MINUSTAH: ske se yon fs k ap mentni lap, Oubyen k ap conspire kont li?

Yon revi konsnan dwa moun nan dosye Misyon Nasyon Zini pou Eztabilizasyon an Ayiti 2010-2011

HealthRoots Student Organization Harvard School of Public Health

Co-pwodwi pa: Other Worlds/ Yon Lot Mnn Posib

Tradui pa Dokt Joe N. Pierre Oktb 2011

HealthRootsseyonganizasyonetidyanketoutmoun rekontofisylmannanLeklSantePiblikHarvardla.
NonHarvardlaakplakpwoteksyonVERITASlasemakPrezidanHarvardla,epi seInivsiteHarvardlakibaypmisyonpouitilizeFakilteInivsiteHarvardla.

 Mwenswetemwentekapabdikeseslmansayoki sekonplotkontlapnanpeyidAyiti,menmwen pakapab...Poumounsayo,byenntAyitipagen okennenptans;sanmounkapkoulepaanyen; siksnanenstitisyonlibpaanyen,epikonstate destwiksyonyonpeyivwazen,sepaanyen.. Frederick Douglass AnsyenKonsilJeneralanAyiti,18891891 EkspozisyonMondyal,nanChicago,1893 Douglasdemisyonekitepozisyonlian nanlane1891anbaopozisyonkontpolitikamerikenan,anAyiti

TABLE OF CONTENTS Rezime Egzekitif Entwodiksyon Orijin Manda MINUSTAH a ke Psn Pa Vle W a ske Pral Gen Vid nan Sekirite an Apr MINUSTAH Ale? Dosye Dwa Moun Vyolans ki Baze sou Sks Degpisman Gwo Ponyt Mank Kodinasyon Yo Refize Mennen Ankt sou Lanm Grard Jean-Gilles Eleksyon Noanm 2010 yo Repons Vyolan kont Pwotestasyon Politik Kolera Dnye Nouvl sou Ak Fs ak Kozman Enpinite Kontks Politik pou Prezans MINUSTAH nan: Piplis Limy avk WikiLeaks Konparezon ant Slda e Fs Konklizyon Ot (Moun ki Ekri yo) Remsiman 5 8 10 11 12 14 15 18 18 21 21 23 24 1 2 2

MINUSTAH: ske se yon fs k ap mentni lap oubyen k ap konspire kont li? Yon revi konsnan dwa moun ki nan dosye Misyon Nasyon Zini pou Estabilizasyon an Ayiti 2010-2011
HealthRoots Student Organization Harvard School of Public Health1 Other Worlds/Yon Lot Mnn Posib

Rezime Egzekitif
Estabilizasyon an (MINUSTAH ki se non frans li an abreje) kontinye ap elaji wl li nan non sekirite, estabilite, epi soulajman. Sepandan, depi jou yo etabli li nan peyi an, nan lane 2004 lan, se anpil ganizasyon endepandan sou kozman dwa moun k ap lonje dwt sou yon bann ak yon pakt vyolasyon dwa moun misyon sa a ap komt sou Ayisyen yo. Derapaj sa yo ap kontinye san rete depi tranbleman t an. Nan sans sa a, MINUSTAH part piplis km yon menas pou estabilite ak sekirite pou Ayiti, olye pou se amelyore pou l ta ap ede amelyore sitiyasyon an. Akote bann abi sa yo, genyen anpil vwa anndan peyi an ak nan ganizasyon entnasyonal yo k ap lanse pwotestasyon kont misyon sa a. Pwotestat sa yo jwenn anpil sip nan rap sou kozman dwa moun ak nan kabl telefonik ak lt dokiman ki chape. Tout evidans sa yo montre klman ke se pa sou jwenn solisyon pou pwoblm Ayisyen ap konfwonte, motivasyon MINUSTAH ak moun k ap koopere avk li yo konsantre. Anplis tout kozman sa yo, se apr yo te bay gouvnman demokratikman eli Jean Bertrand Aristide lan yon koudeta avk sip puisans entnasyonal yo, ke yon gouvnman enkonstitisyonl, ke psn pat eli, te bay pmisyon pou MINUSTAH vini enstale li nan peyi an. L nou konprann kijan MINUSTAH pdi wl li km yon misyon imanit pou lap, l nou konprann akipwen li se yon zouti ki la pou svi estrateji gwo peyi zotobre yo nan entvansyon jeopolitik y ap f pou svi enter ekonomik pa yo, nou vini konprann klman tou kijan fs enpopil ki f zewo sa a nan pif operasyon li yo, kontinye ap jwenn manda renouvlman li yo chak lane san rete. Premye slda MINUSTAH yo pantk gen yon lane depi yo debake nan peyi an, yo te deja ap komt zak malonnt tankou vl, f bwitalite sou moun, touye moun, f kadrejak, komt dap piyank seksyl sou timoun piti. Anpil ganizasyon imanit endepandan dokimante ka zak sal sa yo.1 Prv yo kontinye ap ogmante e yo kontinye ap montre ki kote MINUSTAH f tankou li pa w kijan divs gwoup ame ak paramilit ap atake, bat, epi touye gwoup sivil k ap eseye mobilize pou yo pwoteje kominote yo. Sa ki pird ank, genyen slda MINUSTAH ki svi km fs sekirite psonl pou geriya yo.2 Kalite misyon sa yo souvan lakz ke moun ki inosan pdi lavi yo, sitou nan ka kote mesye sa yo gen dwa atake yon katye antye avk gwo frap milit, anpil kout mitrayz, itilizasyon gwo tank blende, epi eklatman anpil grenad. L se yon fs milit ak okipan entnasyonal k ap komt kalite zak agresif sa yo nan tan lap lakay yon peyi ki souvren, ki granmoun lakay li, se vyole fs MINUSTAH sa a ap vyole chat oubyen rgleman entnasyonal yo. Yon sitiyasyon ki dwl, ske manda MINUSTAH gen pwovizyon tou kote
1 HealthRoots is an officially recognized student organization at the Harvard School of Public Health. The Harvard name and the VERITAS shield are trademarks of the President and Fellows of Harvard College are used by the permission of Harvard University.

GEN yon lane edmi depi tranbleman t an te rive an Ayiti. Misyon Nasyon Zini pou

gouvnman ayisyen an akde iminite pou slda li yo. Depi jou kote MINUSTAH vini chita nan peyi an, anpil santn slda li yo, ki komt tout kalite zak kriminl, rive jwenn mwayen pou yo evite lajistis gras a kondisyon iminite sa a yo benefisye an.3 Depi apr tranbleman t an, pwoblm sa yo vini pi mal. MINUSTAH pa reyisi pwoteje moun sa yo tranbleman t an deplase yo, e ki ap viv nan kan yo. Sl sa slda ak polis sa yo f, se kk patwouy andey kan yo. Nan tout kote ki bezwen d yo, slda ak polis MINUSTAH yo pa pale kreyl, e chf responsab yo pa janm f aranjman pou gen sifizamman entprt pou ede slda ak polis k ap f patwouy yo. Pwoblm sa ap poze lontan, al ke UN genyen piplis pase 20 an depi l ap monte desann nan peyi an. MINUSTAH f zewo tou nan aktivite kote li ta dwe angaje l nan travay ak divs ganizasyon debaz sa yo, k ap f ef, pou ede viktim nan kan deplase yo, moun ki viktim anba vyolans seksyl yo, ak malere sa y ap degpi pa fs yo. Kote misyon sa a pa reyisi travay avk sip lid lokal yo, se manm kominote viktim yo, yo abandone anba mechanste gang ak pwopriyet t kote kan yo enstale yo.4 Depi anvan tranbleman t an, te deja genyen rap ki te denonse anpil ka bwitalite ak kadrejak seksyl, epi tout kalite lt vyolans slda MINUSTAH yo t ap komt sou Ayisyen yo. Apr tranbleman t an, menm abi sa yo, anpil fwa sou timoun piti, toujou kontinye ap repete.5,6 Dis mwa apr tranbleman t an, slda MINUSTAH yo pwouve akipwen yo kapab neglijan. Yo montre nan ki mezi yo pa kapab pran bonjan ak anpil prekosyon debaz nan domn ijyn. Se neglijans ak malpwp yo ki f y al jete poupou moun nan yon rivy dlo ki tou pr yo, eke moun nan zn lan itilize pou yo bw. Se zak sa lakzke yon epidemi kolera gaye e kmanse touye moun. Rive nan dat jodi an, plis pase 6,000 moun pdi lavi yo. Maladi sa a menm travse ale nan Repiblik Dominikn. Malgre anpil rap ki ekri sou sa avk bonjan temwayaj pou soutni yo, malgre rezilta etid syantifik avanse avk patisipasyon eksp an epidemyoloji ak jenetik ki pwouve ke sous epidemi an se lakay slda MINUSTAH yo li ye, misyon sa pat kapab pran responsablite pou dega sa a pandan prske yon lane. Nan mwa d Out 2010, yo te jwenn yon jenn ti gason ki rele Grard Jean-Gilles pann nan yon baz MINUSTAH nan lavil Kap-Ayisyen. Jenn viktim sa a te gen laj 16 lane.7Malgre te gen egzamen otopsi apr lanm an ki sigjere ke se ansasinen yo te ansasinen Jean-Gilles, e malgre tou, te gen temwen ki rapte ke se maltrete yo t ap maltrete ti gason an, anvan yo touye li, MINUSTAH te refize mennen yon envestigasyon sou zak kriminl sa a.8 Kontrman a kondisyon sa yo, ke li gen nan manda li an, pou l ede peyi an reyalize eleksyon ki lib e ont, MINUSTAH te jwe yon gwo wl nan eleksyon prezidansyl fomanmit sa yo ki te dewoule nan sezon lotn 2010 lan. Nan eleksyon sispk sa yo, te genyen eksklizyon anpil pati politik avk sitou pati sa a ki pi popil nan peyi an. Yo te fmen pt pou anpil sitwayen maj pat vote. Se nivo twoublay politik yo, oubyen ank potansyalite pou twoublay sa yo, y ap itilize pou yo jistifye nesesite pou MINUSTAH kontinye rete dodo meya nan peyi d Ayiti. An reyalite, gen peyi ki manm nan MINUSTAH, tankou Brezil, ki gen pousantaj asasinay twafwa piwo pase pousantaj moun sa kriminl yo ap touye an Ayiti an. Depi apr tranbleman t an, tout leve kanpe sa ki part pi miskle an Ayiti yo, se kont MINUSTAH manifestan yo ap dirije yo. Yo repwoche MINUSTAH pou jm kolera a li pte nan peyi an, pou kondisyon k sote nan kan yo li pa ede jwenn bonjan sekirite yo. Pp lan pa padone MINUSTAH pou eleksyon chanpwl li ede reyalize yo. Kont tout pwotestasyon pezib sa yo, se avk anpil gwo vyolans MINUSTAH reyaji. Solda l yo benyen etidyan ak moun nan kan deplase yo anba gaz lakrimojn. Anpil jandam misyon sa bouskile epi bat divs jounalis ayisyen ak etranje. Yo menm tire sou timoun piti, y ale jiska touye moun ki t ap manifeste pezibleman.9,10,11

Depi MINUSTAH rive nan peyi an, travay l ap f se destabilizasyon ak zak vyolasyon dwa moun. E li kontinye poze zak san manman sa yo apr tranbleman t an. Anplis bann vyolans abitr sa yo, kozman kolera a MINUSTAH pte nan peyi an, epi refize li refize pran responsablite pou li an, tout derapaj tt f mal sa yo montre ki kalite pwoblm sistm sa a genyen anndan li, kijan tout misyon an se yon misyon ki pa gen resp pou peyi an. Tout sa se evidans ke y opa nan plas yo, y ap aji mal avk pp ayisyen an. MINUSTAH se senpleman yon dezas menmjan ak tranbleman t an, epi epidemi kolera a. Se paske MINUSTAH tlman koze dega, kif ke Ayisyen yo deside kole tt yo ansanm pou mennen mouvman solidarite san vyolans e manc long san kanpe tou kont fs sa a. Men malgre tout rele anmwe ak tout chalbawou sa yo, se toujou avk vyolans MINUSTAH kontinye ap mete baboukt nan bouch tout moun k ap pwoteste kont li yo. Paske MINUSTAH deside jwe wl zouti ki la pou defann enter entnasyonal yo, li pa gen mank nan lenjistis ansan ak represyon politik l ap pwopaje tout kote nan peyi d Ayiti. Se jou apr jou l ap poze zak kont enter Ayisyen yo, yon fason pou li satisf nesesite jeopolitik ak ekonomik puisans etranje yo, oubyen lt peyi k ap emje yo, e ki ap chche entegrasyon pou yo ka al chita btab la, nan mitan puisans etranje yo. Al ke MINUSTAH ap itilize enstablite ak vyolans an Ayiti km pretks pou li jistifye egzistans li, se pito MINUSTAH limenm ki se yon menas pou sekirite ak pwogr an Ayiti. Day depi apr tranbleman t an, pretks MINUSTAH ap chche yo pa sanble yo rive svi li jan l ta renmen w sa a. Anba tout kalite moman difisil sa a nan listwa d Ayiti, anplis tout lane sa yo peyi sa a pase nan soufrans ak nan echk pwogram li yo, nan f ef ki pa bay bon rezilta, anba represyon ak vyolasyon dwa moun ki anrejistre nan anpil dokiman, l an rive pou MINUSTAH my respekte volonte pp ayisyen an, ansanm ak volonte sitwayen nan peyi kote slda li yo sti yo. Li l pou MINUSTAH rache manyk li, pou li bay peyi an. Pa gen okenn agiman konsnan piplis enstabilite nan peyi an, apr MINUSTAH, ki kapab jistifye abi ak vyolans sa yo ke MINUSTAH kontinye ap aplike kont Ayisyen yo. Se menm jan an, enkyetid pou enstabilite apr MINUSTAH, pa ka jistifye pa menm yon sl nan vyolasyon dwa moun sa yo ke fs d okipasyon sa a ap komt yo, pa gen okenn solisyon pou pwoblm Ayiti yo ki dwe nesesite prezans fs milit etranje sou sl peyi sa a. Si donk UN ansanm avk asosye li yo vle bay sip pou ede Ayiti, tout kantite kb sa a, prske yon milya dola vt, ki nan bidj MINUSTAH a, yo kapab itilize l de preferans pou ede Ayiti rezoud pwoblm li yo nan domn ijyn, sante, lojman, enfrastwikti, epi edikasyon. Yo pa dwe ap gaspiye kb sa yo nan zm fann fwa ak slda k ap touye moun, f kadrejak ak trafik seksyl, mete baboukt pou toufe demokrasi pandan y ap mare de men ak de pye demokrasi.

ENTWODIKSYON dezas natirl ki pi devastat yo nan listwa modn lan. Se youn pami pigwo ef soulajman yo, nan listwa, ki rive an Ayiti apr tranbleman t sa tou. Sepandan, pou anpil moun jodi an, k ap viv nan peyi d Ayiti, sitiyasyon nan kominote yo pa chanje. Sitiyasyon sa a menm vini pi grav pou anpil Ayisyen ki te deja nan soufrans. L nou konsidere elajisman wl Misyon Estabilizasyon Nasyon Zini an Ayiti (MINUSTAH ki se non frans an abreje li) nan ef soulajman intnasyonal li yo, avk tout bann istwa zak vyolasyon dwa moun l ap komt yo, nou rive kw ke misyon sa a merite yon analiz patikilye nan moman jodi an. Nan anpil ka zak ki pa sa, se oubyen MINUSTAH fmen je l tankou l pa w, oubyen limenm tou, li angaje aktivman nan komt zak abi sou dwa moun. Gen anpil endividi, ganizasyon oubyen enstitisyon, ki dokimante tout kalite zak abit sa yo sou pp ayisyen an. MINUSTAH pa reyisi pwoteje popilasyon tout kalite moun sa yo, ki vilnerab anba piplis vyolans yo, epi se jou apr jou, divs otorite ap itilize MINUSTAH ki la pou ede chf yo kraze sitwayen ayisyen k ap patisipe nan manifestasyon politik ki lejitim yo. Divs gouvnman etranje, Etazini an patikilye, ap itilize MINUSTAH km yon zouti politik pou yo reyalize objektif politik etranje ki nan enter pa yo. Tandis ke pwotestasyon kont MINUSTAH pa yon fenomn tounf, nan mwa sa yo ki vini apr tranbleman t an, nou konstate ke leve kanpe pp ayisyen an kont MINUSTAH pran piplis vits. Nou konstate tou ke menm lakay anpil peyi ki kontribye nan fs MINUSTAH yo, gen mouvman sosyal k ap soutni demand manifestan yo an Ayiti. Trannbleman t an rann echk operasyon MINUSTAH yo pi grav. Anplis sa, epidemi kolera sa a ke MINUSTAH, limenm, li pte nan peyi an, ofri yon leson seriez sou febls fs sa a genyen nan responsablite sa l ap pran yo. Tout kozman sa yo ogmante jistifikasyon mouvnman popil ki vle pouse do MINUSTAH pou mete l dey an. Anpil pami kritik ki sti lakay patisipan nan mouvman dechoukaj MINUSTAH jodi an, te deja kmanse anrasine e dokimante, sa gen lontan, nan rap etidyan an dwa nan Inivsite Harvard lan yo (Harvard Law Student Advocates for Human Rights and Center for Global Justice). Tit rap sa se Mentni Lap An Ayiti? Nou jwenn menm kozman sa yo tou nan divs jounal ak lt dokiman sou dwa moun. Anpil pami rekmandasyon ak kritik ki te fmile nan lane 2005 yo toujou kontinye kapab aplike jodi an. Nan kontks kote Ayiti ap chche rekanpe sou pye li yo apr tranbleman t a, youn pami eleman ki pi kritik nan manda MINUSTAH a, chita sou atik 4 Rezolisyon 1927 Nasyon Zini an. Yo pase atik sa a nan dat 4 Jen 2010 lan, kote li deklare: Nou rekont nesesite pou MINUSTAH aiste Gouvnman d Ayiti an, kote li dwe ba li pwoteksyon krk pou popilasyon an, avk atansyon patikilye pou satisf bezwen moun ki deplase yo ak lt gwoup vilnerab, espesyalman fanm ak timoun. Devwa sa a dwe akonpli avk patisipasyon manm kominote k ap jere kan yo ansanm avk dispozisyon ranfsman pou kontwole vyolans seksyl ak abi sou yon sks detmine; mezi sa yo dwe f fas kare tou a tout zak vyolans gangst, krim ganize, ak trafik vann timoun piti.12 Li part kl ke apr st lane kote MINUSTAH anba manda pou l bay pwoteksyon pou Ayiti estabilize li, fs sa a pa reyisi reyalize objektif ke chf sa ki voye l yo, te defini yo. Dokimantasyon ki montre kote slda MINUSTAH yo patisipe nan anpil krim adwat agoch, nan divs abi sou dwa moun, ak nan tout lt kalite zak malonnt, kontinye montre ke se agrave

GEN PIPLIS pase yon lane edmi depi tranbleman t 12 janvye 2010 lan te rive km youn pami

MINUSTAH vini agrave pwoblm peyi an, olye pou se amelyore pou li ta ap amelyore kondisyon imanit yo an Ayiti, apr tranbleman t a. Rap sa a pral montre akipwen MINUSTAH manke sou devwa li, epitou li pral bay bonjan egzanp pou konplent sa yo. Nou pral prezante ka pou n pwouve ke prezans MINUSTAH an Ayiti pa apwopriye. N ap montre ke MINUSTAH pa gen anpil kapasite pou l pwoteje pp ayisyen an kont vyolasyon dwa moun, e ke li plis mete l osvis puisans etranje sa yo ki plis enterese nan defann pwp enter estratejik pa yo an Ayiti. Konsiderasyon sa yo mennen moun ki redije rap sa a nan sitiyasyon pou l montre kijan mouvman sosyal yo an Ayiti pwouve ke koulye la a, MINUSTAH pap jwe okenn wl pozitif nan pwosesis rekonstwiksyon an Ayiti. Tout patisipan MINUSTAH yo dwe f aranjman pou yo rache manyk yo, pou yo bay t an blanch. Se konsa ya kapab satisf volonte pif moun nan popilasyon ayisyn lan. ORIJIN MANDA MINUSTAH SA A KE PSN PA VLE W A

SA KI genyen nan mitan deba sa a ki konsne MINUSTAH ak komisyon abi dwa moun li an, se

kondisyon prezans li ki pa apwopriye sou sl ayisyen an, anba Kd Lwa Nasyon Zini yo. Selon Chapit I ak VII Kd Lwa sa a, si, dinman, Nasyon Zini pa gen konsantman nasyon sa k ap resevwa li a, li pa gen nonpli otorite pou l deplwaye fs lame anndan teritwa yon peyi ki souvren oubyen ki se granmoun lakay li.13 Deplwayman fs MINUSTAH yo an Ayiti nan lane 2004 lan bwouye liy sa a ki separe konsantman pou mentyen lap anba Chapit VI (solisyon diplomatik kote ki gen twoublay) ak obligasyon pou itilize lafs pou retabli lap anba Chapit VII (sanksyon nan Atik 41 ak fs lame nan Atik 42). Asp enptan an nan operasyon Chapit VII lan ki otorizasyon pou deplwayman fs ame an, ske fs sa yo prezan nan teritwa yon peyi souvren ki granmoun tt li, slman, paske leta a konsanti pou kooperan sa yo prezan.14 Puiske ayiti pa janm genyen yon konfli ame avk lt peyi, e puiske li pa gen non pli yon ak pou twoublay nan lap ki nesesite itilizasyon fs gwo ponyt, pa janm genyen nesesite anba chapit VII lan pou ta genyen nan peyi sa a yon misyon pou mentni lap ki, de preferans ap vyole souvernte li. Nan mwa Mas 2004, ansyen Chf Kabin Prezidan Luis Inacio Lula da Silva a, Jose Dirceu te eksplike bay Otto Reich, Emis Espesyal Mezon Blanch Ameriken an, ke Brezil t ap slman patisipe nan yon misyon pou mentni lap anba Chapit VI lan. Brezil pa t la pou l patisipe anba Chapit VII la. Puiske Ayiti genyen yon gouvnman ki eli demokratikman depi nan lane 2006, e ke pa gen zak agresyon k ap menase lap ak estabilite nan peyi sa a, oubyen lakay vwazen li yo pa gen donk jistifikasyon pou yon misyon anba Chapit VII ta vini etabli li nan peyi sa a. Malgre pp ayisyen an ap f manifestasyon tou patou depi lane 2004 lan, Konsy Sekite Nasyon Zini an fk renouvle Manda MINUSTAH a, anba Chapit VII lan, pou yon lt lane nan mwa Oktb 2010 lan.15 SKE PRAL GEN YON VID NAN SEKIRITE NAN PEYI AN APR MINUSTAH ALE?

AGIMAN

sa zotobre yo bay pou MINUSTAH ka kontinye rete an Ayiti an, li souvan baze sou nesesite ki genyen pou yo pwoteje Ayiti kont dezd gang yo kapab f, ansanm ak ensekirite politik nan sosyete ayisyn lan. Men kijan ka a prezante pou MINUSTAH: si MINUSTAH ale, peyi an ap kraze anba yon anchnman vyolans. Apr sa, li pap janm ka sti nan difikiltel yo pou l reprann wout lavi nmal li. Ansyen chf MINUSTAH a, Edmond Mulet, te klman eksplike

kozman sa konsa, l li te deklare ke peyi an ap eklate si MINUSTAH ta f malt li pou l ale. Misye te idantifye peyi an km yon sosyete, yon kominote ki komt yon suisid kolektif.16 Malgre malantandi ki genyen osij anlvman ak fs ke yo te komt nan lane 2004 sou yon presidan ki te eli demokratikman, epi nominasyon enkonstitisyonl Premye Minis Gerald Latortue avk sip ameriken yo ki te pte misye an Ayiti nan avyon sti lakay li nan Florida pou l te ale pran plas Premye Minis lan, Konsy Sekirite Nasyon Zini an te bay tout sip pa li pou akt ki pat pase nan eleksyon sa yo, sti nan lane 2004 rive nan lane 2006, pandan yo t ap kontinye reklame ke yo te la selon ak avk Konstitisypn Ayisyn lan.17 Sepandan, li pa konstitisyonl ditou pou yo anlve yon prezidan ki te eli demokratikman nan yon leta ki souvren. Nan yon kontks tipikman ayisyen, nou ka konprann tou kozman degrenn goch sa a, konsnan yon gouvnman souvren atrav kadr sa a y ap rele Responsablite pou Pwoteksyon an (RPP), ki redefini souvernte km responsablite yon leta genyen vizavi pwp pp lakay li.18 Konspt sa a nan lane 1996 lan, te sti nan Brookings Institute, ki te soutni lide ke kominote entnasyonal lan dwe gen dwa pou l entvni kay yon pp l gouvnman pp sa a pa pran responsablite pa li km sa dwa.19 Nan lane 2001, yon komisyon [International Commission on Intervention and State Sovereignty (ICISS)] te pibliye yon rap enptan anba tit Responsablite pou Pwoteksyon, e se nan rap sa a ke ICISS te deklare ank ke kominote entnasyonal lan (ki vle di Konsy Sekirite Nasyon Zini an) gen dwa pou l f entvansyon milit l yon popilasyon ap soufri anpil, akoz dezd ki se rezilta echk zak ke gouvnman pp sa a ap poze yo.20 Malge RPP pa ni yon trete, ni yon lwa entnasyonal, kominote entnasyonal lan ki gen peyi tankou Etazini, Kanada ak Lafrans, te adopte tankou yon lwa, redefinisyon RPP sa a konsnan souvernte an an tm responsablite.21 Nan lane 2005, Dokiman Som Mondyal Nasyon Zini an te pran defans RPP an tou,22 epi nan lane 2006 lan, Konsy Sekite an, nan tou pa li, te pran menm wout lan tou. Konsnan MINUSTAH, Rezolisyon Konsy Sekirite an, ant 2004 e 2006, te f deklarasyon sa a sou baz RPP,23 kote li te sitou deklare ke wl MINUSTAH se mete yon beml nan vyolans gang yo k ap menase pp ayisyen an, nan yon leta ki frajil.24 L nou sonje prensip ICISS yo konsnan entvansyon etranje nan ka yon leta frajil k ap echwe oubyen ki gen dezd, nou kapab konprann ke kalite pretks kominote entnasyonal lan chche pou l kenbe MINUSTAH a, sitou chita sou pwoteksyon pp ayisyen an kont dezd gang yo ap f yo. Li te bon nan dat 9 Janvye 2004 lan, l pt pawl Depatman d Eta Ameriken an, Richard Boucher te gen tan avti ke gang gouvnman an sipte t ap simaye nan f dega nan plizy ri nan kapital la. Lt deklarasyon tou an Oktb 2004, te mansyone ke gang ak gwoup ame sa yo k ap sipte ansyen Prezidan Jean-Bertrand Aristide lan, yo te lanse yon kanpay sistematik pou yo te ranvse gouvnman pwovizwa a, e konsa yo t ap bloke kominote entnasyonal lan nan ef li t ap f pou l ede pp ayisyen an. Malgre te gen rap konsnan anpil zak vyolan fs ame ak gang, pou e kont gouvnman pwovizwa a t ap mennen, pa t gen deklarasyon parall ki te pibliye avk detay konsnan kanpay sistematik fs rebl yo te lanse kont gouvnman an nan menm epk lan. Pami ganizasyon rebl yo, te genyen Fwon pou Avansman ak Pwogr pou Ayiti [FRAPH] kit e geb ofisye Fs Ame d Ayiti yo [FAdH officers]. Nan aksyon yo kont vyolans gang yo nan katye popil pv Ptoprens yo, yo konsidere aktivite milit yo an Ayiti km operasyon kont ensijan oubyen moun k ap revolte. Toulde dokiman operasyon milit kont ensijans yo, Ameriken e Kanadyen, (US25 and Canadian26), yo defini ensijans km yon mouvman ganize ki gen objektif pou yo ranvse yon gouvnman ki etabli, epi yo endike klman ke se an Ayiti. Pi lwen toujou, nan dokiman kote lame amerikn lan pibliye doktrin pa li konsnan operasyon pou estabilizasyon an, chf sa yo eksplike ke yon gouvnman pdi lejitimite li depi li deklare lag kont popilasyon nan pwp peyi pa li an, oubyen

si se li k ap ankouraje atak kont vwazen li yo.27 Selon doktrin milit yo an Ayiti, pwotestasyon sa yo kont yon gouvnman defakto se ensijans. Men milit sa yo pa janm poze kesyon konsnan kils moun ki nan gang yo ak poukisa yo te kontinye reziste. Yo pa chche konnen kisa ki lakz politik enstabilite a. Kk pami koz sa yo se fason lant Bank Ent-Amerikn Devlopman an t ap debouse kb sa li ta dwe bay yo, jan yo te jele kb yo ta p prete peyi an nan lane 2000-2003 yo, epi ank jan etranje yo te enpoze avk severite lt rgleman politik sou peyi an28. Al, se konsa kominote entnasyonal lan te jwenn dwa pou l f entvansyon milit anba kozman responsablite pou pwoteksyon an (RPP). L nou konsidere ki kalite wl gouvnman etranje yo jwe nan kreyasyon enstabilite ak nan ankouraje vyolans an Ayiti anvan yo te ranvse gouvnman Aristide lan, nan lane 2004, l nou gade kijan yo enstale yon gouvnman defakto nan peyi an, nan lane 2004-2006 yo (gravite kozman sa a depase rap nou an), nou kapab mande kijan yo f rive ap itilize RPP pou y ap jistifye wl MINUSTAH kont ensijans, kont revlt ak pou yo diminye vyolans gang yo. Nou ka poze kesyon sa yo sitou l nou plase Ayiti nan kontks rejyonal pa li an. Selon estanda ensekirite sa mesye dm yo itilize pou yo jistifye kontinyasyon prezans MINUSTAH a, se kote ki gen pigwo nivo vyolans yo nan plizy peyi vwazen nan Karayib lan, peyi tankou Jamayik, Trinidad, epi Zil Vyj Ameriken yo, ki ta dwe merite ef estabilizasyon entnasyonal. Sepandan, pou divs rezon politik, se pa sa ki rive. L nou konsidere kozman sekirite an Ayiti, nan lane 2011, menm Depatman d Eta Ameriken an, te rive deklare ke malgre manman povrete ak mov politik k ap dechpiye pp ayisyen an, malgre mankman lwa pou kontwole anpil zm, genyen etid ki montre ke Ayiti se kote yo ansasinen mwens moun, l nou konpare li ak vwazen li yo nan Karayib lan ak nan Lamerik latin lan.29 Nou w tou tranzisyon pezib gouvnman an Ayiti nan lane 2006 ak nan lane 2011. Kantite moun yo ansasinen pou chak sanmil, an 2010 Moun yo Touye To pou 100,000 (2010) Zil Vyj USA 110,000 6630 60 31 Jamayik 2,600,000 1428 54.9 32 Trinidad 1,300,000 472 36.3 Brezil 189,953,000 50,113*33 26.38 Ayiti 9,600,000 79534 8.2 * Dnye done konplt Minist Jistis Brezilyen an, konsnan kantite moun yo ansasinen lakay yo, te pibliye nan lane 2008 Konsa, vini genyen piplis difikilte pou yo jistifye kijan pou MINUSTAH f kontinye ap rete toujou an Ayiti. Yon analiz detaye konsnan zak sa MINUSTAH ap poze yo, zak ki dokimante nan divs rap ki disponib sou sitiyasyon an apr tranbleman t an, revele ke fs sa angaje li yon ti jan plis nan operasyon polis ki konsne krim kont moun ak kont pwopriyete. Travay sa yo se ta plis responsablite pa Polis Nasyonal Ayisyen an (PNH), e nan kozman sa yo, si PNH te jwenn plis sip, plis resous, ak plis fmasyon, li ta kapab reyalize yon pi bon travay pase MINUSTAH. Sa ki part vrman dwl, ske nan peyi Brezil, peyi sa a k ap dirije MINUSTAH a, nivo vyolans sou sivil yo, depase anpil fwa, plis pase twasan pou san, sa k ap rive an Ayiti yo. Nan lane 2008, Jeneral Jose Elito Carvalho Siquiera, ansyen kmandan brezilyen ki te antt fs Nasyon Zini yo an Ayiti an, te deklare ke si nou ta konpare nivo povrete an nan peyi d Ayiti ak Peyi Popilasyon (2010)

10

povrete nan So Paulo oubyen nan lt vil yo, lt b lakay nou, nan Brezil, genyen piplis vyolans.35 Reylman, pa gen manti nan sa; men kanmenm, zotobre sa k ap mennen yo, yo kontinye ap itilize pretks ki chita sou ensekirite politik ak sou vyolans san kanpe ak san pran souf, km rezon pou yo kontinye kenbe prezans MINUSTAH yo an nan peyi an. DOSYE KI CHITA SOU DWA MOUN VYOLANS SA KI VIZE SEKS YO

KOM sa souvan rive apr gwo papa dezas yo, vyolans sa yo ki vize sks yo vini ap vale plis teren an Ayiti depi apr tranbleman t an. Kalite vyolans sa yo jwenn piplis vits avk demolisman kominote yo, absans pwoteksyon pou moun yo, epi kondisyon gwo presyon k ap toupizi moun yo; epi avk tout sa, absans svis medikal debaz, ak absans svis espesyal ki ta konsidere kozman sks, lakz ke fanm ak ti jenn fi yo tonbe viktim piplis anba zak kriminl yo. Kanta MINUSTAH menm, nan wl pa li konsnan solisyon pou pwoblm sa yo, l se pa zewo li f, se dezd danjre l ap koze. Byen anvan tranbleman t an, epi pird ank apr katastwf sa a, se tanzantan slda MINUSTAH yo tonbe anba akizasyon pou tout kalite zak abi seksyl y ap komt sou pp ayisyen an. Pami eskandal sa ki f piplis bwi yo, nan lane 2007, yo te voye enpe slda etranje tounen lakay yo paske te gen akizasyon kote yo te jwenn ke slda etranje sa yo t ap f dap piyank seksyl sou timoun piti. Nan ka sa yo, viktim yo pat benefisye okenn jistis legal.36 Apr tranbleman t an, tout moun, Ayisyen kou etranje, te konstate kijan slda MINUSTAH yo f kaderjak sovaj sou yon jenn Ayisyen ki gen 18 tan. Gwo papa eskandal sa a anrejistre sou video e li t ap simaye sou entnt la ak nan tout lt medya yo.37 Gen anpil lt prv tou ki montre kijan slda MINUSTAH yo ap anmize yo nan achte plezi seksyl pou detwa pyas nan kouche ak anpil ti moun piti. Krim endesan sa yo lakz anpil gwoss ak responsiblite pou elve timoun san sip papa yo, paske se pase jandm etranje sa yo ap pase nan peyi an. Yo genyen pou yo retounen lakay yo apr peryd sa y ap apse km slda nan misyon Nasyon Zini sa a.38 Anplis zak bwitalite ak eksplwatasyon seksyl anpil slda MINUSTAH ap komt dirkteman sou mdm yo, misyon milit ak polisy sa a f yon lt zewo nan svis pwoteksyon kont abi seksyl li ta dwe bay moun ki deplase al viv nan kan yo, paske se sitou nan zn sa yo ke fanm ak ti jenn fi yo pi vilnerab. Se santiman dezespwa, fwistrasyon, epi kl tt chaje ki pi ap domine nan anviwnman kan deplasman sa yo. Se ladan yo, anpil fanm ak timoun piti pi ap soufri anba nivo vyolans ki ekstrmman elve, e yo kontinye ap viv anba anpil risk, anpil danje, epi anpil k sote.39 Pami ganizasyon sa k ap akonpaye viktim yo, genyen 2 ladan yo, KOFAVIV ak SOFA, ki dokimante respektivman 640 ak 718 ka abi seksyl pandan yon peryd ki kouvri slman detwa mwa, e dokimantasyon sa yo anrejistre nan ti klinik pou bay d ke 2 ganizasyon sa yo ap debouye yo pou yo f fonksyone.40 Yon lane apr tranbleman t an, nan premye rezilta Lekl de Dwa Inivsite Nouyk la (NYU) te reyalize, yo te jwenn ke 14% pami 365 menaj nan 4 kan diferan ki te ranpli ak viktim deplase te rapte ke, pou pi piti, yon moun nan chak fanmi nan kan sa yo te viktim anba zak bwitalite seksyl.41 Plizy lt envestigasyon ansanm avk temwayaj te afime anpil nivo ekrazan bwitalite seksyl bandi yo te komt sou anpil fanm ak ti jenn fi san pwoteksyon ak san sekou.42 Menm jan ak anpil sitiyasyon kote ki gen vyolans seksyl, pif pami ka sa yo rete anba silans kote psn pa rapte yo (day menm nan peyi Etazini, genyen estimasyon ki endike ke yo pa rapte 61% ka kadrejak yo).43 Akoz absans pwoteksyon lapolis ak svis sosyal, epi tou, akoz anbarasman sa a moun ki viktim anba kalite zak sa yo souvan santi nan lespri yo an, nou kapab estime avk stitid e trists ke pousantaj
11

viktim seksyl yo an Ayiti anpil fwa piwo pase ka sa ki dokimante yo, e ki reprezante slman yon ti fraksyon tou piti devan kantite zak dap piyank seksyl sa ke kadrejak yo reylman komt yo. Gen yon kantite prv ekrazan ki endike ke gouvnman ayisyen an ak akt entnasyonal yo f tankou yo pa w kantite kadrejak ak vyolans seksyl sanzave yo ap komt kont fanm yo. Nan mwa d Oktb 2010, yon koalisyon ganizasyon debaz, ayisyen e ameriken, te ekri yon petisyon kote yo te mande Komisyon Ent-Amerikn sou Dwa Moun lan pou l mete piplis presyon sou gouvnman ayisyen an ansanm avk ajans Nasyon Zini yo pou yo pran ouvtman responsablite konsnan vyolans seksyl k ap rive an Ayiti yo.44 Gouvnman ayisyen an, atrav Minist Zaf Fanm yo, te f kk ef pou l aplike rekmandasyon Komisyon an te f yo. Se konsa kk mdm ki te viktim te jwenn kk swen medikal e psikolojik nan men fanm ki espesyalize nan maty sa yo. Gen kote nan kan yo tou ki te jwenn plis limy elektrik. Men ef sa yo pa anpil l nou konpare yo ak kantite bezwen ki genyen sou teren an. Konsy Sekirite Nasyon Zini an te pran angajman b kote pa l tou pou l te ogmante kapasite fs nasyonal yo ansanm ak fs Nasyon Zini yo pou yo f fas kare a vyolans kont fanm yo. Km rezilta, Pwogram Nasyon Zini pou Devlpman an (UNDP) ansanm avk MINUSTAH te ede recwite plis pase 1,000 nouvo manb pou polis nasyonal lan (HNP). Sepandan, l se ogmante yo senpleman ogmante kantite ajan polis yo san yo pa konsidere tou absans oubyen febls enfratwikti sa a ki pa reyisi bloke zak abi yo, yo pa reylman pte bonjan solisyon km sadwa pou pwoblm lan. Yo te otorize Divizyon Polis Nasyon Zini an (UNPOL), fs Nasyon Zini sa a ki espesyalman bay PNH lan sip an pou l te ajoute yon ty anplis sou kapasite li te deja genyen an, e pou l te plase tou Yon ti Inite pou asire svis dirkteman nan kan yo ak yon lt ti Inite Spesyalize nan Pwoblm Sks tou.45 Nan dat 31 Jiy 2011, Nasyon Zini te rapte ke te genyen 3,524 polisye UNPOL plis 8,728 slda MINUSTAH an Ayiti46. Pami psonl sa yo, gen yon inite ak 110 polisye fanm ki sti nan peyi Bangladesh.47 Slda tounf ak lt fs yo te pwomt y ap kenbe yon prezans solid nan apepr 20 kan, plis visit oubyen patwouy plizoumwen regilye nan plis pase 100 lt kan. Yo te pwomt tou ke y ap pi agresiv nan konsiderasyon ka kadrejak yo. Sepandan, paske MINUSTAH pa reyisi kolabore avk PNH, inite tounf yo pa sanble ke y ap f yon bon travay.48 Anplis sa, l nou konnen ke mwayen ki te deja la pou kontrekare zak vyolans seksyl yo te deja pa tap fonksyone byen, e ke menm nouvo slda ak polisye yo jwenn menm pwoblm sa ki t ap bare ansyen ajan yo, nou vini konprann ke slda ak polisye anplis yo pa pte okenn diferans nan sitiyasyon an. Plizy envestigasyon endike ke se toujou pawl anpil, se toujou tout voum se do ki pa chita sou anyen k itil k ap kontinye. Moun k ap viv nan divs gwo kan tankou sa sou Channmas lan prske pa w ditou okenn moun MINUSTAH yo antre nan kan sa yo. Gen kote MINUSTAH rapte ke twoup li yo prezan pandan 24 , al ke an reyalite, moun nan kote sa yo prske pa janm w limy prezans MINUSTAH.49 Amnisti Entnasyonal deklare ke absans sekirite anndan ak alantou kan yo se youn pami fakt sa yo ki lakoz anpil vyolans seksyl ap kontinye rive san rete. Li ajoute ke yo pa janm entegre sifizamman mwayen pou pwoteksyon nan repons imanit ki neses yo.50 Selon yon etid ke United States Institute of Peace te reyalize, 75% moun k ap viv nan kan yo te deklare ke yo prske pa w, oubyen yo pa janm w okenn ajan polis PNH oubyen Nasyon Zini nan kan sa kote y ap viv lan.51 Genyen kan tankou sa ki nan Place des Artistes lan, kote rezidan yo aranje yo yomenm, pou yo ganize pwp fs sekirite pa yo. Men volont vijilan sa yo pa reyisi remt yon bon travay paske yo pa jwenn pwofesyonl ki pou bay yo bon fmasyon, yo preske pa genyen

12

okenn zm pou yo defann pwp tt pa yo, yo pa gen inifm, epitou paske yo pap touch anyen si se pa pafwa kk ONG ki pte kk ti tchyotchyo oubyen kk ti grenn pyas ba yo. Nan rap l nan mwa Janvye 2010 lan, Amnisti Entnasyonal rekmande pou tout sistm Nasyon Zini an, avk MINUSTAH, ogmante prezans polisye yo nan kan yo.52 Sepandan, gen dokimantasyon kote slda MINUSTAH yo refize antre nan anpil pami kan sa yo ki chaje ak moun deplase ki pi vilnerab yo.53 Gen yon dokiman Jounal Al Jazeera ki dekri kijan kondisyon yo, 6 mwa apr tranbleman t an, pa amelyore ditou. Dokiman sa a eksplike kijan gen gen ofisyl, nan yon baz MINUSTAH, ki pa konn anyen ditou konsnan ogmantasyon lby kadrejak ki t ap rive nan yon kan ki te la tou pr baz yo an, anba nen yo.54 An jeneral, pif patwouy slda ak polis MINUSTAH yo f, se sou wout ki pase devan kk kan, e genyen pami kan sa yo ki gen anpil milye moun. Rap chak 6 mwa International Action Ties (IAT) la, rapte, limenm tou, menm kalite ka sa yo, kote a plizy repriz, gen moun ki te al plenyen bay divs ofisyl nan dives MINUSTAH yo konsnan yon kan nan Site Soly, kote te gen divs repetisyon atak bandi andey kan an, t ap f sou rezidan yo. Sl ti d chf MINUSTAH yo te ofri se te senpleman ogmante patwouy nan machin sou wout ki pase devan kan yo. Menm yomenm, yo dak ke sa y ap f an pap gen okenn ef sou danje sa a ki pandjye sou moun k ap viv nan kan yo.55 Puiske yo pat gen lt chwa, kk lid kominot nan kan an te mande pou MINUSTAH bay yo yon ti kb pou yo ta ganize pwp sistm sekirite pa yo anndan kan an, men MINUSTAH pa t janm reponn yo sou demach sa a. Sa se youn pami egzanp kote rezidan nan kan yo te jwenn asistans kk obsvat entnasyonal nan kozman dwa moun, ki te reyalize kk soulajman, epi pale avk lt ofisyl byenke ef sa a te egzije konesans nan frans ak nan angl ki te neses pou kk apl telefonik ak ganizasyon reyinyon. Men malgre tout ef sa yo, rezidan nan kan yo kontinye nan sitiyasyon kote yo prske pa jwenn asistans pou pwoteksyon nan men MINUSTAH. MINUSTAH pa reyisi nonpli pran kontak avk ganizasyon debaz fanm yo, al ke tout moun konnen ki wl enptan ganizasyon sa yo ap jwe nan sip y ap bay anpil viktim tranbleman t k ap soufri anba vyolans seksyl yo. Nan mwa Desanm 2010, yon gwoup kodinasyon nan Misyon Nasyon Zini an te kreye yon lis estrateji kont vyolans seksyl pou nouvl lane a, men nan lis sa a, chf yo yo pat mansyone patisipasyon ganizasyon fanm ayisyn sa yo k ap goumen kont vyolans seksyl yo e ki ap bay viktim yo sip an.56 An reyalite, pandan 6 mwa apr tranbleman t an, chf yo te kontinye ap f reyinyon sa yo an angl, epi pita, reyinyon sa yo te kontinye an frans, men seksyon Nasyon Zini responsab lan te refize chche tradikt pou patisipan sa yo ki konprann slman kreyl lan. Yon lane apr tranbleman t an, kodinat gwoup Nasyon Zini an te deklare ke li t ap fatigan pou yo ta itilize tradikt, e ke li te itil pou reyinyon yo ft an frans, paske sa te pmt patisipan yo kominike youn ak lt.57 Yo pat kontinye avk entpretasyon similtane, ki ta poutan yon svis ase bon mache. Non slman pwoblm blokaj nan lang lan anpeche yo ofri sekirite km sa dwa pou kan yo, men li diminye tou kapasite ayisyen yo nan nivo kodinasyon kote y ap planifye pwogram sa yo dwe aplike yo. DEGEPISMAN GWO PONYET

ANPLIS kondisyon sa yo, tout moun k ap viv nan kan pou deplase yo ap f fas ak plis e piplis

enstitid akoz posiblite ki genyen pou otorite kontinye ap degpi yo pa fs. Nan dgpisman san pitye gwo ponyt lan la, yon endividi, yon fanmi, oubyen yon kominote kapab okipe yon kay oubyen yon mso t san yo pa gen dokiman pou pwoteje yo. Konsa, otorite kapab pouse do moun sa yo, mete yo dey swa definitivman oubyen tanporman san se pa yomenm ki chwazi sti.58 Dabitid, l se pa otorite fml lajistis ki bay otorizasyon pou sa, zak degpisman an pa

13

legal e moun ki f l konsa yo, yo vyole dwa ayisyen ak dwa entnasyonal lan. Anplis Amnisti Entnasyonal, genyen Institute for Justice & Democracy in Haiti (IJDH) lan, plizy moun deplase nan kan yo, epi anpil lt gwoup dwa moun ki adrese divs rap kont zak degpisman illegal sa yo, selon dwa ayisyen ak dwa entnasyonal moun yo, ke Ayiti ta dwe respekte. Jiskan mwa Jiy 2011 lan, te gen yon popilasyon 600,000 Ayisyen ki te kontinye ap viv anba tant nan anviwon 900 kan pou viktim deplase yo.59 Se tousuit apr tranbleman t an, 2 mwa pantk pase, l premye degpisman fse an te rive. Apr sa, se chak jou sa vini pird. Nan mwa Septanm 2010, nan yon rap Ban Ki-Moon te adrese, Segret Jeneral Nasyon Zini sa a te rekont, ke yo te estime ke 29% pami 1,268 kan yo te etidye yo, te fmen ak fs gwo ponyt. Sa vle di ke se avk vyolans yo te lage anpil milye moun nan lari an.60 Yon lane apr tranbleman t an, gen rap sou dwa moun ki pibliye e ki revele ke yo deja fmen 17% pami 106 kan yo etidye km echantiyon yo, epi anplis sa gen yon lt 15% ki anba menas pou yo fmen.61 Nan mwa Septanm 2011, nan yon deklarasyon Nasyon Zini pibliye, yo endike ke genyen 67,162 moun yo degpi lage nan lari an. Men kantite moun nan ka sa yo kapab anpil fwa piplis pase sa ki nan dokiman ofisyl yo.62 Se sou pwopriyete prive yo ki genyen piplis pase 72% nan kan yo, ke piplis dgpisman gwo ponyt yo rive pi souvan. Dabitid, se nan aktivite degpisman yo, bandi yo pwofite vyole lt dwa moun yo. Tr souvan, se koupe yo koupe svis vital tankou distribisyon dlo ak manje pou yo fse rezidan an sti kite kan an. Nan anpil kan, nan degpisman an, gen vyolans kote yo kraze zef psonl malere ak malrz yo. Nan mechanste sa yo, gen divs ka vyolan ki anrejistre tankou kote ki gen bann gang ki menase ke y ap kraze tant moun yo, y ap vl, y ap mete dife, y ap pase bouldoz, e men gen yon ka kote ke se touye yo touye youn nan rezidan kan yo.63 Nan mwa d Avril 2010, Nasyon Zini the rekmande pou yo f yon kanpe pandan twa mwa sou degpisman an. Sepandan, chf yo te bay vag e yo te kontinye kite moun ki gen lenter fmen kan yo.64 Apr tout plent divs moun ak ganizasyon pte kont mechanste sa yo, se slman kk grenn fwa Nasyon Zini ofri ki kalite aksyon yo ta dwe f pou anpeche degpisman gwo ponyt san pitye sa yo. Pa janm gen ONG tou ki eseye kanpe pou yo ta defann dwa legal viktim yo genyen po yo ta kontinye viv nan kan deplase yo. Nan dat 2 Novanm 2010, Mario Joseph ki se yon avoka nan kozman dwa moun, te mande pou yo pwolonje repo oubyen moratwa Nasyon Zini te f sti pou sispann degpisman fse nan kan yo.65 Apr yon misyon d ankt te soumt rap li bay Komisyon Ent-Ameriken sou Dwa Moun lan, komisyon sa a, nan dat 16 Novanm 2010, te mande gouvnman ayisyen an pou l te prese pran yon aksyon kont zak degpisman gwo ponyt yo.66 Malgre tout gwo demach gwo zotobre sa yo f yo, MINUSTAH pa janm reyisi pran bonjan desizyon pou l bay pwoteksyon pou viktim malere sa yo k ap viv anba vye kondisyon nan kan sa yo. Genyen siyal ke se nan konplisite li ak yon bann entrigan ki lakoz ke MINUSTAH kontinye echwe nan sa li ta dwe f pou bloke degpisman sa yo ansanm ak tout zak vyolans ki souvan rive nan ka sa yo, e pi patikilyman nan divs ka kote inite MINUSTAH yo ta resevwa dirkteman enfmasyon konsnan danje k ap rive nan anpil kan. Atitid neglijans ak mepri sa yo pa mache ak tout kondisyon sa yo ki nan manda MINUSTAH a. Genyen anpil kan kote genyen anpil dokiman sou ka kote fs MINUSTAH yo bay vag l yo rele yo pou zak degpisman k ap ft akl, gwo jounen.67 Oganizasyon sou dwa moun IJDH menm anrejistre yon ka kote se fs MINUSTAH yo, yomenm, ki ranplase ajan PNH yo nan bay degpis yo pwoteksyon pou choute moun yo nan yon kan.68 Se sitou nan ka echk MINUSTAH sa yo, sitou kote ki te deja gen menas vyolans anvan yo kmanse degpisman reyl lan, nou jwenn prv febls nan mekanis machin pwoteksyon sa a

14

MINUSTAH ap opere an. Anplis sa a, l nou konsidere gwo enfliyans politik ak tout kantite resous ke MINUSTAH genyen pou l travay, echk li yo, kote l pou l ta kanpe kont zak degpisman gwo ponyt yo, se prv materyl ki montre konplisite MINUSTAH nan zak vyolasyon dwa moun yo. ABSANS KODINASYON

NAN NIVO elve kote chf yo ap pran desizyon konsnan operasyon pratik MINUSTAH yo, li

fasil pou yon obsvat konstate kijan priyorite yo genyen magouy l se moman pou chf sa yo poze zak pwoteksyon sou teren an kont vyolasyon dwa moun yo. Nan mwa d Avril 2010, yo te nonmen Nigel Fisher km Depite Espesyal pou Reprezante MINUSTAH. Pita, nan menm lane an, yo te nonmen menm misye sa a tou km Kodinat Rezidan Imanit.69 Nan yon rap Refugees International te lage anba tit Ayiti: Toujou Pran nan Gonm Faz Mache Prese a te gen kritik kont desizyon sa a, kote otorite yo te konbine 2 wl enptan, nan menm tan an, nan men yon sl grenn endividi ki pou bay repons imanit nan kozman vyolasyon dwa moun.70 Se reyalite sa a kote Nasyon Zini konsidere ps Kodinat Imanit pou Ayiti an km yon djyb a tan pasyl la, epi kote tou pozisyon sa a mele avk objektif politik MINUSTAH yo, ebyen, tout sa se prv kote sitiyasyon malere sa yo k ap trennen nan kan deplase yo pa reylman gen enptans pou Nasyon Zini.71 Refugees International te f remake ke Sistm Kodinasyon Nasyon Zini an, an Ayiti, pa bay gwo enptans konsnan aktivite km sa dwa pou pwoteje dwa moun yo.72 Byenke gen Biwo Gwo Komis pou Dwa Moun lan (OHCHR) lan ki entegre nan MINUSTAH, komisyon sa a pa jwe okenn wl kote l ta dwe konplete fmasyon ganizasyon misyon Nasyon Zini an. Gen anpil ka d egzanp kote MINUSTAH ak OHCHR ap goumen pou resous moun ak lajan. Gwo papa gouf ki separe kantite kb 2 gwoup sa yo ap resevwa pou fonksynman yo an, montre nati priyorite degrenn goch sa Misyon Nasyon Zini an bay, ak ki kote li bay li, an Ayiti. Pa egzanp, apr eksplozyon epidemi kolera a, an Oktb 2010, OHCHR te mande kominote entnasyonal lan pou l bay 160 milyon dola vt pou yo ka konbat maladi an, epitou pou yo kapab anpeche li gaye piplis, men se slman 20% lajan sa ke OHCHR te resevwa.73 An konparezon, bidj sa a MINUSTAH te pwopoze san pn nan mwa d Avril 2011lan depase 853 milyon USD.74 Sa ki jwe pi gwo wl nan ogmantasyon kriz povrete ak miz nan peyi an, se sitou yon konbinezon nan fason woutiny sa a MINUSTAH adopte pou l ranfse sekirite politik la ansanm avk kreten l ap komt chak jou nan aktivite kote li dwe pte solisyon pou pwoblm sekirite psonl yo. Rap Inivsite Harvard te lage nan lane 2005 lan f remake dimansyon enkapasite MINUSTAH nan envestigasyon zak abi sa yo ke divs moun ap rapte yo. Rap an te deklare: Nan yon sans byen reyl, echk MINUSTAH pou l mennen envestigasyon yo, montre plis pase konplisite fs sa a avk menm moun sa yo k ap komt zak abi nan dwa moun yo, e ki merite pou yo ta anba envestigasyon yo.75 Echk nan ganizasyon MINUSTAH a pou yo ta angaje yon kantite sifizan moun ki pale frans ak kreyl sou teren an vini konplike difikilte yo. Sa kondui a pwoblm nan kominikasyon ki lakz ke envestigasyon yo pa byen avanse, ki f yo mal abouti. Kozman pwoblm kominikasyon sa a te toujou ekziste. Rap 2005 Harvard lan rekmande tou pou MINUSTAH etabli yon pon nan kozman langaj lan sou twou sa a ki ekziste ant anplwaye Nasyon Zini yo e pp ayisyen an. Li ta dwe kapab anplwaye oubyen fme detwa espesyalis swa nan kreyl, swa nan frans, ou swa nan toulde lang sa yo, oubyen si se posib, li ka anplwaye entpret

15

pwofesyonl ki pou fasilite kominkasyon, tankou nan akonpayman akt yo sou teren an.76 Paske yo pa toutaf konsidere rekmandasyon sa yo, sa gen anviwon 6 lane, nou abouti a yon sitiyasyon kote yo sakrifye pwoteksyon elemant pp ayisyen an bezwen an. L nou konnen ke depi lane 1993 Nasyon Zini toujou prezan nan peyi d Ayiti sou yon fm oubyen yon lt, nou vini genyen seryezman enkyetid konsnan abilte oubyen volonte Misyon Nasyon Zini ta reylman genyen pou l kominike tout bon vre oubyen byen kodone zak sa l ap poze yo avk popilasyon local lan.77 Absans patenarya sa a, avk transparans, kominikasyon epi ontete tou, tout sa pouse anpil Ayisyen rive kote key o konsidere ke Nasyon Zini se yon fs milit ki kont enter yo, yon fs yo pa ka f konsyans, yon enstitisyon ki pi ap defann enter entnasyonal olye pou se ede pou l ap ede malere nan peyi d Ayiti.78 Nan sezon lete 2010 lan, Nasyon zini te etabli yon fs polis ki genyen 600 fanm ki sti nan peyi Bangladesh ki gen responsablite pou yo patwouye kan moun deplase yo.79 Nou ta ka konsidere ke yon js konsa se yon js pozitif, sepandan, ajan polis sa yo pa ka pale ni kreyl, ni frans, e konsa, li te difisil pou yo kominike , pou yo diskite pwoblm sekirite avk moun k ap viv nan kan yo.80 Refugees International, nan rap li f sti an Oktb 2010 lan, eksplike ke MINUSTAH ta dwe ogmante psonl nan inite fs polis sa a li asiye nan nan kan deplase yo, pou l ta sitou anplwaye piplis entprt ak bay yo plis mwayen transp.81 Echk MINUSTAH sa a, kote li pa f ef pou l itilize resous lengwistik pp ayisyen an, (kote gen anpil pami yo ki kapab pale frans, angl, ou menm panyl) se yon mankman nan optinite ki ta kapab bay yo piplis konpreyansyon ak piplis fs nan sekirite sa a yo dwe bay pp ayisyen an. Nan menm demach sa yo tou, yo ta patisipe tou nan ede kreye piplis djyb nan vil sa yo kote piplis pase 70 pousan moun pap travay. KOTE OTORITE YO REFIZE MENNEN ENVESTIGASYON SOU LANMO GERARD JEAN-GILLES

PETET youn pami pi gwo ekzanp ki pwouve kijan MINUSTAH refize f envestigasyon sou abi k
ap poze sou dwa moun (ak kote pwp slda MINUSTAH yo ap komt krim touye moun), se ka lanm Grard Jean-Gilles. Nan dat 17 Out 2010, yo te jwenn kadav Grard Jean-Gilles, yon ti gason ki gen laj 16 zan pann nan baz yon inite polis MINUSTAH nan lavil Kap Ayisyen, nan n d Ayiti. Bon nan jou sa a, nan lotl Henri Christophe ki tou pr an, anplwaye yo te tande vwa yon moun k ap rele, k ap di men y ap toufe mwen!82 L 72 z apr yo te remt kadav lan, li te kl ke se pat suisid ti gason an te komt, puiske pat gen youn nan vtb ki nan zn kou viktim lan ki te kraze tankou l se nan ka pandezon sa rive.83 Selon deklarasyon zanmi ak fanmi Grard Jean-Gilles yo te f, ti jenn gason sa a t ap travay sou baz lan, kote li t ap f kk vye djyb pou slda Nepal yo ki te konn peye li swa avk yon ti kb oswa avk manje. Yo te akize Jean-Gilles ke se limenm ki te vl 200 USD nan pch yon entprt k ap travay sou baz lan, e ki rele Jolle Rozfort.84 Nan dat 26 Septanm, 17 Ayisyen nan ganizasyon sosyete sivil yo te ekri yon lt ouvt yo te adrese voye bay Edmond Mullet, chf MINUSTAH a. Nan lt sa a, Ayisyen yo te akize MUNISTAH ke li t ap koze obstwiksyon jistis paske li refize envestige lanm Grard JeanGilles. Oganizasyon sa yo, ki pami yo te genyen ganizasyon ayisyen pou resp dwa moun ak egzaminat medikal ayisyen yo, te egzije pou te genyen yon ankt endepandan sou koz lanm Jean-Gilles sa a.85 MINUSTAH kontinye refize reponn a tout temwayaj divs moun prezante konsnan ka asasinay sa a. Li bloke tout ef jistis ayisyn lan f pou f limy sou ka sa a. Moun ki te temwen zak sa a, jan sa sanble li te rive nan baz Kap Ayisyen an, gen rezon pou yo kw ke se Rozfort ki

16

sanble li te lonje dwt sou Jean-Gilles. Sepandan, Mulet reklame ke entprt lan te gen dwa a iminite, malgre kondsyon anplwa li se kondisyon kontrakt, se pa kondisyon psonl. Nan ka madanm sa a, akizasyon kont li yo pa gen rap a fonksyon li nan kalite djyb sa li t ap f an, konsa, li pa ta kapab nan benefisye iminite tou anba kondisyon Status of Forces Agreement (SOFA)a.86 An tou ka se san okenn rega, depi mwa septanm 2011, tout envestigasyon te sispann nan ka lanm Grard Jean-Gilles. ELEKSYON NOVANM 2010 YO

AKZ pwoblm ki te poze avk tranbleman t an, yo te oblije rekile jisko 28 Novanm 2010,

eleksyon nasyonal sa yo ki te dwe ft nan sezon prentan 2010 lan. Nan eleksyon sa yo, pp ayisyen an te vote pou tout kandida chanm bas yo ki pral pase 4 lane km depite. Yo te vote tou pou eli yon prezidan pou 5 an, epi pou yon ty nan chanm senat yo pou 6 zan. Akz gwo kve k ap tann pou rekonstwi peyi an apr tranbleman t an, eleksyon sa yo te pami sa ki pi enptan yo nan listwa peyi d Ayiti. Sepandan, se pa t ditou lide eleksyon demokratik ak patisipasyon tout sitwayen yo ki te nan lespri anpil chf nan jounen sa a. Se km si yo t ap kontinye menm eleksyon fomanmit sa yo te f pou eli senat ayisyen yo nan lane 2009 lan. Konsy Eletoral Pwovizwa (KEP) Ayiti an, yon lt fwa, te kite Fanmi Lavalas dey. Fanmi Lavalas, se pati politik ki pi popil nan peyi an. Yo te fmen pt tou sou anpil lt gwoupman politik. (Anpil gwo medya te konpare eleksyon san patisipasyon Fanmi Lavalas tankou si yo ta retire Repibliken oubyen Demokrat yo nan Eleksyon nan peyi Eta Zini).87 Paske se Ren Prval limenm ki te psonlman chwazi manm KEP yo, e paske pat janm gen yon konsy elektoral pmanan tankou jan Konstitisyon 1987 lan preskri sa a, desizyon magouy gwoponyt Ren Prval yo te al vyole konstitisyon ayisyn lan. Konsa, te oblije genyen yon komisyon endepandan pou sipvize eleksyon yo.88 Anplis tout sa, te genyen motivasyon politik ki soutni desizyon sa yo te pran pou mete Fanmi Lavalas dey nan eleksyon 2010 yo. Desizyon sa yo te gen sip US, men yo pat gen jistifikasyon lejitim selon dwa ayisyen yo.89 Se avk siyifikasyon eleksyon sa yo nan lespri yo, ke nan dat 7 Oktb 2010, Palemant ameriken an, Madm Maxine Waters avk 44 lt manm nan Paleman Ameriken an, te voye yon lt bay Segret d Eta Ameriken an, Madm Hillary Rodham Clinton, kote yo te mande madeanm sa a pou l pte sip pa li pou te genyen eleksyon lib e ont an Ayiti.90 Nan yon deklarasyon ki te tonbe bon nan mwa Jiy an, Senat Richard Lugar pat kache pawl li, l li te deklare ke absans eleksyon demokratik pou mete moun ki kapab nan plas yo kapab plonje peyi an nan tchyouboum galimatchya.91 Se nan menm mwa sa a tou ke mouche Ban Ki-Moon, Segret Jeneral Nasyon Zini an, te mande pou chf yo te ganize eleksyon ki transparan e kredib nan peyi d Ayiti.92 Nan rezolisyon 1542 an, manda MINUSTAH a endike ke premye bi MINUSTAH se bay sip pa li nan dewoulman pwosesis politik ki konstitisyonl; bay asistans li nan ganizasyon, obsvasyon, epi reyalizasyon eleksyon ki lib, ont e demokratik pou peyi an kapab genyen majistra, palemant epi prezidan. Sepandan, MINUSTAH pank janm di anyen sou sa ki konsne tout jwt koken byen dokimante sa yo ki te rive nan eleksyon 28 Novanm lan yo.93 Te gen jounalis ak obsvat ki te la sou plas pou dokimante anpil bwat koken yo t ap boure ilegalman avk tik pp degrenn goch, te gen anpil ekzanp koken, te gen vyolans nan biwo eleksyon yo, te gen operasyon dwt long, bwitalite, kraze brize, zm ki t ap tire, moun yo te agrese, atake, avk zak asasinay.94 Pat manke obsvat pou te kritike eleksyon yo, e pami kritik

17

sa yo, te genyen Komisyon Palemant Black Caucus Ameriken yo sou Kozman Politik Etranje ak Zaf Entnasyonal.95 L nou konsidere zak bwitalite vyolan MINUSTAH te mennen anvan sa kont sipt Fanmi Lavalas yo, ak ansuit jan li f tankou l pat w tout koken ki te ft nan eleksyon Novanm yo, tout ajisman sa yo montre kijan MINUSTAH ap pratike patipri nan sip l t ap bay pou yo bare chwa pif pati nan popilasyon an. Nan yon deklarasyon li te lage bay ajans nouvl Reuters anvan eleksyon yo, mouche Mulet te senpleman evite mansyone kozman ki te konsne eksklizyon 15 pati politik yo. Sepandan, li te kontinye pale kote l te deklare Nou genyen tout yon divsite enteresant kandida ki sti nan tout kalite ideoloji ke divs gwoup akouche donk se nan woywoy sa a chwa ye.96 Elekt ayisyen yo pat dak ak kalite deklarasyon sa a Mulet te f an. L nou konpare yo ak sa ki te pase nan lt eleksyon, kantite moun, (27% pousan vote anrejistre yo) ki te patisipe nan eleksyon Novanm yo te ba anpil. Sa ki te pird toujou, se pou slman 22.8% elekt yo ke operat yo te konte bilten vt yo.97 Anplis ti patisipasyon tou piti pp lan nan eleksyon sa yo, 12 pami 18 kandida pou prezidan yo, avk sa ki t ap genyen an, Michel Martelly, epi Madanm Mirlande Manigat ki te part gwo, wi, te gen 12 kandida ki te mande pou dirijan yo anile eleksyon yo nan menm jou vt yo, paske te gen twp magouy, tw fomanmit. Mulet te kanpe djyanm sou pozisyoon pa li an, kote l te deklare ke tout bagay OK.98 Malgre Nasyon zini t ap mande pou gen eleksyon transparan e ont, MINUSTAH te fmen toude naw ak toude tande l yo sou kozman eksklizyon pati politik, vt fomanmit, epi dwt long nan konte bilten yo, kote koken ak mtdam yo ap bay vl lejitimite epi pandan nan menm tan an tou, t ap retire lejitimite nan men majorite elekt yo nan sistm lan. Byenke pozisyon ofisyl pa MINUSTAH se te ke li te la pou l bay sip pou eleksyon lib ki pa gen manti, non slman li tap bay koken yo bakp, li te lage dey an yon deklarasyon kote li te di on resp pou matirite kandida ayisyen yo paske, paske kandida sa yo te aksepte rezilta eleksyon fo manmit yo.99 REYAKSYON GWO PONYET KONT PWOTESTASYON POLITIK YO

MANIFESTASYON se premye mwayen pif Aysyen souvan itilize pou yo eksprime

mekontantman yo kont MINUSTAH paske yo pa genyen lt fason pi ganize pou yo ta chche jistis. Se pett sitiyasyon sa a, ki an pati, eksplike poukisa Misyon Nasyon Zini an souvan ap chche bloke manifestan pezib yo. Gen divs okazyon kote MINUSTAH benyen moun yo ak gaz lakrimojn, e menm touye manifestan yo, paske y ap chche defann dwa pou libte lapawl yo, pou libte politik yo, kote y ap mande pou MINUSTAH pran responsablite l pi seryezman, kote yo menm map mande pou MINUSTAH rache manyk li, pou l bay Ayisyen yo peyi an. Yon ensidan konsa te rive nan dat 24 Me 2010, l etidyan inivsite yo te reyini anfas Pal Nasyonal lan, nan vwazinaj kan viktim deplase yo, sou Chann Mas. Etidyan yo t ap rele anmwe pou yo te montre fwistrasyon yo paske Prezidan Prval pat montre ase volonte, li pat montre ke l t ap f ef pou l ta pwogrese nan pwosesis rekonstwiksyon yo. Nan menm demach sa yo, yo t ap egzije revokasyon Edmund Mulet tou, ki se dirijan anchf MINUSTAH.100 Pou slda MINUSTAH yo te kapab gaye manifestan yo, yo pat ezite atake manifestan yo avk gaz, flite yo ak pwodui piman, epi tire sou yo ak katouch an kawotchyou. Slda gwo ponyt sa yo pat f distenksyon ant etidyan e moun ki t ap viv nan kan moun deplase ki te nan vwazinaj aksyon sa yo. Medsen Patn pou Lasante yo te konfime ke, pou pi piti, yo te trete 6 moun ki te blese avk katouch an kawotchyou. Pami viktim yo, te gen yon ti fi ki te blese nan figi li.101 Nan dat 25 Me,

18

mesye David Wimhurst ki se pt pawl MINUSTAH, te deklare ke se pa t vre, slda yo pat itilize gas kont moun yo nan jou anvan an.102 Pita sepandan, te gen yon pt pawl Nasyon Zini ki te deklare bay jounalis endepandan Ansel Herz ke slda yo te lanse 32 bouty oubyen kannist gas lakrimojn ak grenad aveglan kont manifestan yo, nan lari an.103 Nan dat 15 Oktb 2010, apepr 200 moun t ap mache kote yo t ap manifeste pezibleman kont MINUSTAH kote li gen baz li yo nan Ptoprens. Moun sa yo t ap reklame pou yo mete yon fen, pou yo pa renouvle manda chak lane MINUSTAH a. MINUSTAH te bliye rgleman sa yo ki nan manda li an e ki egzije pou l pwoteje sivil ki anba menas sten kote yo ka blese nan k yo, epi pou l sipteenstitisyon dwa moun yo ak tout kalite gwoupman k ap f ef pou yo f pwomosyon dwa moun, ak pwoteje dwa moun; epitou pou yo siveye, pou yo adrese rap konsnan sitiyasyon dwa moun nan peyi an. MINUSTAH te oubyen bliye, oubyen inyore tout kozman sa yo pou l te lanse yon atak kont tout moun, san l pat epaye ni manifestan yo, ni manm medya local ak entnasyonal yo. Te gen anpil temwen ki te la, nan lari an, ap obsve ak je yo byen ouv. Youn pami yo se te Melinda Miles ki gen lontan l ap defann Ayisyen yo. Miles te rapte ensidan sa a an detay ak nan rezime nan yon rap ke li te pibliye avk Center for Economic and Policy Research anba tit MINUSTAH: L ap Chche Reyalize Estabilite ak Demokrasi nan Toupizi Jounalis ak Timoun, ak nan Voye tout Kalite Menas Monte. Piba a, men kk detay: apepr 200 manifestan t ap mache an direksyon baz kote administrasyon UN lan chita a nan moman kote fs MINUSTAH yo te tire 2 katouch anl, epi brake kareman mitrayz yo sou manifestan yo. Yon machin MINUSTAH ak yon oto UN te pouse 3 jounalis etranje avk omwen 2 manifestan ayisyen ki te tonbe nan yon rigl. Apr sa, se ajan polis ayisyen yo ki te tonbe ap bouskile epi frappe manifestan ansanm avk jounalis yo avk kout kws fizi. Pami viktim ki te resevwa kou, te gen jounalis etranje Sebastien Walker epi Federico Matias. Te gen yon polisye ki te foure kanno fizi li anndan bouch yon manifestan ki t ap viv nan kan Kanarin an, e te gen detwa dan devan viktim lan ki te kase.104 Se tout tan slda MINUSTAH yo ap itilize kalite fs sa yo kont pp lan, e se souvan zak sa yo ki karakterize ki kalite relasyon ki genyen ant slda sa yo ak popilasyon ayisyn lan. Nan dat 5 Jen 2011, slda MINUSTAH yo te itilize zm pou yo f kont tapaj yo nan Ayewop Entnasyonal Toussaint LOuverture an apr yo te tande ke te gen 2 slda brezilyen ak malt yo ki te bloke anba fouy ajan ladwann ayisyen yo. Sa te rive paske slda sa yo te pte avk yo kk bagay pou yo ta peye taks selon kondisyon lalwa yo an Ayiti.105 Pat genyen enspeksyon, sepandam, ki te ft. Lt slda MINUSTAH te antre bwitalman anndan depatman ladwann lan, yo te pran 2 slda klg yo an, epi yo te eskte 2 slda sa yo sti ale nan machin blende ki t ap tann yo dey an. Pou yo te ka kenbe otorite ayisyen yo nan kanpe lwen, slda MINUSTAH yo te tire anl, yo te lanse kannist gas lakrimojn, epi yo te demare machin yo, y al f wout yo.106 Nan dat 24 Jen, pt pawl MINUSTAH a, Madm Sylvie Van Den Wildenberg, te rekont ke pat genyen pwogr serye nan envestigasyon responsab yo t ap mennen sou ensidan sa a, paske slda MINUSTAH yo pat vle koopere nan kozman sa a. Pt pawl lan te eksplike reyalite twoublant sa a, kote inite UN SOFA a pat gen pouvwa jiridik pou l te trete maty sa a km sadwa. Li te deklare ke: L yon manm pami anplwaye Nasyon Zini yo koupab apr li

19

komt yon betiz, yo ka pran aksyon disciplin kont koupab lan, e yo kapab voye dezd sa a tounen nan peyi kote l sti an. Men, an dnye lye, se otorite jistis kote moun koupab lan sti an, ki dwe pran mezi ki neses pou yo jije moun sa a ki te komt zak dezdone an.107 KOLERA

APR TRANBLEMAN T AN, anpil tt chaje, sitou nan yon anviwnman ak absans ijyn ak yon
sistm sante piblik ki pa kanpe sou anyen, vini ajoute piplis konplikasyon sou tout kalite mal sk ki ta deja pandjye sou tt popilasyon an.108 Nf mwa apr, nan dat 20 Oktb, te gen 60 ka djyare sovaj yo te anrejistre nan Lopital Sen Nikola, a anviwon 80 kilomt nan n Ptoprens.109 Yon ti tan tou piti apr, medsen yo te dekouvri ke se maladi kolera ki t ap frape. Te gen gwo sezisman l yo te dekouvri ke se yon mikwb patojn ki te part ap koze dega sa a, yon mikwb ke yo pa t janm te konn w an Ayiti atrav anpil jenerasyon. Te gen al bwi ke peyizan ak lt rezidan ki t ap viv toupr yon baz MINUSTAH, toupr kote premye viktim maladi an te kmanse tonbe yo, te pran sant poupou moun nan likid ki t ap koule sti nan baz lan ale tonbe nan Flv Latibonit. Divs moun ki t ap viv nan zn sa a, te kmanse monte an amon flv lan pou y al chche dlo pou yo bw akz move sant lan.110 Se yon inite slda nepal ki te okipe baz sa a. Nepal se yon peyi kote epidemi kolera a te kmanse layite k li nan sezon lete 2010.111 Se yon epidemyolojis frans, Renaud Piarroux, ki te gen responsablite pou l chche ki kote mikwb kolera a te sti. Selon rap li te f, se nan baz MINUSTAH sa nou mansyone piwo an, ke pwoblm lan te sti.112 Aprs a, se Sant pou Kontwl Maladi an ki te konfime ke se nan zn Azi ke jm kolera sa a ki t ap kaba Ayisyen yo te sti.113 Nan kmansman, ganizasyon Mondyal Sante an (WHO) ansanm ak UN te deklare ke li pat neses pou yo te f ankt sou sous pwoblm sa a an Ayiti. L pita, yo te plase yo anfas verite an, yo te pretann ke si Ayisyen yo chche konnen sous jm maladi a, sa kapab frennen ef k ap ft pou konbat maladi an.114 Se byen ta, nan mwa d Oktb lan ke pt pawl WHO an, Madm Fadela Chalib, te deklare, L n a kapab, n a f kk envestigasyon pita, men pou koulye la a, se pa sa ki priyorite pa nou.115 Premye rezilta ankt sa MINUSTAH limenm, li te pte an, te manke transparans ak konsistans. Nan kmansman an, ofisyl UN yo pat rekont ke te gen dech baz MINUSTAH a te lage nan dlo flv Latibonit lan. L yo te plase yo anfas dech nwarat sa a ki t ap koule sti nan tiyo nan baz lan, yo te deklare ke se te dlo sal ki te sti nan kuizin ak nan douch, e ke se pat dlo poupou.116 Te gen espesyalis ofisyl nan kozman lasante ki te eksplike klman ke li te enptan pou yo konnen presizeman orijin jm maladi an pou yo ka kontwole li, epi anpeche li retounen nan peyi a ank. Fondat PIH lan ansanm avk Paul Farmer, Depite Espesyal Reprezantan UN an Ayiti an, te deklare l MINUSTAH ak lt mant yo t ap bay rezistans nan ef pou jwenn orijin koz maladi an, atitid sa a, dapr mwen te sanble ak politik, sa se pat lasyans. Li te ajoute sa ki sanble ak bonjan demach nan langaj sant piblik, se jwenn pou yo ta jwenn sous lan, oubyen sous yo.117 Koulye la a, se Imogen Wall, Chf Kominikasyon nan Biwo UN pou KodinasyonZaf Imanit yo, ki limenm f yon kmant nan sans kote li deklare ke eksplozyon maladi an part tankou yon aza terib. Nou pa konnen kijan jm maladi an f antre anndan peyi an, e pou n pale franchman, repons konsnan ki kote l sti tout bon, pa reylman gen enptans.118 Se te byen ta nan mwa d Oktb lan, ke misye Vincenzo Pugliese, yon pt pawl MINUSTAH, te limenm vini konfime ke yo ta prale teste echantiyon nan yon ekip milit nan

20

baz anba akizasyon an.119 Nan dat 16 Novanm, km yon repons pou enfmasyon divs medya te lage dey an, sou rezilta envestigasyon yo, enfmasyon ki te endike ke se twoup slda nepal yo ki te pte jm maladi kolera a an Ayiti, yon foul Ayisyen ki te fache te manifeste kont slda sa yo nan lari Kap Ayisyen. Jandm UN yo te touye 3 moun, pou pi piti, 120 epi te gen anpil lt ki te blese tou121 nan lese frappe ki te rive ant slda MINUSTAH yo ak manifestan yo. Malgre ef MINUSTAH tap f, pou l te f konprann ke se slman detwa moun ki t ap f yon ti manifestasyon, paske yo te genyen pwp ti motivasyon politik pa yo, te gen jounalis endepandan tankou Ansel Herz ki te konfime jisteman lekont, kote yo te rapte ke se te gwo manifestasyon anrg avk patisipasyon tout eleman yo ki konpoze sosyete an. Anpil moun te pran lari an pou yo eksprime fwistrasyon yo kont MINUSTAH, kote yo t ap mande pou l pran responsablite li pou maladi kolera sa a li te pte nan peyi d ayiti an.122 Menm atik sa a te revele tou ke se pat ditou anl slda MINUSTAH yo t ap tire pou yo te gaye manifestan yo, se dirkteman sou moun yo ke slda sa yo t ap tire. Jan jounalis Herz eksplike sa a, pp lan bouke ak slda Nasyon Zini sa yo. Epidemi kolera sa a se gout dlo k ap f bokit la ranvse an.123 Se avk vyolans MINUSTAH te reponn pou l te fmen bouch moun yo ki tap eksprime yo politikman nan manifestasyon yo t ap f kont entwodiksyon jm kolera a nan peyi d ayiti. MINUSTAH te jistifye ke li te itilize fs bwital pou l te touye plizy Ayisyen ki t ap manifeste san zm l li te deklare ke li gen dwa pou l defann pwp tt pa li, limenm. Sant Nouvl UN lan te rapte ke: Nan lavil Katye Moren, nan Depatman N an, te gen manifestan ak zm ki te tire sou slda MINUSTAH yo Te gen yon manifestan ki te jwenn lanm li l li te resevwa yon katouch ke yon slda UN te tire, e ke se defann slda sa a te oblije ap defann lavi pa li. Te genyen yon envestigasyon yo t ap mennen pou yo te konnen egzakteman nan ki sikonstans viktim lan te mouri.124 Youn pami viktim sa yo ke slda MINUSTAH yo te touye nan lavil Kap Ayisyen an, se te yon mesye ki te inosan e ki te chita byen dousman e byen pezibleman anndan lakay li.125 Pandan te gen menm kalite pwotestasyon sa yo nan Ptoprens, MINUSTAH te reyaji kote lit e lanse grenad gaz nan mitan foul moun k ap viv nan kan sou Channmas lan ki chaje ak vikitim tranbleman t yo. Lby say o te lakz gwo kouri kote granmoun ak timoun te blese l lt moun pi enganm te pile yo, ak pase sou yo.126 Nan dat 15 Desanm, Ban Ki-Moon, Segret Jeneral Nasyon Zini an, te anonse li pral etabli yon komisyon syantifik, ki pou f rechch pou yo kapab detekte vr sous jm maladi kolera a.127 Nan dat 4 Me 2011, plis pase yon demi lane apr epidemi kolera a te kmanse, komisyon sa a ke UN te fme an, te konfime ke jm kolera sa a se peyi nan Sid Azi yo ki sous orijin li. Se nan moun li te sti pou li te al enfeste dlo nan Flv Atibonit lan. Sepandan, UN pantk konsidere ke moun ki pte jm kolera sa a, se te youn pami pwp mounj pa li yo.128 Byenke UN te kontinye ap f tt di pou l pa pran responsablite nan betiz sa k ap rive yo, nan yon etid syantifik ke espesyalis yo te pibliye nan dat 23 Out 2011 sou egzaminasyon echantiyon ak enfmasyon jenomik ki sti nan Ayisyen ak nan Nepal yo, yo te konfime ke se slda nepal yo ki te sous jm kolera a.129 Mikwobiyolojis Inivsite Harvard lan, John Mekalanos, ki te reyalize premye etid jenomik lan sou sous epidemi an, te deklare ke rezilta sa a te tr presiz, te genyen prv sibstansyl pou verifye li. Li te felisite moun ki te f rechch lan, paske chch sa a te senpleman plase yon pwen final nan diskisyon sa a.130 Selon kmant pa Piarroux, ske evidans yo te siyifi ke li l pou UN aksepte pran responsablite pou pwoblm sa a. Anplis sa a, li dwe peye konpansasyon finansy tou ki pou pmt yo trete viktim yo, epi f sa ki neses tou nan medsin prevantif pou anpeche kolera a kontinye f dega.131 Epidemi kolera sa a se yon egzanp frapan nan sitiyasyon degrenn goch sa a, kote zotobre yo ap detounen enjisteman

21

resous UN yo pou yo bay fs okipasyon milit, olye pou se itilize yo ta ap itilize resous sa yo pou devlopman ak enplemantasyon pwogram pou pwoteksyon sant manm kominote yo. ETA AK FS YO AK KOZMAN ENPINITE AN

L nou konsidere tout seri abi nan dwa moun sa yo ak tout echk nan aktivite pwoteksyon moun

yo nou detaye nan dokiman sa a, nou kapab di ke MINUSTAH patisipe tou nan zak vyolasyon Konstitisyon Ayisyn lan menm jan li vyole tou dwa entnasyonal moun nan sa ki konsne Ayiti, yon peyi ki siyen tout konvansyon entnasyonal yo. Malgre evidans vyolasyon sa yo byen kl, se sepandan SOFA ki gen responsablite pou sa ki konsne konptman misyon sa a k ap bloke ef pou detekte koupab yo, epi trennen yo nan lajistis. Anba rgleman SOFA yo, ke gouvnman ayisyen an ak UN te siyen, slda MINUSTAH yo gen jwisans pou yo f betiz san psn pa ka trennen yo devan tribunal ayisyen yo. Milit kou sivil, tout anplwaye UN yo an Ayiti, gen iminite pou tout vye zak malonnt y ap komt nan aktivite ofisyl y ap mennen nan peyi an. Si yon milit MINUSTAH komt yon krim an dey kapasite ofisyl li, se slman peyi d orijin milit sa a ki kapab jije li. Si se yon anplwaye sivil MINUSTAH ki komt yon krim an dey kapasite ofisyl li, Ayiti ap kapab tradui l nan lajistis slman si UN dak. Ayisyen yo kapab chche konpansasyon pou domaj yon svil MINUSTAH komt nan ka slman kote UN limenm, li stifye ke pou zak yo akize anplwaye MINUSTAH a, zak sa a pa gen rap avk responsablite ofisyl moun yo akize an.132 Km konsekans, gouvnman ayisyen an pa gen okenn kapasite pou limenm li rann UN responsab pou jm maladi kolera sa a yo pte lage nan peyi an ak pou lt vyolasyon dwa moun tou y ap komt. L nou rive nan dat 29 Out 2011, epidemi kolera te gen tan touye 6,266 moun, e kantite moun yo te dokimante ki te enfekte ak jm lan te rive nan aprske rive yon demi milyon.133 Epi jan SOFA a montre sa a, koulye la a, pou tout slda sa ki koupab pou bwitalite ak vyolans seksyl yo, oubyen ank pou kadrejak yo komt yo, se slman l yo tounen nan peyi yo, otorite lakay yo kapab mennen yo nan la jistis. Donk, pa gen garanti ke y ap peye pou zak malonnt sa yo y ap komt lan. KONTEKS POLITIK POU PREZANS MINUSTAH: NOU JWENN PIPLIS LIMY SOU SA NAN WIKILEAKS

SA PA GEN lontan, konvzasyon nan telefn ki sti nan Depatman d Eta Ameriken an, e ke

WikiLeaks lage dey an, revele ke gouvnman US lan konsidere ke se MINUSTAH ki se kle pou avansman pwogram politik jeografik li an, e konsa l ap travay yon fason pou l asire li pou MINUSTAH kontinye chita an Ayiti kote li dwe prezan nan tout kalite rasanbleman entnasyonal e bilateral. Pa egzanp, echanj pa telefn yo revele ke US konsidere ke operasyon kenbe lap yo tr zenptan nan yon stn mezi paske se operasyon sa yo ki bay prezidan Venezwela a, Hugo Chavez, yon bra long pou l kenbe. Konsa, Venezwela, km yon fs milit ak sekirit nan rejyon an, oblije kanpe poukont li nan yon ti kwen.134 Ameriken yo te sigjere tou ke se MINUSTAH ki kapab kmanse yon aktivite nan kad kooperasyon pou kenbe lap sou yon echl pi laj nan tout rejyon an.135 Gen lt echanj telefonik ki bay piplis detay, kote nou kapab note Misyon Estabilizasyon UN lan an Ayiti se yon zouti enkontounab pou reyalizasyon politik ki anndan nannan lenter USG an [U.S. Government] nan peyi d Ayiti e anplis sa li se zouti pou sekirite finansy e rejyonal tou ki pmt USG machande nan pwp avantaj pa li.136

22

Tandis ke echanj telefonik sa yo montre ke genyen lontan gouvnman US la nap enkyete li akoz ensifizans sip lakay pou MINUSTAH ke peyi ki voye slda yo pa bay, nou vle sitou pale de peyi tankou Brezil, Chili, Ajantin, epi Perou, jiskoulye la a, nou pa jwenn anpil evidans kote echanj telefonik yo ki tonbe dey an ta endike ke ofisyl US yo ta reylman gen enkyetid vizavi bann vyolasyon nan kozman dwa moun yo ke slda ak sivil MINUSTAH yo ap plede komt yo.137 Echanj telefonik yo revele ke patisipasyon peyi Sid Amerik yo nan MINUSTAH anba plis presyon pase sa yon mount a ap imajine. Echanj yo montre ke Misyon Nasyon Zini sa an Ayiti ap f fas devan anpil opozisyon, e sa ap rive depi nan kmansman etablisman li an 2004 an Ayiti. Konsa, genyen piplis siyifikasyon nan siy sa n ap obsve koulye la yo, ki f w ke MINUSTAH bouke nan aktivite l yo nan rejyon an. Nan yon echanj telefonik ki te tonbe nan mwa Desanm 2009, nou jwenn deklarasyon koteke Brezil toujou santi ke li pa konftab nan wl lidship sa a li genyen nan MINUSTAH a. Fas a toujou menm chanson an nou pap ka kontinye aktivite sa san nou pa janm kanpe, Brezil pa janm sispann deklare ke ef entnasyonal pou reyalize sekirite dwe mache lamen nan lamen avk angajman pou aplikasyon bonjan pwogram pou devlopman sosyal ak ekonomik.138 Dnyman, gen kmant piblik ki tonbe nan peyi patisipan tankou Chili139 e ki endike ke gen anpil moun ki vini de plizanpli enpasyan l y ap konsidere ke peyi pa yo a ap patisipe nan fs okipasyon etranj k ap komt zak asasinay sou popilasyon sivil. Pandan menm tan sa a, pwotestasyon kont MINUSTAH anndan peyi Ayiti an kontinye pird, sitou depi apr eksplozyon epidemi kolera a. Nan peyi Brezil menm, divs reprezantan pati travay k ap goouvne an [Workers Party, Central Unica dos Trabalhadores (CUT, pigwo federasyon sendika yo)], ansanm avk ;ganizasyon [Movimento dos Trabalhadores Sem Terra (MST, Mouvman Travay Riral ki pa Gen T) e ki se youn pami pigwo ganizasyon nan mouvman sosyal nan peyi Sid Ameriken yo, epitou ki se yon gwo fs politik nan peyi Brezil] epitou Mouvman Ng Nw Inifye, ki se pett ganizasyon desandan d Afrik ki gen plis enfliyans nan peyi Brezil, pami anpil lt, tout ganizasyon sa yo, dnyman yo kmanse kole tt yo ansanm pou yo ekzije gouvnman Brezil yo pou li retire slda brezilyen yo nan peyi d Ayiti.140 Genyen Jibile Sid tou (Jubilee South), ki genyen bonjan relasyon avk mouvman debaz yo nan tout rejyon an, ki te f sti yon deklarasyon solid tou, kote li egzije pou MINUSTAH rache manyk li.141 Yon echanj telefonik ki, nan lane 2008, te sti nan Anbasad US la nan vil Brasilia, te sigjere ke se anbisyon pou Brezil jwenn yon syj pmanan nan Konsy Sekirite Nasyon zini an ki dy motivasyon ke Brezil genyen pou l kontinye kenbe ak MINUSTAH malgre presyon sa l ap jwenn lakay li yo: Brezil kontinye kenbe gouvnay lan km dirijan MINUSTAH an Ayiiti malgre absans sip lokal pou PKO yo [operasyon fs k ap kenbe lap]. Kanta MRE an, limenm [Minist Brezilyen pou Relasyon Ekstn], li kontinye kenbe angajman li nan kozman sa yo paske li kw ke operasyon sa a itil pou FM [Minis Af Etranj] Amorim ki pap negosye sou objektif entnasyonal sa l ap pousuiv lan ki se w Brezil kalifye pou l jwenn yon syj pmanan nan Konsy Sekirite UN lan.142 Gen yon dnye kabl ki te tonbe e ki te konfime anbisyon san kanpe sa a ki nan lespri chf brezilyenj yo, kote yo te deklare: Pigwo priyorite Brezil nan kozman politik etranj se toujou jwenn yon syj pmanan nan Konsy Sekirite UN lan, e konsa km nan mwa Janvye, sa f 10 fwa ke Brezil al chita km yon manm ki pa pmanan nan Konsy sekirite UN lan, li konnen tr byen ke fwa sa a, tout je brake sou kalite zak sa l ap poze yo.143 Psn pap santi sezisman tou, l tout moun konnen akipwen sa kapab twoublan l otorite ameriken yo jwenn piplis mekontantman kont MINUSTAH lakay peyi Sid Ameriken ki se manm nan MINUSTAH yo. Nan mwa d Oktb 2008, nan yon kabl Anbasad an Ayiti an,

23

Janet Sanderson te voye anba tit: POUKISA NOU BEZWEN POU PREZANS MINUSTAH KONTINYE AN AYITI [aksan sou original lan], ki deklare: Nou dwe travay yon fason kote n ap kontinye asosye avk MINUSTAH nan tout nivo kodinasyon pou nou kapab prezve li ak tout lt peyi kooperan k ap mennen aktivite nan emisf an. Asosiyasyon sa a pral f fas tou a psepsyon konsnan lt peyi k ap kontribye yo, e ke Ayisyen yo pa ta renmen w patisipasyon yo nan aktivite nan peyi d Ayiti.144 Nan vizyon sa a, Anbasad Ameriken an konsidere dezas natirl yo km mwayen k ap ede okipan yo asire yo ke MINUSTAH kontinye egzse pouvwa li sou peyi an. Nan yon rap ekri an 2008, Sanderson te deklare: Koulye la a, ef soulajman apr sykln lan yo, menm si yo pa byen ganize, yo pwouve yo se bonjan optinite pou noumenm Ameriken, Kanadyen ak lt patn bilateral pou nou travay ansanm avk MINUSTAH pou nou ptekole nan aktivite rekonstwiksyon yo. Li part ase kl ke aksan yo mete sous asistans imanit yo km repons a moman kriz sa yo (an konparezon a fason yo te kontwole leve kanpe popil nan mwa d Avril yo) tonbe nan kad kote chf yo ap eksplwate sitiyasyon sa yo pou yo kontinye kontribye nan aktivite mentni lap an Ayitii.145 Li pa difisil pou yon moun imajine ke ofisyl US yo kw ke tranbleman t an f yo kado menm optinite an, e menm sou yon teren anpil fwa pi laj. Gen echanj pa kabl ki pa tonbe lontan e ki pte limy tou sou fason Brezilyen yo panse konsnan MINUSTAH. Otorite brezilyen yo, nan kominikasyon yo avk gouvnman US lan, anvan etablisman MINUSTAH, men apr yo te voye Prezidan Jean-Bertrand Aristide an ekzil nan koudeta 2004 lan, te eksprime enkyetid yo konsnan izolman eleman ki se patizan Aristid yo,146 byenke yo te kontinye kw ke Aristide pat jan de moun ki t ap asire yon lavni demokratik politik reyl pou peyi an.147 Al slda brezilyen yo, nan patisipasyon yo avk lt kalite slda, pat pran tan pou yo te mare sosis yo avk ajan PNH yo, epi lt gwoup paramilit, pou yo f lag kont patizan sipt Aristide yo, aktivis mouvman sosyal yo, ak lt eleman. Aktivite sa yo te koze lanm sou fm asasinay politik pou menm 4,000 moun148 plis anpil lt santn moun yo jete abitrman e enjisteman nan prizon. Gen lt kabl ki revel eke Brezil ta chche ap itilize menm eksperyans pasifikasyon bidonvil sa li te reyalize nan Site Soly lan km pratik pou li ta gen kontwl bidonvil oubyen favelas sa li gen lakay li yo. Men pigwo objektif li vize nan ef pou l dirije MINUSTAH sanble se mete men l sou syg Konsy Sekirite Omanan Nasyon Zini an (UNSC). Konsy Defans Sid Ameriken an, ki fme dnyman e ki kontinye mekontan akoz absans yon ajenda pou retire MINUSTAH an Ayiti, fme yon komisyon dyalg ki jwenn solisyon konsnan devni ak wl fs ame yo an Ayiti, jan jounal Irigweyen, La Repblica dekri kozman sa a. Tandans sa ki kontinye vini pif an, kote peyi Sid Ameriken yo vle rapatriye slda MINUSTAH yo, kapab se yon fakt ki eksplike poukisa Eta Zini ap mennen demach kote Lafrans, ki limenm ap pran kontak avk lt peyi frankofn tankou Mawk ak Senegal, pou peyi sa yo kapab voye slda pou ranfse MINUSTAH, epitou pou yomenm tou pou yo ta bay kk lt kontribisyon.149 Revelasyon WikiLeaks sa yo ak lt jounalis endepandan k ap f envestigasyon klarifye pou ki rezon MINUSTAH kapab kontinye ap rete an Ayiti. Youn pami echanj pa kabl pi sekr Sanderson te f nan dat premye Oktb 2008, te eksplike ke, Si MINUSTAH ta pati kite Ayiti san kk bagay pa nan plas yo, gouvnman ayisyen an t ap vilnerab li pa tap ka reziste anba repetisyon revolt fs popil yo ak fs politik e ekonomik negative yo. Sa t ap koze pt tout sa yo te reyalize pandan 2 dnye lane yo.150

24

KONPAREZON ANT SLDA E FS

L yon moun ap analize degre koupablite yo, li enptan pou moun sa f diferans ant Misyon

Nasyon Zini, slda UN yo km endividi, epi nasyon kote slda yo sti yo. Jan evidans yo montre sa a nan seksyon anvan yo, ase souvan, nasyon yo, yomenm, yo pa reprezante yon gwp mso nan jwt pou puisans global yo. Tandis ke pami yo, pou kk relativman gwo pwalou tankou Brezil, kontribisyon pa li nan MINUSTAH antre nan kadr demach l ap mennen pou l jwenn yon syj nan Konsy Sekite Pmanan Nasyon Zini an, oubyen pou l kapab satisf dezi politik Eta Zini, pou lt peyi sa ki pa gen tw gwo revni yo, patisipasyon yo nan MINUSTAH se senpleman yon optinite kote yo jwenn sous revni pou sitwayen lakay yo. Jan New York Times f remake apr eskandal abi seksyl slda MINUSTAH koze nan zn Port Salut an, Se $1,024 chak mwa Nasyon Zini peye chak slda, konsa anwlman nan fs lap yo se yon aktivite pwofitab pou anpil nasyon pv sou glob lan.151 An reyalite, pou pi piti, 25% slda MINUSTAH genyen an Ayiti yo, sti nan peyi ki deklare yo gen epidemi kolera lakay yo nan ane 2007-2009 yo. Sitiyasyon sa a, pou kont li, se yon endikasyon eta povrete ak ekzistans pwoblm nan sante piblik ki genyen nan peyi patisipan sa yo.152 (Si nan analiz sa nou ta mete Brezil ki, limenm tou, te rapte li te gen kolera lakay li tou nan dnye diz zan ki sti pase a, pousantaj peyi ak kolera yo t ap pase a omwens 42%). Menm jan ak nan lame Amerikn lan, se ekonomi an ki jwe wl yon fakt detminan nan seleksyon ak nan detminasyon ki kalite moun pami peyi sa yo ki antre km slda nan fs lap sa yo y ap voye nan peyi etranje yo. Anpil ladan yo, se yon ti moso tou piti yo gen nan men yo nan asyt sosyoekonomik lan. Slda sa yo ki pte kolera a nan peyi d Ayiti an, yo sti nan psyon nan peyi Nepal ki pa gen pwoteksyon ak enfrastwikti pou anpeche maladi sa a anvayi moun yo. Enptasyon jm kolera a nan peyi d Ayiti se konsekans febls nan fonksyon sistm lan ki pmt pwoblm sa a rive. Menm jan an, se pa souvan mechanste nan konptman yon endividi ki koze echk nan nan pwosesis pwoteksyon an, sa ki koze male an se enkapasite endividi an genyen pou l kominike oubyen oryante tt li nan yon peyi kote li prske pa gen fmasyon nan nan kozman langaj, al ke li anba presyon pou l ap egzekite ld chf ap pase li anplis lide sa a yo foure nan lespri li ke Ayisyen yo se yon lt kalite moun ki vyolan e misterye. Tandis ke pratik sa yo pa ofri ekskiz pou aksyon yon endividi kont lt moun, yo souliye ki kalite pwoblm ki gen nan sistm sa yo kote ki gen misyon milit entnasyonal tankou MINUSTAH. KONKLIZYON

APR yo te bay prezidans ak gouvnman demokratik Aristid lan yon koudeta avk sip puisans

entnasyonal yo, se yon gouvnman enkonstitisyonl ke psn pat eli ki te bay pmisyon pou MINUSTAH antre nan peyi an epi rete ladan li. Djyb MINUSTAH, depi l sa a, depi l jandm li yo kmanse foule sl peyi an, se toujou destabilizasyon avk koze vyolasyon dwa moun, e tandans li nan sans sa kontinye pird, san kanpe apr tranbleman t an. Anplis bann abi vyolan l ap komt yo, jm kolera ke MINUSTAH pte nan peyi an, avk konplikasyon nan echk li pou l pran responsablite pou betiz sa a, montre akl ki kalite pwoblm ki genyen nan sistm misyon sa a tout antye avk fason l ap kondui zak li yo ant limenm e popilasyon ayisyn lan. Depi tranbleman t an, pif leve kanpe enptan ki rive nan peyi an, se kont MINUSTAH yo dirije paske li pte jm kolera a bay moun yo, oubyen paske li echwe nan fason li reponn a kondisyon laperz ak lamiz k ap wonje viktim deplase k ap viv nan kan yo. Ayisyen yo kanpe kont MINUSTAH tou akoz patisipasyon li nan eleksyon fomanmit yo. Se avk vyolans

25

gwoponyt MINUSTAH reyaji kont pwotestasyon pezib sa yo. Slda kask ble yo benyen etidyan yo ak rezidan kan yo anba gaz lakrimojn. Yo bouskile, yo bat jounalis ayisyen e etranje. Yo tire zm a fe kont timoun piti, epi yo menm touye divs pami moun k ap pwoteste pezibleman yo. Menmjan ak tranbleman t an, menmjan ak epidemi kolera sa li pte, MINUSTAH se yon dezas li ye tou pou peyi an. Paske MINUSTAH tlman koze dega, li lakz ke Ayisyen yo deside kole tt ak zpl yo ansanm, nan divs mouvman solidarite san vyolans, pou yo kanpe, pou yo mache kont misyon sa a. Sepandan, se toujou avk vyolans MINUSTAH kontinye ap toufe tout rele anmwe ak tout chalbawou sa yo. Paske MINUSTAH deside jwe wl bradwat ak zouti k ap aji pou l defann enter entnasyonal yo, li pa gen mank nan tout kalite zak lenjistis ak represyon politik ke l ap pwopaje tout kote nan peyi an. Se jou apr jou l ap poze tout kalite zak kont enter Ayisyen yo, yon fason pou li satisf nesesite jeopolitik ak ekonomik puisans etranje yo, oubyen lt peyi k ap emje yo e ki ap chche entegrasyon b tab jwt puisans entnasyonal lan yo. Al ke MINUSTAH ap itilize enstablite ak vyolans an Ayiti km pretks pou li jistifye egzistans li, se pito MINUSTAH limenm ki se yon menas pou sekirite ak pwogr an Ayiti. Day depi apr tranbleman t an, tout pretks sa MINUSTAH ap chche yo pa sanble y ap svi l nan sans dirijan l yo espere an. Se bloke ke Itilizasyon fs milit d Okipasyon entnasyonal nan tan lap sa a ap bloke pp ayisyen. Se kraze l ap kraze libte sa a ke Ayisyen yo genyen an, libte sa a ke yo dwe itilize nan pwosesis politik lakay yo an, pou yo dirije pwp tt pa yo, epi pou yo antre nan rekonstwiksyon peyi pa yo a, yon fason ki an ak ak ajanda sosyete sivil lan, nan tout nivo aktivite yo. Gen anpil vwa anndan ak andey peyi an k ap pwoteste kont bann abi MINUSTAH ap f yo. Tout vwa k ap pwoteste sa yo jwenn sip nan rap dwa moun yo, ak nan dokiman ak echanj kabl ki chape sti dey e ki montre klman ke motivasyon MINUSTAH ak manm patisipan li yo, se pa sou chche solisyon pou pwoblm Ayiti ap konfwonte yo ke yo konsantre. Nan yon lt tou louvri yo te adrese bay Prezidan Brezilyen an, Dilma Rousseff, divs manm nan pigwo sendika travay nan Brezil lan, ansanm avk lt manm nan sosyete sivil lan, te deklare: Nou dwe mete yon fen nan patisipasyon slda nou yo nan operasyon milit sa a ke majorite pp ayisyen an pa vle w ank an.153 Jan kabl WikiLeaks yo demontre li an, menm manm gouvnman etranje patisipan yo, yomenm, y ap montre akipwen yo ta renmen w yon fen nan okipasyon milit entnasyonal sa a an Ayiti. L nou konprann kijan MINUSTAH pdi wl li km yon misyon imanit pou lap, l nou konprann akipwen li se yon zouti ki la pou svi estrateji gwo peyi zotobre yo nan entvansyon jeopolitik pou svi enter ekonomik pa yo an, nou vini konprann klman tou kijan fs enpopil k ap f zewo sa a nan operasyon li yo, kontinye ap jwenn manda renouvlman li yo chak lane, lane apr lane. Avk MINUSTAH, se pi mal sitiyasyon an ap vini pi mal cak jou an Ayiti. Sl Djyb MINUSTAH se pwoteje enter etranje yo, anmenmtan anndan iyerachi UN lan, ak anndan politik ekonomik global lan. Nan kalite moman difisil sa a nan listwa d Ayiti, anplis tout lane sa yo peyi sa a pase nan echk pwogram li yo, nan konstate kijan tout domn aktivite lakay li ap f bak, anba represyon ak vyolasyon dwa moun ki byen dokimante, l an rive pou MINUSTAH my respekte volonte pp ayisyen an, ansanm ak volonte lt sitwayen nan peyi kote slda li yo sti yo. Li l pou MINUSTAH rache manyk li, pou li remt peyi an. Pa gen okenn agiman konsnan piplis enstabilite nan peyi an apr MINUSTAH ki kapab jistifye abi ak vyolans sa yo MINUSTAH kontinye ap aplike kont Ayisyen yo. Se menm jan an, enkyetid pou enstabilite apr MINUSTAH pa ka nonpli jistifye menm yon sl nan vyolasyon dwa moun sa yo yon fs milit d okipasyon sa a ap komt yo, pa gen okenn solisyon pou pwoblm Ayiti yo ki dwe nesesite prezans fs milit

26

etranje sou sl peyi sa a. Si donk UN ansanm avk asosye li yo vle bay sip pou ede Ayiti, se tout kantite kb sa a, prske yon milya dola, ki nan bidj MINUSTAH a, yo dwe kapab itilize l de preferans pou ede Ayiti rezoud pwoblm li yo, nan domn ijyn, sante, lojman, enfrastwikti, epi edikasyon. Yo pa dwe ap gaspiye kb sa yo nan zm fann fwa ak slda k ap touye moun, f kadrejak ak trafik seksyl, epi mete baboukt nan bouch demokrasi, mare de men demokrasi.

27

TRADIKSYON
Tks sa te orijinalman an angle. Se Dokt Joe N. Pierre ki tradui li an kreyl. JNPierre, se yon agwonm menm pwomosyon ak Minis Severin. Li pwodui 30 CD sou devlpman d Ayiti ki rele PKPFD. Kontakte JNP nan 774-826-7740 oubyen joenpierre@hotmail.com si w bezwen enfmasyon ak echantiyon CD PKPFD.

KONTAK
Kevin Edmonds MA
Department of Political Science, University of Toronto Contact: kevinedmonds1@gmail.com

Deepa Panchang MSc

Harvard School of Public Health Co-Coordinator, Another Haiti is Possible, Other Worlds Contact: deepa.otherworlds@gmail.com

Rishi Rattan MD
Department of Surgery, Tufts Medical Center Clinical Associate, Tufts University School of Medicine Chair, Advocacy Sub-Committee, Physicians for Haiti Contact: rrattan@physiciansforhaiti.org

KONTRIBITE YO
Brennan Bollman
Harvard Medical School

Edna Bonhomme MPH

Department of History, Princeton University

Kim Borba MA
Documentary Filmmaker, Big Mouth Films

Marshall Fleurant MD MPH

Staff Physician, General Internal Medicine and Primary Care, Boston Medical Center Staff Physician, Boston University School of Medicine

Samara Fox
Harvard School of Public Health Harvard Law School

Sarita Panchang
Rice University

Paul Malachi Penchalapadu MSc

Harvard School of Public Health

K-Sue Park MPhil

Harvard Law School Berkeley University

Gabriel Schubiner
Carnegie Mellon University

Lindsay Schubiner MSc

Harvard School of Public Health

Rachel Signer MA
Independent Journalist

Nick Stratton
Tufts University

28

University,hospital,andcompanyaffiliationsareforidentificationpurposesonlyanddonotreflecttheviews ofeachentity.

REMESIMAN
Roger Annis Dan Beeton Tim Burke Allan Campbell Ansel Herz Maureen Johnson Alex Main Kaylen Nique Maya Panchang Nicole Phillips Mark Schuller Daniel Stolle Gislaine Williams

PREMYE PAJ
Illustration: Daniel Stolle Design: Rishi Rattan

REFERANS YO

2 3

4 5 6

Pooja Bhatia and Benjamin S. Litman, Keeping the Peace in Haiti? An Assessment of the United Nations Stabilization Mission in Haiti Using Compliance with its Prescribed Mandate as a Barometer for Success, (Cambridge, MA: Harvard Law Student Advocates for Human Rights, 2005). Bhatia and Litman, Keeping the Peace in Haiti?. Bri Kouri Nouvl Gaye et al., Haitis Renewal of MINUSTAHs Mandate in Violation of the Human Rights of the Haitian People, March 24, 2011, submission to the UN Universal Periodic Review (UPR), Twelfth Session of the Working Group on the UPR Human Rights Council, October 3rd - October 13th, 2011. Deepa Panchang and Mark Snyder, Vanishing Camps at Gunpoint: Failing to Protect Haitis Internally Displaced, (Port-au-Prince: International Action Ties, 2010), http://ijdh.org/archives/13424 Denuncian a Militaires Uruguayos en Haiti, El Pais, August 14, 2010, http://www.elpais.com.uy/110814/pnacio586491/nacional/denuncian-a-militares-uruguayos-en-haiti/ Ansel Herz, Matthew Mosk, and Rym Momtaz, UN Peacekeepers Accused of Sexually Assaulting Haitian Teen, ABC News, September 2, 2011, http://abcnews.go.com/Blotter/peacekeepers-accused-sexually-assaulting-haitianteen/story?id=14437122

29


7 8 9 10

11 12 13

14

15 16

17 18

19 20

21

22 23

24 25

26

27 28

29 30 31 32 33 34 35 36 37

38

39

Thalles Gomes, Morte de jovem haitiano gera novos protestos contra a Minustah, Brasil de Fato, September 24, 2010, http://www.brasildefato.com.br/node/233 What Happened to Gerard Jean Gilles?, Center for Economic and Policy Research (CEPR), September 24th, 2010, http://www.cepr.net/index.php/blogs/relief-and-reconstruction-watch/what-happened-to-gerald-jean-gilles Kim Ives, As MINUSTAH Gasses Students, CEP Sets New Elections for November 28th, Haiti Liberte, May 26, 2010. MINUSTAH: Securing Stability and Democracy from Journalists, Children, and Other Threats, CEPR, October 18, 2010, http://www.cepr.net/index.php/blogs/relief-and-reconstruction-watch/minustah-securing-stability-and-democracy-fromjournalists-children-and-other-threats Haiti Cholera Protest Turns Violent, Al-Jazeera, November 16, 2010, http://english.aljazeera.net/news/americas/2010/11/20101115165524154228.html Official Records of the United Nations Security Council (UNSC), 65th year, 6330th meeting, document S/RES/1927, 2010. Bri Kouri Nouvl Gaye et al., Haitis Renewal of MINUSTAHs Mandate in Violation of the Human Rights of the Haitian People, March 24, 2011, submission to the UN Universal Periodic Review (UPR), Twelfth Session of the Working Group on the UPR Human Rights Council, October 3rd - October 13th, 2011. United Nations, Charter of the United Nations, Chapter 1 Article 1-4, 1 UNTS XVI, (Geneva: United Nations, 1945), http://www.un.org/en/documents/charter/chapter1.shtml Official Records of the UNSC, 65th year, 6330th meeting, document S/RES/1944. 2010. Battle for Haiti: Interview Edmond Mulet, PBS Frontline, October 2010, http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/battlefor-haiti/interviews/edmond-mulet.html Official Records of the UNSC, 59th year, 4919th meeting, document S/RES/1529, 2004. Fenton, Anthony, Haiti and the Danger of the Responsibility to Protect (R2P), Upside Down World, December 2008, http://upsidedownworld.org/main/haiti-archives-51/1638-haiti-and-the-danger-of-the-responsibility-to-protect-r2p Francis Mading Deng, Sovereignty as Responsibility: Conflict Resolution in Africa, (Washington DC: Brookings Institution, 1996) International Commission on Intervention and State Sovereignty, The Responsibility to Protect, (Ottawa: International Development Research Centre, 2001) Office of the Press Secretary of the Oval Office, President Bush Addresses the Nation, press release, March 19, 2003, http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2003/03/20030319-17.html UN General Assembly, Resolution A/60/L.1, 2005 Determining that the situation in Haiti continues to constitute a threat to international peace and security in the region, Official Records of the UNSC, 60th year, 5192th meeting, document S/RES/1601, 2005. Official Records of the UNSC, 61st year, 5513th meeting, document S/RES/1702, 2006. Department of the Army Headquarters, Field Manual 3-24/MCWP 3-33.5: Counterinsurgency, (Washington DC: US Army, 2006) Steven Staples, Revealed: the Militarys Draft Counterinsurgency Operations Manual, Ceasefire.ca Insider, April 17, 2007, http://ceasefireinsider.wordpress.com/2007/04/17/revealed-the-militarys-draft-counterinsurgency-operations-manual/ Department of the Army Headquarters, Field Manual 3-07: Stability Operations, (Washington DC: US Army, 2008) NYU School of Law Center for Human Rights & Global Justice et al., Wch Nan Soley: The Denial of the Right to Water in Haiti, (New York: NYU School of Law, 2009) Overseas Security Advisory Council, Haiti 2011 Crime and Safety Report, United States Department of State Bureau of Diplomatic Security, https://www.osac.gov/Pages/ContentReportDetails.aspx?cid=10560 Daniel Shea, Homicides in V.I., Virgin Islands Daily News, January 13, 2011, http://virginislandsdailynews.com/news/homicides-in-v-i-1.1089794#axzz1RC9AESqx Mark Wignall, Why Has Jamaicas Crime Rate Fallen? The Jamaica Observer, February 3, 2011, http://www.jamaicaobserver.com/columns/Why-has-Jamaica-s-crime-rate-fallen_8329778 In the Shadow of the Gallows: Trinidad Debates the Death Penalty, The Economist, February 10, 2011, http://www.economist.com/node/18114940 Julio Jacobo Waiselfisz, Mapa Da Violncia 2011: Os Jovens do Brasil, (Brasilia: Ministry of Justice, 2011), http://www.sangari.com/mapadaviolencia/pdf2011/MapaViolencia2011.pdf Waiselfisz, Mapa Da Violncia. Reed Lindsay, Haitis Violent Image is an Outdated Myth, Insist UN Peacekeepers, The Guardian, May 11, 2008, http://www.guardian.co.uk/world/2008/may/11/unitednations Sri Lanka to Probe Sex Charges, Agence France-Presse, November 2, 2007, http://afp.google.com/article/ALeqM5jv1Dg19IGQjacW3GTAozDzgm43iQ Ansel Herz, Matthew Mosk, and Rym Momtaz, UN Peacekeepers Accused of Sexually Assaulting Haitian Teen, ABC News, September 2, 2011, http://abcnews.go.com/Blotter/peacekeepers-accused-sexually-assaulting-haitianteen/story?id=14437122 Ansel Herz, UN Troops Accused of Exploiting Local Women, IPS News, September 7, 2011, http://ipsnews.net/news.asp?idnews=105016 Amnesty International, Aftershocks: Women Speak Out Against Sexual Violence in Haitis Camps, (London: Amnesty International, 2011).

30


40

41

42 43

44

45

46

47

48 49

50 51 52 53

54

55

56

57

58

59 60

61 62

63

64

Bri Kouri Nouvl Gaye et al., Haitis Renewal. Lisa Davis et al., Our Bodies Are Still Trembling: Haitian Women Continue to Fight Against Rape: One-Year Update, (New York: City University of New York School of Law, 2011), http://www.madre.org/images/uploads/misc/1294686468_Haiti_Report_FINAL_011011_v2.pdf Margaret Satterthwaite and Veerle Opgenhaffen, Sexual Violence in Haitis IDP Camps: Results of a Household Survey, (New York: Center for Human Rights and Global Justice at New York University School of Law, March 2011), http://www.chrgj.org/press/docs/Haiti%20Sexual%20Violence%20March%202011.pdf Miscellaneous GBV Reports, Institute for Justice and Democracy in Haiti, http://ijdh.org/projects/rapp#GBV-reports Callie Marie Rennison, Rape and Sexual Assault: Reporting to Police and Medical Attention, 1999-2000, (Washington DC: US Department of Justice, 2002), http://bjs.ojp.usdoj.gov/index.cfm?ty=pbdetail&iid=1133 Mario Joseph et al., Request for Precautionary Measures for Petitioner A from Camp C, Petitioner B from Camp LJJ, Petitioner C from Camp TL, and Petitioner D from Camp I, on Behalf of Their Respective Communities, and for the Community of Camp PDA, (Port-au-Prince: Bureaux Des Advocates Internationaux, 2010), http://ijdh.org/archives/17712 UNSC, Report of the Secretary-General on the United Nations Stabilization Mission in Haiti, (Geneva: UNSC, 2011), document S/2011/183, http://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3CF6E4FF96FF9%7D/Haiti%20S%202011%20183%20SG%20report%20on%20MINUSTAH.pdf MINUSTAH Facts and Figures, United Nations Stabilization Mission in Haiti (MINUSTAH), http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/minustah/facts.shtml, last modified July 31, 2011. Bangladesh to Send First Female Peacekeeper Unit to Haiti, Agence France Presse, May 13, 2010, http://minustah.org/?p=23499 Bri Kouri Nouvl Gaye et al., Haitis Renewal. MADRE, The City University of New York School of Law, Institute for Justice and Democracy in Haiti, Our Bodies Are Still Trembling: Haitian Women Continue to Fight Against Rape, One-Year Update: January 2011, http://www.madre.org/images/uploads/misc/1294686468_Haiti_Report_FINAL_011011_v2.pdf Amnesty International, Aftershocks. Louis Alexandre Berg, Security in Post Quake Haiti, (presentation at United States Institute of Peace, Washington DC, August 31, 2010), http://www.usip.org/files/USIP%20Presentation%20Security%20After%20the%20Quake.pdf. Amnesty International, Aftershocks. Deepa Panchang and Mark Snyder, We Became Garbage to Them: Inaction and Complicity in IDP Expulsions: A Call to Action to the US Government, (Port-au-Prince: International Action Ties, 2010), http://ijdh.org/archives/14448 Fault Lines Haiti: Six Months On, Al Jazeera English, July 12, 2010, http://english.aljazeera.net/programmes/faultlines/2010/07/20107614463473317.html Deepa Panchang and Mark Snyder, Vanishing Camps at Gunpoint: Failing to Protect Haitis Internally Displaced, (Port-au-Prince: International Action Ties, 2010), http://ijdh.org/archives/13424 MADRE et al., Gender Based Violence Against Women and Girls in Internal Displacement Camps, March 24, 2011, submission to the UN UPR, Twelfth Session of the Working Group on the UPR Human Rights Council, October 3rd October 13th, 2011. TransAfrica Forum, Haiti Cherie: My Dear Haiti. A Report of Field Missions to Haiti Conducted February June 2010, (Washington DC: TransAfrica Forum, 2010), http://www.transafricaforum.org/files/Haiti_Report.pdf Lisa Davis et al., Our Bodies Are Still Trembling: Haitian Women Continue to Fight Against Rape: One-Year Update, (New York: City University of New York School of Law, 2011), http://www.madre.org/images/uploads/misc/1294686468_Haiti_Report_FINAL_011011_v2.pdf Committee on Economics, Social and Cultural Rights, General Comment 7, Forced Evictions, and the Right to Adequate Housing, Compilation of General Comments and Recommendations Adopted by Human Rights Treaty Bodies, (Geneva: United Nations, 2003), UN document HRI/Gen/1/Rev.6. International Organization for Migration, Camp Coordination Camp Management Cluster. Displacement Tracking Matrix v2.0 Update. July 31, 2011. Earthquake Camps Bet on Tomas Missing Capital, Associated Press, November 5, 2010, http://abcnews.go.com/US/wireStory?id=12062590&page=2 Mark Schuller, Unstable Foundations: The Impact of NGOs on Human Rights for Port-au-Princes Internally Displaced People, (Portau-Prince: Universit dtat dHati, 2010), http://ijdh.org/archives/14855 Kim Bolduc, The Humanitarian Community in Haiti Concerned about the Increasing Number of Evictions in Camps, UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, September 9, 2011, http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Full_Report_2040.pdf Camp Benediction et al., Right to Housing Report, March 24, 2011, submission to the UN Universal Periodic Review (UPR), Twelfth Session of the Working Group on the UPR Human Rights Council, October 3rd - October 13th, 2011. Moratorium on Forced Evictions, International Action Ties press release, April 23, 2010, http://www.haitiresponsecoalition.org/towards-a-more-just-response-rights-of-internally-displaced-people-in-haiti/

31


65

66

67 68

69 70 71 72 73 74

75

76 77 78

79 80 81 82 83 84 85 86

87

88

89

90

91

92

93

94

Rights Groups Testify Before Inter-American Commission and File Legal Request on Unlawful Forced Evictions in Haiti, Center for Constitutional Rights press release, November 2, 2010, http://www.ccrjustice.org/newsroom/press-releases/rights-groupstestify-inter-american-commission-and-file-legal-request-unlaw Elizabeth Abi-Mershed to David Baluarte et al., November 16, 2010, files of Institute for Justice and Democracy in Haiti (IJDH), Boston, MA, http://ijdh.org/wordpress/wp-content/uploads/2011/03/IACHRPrecautMeasuresltr.pdf Panchang and Snyder, Vanishing Camps. Jeena Shah et al, Sylvio Cator stadium and Camp Djangothe Government of Haitis continuing campaign to close IDP camps without respecting the human rights of displaced communities, letter to Inter-American Commission on Human Rights, August 9, 2011, http://ijdh.org/archives/20551 Secretary-General Appoints Nigel Fisher (Canada) Deputy Special Representative, Ad Interim, for Haiti, UN press release, April 29, 2010, http://www.un.org/News/Press/docs/2010/sga1233.doc.htm Melanie Teff and Emilie Parry, Haiti: Still Trapped in the Emergency Phase, (Washington DC: Refugees International, 2010). Teff and Parry, Haiti. Teff and Parry, Haiti. Haiti: Ban Appeals for Immediate Massive Aid to Fight Deadly Cholera Epidemi, UN News Service, December 3, 2010, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=36950 Financial Performance Report for the Period from July 1, 2009 to 30 June 2010 and Proposed Budget for the Period from 1 July, 2010 to 30 June, 2012 of the United Nations Stabilization Mission in Haiti, (Geneva: United Nations, 2011), http://daccess-ods.un.org/TMP/9974494.57645416.html Pooja Bhatia and Benjamin S. Litman, Keeping the Peace in Haiti? An Assessment of the United Nations Stabilization Mission in Haiti Using Compliance with its Prescribed Mandate as a Barometer for Success, (Cambridge, MA: Harvard Law Student Advocates for Human Rights, 2005). Bhatia and Litman, Keeping the Peace in Haiti?. United Nations Mission in Haiti, http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unmih.htm, last modified 2003. Sean Blaschke, et al., Haiti: A Future Beyond Peacekeeping? (New York: UN Studies Program, School of International and Public Affairs, Columbia University, 2009), http://www.sipa.columbia.edu/news_events/documents/UNSPHaitiFinalReport_v42_FINAL.pdf Amy Goodman, Thousands of Haitians Face Risk of Forcible Evictions from Temporary Camps, Democracy Now!, August 17, 2010, http://www.democracynow.org/2010/8/17/thousands_of_haitians_face_risk_of Sebastien Walker, Fault Lines: Haiti Six Months On, July 12, 2010, http://english.aljazeera.net/programmes/faultlines/2010/07/20107614463473317.html Teff and Parry, Haiti. Bri Kouri Nouvl Gaye et al., Haitis Renewal. Thalles Gomes, Morte de jovem haitiano gera novos protestos contra a Minustah, Brasil de Fato, September 24, 2010, http://www.brasildefato.com.br/node/233 Gomes, Morte de jovem haitiano. MINUSTAH and the Execution of Young Gerard Gilles: Open Letter from Haiti Civil Society Organizations to Edward Mulet, September 26, 2010, http://www.jsf-post.com/2010/09/26/minustah-the-execution-of-young-gerard-gilles Ansel Herz, The Death of Grard Jean-Gilles: How the UN Stonewalled Haitian Justice, Hati Libert, September 21-27, 2011, http://www.haiti-liberte.com/archives/volume5-10/The%20Death.asp Amy Goodman, Dr. Paul Farmer on How US-Backed Destabilization Undermines Haitian Democracyand Public Health, Democracy Now!, July 14,2011, http://www.democracynow.org/2011/7/14/dr_paul_farmer_on_how_us Institute for Justice and Democracy in Haiti, The International Community Should Pressure the Haitian Government for Prompt and Fair Elections, June 30, 2010, http://ijdh.org/archives/13138 Institute for Justice and Democracy in Haiti and Bureau des Avocats Internationaux, Haitis November 28th Elections: Trying to Legitimize the Illegitimate, November 22, 2010, http://ijdh.org/archives/15456 Mark Weisbrot, Haitis Election: A Travesty of Democracy, The Guardian, January 10, 2011, http://www.guardian.co.uk/commentisfree/cifamerica/2011/jan/10/haiti-oas-election-runoff Congresswoman Waters & Colleagues Urge Secretary Clinton to Support Fair, Free, Inclusive Haitian Elections, October 7, 2010, http://ijdh.org/archives/14892 Haiti: No LeadershipNo Elections. A Report to the Members of the Committee on Foreign Relations United States Senate, (Washington DC: US Government Printing Office, 2010), http://lugar.senate.gov/issues/foreign/lac/haiti/pdf/report.pdf CARICOM SUMMIT: Transparent Elections Needed For Haiti, Jamaica Observer, July 5, 2010, http://www.jamaicaobserver.com/news/CARICOM-SUMMIT--Transparent-elections-needed-for-Haiti Jake Johnston and Mark Weisbrot, Haitis Fatally Flawed Election, (Washington DC: Center for Economic and Policy Research (CEPR), 2011), http://ijdh.org/archives/16941 Election Live Blog, CEPR, November 28, 2010, http://www.cepr.net/index.php/blogs/relief-and-reconstructionwatch/election-live-blog Sunday's Presidential Election in Haiti Was Rife with Problems, Canadian Broadcasting Centre, November 28, 2010, http://www.cbc.ca/video/player.html?category=News&zone=world&site=cbc.news.ca&clipid=1672602743

32


95

96

97 98

99

100 101 102 103 104

105

106

107 108

109 110 111

112

113

114 115 116 117

118

119

120 121

122

123 124 125

Congressional Black Caucus Task Force on Foreign Policy and International Affairs Statement on Haiti Elections & OAS Report, Congressional Black Caucus press release, February 1, 2011, http://www.cepr.net/index.php/blogs/relief-andreconstruction-watch/congressional-black-caucus-statement-on-elections Joseph Guyler Delva, US Lawmakers Warn of Flaws in Haiti Vote Process, Reuters, October 8, 2010, http://www.reuters.com/article/2010/10/08/haiti-elections-idUSN0824327920101008 Johnston and Weisbrot, Haitis Fatally Flawed Election. Haiti Presidential Candidates Denounce Election Fraud, British Broadcasting Corporation News, November 29, 2010, http://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-11856118 Haitians Praised for Handling Election Result with Maturity, UN Radio, April 5, 2011, http://www.unmultimedia.org/radio/english/detail/118448.html Hati-Politique: Manifestations anti-Prval et anti-Mulet, Alterpresse, May 26, 2010 http://www.alterpresse.org/spip.php?article9549 Ansel Herz, UN Clash with Frustrated Students Spills into Camps, Inter Press Service, May 25, 2010, http://ipsnews.net/news.asp?idnews=51581 Herz, UN Clash. Herz, UN Clash. MINUSTAH: Securing Stability and Democracy from Journalists, Children, and Other Threats, CEPR, October 18, 2010, http://www.cepr.net/index.php/blogs/relief-and-reconstruction-watch/minustah-securing-stability-and-democracy-fromjournalists-children-and-other-threats Armed MINUSTAH Soldiers Break into Toussaint Louverture Airport, Shots Fired, Defend Haiti, June 6, 2011, http://defend.ht/politics/articles/defense/1172-armed-minustah-soldiers-break-into-toussaint-louverture-airport-shots-fired UN: Lack of Cooperation in MINUSTAH, Toussaint Louverture Airport Investigation, Agence Hatienne de Presse, June 24, 2011, http://www.defend.ht/politics/articles/defense/1305-un-spokeswoman-lack-of-cooperation-from-minustah-intoussaint-louverture-airport-investigation UN Lack of Cooperation. Bryan Walsh, After the Quake Comes the Disease: Can Haiti Cope? Time, January 13, 2010, http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,1953379_1953494_1953675,00.html David A. Walton and Louise C. Ivers, Responding to Cholera in Post-Earthquake Haiti, New England Journal of Medicine 364 (2011): 3-5. Jonathan Katz, UN probes base as source of Haiti cholera outbreak, Associated Press, October 28, 2010. Haiti Cholera Outbreak: Nepal Troops Not Tested, British Broadcasting Corporation News, December 8, 2010, http://www.bbc.co.uk/news/world-south-asia-11949181 Deborah Pasmantier, Cholra en Hati: une pidmie importe, Agence France-Presse, November 29, 2010, http://www.cyberpresse.ca/international/amerique-latine/201011/29/01-4347408-cholera-en-haiti-une-epidemieimportee.php Jonathan Katz, UN Worries its Troops Caused Cholera in Haiti, Associated Press, November 19, 2010, http://www.msnbc.msn.com/id/40280944/ns/health/t/un-worries-its-troops-caused-cholera-haiti/ Katz, UN Worries. Katz, UN Worries. Katz, UN Worries. Jonathan Katz, Experts ask: Did UN troops infect Haiti?, Associated Press, November 3, 2010, http://www.msnbc.msn.com/id/39996103/ns/health-infectious_diseases/t/experts-ask-did-un-troops-infect-haiti/ Mark Leon Goldberg, UN Spokesperson: Appalling Luck That Haiti Should Suffer an Outbreak of Cholera, UN Dispatch, October 28, 2010, http://www.undispatch.com/haiti-cholera-interview UN Base Focus of Haiti Cholera Epidemic, The Australian, October 29, 2010, http://www.theaustralian.com.au/news/world/un-base-focus-of-haiti-cholera-epidemic/story-e6frg6so-1225944863461 Haiti Cholera Protest Turns Violent, Al-Jazeera, November 16, 2010, http://english.aljazeera.net/news/americas/2010/11/20101115165524154228.html In Response to Protests, MINUSTAH Disregards Legitimate Grievances, CEPR, November 16, 2010, http://www.cepr.net/index.php/blogs/relief-and-reconstruction-watch/in-response-to-protests-minustah-disregardslegitimate-grievances Ansel Herz, All Elements of Society are ParticipatingImpressions of Cap Haitiens Movement Against the UN, Mediahacker, November 19, 2010, http://www.mediahacker.org/2010/11/all-elements-of-society-are-participating-impressions-of-caphaitiens-movement-against-the-un/ Herz, All Elements. UN Deplores Politically Motivated Violence in Haiti, UN News Center, November 16, 2010, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=36771&Cr=Haiti&Cr1 Juan Gonzalez, Haitians Barricade Streets with Coffins as Protests Against UN Continue Over Cholera Outbreak, Democracy Now!, November 18, 2010, http://www.democracynow.org/2010/11/18/un_blamed_for_killing_2_haitian

33


126 127

128 129 130

131 132

133 134 135 136

137 138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149 150

151

152

153

Cholera Unrest Hits Capital, Al Jazeera English, November 19, 2010, http://english.aljazeera.net/news/americas/2010/11/20101118173955660861.html Jonathan Katz, UN Calls for Probe into Origin of Haiti Cholera, Washington Times, December 15, 2010, http://www.washingtontimes.com/news/2010/dec/15/un-calls-for-probe-into-origin-of-haiti-cholera/ Anita Snow, Independent UN Panel Confirms Haiti Cholera outbreak caused by South Asian Strain, Associated Press, May 4, 2011. Rene S. Hendriksen et al., Population Genetics of Vibrio cholerae from Nepal in 2010: Evidence on the Origin of the Haitian Outbreak. mBio 2(4) (2011). Martin Enserink, Whole Genome Study Nails Haiti-Nepal Cholera Link, ScienceNOW, August 23, 2011, http://news.sciencemag.org/sciencenow/2011/08/whole-genome-study-nails-haiti-n.html Enserink, Whole Genome Study. Institute for Justice and Democracy in Haiti and Bureau des Avocats Internationaux, The United Nations Should Hold MINUSTAH Personnel Accountable for Human Rights Violations to Haitians, press release, September 20, 2011, http://ijdh.org/archives/21673. Bri Kouri Nouvl Gaye et al., Haitis Renewal. Rapport de Cas, Ministre de la Sant Publique et de la Population, Republique dHaiti, August 29, 2011. WikiLeaks, Cable from Santiago, Ref ID: 07SANTIAGO983, http://WikiLeaks.org/cable/2007/06/07SANTIAGO983.html WikiLeaks, Cable from Santiago, Ref ID: 07SANTIAGO983, http://WikiLeaks.org/cable/2007/06/07SANTIAGO983.html WikiLeaks, Cable from Port-au-Prince, Ref ID: 08PORTAUPRINCE1381, http://WikiLeaks.ch/cable/2008/10/08PORTAUPRINCE1381.html WikiLeaks, Cable from Lima, 2005-08-09, Ref ID: 05LIMA3434, http://wikileaks.org/cable/2005/08/05LIMA3434.html WikiLeaks, Cable from Brasilia, 2009-12-10. Ref ID : 09BRASILIA1411, http://WikiLeaks.ch/cable/2009/12/09BRASILIA1411.html Ral Sohr, Hora de sacar las tropas chilenas de Hait, La Nacin (Chile), November 28, 2010, http://www.lanacion.cl/horade-sacar-las-tropas-chilenas-de-haiti/noticias/2010-11-27/232246.html Is MINUSTAHs Time Almost Up? CEPR, March 15, 2011, http://www.cepr.net/index.php/blogs/relief-and-reconstructionwatch/is-minustahs-time-almost-up Jubilee South, Sign-on in support of Haiti, MINUSTAH Out!, September 2011, http://jubileesouth.blogspot.com/2010/09/sign-on-in-support-of-haiti-minustah.html WikiLeaks, Cable from Brasilia, 2008-03-13, Ref ID: 08BRASILIA351, http://WikiLeaks.ch/cable/2008/03/08BRASILIA351.html WikiLeaks, Cable from Brasilia, 2009-12-10, Ref ID: 09BRASILIA1411, http://WikiLeaks.org/cable/2009/12/09BRASILIA1411.html WikiLeaks, Cable from Brasilia, 2009-12-10, Ref ID: 09BRASILIA1411, http://WikiLeaks.org/cable/2009/12/09BRASILIA1411.html WikiLeaks, Cable from Brasilia, 2009-12-10, Ref ID: 09BRASILIA1411, http://WikiLeaks.org/cable/2009/12/09BRASILIA1411.html WikiLeaks, Cable from Brasilia, 2004-05-27, Ref ID: 04BRASILIA1291, http://WikiLeaks.ch/cable/2004/05/04BRASILIA1291.html WikiLeaks, Cable from Brasilia, 2005-06-10, Ref ID: 05BRASILIA1578. http://WikiLeaks.org/cable/2005/06/05BRASILIA1578.html Athena R. Kolbe and Royce A. Hutson, Human Rights Abuse and Other Criminal Violations in Port-au-Prince, Haiti: A Random Survey of Households, The Lancet 368(9538) (2006): 864-873. WikiLeaks, Cable from Paris, 2010-02-06, Ref ID: 10PARIS179, http://WikiLeaks.org/cable/2010/02/10PARIS179.html Ansel Herz, WikiLeaks: US Embassy Makes its Case of MINUSTAH, Mediahacker, January 29, 2011, http://www.mediahacker.org/2011/01/WikiLeaks-us-embassy-makes-its-case-for-minustah/ Neil MacFarquhar, Peacekeepers Sex Scandals Linger, On Screen and Off, New York Times, September 7, 2011, http://www.nytimes.com/2011/09/08/world/08nations.html?pagewanted=1&_r=2 UN Missions Contributions by Country, August 31, 2011, http://www.un.org/en/peacekeeping/contributors/2011/aug11_5.pdf. World Health Organization, Cholera, Areas Reporting Outbreaks, 2007-2009, October 6, 2009, http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_CholeraCases0709_20091008.png Endgame for Brazils Role in MINUSTAH?, Council on Hemispheric Affairs, August 29, 2011, http://www.coha.org/endgamefor-brazil%E2%80%99s-role-in-minustah/

34