You are on page 1of 54

YILMAZ REDKTR ISO 9001

YILMAZ REDKTR ISO 9001

Mekanik Uygulamalar
Revizyon 01/2005
UO1 0101/0105

Uygulama rnekleri 1

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
indekiler
indekiler

02

Giri....................................................................................................................

Temel Formller.................................................................................................
1
Motorun harcad g................................................................................
2
Motorun verdii g....................................................................................
3
Harcanan g.............................................................................................
3.a Dorusal hareket...................................................................................
3.b Dnen hareket......................................................................................
3.c Vantilatr gc .....................................................................................
3.d Kaldrma hareketi.................................................................................
3.e Pompa gc .........................................................................................
4
Dndrme momenti....................................................................................
5
Atalet momenti...........................................................................................
5.a Dolu silindir iin.....................................................................................
5.b Delikli silindir iin..................................................................................
6
Lineer hareket ataletinin motor miline indirgenmesi.......................................
7
Dnen hareket ataletinin motor miline indirgenmesi.......................................
8
Farkl devirlerde dnen hareket ataletinin motor miline indirgenmesi..............
9
Motor kalk zaman...................................................................................
9.a Frensiz motorlar....................................................................................
9.b Freli motorlar........................................................................................
10 Durma zaman............................................................................................
10.a Frenli motorlar....................................................................................
10.b Frensiz motorlar.................................................................................
11 Durma devir says......................................................................................
11.a Frensiz motorlar..................................................................................
11.b Frenli motorlar....................................................................................
12 Kalk Yolu.................................................................................................
11.a Frensiz motorlar..................................................................................
11.b Frenli motorlar....................................................................................
13 Duru yolu..................................................................................................
13.a Frensiz motorlar..................................................................................
13.b Frenli motorlar....................................................................................
14 Yuvarlanma direnci.....................................................................................
15 Srtnme direnci.........................................................................................
16 Dorusal hareket gerekli g.......................................................................
17 Dey hareket gerekli g...........................................................................
18 Konveyrde gerekli g..............................................................................
19 ift tahrikli krenlerin yrtmesinde, kedinin yanda olduu durumda,
tek tekerin g pay....................................................................................
20 Vidal kaldrclarda gerekli moment.............................................................
21 Vidal kaldrclarda gerekli g....................................................................
22 vmelenme iin gerekli g..........................................................................
22.a Dorusal hareket................................................................................
22.b Dner hareket....................................................................................

6
6
7
6
7
6
7
6
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
9
9
10
10
10
10
10
11
11
11
11
11
11

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
indekiler
Heaaplama rnekleri.......................................................................................
1
Rayda yryen araba..................................................................................
2
Kren yrtme.............................................................................................
3
Rulo destekli lastik bantl konveyr..............................................................
4
elik sa destek zerinde plastik bant srkleyerek yk aktaran konveyr...
5
Vidal kaldrc.............................................................................................
6
Halatl Kaldrc...........................................................................................
7
Dner Tamburlar.........................................................................................
Ekler...................................................................................................................
1
Servis faktr erisi....................................................................................
2
Katsaylar...................................................................................................
Yatak srtnmesi.........................................................................................
Ray-tekerde, tekerin klavuz srtnmesi.......................................................
Farkl malzeme iftlerine gre srtnme katsays..........................................
Yuvarlanma direnci......................................................................................
3
k miline gelen radyal ykler....................................................................
4
Standart fren ama kapama zaman.............................................................
5
Birim dnmleri.......................................................................................
6
gen bantlar.........................................................................................
7
Alan hesaplar.............................................................................................
8
Hacim hesaplar..........................................................................................
9
Arlk merkezi...........................................................................................
10 Temel dili hesaplar....................................................................................
11 Tahvil oranlar.............................................................................................
12 Ktle atalet momentleri...............................................................................

yilmaz redktr

12
12
14
20
22
24
25
28
29
30
30
30
31
31
31
32
32
34
38
38
42
45
46
51
52

03

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Giri

Giri
Bu kitapn amac, mterilere temel hesaplama yntemleri hakknda bilgi vermek, makinanzn hesabndan
balayarak redktr seimlerinde yardmc olmaktr. Formller fizik yasalar esas alnarak ideal artlar iin
verilmitir. Hesap sonularnn doruluu, sisteminizin fiziksel modelinin doru oluturulmasna baldr. Bata
varsaym yaplan ideal artlardan sapmalar olabileceini de gz nnde tutarak bir hesaplama yaplmas ve en
kt artlarn gz nnde bulundurulmas hesabnzn doruluunu artracaktr. Kesin fizik yasalarnn yannda,
amprik formller ile yaklam yaplan modeller ve formller de bir hayli yaygndr. Bu tr formllerin kullanmnda,
deney sonularndan elde edilen katsaylar kullanlmaktatr. Bu katsaylarn doruluu, sisyeminiz ile deneyi yaplan
sistemin birbirine uyumlu olmasna baldr. Benzer ekilde hesaplamalarda vazgeilmez deerler olan srtnme ve
yuvarlanma katsaylarda deneylerle belirlenip farkl kaynaklarda verilmektedir. Burada da eleen malzeme ifti ve
malzemenin yzey przlkleri, arada yalayc olup olmamas gibi birok etkenlere bal olarak bu katsaylar
farkllk gstermektedir. Ayn malzeme ifti iin verilen deerler, farkl artlar altnda 20 kata kadar farkllk
gsterebilir. Bu da hesabnzda 20 katlk bir hataya sebebiyet verebilir. Bu tr katsaylarn seiminde de ok
dikkatli davranlmal ve en uygun malzeme ifti iin katsaylar belirlenmeli veya mmknse deneylerden
belirlenmelidir. Bu kitapkta verilen katsaylar ortalama deerler gz nnde tutularak verilmitir. YILMAZ
REDKTR, tm bu artlar gz nnde bulundurulduunda, bu kitapk kullanlarak yaplan hesaplamalardan
sorumlu tutulamaz.

04

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
Temel Formller
1. Motorun harcad g
P = 3 U I Cosj 1000

P: G [kW]
U: Gerilim [Volt]
I: Akm [Amper]
Cosj : G Faktr

2. Motorun verdii g
P = 3 U I Cosj h 1000

P: G [kW]
U: Gerilim [Volt]
I: Akm [Amper]
Cosj : G Faktr
h : Verim

3. Harcanan g
3.a. Dorusal hareket
P=

F n
1000 h

P: G [kW]
F: Kuvvet [N]
v: Hz [m/sn]
h :Verim

3.b Dnme hareketi


P=

M n
9550 h

P: G [kW]
M: Moment [Nm]
n: Devir [d/d]
h :Verim

3.c Vantilatr gc
P=

V n
1000 h

yilmaz redktr

P: G [kW]
V: Hava debisi [m3/sn]
n: Devir [d/d]
h :Verim

05

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
3.d. Kaldrma hareketi
P=

m g n
1000 h

P: G [kW]
m: Ktle [kg]
g: Yerekimi vmesi [m/sn2]
v: Hz [m/sn]
h : Verim

3.e. Pompa gc
P=

Vp
1000 h

P: G [kW]
V: Debi [m3/sn]
p: Toplam basn [N/m2]
h : Verim

4. Dndrma momenti
M = 9550

P
n

M: Dndrme momenti [Nm]


P: G [kW]
n: Devir [d/d]

5 . Atalet momenti
5.a. Dolu silindir iin
J = 98 r l D 4

J: Silindir Merkezindeki Atalet momenti [kg.m2]


r : zgl ktle [kg/dm3]
l: Uzunluk [m]
D: D ap [m]

5.b) Delikli silindir iin


J = 98 r l ( D 4 - d 4 )

J: Silindir Merkezindeki Atalet momenti [kg.m2]


r : zgl ktle [kg/dm3]
l: Uzunluk [m]
D: D ap [m]
d: ap [m]

6. Lineer hareket ataletinin motor miline indirgenmesi:


v2
Jind. = 91.2 m 2
n1

06

Jind.: Motor miline indirgenmi atalet momenti [kg.m2]


m: Hareket eden ktle [kg]
v: Hz [m/sn]
n1: Motor devri [d/d]

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
7. Dnen hareket ataletinin motor miline indirgenmesi
J ind . =

J n 22
n12

Jind.: Motor miline indirgenmi atalet momenti [kg.m2]


J: Dnen ktlenin atalet momenti [kg.m2]
n1: Motor devri [d/d]
n2: Dnen ktlenin devri [d/d]

8. Farkl devirlerde dnen hareket ataletlerinin motor miline indirgenmesi


J ind .

J 2 n22 + J 3 n32 ...


=
n12

Jind.: Motor miline indirgenmi atalet momenti [kg.m2]


J2 ,J3 ... : Dnen ktlelerin atalet momentleri [kg.m2]
n2 , n3 ... : Dnen ktlelerin devirleri [d/d]
n1: Motor devri [d/d]

9. Motor kalk zaman


9.a. Frensiz motorlar
ta =

J top. n1
9.55 M m

J top. = J mot . +

J ind .
h

Yatay,dner veya dikey yukar hareketde;


Mm = M A - ML
Dikey aa hareketde;

ta: Motor kalk zaman [sn]


Jtop.: Toplam motor atalet momenti [kg.m2]
Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [kg.m2]
Jind.: Motora indirgenmi atalet momenti [kg.m2]
n1: Motor devri [d/d]
Mm: Motora etkiyen moment [Nm]
MA : Motor kalk momenti [Nm]
ML : Gerekli tahrik momenti [Nm]
h : Verim

M m = M A + M L h 2

9.b. Frenli motorlar


ta =

Jtop. n1
9.55 Mm

J top. = J mot . +

+ t1
J ind .
h

Yatay,dner veya dikey yukar hareketde;


Mm = M A - ML
Dikey aa hareketde;
M m = M A + M L h 2

yilmaz redktr

ta: Motor kalk zaman [sn]


Jtop.: Toplam motor atalet momenti [kg.m2]
Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [kg.m2]
Jind.: Motora indirgenmi atalet momenti [kg.m2]
n1: Motor devri [d/d]
Mm: Motora etkiyen moment [Nm]
MA : Motor kalk momenti [Nm]
ML : Gerekli tahrik momenti [Nm]
t1: Fren brakma zaman [sn]
h : Verim

07

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
10. Durma zaman
10.a. Frensiz Motorlar
tb =

J top. n1
9.55 (M B M L h 2 )

+ : Yk frenleyici etki yapyorsa


(rnek: Yukar hareket eden asansrler)
- : Yk tahrie yardmc oluyorsa
(rnek: Aa hareket eden asansrler)
J top. = J mot . + J ind . h

tb: Durma zaman [sn]


Jtop.: Toplam ktlesel atalet momenti [kg.m2]
n1: Motor devri [d/d]
MB: Fren momenti [Nm]
(Fren harici, frenleme momentleri. rnek: Motorun
kendini kullanarak frenleme. MB=0 iin serbest duru)
ML : Gerekli tahrik momenti [Nm]
Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [Nm]
Jind.: Motora indirgenmi atalet momenti [Nm]
h : Verim

10.b. Frenli Motorlar


Yk frenleyici etki yapyorsa
(rnek: Yukar hareket eden asansrler);
tb =

J top. (n1 - Dn)


9.55 ( M B + M L h 2 )

+ t2

Yk tahrie yardmc oluyorsa


(rnek: Aa hareket eden asansrler)
tb =

J top. (n1 + Dn)


9.55 ( M B - M L h 2 )

+ t2

tb: Durma zaman [sn]


Jtop.: Toplam ktlesel atalet momenti [kg.m2]
n1: Motor devri [d/d]
MB: Frenin momenti [Nm]
ML : Gerekli tahrik momenti [Nm]
t2: Fren devreye girme zaman (kontan kapanmas ve
bobinin manyetik doyuma ulap ekmesi) [sn]
Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [Nm]
Jind.: Motora indirgenmi atalet momenti [Nm]
h : Verim
Dn: Fren devreye girene kadar devir deiimi

J top. = J mot . + J ind . h

Dn =

9.55 M L h 2 t 2
J mot . + J ind . h

11. Durma devir says


11.a. Frensiz motorlar
(Yatay hareketlerde)
UN =

08

n tb
120

UN : Durana kadar atlan tur says


n : Balang devir says [d/d]
tb: Durma zaman [sn]

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
11.b. Frenli motorlar
UN =

(n Dn) tb + (2 n Dn) t2
120

+ : Yk tahrie yardmc oluyorsa


(rnek: Aa hareket eden asansrler)
- : Yk frenleyici etki yapyorsa
(rnek: Yukar hareket eden asansrler)
Dn =

UN : Durana kadar atlan tur says


n : Balang devir says [d/d]
tb: Durma zaman [sn]
t2: Fren devreye girme zaman (kontan kapanmas ve
bobinin manyetik doyuma ulap ekmesi) [sn]
Dn : Fren devreye girene kadar devir deiimi [d/d]

9.55 M L h 2 t 2
J mot . + J ind . h

12. Kalk yolu


12.a. Frensiz motorlarda
Sa: Kalk yolu [mm]
ta.: Kalk zaman [sn]
v : Ulaaca hz [m/sn]

S a = 0.5 ta v 1000
12.b. Frenli motorlar
S a = 0.5 (t a - t1 ) v 1000

13. Duru yolu

Sa: Kalk yolu [mm]


ta.: Kalk zaman [sn]
t1: Fren brakma zaman [sn] (Fren yoksa, t1=0)
v : Ulaaca hz [m/sn]

13.a. Frensiz motorlar


Sb: Kalk yolu [mm]
tb.: Kalk zaman [sn]
v : lk hz [m/sn]

S b = 0.5 tb v 1000
13.b. Frenli motorlar

Dn
nm 2
n m Dn

+ 0,5 t k
S b = v t2
1000 Sb: Duru yolu [mm]
n
n


v: lk hz [m/sn]

tk: Frende durma zaman [sn]

+ : Yk tahrie yardmc oluyorsa


(rnek: Aa hareket eden asansrler)
- : Yk frenleyici etki yapyorsa
(rnek: Yukar hareket eden asansrler
t k = tb - t 2

Dn =

9.55 M L h 2 t 2
J mot . + J ind . h

yilmaz redktr

t2: Fren devreye girme zaman [sn]


tb.: Duru zaman [sn]
n : Motor devri [d/d]
Dn : Fren devreye girene kadar devir deiimi [d/d]
ML : Gerekli tahrik momenti [Nm]
h : Verim
Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [kg.m2]
Jind. : Motora indirgenmi atalet momenti [kg.m2]

09

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
14. Yuvarlanma direnci
d
2

F f = m g ( mL + f ) + c
2
D

Ff : Yuvarlanma direnci [N]


m: Toplam ktle [kg]
g: Yerekimi ivmesi [m/sn2]
D: Ray tekeri ap [mm]
m L: Rulman srtnme direnci katsays
d: Rulman yuvarlanma ap [mm]
f: Yuvarlanma direnci [mm]
c: Ray klavuzlama ek direnc katsays

15. Srtnme direnci


Fg = m g m

Fg : Yuvarlanma direnci [N]


m: Toplam ktle [kg]
g: Yerekimi ivmesi [m/sn2]
m : Srtnme katsays

16. Dorusal harekette gerekli g


(rnek: rayda yryen araba)
P=

Fd v
1000 h

P : Gerekli G [kW]
Fd : Diren Kuvveti (Yuvarlanma: Ff , Srtnme Fg) [N]
v: Yrtme hz [m/sn]
h: Verim

17. Dey harekette gerekli g


(rnek: vinler)
P=

m g v
1000 h

P: Gerekli g [kW]
m: dey arlk
g: yerekimi ivmesi [m/sn2]
v: Dey hz [m/sn]
h : Verim

18. Konveyrlerde gerekli g


P=

A m v
1000 h

Rulolar zerinde yuvarlanan bantl tip iin:


2
d
A = m L +
2
D

f + sin a g

Birbiri zerinde srtnen bantl tipler iin;

A = (sin a + m cosa ) g

10

m: Konveyr zerindeki toplam bant+yk arl [kg]


v: Bant hz [m/sn]
h : Verim
D: Destek tamburlar ap [mm]
d: Destek tambur rulmanlar gbek ap[mm]
f: Yuvarlanma direnci [mm]
a : Konveyrn yatayla as [derece]
g: yerekimi ivmesi [m/sn2]
m : Srtnme diren katsays
m L : Rulman srtnme direnci katsays

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
19. ift tahrikli krenlerin yrtmesinde,
kedinin yanda olduu durumda, tek
tekerdeki g pay
P ' = PL

mkren + 2 (mkedi + m yk )

P : Tek tekerlerdeki g pay [kW]


PL: Simetrik durumda, tek teker yrtme gc [kW]
mkren: Kren ktlesi [kg]
mkedi: Kedinin ktlesi [kg]
myk: Krenin yk kapasitesi [kg]

20. Vidal kaldrclarda gerekli moment


M = m g rm tan(a + r )

r = tan -1 (m )

M : Yk kaldrmak iin gerekli moment [Nm]


m: Kaldrlacak ktle [kg]
g: Yerekimi ivmesi [m/sn2]
a : Vida as [derece]
r : Srtnme as [derece]
m : Vida somun aras srtnme katsays

21. Vidal kaldrclarda gerekli g


P=

[m g rm tan(a + r )] n
9550 h

r = tan -1 (m )

P : Yk kaldrmak iin gerekli G [kW]


M : Yk kaldrmak iin gerekli moment [Nm]
m: Kaldrlacak ktle [kg]
g: Yerekimi ivmesi [m/sn2]
a : Vida as [derece]
r : Srtnme as [derece]
m : Vida somun aras srtnme katsays
n: Vida devri [d/d]
h : Verim (Tahrik sistemi ve balant elemanlar)

22. vmelenme iin gerekli g


22.a. Dorusal hareket
P=

m Dv 2
1000 t a h

22.b. Dner hareket


P=

J Dn 2
91.2 1000 ta h

yilmaz redktr

P : vmelenmek iin gerekli g [kW]


m : vmelenecek ktle[kg]
Dv : hz fark [m/sn]
ta: Hz farknn olutuu zaman [sn]
h : Verim
J: Dnen elemann ktlesel ataleti [kg.m2]
Dn : Devir fark

11

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
Hesalama rnekleri
1. Rayda yryen araba
Ray zerinde yryen bir tayc ara yaplacaktr. Ara ve yk bilgileri aadaki gibidir;
Toplam ara ve yk arl: 3000 kg
lerleme hz: 0,3 m/sn
Teker ap: 300 mm
Teker rulman ap: 80mm
Ray ve teker: elik zerine elik ve klavuzlu
Verim: 0,85
Gnlk alma saati: 16 saat, saatte 50 evrim
Redktr delik milli olup, dorudan tekeri tahrik edecektir
Gerekli motor gc ve redktr devri aranmaktadr.
rnek hesap zm:
14 Numaral formlden;
d
2

F f = m g ( mL + f ) + c
2
D

m L = 0.005 , f=0.5 , c=0.005 (Ekler blmne baknz)

80
2

F f = 3000 9.81
(0.005 + 0.5) + 0.005 = 284 Nm
2
300

3.a numaral formlden;


P=

F n
1000 h

P=

284 0.3
= 0.10kW
1000 0.85

Seilen motor:
0,25 kW , 1380 d/d, Asenkron AC motor
Motor kataloundan;
MN=1.73 Nm, MA / MN = 1.8 , Jmot.= 0.00037 kg.m2
Motorun kalk ivmesini karlayp karlamadna bakalm;
M
= 1.73 1.8 = 3.114 Nm
M A = M N A
M N

6 numaral formlden;
v2
Jind. = 91,2 m 2
n1

12

J ind . = 91.2 3000

0.32
= 0.0129kg.m 2
2
1380

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
9.a formlnden;
J top. = J mot . +

J ind .
h

J top. = 0.00037 +

0.0129
= 0.0155kg .m 2
0.85

3.b formlnden;
M L = 9550

J top. n1

ta =

ta =

0.10
= 0.69 Nm (Not : Verim 0.10 kWn iinde hesapl. Birdaha arpmayn)
1380

9.55 (M A - M L )
0.01551380
= 0.92sn
9.55 (3.114 - 0.69)

1sn ve altndaki kalk sreleri idealdir. Motorlar max. 3sn kalk srelerine karlmaldr. Daha ufak bir motor
gc, kalk sresini 1snnin zerine karacaktr.
Redkr seiminde servis faktrnn tespiti iin, atalet faktrn hesaplayalm;
Fi =

J ind .
0.0129
=
= 34.8
J mot . 0.00037

Fi>3 olduundan, yk snf H dr. (Baknz ekler, Servis Faktr blm)

Ekte verilen servis faktr tablosundan gnlk 16 saat alma ve saatte 50 evrim iin, fs= 1.6 seilir.
n=

v 60 0.3 60
=
= 19d / d
p D p 0.300

Ortaya kan redktrr ihtiyac:


P=0.25 kW, 19d/d, f s >= 1.6 , Delik milli tip redktr
rnek Seim:
0,25 kW, 19d/d, f s >= 1.7 , DR2300-71/4a
Redktrn delik milli olmas ve tahrik miline direkt balanarak, tork kolu ile sabitlenmesi halinde, radyal ykler
ihmal edilebilir. Bu rnekte k miline gelen radyal ykler bu nedenle kontrol edilmemitir. Buradaki yrtme
sisteminde bir fren ngrlmemitir. Frenli hesaplamalar iin ilerideki rneklere baknz.

yilmaz redktr

13

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

2. Kren yrtme
Kren yrtmesi iin redktr seilecektir. Kren bilgileri aadaki gibidir;
Kren arl: 10 000 kg
Kedi arl: 3 000 kg
Yk arl: 15.000 kg
lerleme hz: 0,2-0,8 m/sn
Teker ap: 450 mm
Teker rulman ap: 90mm
Ray ve teker: elik zerine elik ve klavuzlu
Verim: 0,85
Gnlk alma saati: 16 saat, saatte 300 evrim
Redktr delik milli olup, 1/3 aktarma dilileri ile tekere iletilecektir. Aktarma dilileri aplar sras ile
140mm, 420mm dir. Toplam 2 redktr kullanlmas dnlmektedir. Gerekli motor gc ve redktr
devri aranmaktatr. Kalk esnasnda tekerlerin kaymamas ve halat asnn 5 dereceyi gememesi
istenmektedir. Bu artlarn gereklemesi kontrol edilecektir. Frenin seimi yaplacaktr. Rzgarsz bir
ortam kabul edilecek ve rzgar gc ihmal edilecektir.
rnek hesap zm:
Halatn yer dikmesi (ekl) ile 5 dereceyi gememesi istenmektedir. Bu durumda msade edilecek kalk
ivmesini hesaplayalm;
a g tan a = 9.81 tan 2 = 0.85m / sn 2
Vin tekerinin kalk esnasnda patinaj istenmemektedir. Tekerler kaymaya balad ivme deerini
hesaplayalm;
a

g m 0 9.81 0.12
=
= 0.58m / sn 2
k
2

k: tahrik eden teker says, m 0 statik srtnme (eklere baknz)

Sistemin yksek hzda, bo (B) ve ykte (Y), kalk ivmesini bulmalyz ve yukarda hesaplanan deerlerle
karlatrmalyz. Yuvarlanma direncini 14 nolu formlden hesaplayalm;
d
2

FY = m g ( m L + f ) + c
2
D

90
2

FY = 28000 9.81
(0.005 + 0.5) + 0.002 = 1434 Nm
2
450

d
2

FB = m g ( m L + f ) + c
2
D

90
2

FB = 13000 9.81
( 0.005 + 0.5) + 0.002 = 666 Nm
2
450

14

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

Bota ve ykte , yksek hzda gerekli motor gleri 3.a formlnden (k:tahrik teker says);
PY =

FY n
1434 0.8
=
= 0.67kW
1000 h k 1000 0.85 2

PB =

FB n
666 0.8
=
= 0.31kW
1000 h k 1000 0.85 2

Krenlerde kedi bir tarafta olduunda dengesiz yk oluur. Bu nedenle 19 numaral formlden;
'

PY = PY

mkren + 2 (mkedi + m yk )

= 0.67

10000 + 2 (3000 + 15000 )


= 1.1kW
28000

Seilen motor (ataletleri yenebilmek iin byk seilecektir);


0.5 - 2 kW , 670-2835 d/d ift devirli Asenkron 3 faz AC motor.
Motor kataloundan;
MA / MN = 1.7 - 2.2
MN = 7.1 - 6.7 Nm
Jmot.= 0.0044 kg.m2 (fren ataleti dahil. Dkm fan kullanlmamtr)
Yksek hzda, ykde ve bota gerekli tahrik momentleri 3.b formlnden;
MY =

PY 9550 0.67 9550


=
= 2.26 Nm
nmot.
2835

MB =

PB 9550 0.31 9550


=
= 1.04 Nm
nmot .
2835

Yksek hzda, ykte ve bota motora indirgenmi atalet momentleri 6 numaral formlden (k: tahrik
adedi);
2
2
1
v
1
0.8
J Y = 91.2 mY 2 = 91.2 28000
= 0.1017kg .m 2
2
k
nmot.
2
2835

2
2
1
v
1
0.8
J B = 91.2 mB 2 = 91.2 13000
= 0.0472kg.m 2
2
k
nmot .
2
2835

yilmaz redktr

15

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

Yksek hzda, ykl ve bo durumda kalk zamanlarn 9.b formlnden hesaplayalm. Butona
basldktan sonra fren alana kadar geen zaman t1=0 alnarak gerek hareket halindeki ivmelenme
zaman bulunacaktr;
J top.Y = J mot . +

JY
0.1017
= 0.0044 +
= 0.1240kg .m 2
0.85
h

J top. B = J mot. +

JB
0.0472
= 0.0044 +
= 0.060kg.m 2
h
0.85

t aY =

t aB =

J top.Y n1

9.55 (M A - M Y )

J top . B n1

9.55 (M A - M B )

0.1017 2835
= 2.42sn
9.55 (2.2 6.7 - 2.26 )

0.060 2835
= 1.3sn
9.55 (2.2 6.7 - 1.04 )

Kalk ivmesi (Bata hesapladmz patinaja dme ivmesi olan 0.58 m/sn2 den kk olmal);
aY =
aB =

v
taY
v
t aB

0.8
= 0.33m / sn 2 < 0.58m / sn 2
2.42

0.8
= 0.62 m / sn 2 > 0.58m / sn 2
1.3

Grlyorki, bota yksek hza direkt kalklmas halinde, tekerler patinaj paparak kalkmaktadr. Bu
bata istenen art karlamyor. Motor ataletini artrc, dkm fanlar veya yumak kalk unitesi
kullanlmal. Jfan=0.01 kg.m2 taklmas halinde;
J top.Y = J mot . +

JY
0.1017
= (0.0044 + 0.01) +
= 0.1341kg.m 2
h
0.85

J top. B = J mot . +

JB
0.0472
= (0.0044 + 0.01) +
= 0.070kg.m 2
h
0.85

t aY =

t aB =

16

J top.Y n1

9.55 (M A - M Y )
J top. B n1

9.55 (M A - M B )

0.134 2835
= 3.2sn
9.55 (2.2 6.7 - 2.26 )

0.070 2835
= 1.5sn
9.55 (2.2 6.7 - 1.04 )

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

Kalk ivmesi (Bata hesapladmz patinaja dme ivmesi olan 0.58 m/sn2 den kk olmal);
aY =

aB =

v
t aY
v
t aB

0.8
= 0.25 m / sn 2 < 0.58m / sn 2
3.2

0.8
= 0.53m / sn 2 < 0.58m / sn 2
1. 5

Bata istenilen art, motor pervanesinin dkm seilmesi ile salanabilmektedir.


Fren Seimi:
Yatay yryen sistemlerde frem ihtiya momenti u yaklam forml ile bulunabilir;
M fren @ M A - 2 M Y h 2 = (2.2 6.7 ) - 2 2.26 0.852 = 11.5 Nm
16Nm statik, 12.8 Nm dinamik frenleme momenti olan bir fren seelim (YILMAZ REDKTR
kataloundan)
10.b formlnden frenleme zamann ve frenleme ivmesini hesaplayalm. Ivmeli hareket zaman
bulunacandan, tb hesaplanrken, frenin devreye girme zaman t2=0 alnacaktr;
J top.Y = J mot . + J Y h = 0.0044 + 0.1017 0.85 = 0.0908
J top. B = J mot . + J B h = 0.0044 + 0.0472 0.85 = 0.04452

DnY =

9.55 M Y h 2 t 2 9.55 2.26 0.85 2 0.015


=
= 2.6
J mot . + J Y h
0.0044 + 0.1017 0.85

Dn Relatif olarak ufak olduundan


ihmal edilebilir. Ancak hesap
yntemimi gstermek iin
hesaplanmtr. Yksek ataletli dk
srtnmeli uygulamalarda bu deer 0
alnabilir.

9.55 M B h 2 t 2 9.55 1.04 0.85 2 0.015


DnB =
=
= 2.4
J mot . + J B h
0.0044 + 0.0472 0.85

tb.Y =

t b. B =

J top.Y (n1 - Dn)


9.55 (M Fren + M Y h )
2

+ t2 =

J top. B (n1 - Dn)


9.55 ( M Fren + M B h )
2

0.0908 (2835 - 2.6)


+ 0 = 1.87sn
9.55 12.8 + 2.26 0.852

+ t2 =

yilmaz redktr

0.04452 (2835 - 2.4 )


+ 0 = 0.98sn
9.55 12.8 + 1.04 0.852

17

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
Frenleme ivmesini hesaplayalm;
v

aY =

aB =

tb.Y
v
tb . B

0.8
= 0.42m / sn 2 < 0.58m / sn 2
1.87

0.8
= 0.81m / sn2 > 0.58m / sn2
0.98

Ykl ve yksek hzda iken, frenle durdurulmas halinde vincin durmas tekerlerin patinaj ile
gerekleecektir. Ayn problem devir deiimi esnasnda da gerekleebilir. 10.b Forml kullanlarak
2835 d/ddan 670d/d dlmesi srasnda geen zaman ve ivmeyi kontrol edelim. Formlde geen Mb
yerine, motorun devir deiimi srasnda oluturduu fren etkisi, Dn yerinede dk hz olan 670
kullanlacaktr;
Devir deiimi srasnda motorun fren etkisi yaklak olarak dk hz kalk momentinin 2 katdr.
M B.mot. = 2 (7.11.7) = 24Nm

tb.Y =

t b. B =

J top.Y (n1 - n2 )
9.55 (M B.mot. + M Y h )
2

+ t2 =

J top. B (n1 - n2 )
9.55 ( M B.mot . + M B h )
2

0.0908 (2835 - 670)


+ 0 = 0.80sn
9.55 24 + 2.26 0.852

+ t2 =

0.04452 (2835 - 670 )


+ 0 = 0.41sn
9.55 24 + 1.04 0.852

n
v 1 - 1 0.8 1 - 670
n2 =
2835 = 0.76m / sn 2 > 0.58m / sn 2
aY =
tb.Y
0.8
n
v 1 - 1 0.8 1 - 670
2835 = 1.49m / sn 2 > 0.58m / sn 2
n2 =
aB =
tb . B
0.41
Sonu olarak hem devir deiimi, hemde frenleme esnasnda, teker patinaja dmektedir. Devreye yumak
duru ve devir deiim unitesi konulmas gerekmektedir. Devir deiimi, zaman rlesi kullanarak devir
deiim esnasnda 2 fazl beslemeye drmek ve momenti dk tutmak yoluyla da yaplabilir. Kalk
esnasnda dkm fan yeterli olmaktadr. Genel olarak vincin hznn drlmesi baka bir yoldur. Bu
durumda tm hesaplarn yeniden gzden geirilmesi gerekir.

18

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
Gerekli redktr devri;
nd =

v 60
0.2 60
i =
(420 / 140) = 26d / d
p D
p 0.450

n yksek =

v 60
0.8 60
i =
(420 / 140) = 102d / d
p D
p 0.450

i = 2835 / 102 @ 27

Yk snfn belirlemek iin atalet faktrn hesaplayalm;


Fi =

Jind.max. 0.1341
=
= 30 > 3 olduundan, yk snf H dr.
0.0044
J mot.

Gerekli servis faktr fs=1.7 (Baknz, ekler Servis Faktr blm)


Redktr max. k momenti:
M 2 max . =

Pmot 9550
2 9550
fs =
1.7 = 318 Nm
n2
102

Gerekli radyal yk;


FQ =

M 2 max . 2000 318 2000


=
= 4541N
d
140

Ortaya kan itiya:


2 adet 0.5-2kW, 660-2835 d/d , ift devirli motorlu, 16Nm dkm pervaneli frenli motor.
Bu motora akuple 2 adet i=27 tahvilli, servis faktr 1.7 ve zeri olan (max. momenti
318Nm ve zeri), radyal yk 4541 ve zeri olan redktr. Elektrik panosunda, yumuak
kalk duru ve devir deitirme uniteleri.
rnek Redktr Seimi:
(Baknz YILMAZ REDKTR katalou)
2 adet 0,5-2kW, i=30.48 , 22-93d/d , Mmax.=450Nm (fs>1.7), Fqgv=6400, 16Nm 198V
AC, Dkm pervaneli frenli.
Redktr tipi: KR273.01-100L/8/2,

yilmaz redktr

19

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
3. Rulo destekli lastik bantl konveyr hesab;
Lastik bantl bir konveyr ile dkme yk nakledilmek istenmektedir . Konveyr bilgileri aadaki gibidir;
Gnde 8saat alma, 1 evrim/saat
Konveyr uzunluu: 15m
Rulo gbekleri: Rulmanl, Rulman ap: 35
Rulo aplar: 80mm
Konveyr tahrik tamburu ap:450mm
Konveyr hz: 0.5m/sn
Konveyr kapasitesi: 320 ton/saat
Bant Arl: 10kg/m
verim:0,8
Konveyr eimi: 5 derece
Tambur kafasna direkt balanacak helisel dili delik milli bir redktr seimi yaplacaktr.
rnek hesap zm:
Tambur devri:
ntambur =

v 60 0.5 60
=
= 21d / d
p D p 0.450

Bir anda bant zerindeki yk:


m yk =

Ql
320 15
1000 =
1000 = 2695kg
60 p D n
60 p 0.450 21

Bantn arl;
mbant = 2 l m' = 2 15 10 = 300kg
Toplam arlk;
mtop. = mbant + m yk = 2695 + 300 = 2995 kg

18 numaral formlden (f=7 , m L:0.005 , baknz ekler);


2
d
A = m L +
2
D
P=

20

35
f + sin a g = 0.005 + 7 + sin 5 9.81 = 2.59
2

80

A m v 2.59 2995 0.5


=
= 4.85kW
1000 h
1000 0.8

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
Seilen motor;
5,5kW, 1415 d/d, 3 faz AC Asenkron motor
Motor kataloundan;
MA./ MN = 2.7, Mn=37.1Nm, Jmot.=0.093kg.m2
Ykn motor miline indirgenmi ataleti 6 nolu formlden;
J ind . = 91.2 2995

0.52
= 0.034kg .m 2
2
1410

Yk snfnn tespiti iin atalet faktrn hesaplayalm;


Fi =

J ind 0.034
=
= 0.36 < 3
J mot. 0.093

Fi ,>0.2 olduundan yk snf Mye girmektedir. Gnde 8 saat lik alma iin fs=1.2 olmal (Baknz
ekler Servis Faktr blm).
Ortaya kan ihtiya:
5.5kW, 21d/d, helisel dili delik milli redktr. fs=1.2 ve zeri (Geri karmamas iin fren veya kilit
kullanmak gerekir. Ancak bu rnekte bu dikkate alnmamtr).
rnek redktr seimi:
5.5kW, 21d/d, fs=1.3, D6300-100L/4b

yilmaz redktr

21

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
4. elik sa destek zerinde plastik bant srkleyerek yk aktaran konveyr;
Konveyr zerinde kutular tanarak nakledilecektir.
Konveyr bilgileri aadaki gibidir;
Gnde 8saat alma, 1 evrim/saat
Konveyr uzunluu: 15m
Konveyr tahrik tamburu ap:450mm
Konveyr hz: 0.5m/sn
Nakledilecek tek kutu arl: 80kg
Ard arda kutu merkezleri aras min. mesafe: 30cm
Bant Arl: 1kg/m
verim:0,8
Konveyr eimi: 5 derece
Tambur kafasna direkt balanacak helisel dili delik milli bir redktr seimi yaplacaktr.
rnek hesap zm:
Tambur devri:
ntambur =

v 60 0.5 60
= 21d / d
=
p D p 0.450

Bant zerindeki oluabilecek toplam yk:


m yk = 15 / 0.3 80 = 4000 kg

Bantn arl;
mbant = 2 l m' = 2 15 1 = 30kg
Toplam arlk;
mtop. = mbant + m yk = 4000 + 30 = 4030 kg

18 numaral formlden (m :0.25 , baknz ekler);


A = (sin a + m cos a ) g = (sin 5 + 0.25 cos 5) 9.81 = 3.3

P=

22

A m v 3 .3 4030 0.5
=
= 8. 3kW
1000 h
1000 0.8

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
Seilen motor;
11kW, 1455 d/d, 3 faz AC Asenkron motor
Motor kataloundan;
MA./ MN = 2.6, Mn=72Nm, Jmot.=0.047kg.m2
Ykn motor miline indirgenmi ataleti 6 nolu formlden;
J ind . = 91.2 4030

0.5 2
= 0.043kg.m 2
2
1455

Yk snfnn tespiti iin atalet faktrn hesaplayalm;


Fi =

J ind 0.043
=
= 0.91 < 3
J mot. 0.047

Fi >0.2 olduundan yk snf Me girmektedir. Gnde 8 saat lik alma iin fs=1.2 olmal (Baknz ekler
Servis Faktr blm).
Ortaya kan ihtiya:
11kW, 21d/d, helisel dili delik milli redktr. fs=1.2 ve zeri (Geri karmamas iin fren veya kilit
kullanmak gerekir. Ancak bu rnekte bu dikkate alnmamtr).
rnek redktr seimi:
11kW, 21d/d, fs=1.6, KR773.00-160M/4

yilmaz redktr

23

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
5. Vidal kaldrc
Bir vida somun mekanizmas ile 5 tonluk ktle yukar ve aa 2m/dak hzla hareket ettirilecektir. Vida her
iki taraftan yatakl ve eksenel ykler iin tetbirleri alnmtr. Vidann tahrii iin redktr kullanlacaktr.
Vida bilgileri aadaki gibidir;
Gnde 8 saat, 250evrim/saat
Vida tipi: standart tek az trapez vida
Vida hatvesi:10mm
Vida anma ap: 70mm
Vida blm ap: 65mm
Vida - somun malzemesi: elik-elik kuru
Verim: 0.8
Redktr devri ve motor gc aranmaktadr.
rnek zm:
21 numaral formlden ( m 0 =0.4 , baknz ekler, statik kuru srtnme ortalama);
Saate 250 evrim olduundan, sistem srekli statik srtnmeye decektir. Bu nedenle statik srtnme
esas alnmtr.
r = tan -1 ( m 0 ) = tan -1 (0.4 ) = 22

Vida as:

s
-1 10
a = tan -1
= 2.8
= tan
p 65
p d

Vida devri:
v 2
n = =
= 200 d / d
s 0 . 01

P=

[m g rm tan(a + r )] n = [5000 9.81 (65 / 2000) tan(2.8 + 22)] 200 = 19kW


9550 h

9550 0.8

Seilen Redktr;
22kW, 211d/d, NR472-180L/4, fs=1.0

24

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

6. Halatl Kaldrc
Bir tambur halat mekanizmas ile 5 tonluk ktle 7m/dak hzla kaldrlacaktr. 2 Donam bir halat sistemi
dnlmektedir. Tambur ap 350mm dir. Tambur iki taraftan yataklanmtr.
Gnde 8 saat, 50evrim/saat
Verim: 0.8
Redktr devri ve motor gc ve fren momenti aranmaktadr.
rnek zm:
17 Numaral formlden motor gcn tespit edelim;
P=

m g v 5000 9.81 (7 / 60)


=
= 7.15kW
1000 h
1000 h

Tambur devri;
n=

v
7
k =
2 = 13d / d
p d
p 0.350

Seilen motor;
7.5kW, 1430d/d, 3 faz asenkron AC motor
MN =50.1, MA / MN = 2.5, Jmot.=0.022kg.m2
6 Numaral formlden ykn motor miline indirgenmi ataleti;
J ind . = 91.2 m

v2
(7 / 60) 2
=
91
.
2

5000

= 0.00304kgm 2
n12
1430 2

Kaldrma sistemlerinde, fren momenti yk momentinin yaklak 2 kat olmaldr. Yk momentini


hesaplayalm;
M L = 9550

PL
7.15
= 9550
= 48 Nm
n1
1430

Fren momenti;

M B @ 2 M L = 2 48 = 96Nm
Seilen fren 80Nmlik bir fren olsun. Yukar ve aa harekette kalk ve duru zamanlarn tespit edelim;
(Baknz eklerden, 80Nm fren ama zaman t1=200 ms, frenleme kapama zaman t2=50ms)

yilmaz redktr

25

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
Kalk zaman (Butona baslmasndan motor devrine kalkncaya kadar geen zaman) ve yolunu (Butona
baslmasndan motor devrine kalkncaya kadar ald yol) aa ve yukar hareket iin hesaplayalm;
9.b Formlnden;
J
0.00304
J top. = J mot . + ind . = 0.022 +
= 0.0258kg.m 2
h
0.8
Yukar harekette;
M m = M A - M L = (2.5 50.1) - 48 = 77.25 Nm
ta =

J top. n1
9.55 M m

+ t1 =

0.0258 1430
+ 0.2 = 0.25sn
9.55 77.25

Kalk yolu 12.b formlnden;


S a = 0.5 (ta - t1 ) v 1000 = 0.5 (0.25 - 0.2 ) (7 / 60) 1000 = 2.9mm
Aa harekette;
M m = M A + M L h 2 = (2.5 50.1) + 48 0.82 = 156 Nm
ta =

J top. n1
9.55 M m

+ t1 =

0.0258 1430
+ 0.2 = 0.22 sn
9.55 156

S a = 0.5 (t a - t1 ) v 1000 = 0.5 (0.22 - 0.2 ) (7 / 60) 1000 = 1.2mm


Duru zaman (Butona baslmasndan motor duruncaya kadar geen zaman) ve yolunu (Butona
baslmasndan motor duruncaya kadar ald yol) aa ve yukar hareket iin hesaplayalm;
10.b Formlnden;
J top. = J mot . + J ind . h = 0.022 + 0.00304 0.8 = 0.0244kg .m 2
9.55 M L h 2 t 2 9.55 48 0.82 0.05
Dn =
=
= 600d / d
J mot . + J ind . h
0.022 + 0.00304 0.8
Yukar harekette;
tb =

J top. (n1 - Dn)


9.55 ( M B + M L h )
2

+ t2 =

0.0244 (1430 - 600 )


+ 0.05 = 0.07 sn
9.55 96 + 48 0.82

Duru yolu 13.b formlnden;


t k = tb - t2 = 0.07 - 0.05 = 0.02 sn

26

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller


Dn
n- 2
n - Dn
+ 0.5 t k
S b = v t 2
1000
n
n

600

1430
2 + 0.5 0.02 1430 - 600 1000 = 4.6mm
S b = (7 / 60 ) 0.05

1430
1430

Aa Harekette;
tb =

J top. (n1 + Dn)


9.55 ( M B - M L h )
2

+ t2 =

0.0244 (1430 + 600)


= 0.08sn
9.55 96 - 48 0.82

t k = tb - t 2 = 0.08 - 0.05 = 0.03sn

600

1430 +

1430
600
+

2 + 0.5 0.03
S b = (7 / 60 ) 0.05
1000 = 7.2mm
1430
1430

Not: Hesaplanan duru kalk zamanlar ve yollar fren ama ve kapama zamanlarna baldr. Bu
hesaplarda, eklerde verilen, YILMAZ REDUKTORn kulland fren markasnn deerleri esas alnmtr.
Fren devresi ani kapama olarak dnlmtr. Farkl fren markalar farkl neticeler verebilir. Hesaplama
yntemini gstermek amac ile duru ve kalk zamanlar ve yollar hesaplanmtr. Pozisyonlama
hassasiyetinin nemli olmad durumlarda bu detay hesalara gerek duyulmamaktadr.
Yk snfn bulmak iin atalet faktrn hesaplayalm;
Fi =

Jind 0.00304
=
= 0.13< 0.25
Jmot. 0.022

Fi<0.25 olduundan yk snf U dur. Gnde 8 saat 50 evrim iin gerekli servis faktr fs=0.9 .
Redktr seim rnei;
7,5kW, 15d/d, NR63-132M/4, fs=0.9, 80Nm, 198V, Pervanesiz frenli.

yilmaz redktr

27

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
7. Dner Tamburlar
5 ton arlnda dolu silindir bir ktle, ekseni yere paralel bir ekilde, arlk merkezinden, 30d/d hzla le
dndrlecektir. Silindir yatayda her iki tarafndan yatakldr. Grekli motor gc aranmaktadr.
Silindir boyu: 10m
Silindir ap: 2m
Silindir yataklarnn rulman ap: 100mm
Kullanlacak Redktr verimi: 0.94
Gnlk alma saati: 24 saat, saatte 100evrim.
rnek hesap zm:
Ktle hz aldktan sonra gerekli tahrik momenti olduka dk olacaktr. nk gerekli tahrik momenti
rulman direnlerinden ibarettir. Gerekli tahrik momenti;
d
100
M = m g mL
= 5000 9.81 0.005
= 12.2 Nm
2000
2000
1400d/d motor kullanlmas halinde, gerekli motor momenti;
M

= M

n2
30
= 12 . 2
= 0 . 30 Nm
n1 h
1400 0 . 94

Ancak bu momentteki bir tahrik, ktleyi ilk harekete geirmekte yeterli olmayacaktr. Motor gcnn
tespiti iin, motrun kalk sresini 3 sn ile snrlandralm ve 5.a, 9.a ve 7 formllerini kullanalm ;
J = 98 r l D 4 = m D 2 / 8 = 5000 2 2 / 8 = 2500kg .m 2
J ind . =

J n22 2500 30 2
=
= 1.14kg.m 2
2
2
n1
1400

Motor ataletini batan bilmediimizden ve oransal olarak kk olduundan ihmal edelim;


J top. = J mot . +

J ind . 1.14
=
= 1.43
h
0.8

Mm =

J top . n1
9.55 t a

1.43 1400
= 70 Nm
9.55 3

M A = M m + M L = 70 + 0 . 3 = 70 . 3 Nm
Kalk momenti 70.3Nm zerinde olan bir motor gerekmektedir.
Motor kataloundan seilen motor;
5.5kW, 1430d/d, Jmot.=0.017 kg.m2 , MN =36.7 , MA / MN =2.4 ( MA=2.4 x 36.7 = 88Nm>70.3Nm)
rnek Redktr Seimi:
1.14
= 67 > 3 olduundan yk snf H dir. alma artlarna gre servis faktr fs=1.8
0.017
5,5kW, 32d/d, DR6300-132S/4, fs=1.8. Yksek darbe nedeni ile tork kollu balant nerilir.
Fi =

28

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

Ekler

yilmaz redktr

29

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

1. Servis faktr Erisi

Servis Faktr / Service Factor / Betriebsfaktor

Gnlk alma Sresi


Operating Time hour / Day
Laufzeit Std. / Tag
Diagramlar / Diagram / Diagramm
24

16

1.9

1.8

1.7

1.5

1.7

1.6

1.4

1.5

1.3

1.4

1.2

1.3

1.1

1.2

1.0

1.1

0.9

0.8

0.9

0.7

1.8

1.6
1.7
1.6
1.5
1.4

1.3

1.5
1.4
1.3
1.2
1.1

H
M
U
0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

Start says / Saat


Cycle / Hour
Schaltungen / Std.

Uniform Yk

Fi<0.25

Orta Darbeli Yk

Fi<3

Darbeli Yk

Fi<10

J
Fi = ind
J mot.

Fi: Atalet faktr


Jind. :Motora indirgenmi atalet momenti [kg.m2]
Jmot. :Motorun atalet momenti [kg.m2]

2. Katsaylar

m L : Yatak Srtnmesi

30

Bilyal/Masural Rulman

0.005

Kayar Yatak

0.08-0.1

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

c : Ray - Tekerde, Tekerin Klavuz Srtnmesi

Bilyal/masural klavuz

0.005

Kayar yatakl klavuz

0.08-0.1

Destek rulolar

0.002

:Farkl Malzeme iftlerine Gre Srtnme Katsaylar

Aluminyum-Aluminyum
Aluminyum-Yumak elik
Bakr Kurun Alam-elik
Bakr-Bakr
Bakr-Dkme Demir
Bakr-Yumuak elik
Balata-Dkme Demir
Balata-Dkme Demir Islak
Bronz-Dkme Demir
Bronze-elik
Cam-Cam
Cam-Metal
Cam-Nikel
elik (Sert)-Grafit
elik(Sert)-elik(Sert)
elik(Sert)-Polystyrene
elik(Sert)-Polythened
elik(Yumuak)-elik(Yumuak)
elik(Yumuak)-Fosfor Bronzu
elik(Yumuak)-Gkme Demir
elik(Yumuak)-Kurun
elik(Yumuak)-Pirin
elik-Aluminyum Bronzu
elik-Bakr Kurun Alam
elik-Dkme Demir
elik-Fosfor Bronzu
elik-Grafit
elik-Pirin
inko-inko
inko-Dkme Demir
Demir-Demir
Deri-Mee(Pralel Yollu)
Deri-Metal (Temiz)
Deri-Metal Islak
Deri-Tahta
Dkme Demir- Mee
Dkme Demir-Dkme Demir
Elmas-Elmas
Elmas-Metal
Flexiglas-elik
Flexiglas-Flexiglas

Kuru-Statik
1,05-1,35
0,61
0,22
1
1,05
0,53
0,4
0,2

Kuru-Dinamik
1,4
0,47

Gresli-Statik
0,3

Gresli-Dinamik

0,08
0,29
0,36

0,18

0,22
0,9-1
0,5-0,7
0,78
0,21
0,78
0,3-0,35
0,2
0,74

0,95
0,51
0,45
0,22
0,4
0,35
0,1
0,35
0,3
0,85
1
0,62
0,3
0,4
0,3-0,4
1,1
0,1
0,1-0,15
0,4-0,5
0,8

0,4

0,16
0,1-0,6
0,2-0,3

0,09-0,12

0,56
0,42

0,57
0,34
0,23
0,95
0,44

0,09
0,05-0,11
0,3-0,35
0,2

0,183
0,5

0,16
0,21

0,029-0,12

0,09-0,19
0,173
0,133
0,3

0,145

0,1
0,04
0,21
0,15-0,2
0,48
0,2

0,49
0,15

0,075
0,07
0,05-0,1
0,1
0,4-0,5
0,8

Devam Arka Sayfada -->

yilmaz redktr

31

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

Grafit (Vakum iinde)-Grafit (Vakum inde)


Grafit-elik
Grafit-Grafit
Gm-Gm
Kadmiyum-Kadmiyum
Kadmiyum-Yumuak elik
Kalay-Dokme Demir
Krom-Krom
Kurun-Dkme Demir
Lastik-Asvalt (kuru)
Lastik-Asvalt (ya)
Lastik-Beton(kuru)
Lastik-Beton(ya)
Magnezyum-Magnezyum
Mee-Mee (apraz yollu)
Mee-Mee (paralel yollu)
Naylon-Naylon
Nickel-Nickel
Nickel-Yumuak elik
Pirin-Dkme Demir
Platinyum-Platinyum
Polystyrene-elik
Polystyrene-elik
Polystyrene-Polystyrene
Safir-Safir
Sert Karbon-elik
Sert Karbon-Sert Karbon
Sinterli Bronz-elik
Tahta-Beton
Tahta-Metal(Temiz)
Tahta-Metal(Ya)
Tahta-Tahta (Temiz)
Tahta-Tahta(Ya)
Tahta-Tula
Teflon-elik
Teflon-Teflon
Tula-Tahta
Tungsten Karbit-Bakr
Tungsten Karbit-elik
Tungsten Karbit-Demir
Tungsten Karbit-Tungsten Karbit

Kuru-Statik
0,5-0,8
0,1
0,1
1,4
0,5

Kuru-Dinamik

Gresli-Statik

Gresli-Dinamik

0,1
0,1
0,55
0,05
0,46
0,32

0,41

0,34
0,43
0,5-0,8
0,25-0,75
0,6-0,85
0,45-0,75

0,6
0,54
0,62
0,15-0,25
0,7-1,1

1,2
0,3-0,35
0,2
0,5
0,2
0,14
0,16
0,62
0,2-0,6
0,2
0,25-0,5
0,2
0,6
0,04
0,04
0,6
0,35
0,4-0,6
0,8
0,2-0,25

0,08
0,32
0,48
0,53
0,64
0,3

0,072

0,28

0,12
0,178

0,25
0,3-0,35
0,2
0,5
0,2
0,11-0,14
0,12-0,14
0,13

0,04
0,04

0,04
0,04

0,08-0,2
0,12

f: Yuvarlanma Srtnmesi (mm)

32

elik-elik

0.5-5

Tahta zerine demir

220

Demir-demir

20

elik zerine sert lastik

7.7

Granit zerine demir

85

Beton zerinde plastik

elilk zerine tahta

1.2

Beton zerinde sert lastik

10-20

elik zerine plastik

Beton zerinde yar sert lastik

15-35

Tahta zerine tahta

60

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
3. k miline gelen radyal ykler
FQ =

FQ: Oluan radyal yk [N]


M: Dndrme momenti [Nm]
d0 :Tahrik eleman ap [mm]
k1: Aadaki katsay

M 2000
k1
d0
Balant ekli

zellik

k1

Aln dili

di says >=17

Aln dili

di says <17

1.15

Zincir dili

di says >=20

Zincir dili

di says <20

1.25

Zincir dili

di says <14

1.4

V-Kay

Gerdirmeli

1.75

Dz-Kay

Gerdirmeli

2.5

Max. fren momenti [Nm]

t1 [ms]

t2 [ms]

4.5

45

10

50

15

12

55

15

16

65

15

35

75

20

60

180

25

80

200

50

4. Standart fren ama kapama zamanlar

Not: Fren ama kapama zamanlar YILMAZ REDKTRn kulland fren markasna gre verilmitir.
Farkl markalarda deerler deiebilir. Balant ani frenleme emasna uygun olarak kabul edilmitir.

yilmaz redktr

33

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

5. Birim dnmleri
5.a. Uzunluk Birimleri
Birim

in

ft

yd

1 Metre (m)

39.370

3.281

1.094

1 inch (in)

0.025

0.083

1.028

1 foot (ft)

0.305

12

0.333

1 yard (yd)

0.914

36

1 km=0.6214 Kara mili


1 km=0.5396 Deniz mili
1 Kara mili=1.609 km
1 Deniz mili= 1.853 km
in

mm

in

mm

in

mm

in

mm

1/64

0.397

3/32

2.381

3/8

9.525

11/16

17.462

1/32

0.794

1/8

3.175

7/16

11.112

3/4

19.050

3/64

1.191

3/16

4.762

1/2

12.700

13/16

20.637

1/16

1.587

1/4

6.350

9/16

14.287

7/8

22.225

5/64

1.984

5/16

7.937

5/8

15.875

15/16

23.812

5.b. Alan Birimleri

34

Birim

m2

in2

ft2

yd2

1 m2

1550.0

10.764

1.1960

1 in2

6.45 . 10-4

0.007

0.0008

1 ft2

0.093

144

0.1111

1 yd2

0.836127

1296

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

5.c. Hacim Birimleri


Birim

m3

in3

ft3

gallon GB

gallon US

1 m3

61023

35.315

219.97

264.175

1 in3

0.0164 . 10-3

0.5787 . 10-3

0.0036

0.0043

1 ft3

0.28317

1728

6.2288

7.4805

1 gallon GB

0.004546

277.4

0.16054

1.201

1 gallon US

0.003785

231.0

0.13318

0.8327

1 yd3

0.764555

46656

27

168.177

201.974

1 barrel US

0.158970

9702

5.59368

34.972

42

1 litre (l)=1.76 pint GB


1 litre(l)=2.11 pint US
1 litre(l)=0.220 gallon GB
1 litre(l)=0.264 gallon US
1 litre(l)=0.0275 bushel GB
1 litre(l)=0.0284 bushel US

1 pint GB=0.568 l
1 pint US=0.473 l
1 gallon GB=4.546 l
1 gallon US=3.785 l
1 bushel GB=36.37 l
1 bushel US=35.24 l

5.d. Ktle
Birim

kg

lb

cwt GB

cwt US

1 kilogram (kg)

2.205

1 pound (lb)

0.454

1 hundredweight GB (cwt)

50.802

112

1.12

1 hundredweight US (cwt)

45.359

100

0.893

1 long (veya:gross) ton (GB t)

1016.046

2240

20

22.4

1 short (veya:net) ton (US t)

907.184

2000

17.857

20

1 gram (g) = 15.43 grain (troy)


1 gram (g) = 0.035 oz
1 metrik ton (t) = 1.103 short ton
1 metrik ton (t) = 0.984 long ton

yilmaz redktr

1 grain (troy) = 0.065 g


1 ounze (oz) = 28.35 g
1 short ton = 0.907 metrik ton
1 long ton = 1.016 metrik ton

35

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
5.e. Basn, mekanik gerilim
Birim

Pa

bar

N/mm2

kp/mm2

at

atm

1 Pa(=1N/m2)

10-5

10-6

0.102

1 bar

100000

10-1

10200

1.02

0.987

750

1 N/mm2

106

10

1.02.105

10.2

9.87

7500

1 kp/m2

9.81

9.81 . 10 -5

9.81 . 10-6

10-4

0.968 . 10-4

0.0736

1 at (=1kp/cm2)

98000

0.981

9.81.10-2

10000

0.968

736

1 atm (=760 Torr)

101325

1.013

0.1013

10330

1.033

760

1 Torr (=1 mm Hg)

133

0.00133

1.33.10-4

13.6

0.00136

0.00132

0.102 . 10-4 0.987 . 10-5

Torr (mm Hg)


0.0075

5 .f. Enerji,, Is Miktar

36

Birim

kJ, kWs

kWh

J,Nm

kpm

ft lb

1 J=1 Nm

10-3

2.78.10-7

0.102

0.738

1 kJ,kWs

2.78.10-4

103

0.10.103

0.74.103

1 kWh

3.6 . 103

3.6.106

3.67 . 105

2.66.106

1 kpm

9.81 . 10-3

2.72 . 10-6

9.81

7.233

1 ft lb

1.36.10-3

3.77.10-7

1.36

0.14

Birim

kJ, kWs

kcal

PSh

Btu

hph

1 kJ,kWs

0.24

0.38.10-3

0.95

3.73.10-4

1 kcal

4.19

1.58.10-3

3.97

1.56.10-3

1 PSh

2.64.103

632.6

2.51.103

0.99

1 Btu

1.06

0.25

0.4.10-3

3.93.10-4

1 hph

2.69.103

641.2

1.01

2.54.103

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
5.g.G, Is Ak
Birim

W, J/s

kpm/s

PS

ft lb/s

hp

1 W,J/s

0.102

1.36.10-3

0.74

1.34.10-3

1 kpm/s

9807

13.33.10-3

7.23

0.01

1 PS

735.5

75

542.5

0.99

1 ft lb/s

1.36

0.14

0.84.10-3

1.82.10-3

1 hp

745.7

76.04

1.01

550.0

Birim

cal/s

kcal/h

Btu/h

1W

0.24

0.86

3.41

1 cal/s

4.19

3.6

14.29

1 kcal/h

1.16

0.28

3.97

1 Btu/h

0.29

0.07

0.25

yilmaz redktr

37

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

6. ken Bantlar

c2 = a2 + b2

b2 = c q

c = a 2 + b2

a2 = c p

a = c 2 - b2

h2 = p q

b = c2 - a2

p
c

7. Alan Hesaplar
7.a. Kare

A = l2

e = 2 l

l
7.b. Paralel Ekenar

A = l b

l
7c. Dikdrtken

A = l b
e = l 2 + b2

38

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
7.d. Paralelkenar

A = l b

l
7.e. Trapez

A=

l1 + l2
b
2

A=

l b
2

D=

2
3 l = 2 d
3

l2

lm
l1

7.f ken

l
7.g Ekener keb

A=

1
3 l2
4

h=

1
3 l
2

60

1
D
d = 3 l =
3
2
l
D

yilmaz redktr

39

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
7.h Begen
l

d = D2 - l 2

D = d 2 + l2
D = d 2 + l2

nl d
4
180
l = D sin

n
360
a=
, b = 180 - a
n
A=

7.i Daire

7.j Daire Dilimi

p d2
A=
4

lB

A=

U =p d

p d
a

4 360
2

a
l = 2 r sin
2

U: evre

l Br
2

A=

lB =

p r a
180

7k Daire kesiti
lB
b

A=

l
d

p d
a
l (r - b )

4 360
2
2

l
a
b = tan
2
2
l = 2 r sin

a
2

p r a
lB =
180

40

A=

l B r - l (r - b )
2

b = r - r2 -

l2
4

l = 2 b (2 r - b )
b l2
r= +
2 8b
yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

7.l Halka
b

A = p dm b
D

A=

p
(D 2 - d 2 )
4

A=

p a
(D 2 - d 2 )
4 360

A=

p Dd
4

dm

7m Halka Kesiti

d
D

7n Elips

U=

p
(D + d )
2

U: evre

yilmaz redktr

41

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

8. Hacim Hesaplar
8.a. Kp

V = l3

A = 6 l 2 Yzey Alan

8.b Dikdrtgen Prizma

V = l b h

A = 2 (l b + l h + b h ) Yzey Alan

l
8.c Silindir

V=

42

p d2
h
4

p d2
A = p d h + 2
4

Yzey Alan

p d2
A0 = p d h + 2
4

evre Alan

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

8d Boru

p h
(D 2 - d 2 )
4

V=

A = p (D + d ) (D - d ) + h Yzey Alan
2

d
D

8e Piramit

l2
hs = h +
4
2

l1

l b h
V=
3
hs

b2
l1 = h +
4
2
s

b
l

8f Piramit Dilimi

b2

l2

V=
hs

l1

h
A1 + A2 + A1 A2
3

l -l
hs = h + 1 2
2

b1

8.g Koni

p d2 h
V=

4
3

hs =

d2
+ h2
4

hs

A0 =

p d hs
2

evre Alan

yilmaz redktr

43

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
8.h Koni Dilimi

hs

p h
V =
(D 2 + d 2 + D d )
12
A0 =

D-d
hs = h +

2
2

p hs
(D + d ) evre Alan
2

8.i Kre

p d3
V=
6
A = p d 2

Yzey Alan

8.j Kre Kesiti

d1

d h
V = p h2 -
2 3

A = p h (2 d - h)

Yzey Alan

8.h Kre Dilimi

d1

p d2 h
V=
6
A=

p d
(4 h + d1 ) Yzey Alan
4

44

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

9 Arlk Merkezi
9.a Yay Arlk Merkezi

ys =

ys =

ys

lB
S

r l

Yarm Daire

lB

l 180
p a

M
l

ys =

2r
p
2 2r
p

eyrek Daire y s =
1/6 Dilim

ys =

Yarm Daire

ys =

3r
p

9.b Yay Dilimi Arlk Merkezi


lB

ys =
S

2 r l
3 lB

ys

eyrek Daire y s =

1/6 Dilim

ys

9.c ken

b
3

ys =

b l1 + 2 l2

3 l1 + l2

ys =

ys =

4r
3 p
2 4r
3p

2r
p

9.d Trapez

l2
=

ys

=
l1

yilmaz redktr

45

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

10 Temel Dili Hesaplar


10.1 Dz Aln Dili
Dk dili iin ller

ha

m=

taksimat

p = p m

di says

z=

di tepesi boluu

c = (0.1.....0.3) m

di tepe ykseklii

ha = m

taksimat dairsi

d = m z =

da
df

m : modl
p: taksimat
d: taksimat dairesi
da: di st ap
df: di dibi ap
z: di says
ha: di tepe ykseklii
hf: di taban ykseklii
h: di toplam ykseklii
c: di tepe boluu

hf

p d
=
p z

modl

d da - 2 m
=
m
m

z p
p

dist ap

d a = d + 2 m = m ( z + 2)

di dibi dairesi

d f = d - 2 (m + c )

di ykseklii

h = 2m + c

di taban ykseklii

hf = m + c

dili iin ller

46

di st ap

d a = d - 2 m = m ( z - 2)

di dibi ap

d f = d + 2 (m + c )

di says

z=

d da + 2 m
=
m
m

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
D dililerde eksen aras

a
Z2

a=

d1 + d 2 m ( z1 + z 2 )
=
2
2

a=

d 2 - d1 m ( z 2 - z1 )
=
2
2

d1

Z1

dililerde eksen aras


a
Z2

Z1
d2

d1

yilmaz redktr

47

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

mt =

mn
p
= t
cos b p

aln taksimat

pt =

pn
p mn
=
cos b cos b

taksimat dairesi

d = mt z =

di says

z=

normal modl

mn =

di st ap

d a = d + 2 mn

eksen aras

a=

d1

aln modl

d,d1,d2
da

z
a
pn
pt
mn
mt

48

Taksimat dairesi
Di st ap
Helis as
Di says
Eksen aras
Normal taksimat
Aln Taksimat
Normal modl
Aln modl

d2

a
b2

pt

pn

b1

pt

10.2 Helisel Aln Dili

z mn
cos b

d p d
=
mt
pt
pn
= mt cos b
p

d1 + d 2
2

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller
10.3 Dz konik dili

taksimat dairesi

d2

d 2 = m z2

da1

d1

d1

a1

d1 = m z1

d ap

a2

d a1 = d1 + 2 m cos d1
d a 2 = d 2 + 2 m cosd 2

d2

koni As

da 2

d1,d2
da1da2
a1,a2
d1 , d 2
z1,z2
m

Taksimat dairesi
D ap
Koni as
Taksimat as
di says
modl

taksimat as

eksen as

yilmaz redktr

tan a1 =

z1 + 2 cosd1
z2 - 2 sin d1

tan a 2 =

z2 + 2 cos d 2
z1 - 2 sin d 2

tan d1 =

d1 z1 1
= =
d 2 z2 i

tan d 2 =

d 2 z2
=
=i
d1 z1

e = d1 + d 2

49

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

rk

10.4 Sonsuz vida ark


p

50

da2

m z1
tan g

da1

d1

px
pz

d1,d2
px
p
da1,da2
de2
rk
pt
pz
a
z1
z2
g

d1 =

d 2 = m z2

d2

dA

taksimat dairesi

Taksimat dairesi
Aln taksimat
Normal taksimat
Di st ap
D ap
D radyus
Aln Taksimat
Hatve
Eksen aras
Vida Az says
ark di Says
Vida as

taksimat

p x1 = p m

p2 = p m
di st ap

d a1 = d1 + 2 m
da2 = d2 + 2 m

d ap

de2 da2 + m

d radyus

rk =

hatve

p z = p x1 z1 = p m z1

eksen aras

a=

d1
-m
2

d1 + d 2
2

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

11. Tahvil oranlar

d1

v
v1
v = v 1 = v2

n1

v2

n2

d2

i
d2

n 2 = n3

i2
d4

n1 d1 = n2 d 2
i=

d 2 n1
=
d1 n2

i=

d 2 d 4 d 6 ...
d1 d 3 d 5 ...

n4

d3

i1

n3

v = v1 = v2

i = i1 i2 i3 ...

n1
d1

n1

z1

n2

n1 z1 = n2 z 2

z2

i=

z 2 n1
=
z1 n2

i=

z 2 z 4 z6 ...
z1 z 3 z5 ...

i
i1

z1

i2

z4

z3

i = i1 i2 i3 ...

z2

i
n2 = n3

z2

n1 z1 = n2 z 2

n2

i=
z1

n1 z2
=
n2 z1

n1

yilmaz redktr

51

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

12 Ktlesel atalet momentleri


a-a eksenine gre
(dnme ekseni)

b-b eksenine gre


(arlk merkezinden geen)

r b
j = mr2

j=

1
mr2
2

a
b
b

1
mr2
2

j=

m
(3 r 2 + h )
12

j=

1
m (R 2 + r 2 )
2

j=

1
m (R 2 + r 2 )
2

j=

3
mr2
10

j=

4
mr2
10

j=

a
b

h/4
b
S

a
r

52

yilmaz redktr

Uygulama rnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formller

a-a eksenine gre


(dnme ekseni)

b-b eksenine gre


(arlk merkezinden geen)

b
a

j=

j=

4
mr2
10

4
mr2
10

b
a
b

j = m R2 + r 2
4

b
a

a
b

4 R2 + 5 r 2
j = m
8

j=

m
(d 2 + 4 l 2 )
12

j=

m
d 2 + c2
12

yilmaz redktr

53

You might also like