Betonarme

nsanolu binlerce yl nce ta yap malzemesi olarak kullanmaya baladnda elinde iyi bir balayc madde olmadndan uygulama snrl kalmtr. Grek, yon ve Roma tapnaklarnda tek para talardan oluan kiriler kullanmtr. Ancak tan ekme dayanm dk olduundan geilen aklklar snrl kalm ve byk aklklar gerektiinden ar elemanlarn tanmas ve yerine konmas byk sorunlar yaratmtr.

Betonarme
nsanolunun daha byk aklklar geme tutkusu onu yeni yap sistemleri aramaya itmi ve bunun sonucu olarak tm kesitin basnca alt kemer sistemleri gelitirilmitir. Kire ve doal imento gibi balayclarn bulunmas ile daha dayankl yaplar ina edilebilmitir.

Betonarme
Doal imentoyu ilk kez Romallarn kullanld sanlmaktadr. lk imentoyu bulan John Smaeton adl ngiliz bir mhendistir. Bugn kullandmz imento ise John Aspdin adl bir ngiliz duvarc tarafndan bulunmutur.Aspdin imal ettii imentoyu Portlandaki talara benzettiinden portland imentosu olarak tescil ettirmitir.

Betonarme
imento, kum ve akl kartrlarak imal edilen betonun ekmeye ve darbelere kar dayankl olmad grlerek bu malzemenin demir ubuklarla glendirilmesi yoluna gidilmitir. Betonun demir ubuklarla glendirilmesi ile oluan malzemeye betonarme denilmi ve bu konuda ilk patent 1855 de, ada yap sistemlerinin ve bunlarla ilgili hesap yntemlerinin de ncln yapan Fransz mhendis Coignet ve 1857de Monier tarafndan alnmtr.

Betonarme
19. Yzyln sonunda yaygnlamaya balayan betonarme yaplarn ilgin rneklerinden biri 1892 ylnda Percy tarafndan yaplan aklklar 14 m yi bulan Stanford niversitesindeki mzedir.

Betonarme
Hesap ilke ve yntemleri ile ilgili ilk kitap 1887 de Wayss ve Koenen tarafndan yaynlanan Monier Sistemi adl yapttr. Kitapta Monier sistemi olarak bilinen yap tarznn teorisi bulunmaktadr. Bu kitapta bugn de temel ilke olarak kabul ettiimiz 3 husus dile getirilmektedir: 1. Betonarme elemanlarda ekmenin tamam elik ubuklar ile karlanr, 2. elik ve betonun birlikte almas bu iki malzeme arasndaki ba kuvveti ( aderans) ne baldr. 3. Beton ve eliin genleme katsaylar zdetir.

Betonarme
19. Yzyldan itibaren betonarme sistemlerin hesabnda analitik ve deneysel anlamda birok alma yaplm ve ynetmelikler oluturulmutur. Ulusal ynetmelikleri nemli lde etkileyen iki uluslararas ynetmelik Amerikan Beton Enstits (ACI-318-83 veya ACI 83) ve Avrupa Beton Komitesi (CEB-78) ynetmelikleridir. Trkiyede kullanlan ynetmelik ise Trk standartlarnca hazrlanan Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar (TS-500 veya TS-500-84) ile Alman Betonarme (DIN-1045-78) artnamesidir.

Beton
Beton; kum, akl, imento ve suyun kartrlmasndan elde edilen bir yap malzemesidir. Bu malzemeler belirli oranlarda kartrldnda, kalplarda istenilen biimi alabilecek plastik bir malzeme elde edilir. Betonu dier malzemeler gre stn klan en nemli zellik istenilen biimin verilmesini salayan bu plastik kvamdr. Beton kartrlarak kaba dkldkten sonra ksa srede katlar ve zamanla dayanm kazanr. Betonun zellikleri beton karmnda kullanlan malzemeler ile yakndan ilikilidir.

imento
imento; kalker ve kil talar karmnn yksek scaklkta piirildikten sonra tlmesinden elde edilen balayc bir malzemedir. imento su ile kartrlp bir hamur haline getirildikten sonra katlaarak talamaya balar. Bu olaya priz denir. Normal artlarda 1 ile 10 saat arasnda deien priz sresi ortam koullarna baldr. Scakln artmas priz hzn arttrr. Katlamadan sonra sertleme olarak tanmlanan betonun dayanm kazanma olay balar ve uzun bir sreye yaylr.

imento
Yaplarda en yaygn kullanlan tr Portland imentosudur. Portland imentosu belirli oranlardaki kalker ile kilin kartrlp piirilmesinden sonra klinkerde tlmesi ile elde edilir. lkemizde retilen imentonun TS-19 a uyma zorunluluu vardr. tme srasnda dane ap kltlerek farkl dayanmlarda imento retme imkan vardr. imento trn belirleyen NP gibi simgelerden sonraki saylar imentonun kgf/cm2 olarak 28 gnlk basn dayanmn gstermektedir.

imento
Yksek frn cruf imentosu ile Portland imentosu arasndaki en nemli fark; yksek frn cruf imentosuna tme aamasnda granle duruma getirilmi bazik yksek frn crufunun eklenmesidir. Yksek frn cruf imentosunun normal portland imentosuna gre geirimlilii daha azdr, tuzlu suda ve endstri dumanndaki gazlarn etkisine daha dayankldr. Bu nedenle bu tr imentolar su yaplarnda, temellerde ve duman etkisine maruz elemanlarda tercih edilmektedir.

imento
Trasl imento; betondaki mevcut kirele birleince balayc olurlar. malat srasnda portland imentosu klinkerine aktif volkanik tfler katlarak bunlarn tlmesi ile elde edilirler. Bu tr imentolarn geirimlilii az ve hidratasyon slar dk olduundan ktle betonlar ve su yaplarnda kullanlmas tercih edilir. Alminli imentolar; imalatta hammadde olarak kullanlan kalker ve boksit karm zel frnlarda yksek sda eritildikten sonra byk ktkler halinde dondurulur. Alminli imentolar bu ktklerin tlmesi ile elde edilir. Bu imentolar ok hzl dayanm kazanrlar, 1 gnde 28 gnlk portland imentosunun dayanm hzna eriebilirler. Bu imento ile yaplm betonlarn ya, slfat ve ekere dayanm yksektir. Ancak hidratasyon slar yksek olduundan ktle betonu olarak kullanlmamaldrlar.

imento

Su
me suyu olarak kullanlan su beton karmnda da kullanlabilir. Suda kesinlikle asit bulunmamaldr. Karm suyunda tuz bulunmas da sakncaldr.

Agrega
Kum ve akl karm agrega olarak tanmlanr. Agrega esas olarak bir dolgu malzemesidir ve en nemli fonksiyonu betondaki hacim deiikliklerini azaltmaktr. Su ve imentodan oluan hamur byk hacim deiiklikleri gsteriri.Agregann hamura katlmas hem hacim deiikliini azaltr hem de agrega imentodan daha ucuz olduundan ekonomi salar. Betonun iyi ilenebilmesi iin geirimsizlik, rtre ve snmede nemli rol olan agregann granlometresinin iyi ayarlanmas gerekir.

Agrega
Kum ve akl doal veya yapay olabilir. Doal olan dere yataklarndan, deniz kenarndan yapay olan ise kum ocaklarndan ya da ta ocaklarndan talarn uygun byklklerde krlmas ile elde edilir. Kumun temiz olmas ve betona ve donatya zarar verecek kimyasal maddeler iermemesi gerekir.

Agrega
Kum ve akln dayanm hibir zaman imentonun dayanmndan az olmamaldr. Agregann dayanm imentonun dayanmndan az olursa yaplan betonun gc imento dayanmnda erimeden agrega krlmas ile tkenir. yi kalitede bir beton elde etmek iin kullanlan kum ve akln eitli dane aplarnn karm iinde belli oranlarda bulunmas gerekir.

Beton karm
Betondan istenilen zelliklerin elde edilebilmesi iin bileime giren kum, akl, imento ve suyun amaca uygun olarak ayarlanmas gerekir. Betondan beklenen en nemli zellik basn dayanmdr. Belirli bir basn dayanmn salayacak karm seilirken karmn ekonomik ve kullanld yere gre ilenmesi kolay kvamda olmas gerekir.Beton kvamn belirlemek iin eitli yntemler vardr. En yaygn kullanlan kme deneyidir. Belirli artlarda dklen betonun kme miktarna baklarak kvam anlalr.

Beton karm
Yerine yerletirilip, sktrlm 1 m3 beton bileiminde bulunan imento miktar dozaj olarak adlandrlr. Betonarmede kullanlan betonlarn betonlarn dozaj genelde 250-400 kg/m3 arasnda deiir. Agrega granlometresi iyi ayarlanm bir karmda beton dayanm su-imento oran ile deiir. Bu oran istenen dayanma gre ayarlanrken elde edilecek karmn ekonomik ve ilenebilir olmasna da zen gsterilmelidir. Geirimsizlik ve donaty paslanmadan korumak iin, imento dozajnn belirli bir dzeyden az olmamas gerekir.

Betonun yerletirilmesi ve bakm

Betonun kartrlmas, tanmas ve yerletirilmesi srasnda malzemede ayrm (segregasyon) olmamasna dikkat edilmelidir. Ayrm betonun gerektii gibi anmad durumlarda oluur ve sertlemi betonun gzenekli olmas ile sonulanr. Beton uzak bir yere tanyorsa konveyrler kullanlmadr. Konveyr eimi ve hz, ayrma neden olmayacak dzeyde tutulmaldr. Beton yksek bir yerden dklyorsa borular yardm ile dklmelidir. Beton prize balamadan nce yerine dklp ilenmeye balanmaldr. Kalplara dkldkten sonra vibratr ile sktrlmaldr.

Betonun yerletirilmesi ve bakm

Beton zamanla dayanm kazanan bir malzemedir. Bileimindeki suyun bir blm belirli bir zaman sresi iinde hidratasyon iin kullanlr. Bu suyun buharlaarak kaybolmas, hidratasyon iin gerekli suyun yok olmas ve dolaysyla betonun gereken dayanm kazanamamas ile sonulanr. Betonarme hesaplar betonun 28 gnlk dayanmna gre yaplr. Bet, genel olarak yedi gnde bu dayanmn yaklak %70inde ular. Bu nedenle, betonun 28 gnlk dayanmn, zellikle ilk hafta iinde bulunduu ortamn nem oran ve scakl nemli lde etkiler bu sre iinde ortamn scaklk ve neminin gerekli snrlar iinde bulundurulmasna taze betonun bakm veya kr denir. .

Betonun yerletirilmesi ve bakm

Betonun normal prizini yapmas iin gerekli scaklk 15 ile 25 derecedir. Yksek scaklk prizin hzn artrr. Bu durumda gerekli nem salanamazsa betonda bzlme atlaklar oluur. Beton yzeyini etkileyen kuru rzgar rtre atlaklarnn olumasn hzlandracandan taze beton yzeyini rerek bu tr etkilerden korumak gerekir. Priz iin ideal ortam nemli ortamdr. Bu nedenle kr yaplrken beton yzeyleri srekli stlmal ve buharlamay nlemek iin rtlmelidir. Dk scaklkta priz yavalayacandan +4 dereceden daha dk scaklklarda su ve agrega stlarak ya da zel katk maddeler kullanlarak beton dklmelidir.

Katk maddeleri
imento harc ve betona baz zellikler kazandrmak ve baz zelliklerini deitirmek iin karma eklenen maddelere katk maddeleri ad verilir. Baz katk maddeleri betonun belirli bir zelliini istenen biimde deitirirken dier baz zelliklerini olumsuz ynde etkileyebilir.

Betonun mekanik zellikleri

Betonun basn dayanm: Beton basn dayanm yksek, ekme dayanm dk bir malzemedir. Betonun 28 gnlk, ap 150 mm, boyu 300 mm olan silindir numunelerin, eksenel basn altndaki dayanm olarak tanmlanr. Gerilme cinsinden ifade edilen dayanm silindirin krlma yk alana blnerek bulunur. Silindir yerine 200x200x200 mm lik kp numune de kullanlabilir. Betonun 28 gnlk basn dayanm 140 ile 500 kgf/cm2 arasnda deiir.

Betonun gerilme-deformasyon zellikleri

Betonun basn dayanm: Bir mekanik problemin zmnde izlenecek yol 3 aamada gerekleir: 1. Denge koulunun salanmas 2. Uygunluk koulunu salanmas 3. Malzemeleri iin gerilme-deformasyon ilikilerinin belirlenmesi lk iki koul malzemeden bamsz olmasna ramen 3. koul tamamen malzeme ile ilgilidir ve bu koulun geree yaknl olmas sonucun doruluunu arttracaktr.

Betonun gerilme-deformasyon zellikleri

Betonun (basn) gerilme- deformasyon zelliklerini birok deiken etkiler. Bu deikenlerden dolay tek bir - diyagram tanmamak doru deildir.Aadaki diyagram sadece genel bir fikir vermek amacyla gsterilmitir.

ekil 1

Betonun gerilme-deformasyon zellikleri

ekilden grlecei gibi - erisinin dk gerilmeler altnda eimi ok az deitiinden erinin bu blm dorusal kabul edilebilir.Ancak bu hzl yklemeler iin geerlidir. Yava ykleme altnda bu dorusallk ta bozulacaktr.

Betonun gerilme-deformasyon zellikleri

Erinin dier bir zellii maksimum gerilme ve dayanma karlk olan birim uzama co aldnda artan deformasyon altnda gerilmeler azalmaktadr. Krlma anndaki birim ksalmaya cu kar olan gerilme maksimum gerilmeden dktr.Bu davran sayesinde betonarme bir elemanda maksimum gerilmeye ulaan bir lif artan birim ksalma ile gerilmeleri baka liflere aktarabilir. Bu durumda en fazla zorlanan d lifteki ezilme maksimum gerilmeye kar olan co birim ksalmasnda deil cu da olacaktr.Betonda fazla zorlanan liflerin daha az zorlanan liflere gerilme aktarabilme zellii gerilme uyumu olarak adlandrlr.

Gerilme uyumu
Betonarmeyi dier yap malzemelerinden ayran nemli zelliklerden biri, fazla zorlanan bir lifin veya kesitin veya elemann, zorlamalar komu lif, kesit veya elemana aktarabilme zelliidir. Aadaki ekilde grlecei gibi, betonun ezilmesi, en byk gerilmeye ulaldnda deil, en byk ksalmaya (cu) ulaldnda oluur. Beton birim ksalmasnn, cu dan cu ya kadar art srasnda, gerilmede azalma olur. Bu zellik liften life gerilme aktarlmasn salar. Betonarme kesitin en d basn lifi maksimum gerilmeye ulatnda, co henz ezilme birim ksalmas cuya ulamamtr. Bu durumda, en d lifteki birim ksalma cu dan cu ya doru aktarrken, gerilme azalr. Gerilemedeki azalma, anacak bu gerilmelerin baka bir life aktarlmas ile mmkndr. D life gre komu liflerdeki birim ksalmalar daha kk olduundan, gerilme aktarm mmkn olabilir.

Gerilme uyumu
ekil 4 2.4

Yukardaki ekilde, eilme ve eksenel basn altndaki bir betonarme kesitte, yklemenin eitli amalarnda oluan birim deformasyon ve beton gerilmeleri dalmlar gsterilmitir. Basn blgesindeki basn gerilmesi dalmnn ekil (a) da gsterildii gibi olduu varsaylmaktadr. (c) den (d) ye gidilirken gerilmeleri dier liflere nasl aktarld gsterilmektedir.

Betonun gerilme-deformasyon zellikleri

Betonun - deimektedir. zellikleri beton dayanm ile

ekil 2

Betonun gerilme-deformasyon zellikleri

Erilerin balang eimi beton kalitesi ykseldike artmaktadr. Yksek dayanml betonlarn tepe noktalar daha belirgindir. Dk dayanml betonlar yksek dayanml olanlara oranla daha fazla sneklie sahiptir. Maksimum gerilmeye karlk olan birim ksalama, co, beton dayanmndan bamsz olarak 0.002 mertebesindedir.

Betonun gerilme-deformasyon zellikleri

Betonun ekme zellikleri: Betonun ekme dayanm basn dayanmnn yaklak olarak %10udur. TS-500 de verilen ekme dayanm kgf/cm2 olarak; fct=1.1fc dir. fc: betonun basn dayanmdr. Kayma dayanm: Betonda klasik kesme krlmasna pek rastlanmaz. Betonun kayma dayanm basn dayanmnn %35i ile %80i arasnda deiir. Basit kayma durumunda bile krlma ekme dayanmnn tkenmesi ile gerekleir.

Betonun gerilme-deformasyon zellikleri

Betonun balang elastisite modl, - erisinin balang noktasna izilen teetin eimidir. Dk dzeyde gerilmeler iin bu elastisite modl yeterlidir. TS-500 de elastisite modlnn basn dayanm ile deiimini veren forml aadadr. Ecj=10270fcj+ 14000 Ecj : j gnlk betonun elastisite modl, kgf/cm2 Fcj: j gnlk betonun silindir basn dayanm, kgf/cm2

Sargl beton davran

Betonarme elemanlarn birounda boyuna donaty epeevre saran, enine donat bulundurulur. Enine donat, srekli helezon eklinde fretlerden veya donat kafesinin biimine uymak zere dikdrtgen eklinde bireysel etriyelerden oluur. Srekli fret, boyuna donatnn kesit iinde bir ember boyunca sraland durumlarda, dikdrtgen etriye ise , boyuna donatnn kesitte bir dikdrtgen evresi boyunca datld durumlarda kullanlr. Her iki durumda da, enine donat, iinde kalan ve gbek alan olarak adlandrlan betonu sardndan, bu tr donatya sarg donats da denir.

Sargl beton davran

ekil 3

Sargl beton davran

ekil (a) ve (b) de grlen dairesel kesitli elemana eksenel basn uygulandnda nce h ap ile tanmlanan beton alan etkili olacak ve bu davran serbest betonun davran gibi olacaktr. Ancak, birim ksalma maksimum gerilmeye kar olan deerini atktan sonra, kabuk olarak adlandrlan ve gbein dnda kalan beton alan ezilerek dklecektir. Fretle evrilmi beton ise artan basn etkisiyle yana doru genilemeye alacak ancak fret buna mani olacaktr. Bu durumda fret, gbekteki betona epeevre basn gerilmeleri uygularken beton da dairesel fret donatsna eit ve ters ynde kuvvetler uygulayacaktr. Gbek betonunun yanal basn nedeni ile hem dayanm hem de sneklii artacaktr.

Sargl beton davran

ekil 4

Sargl beton davran

ou zaman sarg donats olarak dikdrtgen etriyeler kullanlmaktadr. Gbek betonun dikdrtgen etriyeye uygulayaca basn dairesel frete uygulanan dan ok deiiktir. basn altnda dikdrtgen etriye kapal bir ereve gibi deforme olacaktr. Bu durumda davrana eilme hakim olduundan, deformasyon ortalarda maksimum, kelerde sfr olacaktr. Eilme rijitlii eksenel rijitlie gre daha az olduundan bu tr etriyelerde deformasyonlar frete oranla ok daha byk olacaktr. (b) de taranm alan sarg etkisinin etkili olduu blgeleri gstermektedir. (c) de ise planda etriye dzeyinde ve iki etriye arasndaki sarlm etkili alanlar gsterilmektedir. Seyrek taranm alan etriye dzeyindeki, s taranm alan ise, iki etriye arasndaki sarlm alanlar belirlemektedir. Bu anlatlanlara gre dikdrtgen etriyelerin dairesel fret oranla ok daha az etkili olduu anlalmaktadr. Gbek betonuna uygulanan basn deformasyona, dolaysyla dikdrtgene etriyede eilme rijitliine dairesel fret ise eksenel rijitlie bal olduuna gre sarg donatsnn ap arttka ve adm aral azaldka dayanm ve sneklik artacaktr.

Sargl beton davran

Aadaki ekil sargl ve sargsz betonlarn - ilikilerini gstermektedir. 5 no lu eri sargsz dierleri sargl beton iindir. 3 ve 4 no lu eriler kesitinde tek dikdrtgen etriye olan elemanlar iindir. 3 ve 4 arasndaki fark 3 no lu elemandaki etriye aralnn daha az olmasdr. Grld gibi dikdrtgen etriye etriyesiz duruma kyasla sneklii nemli lde artrmaktadr, ancak dayanm art az olmaktadr. 2 ile gsterilen eleman ise ift etriye konarak, etriye akl 3 ve 4 e kyasla yarya indirilmitir. Grld gibi etriye serbest akln azaltmak ok etkili olmu, snekliin artmasnn yan sra, ayanm da nemli lde artmtr. 1 no lu eri dairesel fretli sarlm elemana aittir.

Sargl beton davran.1908an

Sargl beton davran

zetle ; Sarg donatl betonun - ilikisi sargsz betonunkinden ok deiiktir. Sarg sneklik ve sayanm arttrd gibi maksimum gerilmeye kar olan deformasyon sarg ile bymektedir. Fret en etkili sarg donatsdr. Dikdrtgen etriye sneklii arttrmakta, dayanm art ise, ancak etriye serbest akln azaltmakla mmkn olmaktadr. Etriye aral azaldka sarg etkisi, dolaysyla sneklik artmaktadr. Etriye apnn arttrlmas ayn lde olmasa bile davran olumlu ynde etkilemektedir.

Betonda zamana bal deformasyon:Bzlme

Beton zamana bal deformasyon gsteren bir malzemedir. 28 gn suda braklan bir numune kurumaya brakldnda ksalmaya balar. Bu olaya bzlme ya da rtre denir.Kalc yk altndaki deformasyona ise sinme denir. Snme ve bzlme zamana bal olarak artar anacak art hz zamanla azalr. Beton numunenin deformasyon yapmas nlenmedii srece betonda gerilme olumaz. Betonarmede ise donat eliinde snme ve bzlme olmadndan donat deformasyonu nlemeye alacak bylece hem betonda hem de donatda gerilme oluacaktr. Ayrca mesnetlenme durumu da gerilmelerin olumasna neden olur. Kolonlar ile mesnetlenmi bir kiriin rtre etkisi ile bzlmesini kolonlar etkileyeceinden gerilmeler oluacaktr.

Betonda zamana bal deformasyon: Bzlme

Betondaki imentonun hidratasyonu iin gerekli olan su imento arlnn %25 i kadardr, ancak, ilenebilir bir beton elde etmek iin katlana su miktar daha fazladr. Bu nedenle beton kalplara yerletirildikten sonra gerekmeyen su miktar buharlaarak uzaklar. Beton su kaybettike hacimsel klme olur yani bzlme gerekleir. Bzlme buharlamaya ve buharlama hzna baldr. Nemsiz bir ortamda bzlen beton, nemli bir ortama veya suya konduunda ierek eski boyuna ulaabilir. .

Betonda zamana bal deformasyon: Bzlme

Nemin dk olduu kuru ortamlarda rijit kolonlara oturan byk aklkl kirilerin bzlme eilimi bu kolonlarla engellendiinde, kirilerde byk eksenel ekme kuvvetleri oluur. Eilme nedeni ile oluan normal ve kayma gerilmeleri, bzlmeden oluan eksenel ekme gerilmeleri ile birletiinde, kiri gvdesinde ok yksek ekme gerilmeleri olacandan, kirite nemli atlamalar meydana gelir.Yeterli donatnn bulunmad durumlarda, bu ekme gerilmeleri nedeni ile kiri krlarak kebilir.

Betonda zamana bal deformasyon: Snme

Snme betonda bzlmeye ek olarak kalc yk altnda oluan deformasyon olarak tanmlanabilir. Snme, betonda basn gerilmeleri oluturan kalc ykler altnda oluur. Beton taze iken yklenen numunendeki snme deformasyonu eski bir betona oranla daha fazla olur. Karmdaki su/imento oran arttka snme deformasyonu artar. Ortamn nemi arttka snme deformasyonu azalr. Kalc yk uygulandnda betonda oluan gerilmelerin beton basn dayanmna oran 0.4 ten azsa snme gerilmeye orantldr. Daha yksek oranlarda snme orantsz olarak hzla artar. Snmenin hz zamanla azalmasna ramen deformasyon art yaklak 3 yl devam eder.

Betonda zamana bal deformasyon: Snme

Snme nedeni ile betonun elastisite modl nemli lde azalr. Bu da elemanlarn eilme rijitliini azaltr. Bu nedenle yksek dzeyde kalc yk altndaki kirilerde ykn uygulanmasndan bir iki yl sonraki deplasman ykn ilk uyguland andaki deplasmann 2 veya 3 katna kabilir.

Donat eliinin zellikleri

Betonun ekme dayanm ok dk olduundan ekme blgesindeki gerilmeleri karlamak zere elik ubuklar yerletirilir. Betonarmede donat olarak genellikle yuvarlak ubuklar kullanlr. donat apn tanmlar. rnein 16, ap 16 mm olan betonarme eliidir. Betonarmede kullanlan ubuklar dz yzeyli ya da nervrl olabilir. Nervrl donat yzeyinde imalat srasnda yaplan kntlar, beton ve donatnn birbirine daha iyi kenetlenmesini salar. Deme gibi elemanlarda hasr donat dediimiz birbirine paralel ve dik ynde yerletirilmi donatlar da kullanlabilir.

Donat eliinin zellikleri

ekil 6

ekil 7

Donat eliinin zellikleri

Donat elikleri imalat biimine gre ikiye ayrlr: Scakta haddelenmi ve soukta ilem grm. Scakta haddelenmi eliin bileimindeki maddelerin oranlar dzenlenerek istenen kalitede elik elde edilebilir. Soukta ilem grm elikler, greli olarak dk slarda ekilip ya da burularak imal edilir. Bu ilem srasnda eliin molekler yaps deiir.

Donat eliinin geometrik zellikleri

izelge 1

Donat eliinin mekanik zellikleri

ekil 8 elik, ekme ve basn altnda benzer zellikler gsterir. eliin gerilme-deformasyon zellikleri genelde ekme deneyinden elde edilir.(a) erisi scak haddelenmi, (b) Erisi soukta ilem grm eliktir.

Donat eliinin mekanik zellikleri

Scak haddelenmi, yani doal sertlikteki elikte, belirli bir akma snr vardr. Bu snra ulalncaya kadar gerilme ve birim uzama arasndaki iliki dorusaldr. Akma snrna ulaldkta sonra gerilme sabit kalrken, birim uzama artar. - erisinin akma snrndan sonraki bu dz blm, akma sahanl olarak adlandrlr. Akma sahanln bir pekleme blgesi izler. Pekleme snrna ulaldnda, gerilme tekrar artmaya balar ve belirli bir gerilmeye ulaldnda kesit kopar.

ekil 9

Donat eliinin mekanik zellikleri

Doal sertlikteki eliin - erisi akma snrna kadar dorusaldr. Bu blgede yk boaltlacak olursa, dn erisi ile akr ve yk sfrlandnda deformasyon da sf r ve yk

Donat eliinin mekanik zellikleri

Bu elikte akma snr olmadndan akma dayanm, fy belirli bir kalc birim uzamaya gre tanmlanr. ekilde 0.002 birim uzamasndan erinin dorusal blmne paralel izilerek bu izginin erisini kestii yer akma dayanm olarak adlandrlr. ekil 9 da doal sertlikteki eliin kopma birim uzamas soukta ilem grm elie gre daha byktr, yani doal sertlikteki elik daha snektir.Bu nedenle deprem gibi ykler altnda tercih edilmelidirler.