TP SAN PHP LUN

TRAO I KIN THC C BN PHT HC

PL.2552 - DL.2008

54
THNG 08 - MU T

NI DUNG

03

PHT PHP CN BN

26 40 90

Lc Ba-la-mt (tt) Thch c Thng

LCH S: Lc s Ni on (tt) Php Thng T TNG: Nhn cch ca mt v B-tt - t l tng n hin thc Khi Tu SNG O: Ngn l Thanh Tm Th 34 Nguyn Vn Nho 70 Nguyn Cn 88 Nh Kh Nhc ngha cao xanh Th: Hnh Phng Nhc: Hng Vang Ba: t n Trung Thu nh GPT c Trng

35

IM NHN

Bn v thn gio trong o Pht t vn nu ra qua bi Ci vnh hng v cc bi lin quan Phc Cng

46

T TNG

Thc bin - Trit hc ha v ngn ng chc nng (tt) Php Hin c s

54

GII THIU KINH

B lo ngho ng php Duyn khi Thch Tm Nhn

58

VN HC

10
o c Pht gio i vi gii tr trong x hi hin i Lam Yn

Hoi Khanh - Ngi thi s i tm li ci ngun ca mt dng sng (tt) Thch Phc An

65

SUY NGM

Ni i thng reo Diu Tnh

17 79
TRUYN NGN Vi suy ngh v gio dc t vin Thch o Lun

Mi m cho con tm v Minh Nguyn

94

TIN TC

n pht hin Tu vin xy dng cch nay 1400 nm Nguyn Lc

72
Nhng tr em c bit Tm Minh

PHT PHP CN BN

LC BA-LA-MT
(tip theo)

Thch c Thng

- V Bt-nh Ba-la-mt l phin m t ch Praj-pramit ca ting Phn, ngi Trung Quc dch ngha l Tr tu Ba-lamt, hay minh v cc. Cng c th dch l tuyt i, tr tu hon ton, hon thnh tr tu, c ngha c tu th tc, tu duyn thng ngha, tu duyn hu tnh, c kh nng chm dt ngu si, bit r tht tng cc php hin hu v bin dch, hoc gi l tu Bala-mt, thng ngha Ba-la-mt; l mt trong lc Ba-la-mt, mt trong thp Ba-la-mt dng qun chiu r tht tng cc php, l cng cc tu ln ca B-tt. Nh kinh i phm Bt-nh 14, Phm Pht mu (.8, tr. 323b), c o s dy: Tr tu su xa qua b bn kia ny c th sinh ra ch Pht, c th cng nht thit tr ch Pht, c kh nng th hin tng th gian, v vy nn ch Pht thng dng Pht nhn qun xt tr tu su xa qua b bn kia ny v dng tr tu qua b bn kia ny thng sinh ra Thinna Ba-la-mt cho n n-na Ba-la-mt, sinh ra ni khng, cho n khng ca v php cng hu php, sinh ra T nim x, cho n tm phn Thnh o, sinh ra thp lc Pht, cho n nht thit chng tr. Cng vy, Bt-nh Ba-la-mt thng sinh ra Tu-hon, T--hm, A-na-hm, A-la-hn, Bch Chi Pht. Tu-b-!
TP SAN PHP LUN 3

 PHT PHP CN BN

Nhng g ch Pht s hu v A-nu-a-la Tam-miu Tam-b-, nay c, s c u nh vo nhn duyn Btnh Ba-la-mt nn c c. V ch khc Ngi dy: Btnh tc ch cho tr tu Thinh vn, Duyn gic cng t c tr tu, song Thinh vn, Duyn gic u ch cu mau tin n Nit-bn, ch khng cu tr tu rt ro, cho nn cha c th c Ba-la-mt. Ch c B-tt mi cu nht thit tr n b bn kia, cho nn gi l Bt-nh Ba-la-mt y . Qua nhng li dy ca c Pht cho chng ta bit rng Tr tu th ai cng c th t c ht. y chnh l tr tu ca Hu c tr c c t s pht sinh ca tu tp. Tu ny nu chng ta khng thc hnh tu tp th s khng bao gi c c; nhng i vi Cn bn tr l tr tu bn gic chn tht t xa n nay ai cng c, chng thuc loi tr bt sinh bt dit, bt tng bt gim. Theo ngha tuyt i th chnh chng hay sinh ra Thin-na Ba-la-mt cho n n-na Ba-la-mt, sinh ra ni khng, cho n khng ca v php cng hu php, sinh ra
4
TP SAN PHP LUN

T nim x, cho n tm phn Thnh o, sinh ra thp lc Pht, cho n nht thit chng tr. Cng vy, Bt-nh Ba-lamt thng sinh ra Tu--hon, T--hm, A-na-hm, A-lahn, Bch Chi Pht. Tu-b-! Nhng g ch Pht s hu v A-nu-a-la Tam-miu Tam B-, nay c, s c u nh vo nhn duyn Bt-nh Ba-la-mt m c c. V mi hu tnh chng sinh c sinh ra vn mang trong ngi mt nghip thc di truyn t v lng kip, cng vo hin thc ang hun tp t trong cuc sng hin ti qua tc nhn ca thn, ming v hun tp to ra mt tp kh lm nhn nghip mi. C hai cho chng ta mt loi nhn thc hu lu th gian, chng cu hu vi v minh nn cha c gi l Bt-nh Bala-mt. Nh lun i tr 43 (. 25, tr. 371a) dy: Ngi phm phu tuy ly dc, m c tm ta, ngi m vo php ly dc, nn khng thch Bt-nh Ba-la-mt. Thinh Vn, Bch Chi Pht tuy c thch mun Bt-nh Ba-la-mt, nhng v t bi khng thm su, nhm chn

PHT PHP CN BN

th gian, mt lng hng ti Nit-bn, cho nn Bt-nh Bala-mt khng th y c. Bt-nh Ba-la-mt ny lc Btt thnh Pht th chuyn thnh Nht thit chng tr. V vy cho nn Bt-nh Ba-la-mt cng khng thuc ca Pht, cng khng thuc ca Thinh Vn, Bch Chi Pht, khng thuc phm phu, ch c dnh cho Btt m thi. Nhng g c o s dy trong lun i tr cho chng ta bit rng Bt-nh th ai cng c, ai cng mun thc hnh nhng thm tn cn ty thuc vo s su dy ca n v lun ty thuc vo thuc tnh cn c. Do , y chng ch dnh ring cho cc hng B-tt trong chc nng thc thi B-tt hnh m thi. Cng nh kinh u-b-tc gii 7, phm Bt-nh Ba-la-mt dy: Tr tu phi Ba-la-mt, l ch cho tt c nhng tr tu th gian, nhng s hnh tr tu ca Thinh Vn, Duyn Gic. Ba-lamt phi tr tu, y khng c ngha ny. Tr tu l Ba-la-mt, l ch cho tt c lc Ba-la-mt. Phi tr tu phi Ba-la-mt, l ch cho tt c B th, Tr gii, Tinh

tn. V lm sng t v r rng hn v Bt-nh Ba-lamt cng theo lun i tr 18 (. 25, tr. 190a): Ch Btt t lc bt u pht tm cu Nht thit chng tr th trong thi gian ny bit ht tht tng ca cc php, Tu l Bt-nh Ba-la-mt. Hi: Nu nh vy th khng nn gi l Ba-la-mt. V sao? V cha t n tr tu rt ro! p: Ch t c tr tu ca Pht l tht Ba-la-mt, v nhn Ba-la-mt ny nn s hnh ca B-tt cng gi l Ba-la-mt, trong nhn ni qu. Bt-nh Ba-la-mt trong tm Pht bin thnh Nht thit chng tr. B-tt hnh tr tu l cu qua b kia cho nn gi l Ba-la-mt. Pht qua b kia ri, nn gi l Nht thit chng tr. y v nhn thc theo thuc tnh ca php hnh tr tng i nn chng ty thuc i tng hnh tr t c hay cha t c qua b bn kia. Nu t c qua b bn kia ri th lc ny khng cn l Bt-nh Ba-la-mt na m l Nht thit chng tr v ch khi no cha t c n b bn kia, c ngha l cn trong
TP SAN PHP LUN 5

 PHT PHP CN BN

thi gian thc hnh, chng ty thuc vo thi gian th chnh n l Tr tu qua b kia (Bt-nh Ba-la-mt). Nhng d l tng i hay tuyt i m nhn thc v tr tu th nhn v qu cng phi ty thuc vo nhau m hin hu: Ci ny c th ci kia c, ci ny khng th ci kia khng; ci ny sinh th ci kia sinh, ci ny dit th ci kia dit Theo lut tc nhn qu Duyn khi th Nht thit chng tr cng chnh l Bt-nh Bala-mt, v Bt-nh Ba-la-mt cng chnh l Nht thit chng tr. V y chng l thuc vo thi gian qua b kia, do chng cng l thuc vo php tu tng i, nn gia tr tu th gian hu lu vi tr tu xut th gian v lu chng tr nn sai bit a th, ty thuc vo cn c nhn thc ca cc loi hu tnh chng sanh m theo c nhng ngha v tn gi khc nhau. Nu chng ta ng v mt tng i m nhn thc th gia tr tu th gian v xut th gian trn, tn gi v nhn thc v s tht chn l th khng khc, chng cng mt dng, d rng
6
TP SAN PHP LUN

tr tu trong Pht php vt thot v cao su hn. Nhng g c Pht dy v tr tu l cho chng ta nhn thc v chn l, qun thng mun php, cch thc hnh x ng dng trn mun php khng c bt c mt my may sai lm no, chnh l nh tr tu. D chng ta l nhng chng sinh hu tnh c sinh ra t nghip lc, d tr tu c b nghip lc lm m m i chng na, nhng trn cn bn chng ta vn c Cn bn tr l mt th tr tu chn tht khng sinh khng dit, khng tng khng gim v mt bn th m lun, nhng v mt nghip tng th tr tu lun ty thuc vo hin tng ca nghip duyn m chng th hin. Do tr tu tr thnh a dng sai bit theo nghip lc ca hu tnh th gian m c c, nn tr tu c hu lu nng hn l tr tu thin, che khut i tnh thanh tnh trong sng xa kia, nh phi trm lun trong sinh t lun hi. Vy mun tr li Cn bn tr th, theo c o s chng ta, phi hnh tr tu tp c phng php mi mong tr li tr tu bn nhin c:

PHT PHP CN BN

l ba phng php Vn, T v Tu. Trc ht chng ta cn phi pht tm tm cu nghe php (l nhng li dy ca c Pht, chng cu hu vi gii thot) bit u l chnh, u l t, gi l Vn tu; sau khi chng ta nghe php ri nhng s hiu bit r rng sng t s pht sinh nh vo t duy php gi l T tu; sau khi chng ta t duy sng t r rng ri bt u chng ta hnh tr tu tp gi l Tu tu. Nhng trong ba tu ny th T tu chnh l cng phu c c t Thin-na, nh phn trn chng ti ni, l em t duy lm sao cho kh hp vi cnh gii ca chn l v t dn dn pht sinh tr tu nhiu hay t ty thuc vo s thc hnh ca hnh gi cho n khi hnh gi t c tr tu rt ro qua b bn kia, kt qu ca tr tu rt ro c c ny gi l Hu c tr. Cc hng B-tt khi hnh lc , ban u n lc mong cu thc hnh hp l o, sau th dn dn t n ch v hnh khng a thch cnh chn l m a hnh chn l, chnh l hnh tr tu. Cho nn trng

tm ca lc l ni tr tu, o tr tu tc l o B-. Mc ch ca lc l a hnh gi phm phu vt qua phin no sinh t n b an vui gii thot bn kia ca cc bc Thnh. Cc hng B-tt ngoi tr gii cn bn ra, cn cn tu tp lc t n cu cnh rt ro ca tr tu na. Do tr tu qua b kia (Bt-nh Ba-lamt) rt quan trng i vi cc hng B-tt khi thc hnh Btt hnh ca mnh. V bn thn ca tr tu chnh l m ca cc php nn trong lc Ba-lamt u c s hin din ca tr tu, cho d tc ng ca n l tiu cc khin hnh gi khng nhn ra c s hin hu ca n nh Bt-nh Ba-la-mt. Theo lun i tr 11 th T tnh ca Bt-nh Ba-la mt c rt nhiu thuyt. C thuyt cho rng Bt-nh Ba-la-mt l v lu, v cn, v B-tt cha on ht kit s, nn khi thc hnh ch l nng ta v lu Bt-nh Ba-la-mt thi, cho nn c tn gi l hnh Btnh Ba-la-mt. C thuyt cho rng Bt-nh Ba-la-mt l tu hu lu, v B-tt trc c
TP SAN PHP LUN 7

 PHT PHP CN BN

tr tu ln v v lng cng c, nhng cc phin no cha c on tn, nn phi n di bng cy B- on kit s, cho nn tu kia l hu lu. C thuyt cho rng ban u mi pht tm n di bng cy B- vn s hu tr tu ny ri nn gi l Bt-nh Bala-mt, n lc thnh Pht th chuyn t tr tu thnh T-bnh (Nht thit tr: sarva-jat). C thuyt cho rng tr tu hu lu v lu ca B-tt gi chung l Bt-nh Ba-la-mt, v B-tt Nit-bn, hnh Pht o cho nn tr tu ca Ngi l v lu, cn khi cha on kit s, s nghip cha thnh tu nn gi l hu lu. C thuyt cho rng, Bt-nh Ba-la-mt ca B-tt l v lu v vi, khng th thy v khng i tng. C thuyt cho rng Bt-nh Ba-la-mt khng th thy tng mo c, chng phi l ch nhip ca m, Gii, Nhp, chng phi hu vi, chng phi v vi, chng phi php, chng phi phi php, khng th khng x, khng sinh khng dit, phi t c, v s trc. Qua nhng thuyt ni v t tnh Bt-nh Ba-la mt tt c u
8
TP SAN PHP LUN

kh hp vi thuc tnh ca tng giai on thc hnh ca B-tt. Cng v vy cho nn t tnh ca Bt-nh Ba-la-mt cng tr thnh a dng ty thuc vo cn c ca hnh gi v cng ty thuc vo thi gian tu tp m chng th hin nh tt c nhng thuyt nu trn. V theo c o s th hnh gi n vi o Pht mc ch l thc nghim gio l qua thc hnh tu tp ch khng phi n m bit sung, do vn tu tp Bt-nh Bala-mt cng c n lc thc hnh nghim tc v tinh tn th kt qu mi t c nh mong mun. Trong rt nhiu kinh c cp n vn tu tp ny, nh kinh Quang minh ti thng vng 4 (. 16, tr. 418c) dy c nm cch tu: Mt, thng thn cn, cng dng ch Pht, Btt v thin hu tri thc, khng sinh lng chng tri. Hai, ch Pht Nh Lai ni php thm thm lng thng a thch nghe khng chn hay cho l . Ba, thng tr chn tc, a kho phn bit. Bn, thy tu sa phin no nn mau chng on tr. Nm, hc hi k thut th gian. Nm

PHT PHP CN BN

phng php ny hnh gi phi thng t. Thin nam t! gi l B-tt Ma-ha-tt thnh tu tr tu Ba-la-mt. V trong kinh i tha bo vn 2 ni c mi cch tu tp Bt-nh Bala-mt: Mt, kho hiu chn l v ng. Hai, kho hiu qu bo cc nghip. Ba, kho hiu cc php hu vi. Bn, kho hiu s tng tc ca sinh t. Nm, kho hiu s khng tng tc ca sinh t. Su, kho hiu o ca Thinh vn, Bch chi Pht. By, kho hiu o ca i tha. Tm, kho bit cch la xa ma nghip. Chn, tr tu khng . Mi, tr tu khng g bng. V nh trong kinh i bo tch 50 - 53, phm Bt-nh Ba-la-mt-a thut li chnh hnh ca Bt-nh Ba-la-mt nh l m chnh qun, chng nhp, nh l c cng kho lo phn bit cng trong phm Bt-nh Ba-la-mt, Pht B kinh lun cng ni r v ba cch tu tp tr tu va li mnh, li ngi v li c hai Tm li, Bt-nh Ba-la-mt (tr tu n b kia), nu hnh gi no mun vt qua n b bn kia ca gic ng gii thot

th nn hnh thm Bt-nh Bala-mt ny, v chng ta tu tp chng th kh nng t bn b phin no kh au s qua n b an vui gii thot. V mc ch quan trng ca php hnh ny l t b ny n b kia, tc l ra khi sinh t t n B, tt c u gi l Ba-la-mt. Trong kinh hoc ni Lc Bala-mt, hoc Thp Ba-la-mt, nhng Ba-la-mt chn tht ch c Bt-nh, ngoi ra u l gi danh Ba-la-mt, v khng c Khng tu dn o, tu B th Ba-la-mt cho n thin-na Bala-mt cng ch l mt cch gi thi. Php Thinh vn tha c th vt qua sinh t n b Nit-bn, nhng sao khng gi l Ba-la-mt? V ngha cu cnh Ba-la-mt ni n ngha rt ro l thm hiu tn cng tht tng ca cc php v thnh tu vin mn tt c cng c t lili tha mi gi l Ba-la-mt. Ba v lu hc ca Tiu tha khng t n cu cnh ny, nn khng gi l Bala-mt c.
(cn tip)

TP SAN PHP LUN 9

 CHUYN

O c PhT gIO

i vi gii tr trong x hi hin i

Lam Yn

thu s khai, bn cht con ngi vn chn cht mc mc, nh mt cnh rng cn nguyn sinh, nh dng sui mt cha tng b nhim . Trong x hi s khai , con ngi sng n lng l, khng c nim t hu. Th ri dn dn, con ngi bt u ny sinh nim chp th t hu v iu ny khin h dn nh mt i s hn nhin v t thun khit ban u. n thi hin i th s thun khit hnh nh vng bng. X hi hin i gip con ngi vn minh hn, tin nghi y hn, nhng bn cnh cng to ra kh nhiu vn nn, trong phi ni n li sng ca mt b phn lp tr trong x hi hin nay. Con ngi vn l mt loi ng vt c s hiu bit cao cp, nhng s hiu bit nu khng c s gn lc th s tr thnh
10
TP SAN PHP LUN

CHUYN

mi him ha khn lng. Thng thng khi ni n mi quan h gia ngi vi ngi, chng ta lin tng ngay n thi c x, v chnh thi c x ca mi ngi ni ln c tnh o c ca c nhn ngi , cn mc cao thp th no l ty thuc vo cc mi quan h trong cng ng x hi ca mi c nhn. Do vy, thng qua cuc sng hnh x hin ti, chng ta c th thy c gi tr o c ca mi c nhn ni chung v ca tui tr trong x hi hin nay ni ring. Hn na, tui tr l nn tng cn bn xy dng mt x hi lnh mnh, giu p, an vui v hng n nhng pht trin ti p trong nhiu lnh vc i vi th gii. Mun xy dng mt th gii an vui, mt t nc lnh mnh th vn cn ch l bi dng hin ti, bi dng o c cho lp tr hin ti. o c c xem l khi nim lun thng o l ca con ngi, n thuc lnh vc thin v bt thin, c s dng trong phm vi: trc ht, ni n o c l ni n

lng tm con ngi; hai l thc x hi, n gn lin vi vn ha, tn gio v ch ngha nhn vn; ba l tp hp nhng nguyn tc, quy tc nhm iu chnh v nh gi cch ng x ca con ngi trong quan h vi nhau, vi x hi, vi t nhin trong qu kh hin ti cng nh tng lai. Chng c thc hin bi nim tin c nhn, bi truyn thng v sc mnh ca d lun x hi. Do vy, nh gi mt t nc lnh mnh l nh gi trn tng lp ngi ang hin din. Ngy nay, cuc sng lm s hin i xa hoa ph phim, nhng bc trng bi nhiu lc b lp tr hin i xp vo lp ngi lc hu, c h. Th nhng loi t tng ny n su trong tm khm lp tr ti v u? Phi chng v nhng ngi lm gio dc, hay nhng bc lm cha m thiu i s gio dc rn e, hay v qu say m vo nn vn minh vt cht hin i...? D thc o c ca lp tr ngy nay c tin trin theo chiu hng thin hay chiu hng bt thin, trong khng th khng ni n trch nhim ca
TP SAN PHP LUN 11

 CHUYN

nhng ngi i trc, nhng bc cha m, nhng ngi lm gio dc v bao gm c lnh vc tn gio. n lc cn ging ln ting chung cnh tnh con ngi, sm bc ra khi ngc t sa a. Nhng bc lm cha m phi c bn phn gio dng, bc lm thy phi c trch nhim em o c m gio ha con tr, lnh o quc gia phi c trch nhim bo v lp tr khi nhng loi vn ha i try v tt c cng c thc trch nhim chung. Mt iu r rng rng, trong mt gia nh nhng ngi con c nn ngi, thnh danh phn ln nh vo s gio dc cng nh tnh thng ca cha m. Trong mt ngi cha, ngi t tr thnh mt con ngi c ti c th s gp sc t ngi thy khng nh. Trong x hi, mt con ngi thnh tu nn c ti c, hn c s tng tc t nhiu giai tng x hi. Nhng trong mi quan h h tng, ngi t cng c th gp phn em li s thnh cng cho thy mnh trong vic xin dng Pht php hay em li s hnh din cho gia nh
12
TP SAN PHP LUN

ni ring v cho o php ni chung. Mt con ngi d ti nng n u, nu khng c c s gip sc ca ngi khc th vn gp rt nhiu hn ch trong cng vic ca mnh. C mt lnh vc v cng quan trng, nhng c l lp tr ang thiu, l o c tm linh. Tm linh l ting lng v cng mu nhim v huyn b. Tm linh c th chuyn ha con ngi hng thin, khi h tht s hiu c v hiu ng gi tr ch thc ca cuc sng. Hnh trnh tm linh gip con ngi t phm phu tc t tr nn thnh thin. Hnh trnh tm linh i t mnh t tm v ch n cng l mnh t tm. y l tin trnh hon thin phm hnh o c. N khng phi l sn phm ch dnh ring cho tng lp xut gia m n l c hi, l nn tng mi ngi cng th nghim. Con ng ny d dng thc tp i vi ai c ch hng thin, nhng n cng v cng kh i vi ai xem thng gi tr o c. Trong Php c c mt on nu ln l trnh tm linh, vic chuyn ha tm linh v t r

CHUYN

ngun tm linh bng cu k: Lang thang vn kip lun hi, Tm khng ra k xy ngi nh ny, i! i sng tht bun thay, Bo my bn c vn xoay li v, Hi ny anh th nh kia, Rui, m, ko, ct gy la nt tan, Bao tham m thy tiu tn, Tm ta thng t nit-bn thnh thi.(Dhammapada)

Cuc sng l mt chui mc xch cc tng lp x hi, bao gm nhiu lnh vc khc nhau. Mi lnh vc l mt mn hc m ta c th hc hi v hon thin nhn cch o c. Mi lnh vc u c nhng im ring nhng tt c u c chung mt hng n l em li ngun tri thc cho con ngi. Tn gio l mt b phn quan trng trong h thng x hi, v tn gio c

th gip con ngi pht trin o c v hon thin nhn cch. S d lp tr ngy nay mt s ni, nh mt o c, sng thc dng v bung th, cng v ngi ta cha nhn thy c gi tr ca o c tn gio. o Pht s lm g i vi tnh trng o c ang suy thoi ca mt b phn x hi hin nay? Vic gio dc lp tr
TP SAN PHP LUN 13

 CHUYN

v cng quan trng. Mt th h tt phi da trn nn tng gio dc o c tt. Do , gio dc khng ch l dy v hc m trong khng th thiu i yu t o c v yu t nhn vn. Gio dc tui tr trong Pht gio v th gian c phn khc bit, c th xem hnh nh Lahu-la l biu tng gio dc tiu biu trong Pht gio. Theo Pht gio, kinh nghim gio dc tui tr v ngh thut gio dc tr em l gip chng nhn din c cc hnh vi xu, v dy cch chuyn ha nhng hnh vi bt thin y. Trong i sng thin mn, mt ngi t nu phm phi sai lm th phi thnh tm sm hi. Sm hi c ngha l t mnh by t li lm trc Pht-Php-Tng, t r s h thn v t nguyn vi lng l s khng sai phm. Sm hi nh vy l biu hiu phm hnh o c. Pht gio khng th khng c trch nhim khi o c ca tui tr trong x hi ngy mt sa st. o Pht c bn phn chuyn m khai ng, ha gii nhng bt trc cn ng trong t tng th h tr, bng cch
14
TP SAN PHP LUN

t chc nhng lp hc m ni dung ch yu l ging dy cho cc em v gi tr o c, dng nhng li Pht dy khuyn rn v hng cc em n mt i sng chn thin. J.Nehru tng vit: R rng tn gio p ng nhu cu con ngi, v a s con ngi trn th gii u c mt h thng tn ngng no Tn gio a ra mt loi gi tr cuc sng cho con ngi m d mt s chun mc ngy nay khng cn c p dng, nhng nhng chun mc y vn cn l c s cho tinh thn v o c. Nh vy c th ni trong qu trnh tn ti x hi, gia hnh thi thc tn gio v thc o c, lun c quan h tng tc an xen v thm nhp ln nhau. S tc ng bin chng li din ra trong chnh quy nh ca iu kin sinh hot vt cht x hi. V vy ni bn thn tn gio cha ng nhng ni dung o c l iu c th hiu c. Bt c tn gio no cng c mt h thng chun mc v gi tr o c nhm iu chnh thc v hnh vi o c ca cc tn . Thc

CHUYN

t cho thy, quan nim o c ca hu ht mi tn gio, ngoi nhng gi tr c th bo v nim tin tn gio thing ling, cn cp n nhng chun mc o c mang tnh nhn bn, nh sng hiu tho vi cha m, trung thc, nhn i, hng ti ci thin, trnh xa iu c... V vy, ng nhin, mt s ni dung ca o c tr thnh b phn cu thnh ni dung ca tn gio. Vn trng tm ca Pht gio l ly kh c lc, ngha l phi tn dit nhng mm mng nguyn nhn a n au kh thnh tu i sng an lc gii thot, chng c Nit bn. Mun t c iu , con ngi khng ch c nim tin tn gio, m cn cn c s phn u n lc ca bn thn bng cch thc hnh mt i sng o c ng ngha. T , Pht gio a ra nhng chun mc o c rt c th con ngi tu tp, phn u hng n con ng tm linh. Trong nhng chun tc ph bin nht l Ng gii (khng st sinh, khng trm cp, khng t dm, khng ni di, khng

ung ru) v Thp thin (ba iu thuc v thn: khng st sinh, khng trm cp, khng t dm; ba iu thuc v thc: khng tham lam, khng th hn, khng si m; bn iu thuc v khu: khng ni di, khng ni thu dt, khng ni hai chiu, khng c khu). Nhng chun mc ny, nu lc b mu sc mang tnh cht tn gio, s l nhng nguyn tc ng x ph hp gia ngi vi ngi, rt c ch cho vic duy tr o c x hi. Phi ni rng, tn gio cp trc tip n nhng vn o c c th ca cuc sng th tc v t nhiu mang gi tr nhn vn. Trn thc t, nhng gi tr, chun mc o c ca cc tn gio c ngha nht nh trong vic duy tr o c x hi. Nh vy, c th khng nh rng o Pht hay bt c tn gio no cng u c mt mng o c v o c y mang tnh c th, ng thi, c s giao thoa gia nhng gi tr o c ca x hi ni chung vi o c tn gio. o c tn gio cng c mt s gi tr nht nh trong i sng x hi,
TP SAN PHP LUN 15

 CHUYN

l mt trong nhng nhn t nh hng mnh m ti nn o c x hi. Do o Pht c s ng hnh lu di vi loi ngi xuyn sut lch s, nn c th xem n nh mt phn vn ha ca nhn loi. Trong qu trnh pht trin v ph bin trn bnh din th gii, o Pht khng ch n thun chuyn ti nim tin, m cn c vai tr chuyn ti, ha nhp vn ha v vn minh, gp phn duy tr o c x hi ni trn th. o c Pht gio ni ring u hng con ngi n nhng gi tr nhn bn, gp phn tch cc vo vic hon thin o c c nhn. Tinh thn t bi trong Pht gio khng ch hng n con ngi, m cn n c mun vt, c cy. Pht gio ku gi lng nhn o, yu thng v bo v s sng. c bit, trong quan h gia con ngi vi con ngi, Pht gio mun tnh yu thng y phi bin thnh hnh ng xoa du ni au, cu gip nhng ngi au kh hoc on kt gi gn ha bnh. Ngy nay, th gii bin ng, con ngi sng trong lo s bi bo lc honh hnh. o c
16
TP SAN PHP LUN

ca lp tr li b bin thoi trm trng, Pht gio cng nh mi tn gio trn th gii mun gii thot con ngi khi au kh, v con ngi cn phi t hon thin o c c nhn, dit tr tham-sn-si, xa b v minh, cht t phin no vt qua bin kh lun hi. Tnh yu tha nhn trong Pht gio hay cc tn gio khc khng n thun l tnh yu trong tm tng m c c th ha, nh k i c cho n, k rch c cho mc, chm sc ngi m au, bnh hon, khuyn can ngi lm li... Tm li, y l nhng hnh vi o c rt c th, rt thit thc khi trong x hi cn nhiu cnh kh cn c cu vt, gip l iu m bn thn Pht gio ni chung hay Tn gio ni ring cn phi gp bn tay nhn i xoa du, lm lng ng ni au, gip th h tr vng bc trc nhng cm d i thng. C nh th chnh l Pht gio ng gp gi tr vn ha o c trong vic xy dng nhn sinh, xy dng lp tr trong hin ti cng nh tng lai c hon m.

VI SUY NGH V

CHUYN

rong bt k thi i no, bt c quc gia no, nn gio dc c c bit quan tm th , ph cng v thnh vng l nhng h qu tt yu theo sau. Trong ngha y, gio dc tr thnh hi th ca dn tc. Cng hng y, i vi Pht gio, sc mnh cng ty thuc vo gio dc. Gio dc cng pht trin th Pht php ngy cng hng thnh; gio dc l mch sng ca o php. Mt trong nhng bc thy sng ht mnh v s nghip gio dc o to Tng ti trong thi hin i cn c nhc n l Ha thng Tuyn lut s thng ng h Minh. Sinh tin, Ha thng tng dy: c Pht sut i ch lm mt vic gio dc, chng ta sut i cng phi v s nghip y. Gio dc o to Tng ti c tm vc quan trng nh vy, th chc chn ngi trng gio dc u tin cng v cng quan trng. Ngi trng gio dc u tin cp y chnh l mi trng gio dc t vin. y l mi trng gio dc m thit ngh, n cn c ch trng, quan tm hn bao gi ht trong thi i ngy nay.
Thch O Lun

GIO DC T VIN

c Kinh, nh Hi Trang

TP SAN PHP LUN 17

 CHUYN

I. V TR V VAI TR CA GIO DC T VIN K t ngy c Th Tn tuyn thuyt T diu ti vn Nai, nh du cho s hin hu Tam bo th gian, cng l lc t chc Tng on u tin c hnh thnh di s dn dt ca c Th Tn. T nm ngi t u ca c Pht (nm anh em Kiu Trn Nh), vng theo tn ca c Th Tn ct bc ra i n nhng ni chng sanh cn tc Nh Lai s, hnh Nh Lai s, v li ch ca phn ng, dn dn s ngi xut gia tu hc theo c Pht ln ti con s hng ngn. T , vn t chc hng dn cho lp ngi mi bc chn vo o ngy cng c ch trng. Gio dc t vin bt u manh nha t . 1. V tr ca gio dc t vin Ni u tin t chn vo o bao gi cng l ni li trong tm hn mi ngi nhng k nim, nhng n tng kh qun. N s ng hnh cng chng ta i sut nhng nm thng ca cuc i. Mt B- tm mnh lit, mt ch pht tc siu phng; song, ht
18
TP SAN PHP LUN

ging y c c m mm ti tt hay khng cn cn c ti tm bi nhng cn ma thn gio, khu gio, gio v s ngo ngt ca chn hng gii, nh, tu ca thy t v huynh ng tu. Mt t vin sng trn vn vi tinh thn lc ha s l bi hc v lng y n tng cho hng s tm vo o. Cho nn, gio dc t vin l mc xch quan trng trong vic o to nhng v s gi Nh Lai, l nn tng ca tt c cc mi trng gio dc khc. Khng nhng vy, n cn c v tr v cng quan trng trong vic ti bi, pht trin nhn cch o c, nh hng cho c nhn v o to Tng ti cho Pht gio. Ni nh vy, khng c ngha l coi nh v tr ca gio dc hc ng Pht gio. Gio dc hc ng Pht gio l mt h tr c lc cho gio dc t vin. Xa kia, gio dc t vin phn nhiu ng khung, xa trn lnh tc, nn vn truyn ng tc dim ch c thc hin trong phm vi t vin; cn gi y, vi s pht trin v nhu cu ca x hi, tng s nhp th dn thn, tham

CHUYN

gia nhiu hot ng x hi, t t ra vn , lm th no li dy ca c Pht i su vo tt c mi tng lp nhn dn ang sng trong thi i tri thc. Gio l Ng minh p ng c nhng i hi trn v hc ng Pht gio l ni l tng nht cho s truyn trao v tip nhn hnh trang nhp th ny. Hai hnh thc gio dc trn b sung, hon thin cho nhau o to, trang b cho nhng v s gi Nh Lai ti c vn ton v mt phng thc hong ha nng ng, ph hp vi nhng i thay trong cuc sng y bin ng nh hin nay. Song, ng gc qun l m ni, ta cng thy gio dc t vin r rng c nhiu u im hn. Trong mt trng Pht hc, khong hai thy Gio th v mt hai thy qun chng t nht phi qun l c trm Tng Ni sinh, cn trong mt t vin, mt thy tr tr v thm mt hay hai thy qun chng, qun l nhiu nht cng ch khong 20 v. ng nhin, hiu qu qun l nh th no cha hn quyt nh t l ngi qun l v ngi chu qun l, m ch yu

quyt nh kh nng, phng php v uy c ca ngi qun l. Song, khng th ph nhn l gia s ngi ph trch qun l v hiu qu gio dc c mt mi quan h nht nh. Trong t vin s lng chng iu t, thy tr tr v thy qun chng quan tm chu o hn, gim st cht ch hn, c nhiu thi gian chm sc gn gi hn vi nhng ch tiu c bit, c bit l i sng t lp sm ca cc ch tiu khu Sa di. Mt khc, chng iu cng c o to lu trong mi trng gio dc t vin th phong v thin mn cng thm su hn, tp kh th tc cng c nh bt trit hn, t , kh nng phng h cng cng c mnh m hn. Cng gn gi lu vi thy, khng nhng hc c nhng bi hc t khu gio ca thy, m sng ng hn l nhng bi hc t thn gio ca thy, c thy truyn trao bng c con tim yu thng y tr tu v tm nguyn tip dn hu lai. Phng php gio dc t vin cng linh hot hn, khng b hn ch bi thi gian, ni
TP SAN PHP LUN 19

 CHUYN

chn, mi trng, iu kin, v.v mi lc mi ni u c th truyn trao, ty vic m dy, ty c m ni, lc ngh ngi, khi vui chi, lc nhn m, khi chp tc, v.v 2. Vai tr ca gio dc t vin Khi mi bc chn vo o, cha l ngi trng u tin, Bn s l v thy u tin trn bc ng tu hc. Trong tnh thng v du dt ca thy, iu dn dn hc cch i, ng, nm, ngi sao cho hp vi Tng phong o cch, hc cch th thy ri t t nhn ra bn phn v trch nhim ca ngi hc tr, nhn ra mi quan h gia mnh vi huynh ng tu v nhng ngi xung quanh. Gio dc t vin cng tc ng v nh hng rt ln n gio dc hc ng. Ch iu t lc hnh iu n lc i hc ri khi ra lm vic u phn nh r rng hiu ng ca nhng mi trng gio dc t vin khc nhau. Cha ng vai tr un nn bc u cho cc iu. Khi cn hnh iu cha, nu iu c gio dc tt, oai nghi, hnh kim, kin thc, th lc u pht trin tt th, khi i n
20
TP SAN PHP LUN

hc cc trng Pht hc, c nhn c thm iu kin hc tt hn v nh trng cng phn lo lng hn; bng ngc li, c nhn th chu nhiu thua thit cn nh trng cng thm phn lao tm. i khi un nn nhng khuyt im ca h buc nh trng phi dng nhng bin php mnh. Song, tre gi liu c un c khng, y l iu m chng ta cn suy ngh v t ra cho nhng bc c trch nhim un nn iu lc thu cn mng. II. C IM CA GIO DC T VIN L mt hnh thc gio dc, hn na li l mt mi trng gio dc mang tnh nn tng, nn hiu su v nh gi ng mc v tr v vai tr ca gio dc t vin, th khng th khng tm hiu xem nhng c im ca n, t chng ta c nhng nhn nhn su hn, nhng hoch nh c th hn v nhng bc i thit thc hn cho mi trng gio dc ny. 1. Tnh m phng Khi mi bc chn vo cha, vi iu m ni, thy

CHUYN

Bn s v anh em huynh i trc u l nhng ngi m mnh cn thn cn gn gi hc hi nhng cung cch hnh x trong cuc sng mi. c bit l cung cch t v thy Bn s. T dng i th ng, cch ni chuyn giao tip, nht nht u c th tr thnh nhng bi hc gin d d hiu iu hc theo. Thm ch, thi , t tng, quan im i vi cc vn trong cuc sng x hi cng trc tip hoc gin tip tc ng n nhng np sng, suy ngh, t tng v c th lm nh hng cho tng lai ca iu sau ny. Chnh s b ng u tin khi mi vo cha , nn mt phn ng m phng t nhin thch ng vi cuc sng mi cng theo m c mt. Oai nghi, phong thi, cung cch v cch nhn nhn vn ca ngi thy s mt phn tm thy ni ngi hc tr. Bi l ngi xa c cu: Ni ngi con c bng dng ca ngi cha. 2. Tnh cm ha Ct i t thn, bc chn n phng tri cao rng, vo sng cng thy ni ngi nh

php, tu hc vi huynh trong tnh ct nhc Linh Sn, trong khun vin mi cha mc mc, tnh ngha thy tr nh tnh cha con. Khng phi sc mnh ca n roi m l sc mnh ca tnh thng ni ngi thy mi l ngun lc tip thm cho ngi tr sa i nhng lc li lm, v t tin, ch hn nhng khi yu lng gc ng. Mt c ch, mt n ci, c ai ng li l ting ru ngt ngo v thanh v sc; mt cu ng vin, mt li kh trch, y vy m tr thnh i bn tay m p p ch che cho hc tr trn sut cuc hnh trnh li ngc. Huyt thng khng cng nhng huyt duyn th quyn kt. Tm nguyn, thao thc ca thy s ph tan i bng m ca y m v s qu ng ni tr trc nhng nghch duyn tng chng nh ph mc theo dng i phiu dt. Truyn trao bng tu gic, cm ha bng tnh thng l sc mnh bt kh t ngh ni ca Thin v tr. 3. Tnh tn nghim S tn nghim ca ngi thy l tin , l mt bo m vng chc cho gio dc t
TP SAN PHP LUN 21

 CHUYN

vin thnh cng. c sng thn cn vi v thy phm hnh thanh tnh, uy c trang nghim, ngi tr s c cm gic an lc hn, gii thot hn, trn tm c gt b nhiu hn, tm B- c ln mnh thm. Ngi thy khng nhng l im ta cho tr v phng din i sng vt cht hng ngy m quan trng hn cn l bn tinh thn cho hc tr quy hng. Hnh tng mt ngi thy mu Lm vn, nh Hi Trang mc trong tm khm ca tr c mt sc lay ng v iu chnh rt ln trong oai nghi giao tip ng x ni ngi tr. Mt i s tn nghim ngi tr d b ht hng, d ny sinh cm gic bung xui, v rt c th s mt i c hi bc tip v pha trc. 4. Tnh kh c Khng ai hiu con hn cha m, cng nh khng ai hiu tr hn thy. Mt ting bc i, mt li tha thnh ca tr cng ngi thy thy c nhng li tr cha ni, nhng suy ngh tn su
22
TP SAN PHP LUN

CHUYN

thm con tim. Cng chung sng trong mt mi cha, nhng u v khuyt im ca tr c thy ghi nhn mt cch chn thc, ton din v y , t , ngi thy ty theo kh nng, tnh cch, trnh ca tr m c nhng phng cch gio dc c th, thit thc v hiu qu hn. 5. Tnh xuyn sut Gio dc t vin khng phi kt thc vai tr ca mnh khi iu bc chn vo ging ng Pht hc, m n gn kt vi iu n sut cuc i. Thi cn chm, sm hm kinh k cao ngm, thy t huynh ging dy oai nghi, ch by t hnh. Ln ln vo trng ri nhp th tha cng vn nh thy t huynh s chia kinh nghim, sch tn tin tu, khuyn tn gi gn tn phong t n, ch by phng tin hng hin thin lm. nh l chc tt thy vo dp Tt c truyn, khnh tu h lp thy sau ngy T t, Vu lan cng l dp thy tr huynh ngi li chia s, ng vin nhau trn bc ng tu hc, hnh o.

III. NHNG YU CU C BN TRONG GIO DC T VIN 1. Thng tn tinh thn lc ha knh Tng-gi l on th ca nhng ngi pht nguyn sng cuc i phm hnh, em cht liu ca an lc hnh phc chia s cho mi ngi. ban tng c cht liu khng g hn l cng ng chung sng vi nhau trong tinh thn su php ha knh, ha hp vi nhau nh nc vi sa. Thng yu, tn trng, gip nhau c v vt cht ln tinh thn nhng lc m au, bnh hon. Khi trnh s xy ra cn ngi li chia s phn tch cho nhau vi ngn t ha i, lng nghe, xy dng v cm thng. T gic, t trng, nhng nhn v cu th. c hun c trong phong v thin mn m p tnh thng, chan cha ngha tnh y, mt tri tim nhn hu, mt tnh cch khim cung v mt tm hn rng m s th hin trn vn ni tng c nhn. Chnh y mi l bi hc sng ng nht, iu tht s thy c hnh phc, hiu ngha v trn qu cuc i pht tc siu phng, tm hnh d tc.
TP SAN PHP LUN 23

 CHUYN

2. Kh c kh thi Khng phi li hay lc no cng cho ra mt hiu nng nh mong mun, m n ch c tip nhn vo ng lc, ng kh nng. Gio dc t vin l mt s nghip trng i, m , ngi thy va l mt ng nghim s va l mt bc t mu. Do , hiu l yu t quan trng gio dc, iu chnh, nh hng cho tng giai on pht trin tm sinh l ca chng iu. Tinh thng gio l, thu r tm sinh l tng la tui, linh ng, uyn chuyn, mm do l nhng t cht cn c ni ngi thy theo nguyn tip tng chng. Khng phi ch a ra bn tay m p ca ngi m hin khi tr thi lng gc ng m mt ci nhn uy nghim ca thy cng cn thit v cng khi tr h hng bng ngang. n roi khng phi l phng cch gio dc c khuyn khch trong t vin. Phng php gio dc khoa hc, ng i tng, ty lc, do , cn c xem l nn tng ni nhp cu hiu v thng gia tr v thy.
24
TP SAN PHP LUN

3. Gng sng treo cao Khng nh gio dc bn ngoi ch ch trng mt truyn trao kin thc v kt thc nhng con s thnh tch, gio dc t vin t nng vn gio dc chng iu thnh nhng con ngi c nhn cch m phm, mu mc trong li ni, ngh v vic lm. Do , thn gio, khu gio v gio ca thy t v cc bc n anh i trc s l tm gng trc tip chng iu noi theo. Treo ln tm gng sng l chng ta khc vo tm khm chng iu mt n tng su sc v tng phong o ct ca bc xut trn thng s. T , li khuyn dy ca thy c trn trng v c sc thuyt phc hn mi h lun li khu rng khng. 4. Bi tr song vn Kt qu ca tnh thng m qung s cho ra tri ng kh au. Gio dc t vin c chuyn ch trn i cnh Bi v Tr s gip ta x l v cn bng tt cc mi quan h gia tnh cm v l tr. T bi gip nui dng tnh thng v bin t i vi mun loi chng sanh,

CHUYN

thit lp nn nhp cu cm thng v san bng h su k, ganh t, v k hp hi, cho ta nhn i bng con mt yu thng mi sm mai thc dy. Tr tu gip ta nui ln Thnh chng B-, cht t si dy tri buc ca him khch, nghi ng, s hi, cho ta n vi nhau trong tnh huynh tng thn, x k v tha, hin thn phng s. Thiu vng tnh thng, i vi nhng chng iu sm xa gia nh m ni l thiu i dng cht tinh thn, thiu i s quan tm cn thit m chng iu xng ng c quan tm. Song, thng khng c ngha l nung chiu, bao che, bnh vc cho iu mc tnh phng tng bung lung m, cn sng sut ngn chn nhng li ni v vic lm bt thin, hng dn iu i vo gii lut thanh quy. Trong t bi rc n tr tu, trong tr tu nhun thm t bi mi gip iu pht trin ton din hi ha v tnh cch v tm hn. 5. Xy dng thi hc tp Hc, trong t vin, c th ni ch l yu t tr duyn cho vic tu. Song, minh liu ng

tu th khng th khng minh Pht tm tng. Thi hc tp trong t vin khng th l thi hc th ng, nhi nht, v m tn thn quyn m cn phi khuyn khch mt thi hc tp nng ng, sng to. Tranh bin, hoi nghi v xt li cn c mi gi trong phong cch tip cn cc vn Pht hc. Mc ch ca gio dc t vin khng phi o to ra nhng k n ti, gi d bo vng, qun mnh trong vng phc, m l o to ra nhng v tng ti c vn ton, c ch kin, bit c lp suy ngh v c kh nng phn on, phn bit ng sai. Do , vic xy dng mt thi hc tp khoa hc s l tin s mnh o o tng ti cho Pht gio i n thnh cng. Trong khun kh bi vit ngn ny, chng ti ch xin trnh by vi suy ngh th thin vi ba im trn, gp ting ni ln tm quan trng ca gio dc t vin. Tm li, kin c hn cho nn tng trng ngi, thit ngh, chng ta cn c bit quan tm hn na n mi trng gio dc t vin.
TP SAN PHP LUN 25

 LCH S

LC S NI ON

Anh ng: Dr. Chatsumarn Kabilsingh Vit dch: Php Thng (tip theo TSPL.51)

Hi ngh kt tp ln u tin v Gii bn T-kheo-ni Ngi A-nan, th gi ca Pht, ng mt vai tr rt quan trng i vi ch Ni. Tn gi c ch Ni knh mn v ngi c cung thnh n nhng tnh x ca ch Ni ging dy cho h. Bi tn gi A-nan l ngi c c hi nghe c hu ht gio php ca Pht v c mt tr nh siu phm, cho nn ngi l nhn vt chnh Ni trng Sangamitta trong Hi ngh kit tp ln u tin, khi m gio php c phng tng v tuyn tp li. C mt s v Tng khng hi lng v vic c Pht cho php ngi n gia nhp Tng on. Tuy nhin khi c Pht cn ti th, h khng h biu hin nim y. Ti hi ngh kt tp kinh in ln th nht, vi s tham gia ca 500 v Thnh Tng vo khong 3 thng k t ngy c Th Tn nhp v d nit-bn, s khng hi lng th hin r. Trc khi chnh thc tng li nhng gio php ca Pht, cc v y bo vi ngi A-nan l
26
TP SAN PHP LUN

LCH S

ngi phm phi tm li v yu cu ngi phi sm hi v nhng li lm y. Mt trong s nhng li lm y l vic ngi A-nan xin php c Pht cho ngi n gia nhp Tng on. Ngi A-nan p rng, ngi khng cho y l mt li lm v vic lm cng khng vi phm mt gii iu no c. Tuy nhin, trnh gy chia r trong tng on khi c Pht nhp dit cha c bao lu, ngi A-nan tha rng, nu ch Tng mun ngi sm hi th ngi s sm hi. Ni on n v S m rng Ni on sang cc quc gia khc C Tng on v Ni on tn ti n mi n th k th by sau Ty lch, thi im Hi gio tn cng vo y v ph hy cc tu vin Pht gio. Vo nm 248 trc Ty lch, khong 300 nm sau khi c Pht dit , vua A-dc, mt ng minh qun tr v t nc n , mt v i h php ca Pht gio, chnh vua gi phi on Pht gio i hong php chn hng khc nhau. Con trai ca vua, Trng lo Mahinda, n Srilanka truyn b chnh php v thit

lp Tng on y. Lc by gi c cng cha Anula, ngi em v ca vua Devanampiyatissa Srilanka, ci o v vi o Pht khi trng lo Mahinda n truyn b chnh php. Sau khi nghe c nhng li ging dy ca Trng lo Mahinda, cng cha c qu D Lu (qu Tu--hon) v bch tn gi liu c c th gia nhp Tng on c hay khng. Trng lo Mahinda dy rng, tr thnh mt T-kheo-ni, th vic th lnh gii php t s truyn gii ca nh b i Tng l khng th khng tin hnh. t nht l phi c nm v T-kheo-ni thnh lp Ni on, v mt v Gio th s phi c t nht 12 nm hnh tr gii lut T-kheo-ni truyn trao gii php. Tn gi bo vi c ta l nn nh vua Devanampiyatissa cho s gi n n thnh cu vua A-dc cho con gi ca vua, Ni trng Sangamitta, cng vi mt s T-kheo-ni khc n truyn gii. Ni trng Sangamitta vn l mt cng cha, t b hong cung xa hoa tu hnh theo gio php ca Pht. Ni trng khng ch tinh thng gii lut m cn l mt
TP SAN PHP LUN 27

 LCH S

Php s. Do vy, theo s thnh cu ca vua Devanampiyatissa, vua A-dc gi Ni trng Sangamitta v cc T-kheo-ni khc n Srilanka thit lp Ni on. V vua A-dc cng gi Ni trng mang n Srilanka mt nhnh B- c chit t cy B- B- o trng. Ni trng v cc v Tkheo-ni ngi n, cng vi Tng on truyn gii cho cng cha Anula v cc ph n khc ca Srilanka. T Ni on Srilanka c hnh thnh, mt Ni on u tin ngoi t nc n . Khi Ni trng Sangamitta n Srilanka, hng trm ph n y mong c th gii xut gia, v vua Devanampiyatissa xy dng cc Ni vin dnh cho h. Ni on c pht trin mnh cng vi Tng on, cho n khi vua Chola t Nam n tn cng vo Srilanka th c Tng ln Ni on u b dit vong. Sau th mt v vua Pht t ni ngi, chnh v ny tm kim ch Tng khp quc o ny nhng vua ch tm thy duy nht mt v Sa-di cn st li m thi. phc hng Tng Bo Srilanka, vua cho cc s thn n Min in
28
TP SAN PHP LUN

v Thi Lan thnh cu cc v vua cho ch Tng Ni n Srilanka t chc gii n. Tuy nhin, v Thi Lan cha tng c Ni on, nn khng c T-kheo-ni no c gi n y, do vy vua Srilanka ch c th phc hng Tng on m thi, cn Ni on th cha. Ni chng Trung Hoa T th k th hai sau Ty lch, nam gii Trung Hoa c th gii C tc tr thnh Tng s. Vo u th k th t, c mt ph n ngi Trung Hoa, c Tnh Kim, rt mun c tr thnh mt Tkheo-ni. Mc d trc , c c th gii Sa-di-ni, nhng c khng c th gii Tkheo-ni, bi v ch Tng Trung Hoa cho rng, nh b i Tng truyn gii l iu khng th thiu. Sau c mt v Tng s ngi nc ngoi tn l m-ma-yt-a gp rng, trong mt t nc cha c Ni on nh th ny m yu cu ngi n phi nhn c s truyn gii t nh b i Tng l khng ph hp. Sau v ny cng Tng on lm l truyn gii cho c Tnh Kim. Nh vy, c Tnh Kim tr

LCH S

thnh v T-kheo-ni u tin Trung Hoa. Sau ny, ngi Trung Hoa thnh cc v T-kheo-ni t Srilanka n. Mt s v n, nhng vn cha s lng cho vic thnh lp Gii n

Ni - Myanmar

s truyn th T-kheo-ni gii. Nhng v ny lu li Trung Hoa hc ting Hoa, trong khi th v ch ca chic tu a qu c n

Trung Hoa tr v Srilanka thnh thm cho s lng Tkheo-ni nhm truyn trao gii php. Nm sau chnh chic tu y a thm nhiu v Tkheo-ni t Srilanka n Trung Hoa, trong c mt v tn l Tesara. Kt hp vi cc v Tkheo-ni ngi Srilanka n trc , h m gii n truyn gii cho hn 300 ph n ngi Hoa ti tu vin Phng Nam Grove. Trong gii n y, mt v Tng ngi n, php hiu l Sanghavarman, v ch Tng ngi Hoa cng tham gia truyn gii. y l ln u tin ti Trung Hoa, cc v Tkheo-ni c th gii t nh b i Tng. Theo b lut ca b phi Nguyn thy c tm thy vng ng Nam - b lut ny khc vi b lut m v c c tm thy Trung Hoa - mt v gio th T-kheo-ni mi mt nm ch c php truyn gii cho mt v Ni m thi. Ngy nay mt vi ngi nghi ng v gi tr ca vic th gii Trung Hoa v nhiu v Ni c th gii cng mt lc. Tuy nhin, khi chng ta tm hiu v tinh thn ca gii lut, chng ta d dng hiu c l
TP SAN PHP LUN 29

 LCH S

do s lng nhng ngi t ca mi v gio th T-kheo-ni c th gii b hn ch trong thi gian u. Trc ht l v l do an ton, Ni chng khng th sng trong rng, h phi sng trong cc tnh tht, nhng s lng tnh tht th li khng . Th hai l s lng ph n ngi n xut gia lc by gi qu ng, n Ni on khng Gio th s hng dn h. Mt bin php gii hn s lng Ni chng l hn ch s lng t c php th gii ca mi v Gio th. Cn Trung Hoa th hon cnh li khc, do vy khng c g sai khi truyn gii cho nhiu T-kheo-ni cng mt lc.

Ni - i Loan

S truyn th gii T-kheo-ni Sau khi Pht nhp dit, mt vi trng phi T-ni-da xut hin. Thc t m ni th kinh Gii Bn trong mi trng phi c truyn khu qua nhiu th k v cc trng phi ny pht trin trong cc khu vc a l khc bit nhau, nhng chng ging nhau mt cch l thng. Tt nhin vn c i cht khc nhau v s lng cc gii iu cng nh trong s phin dch ca h. Ngi Trung Hoa th da theo b lut m v c, lut ny l mt nhnh ph ca Pht gio Nguyn thy, truyn thng Pht gio ny c truyn b ti Thi lan, Srilanka v cc nc ng
30
TP SAN PHP LUN

LCH S

Nam . Cn ngi Ty Tng th theo lut Nht thit hu b. Ti khng bit l cc Tkheo-ni ngi Srilanka mang n Trung Hoa b lut no trong s cc b lut y. Cn nghin cu nhiu hn lm sng t vn quan trng ny. Ngy nay, c nhiu s bn lun v vn nhng ngi ph n t cc quc gia nh Thi Lan, Srilanka, v Ty Tng n tip nhn s trao truyn gii php T-kheo-ni t cng ng ngi Trung Hoa ri tr v li t nc ca h, ni m ht nhn ca vic truyn th gii php T-kheo-ni cha c mt trong hin ti. Tuy nhin, nhn chung th ch Tng Srilanka v Thi Lan khng chp nhn s truyn th gii php T-kheo-ni theo truyn thng ca ngi Trung Hoa v vic lm ny c xem nh l xut pht t mt ngun gc gii lut khc vi truyn thng ca h. Theo ti th iu ny khng thnh vn v tt c cc truyn thng y u xut pht t mt Lut tng. c Pht c dy rng, Pht gio hng thnh trong mt quc gia th cn phi c T chng: T-kheo, T-kheo-ni, u-b-tc (cn s nam), u-

b-di (cn s n). Do vy, rt l hu ch khi a Ni on n cc quc gia Pht gio, ni m Ni chng hin cha c mt. Ti ngh n hai nhm ngi tho lun v kh nng ca vic th gii T-kheo-ni. Mt nhm th khng tn ng vic ngi n th T-kheo-ni gii, v h vin dn li dy trong kinh in bo v lp trng ca mnh, h bo rng, cc v hy xem, c Pht khng h mun nhng ngi n gia nhp Tng on. Mt nhm khc th tn ng v h cng dn ra nhng li dy t cng mt bn kinh y v bo rng, cc v hy xem, nu da theo tinh thn ca gii lut th ngi n c th th gii T-kheo-ni. Tuy nhin, nhng du hiu ca s thay i ang biu l dn. Chng hn nh vo nm 1998, ti B- o trng, n , mt s v Tng u t ca Pht gio Nguyn thy tham gia trong mt l truyn th gii php T-kheo-ni do mt tu s ngi Hoa t chc. Ti gii n ny c 20 v Ni ngi Srilanka lnh th gii php. Cc v Ni dng trn cuc i ca h cho Chnh php, h khng c g phi ngn ngi trong vic chng t cho ngi
TP SAN PHP LUN 31

 LCH S

khc bit nhng nh hng tch cc m h c th em n cho x hi. Nhng li dy cui cng ca Pht l, hy sng c ch li cho bn thn; v hy em li li ch cho tha nhn. c x hi ng h, Ni on c th chng t rng, nh s tu tp Chnh php m h c c an lc v hnh phc trong cuc sng. H cng c th chng t l h em n li ch cho ngi khc bng cch gip h tr nn an lc. Nu ch Ni mnh dn biu hin nhng kh nng ca mnh th x hi s ng h h. V qua , cc v Tng th cu s nhn ra rng tht l ng qu nu ngi n c ng vo hng ng ca Tng-gi. H s thy rng cc v Ni c th gip gii quyt nhiu vn v phc v tha nhn theo nhng cch thc m nam gii khng th lm c. Ch Ni c th gip cho x hi bng cch no? Cc v Ni c th ng gp cho x hi bng cch n gin l lm mt tm gng tt ca nhng con ngi bit khim nhng v sng trong tinh thn bt hi. Bn cnh nhng nghin cu v tm linh v tu tp, ch
32
TP SAN PHP LUN

Ni cn c th trc tip lm li ch cho x hi theo nhng cch khc, mt trong nhng cch l quan tm n nhng vn lin quan n ph n. Chng hn, cc v T-kheo-ni c th gip gii quyt nhng vn lin quan n vic no ph thai, vn mi dm, s mn kinh, v nhng vn khc m ngi n thch tho lun vi cc ch em ph n. Cc v Ni cng c th gip nhng ngi m mang thai trc hn nhn, nhiu ngi trong s h khng mun tin hnh no ph thai nhng h li khng bit lm sao gii quyt trong tnh hung y. Thi Lan, chng ti va mi lp nn mt cn nh cho nhng ngi ph n mang thai ngoi mun, nh vy h c th trnh c s no ph thai v nhn c s chm sc cn thit i vi h. Cc v Ni cng c th gip nhng ngi ph n b au kh sau khi no ph thai. L nhng ngi Pht t, chng ta tm cch ngn chn vic no ph thai, tuy nhin vn c mt s ch em ph n lm iu ny. V sau, mt vi ngi trong s nhng ph n ny cm thy hi hn v mang nhng tm trng

LCH S

ri bi v nhng vic lm ca h. Chng ta cn gip h thc c rng y l hnh ng phm phi trong qu kh, chng ta cn ch dy cho h nhng bin php thanh lc nhng nghip qu ca n, v ng vin h hng v tng lai sng mt cuc sng khng b nng bi s cn rt ca lng tm do mc cm ti li sinh ra. Mt vi n Pht t Ty phng sng ch ra nhng nghi thc nhm gip nhng ngi ph n nh th sng c ngha hn.

Ni - Vit Nam

Ni on c mt tim lc ln lao, bi v bt c nhng g ch Ni lm u s c s nh hng lan nh dn n ngi n Pht t trn ton th gii. Ti mong sao ch Ni s s dng nng lng tp th ca h gip ln nhau, cng hin cho x hi v cng l gi gn v truyn b nhng li dy qu bu ca c Pht n vi mi ngi.
TP SAN PHP LUN 33

 TH

Nng Vng...
ni em chc cng c nng vng Mu dt nh ci lng ang x Cng c nhng ni nim su hn ngn l Nng vng i, ngy s ht, nng vng Anh chng bit ni ny hay ni khc Ch mnh t ny thi, ngy xung nng ln Mt gc bun khng tui khng tn i qua li vi ni nim nng tt ng ct bng, nhng n tnh hiu ht Mu trn gian ti sc mu chang chang Li phng thanh bao gi di rn rng Anh lm li sut con ng huyn mng Em bit khng, t tri ny qu rng cho ai qun qui mun phng V cng bit, t tri kia khng rng nghn nm chn ph chuyn yu thng Anh c a em v cn mng i mi Ni c nhng chiu vng bn bi vng u bit c nng vng kia chng dt Theo n tn cn, cui cuc lm ngi...
nguYn Vn nhO

34

TP SAN PHP LUN

IM NHN

Bn v thn gio trong o Pht

t vn nu ra qua bi Ci vnh hng v cc bi lin quan
Phc cng

rn Tp san Php Lun, ti c c bi Ci vnh hng ca tc gi Tm Minh, cho thy hot ng truyn o mnh m t tn cc tn gio phng Ty. Sau , ti cng c c bi ca tc gi c Vinh: Suy ngh nhn c bi Ci vnh hng, phi chng vn t chnh Pht gio? Trc qua Php Lun, ti cng c bit nhng thng tin v vic cc tn gio phng Ty u t rt nhiu vo vic khai thc cc phng tin truyn thng hin i nh pht thanh, truyn hnh, Internet vo vic truyn o qua lot bi v truyn thng ca tc gi Minh Thnh. Qua ni dung nhng bi nh vy ng trn Php lun, chng ti xin c nu ra mt s vn chng ta cng suy ngh, bn bc: - Ti sao cc tn gio phng Ty nh Tin Lnh, Thin Cha gio, mc d khai thc cc phng tin truyn thng hin i, c sc tc ng mnh m, nhng vn ch trng n phng thc truyn o ngi vi ngi, c nhn n vi c nhn?
TP SAN PHP LUN 35

 IM NHN

- Phng thc truyn o c nhn n c nhn cn c vai tr nh th no trong k nguyn truyn thng hin i? - i vi Pht gio, chng ta cn nhn nhn ra sao i vi phng thc truyn o t c nhn tn n c nhn? Di y, chng ti xin php nu mt s suy ngh ca mnh v nhng vn ni trn. Qua bi vit ca tc gi Tm Minh, r rng, cc tn gio phng Ty, mc d trit khai thc truyn o bng nhng phng tin truyn thng hin i, nhng vn ht sc ch trng n hot ng c nhn tn trong vic truyn o, mt hot ng truyn thng c xa. iu ny cho thy cc tn gio vn nh gi cao phng thc truyn thng ny. H vn nhn mnh n nh mt hot ng sng o, hnh o, khng th tch ri, lng qun mi c nhn tn . Trin khai cc phng thc truyn o s dng k thut in t v cng ngh thng tin tin tin, tc ng n ng thi nhiu ngi, cc tn gio phng Ty vn khng h li lng, b qua hay xem nh cch thc truyn o ny. Ti sao?
36
TP SAN PHP LUN

Trc ht, v y vn l phng thc hiu qu. Nu khng hiu qu, h s khng dng, khng quan tm n na, m thay vo ch s dng tp trung nhng phng thc th mnh ca h, thch hp vi nhng tn gio c iu kin ti chnh gii do. Chng ta khng c trong tay nhng thng k cho thy hiu qu ca phng thc truyn thng ny so vi nhng phng thc truyn o hin i, nhng c c bi ca tc gi Tm Minh th vn c th hnh dung ra phn no vn . Bi bo ghi nhn mt trong 3 ngi n truyn o l anh thanh nin tn N, con trai ch H. Tc gi bi bo cho bit ti cht nh li l chng thanh nin t u n cui khng h ni mt ting no Cng tht l hay! Ch gt u cho hai ln, khi bc vo nh v khi ra khi nh, nn khng bit anh ta ni ting g. Chc khi v nh anh ta s ni vi m n b tht lm li, nghe ba ngi thay phin nhau ni, con bun ng qu chng! Theo ti, th c l anh thanh nin s khng ni nh vy, anh ta i theo khng phi l tha, v anh ta ang i hc truyn o, i kin tp

IM NHN

truyn o, sau thc tp truyn o, ri thp tng, tham gia truyn o, ri sau ht dn u truyn o nh m anh ta lm. Xem th, th thy phng thc truyn o c nhn vn c cc tn gio phng Ty t chc thc hin mt cch bi bn c k thut, v rt hin i trong phng php. T thn kiu t chc nh vy cng ni ln tnh hiu qu ca phng thc truyn o c nhn n c nhn, d n c tin hnh trong thi i thng tin in t. Th hai, theo ti, cc phng tin truyn thng hin i, d c sc mnh th no i na, cng khng th thay th s giao tip gia con ngi vi con ngi. Thng tin mt chiu l hn ch ca truyn thng hin i nh pht thanh truyn hnh. V hn ch , nn s pht trin truyn thng hin i ngy nay ht sc ch trng n kha cnh tng tc, giao lu: truyn hnh tng tc, Video On Demand, Webcam, chat, din n trn mng Nhng d c tng tc hai chiu th no i na, th n vn c gii hn v s gin tip, vi s ngn cch ca my mc, khng th trn vn nh trng

hp mt con ngi trc tip vi mt con ngi. Th ba, cc tn gio phng Ty coi truyn o, pht trin tn l mt phng thc hnh o, sng o, ni theo t ng ca Pht gio l tu tp, cho mi tn . i vi h, nhim v hng u v ch yu ca tn l truyn o. Khng truyn o khng phi tn . Pht trin tn , rao ging c tin mng l mc tiu ti thng. H c lm t thin, hot ng x hi g g i na, th cui cng cng l truyn o m thi. Cho nn, d truyn thng hin i c pht trin th no i na, th vn phi truyn o t c nhn n c nhn, cho d c th b xua ui, khinh khi, thm ch b hnh hung bi nhng ngi theo nhng tn gio cc oan. Nh vy, cho d quan tm, ra sc c sy cho cc phng tin truyn thng hin i, cng khng th lng qun vai tr ca c nhn i vi c nhn. y khng phi l phng cch truyn o ca ring cc tn gio phng Ty m l phng thc ca chnh Pht gio chng ta t 25 th k trc. Bi vit ca tc gi c Vinh c trch dn li dy ca c Pht khuyn
TP SAN PHP LUN 37

 IM NHN

cc v T-kheo ln ng hong php: Mi ngi hy i mt ng. Hai ngi khng cng i v mt hng. Tinh thn hong Php cao c c th hin qua li i thoi ca tn gi Ph-lu-na, khi tn gi xin c Pht i hong php ti x Sunparanta, mt ni m cc v t khc ca c Pht khng dm n: Pht dy, dn x rt th c hung bo, nu h mng nhic nhc m ng th sao. Phlu-na p: Con s ngh rng h vn cn hin, v h khng dng tay nh p con. Nu h dng tay nh ng th sao? Bch Th tn, con s ngh h cn tt, v dng tay nh ch khng nm t vo con. Nu h li nm t vo ngi? D con s ngh h vn cn tt v khng dng gy m nh con. Nu h nh c gy? Th con s ngh h cn tt v cha dng dao m nh. Nu h nh con bng dao? Th con s ngh h vn cn tt v ch nh ch cha dng dao sc ot mng con. Nu h ly dao sc bn ot mng con? Th con s ngh
38
TP SAN PHP LUN

rng c nhng t ca Th Tn nhm chn thn th v sinh mng nn tm con dao t st. Nay con khng cn tm m vn c con dao. Pht dy Ph-lu-na, nu c y s nhip phc v an tnh y, tn gi c th n sng ti x kia. Sau khi n y ch trong mt ma an c, tn gi ha cho nhiu c dn v chng ba minh. Qua c th thy rng, hong php i vi o Pht cng chnh l tu, l nhim v hng u ca ngi con Pht, bt k chng duyn. cp n vic mong mun Pht t chng ta hong php t c nhn n c nhn, bt k c duyn hay khng c duyn, khng phi l bt chc cch truyn o ca cc tn gio phng Ty, m l quay v chnh li dy v hnh ng ca c Pht t hng ngn nm trc, khi nhiu tn gio khc cha ra i. c Pht truyn t gio php n cho thn nhn ca Ngi, ng bo ca Ngi, bn ng tu c ca Ngi (nm anh em Kiu Trn Nh), ri m rng dn i tng hot ng n c nhn hoc thiu s ngi, ri tp th ng o hn

IM NHN

cc quc gia ln cn. Pht t ngy nay c hong php nh vy i vi nhng bn b, b con, xm ging, ng hng, ng bo ca mnh, cng chnh l thc hin li Pht dy v s an lnh v hnh phc ca nhiu ngi, v lng bi mn i vi th gian. Nu hiu hong php theo kiu c nhn n c nhn nh cc tn gio phng Ty ang lm l bt chc h, th chnh ngi Pht t chng ta nh mt ht chu v cng qu gi m c Pht truyn li. c bit, trong Pht gio chng ta, cn c ci m cc tn gio khc khng c, l thn gio. Thn gio l iu khng th thc hin qua cc phng tin truyn thng hin i, qua my mc in t, m ch l t con ngi n con ngi. Tn cc tn gio khc truyn o trc tip n nhng ngi h tip xc trn c s c tin. H tin v mong mun lm cho mi ngi cng tin nh vy. H khng c khi nim thn gio, khng c khi nim o hnh, m ch c lng tin. Thn gio khng g khc hn l hong php t c nhn n c nhn bng o lc, o hnh ca ngi trc tip hong php.

Thn gio khng phi l khi nim ch c tng s, m c mi ngi tu Pht. Thn gio l ni lc ca Pht gio, tn gio khng ch da trn lng tin, m ch yu da trn tr tu v s tu tr. Nu c sn o hnh, th vic hong php theo phng thc c nhn n c nhn ang c ni n y s v cng thun li. Tu khng ch l tu cho ring mnh, m tu v gia nh, gia tc, lng xm, qu hng em o hnh ca mnh ra ha th chc chn l hn hn vic ch da vo c tin v tnh cm tn gio nh cc tn gio khc. Nh vy, trong phng thc c nhn n c nhn, cch hong php ca Pht gio chng ta so vi cc tn gio phng Ty c s tng ng, nhng khng ng nht. Ci lm nn nt c th v vt tri ca Pht gio chng ta l thn gio. i vi Pht t gi trn 5 gii, tu tp Bt chnh o nu kt hp c vi ch nguyn hong php li sinh tch cc, th hot ng ha theo phng thc t c nhn n c nhn chc chn s c hiu qu ln lao.

TP SAN PHP LUN 39

 T TNG

NHN CCH CA MT V B TT T L TNG N HIN THC

KhI Tu

t thi gian sau khi c Th Tn dit , s pht trin theo nhiu xu th khc nhau a Pht gio n tm cao l tng v mt tn gio gii thot v gic ng. Theo xu hng , cc nh Pht gio ng thi bc theo hai xu th: n mnh thin nh trong chn rng thing ni vng v nhit tm vi s l lun hnh thnh nn mt c s trit thuyt vng chc. V mt phng din no , s pht trin nh vy c coi l rc r, tuy nhin, mt tn gio pht trin nh vy ch l l tng cho mt thnh phn bc cao ca x hi m b qun li ch qun chng. o Pht ra i khng phi ch khai ng cho nhng thnh phn
40
TP SAN PHP LUN

Thin Ti ng T

u t vn c nhiu thng duyn vi c Pht lch s m Pht gio ra i vi bn nguyn ca ng o s l khai ng cho tt c chng sanh chng vo tri kin Pht. lp vo ch trng quan trng , cc nh i-tha ng ra ti thit li hnh nh v cng hnh ca c Pht trong

T TNG

v lng kip hnh B-tt hnh, c ghi r trong mc Bn sanhJtaka, hnh thnh nn mt h thng vn hc i-tha v hnh nh ca mt v B-tt trn c s cng c xy dng v pht huy mnh m. B-tt, ni cho l B Tt-a, xut pht t ting Phn l Bodhisattva bao gm hai ngha chnh l hu tnh gic v gic hu tnh, tc l mt chng sanh c gic ng v cng l bc lm cho chng sanh gic ng. Mt v B-tt ch c gi l B-tt khi v ch khi v pht nguyn v hnh tr hnh nguyn li tha, mt hnh ng li tha xut pht t tm nguyn v o B-, v s gic ng ca mnh v ca ngi ng nh t Bodhisattva, ch khng phi l li tha vi ngha ch mang iu li ch n vi mi ngi nh ngha ca t volunteer m ta thng thy. iu ny s bt gp r rng trong Khuyn pht B- tm vn: Xa la tm B- m lm cc iu thin, th nhng iu thin tuy cng l iu tt nhng khng phi l vic ca nh Pht khuyn khch. Pht gio khng ch khuyn khch con ngi hnh thin thi m

hnh thin hng tm n o B-, v ch khi n o B- th mi tht s l gii thot mi kh, nu ch hnh thin thi th ch hng qu bo tri ngi, tuy c vui nhng vn cn trong lun hi v s cn tr li th kh. c xy dng trn cng mt liu cht ca t bi, t bi trong hnh ng li tha ca Btt c t cn bn trn B- tm v mc ch cui cng ca hnh ng l em li B- qu cho c mnh v ngi. T nhn cch l tng theo t tng i-tha PhP hIn c s T v bi nu trn tng c coi nh l hai yu t ct ty lm mt php hnh to nn din mo ca Pht gio, cng vi tr tu, ngi ta xem nh hai cnh ca con chim khng th no thiu i c. Kinh in Pht gio m c bit l kinh in i-tha hu nh khng c kinh no b qua iu ny, bi t tng ca i-tha lun hng n hnh nguyn li tha, m mang o B- cho tha nhn l cng hnh t n v thng B- ca t thn v nhn vt l tng ly hai php hnh lm nhn cch chnh l ch v B-tt.
TP SAN PHP LUN 41

 T TNG

Cht liu t bi xy dng tinh thn v tha theo mc ch v o B- l nhn cch ca Btt. T cht liu t bi y, B-tt hng thng tha v bc V thng ng chnh gic dng lm thn thng diu dng th hin thn bin l T bi Tammui (mahkarusamdhi). Chnh c Pht th hin th Tam-mui ny hnh thnh nn th gii Quang Tnh ca Hoa nghim. Mt tnh thng xut pht t con tim rt thng thng nh con tim ca chng ta tr nn v bin t nh qu trnh cng phu tu tp t v lng kip trc khi thnh Pht m c c. Chnh t bi, mt php tu vn xut sinh t kh tnh yu thng ca con ngi tr thnh yu t tm linh tu tp di nhn quan ca i-tha gio, t l o trng, v i x bnh ng vi tt c chng sanh. Bi l o trng, v nhn ni cc kh nhc. T bi y hng n o B- vi mt thi gian v hn v tm v chp trc ca ch B-tt lm nn diu dng. Vn Th (Majur), Ph Hin (Samantabha), a Tng (Ksitigarbha), Quan m (Avalokitevara) l nhng v
42
TP SAN PHP LUN

B-tt tiu biu trong s v lng v bin ch B-tt thuc kinh vn i-tha m ta thy c. Hng B-tt y l tiu biu cho hng i-tha, mang trn mnh hnh nguyn li tha, thng yu v cu vt chng sanh nh mt bn hoi bt tn m t hn nu khng c sc t bi tam mui th kh m thnh tu c. Tr ni lng t bi , B-tt ngh cho chng sanh m khng ngh n bn thn mnh, lm li ch cho ngi m khng thy c vic mnh lm, khng thy c ngi nhn n c , tam lun vng lng, mt tinh thn v tha tuyt i ng nh l tng ca itha. L tng B-tt cao vi vi nh th nhng khng cch xa, tuy thm thm vi diu nhng vn hin hu ni chng ta, ni mi mt con ngi, bi v itha l nht thit chng sanh giai hu Pht tnh. Nhng nhn cch l tng c m t bng bc trong kinh l nhng kht khao m ta s t c khi ta, nhng chng sanh thc hu trn tri t ny, vn ln c mn v minh tm thc tip xc vi th gii tm linh v b o gip ng chp trong ta c

T TNG

hon ton tan chy. Bi v Php gii (Dharmadhtu) ca Hoa nghim khng tch la khi th gii ny (Lokadhtu). B-tt trong t tng Pht gio i tha cng c th hin trong on trch ng lc ca thin s Lm T: C mt s Tng tm kim Vn-th trn Ng i sn, nhng h bc sai ng ri. Chng c Vn-th no trn Ng i sn. Cc v mun bit Ngi u khng? Ngay ti lc ny, ci g n ang hnh s trong cc v, vng vng khng lay ng, tin chc khng nghi ng, ci chnh l Vn-th sng vy. nh sng v phn bit chp ln trong mt nim ca cc v, y l ngi Ph Hin ca cc v thng tr chn tht. Mi mt nim ca cc v, m bit cch b gy xing xch, c gii thot trong mi thi, l ang thm nhp vo Chnh nh ca Quan Th m. Mi v cng hin hnh ng thi v ng x, tuy ba m mt. Mt khi hiu c vy, cc v c th tng c cc kinh in. V hin thc ca B-tt s pht tm T ng lc trn ca i s Lm T, trong mi mt chng

ta, hn nhin ai ai cng c mt phn kh tnh ca B-tt, v v th, i-tha khng cu n n danh xng khi mt hu tnh pht khi tm B-. Xut pht t nhn cch l tng ca B-tt ng a, B-tt s pht tm s hc tp theo nhn cch ny bng mt khun kh gii iu c ly ra trong kinh Phm Vng, v d nhin, vi nhng B-tt s pht tm ny, nhng bc u hc hnh ca i B-tt phi bt u bng nhng bi hc c bn i ng ng B-tt m khng b lch lc bi trng nghip ca phm phu, nhng bi hc u tin chnh l mi gii trng v bn mi tm gii khinh ca B-tt. Bt u t gii khng st sanh, B-tt s pht tm hc hnh i bi bng gii lut vng chc nim tin tuyt i ni thnh hnh ca mnh. Khc vi hng Thanh vn, th t gii iu ca hng B-tt a gii st ln hng u tin nhn mnh v khng nh hnh t bi l hnh cn bn ca B-tt m B-tt s tm cn phi hc tp. T gii st ca mi trng gii, xuyn sut trong bn mi tm gii khinh, hnh t bi c nhc
TP SAN PHP LUN 43

 T TNG

i nhc li nhiu ln nh gii khng n tht, gii i s, gii phng ha, gii cha kh c st sinh, gii khng phng sinh, gii nui sng bng t mng, gii tn hi chng sanh hnh thnh nn mt nhn cch chn chnh cho hng Btt s tm, bn cnh phn gii thuc v t bi, Phm Vng cng cn cp n nhiu phn mc khc ri rc trong sut phn iu gii. Nhn cch ca mt k ly li tha lm hnh nguyn dy ngi Pht t khng trm cp, khng ni di, dy ngi sm hi ti li, thm hi ngi b bnh, v nht l lun mang trong mnh hoi bo khin chng sanh pht tm B-. Lm th no m hng Btt ng a thc hnh hnh nguyn li tha bng mt tm t tuyt i nu khng ci b nhng vng mc v ci ti v ci ca ti? Hnh lnh li tha ch thnh tu vin mn khi v ch khi chic o gip st v bn ng hon ton c tan chy. V v vy, ngn mnh khi tp kh ca phm phu, nhng gii iu nh t khen mnh ch ngi, gin hn kh kh khng h x, em sn tr sn em nh
44
TP SAN PHP LUN

tr nh, khng cung knh thy bn, khinh ngo ngi c thit lp s tm B-tt hc tp v hnh tr. ng lc nui dng hnh lnh ca ch B-tt hn l khng g khc ngoi tm B-, bi ch c tm cu B- o mt cch nhit thnh mi lc nui dng thin hnh ca ch B-tt. V bi v vong tht B- tm, hnh ch thin php th danh ma nghip. Bi tm quan trng , iu gii ca Phm vng cp n gii tm b tm B-, gii khng pht th nguyn Theo Pht gio i-tha, cng hnh ca B-tt l v s gic ng, gii thot mi kh au cho cc chng sinh. Cng hnh ny c c l nh vo dng sa php uyn linh v mu nhim ca i-tha, nh vo s gia h th k ca ba i ch Pht v s tr duyn ph tr ca ch B-tt, v chnh v vy Btt s pht tm mun cu B- v thng ngoi cng vic cu kh chng sinh, B-tt kip kip i i ph tr Tam bo, lm hng thnh Chnh php o B- n vi tt c chng sanh. Tng bo l thnh phn tr tr th gian nn ht lng

T TNG

knh trng phng tr bn cht thanh tnh v ha hp; gii ph ha hp tng, hy bng tam bo c coi l gii trng ca hng tn hc B-tt. Bn cnh , hng thng vo mt con ng, nh v cho bc chn hng tn hc i ng theo o i-tha B- v thng nhng hc gii nh gii khng cng dng thnh php, khng i nghe php, tri b tm itha, khng hc php i-tha, khng cng dng kinh lut, hn ch s lu truyn ca php v Tng on c thit lp nn lm khun thc gi gn cho hng tn hc i ng theo chnh o. Hc hnh t bi, loi tr tp kh v bn ng, lun nui dng v cng c tm B- ca mnh khng gin on v i i phng s i-tha khng bao gi mt mi, trng hng Tam bo Pht php tn ti mi mi trn th gian, tt c iu l nhng thc o cn bn to thnh nhn cch cho mt Btt s tm hnh B-tt hnh hng n o qu B-. Bng nhng mu truyn tin thn xut pht t Tiu b kinh thuc kinh tng Pli, c Th Tn nhiu ln khng nh

hnh lnh ca B-tt l thng hnh duy nht min vin m Ngi tri qua trn con ng tm cu B- v thng tu tp v cu chng sanh, nh cng c lnh v nh lc kin c hng n o qu B-, sau bn mi chn ngy thin qun v on tn nhng hu lu cui cng, Ngi bng ln nh sng gic ng, chuyn mnh t mt hu tnh thnh mt ng Th Tn, y cng c v nh lc hin by Php gii ca Hoa nghim ngay trong rng Th-a ca th gii ny. i-tha m ra mt con ng mu nhim dn dt tt c chng sanh, tt c phm thnh, tt c nhng ai ch cn ngi pht khi tm B-, v v th, hng tn hc B-tt s hc theo nhn cch v hnh nguyn ca B-tt ny, kin to nn mt x hi an bnh ca i-tha Pht gio ha v mt thi gian nht nh trong mai sau, s tha hng gia ti v tn ca B-tt thng tha, bi nhng nhn lnh gieo c, v bi h kin to cho mnh mt nhn cch ca hng Btt.

TP SAN PHP LUN 45

 T TNG

T R I T H C H A V N G N N G C H C N N G
(tip theo)

THC BIN

Tr li vi vn ca chng ta. Trn b su tp v i m Th Thn cho, ta khi i t THC BIN, vijparima, gn cht cng cn t pravt, cng nh gn cht cng upacramt du n su, lin quan n vng lun hi ca v tr ny, lin quan n s ti sinh ca ngn ng v lin quan n tng mnh i ca chng sinh qua cc nhn quang phng chiu vo nhng i tng ca chng, nh l Php v Ng (dharmtmn) v, cng lc l D THC, T LNG V LIU BIT CNH. Ta thy, parima, upacra v pravt l cc thut ng ch cho s vn hnh v, trng thi ny c xt
46
TP SAN PHP LUN

nh l s vn hnh ca ngn ng cu trc, bi v n bit ng gi bng ba phm tr va nu v gi i, k hiu ha hnh hi vn hu. Nht l danh t phi sinh upacra, phi sinh t cn t ng on upacar, ch cho s vn hnh mang tnh biu t, tc l cc lp thuyt nng trn trng thi chuyn bin ca thc ny. Bi v, ngn ng cu trc nu khng c tim nng ca s hot ng ng ng php th n khng th ty chuyn trn s vn hnh ca thc. T , ta c c php, hnh v v ng ngha hc cng nh dng ng hc, v.v... v cc hc thuyt khoa hc t ni phng th nghim ny nh l cc

T TNG

phng nh ca kho d liu bm sinh. S tng quan gia chng sinh, vt loi vi v tr c xt nh l mi quan h hu c trn cn-bn-thc ny. By gi, th ta tin hnh mt cuc tranh lun v thc, chnh nh bn cht thc hu siu hnh ca n. Thc, vijna, l mt danh t trung tnh phi sinh t cn t ng on vij, ch cho tri thc phn tch, phm tr ha cc i tng, l tri thc khoa hc th nghim v cng l tim nng ca hin ngn. S phi sinh, theo nh ngn ng hc Lin-x E.kurilovich, n c nhiu cp : 1/ c cu to t cn t. 2/ c cu to t thn t phi sinh. y, vijna c cu to t cn t vij mang bn cht thun lu, ngha l, s phi sinh trc tip cng thm gia t (na). Ta c mt tng quan v thc nh sau: i vi cc trit gia, tm thc hay l tnh gi mt tm quan trng c th. Tt nhin, tm thc c hm ngn trong mi lnh vc trit hc, bi v n l nhng g m ta dng trit hc ha. Tuy nhin, tm thc cng n du nhng iu huyn diuv cch no m thc lin h n th gii tm l, c phi ri

y ta cng c th dng thnh tri thc nhn to hay khng, tc l nhng g m ngi ta ng gp cho chnh mnh, c phi ngi ta t duy l t duy trn mt ci gi bng vi ci gi tri nhn ca loi th hay khngci m n to cho mnh mt ch im bt kh cng i vi cc trit gia trong thm quyn ca chnh n. C phi bn ly lm kinh ngc l mt trit gia tuyt i chng hng th g khi ni n nhng vn ny chng. Sau rt, hnh nh h b rt vo trong tm nh hng ca khoa hc n tng: tm l tri nhn, khoa hc no b, ngn ng hc, phong tc hc th vt, v khoa hc my tnh. Cc nh ch gii lnh vc ny pht trin mt nhn thc v l tnh qua cc ha nghim v qua cc phng tin khc ca nghin cu theo kinh nghim. Tuy nhin, theo mt m hnh ph bin, cng c c gi tr duy nht vi cc trit gia l cng c t duy: h chung theo nh t tng Rodin, h khi s hng t duy mnh trong vin cnh trung ha mt cch tch lng, n lc lm l ra nhng huyn mc siu hnh qua tnh tm ca mnh (m cc hnh tng l ra tng quan n nhng g theo li Duy nghim
TP SAN PHP LUN 47

 T TNG

va nu). Khi y, cc trit gia s ng gp iu g cho s hiu bit v l tnh ny? V cc cu tr li v vn y s nm trong bn vn ca ta qua cc tiu lun tip theo sau. Ni chung, c cc miu t a dng v sai bit v l tnh theo cc ng li nh sau: thc l: Bit th (Private) Ch th tnh (Subjective) Ni ti (Inner) Ni quan (Introspectible) Bt kh thuyt (Ineffable) Trong khi c nhng ch trng tri ngc li: Cng th (Public) i th (Objective) Ngoi ti (Outer) Ngoi quan (Perceptible) Kh thuyt (Describable) M hnh i khng ny, hu ht cc trit gia u cho rng, , ngi ta c th rt ra mt kt lun ti hu v l tnh. Vn v tm thc nh vy pht sinh t mt s kin l, cc nh khoa hc vt l hu nh ch ch tm vo cc kha cnh thc ti h c nhng c trng ghi bn phi. Vy, lm cch no m kinh nghim c thc c th khin cho nhng nt c trng ghi
48
TP SAN PHP LUN

bn tri cn c gii thch trong cc l thuyt m cc nn khoa hc ny pht khi? Vn v thc l mt thch thc trnh hin mt l gii thc t khoa hc rng ri v nht th m n c th phc v cho hin tng th nghim c thc nh th no.(1) Nhng vn nh th, s c din ra, bng qua gn ngt ba mi lun ca ba mi trit gia v cc nh khoa hc Ty phng (trc v sau Socratics, cng nh nhng im trng yu trong kinh Dch, m khoa hc hnh hc v s hc b hiu nh l thut chim bc) ang nm quyn chi phi th gii trong cc hi tho v tranh lun k tip ca ta, trc khi ta kho st v ngn ng chc nng trong chnh Lun bn Phn vn Tam Thp Tng ca tn gi Th Thn bng cc quan im ca nhng nh ngn ng hc ng i ca th gii ny ngang qua cch ch gii ca cc Hn bn c lin quan. y l mt tiu m t thn bn vn ny t ra, nhm lm sng t, nu c th, trong tin trnh kho st t tng Phn vn ca chnh ngi vit. Mt cnh ca cn ni

1. Arguing about the Mind edited by

B. Gertler and L. Shapiro.

T TNG

rng ra, khi vo ta khi lch mnh. TRIT HC HA Ph lun t tng trit hc thi k Tin-Socratics HeraclitusHc thuyt Thng v V thng Tht l sng sut khi tuyn b rng vn hu l nht th-It is wise to agree that all things are one. Heraclitus tuyn b nh th v tiu lun ca chng ta s bt u t y, mt l trnh m nh ta ni, l phi cn bng qua nhng g l khi thy ca nn vn minh nhn loi trong hai phm tr Ng v Php, xt nh l Bn th lun v Hin tng lun qua hp ng Dharmtmnupacra ca Tn gi Th Thn, tt nhin, ta s khng i theo quan im l, t tng ny, Th Thn ch dng ph phn nhng g ang v din ra trong mi trng trit hc hin gi ca ng, nh cc bn ch gii cho. Ta s cn i xa hn na, h thng t tng ca ng khng b hn cuc vo bt c thi i no, tc l h thng y s l nn tng duy nht cho bt c s tham kho no v trit hc v ngn ng hc trong tnh cht nguyn y ca n, trong

Hin tng v Bn th lun, nh l im then cht trong ph phn ca ng. Thng thng th ta hay trch dn cu ni ni ting v v thng ca Heraclitus nh ng hay minh chng cho l v thng ca Pht gio, s minh chng ny c v nh mt ngi bn, mt c liu song hnh. Tuy nhin, l v thng ca Heraclitus, c vi im c trng m ta cn kho st. Theo Heraclitus, v thng hay bin dch c cho l v thng khi no s quan st hay thc c tch lng, ni cch khc, ta khng th thy v thng bng chnh ci v thng c. Nn tng ny tht quan trng trong hc thuyt ca Heraclitus. ng ni: Nhng dng nc nht th khc giao lu cng nhng tha th khc hnh thnh tng bc ca cc dng sng v chng c bo lu trong cc dng sng y (S hnh thnh tng bc trong cc dng sng vn bo lu cng nhng dng nc khc v nhng dng khc ang chy triOn the stepping into rivers staying the same other and other waters flow). Cu ni tr danh ny cho ta
TP SAN PHP LUN 49

 T TNG

bit rng c mt s tng phn gia ng-same v d-other hay t v tha ny v rng dng sng l ni hp lu ca hai tnh cht ng v d nh va nu; tuy nhin, ng v d khng phi l bn cht ca chnh dng sng; cng vy, nu Thc ch l s bin dch, th Nit-bn l ci ch c trong m. Do , vijparima c hiu l s chuyn bin, s bin hin ca thc, ch khng phi l bn cht ca thc. Bi v, nu bn cht ca thc l s chy tri, th n khng bao gi chuyn c hin tng gii thnh trng vng hay rng lng. Hay ni cch khc, Thc l tt c hin tng gii. Trn c im ny, Heraclitus cho bit: efficient. Cng nh cng mt vt thi ang tn ti v hoi dit, ng v tnh, sinh v lo. i vi cc vt thi ny khi b chu bin th thnh cc vt thi khc, v ngc li cc vt thi khc khi c chu bin th thnh cc vt thi kia. Nh vy, theo Heraclitus, nu F c hnh tng ng nht vi G, bi v F bin thnh G, th th c hai l phi nht th, do v chng phi chu tin trnh chuyn ha, chng hon ton v t th, ci ny c th l
50
TP SAN PHP LUN

ci kia, nhng khng l nht th. Qua , bin dch l chn l duy nht ca vn hu, vn hu nht th trn s lu chuyn v s lu chuyn ny c Heraclitus nh danh l Logos(2). Logos ca ng tng ng cng dhtu ca Th thn, tc t gii hay cn v t. V l t gii, nn logos l v ngn,
2. (tou d) lgou toudontos (ei) azynetoi gignontai anthropoi kai prosthen h (e) akou (y)sai kai akousantes... eudontes epilanthanontai (Fragement 1) // Ce verbe, qui est vrai, est toujours incompris des hommes, soit avant quils ne lentendent, soit alors quils lentendent pour primire fois. Qouique toutes choses se fassent suivant ce verbe...quils ont fait en dormant. (Ngun d liu t T. Tu S). Ci [thut ng] Logos ny l thc ti tuyt i ngha, nhn loi mi mi bt v tri, cho d h nghe mt ln hoc nghe ri mt t v n. Bi v, qua , vn hu ty thun kh lai theo Logos ny, hu nh t thn chng sinh cha c hi nghim g v n c [tc l, ta sng trong Nit-bn m vn chuyn lu sinh t], trong khi h vn tc to l thuyt v tc khi cc hnh vi ng nh ta nh v v th hin n l chn tht nh th no. Th nhng nhn loi ny khng th bit nhng g h ang to tc ngay khi h tnh thc, ch n nhng g h vong thn trong v minh s hnh [c thc v ng, chng sinh iu hot ng trong v minh, khng c mt cht th nghim no v Logos c.]

T TNG

bt kh thuyt. Ni tm li, vn hu lu chuyn trn gii hay ngn ng vy. Tuy nhin, hc thuyt v thng ca Heraclitus, ch cho ta bit s sinh ha ca vn hu l do la. La ca Hecralitus, nh l o (tri) ca qu Cn trong kinh Dch, th nhng n cn mang tnh cch th s v chung chung. Mi n thi k Aristotles, cc nguyn nhn v sinh ha mi c gii trnh v ngn ng by gi c thit lp, nh l php n d cho vn hu(3). n y, nn vn minh Ty phng trt di trn con ng l thuyt, lun chng, bi v logos b gii thch nhm, theo chiu hng hl thuyt v Bn th v Hin tng c vch ra, lm th ti h lun cho sut hng ngn nm lch s o in. Trong tc phm Identitt und Differenz, Heidegger ni iu ny rt r.
3. Theo Aristotles, s vt bin v thnh (trn mt ngha) l do t chng nhn-4 kinds of cause: 1/ ng nhn (efficient cause: A+by wichB. 2/ Cu cnh nhn (final cause): A+for wichB. 3/ Ni nhn (material cause): A+in wichB. 4/ Ngoi nhn (formal cause): A+intoB. (Theo Buddhist Theory of causation and Einsteins Theory of Relativity by Filita P. Bharucha).

Trn gc ngn ng hc, cu ni nu ca Heraclitus, ban u trong din ngn ca ta, c dch theo th b ng, vi cch dch ny, b th s hin l ton din ci gi l ng php ph qut, nn ng php ny, c quy cho ba phm tr: S ch ng ni ng (intransitive subject) A ch ng ngoi ng (transitive subject) O b ng ngoi ng (transitive object) O b ng ngoi ng (transitive object) the same other and other waters flow i th b ng; cn On the stepping into rivers ng vai S ch ng ni ng (intransitive subject) thuc hai nhm: va l GIVING (donor-nng th), va l ATTENTION (impressionn tng), v staying l tm ng hay t gii ng vai duyn khingn ng thnh hnh t y(4). Ci m Lo t ni: , . Ta thy, Th Thn v Heraclitus ng trn mt thm nghim, cn Aristotles th trn mt theory. Heraclitus sanh vo khong th k th 6 trc Ty
4. Subject and Object in Universal Grammar by R.M.W Dixon.
TP SAN PHP LUN 51

 T TNG

lch, cn Th Thn th sanh khong th k th 3 sau Ty lch; tuy nhin, vn ngn ng v s vn hnh ca n, Th Thn chi tit ha hn l d nhn Heraclitus. Trn quan im ngn ng hc, t gii chnh l Trung lun, v thc bin, t F n G phi tri qua hin tng gia hnh ngha (sementic priming) na, tc l giai on chun b cho ngha ca n tng v tc th. Th nn, Long Th ni: gi danh l Trung o. Trong mt n lc nh th, Heraclitus, mun t n mt chn l ph ngha cho vn hu v, all is Fire hnh thnh nh l ng tnh. La, theo ng khng th hiu nh l yu t, hay cht c bn, la chnh l yu tnh hay yu th, hay tnh th (essentio). y, La ca Hecralitus c th snh cng qu Cn (+ ) ca kinh Dchgiai on sau ca V cc (v cc nhi thi cc), Cn thuc v phm tr ca Thi cc, tc l: aben Kin, das Schpferische, der Himmel. unten Kin, das Schferische, der Himmel(5) (Cn thng qui l Tnh sng to, l Tri hay v tr v Cn h qui cng vy theo tnh cht hng h). Vi ngha ny, theo Heraclitus, La, nu theo chiu hng thng l Trch dit v vi, theo chiu hng h l to tc, l chi phi vn hu, l nghip. Nh bn cht ca chng, nu sinh, hng thng l dit tn phin no, hng h l to nghip ba ci su ng. y, Logos cng th, hng thng l huyn ngn, hng h l h lun. Hng thng l bt kh thuyt, hng h l sc php bin o a nh v chung. Gia Thnh v phm ch cch nhau mt si t m thi. o ca kinh Dch c i phn ging nh l B-tt o ca Pht gio, tc l B-tt ly tm ca chng sinh lm tm mnh, ly kh ca chng sinh lm ci kh ca mnh. y, V cc ca Dch, khng th quy hng cho bt c loi hnh t tng no, cho d Thnh phm hay Chnh tr. H, hng h th phm, cn hng thng l Thnh, l sch tn nhim . Khi quy Dch hay La ca Heraclitus vo bt c khuynh hng no, th gii cu trc cng nm trong cu trc m thi. Ni theo s
5. Das Zeichen besteht aus sechs ungeteilten Strichen. Die ungeteilten Striche entsprechen der lichten, starken, geistigen, ttigen Urkraft..., der ihr hheres Wesen durch seine Kraft weckt entwickelt. (I GING: Das Buch der Wandlungen, Herausgegeben von Richard Wilhelm). Diederichs. 52
TP SAN PHP LUN

T TNG

T. Thi Ha, qun chiu Bt-nh l bung b mi nim thuc v ngn ng, ngay c ngn ng, vn t v nim Bt-nh.(6) La ca Heraclitus ging nh mt ci g thuc v nrvaa vy. Tm li, Thc ca Heraclitus l Thc v cc, l Tng thc bt bin, cn bin hay chuyn ha ca thc l ha tnh. Tuy nhin, quan im ca ng vn mang mm mng nh nguyn, cho d tnh cht nng v s tng l s hp lu trn dng sinh ha, th nhng chng lun l hai hoc hn th. Vi hc thuyt ca Heraclitus, lm ta hiu thm thuyt chng t ca Th Thn. , ngn ng chuyn ha thnh v t tnh. Mn li ca bn kinh Lng-gi kt lun cho bn vn ny: c Nh Lai khng dy v Bn th v Hin tng lun, bnh xe php m Ngi chuyn vn, cu trc trn, 12 chi nhn duyn, trn Bt thnh o... v con ng a n s vnh dit (trong dit lun cc vng tng v Bn th v Hin tng lun).(7) Php Hin c s
Sch c thm 1/ Ng nhn tnh bi quan trong Lo T o c Kinh / H.T Vin Minh 2/ Lch s trit hc Ty phng (3 quyn) / L Tn Nghim 3/ Kinh Dch Cu Hnh T Tng... / Dng Ngc Dng v L Anh Minh 4/ I GING: Das Buch der Wandlungen, Herausgegeben von Richard Wilhelm 5/ Identitt und Differenz von Heidegger. 6/ / 7/ The Internet Encyclopedia of Philosophy 8/ History of Western Phylosophy / Bertrand Russell 9/ The Socrates to Sartre / S.E. Stumpf 10/ Bn ting Hy-lp (T. Tu S) 11/ Chant Du Seigneur (Bhagavad-Gita) par A. Auvard et M. Shultz. 12/ Sementic Priming / Edited by McNamara 13/ Essay on Grammar Theory... edited by Martin Akinson, Louisa Sader.

6. T.Thi HaS lin h gia Ph Vn... p.54. (Nghin Cu Pht Hc 6). 7. Punar apara Mahmate catuayavinirmukt tathgaty dharmadean yadutaikatvnyatvobhnubhayapakavivarjit..a praktvarhetuyadcchlas vabhvopanibaddh mahmate tathgatn dharmadean. ( / p. 35).
TP SAN PHP LUN 53

 GII THIU KINH

Pht thuyt kinh

B lo ngho ng php Duyn khi

Thch Tm nhn

Dn nhp: V d, ta v mt hnh Tam gic u ABC, ri k mt ng trung tuyn AH, im H nm trn cnh BC, l ta c thm hai Tam gic vung ABH v ACH. Hai Tam gic ny u c chung mt cnh AH, tc Tam gic ABH c cnh AH ca Tam gic ACH v ngc li. Vy, nu ni n Tam gic ny th c s n tng ca Tam gic kia, ngha l chng c mt trong tng giao, hin khi qua nng ta Ci ny c th ci kia c; ci ny sanh th ci kia sanh. Ci ny khng th ci kia khng; ci ny dit th ci kia dit, l y gi l Duyn khi. B lo ngho ng php Duyn khi l bn kinh chng ti gii thiu k ny. Nguyn tc Pht thuyt lo n nhn kinh (Viddhastr-stra), 1 quyn, C s Chi Khim ngi nc Nguyt Th (Kuana l chng tc sng khong th k 3 trc TL n th k 5 TL, v tr cc vng Ty bc Trung Quc, Ty Vc) dch thi Ng A.D. 222-280, i Chnh 14, s hiu 559, tr. 911. Bn kinh ny cng ni dung vi kinh Lo b Lc Anh (Pht thuyt lo mu n Lc Anh kinh Viddhamti-apup-stra), 1 quyn, ngi Cu-na-bt--la dch thi Lu Tng v kinh B lo (Pht thuyt lo mu kinh - Viddhamti-stra), 1 quyn, khuyt tn ngi dch, i Chnh 14, s hiu 560, 561, tr. 912.
54
TP SAN PHP LUN

GII THIU KINH

Tot yu ni dung kinh: Khi c Pht ang ging php ti tr x Lc-m nc T-x-ly (Vaili), th c mt b lo ngho n ch c Pht nh l st t, bch Pht: - Tha Th Tn! Con c iu mun hi. - Lnh thay! B c hi. - Sanh t u n v i v u? Gi, bnh, cht t u n v i v u? c Pht bo: Hay thay! Hi nh vy rt hay. Sanh khng t u n v cng khng i v u. Gi, bnh, cht khng t u n cng khng i v u... Cc php u nh vy. V nh hai thanh cy c xt vo nhau pht ra la, la li t hai thanh cy. Cy chy ht la cng tt. c Pht hi li b lo: - Ngn la t u n v i v u? B lo tha: - Nhn duyn ha hp c la, nhn duyn ly tn th la cng mt. Pht dy: - Cc php cng nh vy. Nhn duyn ha hp mi thnh, nhn duyn ly tn tc dit. Php

khng ch n v khng ch i V nh ci trng khng phi do mt th m thnh. Khi khi s mun thnh phi c da, c cy, ngi cm di nh vo trng th trng mi c m thanh m thanh khng phi t da, khng phi t cy, khng phi t di trng ca ngi cm, phi hp cc th li mi thnh ting trng. m thanh t ch khng, nn cui cng l khng. Vn vt u nh vy, vn thanh tnh khng c nhn to ra php, php cng khng c s hu Cc php khng ch n v khng ch i Sanh t cng vy, mi th ty theo s hot ng ca n m thnh. Nh tai ha, a vo a ngc, sinh ln tri hay lm ngi th gian cng th... khng phi t nhin m c. B lo nghe ri vui mng hn h ni: - Nh hng n ca c Th Tn con c c php nhn, tuy thn th gi yu cng c khai ng. A-nan chnh y phc qu gi bch Pht: - Tha Th Tn! V sao b lo c tr tu nh vy, va
TP SAN PHP LUN 55

 GII THIU KINH

mi nghe Pht thuyt lin khai ng? Pht bo A-nan: - B lo ny tin thn i trc l m ca ta. B c pht tm hc o. A-nan li hi: - L m ti sao bn cng khn kh th? Pht bo: Thu qu kh, vo thi c Pht Cu-lu-tn. Ta mun lm Sa-mn nhng T mu thng mn khng cho ta i, ta bun ru b n mt ngy. V th, nm trm i b sanh th gian b ngho kh. i ny th mng ht, b lo s sanh v ci Pht A-di-, tri qua su mi tm kip mi thnh Pht, hiu l Ba-kin. Nc gi l Ha Hoa. c Pht ni kinh xong, b lo, A-nan, cc v B-tt, Tkheo Tng u vui mng nh l thi lui. Pht thuyt kinh b lo ngho ng php Duyn khi. Li kt: Vo ma h, nghe ting ve su ku rm ran, nhn cc sn trng hoa phng n r, cnh tr y cng gi nh nhiu v tui hc tr. Ri Thu sang, ng
56
TP SAN PHP LUN

n, ting ve im bt, phng v thay l, tui hc tr qua i, c my ai t thc mc th gii hin tng xung quanh: nhng ch ve kia i u lc i ma, v l no mu phng ch c khi h v? Song, cch y gn ba ngn nm, c ngi t duy v th gii hin tng y: Do u m c gi, cht?... Do sanh m c gi, c cht Khng sanh th khng gi, khng cht, sanh dit th gi, cht dit. l l Duyn khi m c Th Tn t duy, chng ng di ci B. Tt c s vt trong th gii hin tng u do nhng iu kin nhn duyn m c n, c i, c sanh, c dit; khi iu kin nhn duyn th chng biu hin, nhn duyn vng mt th chng rt lui. Bn cht thc ti ca chng khng n, khng i, khng sanh, khng dit. Cho nn c Pht gii thch, sanh, gi, bnh, cht, khng t u n cng khng i v u. La chy trong cy, m thanh ting trng cng th; a vo a ngc hay sanh ln tri, lm ngi th gian cng th,

GII THIU KINH

do v minh duyn hnh (to nghip thin hay bt thin) m c nh vy. Thuyt Duyn khi trn l t tng c hu ca c Pht chng ng, v sau cc Lun s ly lm gio l cn bn, pht trin thnh cc gio thuyt thuc h thng Duyn khi lun, nh: Nghip cm duyn khi, tc do sc nghip thin hoc c m c qu bo thin hoc c. A-li-da duyn khi, l do chng t (ht ging) tch cha trong A-li-da thc (tng thc), gp duyn th hin hnh, t hin hnh hun li chng t, nh th lm nhn lm qu xoay vn. Do m b lo tuy gi, ngho kh nhng ht ging hc o tin kip ca b khng mt, khi nghe Pht ging lin gic ng. V do i trc lc lm m gy ci nhn khng cho c Pht xut gia m chu ci qu ngho kh nhiu kip. B lo thng mn ngn cn Pht xut gia b ngho kh l hnh nh n d ging chuyn th d trong kinh Php hoa (phm Th k 500 v t): Mt ngi ngho c vin ngc qu (Pht tnh) trong cho o m khng h hay bit, c sng

i bn hn. Mi lm nm sau, ngi ngho kia gp li bn thn mch bo, c vin ngc trong o, mi ht ngho kh, tr thnh giu sang. Cng th, con ca b lo l v Pht tng lai, tc Pht tnh trong ngi b, b li ngn cn, nh nh mt Pht tnh (vin ngc) ca b, nn b kh nm trm kip, ri c Pht khai th, th k i sau thnh Pht. kinh y l ni n Chn nh duyn khi, Nh lai tng duyn khi, tc ht thy chng sanh u c Pht tnh, v duyn nhim tnh m sinh cc php, nhng Pht tnh khng mt. Nm xa, c Th Tn ging l Duyn khi cho b lo ng. Nay chng ti vay mn vn t din t cho mi ngi hiu. Song chng ta mun hiu v ng phi vt thot khi phm tr nim ngn ng, th nghim qua i sng thc ti, sng vi ci mun i ca cuc sng, trc s sng-cht, vuibun, cn-mt, thng-thua, ckhng tch tnh, vng lng.

TP SAN PHP LUN 57

 VN HC
TT. Tu S v Hoi Khanh

HOI KHANH
Ngi thi s i tm li ci ngun ca mt dng sng
Thch Phc an

(tip theo)

Trong tp th mi nht c in Hoa K, Hng sc mong manh (2006), th ta thy nim hy vng li cng mnh lit hn na: Hiu ngm sen n m xa L nhn gian hi Thch Ca v Ngi v nh thc cn m c gian, th hn trn tr kh au Ngi v vi nh nhim mu My ngn nm qua cu t sinh o vng i sc hin linh Mun i vn vng cu kinh tr Mun i nh o t bi S xua qu d, sn si, bo tn S em tr li nhn gian Cuc sinh tn ngt hoa vng t tm. (im triu ca sc vng)
58
TP SAN PHP LUN

VN HC

Th ra, s au kh ca thi nhn khng phi v t chi hay ght b cuc i m v qu yu thng cuc i nhng b cuc i t chi tm lng y mt cch ph phng. Bi vy, nh th ca chng ta khng cn cch no hn l: Van ngi xin hy thng nhau Mai kia t vn dng mu lu ly. V vn kin tr hy vng mt ngy no con ngi s khng cn hn th v tnh thng s m bng kt tri: Rng thin nin k mai sau Mu ngi t s l mu t tm. (Bn t khc LEONORA) Nhng tt c nhng ni au kh trn u l ni kh n t bn ngoi. C mt ni kh m tr thnh ni m nh kinh hong khng ch c Hoi Khanh th hin trong mt, hai hay ba bi th m gn nh trong ton th s nghip thi ca ca ng. chnh l ni kh v thi gian: Nc xui lnh mt dng su Bit v u hi my mu thi gian? Bit bao ln ri thi nhn : Lang thang trong vn hn chiu Nghe ma gy di nhiu bn sng. Bi th cho nn, ta chng ly g lm l khi thi nhn gn nh mang mt nim th hn i vi nhng bui chiu: Tay ti bp nhng chiu t Vi cn ph c vi ga ven rng. Nhng ti sao ng li th hn nhng bui chiu n nh vy? Hi em ngi ca ta yu Phn son u khi bng chiu vy quanh. Khng th hn sao c trong khi c: Mt ln quay mt v chiu Th tm sao ni m miu du xa Lm sao i lm sao ch Lm sao cn mi nhng gi yu em?
TP SAN PHP LUN 59

 VN HC

Ni au v thi gian ta thng thy Hoi Khanh ly dng sng ra gi gm tm s. Thc ra, khng phi i n Hoi Khanh m cch y hn 10 th k L Bch khi ng nhn sng Hong H cng th than: Qun bt kin Hong H chi thy Thin thng lai Bn lu o hi bt phc hi. Qun bt kin cao ng minh knh Bi bch pht Triu nh thanh ty m tuyt. Ngi thy chng! Nc sng Hong H t trn tri xung, mt i ra bin th khng bao gi tr li. Ngi thy chng! Nh cao gng sng nhng qu bun v mi tc bc trng c ri. Hay nh Appollinaire nh th ca nc Php ng trn cu Mirabeau nhn sng Sein m xt xa cho nhng mi tnh tri qua cu i theo dng nc m khng bao gi tr li. Nhng L Bch cng nh Appolliniare ch c mt bi nhc n dng sng thi. Vi Hoi Khanh th gn nh t Dng rng n Lc bt hay Gi bc, Tr nh, a hng v D n Thn phn u c nhng con sng bun thm chy qua. Chnh v th, khi mun chn mt bi tiu biu nht v nhng dng sng trong th ng, th tht l kh v gn nh bi no c vo ta cng u thy khng phi ch l ni bun ca ring ng m c l cn l ni bun cht ngi ca mi ngi trong chng ta na. Tuy vy, c l ngoi bi Ngi li bn cu trong Thn phn, m cch y gn bn thp nin nhng ngi yu th khng ai l khng bit n nht l bn cu cui: Ri em li ra i nh n Dng sng kia c vn chy xa m Ta ngi li bn cu thng d vng Nghe gia hn cy c mc hoang vu.
60
TP SAN PHP LUN

VN HC

Th bi Trng theo cng trong Thn phn cng lm xc ng khng bit bao nhiu ngi: Bn sng ny, bn sng ny Trng xa lnh xung hng cy gc u Ngi xa ch bit l u Ny trng gi c ny cu gi t Li i vng nht ma thu Nghe lau lch ng nim u ut bun Mt ngi mang c qu hng Lng ta mang c on trng thng nm. Nhng cng chnh trong Thn phn, tp th c nhiu con sng bun b nht chy qua th Hoi Khanh li vit: Con sng no xa ngun Th con sng y s bun vi ti. Nh vy, nu nh thi nhn ln ng tm li c ngun ci ca nhng dng sng y th thi nhn c cn mang ni su vn c y khng? Trong Hng sc mong manh, thi phm mi nht ca Hoi Khanh c bi nhan l Sm hi tm kinh nh sau: Nh cu v s tng lai Dic v s khtrn ai nhn tin Con t xa ci Phan Duyn Nm mi nghip chng ly phin no nhn Tham sn nh ct sng Hng m m bng sc qun thn phn mnh Mt hm sc nh cu kinh Khng phi ch tr m sinh tm mnh Nhn ngy Pht t n sinh Con xin dng tm lng thnh n nn. Nu Hoi Khanh nhn ra khng phi ch tr m sanh tm mnh trong kinh Kim cang th tt nhin ng cng phi nhn ra mt iu ti quan trng na m c Pht thuyt ging trong kinh : Qu kh tm bt kh c, hin ti tm bt kh c, v lai tm bt kh c.
TP SAN PHP LUN 61

 VN HC

(Qu kh khng th nm bt c th hin ti v v lai cng u nh vy). Nu bit thi gian l ci khng th nm bt c, th ti sao ta phi au kh nh? Kinh Kim cang pht xut t n , n c con sng Hng m s gia Will Durant ni l c rng dn n thnh a Ba-la-ni mi ngy ty u cho mi triu tn , nhng chi nhnh ca n lm cho x Bengale v min chung quanh Calcutta ha ph nhiu. Tin v pha ng th x Min in vi nhng cha dt vng Rangoon v con ng Mandalay chi chang nh nng. Trong mt bi th Hoi Khanh nhc n dng sng ny: T ni n d sng Hng C trong tinh th bi phn chim bao C trong tinh th gy hao L cn trng phc mai sau vnh tn Nim v hu ca linh hn L nim thao thc chp chn lt lay Chnh t ci th gian ny Con ngi bng chc t by h khng. Bi th c tn l Ci tun dng, m Hoi Khanh lm tng nh ngy Bi Ging qua i. Ta cng cn nhc li y, Bi Ging l mt trong hai ba ngi dch v ch gii Heidegger nhiu nht ti Vit Nam hn na th k qua. Ti sao mt thi s lang thang sut i nh Bi Ging li bn tm nhiu n Heidegger nh vy? Trong bn dch tc phm Bung x thanh thn (Gelassenheit) ca Heidegger, trong phn ph lc Hoi Khanh cho ngi c bit l do ti sao? Cng nn lp li y l tt c t tng ca Heidegger chnh yu u nm trong cun Tnh th v thi tnh (Sein und Zeit), xut bn ln u vo nm 1927, m c ngi cho rng tc phm trit hc y tr thnh mt loi thnh kinh c h thng. Tc phm ny nhm t li vn Tnh th hay Hu th tng thng ng t tng trit l Ty phng sut hai nghn nm qua trong mt
62
TP SAN PHP LUN

VN HC

trn i chim bao l Qun lng tnh th. Do m Heidegger kit tn min bc bnh sinh (ch ca Bi Ging) tr li cho Tnh Th (Sein) vai tr xng ng ca n hu cu vn nhng g mt mt. S mng ca ng l lp li vn Tnh th: Mt s hi phc trong ngha lm li trit , ln d qua bao nhiu ng ngch khc nhau tm li ci qu kh b qun lng y tng i u vi cc t tng gia Hy Lp u tin thu bnh minh ca trit hc Ty phng. l l do v sao Hoi Khanh vit tng nim Bi Ging li c hai cu: Chnh t ci th gian ny Con ngi bng chc t by h khng. Chnh v t by h khng m Ty phng thng gi l ch ngha h v (Nihilism), nn con ngi t lu y chnh mnh ra khi mi nh xa chng? Ngi ta ni rng vo nhng nm cui i Heidegger lui tr v rng ni en (Fortnoire) sng trong mt tp lu tranh, trn chic bn p p ch c vn vn ton th tc phm Holderlin. Heidegger lm g trong tp lu tranh rng ni en ? Hoi Khanh cho ta bit trong mt bi th c tn l Fort noire: V y ngi lng l ngi nghe tnh th ln li nguyn ngn nghe cay ng linh hn Li xa trt lc bn cn trng phai Ngi xa chng lung u hoi Ci ngun t tng lc loi v u? V tt nhin cn gnh ln i vai gy yu ca mnh ni kh xa qu ca con ngi hm nay na: T khi t tng ln ng Con ngi chng cng ng ngng Qu Xa? Nhng ta c quyn tin rng, ng ch tht vng ch cha tuyt vng, vn hy vng mt cch mnh lit rng, t trong m l con ngi s phi t tm li c con ng tr v ca mnh:
TP SAN PHP LUN 63

 VN HC

Ri con ngi cng m lng n nguyn s li trong vng tay m Phng Nam li tri ngn nm Ci tun dng li m vm v bin. Dng nh cng v gi th Hoi Khanh cng sng trn vn hn vi ci Vm v bin y, ci trong tinh th bi phn chim bao y. c bit l t ni n d sng Hng, dng sng m khi cn ti th t nht mt ln c Pht dng chn li: Ri c Th Tn i n con sng Hng. Lc by gi, sng Hng trn ngp nc n b, n ni con qu cng c th ung c. C ngi ang i tm thuyn, c ngi ang i tm phao, c ngi ct b qua b bn kia. c Th Tn mau l nh ngi lc s dui cnh tay c co li hay co cnh tay c dui ra, bin mt t b bn ny v hin ra trn b bn kia vi chng T-kheo. c Th Tn thy nhng ngi kia, ngi ang tm thuyn, ngi ang tm phao, ngi ang ct b qua b bn kia. c Th Tn hiu c ngha ca cnh ny, lc y bn ng khu cm khi: Nhng ai lm cu vt bin trng dng, b li t sng m ao, trong khi ngi phm phu ct b, nhng ngi y tht l nhng v c gii thot bi tr tu. c on kinh trn ti nh n bi Du chn T Ph ca Hoi Khanh: Ci g h mt l cn H khng l c h trn l ln Ngy xa c mt du chn Bc qua bi ct sng Hng nh tnh. Hm n Bin Ha thm Hoi Khanh, khi ngi ni chuyn trong phng khch, nhn ln vch ti thy ng c treo hnh ca c Pht, xa hn cht na l hnh ca Martin Heidegger. Ti nhn hai tm hnh v t ngh rng, chc by gi ng khng cn bun v nhng dng sng kia c vn chy xa m na u! V chng phi ng tm li c ci ngun ca mt dng sng ri hay sao?
64
TP SAN PHP LUN

SUY NGM

Ni i thng reo

DIu Tnh

Ngy ... cn nh khng? Bc i trn con ng quanh co ca ni i, con ng ca ma Thu ngp y l vng... Lc c trn cnh, v khp mt t, c nhng l cn ti mu, c nhng l ho a, ri cng c nhng l xc x quay cun t u ma... trn ln vi nhng cnh l thng kh nh... tt c nm phi by trn mt t, bo hiu cho ma ng tuyt n. Xun-H-Thung mi ma c mt sc thi ring. Nu bit chim ngng thin nhin t tm thc yu thng v trn qu loi tho mc, ai ni chng khng bit au, khng bit bun, khng bit r sau nhng thng ngy ho a! Con ngi vn thng t ho vi thc v tnh cm m cho mnh l hu tnh, cn tho mc t l v tnh. Nhng c thy u chnh nhng g m chng ta gi l tnh , tuy c th hin qua ting ni ngn nga, cho n nhau, nhng cng bng m thanh v ting ni, ngn ng m thnh thong chng ta chp vo n hoc
TP SAN PHP LUN 65

 SUY NGM

lm dng n mang li nhng thng tch cho nhau. Trong khi , loi tho mc m ta cho l v tnh, cho n chng ta v vn vt bng hng lan ta, v bng mu sc, hnh dng p ca chng trong khng gian, ru nh lng ngi v vi bnh yn, tnh lng. Bn c bao gi say m vi khung cnh l vng, l , l xanh chng? L vng ca ma Thu? L vng ca mt thi xanh ti, o l ln quanh vi gi, vi my, vi mt bu tri xanh ngt, by gi ho a nm l li trn khp no ng. Bn c hay chng l ang bun, ang khc? Ni nim ca l c th cng y vi nc mt au thng m con ngi dng nh khng h bit n, hay ni ng hn, con ngi khng va chm sc thn v tri gic vi loi tho mc nn khng cm nhn c. C mi ma Thu sang, bao nhiu chic l c t co mnh ri nm ln lc ra mc con ngi ty tin dm ln. Nhng chic l kh u su li b con ngi v tnh dm ln mt cch tha thch. Bn i, khi nghe
66
TP SAN PHP LUN

ting l xo xc, bn c bit rng l ang khc chng? L thm th t an i i mnh nh th loi tho mc v tri, khng c chn i, khng c cnh bay, th nh gnh chu nhng g th nhn v nhng loi ng vt dnh cho l. Th thi! Xun, ma ca bng hoa ua n, khoe mnh di nh nng vng hanh. Th ri cng c nhng con ngi an nhin lt qua nhng mnh i dang nng dang ma ca nhng loi hoa chn chn mnh mt v tr. H chng mng dnh cho hoa mt n ci thng tng loi hoa qu em hng sc n cho mi trng sng ca chng ta. Bn c bao gi ni chuyn cng l hoa chng? Vng, c th bn s nhn mt p rng: Ni chuyn vi hoa l? B in ? - Khng u. Bn th dng chn li bn cnh mt i ni, hoc mt rng hoa di, v hy ni chuyn, s c l c hoa lng nghe li bn th thm. Bn th i nh. Bn s cm nhn c s m p pht sinh t tn tri tim bn. Bn nh chia s nim vui y n chng mnh nh. H v, nng chy kh khan.

SUY NGM

M t kh cn, nt dn tng mnh vn. Vy ri loi ngi cng v tnh chy nhy tung tng nh nh p M t. C nhng khi tit tri hn hn, nhiu ngy khng nh mt git nc mt ti cho M t. Bn c hiu lng ca M t hin lnh th no khng? A, bn cha bao gi mang suy ngh y phi khng? Khng sao, bn cn nhiu c hi. Khi bn bc i tng bc trong cuc i, bn hy nh thnh khn cm n M t cam chu nng bc chn ca bn trong cuc i ny, hoc bn c th ngi lng yn ngm nhn M t, hn s khi dy trong bn nim vui bit yu thng mi th trong v tr. Thu sang, mang ht bao nhiu th lng mn v mng m ca tm thc n cho i sng. Th gii Ta-b, mt th gii ph du, phung ph. Ni , mi th u phi trng l mi thch th v va trong i mt ca con ngi. Nhng mt thong Thu sang em li cho th gii loi ngi mt khung tri y th mng, con ngi m say thng thc, chim

ngng. Nhng khi bn chim ngng phong cnh Thu bun, Thu lng mn, Thu yu thng, bn c gi ln trong mnh hnh nh no ca th gii t tm bn chng? Thc ra trong mi t bo ca thn th bn c sn tnh cht yu thng v ha ng vi thin nhin, nhng i sng o mng vi nhng vinh hoa v am m hng th li cun bn ra khi ci th gii thin nhin y. Bn th dnh cho mnh mt khong khng gian ring vng lng, do i trn b bin khi hong hn xung, hoc khi bnh minh ln, bt gic bn s cm thy tht s bn yu khung tri tnh mch y v th gii l ni bnh yn trong tm hn ca bn m bn l b qun. ng n, tuyt ging ph ni ni ht nh mt bu tri trng xa, khng mt ng my, khng c tnh ngi. Nhng li chnh l biu tng th gii ca s tnh lng sau nhng thng ngy vng quanh ln n vi kip sng. ng n, bao nhiu th u nm yn mt ch, tnh mch, khng gian im lm. T loi tho mc n loi
TP SAN PHP LUN 67

 SUY NGM

ng vt hu tnh u quay v sng trong s trm lng. C ngi thch a gin vi tuyt, cng c ngi thch thm th cng nhng bng tuyt trng rng: Tuyt i, ta bit tuyt lnh, nhng ta cm n tuyt n nhc nh ta rng i sng v thng Nhng ngy va nng vi qua i li mt bu tri trng. ng, hin tng i thay nhc nh mnh rng cuc sng mi ngy cng tri i, a tn i; ng qu l thuc vo thi gian hoc cng vic m bn hy c gng sng cho ng vi ngha ca s sng l nng cao tinh thn v tha, nng cao cht lng ca tng nhp th, bit cm n cuc i, bit cm n thi gian, khng gian cho bn nim vui sng; hy lm nhng g bn c th lm trong tng giy pht sng. ng hn h, ng thi gian tri nh mt i chnh bn, v chnh bn cng hiu rng chng ta khng th i thi gian c. Quay v vi th gii thin nhin, mt th gii hng v, biu trng cho s vng vng, kin c. D rng bn ngm nhn
68
TP SAN PHP LUN

thc nc hm nay c khc vi thc nc ca hm qua, nhng thc nc vn l thc nc. S khc nhau l ch cho tm thc bn mi ngy mt pht trin. Vy th bn hy pht trin ci tm thc, ci nim ca bn hng n mt i sng an ha, v hy t kim ci khc y gip bn sa cha cho p hn, cho ti tt hn. Mi ngi ang mong ch bn lan ta hng hoa cho cuc i, cho th gii lm than. K cc bn nghe mt cht tm t, hoi nim v mt chuyn thng ngon trn con ng chp chng i ni min ng Bc y thng thc ci khng gian th mng, lng mn, y tnh t trong tm hn mnh v phong cnh bn ma hu tnh. ang i tng bc nh, bng dng mnh dng li v ng lng mt v tr. Ngi bn hi lm g vy? Mnh bt gic nghe nh ting l th thm v au nhi. Ngi bn ni: ting l ang a gin vi nhau . Cm gic ca hai ni nim xy ra cng mt lc. Ngi , mnh chia s vi l cuc sng nhiu khc quanh ca mnh,

SUY NGM

t nhin tm hn mnh vui hn ln, nh th ni nim ca mnh ha cng vi l. Loi tho mc th hin tnh cht yu thng khc hn loi hu tnh. Loi hu tnh thng hay lng nghe vi nhng phn ng trong tm t y nhng th phi, c lc ph bnh, cng c lc ti nghip, cng c lc thng hi m nhng cm gic y ngi chia s khng mun gieo trng trong tm ca ngi nghe. Th nhng khi chia s tm s ca mnh vi loi tho mc, c, cy, hoa, l... bn s cm nhn vt thng trong lng mnh dn xa. Cc bn i, hy bit yu thng loi tho mc! Khi i din mt a hoa ti, ng vi vng bc i m hy mm ci vi hoa. Khi i din vi l hy

thnh khn cm n nhng chic l xanh ti mang li cho cuc i nhiu hy vng. Ch c t tm bn cm nhn c nu c yu thng. Hy lng nghe, lng nghe t tm thc ca chnh mnh, t mnh quay v vi bn th ca chnh mnh. Hy lng nghe, lng nghe ting gi ca thng au, ting gi cu cu ca th gii sinh linh, nhng mnh i iu tn. Bn hi, bn i, hy dng li ni ny lng nghe. Ch khi bn tht s lng nghe t tri tim ca tm thc bn th trong bn t nhin khi ln nim an lc, nhng khuynh hng tt cho cuc i bn ang i cng nh cuc i ca bao nhiu ngi cng i vi bn.

TP SAN PHP LUN 69

 TH

Mn
Mn o trng trang nghim cng Pht Mn hi chung ting m cu kinh Mn thn ny i ht ci v minh Cht hiu mnh cha bao gi c tht. Mn cht nng chiu bn hin ca Soi t lng thanh vng gia m Rng trong sng mt si tc mm Nh chic l ri vo lng th lng. Mn ri tr nh thm thi ht n Oan khin no mt kip cng qua mau Sng trm nm mong mt pht nhim mu Nng bng trc qut bi bun trn t. Trng m xung i dng nghn nh v Chy v u, sng chy mi v u? Thuyn c i khng chm cng khng mau V n t khi neo cha nh.

70

TP SAN PHP LUN

TH

Mn o trng tr ngi trang trng mng Thng tay i ph ch bit qu mnh Cung n no cng nh ta cu kinh Trong su lng lng ta nh bin rng. Mn con sng khi di vo v tn Hiu i dng xa thm n mun trng Bm hoa kia sao hiu thu ma rng i ngt tnh soi mnh qua vch . V s thy lng phi trn phin l Mt t kinh v t ng bao gi i gia i sao c thy b v Qu nh gia hn th t ti. Sao c i ngn ngy trong m mi Quay u thi b pha sau lng.
nguYn cn

TP SAN PHP LUN 71

 PHT PHP VI TUI TR

NHNG TR EM C BIT
Tm mInh

Tha qu v v cc bn, Nu ni rng ch phng Ty tr em mi c quan tm, tn trng, v.v th e rng khng ng lm, v ngi ng chng ta t xa cho tr em tham d vo ngy Tt ca ngi ln: Tt Trung Thu. Tht vy, ch c nhng nc ng Nam mi c ngy Tt Trung Thu ca tr em, nn tt ny cn c gi l Tt Thiu Nhi. V vy, c sau ma Vu Lan l n Tt Trung thu. Di nh trng rm, cc em c rc n, vui chi; ring cc em Oanh V thiu nhi ca GPT, ngy Vu Lan li l ngy Hiu ca cc em nn cc em c n hai ngy vui ln ni tip nhau trong thng 7 v thng 8 m lch. Tr con d trong cc gia nh giu hay ngho, hu ht u c thng yu chiu chung theo cch ring ca mnh nhng v tnh tnh th ng l thin hnh vn trng. Chng ta nghe ni nhiu n phng php gio dc thiu nhi cc nc tin
72
TP SAN PHP LUN

PHT PHP VI TUI TR

tin trn th gii, hay nhng khim khuyt cc nc chm tin, v.v nn hm nay cc huynh trng tr quen thuc ca chng ta mun cp n nhng tr em c bit xin tha c bit ch khng phi l c bit, v c bit ch nhng tr em kh dy, tri tnh tri nt y ch bn v nhng tr em c nhng tnh nt ng hn l nhng c tnh c bit v cuc i ca cc em v sau cng chng t l khc i. Tuy nhin cng khng dm bn n nhng trng hp mt hc sinh Einstein 9 tui mi bit c ch quc ng m sau ny li l cha ca bom nguyn t hay ca mt em b Trn Quc Ton m lng yu nc ngt tri, bp nt tri cam m khng hay, khi tui cn th cha c php bn quc s, ch c ng nghe ngoi, hay em b huyn thoi Ph ng Thin vng, v.v m ch xin cp n nhng em b trong lch s Pht gio c trong chng trnh Pht php ca ngnh Thiu, ngnh Thanh. Xin mi qu v v cc bn theo di cuc i thoi ca cc

huynh trng A, B, C. A: Cho cc bn, hm nay chng mnh ni v nhng thn ng Pht gio h? B: Ni ng hn l mnh ch gii hn trong hng i t Pht, ch ni Pht gio th lm sao ni cho ht! C: Phi, phi, mnh cng ch bit r nhng v c trong chng trnh hc thi ch u c bit ht m ni cho nhiu! !! A: Mnh xin bt u vi ngi X-li-pht (Sariputta) nha! Ngi X-li-pht l trng t ca c Pht. Tn gi c danh hiu Tr tu bc nht trong 10 v i t Pht. Thu nh, mi 8 tui, cu b X-li-pht c th gii sut mi th tch. Trong mt bui so ti l lun, cu t t ra l mt lun s vi nhng li l i p khc chit, chng chc, l lun cht ch lm nhng ngi ln kinh ngc, khng ai thng c, nn c mi ngi khen ngi, quc vng cng p lng, em c mt thn trang tng cho X-lipht v thn ph X-li-pht va t ho va t nh thng
TP SAN PHP LUN 73

 PHT PHP VI TUI TR

minh ti tr ca ta u bng thng con ny. B: ng vy, cu b Xli-pht ni ting thng minh trong c nc Ma-kit- (Magadha), thuc ng Bc n . C: Chng ta ch ni v thi th u ca ngi X-li-pht thi nha, nu k chuyn v Ngi, e rng n ti cng cha xong. A: OK! Nh vy ngh bn B ni v thi th u ca tn gi Tu-b- i nha! B: Cm n bn, v bn bit mnh thch Tn gi ny! Tub- (Subhti) c danh hiu Gii khng nht. Tn gi Tu-b- sinh ra trong mt gia nh giu c, hi cn l mt thiu nin, cha quy y Pht, Tub- c tnh thng ngi khc thng. Cu b nh giu sau mt bui i chi tr v nh trn mnh ch cn ci qun ct! Bao nhiu o qun sang trng lc ra i c cu b ci ra cho ngi ngho ht, tin bc em i theo cng vy, c my ng u cho ht my ng; cha m c phn nn th cu b tr li: Khng hiu v sao con thy mi ngi trn th gian
74
TP SAN PHP LUN

ny u rt lin quan n con, thn mi ngi cng nh thn con, ngi ta lnh con cng lnh, ngui ta i con cng i; c my ci o qun, my ng tin cho h khi i lnh, u c sao! C: Rit ri cha m nht cu b nh khng cho i ra ng na v thng b ph ca qu, khng chu ni, nhng cu b khng bun kh g c, b nht nh th xem kinh c sch nn hiu bit ca cu b v thin vn a l, trit hc, khoa hc, v.v rt phong ph v su rng, cu b thng t ho bit r v v tr. A: Hi cu b va cho i, ca ci trong nh t nhin bin mt, c nh lo s, mi thy tin tri n gii on, nh tin tri ni rng l im lnh, a b sau ny s khng vng bn g ca ci, danh vng, a v, v.v n s l ngi Gii khng nht thin h. B: Tu-b- ln ln vi nim kiu hnh v s hiu bit su rng ca mnh trong dng di qu tc B-la-mn. V vy, ng l Ngi khng phi l t Pht nhng v c nhn duyn

PHT PHP VI TUI TR

nhiu i nhiu kip vi c Pht nn Tn gi tr thnh mt trong 10 v i t ca Th Tn. C: Xin tm chm dt chuyn cu b Tu-b- chuyn qua cu b Ca-chin-din nha! Cachin-din l chu gi A-t- (ngi on vn mnh ca thi t Tt-t-a) bng cu rut. Tn gi Ca-chin-din l i t ca c Pht vi danh hiu Lun ngh nht. Thn ph ca tn gi Ca-chin-din l quc s ng thi. Ngay t hi nh, Ca-chin-din ch t hc nh m hn xa ng anh ca mnh i du hc khp ni lm ng anh mt mt. ng anh v th ngh cha m ui ngi em i; th l cu b Cachin-din c gi n vi cu A-t-, v nu cu b nh th ngi anh khng th ln c! A: By gi mnh xin bo m vi cc bn, chnh cu b Ca-dip mi l c bit hn tt c cc em b trn i ny v tr con nc no cng cn tnh thng, s u ym ca cha m nhng cu b Ca-dip th khng; ngay t tm b

khng thch ng dc ca th gian, thch mt mnh ch yn tnh, i xa cng khng nh n cha m, gia nh! B: Phi ri, ngay khi va cho i cu b Ca-dip chn sanh ra di bng mt cy i th nh thi t Tt-ta ch u c sinh trong nh nh nhng a b khc! Khi mi tm tui, cu c dy cc gii iu ca B-la-mn, bn b Ph-, ng minh, t l, thi ha, ton s, thin vn, sm k, m nhc khng thiu th no v sc thng minh ca cu

t n Trung Thu

TP SAN PHP LUN 75

 PHT PHP VI TUI TR

b Ca-dip sc thu sut tt c cc mn hc! C: Hn g sau ny cng vy, tn gi Ca-dip c danh hiu u- nht trong 10 v t ln ca c Pht. Tn gi ch mun nhng ni hoang vu vng v nh trong rng, ngoi ngha a, v.v ch khng thch ch ng ngi. A: Xin i qua cu b A-nalut m sau ny l v t Thin nhn nht ca c Pht. B: Tn gi A-na-lut l dng di vua cha, i tng Ma-ha Nam chnh l anh rut ca tn gi A-na-lut. Cu b A-na-lut l mt a tr rt thng minh, hot bt, c nng khiu c bit v m nhc v k thut. Cu b rt d thng, ca ht v lm iu b khi hi lm cho ai cng yu mn. Cu b khng nhng c gc vua cha m cn c gc phi phm na; khng hiu do phc bo g, cu b c bnh trong nhng chic hp ht bnh! (cu b nh bi n bnh m c b thua hoi, n ni thua ht bnh trong nh nhng cu b c i m cho bnh, th l b m em hp
76
TP SAN PHP LUN

bnh trng khng ra cho cu coi, nhng l thay, khi n tay cu b th bnh li y!) T b m khng dm xem thng cu con phi thng ny. C: Sau ny ln ln cn nhiu chuyn phi thng do ch st ca tn gi A-na-lut na nhng mnh phi tm dng ni v cu b La-hu-la, l con trai ca thi t Tt-t-a v cng cha Da-du--la. A: ng vy, La-hu-la khng c nhc n thi k vi m ti cung nh, ch c nhc n khi cu b La-hu-la tr thnh ch Sa-di u tin trong Tng on ca c Pht. Sau ny tn gi La-hu-la cng l mt trong mi v i t Pht, vi danh hiu Mt hnh nht. B: Lc La-hu-la xut gia, Tng on cha c qui lut cho Sa-di nn cu b 10 tui La-hu-la cng gp nhiu gian trun lm. Lc u, La-hu-la quen thi tr con hay ni di phnh ngi, b c Pht qu trch nng n nn tnh ng v sau khng nhng tr nn khim tn m cn chu nhiu thit thi m mt a tr kh

PHT PHP VI TUI TR

lng chu ni nhng La-hu-la can m vt qua. C: Tht ti nghip cho mt a b ch mi 10 tui, con vua chu cha m b lm vo cnh khng ni nng ta lm cho c Pht cng phi cm thng. A: ng vy, c nhn nhc ca cu b La-hu-la tht l ng n; ngh bn B hy k chi tit mt cht nha! B: Trc khi ni v c nhn nhc ca La-hu-la, mnh xin k chuyn cu b La-hu-la mc nn trong nh v sinh nha! Mi ngy La-hu-la phi qut dn sch s mt khu vn rng, ri i nghe Pht ging, xong mi c tr v phng ngh ngi. Hm y, phng ca La-hu-la b thy qun l cho mt v T-kheo khch , y bt, ta c ca La-hu-la u b b ra ngoi. Theo qui nh, mi ngi mi phng, nay phng ca mnh b chim ri, bit lm sao? Hn na La-hula cn l Sa-di, Sa-di th phi nhng T-kheo! V vy Lahu-la nh ng ngoi lc my en ko n v ma m m nn La-hu-la phi chy

vo n thn trong nh v sinh tuy hi hm nhng khi b t. La-hu-la ngi trong n lc nh n li Pht dy, d trong hon cnh no cng khng khi tm on gin, trch mc, v.v ma cng to nc chy cng nhiu, c con rn trong hang bn ngoi b ngp nc, b vo nh v sinh, rn c rt nguy him nhng La-hu-la khng bit, sinh mng ch Sa-di tht nh ch mnh treo chung! c Pht bng nh n La-hu-la, dng thin nhn thy c s nguy him gn k bn i ra nh v sinh ln ting ku ai trong ? D, con, La-hu-la. Con hy ra i! La-hu-la nghe ting Pht, mng qu, vi chy ra qu di chn Pht nc mt chan ha! Pht hi c s mi bit v ku La-hu-la hy vo trong phng mnh m nay. V nhn duyn , Pht qui nh cho cc Sa-di c th ng chung phng vi T-kheo 2 m. C: Cn cu chuyn v c nhn nhc ca cu b La-hula na! A: Mt hm, La-hu-la theo tn gi X-li-pht i kht thc thnh Vng-x; trn ng
TP SAN PHP LUN 77

 PHT PHP VI TUI TR

i gp mt tn lu manh, hn ly ct nm vo bt ca ngi X-li-pht v ly gy nh ln u La-hu-la n ni chy mu, mu nh git xung y! Hn li cn chi mng hai thy tr Tn gi; La-hu-la gin cm gan tm rut nhng X-li-pht an i: La-hu-la, nu l t Pht, cn phi nhn nhc, trong tm khng cha sn hn, phi em t bi thng xt chng sanh! Ny La-hu-la, nn iu phc tm gin d, nm chc tm nhn nhc. Trn th gian khng ai c th snh bng ngi c sc nhn mnh m. Sa-di Lahu-la nghe tn gi X-li-pht khai th, lng lng n bn ao nc soi mt ra vt thng trn u ri an nhin tip tc i kht thc vi thy. Trn ng v, Sa-di La-hu-la mi ni vi tn gi X-li-pht: con ngi ti sao li c c nh th, Pht dy chng ta nhn nhc nhng nhng hng ngi c c y c hiu khng? Ngi ta c tn trng chng ta khng hay li khinh thng chng ta m tn trng nhng k c y? Lc u, con tng mnh khng chu ni!
78
TP SAN PHP LUN

Tn gi X-li-pht nghe xong rt hoan h l La-hula nghch ph hm xa hm nay tin b r rt, bn em chuyn ny k vi c Pht, c Pht cng tht hoan h, dy La-hu-la thm: ngi khng bit nhn s khng tip thu c Pht php; nhng ai gin i, on ngi l tri vi Php, xa ch Tng... hnh nhn nhc mi l hnh an n, mi c th tiu tr tai nn. B: T La-hu-la t ni, im lng tu hnh, khng xut hin gia m ng, khng t ra ni bt ng l con ngi mt hnh nht. C: Nh vy l chng ta k c nhiu chuyn v nhng gng thiu nhi anh hng ri h cc bn? Nhng l anh hng v tm, khng phi nh nhng superman m , bn sng ba xua. A: Phi ri, n y xem nh tm , chng mnh chia tay nha! Hn gp li ln sau! Tm bit! B v C: Tm bit! Tm bit!

TRUYN NGN

Mi m Cho Con Tm V
mInh nguYn

ht Minh bc chm trn con ng qu rp bng mt vi chic ba l nh nh trn lng. Con ng ny Nht Minh i qua khng bit bao nhiu ln k t ngy Nht Minh xut gia ti ngi cha vng qu ven th ny. Th nhng, hm nay Nht Minh cm thy trong lng tro dng nhng xc cm l thng theo tng bc chn trn con ng lng. Cng phi thi, v Nht Minh xa qu kh lu ri. T ngy t bit s ph v ngi s thn thng, sm hm chia s ngt bi, vo Si Gn hc cho n nay cng hn mt nm ri cn g.

L ngi qu vo thnh ph theo hc Hc vin Pht gio nn thi gian u Nht Minh gp khng t kh khn, t li sng, nhng sinh hot thng nht cho n chng trnh hc trong Hc vin. V th m thi gian ngh tt ca nm th nht Nht Minh xin s ph li Si Gn tranh th hc bi cho theo kp vi chng trnh hc. Nay l k ngh Tt ca nm th hai. Nht Minh khng th no kim nn c s ho hc tr v thm qu, thm mi cha qu yu du ni c ngi thy kh knh v ngi s thn thng ang sm hm chuyn cn tu tp.
TP SAN PHP LUN 79

 TRUYN NGN

T khi bc chn ln chuyn tu v qu, bao k nim m m, gin d m chan cha ngha tnh ca ba thy tr di mi cha qu c ni tip nhau tr v trong tm tr ca Nht Minh. Cng nh Nht Minh cng mong sm v n cha c thm thy, s chia, tm s cng vi s v tn hng mt ma tt an lnh di mi cha qu yu du ca mnh. V n cha, ngi u tin m Nht Minh gp c l ngi s . Thy s huynh v, s mng khn xit k, chy li m ly s huynh m reo mng: - A, s huynh v, s huynh v n tt cng vi v s ph. Tt ny cha mnh li c ng vui ri. - , huynh v cha n tt vi y, Nht Minh mng vui p. S ph ang u vy ? - S ph ang ngoi vn, s nhanh nhu p. a ba l y mang cho, dn huynh ra cho s ph. T khi bit tin s huynh v cha n tt, s ph mong c sm gp
80
TP SAN PHP LUN

huynh lm . Hai huynh cng nhau ra vn gp s ph. Hin ra trc Nht Minh vn l hnh nh ca ngi thy kh knh nm no, vn b o lam nht mu, nt mt hin t ang cm ko ct ta li hng dm bt sau vn cha. Nht Minh bc li gn v chp tay knh cho s ph. Thy Nht Minh, ni vui mng hin r trn nt mt ca s ph. S ph bc li thn thit nm ly tay Nht Minh mng vui ni: - Con v ti, i ng c mt lm khng con? Trng con trng thnh hn trc nhiu. Vy l tt nay cha mnh c on vin. Ch by nhiu thi cng cho Nht Minh cm nhn c tnh cm ca thy dnh cho mnh, cng cho hi m hnh phc lan ta trn khp chu thn ca Nht Minh. - Thi, con i ng mt ri, vo trong ngh ngi cho khe. S ph bo. n gi cm chiu, ba thy tr quy qun bn mm cm thanh m, ch vi mt t u ph kho, mt da rau mung

TRUYN NGN

luc, mt chn nc tng v mt bt canh chua, vy m Nht Minh cm thy ngon v cng. thnh ph th mi ba n u c nhiu mn, thc n phong ph hn, th nhng cha c ba cm no Nht Minh cm thy ngon ming nh hm nay. C l l nim vui on t v thc n m hng v qu hng to nn cm gic . Ti n, sau khi xong thi kinh Tnh , hai huynh cng nhau ung tr v hn huyn tm s. y l mt dp tt hai huynh tm s vi nhau v cng l dp s c th m rng tm nhn. S khng b l c hi: - Huynh , huynh vo sng Si Gn c iu g hay k cho nghe vi? - , khi mnh i hc th c tip xc vi nhiu ngi, c bit n nhng iu m qu mnh khng c, tch ly thm nhng kinh nghim sng. C nhng iu lm cho mnh thm phn chn, nh tip thm nha sng cho mnh, v cng c nhng iu khin mnh phi ngm ngi nh l trc nhng ngang tri ca cuc i. bit

khng, trong lp hc huynh c quen thn mt vi thy, nhng sau mt thi gian th hai trong s nhng ngi bn ngh hc, v hon tc. Mi ngi thng ngh rng, l do hon tc ca cc tng s tr l v h ra i theo ting gi ca con tim. Nhng hai v ny th hon ton khng phi vy. Mt v th hon tc v qu phng dng m gi v gia nh c hai anh em, nhng ngi anh khng may b tai nn v vnh vin ra i li ngi m gi sng c n, hiu qunh di mi nh tranh. Khng cam lng trc s c n, ho mn theo nm thng ca m nn thy xin s ph v qu chm sc m gi. Cn v th hai th hon tc v khng tm thy nim hnh phc trong np sng thin mn, khng tm thy ngha ca cuc sng. thy c au lng khng, c ng cho chng ta phi u t trn tr khng? Cha c xem l mt mi trng sng l tng, mt chn an tnh ph hp cho ngi i tm hnh phc chn thng, i tm s gii thot mi kh au, phin mun cho t thn v cho tha nhn.
TP SAN PHP LUN 81

 TRUYN NGN

Vy m thy y khng cm nhn c iu ti ni thy y sng; ngc li thy phi chu ng qu nhiu phin no, sng mt cuc sng khng my an lc v c ngha. Ti sao li nh th? - Theo thy, c l l do thy y khng kho tu hnh nn mi ra nng ni nh vy. - ni khng sai. Trong trng hp ny, bn thn thy y ng nhin khng th no chi b trch nhim i vi nhng kh au, phin mun m thy y tri qua. Chnh thy l nhn t chnh trong vic dn n nhng phin no v b tc trong cuc sng ca thy. Tuy nhin, y yu t gio dc v mi trng sng cng ng vai tr quan trng. Nu thy y c gio dc tt, c s ph v huynh quan tm gip th c l thy y tm ra nhng gii php thch hp cho nhng vn trong cuc sng. Hoc t ra th thy y cng c th gi c l tng xut gia v cm thy c an i phn no khi gp nhng nghch cnh trong cuc sng nu s ph v cc huynh trong cha l ngun
82
TP SAN PHP LUN

ng vin, khch l cho thy. Nhng ng thng thay cho thy y, thy khng cn ngh lc sng i sng ca mt ngi tu s na. C l l thy y qu tuyt vng. - Huynh i, cn nhng ngi bn khc ca huynh v nhng cha khc th sao h? - Nu so vi nhng ngi bn m huynh quen bit v c iu kin tm s th c th ni rng, huynh chng ta tuy sng di mi cha qu thanh m nhng hnh phc hn cc v nhiu. Chng ta c thy thng yu, quan tm dy d, chm sc tng ming n gic ng. Hai huynh chng ta li bit thng yu, gip ln nhau. i lc thy c huynh thng nn cn lm nng na ch, mi khi b m th khng mun mau lnh, ch mun nm hoi n cho trng vi mui m do huynh nu. tht l - y y, s huynh ang chc qu y h? - u dm, huynh ch a mt t cho vui thi m, ca huynh u phi vy, phi khng no?!

TRUYN NGN

- Th cc v khc khng c c cuc sng nh chng ta hay sao huynh? S t m hi. - , c nhng v sng cha m s ph ca h khng quan tm lm n i sng tinh thn cng nh vt cht ca t. H phi t lc phn u, cn nhng chi ph trong sinh hot thng nht v hc ph u phi nh gia nh cung cp, ngoi tr cm n, ch v nhng tin nghi s dng trong cha. Li c nhng v k rng, c nhng lc m au sut c mt tun m s ph khng h hay bit, khng c mt li hi thm sc khe hay ng vin, gip . bit khng? Nhn lc huynh cho tm bit mi ngi trong cha v qu n tt, c mt v ngm ngi ni vi huynh rng, thy c cha, c thy t v sum hp trong dp tt, cn tui th mun v cng chng bit v u. S ph tui th qua i, cha t gi y tr thnh ni xa l. li y th cng ch l t khch qu ngi, khng si m lng mnh lc xun v, tt n. Nghe thy y ni v nhn nt mt bun ri ri ca

thy huynh cm thy lng mnh se tht li. - Nghe thng tm qu huynh nh. - Cha ht u . C mt s v bo rng, i vi s ph ca h, h ch bit knh v s m thi. H khng bit l trong thm tm ca s ph c thng h t no hay khng. Nhng m nhng biu hiu bn ngoi th khng c t g gi l thng yu c. S ph ch bit ry la v trch mng. Khong cch gia thy vi tr qu ln. Thy th khng khi no gn gi thn thin vi tr, lng nghe tr gii by tm s. Tr th khng dm n gn thy. Mt iu ng bun na l ngi tr lun tm cch lnh mt thy, cng t gp thy cng tt. Quan h thy tr nh th th lm sao gn b lu di, nh th th tr bit nng ta vo u c th vt qua nhng kh khn, chng gai ca cuc sng. L ngi tu s tr, mi quan h thy tr c ngha rt ln i vi i sng hin ti cng nh nhng nh hng cho tng lai. S lnh nht trong quan h thy tr cng l mt trong nhng nguyn nhn
TP SAN PHP LUN 83

 TRUYN NGN

khin cho mt s v tu s tr b sa ng trc nhng cm d ca cuc i. - Sao huynh li ngh vy? - th ngh xem, iu m tt c mi ngi tm kim trong cuc sng l g? - C phi mi ngi i tm hnh phc cho cuc sng khng huynh? - ng ri, mc ch v ngha ca cuc sng l hnh phc. Con ngi khng th no sng ni nu thiu hnh phc. Ngi tu s cng vy, chng ta kh lng sng trn vn nu khng c hnh phc trong cuc sng. Mt trong nhng yu t to nn hnh phc cho cuc sng y l tnh ngi, l mi quan h thn thit gia ngi vi ngi. L con ngi, c th sng mt i sng c ngha th ngi phi bit thng yu v c thng yu. Con ngi m khng c tnh thng yu th chng khc g g v tri, chng khc g cc loi ng vt. Nhng ngi xut gia nh chng ta ct i t thn, thiu vng tnh thng yu v s quan tm chm sc ca cha m, th s ph l ngi
84
TP SAN PHP LUN

duy nht c th b p li ni mt mt ny ca tr, gip tr c th hon thin nhn cch mt cch trn vn. S lnh nht ca thy i vi tr dn n nhng kh khn, mt cn bng trong i sng tm l ca tr. V th m tr i tm nhng nim vui ngoi c th gii ta nhng bc bch trong cuc sng. iu ny dn n li sng bung th v thiu phm hnh tr. Hn na, v thiu vng tnh thng yu nn tr rt d b mm lng trc nhng s quan tm c bit v nhng li ni ngt ngo, m du ca nhng ngi bn khc gii. C th v ngi tr trong hon cnh ny nh l mt mnh t kh hn v nhng s quan tm chm sc, cng nhng li ni du ngt ca ngi bn khc gii nh l nhng dng nc mt ti tm vo mnh t kh hn y. Nh th th lng t no khng b thm t cho c, phi vy khng ? - nh! Nu lm vo tnh cnh y th c l cng kh lng m ng vng. Cng may m huynh ta lun c thy ht lng thng yu v gn gi

TRUYN NGN

chm sc. Nhng v no lm vo trng hp th ng thng hn l ng trch, phi vy khng huynh? - Phi ri, chng ta cn phi cm thng vi hon cnh ca h, gn gi v s chia cng h. Tnh thng yu ca thy i vi tr l mt nhn t quan trng gip tr trng thnh. Tnh thng yu y l sc mnh gip tr vt qua nhng cm d ca mt ngt trong cuc i, l ting gi thing ling a tr tr v vi i sng phm hnh sau mt on ng lc bc, l ting chung thc tnh tr trong nhng cn mng m. - Ny gi huynh ch k nhng chuyn bun, nhng iu km may mn. Chng l cuc sng hon ton b ph kn bi mt mu xm th sao huynh? - Cha n ni nh th u ! Cuc i ny cn c nhng bc tranh sng ng, cn c nhng gam mu hng thm, ng cho chng ta chim ngng v knh phc lm. bit khng, c nhng v qu c s ph ch thn a i nhp hc. Dn t n trng

lo xong th tc nhp hc, ngi s ph cn tm cha cho t li tu hc, gi gm t xong s ph mi an tm tr v. Tm lng ca ngi thy nh th th c ngi t no li khng tn tm tu hc. C nhng v v hon cnh m s ph khng a t i c th cng vit th gii thiu hoc l lin lc gi gm t cho cc v thy m h tin tng. Li c v tuy khng c s ph gi gm, mt mnh b v, l lm ni x l qu ngi, nhng do c phc duyn nn c mt s ngi gii thiu v xin vo c nhng cnh cha thanh tnh. C mt v cho huynh bit rng, thy y mt mnh t min Trung vo Si Gn hc, khng mt ngi quen thn Si Gn. Nhng ngy u t Si Gn thy y tht s bt an, khng bit lm sao c th tm c mt ngi cha c th n nh i sng tu hc. May thay cho thy y l sau thy gp c mt vi ngi quen, nh s gip ca nhng v ny m thy c nhn vo sng trong mt ngi cha hi xa trung tm thnh
TP SAN PHP LUN 85

 TRUYN NGN

ph. i vi thy y, y l mt dim phc ln. Trong cha y hu ht l nhng ngi xa l, khc qu vi thy. Tuy nhin khng h c s phn bit i x trong chng. V thy tr tr ngi cha y l mt bc chn tu, sng m bc v gn gi vi chng iu trong cha. Mc d t c iu kin tip xc trc tip vi thy tr tr, nhng qua nh mt ca v y, qua nhng li tm s, s chia cng vi tng chng trong cc ba n cho thy cm nhn c s quan tm ca thy tr tr vi tng chng cng nh tnh cm ca thy tr tr dnh cho thy. Mt iu c bit l tng chng trong cha hu ht l hc tng tm tr, ch c mt hai v l t ca thy tr tr m thi. Thy tr tr y c tm nguyn l to dng cnh thin mn tip tng chng, khng phn bit ngi Nam hay ngi Trung, khng phn bit l t hay khng phi l t ca thy, min v no c tm tu hc m thy c iu kin th thy s to iu kin gip . C th ni rng y l mt bc thy kh knh v him gp. iu
86
TP SAN PHP LUN

lm cho thy y cng cm phc hn v tr tr ny l lc thy y tha vi thy tr tr xin chuyn n mt ngi cha khc gn trng hc hn. Lc thy y tha chuyn vi thy tr tr, thy tr tr thn thin cm tay thy m bo rng: Thy sng y cha lu nhng li nhng thin cm trong lng mi ngi. Nay thy xin c mt ngi cha gn trng hc hn tin cho vic i li, y l iu ng mng cho thy. Tuy nhin, nu n sng m cm thy khng thch hp th thy c tr v y. Cha mnh lun m rng ca cho n s tr li ca thy. i, tht l cao c! T trc n gi thy y cha bao gi gp c mt v thy y lng khoan dung v lng n th. C l l sut cuc i ny thy s khng bao gi qun c hnh nh cng nh nhng li ni chn tnh, lng ca v thy kh knh . - Nghe huynh k m lng cng tro dng nim cm phc v thy tr tr hung g l ngi bn ca huynh. - Th y , cuc i ny cn c nhng ngi tt, c

TRUYN NGN

nhng bc chn tu, nhng v thy ht mc thng yu v chm lo cho t, vn c nhng ngi thc s hin dng cuc i cho o php, ht mnh v th h tng lai, v s truyn tr ca ngn uc tu rng ngi m bao th h cha ng ht mnh gn gi, truyn trao. Hai huynh ang mi m tm s th bng c ting bc chn nh nhng tin n gn. y l ting bc chn ca thy: - Hai con vn cha ngh sao? Thy nh nhng hi. Nht Chiu, tn ca s , con cho s huynh ca con ngh ngi sm gi gn sc khe ch. S huynh con i ng xa b thiu ng ri. Thi, hai con nn ngh sm i, thi gian cn di, c chuyn g th mai mt huynh tip tc tm s. Thy tr v liu, Nht Minh thn thin nhn s m ni: - , thy chng ta l vy , gin d m thanh cao, uy nghim m thn thin. Thy lun lun th hin s thng yu v chm sc i vi t. Thy va l ngi cha nghim t, va l ngi m hin chm

lo tng ming n, gic ng cho con. Thy l gng sng cho huynh mnh noi theo, l ni nng ta vng chc ca chng ta, l mi m cho chng ta tm v. Cn g hnh phc hn khi chng ta c c mt ngi thy nh vy. y cng chnh l l do chnh khin lng huynh vui nhn hn ln khi sp n ngy tr v cha n tt cng thy v s . Mong sao tt c nhng ngi tu s tr nh huynh chng ta, nht l nhng v s pht tm xut gia, u c thy t thng yu, bo bc v quan tm dy d h c th tr thnh nhng ngi c c hnh, c th sng mt cuc sng an lnh trong np sng thin mn v c th gp phn gi gn v truyn b o php cng nh gp phn xy dng qu hng, t nc. Hai huynh i vo gic ng vi nim hnh phc m m lan nh trong tng huyt qun, tng t bo ca c th v xen ln vi i cht t ho khi ngh mnh tht l dim phc, gp c mt bc thy kh knh, thng yu v dn dt trn bc ng tu hc.
TP SAN PHP LUN 87

 nh Kh

m v

ng th

Ta tm nh sao Gia m ph th Sao kh th nh n ng chen nhau. Ta tm yn tnh Gia m khuya ri Xe, ngi vn vi Lc no ngh ngi. Ta tm mt m Gia m i v Ca nh ng c Gi no qua khe.

88

TP SAN PHP LUN

Ta tm ting ve m h xao xc Cy xanh khng Lm nh ch che. Ta tm ting ngi Gia ma ma nng Ca ci im ng m di trm nm. Ta i tm ta Tm trong v thng Ph phng vn v Mng lng rt xa.

TP SAN PHP LUN 89

 SNG O

Ngn L
T

Thanh Tm

i l mt thy tu, thi thong ngi ta cng cho l mt nh th, nh vn. Nhng c th ng ngha hn l mt nh lm vn trng trt bnh d trong cuc sng. Thng tay i gia ch i Sing nng trng ta cho i bnh an Bao gi thn kit sc mn Th ta an ngh, chng cn lo u. Cuc i lm chuyn kh au Tranh danh ot li, lung su mt i n khi thn nt tan ri Kh au eo mi, lun hi xoay quanh. Tht vy, trn su mi Xun tri qua, khng mt ngy no ti b qun nhim v ca mnh l mt nh trng trt, nh ti nc, bn phn, nh c, bt su, cuc t, ln lung, v.v t sng sm v mi chiu v. C th xem y l cng phu hng ngy ca ti trong sut c cuc i. Mc d l cng vic tm thng nhng n chnh l nim vui, nim an lc t do ca ti khi ang hin hu.
90
TP SAN PHP LUN

SNG O

Vo mt bui chiu thu, sau khi lm xong cng vic hng ngy, ngi ngh di gc cy xoi gi, ti ngi nh tm, thy lng mnh bnh an thanh thn nh nhng. Sau , ti khi ln nim qun st s sng ca mt ngn l. Ngn l vn c kt tinh bng ht ging mc t t, ln mm ri ln cy, cnh, l, hoa v qu thm ngon dng tng cho cuc i. Ngn l ln dn t ngn l non, xanh, xanh m, ri vng, vng m. S tn ti ca n thay i dn cho n mt ngy no ang treo l lng gia bu tri, gp ln gi nh thi lt qua lm cho ngn l vng ri cnh vnh vin. Quan st ngn l vng ri xung t, ti cm nhn c lng mnh bnh an nh nhm. Ngn l trc khi tr v vi t, ni n sinh ra, cng ging nh ti tr v vi chnh ti, tr v qu hng yu du ngn i ca mnh. Ngn l vng khi la cnh, nh bay mt vng trn khng trung, ri nh nhng p xung trn mt t mt cch bnh an, thnh thi t ti, an lc, v.v hnh nh ca ngn l vng ri (tr v) l hnh nh

huyn diu thing ling, p . Nhn thy ngn l vng ri xung t, tm t ti cht khi ln mt cm tng v n (hay s tr v ca ngn l) nh sau: trc khi n tr v vi t, n nh con chim non bay ln trong khng trung mt vng, ri n t t p nh trn mt t, trc khi n tr v vi t, n n mt n ci hm tiu cho t v hn nh ln t, ri i nh nhng vo lng t mt cch khoan thai, t ti, bnh d, an lc. Ngn l v t l mt. t chnh l l, l chnh l t, t khng ngoi l, l khng ngoi t, mt l tt c, tt c l mt. y khng cn l l t, l rau, l c, l mp, v.v m chng l l, l t, l tt c nhng g hin hu trong cuc i ny. Bn cht ca ngn l khng c sanh gi bnh cht, n l bt sanh bt dit. Ngi nhn ngn l m ti thy tn su thm ca cuc i mnh, cng nh mi chng sanh trong cuc i ny. Khi nhn hnh nh ca mt ngn l vng ri, iu lm cho ti bng hong thc tnh v cnh i vn y hoa
TP SAN PHP LUN 91

 SNG O

thm c l, c s sng nhim mu, vy m ti sao con ngi phi bon chen, ri phi chu nhiu kh ly ba vy. Hnh nh ngn l vng ri, dy cho ti mt bi hc v gi v cuc i mnh. bao ln, ti ri (cht), nhng khng c ln no ti ri mt cch thanh thn bnh an v s nh ngn l by gi. S ri ca ti hon ton thiu thc, thiu ngh lc trong s sng gia cuc i ny, mc d cng tha bit rng cuc i l v thng, l duyn sinh gi hp, sc tc l khng, khng tc l sc, v.v Ti bit nh vy, ti hc nh vy, ti ni nh vy, nhng th tht hng ngy ti c thc tp khng, c lm c nh vy khng hay b m chm trong mi tnh hung ca ng dc. l iu m ti cn phi xem li cho chnh mnh trong i sng hng ngy. Hi ngn l! C my ai trong cuc i ny ri c nh cu? Chnh ti cng vy, trong cuc sng lun lu v tn ny, ti ri v lng ln, nhng cha ln no trc khi sp ri, ti khng trnh khi s ht hong, hoang mang, lo u s
92
TP SAN PHP LUN

hi, v.v Ngn l ri mt cch nh nhng, nh v li vi ci ngun chn thc ca n. Cn ti ri, ti ri theo chiu sanh t s i, ri theo ci nghip lc tri buc bi nhng ni kt tim n lu i ca mnh. l mt iu bt hnh cho ti, cho nhng ai ang cn vng bn trong sanh t. Ti tht c mt nh m, c tai nh ic, c chn nh qu v c tay nh rt li, v.v chnh v th m ti chng hc c g ht trn cuc i ny. Ti c tnh, c chp nhng g ti ang c nh bng cp, a v, hnh tng, danh d, tin bc, v.v nhng vn ny lm ti m mt, ic tai, v.v Ti sao ngn l ri c nh vy? Cn ti th li ri theo chiu hng khc? Ti v ngn l n hc ci hnh lng nghe cm nhn rng cuc i ny l v thng, c n ri s c i. i chng qua l s tr v vi bn nguyn uyn nguyn ca mnh. n cng ch l s ha hin trong v vn trng duyn c ni kt. n i hay i n chng qua ch l chui vn hnh trong t tnh duyn sinh. Nghe c nh vy, th an lc s lun

SNG O

hin din trong mi giy pht ca chng ta. Nu hc trn cch lng nghe nh trn, chng ta mi tht s bit thng cm, tha th, bao dung thng yu v chia s. Chng ta s khng gieo thm ht ging gin hn, on trch hay ch bai, ch k v khng chng c c hi sanh khi. Nghe c nh vy, cuc sng chng ta s tr nn ti p. Nghe c nh vy, th ch nc li dn, em n nim vui, an lc rt nhiu cho i, cho o. Nhng trong thc t, chng ta phn nhiu thng b ngoi trn chi phi, chng ta thng lng nghe ting gi ca bng cp, ca tin ti, danh vng, ca ci hng th ng dc, lng nghe ting gi ca tham lam, ch k, si m, v.v chnh nhng ci nghe y lm bng hoi cuc sng ca chng ta, lm cho chng ta mi c o in, t lit. Chnh nhng ci nghe thiu s qun chiu tnh gic y lm cho quc gia suy kit, lm cho tri t mt s iu ha, ma khng thun, gi khng ha, bnh tt trin min, cuc i lm au thng nghit ng. Than i! Cng ci lng

nghe thi, vy m mt bn a n ha bnh an lc, mt bn th a n mu u ri, v chng, cha con, thy tr b bn ct nhc chia ly. l iu m chng ta phi ngm ng nut cay trong cuc i ny, trong s sng ca ngy hm nay v trc tip n con chu ca chng ta trong ngy mai. Trong mt thong suy ngh v s hin hu ca mnh trn cuc i, cng nh ngn l vng ri, ti, cc bn phi sng th no khng c s tic nui v nhng vic lm trong hin ti, khng h thn vi ch nguyn ca mt hnh gi xut gia pht tc siu phng, tm hnh d tc, thiu long thnh chng, chn nhip ma qun. C c nh vy, con ng hnh B-tt o s rt gn cho nhng ai ang hon thnh bn nguyn sanh, gii thot.

TP SAN PHP LUN 93

 TIN TC

Pho tng Pht c ti Tu vin

n : Pht hin Tu vin xy dng cch nay 1400 nm

Theo ngun tin t bo The Times of India ng ti ngy 22 thng 8 nm 2008, mt nhm chuyn gia kho c thuc khoa Kho c hc ca i hc Calcutta va pht hin mt tu vin xy dng cch y gn 1400 nm b chn vi di mt ngn i ti ngi lng Moghalmari, cch th trn Dantan 5 km, qun West Midnapore thuc bang West Bangal. Sau khi thm nh nhng di vt tm thy trong di tch ca tu vin c ny, cc nh kho c tin rng tu vin ny c xy dng
94
TP SAN PHP LUN

vo th k th VII trong thi gian ngi Huyn Trang ang chim bi ti n . V n l tu vin m ngi Huyn Trang cp trong k s ca ngi ti Bangal. Ngoi K s ca ngi Huyn Trang, khng mt

TIN TC

nh chim bi hay s gia no cp v mt Tu vin Pht gio ti ngi lng ny, nn s ghi chp ny, trc y, gy nhiu tranh ci trong gii chuyn mn. S pht hin ny cng c thm rng, nhng g ghi chp trong k s ca ngi Huyn Trang l chnh xc. Rt nhiu pht hin kho c Pht gio ti n c cn c vo K s ca ngi Huyn Trang v cn mt s thnh tch trong K s ny vn cha c xc nh. Cch y hai nm, mt nhm chuyn gia cng thuc i hc Calcutta tri qua vi thng ti ni ny hon thnh mt d n do Hi ng Nghin cu Cng ngh v Khoa hc ti tr, nhng h gp mt s tr ngi nn khng th pht hin tu vin ny. i vi c dn a phng, ngn i cao 10m ny gn lin vi nhiu truyn thuyt v huyn thoi. Ln ny, c s ti tr ca C quan nghin cu Kho c n , i kho c thuc i hc Calcutta tip tc cng vic m ng nghip ca h cha thc hin c cch y hai nm. T The Times of India trch li ca ng Asoka Datta, ngi ng u nhm chuyn gia ny ni, S hin din ca chng ti thu ht s ch ca ngi dn a phng. H a cho chng ti hng trm di vt, tng Pht bng , thch cao qu, snh, v.v nhng vt ny c su tp t nhiu th h. Ngi dn a phng thu thp chng trong nhiu nm trang tr ti cc t gia, th vin, trng hc, v.v

TP SAN PHP LUN 95

 TIN TC

Theo nh gi ca gii chuyn mn, tu vin ny l mt trong nhng tu vin rng nht ti ng n cng nh c nc. Tt c vt trang tr trn vch tng v mi vm u c lm bng loi thch cao qu. Cng theo t The Times of India, ng Asoka Datta ni, Ton b tu vin ny c lm bng loi thch cao qu. Cha c mt tu vin Pht gio no lm ton cht liu ny, thm ch Bodhgaya, thnh tch ny ch lm bng thch cao qu ny ti chnh in. Chng ti khai qut bn sn pha ng tu vin v rt ngc nhin v chiu di tu vin di n 65m; c th ni y l Tu vin Pht gio c chiu di di nht ti n . Tu vin xy theo m hnh: chnh gia l in th c Pht, xung quanh l nhng cn phng nh cc T-kheo c ng. iu khin chng ti thch th nht l pht hin mt b th Pht c iu khc theo tng tng. Hai u tng , c th l tng Pht, cng c tm thy, nhng chng ti vn ang i s thm nh, ng Datta ni.
96
TP SAN PHP LUN

i hc Calcutta gi nhng di vt cho gio s Bratindranath Mukherjee, mt chuyn gia v c vt. ng ta cng khng nh rng nhng c vt ny c nin i khong th k th VII. Chng thuc giai on sau triu i Gupta, nin i khong cui th k th VI v u th k th VII. Vi trong s nhng c vt c khc cu S truyn b Chnh php khng th khng c nhiu hy sinh, ng Mukherjee ni. Ngh thut iu khc ca Tu vin ny rt ging vi ngh thut c ph bin trong cc Tu vin Ty Bc n, c bit l ngh thut Gandhara. Hi Asiatic Society ang cung cp t liu cho vic khai qut ny. y l mt s khm ph y ngc nhin. Chng ti cng b s b v s pht hin ny v s cng b chi tit v ton b trong chuyn ving thm n ni ny ca tng thng n , b Pratibha Patil, vo ngy 23 thng 8 ny, Ramkrishna Chatterjee, th k ca Hi ny ni. Nguyn Lc