YTMAKiNE * A305teyim.

com
1-) Bir araba 20 km/h hzla sinsoidal kasisli bir yolda giderken src belirli bir sre zarfnda kat ettii kasis saysn saym ve birinci tepeden 201. tepeye gelinceye kadar olan yolu arabann 3 dakikada aldn saptamtr. Arabann akslarna tespit edilmi yaylar zerinde tad ktle 500 kg dr. Akslarn yol yzeyini aynen takip ettiini ve direngenlik katsays 16000 N/m olan ve yay snm katsays olan 1131 N/m/sn olan amortisre sahip sistemin tek hareket serbestiyesine sahip olduunu kabul edersek, tepeler aras mesafesi sabit ve genlii 20 mm olan kasisli yolda araba titreiminin dzenli rejim genliini hesaplaynz. zm: S=
20000 x3 = 1000 m yolu 3 dakikada almtr. 60

Birinci ve iki yz birinci tepe arasnda 200 tam salnm olduuna gre dalga boyu L=

1000 = 5 m dir. 200

iekilllllllllllllll k = 16000 N/m c = 1131 N/m/sn m = 500 kg

kr

= 2 km = 2 16000 x5000 = 5656.8 N/m/sn c =

1131 0,2 5656.8

kr

w=

k 16000 = = 5,65 rad/sn m 500

20000 = 5,55 m/sn 3600

V=

= 2

V 5,55 = 2 = 6,97 rad/sn L 5

6,97 = 1.23 , 5,65

= 1.52

Dzenli rejim genlii:

dr

( 1 ) + 4
2 2 2 2 2 2 2

Y 1+ 4

dr

0,02 1 + 4 (0,2) 1,52

( 1 1,52 )

+ 4 (0,2) 1,52

= 0,0311 m

2-) ki tekerlekli bir motosiklet 90 km hzla sinsodial kasisli bir yolda ilerlemektedir. Uzunluu 13350 m olan yolun balangcndaki tepe noktas ile sonundaki tepe noktas arasnda 299 adet tepe noktas olduu bilinmektedir. Kasislerin derinlii 4 cm, motosikletin ktlesi 100 kg, sspansiyon edeer direngenlik katsays 12,5 kN/m, amortisr e deer snm katsays 2236 N/m/sn dir. a) Motosikletin dzenli rejim genliini hesaplaynz. b) Motosikletin hangi hznda rezonans olur. zm : V = 90 km/h S = 1350 m m = 100 kg 2Y = 4 cm k = 12,5 kN/m c = 2236 N/m/sn a) Bataki ve sondaki tepeler dahil edilirse yoldaki tepe says 299 + 2 = 301 olur ve 301 tepe arasnda 300 tam salnm olmas gerekir. ki tepe aras mesafe : L= 1350 = 4,5 m 300

kutik snm katsays

kr

= 2 km = 2 12500 x100 = 2236 N/m/sn

ve snm oran

kr

2236 = 1 dir. = 1 olduuna gre amortisrlerdeki snm kritik 2236

deerdedir. O halde dzenli rejim genlii

dr

Y 1+ 4 1+
2

eklini alr.

L : Dalga boyu T : Periyot V : hz gsterirse L=T.V T= 2 den

w w

= 2

V 90000 = 2 = 34,9 rad/sn L 3600 x 4,5

k 12500 = = 125 m 100

2 2

w = ( 34,9 ) = 125 w
2

m 2

= 9,74 bulunur.

2Y = 4 cm olduuna gre Y = 2 cm olur. genlik ifadesinde yerine konursa

dr

2 1 + 4 x9,74 olarak bulunur. 1 + 9,74

b) Rezonans titreimlerine neden olan motosiklet hzn bulmak iin Xdr yi maksimum yapan nn buradan da hzn hesaplanmas gerekir.
d

X
d

dr

= 0 olursa

8Y (1 + )
2

2 1+ 4

2Y 1 + 4
2 2

( 1+ )
1 2 = 0
2

buradan

1 2

1 2

eder.

Rezonans frekansna tekabl ettii iin bu deer R olarak belirtilir ve rezonans frekans da R ile gsterilir.

w
1

w =
R

125 = 7,9 rad/sn bulunur. L

VR=

7,9 x 4,5 5,65 m/sn 2

= 20,368 km/h olur.

3-) Sspansiyon direngenlik katsays 78 kN/m ve amortisr snm oran = 0.25 olan bir motosikletin 120 km/h hzla giderken amortisrn patlatp, sspansiyonlarn datt grlmtr. Motorun hareket ettii yolun kasislerinin derinlii 6 cm ve iki tepe aras mesafe 5 metredir. a) amortisrn snm katsaysn b) motor hz 60 km/h iken dzenli rejim genliini hesaplaynz. zm : L = 5 cm k = 78 kN/m = 0,25 VR = 120 km/h Y = 6/2 = 3 cm a) c = ? b) X dr = ?

X
d

dr

= 0 bantsndan elde edilecek R ninde rezonans frekansna bal olduu

bilindiine

1 1 2 1
2

ve

olmak zere

1 2 ( 0,25 )
= 2

= 1,069 bulunur.

V 120000 = 2 = 41,88 rad/sn L 3600 x5 dan w = 41,88 = 39,17 rad/sn ve 1,069

w=

w= k

bantsndan

k m

( 39,17 )

78000 m

m = 50,83 kg bulunur.

bants yardm ile

0,25 =

c 2 km

kr

c = 0,5 78000 x50,83 = 995,5 N/m/sn hesaplanr.

2

b)

w w

m 2

( 2x 3600 x5 ) ( 39,17 )
2 2 2

60000

= 0,285 deeri ifadesinde yerine konarak

dr

( 1 ) + 4
2 2 2

Y 1+ 4

X dr =

00,3 1 + 4 (

0,25)

0,285
2

= 0,285

( 1 0,285 )
X dr = 0,0406 m veya

+ 4(

0,25)

0,031 0,763

X dr = 4,06 cm olarak bulunur.

4-) alma hz 600 d/d ile 3600 d/d arasnda deiebilen bir dnel makinede alama esnasnda meydana gelebilecek dengesizlik durumlarn zamannda belirlemek iin bir yer deiimi ler tasarlanmas isteniyor. llen yer deiimi genlik hatasnn % 5 in altnda olmas istendiine gre ktlesi 2 kg olan dnel makinenin a) sndrc kullanmad halde yatakland zamanki % hata miktar c) sisteme c = 1363 N/m/sn lik bir sndrc ilave edildii zamanki % hata miktar ne olur? zm: N1 = 600 d/d N n =3600 d/d m = 2 kg Maksimum hata miktar %5 a) snm olmadna gre c = 0 ve dolays ile = 0 dr. O halde

dr

k 1
2

haline gelir

wr wr
a)

= 2
1

N N

60
n

= 2

600 = 20 rad/sn 60 3600 = 120 rad/sn dir. 60

dr

= 2
2

60
dr

= 2

( X ) ( X ) (X )
n dr 1

F
b)

(X )
dr

k 1 F
2

c)

(X )= k 1
dr 1

o halde denklemler (b) ve (c) yi (a) da yerine koyarsak

F 1 n k 2 F k 1 1

F k 1 1
2 2

0,05

1 1 F k 1 2 1 2 n 1 F k 2 1 1 1 1 F 2 2 k 1 n 1 1 F k 2 1 1

0,05

0,05

1 1 n
2

1 1 1
2

(1 ) 0,05
2

2 2

1 n 1
2 2

1 0,05

1 n

1,05 ifadesi elde edilir. Burada

wr
w

20
k m

20
k

2 = 120
k

n =

wr
w

120
k m

ise

 20 1 k m 120 1 k m
ifadeyi aarsak
k k

1,05

olur.

m 1,05 elde edilir. 2 14400 m

400

k 400 2 1,05 2 k 14400 2 2 k 5811,223 kN/m bulunur.

b) Denklemleri kullanarak

kr

= 2 km = 2 5811223 x 2 = 6818,3 N/m/sn ve =

1363 = 0,20 elde edilir. 6818,3

Her iki devir iin yer deitirme genlikleri.

a)

(X dr ) =
1

(1 2) + 4
2 2

2 1

b)

(X dr )

F =

2 2 2 1 n + 4 n 2

dir. Yzde hata miktar

c)

%hata =

(X dr ) (X dr ) (X dr )
n 1

ise

= n

wr
w

120 5811223 2

= 0,037 bulunur.

n ve 1 degerlerini a b ifadelerinde, bulunan deerleri de yerine koyarak yzde hata miktarn hesaplarz. % Hata = 0,045 veya %45 bulunur. 5-) Ktlesi 2 kg olan dengesiz dnel bir kasnak tek serbestlik dereceli hareket yapacak ekilde esnek yataklar zerine oturtulmutur. Kasnak belirli devirlerde dndrlerek teste tabi tutulmu ve kasnan 16000 d/d hz ile dnerken sistemin rezonansa gelip yataklar paralad grlmtr. Kasnan 600 d/d ile 3600 d/d arasnda deien bir hzda altrlaca bilindiine gre; alma esnasnda meydana gelebilecek dengesizlik durumlarn zamannda belirlemek iin makinenin yataklarna balanan vibrometrenin (lmetre), a) makine sadece esnek yataklara sahip iken ( snm sz konusu olmad zaman) b) sisteme snm katsays c = 1360 N/m/sn olan bir sndrc ilave edildii anda gsterecei % hata miktarn hesaplaynz. zm : Sistemin ilk anda snm ihtiva etmediinden r = halinde rezonans vukua gelecektir.

w w

2n 16000 x 2 = = 1675,5 rad/sn 60 60

m

=w= k

olduundan

(1675,5) = k 2
2

k = 5614600,5 N/m dir.

dr

2 2 1 2 + 4 2

ifadede,

wr
wr
2

= 2
1

60
2

= 2

600 = 20 60

rad/sn

= 2

60

= 2

3600 = 120 rad/sn 60

1 =
2 1

wr
w

20 = 0,037 1675,5

= 0,00137 ve

2 =
2 1

wr
w

120 = 0,022 1675,5

= 0,0484 dr.

%hata =

(X dr ) (X dr ) (X dr )
2 1

(X ) (X )

F F k k = = dr 1 1 0,00137 0,99863 F

F k k dr 1 = 1 1,0484 = 0,9516 Buradan da deerler % Hata Formlnde yerine

konursa; %hata = % 4,9 bulunur. c) Sisteme sndrc ilave edildii vakit.

kr

= 2 km = 2 5614600,5 x 2 = 6702 N/m/sn c = 1360 = 0,20 6702 F k F

2

kr

(X dr ) =
1

(10,00137) + 4 x (0,2) x0,00137

2

k 0,998

(X dr ) =
2

F k

F
2

(10,0484) + 4 x (0,2) x0,0484

2

k 0,95

fadelerinden

F 1 1 k 0,95 0,998 1,052 1,002 % Hata = = 0,055 veya % 5 hata bulunur. F 1,002 k 0,95