarafndan nerilen nemli ulam akslar orta dnemde yaplmas planlanmaktadr. Bu nemli akslar merkezi alanla birbirine balayan ve 3 kmnin zerindeki yollar kapsayan kentii ulam 35
UAP
koridorlar ise BB tarafndan nerilmi olup orta dnemlik programa alnmtr. Karayolu ana plan a oluturulurken ksa, orta ve uzun dnem olmak zere 3 kategoride planlanmtr.
ekil 16.1 Karayolu A Gelime Plan
16.3
Rayl Sistem Plan
Rayl Sistem Gzerghlar Rayl sistem ana plan anda ekonomik deerlendirme, proje ncelikleri ve finansal kstlamalar dikkate alnm projeler ksa, orta ve uzun dnem olarak etaplandrlmtr.. Etaplandrmada yer almayan projeler 2023 sonrasna telenmitir. Ana planda deperlendirilen plan projeleri (Maksimum rayl sistem a) 749 km iken Ana Plan a 615 km uzunluundaki 37 hattan olumaktadr. Ana planda yer alan rayl sistem hatlarna ilikin gerekleme plan ekil 16.3.2de gsterilmitir. 12 adet ksa vadeli (inaat devam edenlerle birlikte - 212 km), orta vadeli (131 km) ve 9 adet uzun vadeli (194 km) proje bulunmaktadr. naat ve ihale aamasndaki projeler ksa vadeli projeler; dier projeler de orta ve uzun vadeli projeler kapsamndadr. Bu projelerin bir ksm BB tarafndan yaplrken bir ksm da Ulatrma Bakanl tarafndan yaplacaktr.
ekil 16.2 Rayl Sistem A Gelime ve Gerekleme Plan
36
UAP
16.4
Lastik Tekerlekli ve Denizyolu Toplu Tama Plan
16.4.1 Metrobs A Geliim Plan Mevcut ve Planlanan metrobs hatlar ekil 16.3de gsterildii gibidir.
ekil 16.3 Mevcut ve Planlanan Metrobs Hatlar
Nfusun 2023te 16 milyona ulaaca ve metrobs hattna olan talebin de buna paralel geliecei varsaylmaktadr. Buna gre Mamutbey Hadmky, Avclar Beylikdz, Beylikdz Kumburgaz, Kumburgaz Silivri, amIca Kurtky Metrobs projelerinin toplam inaat maliyeti yaklak 1,1 milyar $dr. Tm projelerin finansal i verimlilik oran (F-IRR) %12den yksektir. Bu nedenle metrobs hatlarnn finansal olarak uygun olduklar belirlenmitir ve an mevcut rayl sistemlerin yapm yllar gz nne alnarak ncelik sralamas yaplm ve Tablo 16.1de yer almaktadr.
Tablo 16.1 Metrobs Projelerinin Finansal Deerlendirmesi ve nceliklendirilmesi
Sra 1 2 3 4 5 Hat Avclar - Beylikdz Beylikdz - Kumburgaz amIca - Kurtky Mamutbey - Hadmky Kumburgaz - Silivri Deerlendirme Gstergesi F-IRR (%) NBD* (US$ Milyon) 51,7 371 31,0 266 29,4 315 25,7 102 15,0 82
*NBD:Net Bugnk Deer
16.4.2 Deniz Ulam Geliim Plan Deniz ulamnn stanbuldaki rol tarihsel neme sahiptir. Ancak kprler yapldktan sonra boaz geen deniz hatlarndaki yolu tamaclnn dt grlmtr. Srekli artan trafik talebi ve boaz kprlerinin kapasitesinin zirveye ulamas nedeniyle arz/talep boluunu doldurmak iin yaka geii yapan deniz ulamnn pay tekrar artmaya balamtr. Deniz ulam boaz kysndaki yerleimler iin karayolu ulamna kar vazgeilmez bir alternatiftir. Bu nedenle mevcut hatlardaki kapasiteyi arttrc nlemler ksa vadede ele alnmaldr. Bunlar: Mevcut filonun kapastesi arttrlarak modernize edilmesi gerekmektedir (Yeni aralara yatrm yaplrken eski aralarn modernize edilerek ksa mesafede kullanlmas ve mevcut iskelelerin iletme kapasitesinin gelitirilerek yenilenmesi). Gelecekteki talebi karlamak ve boaz geen yk trafiini hafifletmek iin Ambarl merkezli Ambarl Mudanya, Ambarl Eskihisar gibi Ro Ro hatlar nerilmitir. Ayrca Ambarl Bandrma, Gemlik Ambarl, Bandrma Gmyaka Ro Ro hatt ve stinye- ubuklu, Tarabya - Paabahe arabal vapur hatlar planlama kapsamnda yer almaktadr (ekil 16.4).
37
UAP
ekil 16.4 Deniz Ulam Geliim Plan
17
Ulam Talep Ynetim Plan
Bu blmde trafik koullarn ve gvenliini iyiletirmeye ynelik trafik skkln azaltma yntemleri, trafik gvenlii, ulam talep ynetimi ve stanbul iin nerilen ulam talep ynetimi gibi politikalar ile otomobili temel alan ulam sistemlerinin yaratt kresel, kentsel ve yerel dzeydeki eitli olumsuzluklarn karsnda, motorsuz ulam trlerinin desteklenmesi srdrlebilir ulam politikalar kapsamnda balca stratejiler arasna girmitir. Ayrca bu ulam trlerinin tercih edilmesi, kiilerin gnlk yaamlarnda dzenli egzersiz yapmalarna olanak salad iin bisiklet ve yaya ulam salkl yaam asndan da nemli ulam alternatifleri olarak desteklenmektedir. Trafik skkl azaltma yntemleri arasnda sinyalizasyon sisteminin gelitirilmesi, uygunsuz yol kenar parklanmas ile ilgili yaptrmlarn gelitirilmesi, trafik gvenliinin arttrlmas iin kaza veritaban, yol gvenlik denetimi, trafik gvenlii eitimlerinin kapsam geniletilerek uygulanmas ksa vadede nerilmektedir. Ayrca Tarihi Yarmadada farkl dnya kentlerinde de uygulanan trafik hcre sistemi nerilmekte ve ksmen Sultanahmet blgesinde uygulanmaya balanmtr.. Bu uygulamada baz cadde ve sokaklar eriim kontrollerine gre snflandrlacaktr. Otomobil kullanm azaltc otopark ynetimi, transfer merkezleri ve park et-devam et sistemi, kentii lojistik talep ynetimi, otoyol-boaz gei ve toplu tama cretlendirme ile Tarihi Yarmada zelinde uygulanacak talep ynetimi uygulamalar,gibi politikalar nerilmektedir. Toplu tama iin, baz dnya kentlerindeki parametreler gz nne alnarak stanbul iin mesafeye dayal toplu tama cret politikas gelitirilmitir (Tablo 17.1). Bu cret sisteminin uygulanmas iin rayl sistem ann yaygnlamas ok nem tamaktadr. Orta ve uzun vade iin n grlen bu fiyatlandrma politikas ksa dnemde yeni alan hatlar ve toplu tama plan kapsamnda etd edilip gzden geirilmelidir.
Tablo 17.1 2023 Ylnda stanbul in nerilen Toplu Tama Bilet Fiyat Politikas
Mesafe(km) 0-7 8-13 14-20 21-26 27-33 34-39 40-46 47-52 53-59 60-65 cret($) 1,5 2 2,3 2,6 2,8 3,2 3,5 3,7 4 4,3 cret/Mesafe 0,21 0,15 0,12 0,10 0,08 0,08 0,08 0,07 0,07 0,07 Yolculuklarn Dalm 34% 20% 14% 10% 7% 5% 4% 3% 2% 2%
zel otomobil kullanmn azaltc nlemler olarak , rayl sistem ann yaygnlamas ile birtikte orta ve uzun vadede kademeli olarak, merkezi alanlarda otopark cretlerinin 2,5 Katna kartlmas, stanbul iin Otoyol ve kprlerdeki gie cretlerinin 2 kat orannda arttrlmas tavsiye edilmitir. 38
UAP
2023 ylnda Tarihi Yarmadada nfusun 434.000, istihdamn ise 346.000 olaca ngrlmektedir. Bu blgede yaklak 2 milyon aral yolculuk gerekleecektir. Alansal llerde deerlendirdiimizde 1 km de ortalama 120.000 aral yolculuun gerekleecei tahmin edilmektedir. Dolaysyla 2023 ylnda Tarihi Yarmada blgesinde yaplan yolculuk says stanbuldaki tm yolculuk saysnn %5,5i, nfusu ise toplam nfusun %2,7si kadar olaca ngrlmektedir. Tarihi Yarmada blgesine giri-k noktalarnda otomobil yolculuklarnn azaltlmas iin blgesel cretlendirme almas yaplmtr ( ekil 17.1).
ekil 17.1 Tarihi Yarm Blgesel cret Uygulama noktalar
Blgede cretlendirme sistemi uygulandnda otomobil ile yaplan yolculuklarda toplam gecikme 9.527 saat, alnan mesafe 54.080 km, kaybedilen sre ise 10.609 saat daha az olacaktr. 18 Plan Performans
Ulam Ana Plan, a planlamas ve bunu destekleyen talep ynetimi uygulamalarn iermektedir. Bu planda yer alan talep ynetimi politikalarnn uygulanmas ile zel otomobil kullanm azalacak dolays ile plan ama ve hedeflerine ulalabilecektir. Tablo 18.1de grld gibi plan a ile birlikte talep ynetimi politikalarnn uygulanmas trafikte skkln azalmasn dolays ile ulam hznn artmasn salamaktadr. Bylece yolculuk srelerinde tasarruf salanmaktadr.
Tablo 18.1 Plan A ve Talep Ynetimi Performans
Plan Performans Kriterleri Otomobil Ortalama yolcu-Km Toplu Tama Otomobil Ortalama yolcu-dk Toplu Tama Otomobil Ortalama hz Km/saat Toplu Tama Plan A 19,03 21,89 72,48 75,65 15,75 17,36 Plan A + UTY 19,39 21,68 68,56 74,71 16,97 17,41
Tablo 18.2de gsterdii gibi otomobil kullanmndan kaynaklanan iletme giderlerinde ylda 1,3 milyar, evresel maliyetlerde 115 milyon, zaman maliyetinde ise ylda 4,6 milyar ve stanbul genelinde de bir ylda 6 milyar dolar tasarruf salanacaktr.
Tablo 18.2 Ulam Maliyetlerindeki Deiim (USD/gn)
Deerlendirme Plan A 2023 Plan A+TYP Gnlk Fayda (milyon $) Yllk Fayda (291gn)(milyon $) Ara letme evresel Maliyetler Zaman Maliyeti 70 8 141 65 8 126 4 0 16 1.285 115 4.631 stanbul Geneli 219 198 21 6.030
39
UAP
2023 ylna kadar stanbulda nfus, istihdam, kii bana den yllk gelir, oto says gibi sosyo-ekonomik gstergelerde art olacaktr. Bylece stanbulda yolculuk saysnda art olaca gibi aral yolculuk oran da artacaktr. Tablo 18.3de grld gibi stanbulda en fazla otomobil saysnda art olacaktr. evre dzeni plan hedefi olan 16 milyon nfusun almamas durumunda bile istihdam ve renci says art daha fazla olacaktr. Refah seviyesinin artmas ile nfusun hareketliliinin artmas doaldr.
Tablo 18.3 stanbuldaki Sosyo-Ekonomik Parametreler
Parametreler Nfus (*1000)1 stihdam (*1000) 1 renci Says(*1000) 1 Kii Bana GSYH ($) Otomobil Says (*1000) Gnlk Yolculuk (*1000) 2009 13.393 3.817 2.838 9.733 1.841 24.272
1
2014 14.158 4.322 3.162 13.456 2.500 25.293
2018 15.305 5.082 3.652 16.521 3.193 29.243
2023 17.217 6.346 4.433 20.884 4.335 35.027
2023/2009 1,29 1,66 1,56 2,15 2,35 1,44
Gebze Dahil
ekil 18.1de 2006 yl verileri kullanlarak baz Avrupa kentlerinin refah seviyesi ile kentsel alandaki nfusun hareketlilik oranlarnn stanbul ile karlatrlmas yaplmtr. Genel olarak refah seviyeleri yksek olan kentlerde hareketliliin daha yksek olduu grlmektedir. Gelirin dnda kentlerin yaps ve dier sosyo-ekonomik faktrler hareketlilii etkilemektedir.
ekil 18.1 Avrupa Kentlerinde Hareketlilik ve Refah likisi
Bu planla 2023 ylnda bahsi geen hedeflere ulalp ulalmadnn performans gstergesi olarak gelimi metropollerle stanbulun baz ulam gstergelerinin karlatrlmas mmkndr. Tablo 18.4de dnyadaki nemli metropoller ile stanbulun 2009 yl a plan ve talep ynetimi sonucu aral yolculuklarda trel dalm oranlar karlatrlmtr.
Tablo18.4 Farkl Dnya Kentlerine Ait zel Otomobil ve Toplu Tama Ulam Dalmlar
Kentler Amsterdam Paris Barselona Berlin Johannesburg angay Londra Sao Paulo Budapete New York stanbul (Alternatif 3 Plan-2023) 1 stanbul(Trafik Talep Ynetim Politikas) stanbul (2009)1 Kopenhag Mumbai
1
zel Otomobil 83,60% 70,60% 62,30% 57,81% 53,62% 53,49% 51,95% 47,69% 46,10% 45,40% 42,58% 39,22% 29,16% 13,40% 11,90%
Toplu Tama 16,40% 29,40% 37,70% 42,19% 46,38% 46,51% 48,05% 52,31% 53,90% 54,60% 57,42% 60,78% 70,84% 86,60% 88,10%
Kaynak: Emta Barometer of Public Transport in the European Metropolitan Areas, 2006. Urbanage stanbul Konferans Raporu, 2009 BB-UTM 2009 Toplu Tamaya servis yolculuklar dahil edilmitir.
40
UAP
2023 ylnda refah dzeyinin art ile zel otomobil sahipliinin ve oto yolculuklarnn artmas kanlmazdr. Bu plann ama ve hedefleri dorultusunda yer alan aral yolculuklarda otomobil kullanmnn azaltlmasn salamak iin stanbulda gelimi metropollerden daha fazla toplu tama kullanm hedeflenmektedir.
100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Johannesburg stanbul (Alternatif 3 stanbul(Trafik Talep Ynetim stanbul (2009)1 Amsterdam Sao Paulo Budapete Barselona Kopenhag angay New York Mumbai
stanbul 10
Paris
Berlin
zel Otomobil
ekil 18.2 Baz Metropoller ve stanbulda Aral Yolculuklarn Trel Dalm
ekil 18.1.3te yer alan grafikte baz Avrupa kentlerinin metropoliten alanlarnda kentsel merkez blgelerine yaplan yolculuklarn trel dalmlar yer almaktadr. ekil 18.3e gre stanbulda merkezi alana yaplan rayl sistem a ve talep ynetimi ile oto kullanm azaltma politikalar sonucu toplu tama kullanmnn 2023 ylnda mevcut duruma (2010) gre daha az olmasna ramen Avrupa kentlerinden daha yksek olaca sylenebilir.
Dardan Merkeze Yaplan Yolculuklarda Trel Dalm (% )
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
budapete madrid istanbul 23 Barselona stokholm brksel helsinki paris
zel Tama
Londra
Toplu Tama
Toplu Tama
ekil 18.3 Avrupa Kentleri ve stanbul da Kentsel Merkeze Yaplan Aral Yolculuklarn Trel Dalm
19
Ulam Altyaps in Afet Ynetimi
Doal felaketlere kar salam ve gvenli bir ulam a gelitirmek iin, olas doal felaket risklerini ve ulam ana etkilerini aratrmak nemlidir. stanbul da gerekleme olasl yksek olan ve kente ok fazla hasar verecei dnlen doal felaket depremdir. stanbul dahil Marmara blgesinde 30 yl iinde 7den byk iddette bir depremin olma olasl, %65 olarak tahmin edilmektedir. stanbulun gneyinde yer alan Marmara denizi blgesi deprem riski yksek olan bir blgedir. stanbul gneyden kuzeye doru 1. ila 4. derece deprem kuaklarnda yer almaktadr. Burada gemiten bu yana birok byk deprem gereklemitir. Depremin ana nedeni, Trkiyede Anadolu Yarmadasnn kuzey ksmnda bulunan ve doudan batya 1.000 kmyi aan alana yaylm olan Kuzey Anadolu Fay hattdr (KAF zerindeki tektonik hareketler ile ilgilidir). Bu blmde olas doal felaketlerden deprem ele alnm ve ulam asndan deerlendirmeler yaplmtr. stanbul in Deprem Master Plan (DMP) BB tarafndan Temmuz 2003te bir ka niversitenin 41
UAP
ibirliinde yaplan almalara dayanarak hazrlanmtr. DMP, her bir problem iin zel bir yaklam gelitirerek, stanbulda olas deprem riskine kar nceden uygulanmas gereken hasar azaltma nlemlerini ieren geni kapsaml bir almadr. Bu plan tm ynetsel birimlerin, zel teebbslerin ve halkn gerekli faaliyetlerinin sorumluluunu belirleyen bir dizi sosyal szlemenin erevesini izmektedir. Deprem felaketi anndaki acil durum halinde karayolu a, kurtarma faaliyetlerine ve acil ihtiya malzemeleri ulamna hizmet eder. Bu nedenle bu yollar korunmal ve nem derecelerine gre sahip olduklar donanmlar yenilenerek glendirilmelidir. Yollar dngsel yollar, halka yollara balanan nemli radyal yollar, liman, hava alan afet ynetim merkezi ve korunaklar gibi ana ulam tesislerine balanan ehir yollar eklindedir. JICA almasnda, KGM (17. Karayollar Genel Mdrl) ve BB tarafndan toplam 480 kpr verisi toplanmtr. Elde edilen kpr bilgilerine dayanarak, deprem verileri ve alan gzlemleri, JICA Katayama Prosedrne uygun n deprem aratrma analizi yaptrmtr. Bu analizin sonucuna gre, izlenen 480 kprden, 21inde st ksmnn dmesine bal yksek hasar olasl vardr ve 4 kprde orta derecede hasar olasl tespit edilmitir. Devlet kurulular ve BB byk bir depremden nce kamu binalar ve tesisleri iin hasar azaltc nlemlerin hayata geirilmesi gerekliliini kabul etmektedirler. stanbul Deprem Master Plannda, deprem ncesinde planlarn baarl bir ekilde uygulanmas durumunda, deprem sonras finansal ykn daha az olacana iaret edilmektedir.
20 20.1
Uygulama Plan ve Program, Uygulama Aralar, ncelikli Eylemler Uygulama Plan ve Program
Aadaki ekil 20.1de Ulam Ana Plannda yer alan projelerin toplam maliyetleri yer almaktadr. Buna gre BB tarafndan yeni yol yapm, yol bakm onarm ile dier alt sektrlere ait (toplu tama ara alm, filo yenileme vb) 2023 ylna kadar ulama ayrlacak fon miktar kamulatrma hari yaklak 36 milyar $dr. Ancak yeni yaplacak yollara ait kamulatrma iin ise 2023 ylna kadar 3 - 8 milyar $ arasnda Belediye btesinden kaynak ayrlmas gerekmektedir. Ulam yatrmlar, dnemsel olarak art olacak ekilde planlanmtr.
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
2,5 0,9 3 0,8 3,7 0,6 1,3 7,1 2,9 1 6,6 3,1 1 3,5 4,2 1,5 2,7 1,5
Kamulatrma Max Kamulatrma Min Dier Alt Sektrler Bakm&Onarm Rayl Sistem Yol&Kopru
Ksa Dnem
Orta Dnem
Uzun Dnem
ekil 20.1 Dnemlere Gre Ulam Sektr Yatrm Plan (Milyar $)
Plann ngrd yeni karayolu ve rayl sistem yatrmlarnn ksa, orta ve uzun dnemlere gre uygulama program aadaki Tablo 20.1de gsterilmektedir. ekil 20.2de ise stanbul Ulam Ana Plan ve A Geliim Yatrm Plan gsterilmektedir.
42
UAP
Tablo 20.1Yllk Uygulama Program
43
UAP
ekil 20.2 stanbul Ulam Ana Plan A Geliim ve Yatrm Plan
ekil 20.3te karayollar ve rayl sistem projelerinin tamamlanma dnemlerine gre yatrm miktarlar gsterilmektedir. 2011 yl iin yaklak 0,6 milyar $lk bir yatrm planlanmakta ve 2020 yl plan dneminin en yksek yatrm yln gstermektedir. 2018 ylndan sonra tnel projeleri planland iin karayolu yatrmlarnn toplam yatrmlar iindeki paynda art grlmektedir.
3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Karayolu
Rayl Sistemler
ekil 20.3 Karayolu ve Rayl Sistem Yatrmlarnn Yllara Gre Dalm
20.2

Uygulama Aralar 5393 Sayl Belediye Kanunu 5216 Sayl Bykehir Belediyesi Kanunu 3194 Sayl mar Kanunu 2464 Sayl Belediye Gelirleri Kanunu 2942 Sayl Kamulatrma Kanunu A yatrm in Mali Kaynaklar mar Kanununun 18. maddesi uyarnca yaplan bedelsiz terk uygulamalar Planlanan toplu tama iletmelerinden elde edilecek gelirler (yolcu, reklam, vb.) Otopark gelirleri Yksek katma deerli ulama hizmeti veren Belediye irketlerinin halka arz, zelletirilme vb. uygulamalar kapsamndaki gelirler Rayl ve dier toplu tama hatlarnn istasyon, durak, iskele ve transfer merkezlerinde yer alan ticari fonksiyonlardan elde edilecek gelirler Planlanan ulam altyaplarnn arazi kullanmlarna getirecei yksek katma deerin kamusal paylar ( arazi gelitirme - Land Development) Boaz kprlerin elde edilen gelirlerinin belediyeye ait pay (%10) 44
A yatrm in Mali Kaynaklar:

UAP
20.3
Ulam Yatrmlarnn Hzlandrc Alternatif Fon Kaynaklar
Ulatrma projeleri iin dnyada yaygn olarak kullanlan finansman modelleri; Yap-let-Devret (YD), Yap-let (Y), Tasarla-Yap-Finansla-let (TYF), Yap-Sahiplen-let-Devret (YSD), Yap-Sahiplen-let (YS), Yap-Kirala-let-Devret (YKD), Kamu zel Sektr Ortakl (KSO) ve Menkulletirme seeneklerinden olumaktadr. Bu finansman seeneklerinden kamu-zel sektr ortakln JICA alma ekibi tarafndan bu projede ulam yatrmlar iin uygulanabilir finansman kayna olarak ne karlmtr. Kamu-zel Sektr Ortakl uygulamalar ulam ana plannn uygulanmas iin gerekli ilave fonlarn arttrlmasnda etkili bir aratr. Vergi geliri tahsisinin artmasna ek olarak Yap-let-Devret ve dier bte d finansman mekanizmalar BB altyap yatrm programndaki arz-talep boluunu doldurabilmekte ve gereken yeterli fonu salayabilmektedir. Sz konusu finansman kaynaklar; vergi gelirleri, bte-d finansman mekanizmalar, yap-ilet-devret, zel maksat arac, zelletirme ve dorudan yabanc sermaye yatrmlar, ok tarafl ve iki tarafl mali yardmn ynlendirilmesi ve piyasa borlanmalar eklindedir. Global yada yerel ekonomik krizin etkisiyle yukarda belirtilen uygulama aralar ve bu aralara bal mali kaynaklar yetersiz kalabilir. Byle bir durum iin baz metropollerde farkl fon gelitirme seenekleri uygulanmaktadr. JICA Proje Ekibi bu konu ile ilgili baz neriler gelitirmitir. Tkankln cretlendirilmesi, rayl sistem a hzlandrma fonu, yeni yerleim blgeleri kalknma fonu gibi neriler iin yasal dzenlemeler gerekmekte ve ksa dnemde aada verilen nerilerin yaplabilirlii ile ilgili aratrma yaplmaldr. 20.4 ncelikli Eylem nerileri
1) Ulam Ana Plannn Gncellenmesi: Arazi kullanm planlarnn gerekleme eilimleri gzlemlenerek stanbul Ulam Ana Plan (UAP) her 5 ylda bir, a planlar her 3 ylda bir, BB-UTM (stanbul Bykehir Belediyesi Ulam Talep Tahmin Modeli) ve altyaps her yl gncellenmelidir.

Yolculuk bilgileri veritaban gncellenmelidir. Hane halk anketleri ihtiyaca gre gncellenmelidir. Rayl sistem ana plan a arazi kullanm planna, talep tahminine ve mevcut durumun eitli faktrlerine gre kurulmutur. Planlamann ve talep tahminin doas gerei, rayl sistem geliimi ile ilgili olarak gelecekte beklenmedik gelimeler olabilir ya da sosyo ekonomik koullara bal olarak gelime planland gibi olmayabilir. Bu nedenle evresel koullar dikkate alnarak ksa vadeli inaat plan her 3-5 ylda bir gzden geirilmeli ve revize edilmelidir. Turizm potansiyeli yksek olan blgelerde (Boazii, amlca Tepesi, Adalar, Hali evresi, Galata blgesi, tarihi alanlar vb.) turizm amal ulam planlamas ile bu alanlar arasndaki ulamn salanmasna dnk zel projeler (teleferik, nostaljik tramvay vb.) gelitirilmelidir. Yoldaki tkanklk otobs iletmeciliinin performansn drmektedir. Dolaysyla uzun mesafeli otobs hatt iletmeciliinden rayl sistemleri besleyen ksa hatlarn oluturulmas gerekmektedir. Rayl sistem a gelitike de bu a destekleyecek dikey hatlar tasarlanmaldr. Rayl sistem hatlarnn bakm-onarm saatlerinde (gece - hafta sonu vs) talebe gre rayl sistem hatlarna paralel ek otobs hatlar da konulmaldr. Mevcut denizyolu filosunun kapasitesi arttrlarak modernize (Yeni aralara yatrm yaplrken eski aralarn modernize edilerek ksa mesafede kullanlmas ve mevcut iskelelerin iletme kapasitesinin gelitirilerek yenilenmesi) edilmesi gerekmektedir. Gelecekte yaplacak karayolu ve demiryolu projelerinin uygulamas en az 6-8 yl sreceinden ulamdaki denizyolu paynn arttrlmasna ynelik politikalar desteklenmelidir. Uzun minibs hatlarnn daha ksa gzergahlarda iletilmeli ve dier toplu tama trleri ile entegre olacak ekilde planlanmaldr. Bu planda nerilen toplu tama cret politikas ksa, orta ve uzun dnem iin gelitirilmelidir. Planda yer alan Metrobs hatlarnn etd ve projeleri yaplmaldr.
2) Blgesel ve kk lekli turizm ulam plan ve projeleri yaplmaldr.
3) Toplu Tama Master Plan yaplmaldr.
45
UAP
Kentsel ulam altyapsnn maksimum verimle kullanlmas iin merkezi alanlar cretlendirilmeli, otopark talep ynetimi, boaz geileri, karayolu ve toplu tama cretlendirme politikalar gelitirilmelidir. Gelecekteki talebi karlamak ve boaz geen yk trafiini hafifletmek iin Ambarl merkezli Ambarl Mudanya, Ambarl Pendik gibi Ro Ro hatlar nerilmitir. Ayrca Ambarl Bandrma, Gemlik Ambarl, Bandrma Gmyaka Ro Ro hatt ve stinye - ubuklu, Tarabya - Paabahe arabal vapur hatlar planlama kapsamnda yer almaktadr.
4) Metropoliten alan Lojistik Master Plan yaplmaldr.
5) Plann ngrd rayl sistem hatlarnn etd ve fizibilitelerini ieren projeler yaplmaldr. 6) Trafik skkl yaanan ve acil zm bekleyen blgeler iin projeler gelitirilmelidir.
Tarihi Yarmada, MA ve alt blgeler ile nemli meydanlar vb (Taksim, Mecidiyeky, Kadky, skdar, Eminn vb). Tarihi Yarmadada UNESCO tarafndan kltrel miras listesinde yer alan 4 blgenin (Sleymaniye, Zeyrek, Ayvansaray - Cankurtaran ve Sultanahmet) tamam ve blgeler aras ulam ilikisini kapsayacak ekilde trafik talep ynetimi planlamas yaplmal ve yk ak dzenlenerek blge ihtiyacn karlayak ekilde gelitirilmelidir.
7) Mevcut yol ann kapasitesini arttrc trafik sirklasyon projeleri ile trafik talep ynetimi projeleri yaplmaldr.
Ara toplu tama hatlarnn olumsuz etkilerini gidermek iin; minibslere ynelik belirli durak sistemi gelitirilerek geliigzel durmalarnn nne geilmeli, yol kenar parklanmalar yasaklanmaldr. Plandaki anayollarla ilikisi olan tali yol ve kavak projelerinin trafik sirklasyon projeleri ile birlikte etd edilmeli, alt lekli planlardaki talepler belirlenmeli ve ulam modelleri ile test edilmeli gerekirse zm nerileri gelitirilmelidir. Ksa dnemde dinamik sinyal sistemi projelendirilmeli ve uygulamaya geilmelidir. Anlk trafik bilgisini kullanclara ulatracak projeler gelitirilmeli ve ksa dnemde hayata geirilmelidir. Bisiklet ulamn kent ii yolculuklarda nemli bir ulam tr haline getirmek iin sreklilii olan bisiklet yollar ksa dnemde planlanmaldr. Toplu tama kullanmnn tevik edilmesi iin transfer merkezleri ve park et - devam et alanlar ksa ve orta dnemde projelendirilmeli, trafie ve evreye olan etkisi aratrlarak ekonomik ve finansal fizibilite almalar ile desteklenmelidir. Merkez fonksiyonlarn evresinde ve toplu tama noktalarnda bisiklet otoparklar dzenlenmeli; toplu tama trleri ile entegre edilmelidir. Taksilerin kent merkezleri, meydanlar ve trafik kapasitesi yksek ana arterler zerinde serbest dolamalarn engelleyici almalar gelecee dnk talepler dorultusunda gelitirilmelidir. Arter yollar boyunca trafik aknn sorunsuz ve emniyetli olmas iin yol kenar parklanmasna ilikin yaptrmlarn arttrlmas gerekmektedir. Trafik kaza veritabannn gelitirilmesi ve uygulanmas, gvenlik denetiminin sklatrlmas, kaza kara noktalarnn belirlenmesi, bu noktalarda iyiletirme almalarnn yaplmas ve trafik gvenlii eitiminin yaygnlatrlmas gerekmektedir. Engellilerin metropoliten alanda zgrce dolaaca, istediklere yere kolayca eriebilecei yol, kaldrm, kavak dzenlemeleri ile toplu tama aralarna eriimin rahat salanaca projeler yaplmaldr.
8) Trafik Gvenlii Master Plan yaplmaldr.
9) UAP destekleyici alternatif fon kaynaklar aratrlmaldr. Tkankln cretlendirilmesi, rayl sistem a hzlandrma fonu, yeni yerleim blgeleri kalknma fonu, kamu zel sektr itiraki gibi konularda aratrma yaplmaldr. 46

İUAP Özet Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İUAP Özet Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

stanbul Bykehir Belediyesi Ulam Daire Bakanl Ulam Planlama Mdrl

STANBUL METROPOLTEN ALANI KENTSEL ULAIM ANA PLANI (UAP)

stanbul Bykehir Belediyesi Ulam Daire Bakanl Ulam Planlama Mdrl

STANBUL METROPOLTEN ALANI KENTSEL ULAIM ANA PLANI (UAP)

Raporda kullanlan sabit kur 1.0 ABD$ = 1.50 TLdir

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Prof.Dr.Gkmen Ergn Prof.Dr.Aykut Toros Do Dr. Murat elik Yrd.Do.Dr.Darn Akn

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

UAP zleme Kurulu Listesi

stanbul Bykehir Belediyesi

UAP Haftalk Toplant Katlmc Listesi

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

UAP Revizyon Katlmc Listesi

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Giri almann Arka Plan ve Amac

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Tablo 1.1 stanbul l evre Dzeni Plan ile UAP Hedefleri

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

ekil 1.1 alma Alan ve Trafik Analiz Blgeleri

stanbulun Kentsel Yaps Doal ve Corafi Yap

ekil 2.1 Arazi Yaps ve Kullanm

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Arazi Kullanm Yaps

ekil 2.2 stanbul Mevcut Arazi Kullanm

ekil 2.3 Blgelere Gre Nfus ve stihdam Younluu

Yolculuk zellikleri Hane Halk Aratrmas

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Yolculuk Says 1) Toplam Yolculuk Says ve Kii Bana Den Yolculuklar

ekil 3.1 Amalarna Gre Yolculuk Sreleri Dalm

Yolculuk retimi ve ekimi 1) Amalarna Gre Yolculuk retimi ve ekimi

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

ekil 3.2 Tm Yolculuklar retim ve ekim Oranlar

ekil 3.3 Tm Yolculuklarn Saatlik Dalm

ekil 3.4 Yolculuk Dalm, Tm Amalar(10.000 st)

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Hane Halk Yolculuk zellikleri

Karayolu ebekesi Blgeler Aras Karayolu ebekesi

ebekedeki Trafik Hacim Deerleri

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

ekil 4.2 2009 Yl Karayolu Kapasite Kullanm Oranlar

Perde-Kordon Hatlarnda Trafik Hacmi

ekil 4.3 Perde-Kordon Hatlarnn Yerleri

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Tablo 4.1 Kordon Hattnda stikamete Gre Gnlk Trafik Hacmi

ekil 5.1 Mevcut Rayl Sistem Hatlar

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Tablo 6.1 Karayolu Toplu Tama letmesi Ana Hatlar

Kaynak: ETT ve Toplu Ulam Hizmetleri Mdrl, 2010

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

GSYH ve Hane Halk Geliri

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Trafik Analiz Blgelerine (TAB) Gre Yolculuk retim ve ekim Modelleri

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan zet

Trel Dalm Modeli

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8: tr katsays Pi = 9.1.4 (Pi: kullancnn i trn seme olasl)

Zirve Saat Yolculuk Oranlar