You are on page 1of 348

Academia de la Llingua Asturiana

NORMES ORTOGRFIQUES

6 edicin revisada

Uviu, 2005

Col sofitu del Gobiernu del Principu dAsturies

Ediciones 1 ed., 1981 2 ed., 1985 Amestadures (I), 1987 Amestadures (II), 1988 Conxugacin de verbos asturianos, 1989 3 ed., 1989 3 ed. correxida, 1990 4 ed. revisada, 1993 4 ed. revisada, reimp., 1996 5 ed., 2000 6 ed. revisada, 2005

Academia de la Llingua Asturiana I.S.B.N.: 84-8168-394-9 Dep. Llegal: AS-4401-2005 Imprentao por Grfiques PEL Pol. Ind. de Porceyo - c/. Galileo Galilei, 262 XIXN

NOTA A LA SESTA EDICIN


Estrincada dafechu la quinta edicin de les Normes Ortogrfiques (2000), lAcademia de la Llingua Asturiana imprenta esta sesta, onde sigu dalgn erru dimprenta y saxustaron cuestiones dorde tunicu acordies colo inxerto na Gramtica de la Llingua Asturiana (3 ed., 2001) y nel Diccionariu de la Llingua Asturiana (DALLA) asoleyu nel au 2000.

Uviu, a 30 des andaos del mes dochobre del au 2005 Academia de la Llingua Asturiana

ENTAMU DE LA QUINTA EDICIN


La quinta edicin de les Normes ortogrfiques yel resultu del llabor normativu entamu en 1981, acabante acoyer lAcademia de la Llingua Asturiana aquel encamientu estatutariu pel que les fuerces poltiques la empobinaben a curiar del idioma. De magar ents la historia de la escritura asturiana foi averndose, adulces, al modelu de llingua que facen tresllucir les normes y quenxams quixo contraponese a la bayura destilos que llibremente poden encaxase nelli. A lo llargo destos aos duldse y discutise sobro un proyeutu onde non too yera rellumante nin prestoso nin fcil. Latenta llectura de les cinco ediciones feches son el niciu onde se perv cmo se propunxo un camudamientu cuando paeci afayadizu y cmo sigu lo menos bono cuando fixo falta. Dos finxos llendaron, persiempre, el facer acadmicu: dun llau, el respetu al trabayu fechu y a la realid llingstica; dotru lapueste pola llibert si asina safitaba una senda amaosa pal idioma. Nesi aspeutu tol mundu hebo arrenunciar a dellos vezos, siempre a la gueta dun pautu meyor. De les consecuencias podemos toos allabancianos pola acoyida xeneralizada de la normativa. Esta edicin de les Normes ortogrfiques sal a la lluz al empar del Diccionariu de la Llingua Asturiana nun enfotu damestar, a lo cabero lau 2000, les feches de les dos iniciatives con que sentama y pieslla la primera estaya del procesu normativizador. Los otros dos encontos normativos represntenlos obres tan simbliques como la Gramtica de la Llingua Asturiana y los Nomes de conceyos, parroquies, pueblos y llugares del Prin7

cipu dAsturies. Venti aos, ye verd, son percurtia historia na vida duna llingua pero son abondos si sta cueyel camn que sofitel so futuru. Tiempu habr, dientro dunos aos, denderechar lo quents abulte ms aconseyable. Uviu, 13 davientu del au 2000 Academia de la Llingua Asturiana

ENTAMU DE LA TERCER EDICIN


De magar viera la lluz la primera edicin de les normes ortogrfiques de lAcademia, esta institucin vien trabayando por completar los aspeutos que nun se contemplaren y por iguar les imprecisiones que, de toes toes, tenen quacompangar el procesu normativizador. Nun sen y notru allumronse les dos entregues quapaecieron como Amestadures y que diben llogrando, dientro de la necesaria llibert, axuntar criterios dunificacin. Gei, ocho aos dempus de les primeres normes acadmiques, somos a ufiertar una nueva edicin que recueye tol llabor fechu a lo llargo desti tiempu, encontu nos mesmos principios tericos y empobinu a facer claro lo que nun quedare abondo esplcito. si yel calter cimeru desta tercera edicin de les Normes Ortogrfiques: la so mayor esplicitacin de tolo que, por cuenta de les prieses con quhubo trabayase na primera hora, quedare nami dibuxao o alloao del detalle pol que pudiere naguar un llector ensin familiarid cola llingua. Agora, col tiempu ms llibre, afndase nello, axntase tola normativa asoleyada y ufirtase una edicin abondo completa, tolo completa que pue ufrise anguao, y que va ser ferramienta afayadiza nes manes descritores y enseantes. La normativa nun ta asina peracabada pero, aunida al diccionariu nel so da, asegurar dafechu, nel nivel tunicu, les posibilidades inxeres na llingua. Academia de la Llingua Asturiana Uviu, 25 de mayu de 1989

ENTAMU DE LA SEGUNDA EDICIN


LAcademia de la Llingua Asturiana asoleya la segunda edicin de les sos Normes Ortogrfiques percontenta del llabor fechu hasta agora. Demostrse quel camn escoyu yera afayadizu y lacoyida de les propuestes ye una realid. Toos nesti pautu que ye la llingua escrita tuviemos quarrenunciar a los nuesos particulares vezos y a les nueses idees dacuando perqueres, pero ello faise porque toos naguamos por que salga afitndose la llingua. Esta nueva edicin nun ye un endrechamientu de les postures asitiaes hai cuatro aos. Bien al contrario, lo que faemos nel presente ye siguir caltenindoles iguando, eso s, detallinos, esclariando les coses que nun quedaren nidies. Del mesmu mou inxrtense delles normes quel pasul tiempu y la prutica de la llingua aconseyen. De toes maneres, ent son abondes les coses que fai falta dir afitando, mas, en dellos casos, ye necesaria la prudencia enantes descoyer ente les posibilidaes que se mos ufierten y, notros, la investigacin habr alvertimos aspeutos ent ensin allumar. Asina, pasu ente pasu, perconocedora del so facer, LAcademia pel so boletn oficial, Lletres Asturianes, dir sacando a la lluz nueves normes y orientaciones, necesaries pal meyor xorrecer de la llingua. Uviu, 22 de marzu de 1985

10

ENTAMU DE LA PRIMER EDICIN


Estes normes ortogrfiques y entamos de normalizacin llingstica que propn lAcademia de la Llingua Asturiana quieren ser comol camn per onde puedan dir empobinaes toes aquelles persones que nagen por escribir la nuesa llingua. Los puntos en que saxunta la manera falar de los asturianos son munchos y por eso mesmo podemos enfotamos nel llogru duna llingua lliteraria. Sabemos, de toes maneres, que la sienda ta enllena descayos y que mos fai muncha falta la meyor de les voluntaes pal so algame. Ye claro qual allampiar por escribir una llingua lliteraria, lescritor tien quescoyer ente toa una riestra posibilidaes que-y ufierten les estremaes variedaes de la mesma llingua. Nesti sen han entendese munches de les normes o regles que proponemos pasina, ente toos, dir llogrando, cuantes primero meyor, una normalizacin dafechu. Non tolos casos posibles en que pue alcontrase un escritor tn previstos nin quixemos prevelos toos, pero s hai munches observaciones unificadores que mos van dexar entamar el camn. Lusu que de la llingua vayan fayendo los escritores ser lo que llueu aconseye dir dando nueves regles. LAcademia de la Llingua Asturiana aftase nuna idea fondamente aceutada por toos y ye quesa llingua culta vamos llograla cola cadarma morfoIxica y fonolxica central. Dendel puntu vista sintcticu toles construcciones bables acutense dafechu como norma llingstica. Lxicamente toles pallabres bables tienen el mesmu drechu a emplegase na llingua llteraria: asina axuntal bable una bayura sinnimos perestimable.
11

LAcademia de la Llingua en nengn momentu va dir escontra les variedaes de la llingua asturiana. LAcademia de la Llingua quier sofitar col so trabayu tolo que de llingsticamente asturiano se dea ente nosotros. Pero xustamente porque la meyor manera de caltener les coses de nueso ye normalizales, inventariales y da-yos puxu, ye polo que lAcademia pide a tolos escritores nasturianu quaceuten dafechu y ensin nengn tipu torga toes estes normes pensaes pa que pueda escribise una llingua lliteraria. Lemplegu de les mesmes grafes, apstrofos, acentos, diresis, contraiciones, etc., tanto valen pa la llingua xeneral como pa cualquiera de les variantes diatpiques. Col enfotu de ser tiles a los escritores y al mesmu tiempu con una llamada al altu la lleva paIgamar la llingua asturiana fixo lAcademia estes normes que mos prestara que foren recibes ensin prexuiciu dalgn. Academia de la Llingua Asturiana Uviu, 1981

12

1. LALFABETU
1.1. LLETRES Y FONEMES 1.1.1. Lasturianu fai usu del siguiente alfabetu: lletra a b c ch d e f g h i I ll m n o p qu r, rr s t u v x y z nome a be ce che de e efe gue hache i ele elle eme ene ee o pe cu erre ese te u uve xe ye, y griega zeta, zeda fonema /a/ /b/ //, /k/ ^ /c/ /d/ /e/ /f/ /g/ /i/ /l/ /l/ /m/ /n/ /n/ /o/ /p/ /k/ /r/, /r/ /s/ /t/ /u/ /b/ /s/ /y/, /i/ //
v v v

13

1.1.2. La h ye muda (ver 1.7.20). Laspiracin, cuando quiera manifestase na escritura, escrbese siempre con h, enxams con j. . 1.1.2.1. De la mesma manera escrbese h: . a) Nos orientalismos que pasen a la llingua lliteraria: hou, hue, etc. . . b) Na toponimia de la fastera oriental dAsturies: Hontoria, Villahor. . mes, Huentes, Collauhermosu, etc. . . 1.1.2.2. Pa ladautacin dotres aspiraciones, ver 1.7.20. 1.1.2.3. La h pue sustituyise por h. en casu dhaber dificultaes tipogrfiques. . 1.1.3. La llamada ch vaqueira, cuando quiera manifestase na escritura, escrbese .. lo mesmo nes pallabres propies del vocabulariu (l.lobu, col.lar, ll . . cogol. u, etc), que nos nomes de llugar onde alita (L. arn, L. uarca, l . .l .l Vil.lar de Vildas, Campiel.lu, etc.). Al facer asina lAcademia llogra co. . les mesmes lletres escribir toa una riestra de variedaes fontiques, llegando a una xuntura importante. Llingsticamente softase xuntar la escritura na distribucin cuasi matemtica de los resultaos, dao que ^ siempre que noccidente apaeza [s, ts, ts, t, d...], nel restu del astu. . rianu hai una [l]. De la mesma manera, al proponer a los escritores que quixeren escribir dalguna varied occidental lemplegu de ll nun .. se piensa nams quen favorecer la bona comprensin de los testos per parte tolos asturianos. LAcademia encamienta a tolos ensean^ tes que-yos deprendan a los rapazos cmo la grafia ll sinterpreta [s, .. ts, .s...], y ll [l] segn zones. t
v v

1.1.3.1. La ll pue sustituyise pola grafa l.l por razones de dificult tipogr.. fica. 1.1.4. La grafa ts pue emplegase pa reflexar per escrito la fala de delles zo^ nes occidentales, ondel fonema /c/ tien esa realizacin fontica: cutsu, fetsu, catsapu (por cuchu, fechu, cachapu). 1.1.5. Pue escribise yy cuando se quiera poner per escritol sonu [ky], quen delles fasteres del occidente representa dalgunos casos de /y/: muyyer, trabayyar, ayyu (por muyer, trabayar, ayu).
14

1.1.6. Ams, emplguense les lletres j (jota), k (ka) y w (uve doble) cuando faiga falta reproducir pallabres de llinges nes que sutilicen. Exemplos: Jalisco, Kenia, Washington, keplerianu, water-polo, etc. 1.1.7. La descripcin fontica de les variantes de los fonemes pue vese nes diferentes monografes de la llingua y na Gramtica de lAcademia de la Llingua Asturiana. 1.2. LES VOCALES Los fonemes voclicos son: /a, e, i, o, u/. 1.2.1. EL FONEMA /i/ 1.2.1.1. El fonema /i/ represntase, pelo xeneral, cola lletra i. Esta norma aplicase tamin nel casu de los diptongos y triptongos finales de pallabra. Exemplos: la llei, el rei, yo soi, yo toi, l fai, gei, yo doi, baxi toes, hai muncha collecha, etc. 1.2.1.2. Pelo contrario, el fonema /i/ ye representu cola lletra y nestos dos casos: a) Pa escribir el pronome tonu -y de tercera persona del singular, en funcin de complementu indireutu (ver 2.10.2). Exemplos: dio-y pan, nun-y presta b) Pa escribir la conxuncin copulativa y: el neu y la muyer, Xuan y Mara 1.2.2. EL FONEMA /u/ 1.2.2.1. El fonema /u/ represntase siempre pela lletra u. Exemplos: fumu, sucu, tucu, curruscu 1.2.2.2. Pelo contrario, la lletra u nun representa nengn fonema nes xuntures gue, gui, que, qui. Exemplos: guetar, guirriu, quexase, l quixo
15

1.3. VOCALES TONES NON FINALES Nel asturianu falu dase una tendencia a alternar les vocales /i/, /e/ y el diptongu /ie/, per un llau, y /u/, /o/ y /ue/, per otru, cuando satopen en slaba tona. Col oxetu devitar na escritura estes alternancies, propnense les normes que siguen darru. 1.3.1. ESCRITURA DE O TONA NOS NOMES Y AXETIVOS 1.3.1.1. Escrbese o tona cuando se trate de pallabres que na so familia tienen primitivos con o tnica: probn (de probe), non *prubn bocu (de boca), non *bucu coxera (de coxu), non *cuxera homn (de home), non *humn llobn, llobercu (de llobu), non *llubn, *llubercu pocon (de pocu), non *pucun roxn (de roxu), non *ruxn voceres (de voz), non *vuceres 1.3.1.2. Cuando se trate de pallabres que na so familia tienen primitivos col diptongu ue tnicu: pescozada (de pescuezu), non *pescuzada foguera, foguerina (de fueu), non *fuguera, *fuguerina foyasqueru (de fueya), non *fuyasqueru porquera, porcaz, porquizu (de puercu), non *purquera, *purcaz, *purquizu, *puerquizu cordn, cordal, cordada (de cuerda), non *curdn, *curdal, *curdada cotada, cotarada, cotarn (de cuetu), non *cutada, *cutarada, *cutarn covacha (de cueva), non *cuvachu, *cuevachu nocherniegu (de nueche), con *nucherniegu portn (de puerta), non *purtn, *puertn poblacin (de pueblu), non *publacin 1.3.1.3. En pallabres como les siguientes: no (en lo, en el), non *nu povisa, non *puvisa
16

socesu, non *sucesu tocn, non *tucn 1.3.2. ESCRITURA DE O TONA NES FORMES VERBALES 1.3.2.1. Escrbese o tona cuando nes correspondientes formes fuertes atopamos una o tnica: atopar (non *atupar): yo atopo aforrar (non *afurrar): yo aforro 1.3.2.2. Cuando nes correspondientes formes fuertes atopamos un diptongu tnicu ue: morrer (non *murrer): yo muerro afogar (non *afugar): yo afuego alcontrar (non *alcuntrar): yo alcuentro correr (non *cuerrer): yo cuerro esconder (non *escunder): yo escuendo sorber (non *surber): yo suerbo albortar (non *albuertar): yo albuerto alcordar (non *alcurdar): yo alcuerdo almorzar (non *almurzar): yo almuerzo amagostar (non *amagestar): yo amagesto colgar (non *culgar): yo cuelgo coser (non *cuser): yo cueso coyer (non *cuyer): yo cueyo dormir (non *durmir): yo duermo esfollar (non *esfuellar): yo esfuello esfoyar (non *esfueyar): yo esfueyo folgar (non *fulgar): yo fuelgo forzar (non *furzar): yo fuerzo llover (non *lluver): llueve moler (non *muler): yo muelo moyar (non *muyar): yo mueyo poblar (non *publar): yo pueblo poder (non *puder): yo puedo responder (non *respuender): yo respuendo sonar (non *sunar): yo sueno tronar (non*trunar): truena
17

volver (non *vulver): yo vuelvo Pero: xugar: yo xuego 1.3.3. ESCRITURA DE E TONA NOS NOMES Y AXETIVOS 1.3.3.1. Escrbese e tona si se trata de pallabres que na so familia tienen primitivos con e tnica: pequen (de pequeu), non *piquin nen (de neu), non *nin reguerina (de reguera), non *riguirina teyu (de teya), non *tiyu veriquina (de vera), non *viriquina xeleru (de xelu), non *xileru 1.3.3.2. Si se trata de pallabres que na so familia tienen diptongu tnicu ie: culebrizu (de culiebra), non *culibrizu ferruosu, ferruentu, ferradura (de fierru), non *firruosu, *firruentu, *firradura melgueru (de miel), non *mielgueru medrosu, medrana (de mieu), non *midrosu, *midrana pescal (de piescu), non *piescal cegatu, ceguera, cegaratu (de ciegu), non *cigatu, *ciguera, *cigaratu portellera (de portiella), non *portillera 1.3.3.3. En pallabres como les siguientes: ceniza, non *ciniza escuru, non *oscuru seor, non *sior vecn, non *vicn vexiga, non *vixiga 1.3.4. ESCRITURA DE E TONA NES FORMES VERBALES 1.3.4.1. Escrbese e tona cuando nes correspondientes formes fuertes atopamos una e tnica:
18

secar (non *sicar): yo seco enllenar (non *enllinar): yo enlleno xelar (non *xilar): yo xelo fregar (non *friegar): yo frego pescar (non *piscar, nin *piescar): yo pesco mercar (non *miercar): yo merco 1.3.4.2. Cuando nes correspondientes formes fuertes hai un diptongu tnicu ie: sentir (non *sintir): yo siento alvertir (non *alvirtir): yo alvierto espertar (non *espiertar): yo espierto pesllar (non *pisllar, nin *piesllar): yo piesllo ximelgar (non *ximilgar): yo ximielgo alendar (non *aliendar): yo aliendo amestar (non *amiestar): yo amiesto apegar (non *apiegar): yo apiego apertar (non *apiertar): yo apierto camentar (non *camientar): yo camiento deprender (non *depriender o *deprinder): yo depriendo enredar (non *enriedar): yo enriedo enrestrar (non *enristrar): yo enriestro enterrar (non *entierrar): yo entierro feder (non *fider): yo fiedo ferrar (non *firrar): yo fierro ferver (non *firver): yo fiervo merendar (non *mirindar): yo meriendo prender (non *prinder): yo priendo querer (non *quirer): yo quiero tener (non *tiner): l tien vender (non *vinder): yo viendo 1.3.5. ESCRITURA DE U TONA NOS NOMES Y AXETIVOS 1.3.5.1. Escrbese u tona si tamos delantre de pallabres que na so familia tienen primitivos con u tnica: xusticia (de xustu) non *xosticia dulzura (de dulce), non *dolzura
19

1.3.5.2. En pallabres como stes: ciud, non *ciod fuin, non *foin ruin, non *roin 1.3.6. ESCRITURA DE U TONA NES FORMES VERBALES 1.3.6.1. Escrbese u tona si les correspondientes formes fuertes lleven una u tnica: cuspir (non *cospir): yo cuspo tusir (non *tosir): yo tuso sufrir (non *sofrir): yo sufro 1.3.7. ESCRITURA DE I TONA NOS NOMES Y AXETIVOS 1.3.7.1. Cuando se trate de pallabres que na so familia tienen i tnica: infinitu (non *enfenitu), de fin 1.3.7.2. En pallabres como stes: dibuxu, non *debuxu dilixencia, non *delixencia diputu, non *deputu militar, non *melitar ministru, non *menistru minutu, non *menutu oficina, non *ofecina principiu, non *prencipiu visita, non *vesita 1.3.8. ESCRITURA DE I TONA NES FORMES VERBALES 1.3.8.1. Cuando les correspondientes formes fuertes lleven una i tnica: midir (non *medir): yo mido pidir (non *pedir): yo pido dicir (non *decir): yo digo rindir (non *rendir): yo rindo
20

siguir (non *seguir): yo sigo sirvir (non *servir): yo sirvo tiir (non *teir): yo tio vistir (non *vestir): yo visto ximir (non *xemir): yo ximo consiguir (non *conseguir): yo consigo despidir (non *despedir): yo despido 1.3.9. ESCRITURA DE DIPTONGOS UE, IE EN SLABA TONA Pelo xeneral, los diptongos tnicos ue, ie de los nomes y axetivos y de les formes verbales fuertes, presenten o y e, respeutivamente, nos derivaos y formes dbiles, como se dex afitao en 1.3.1.2, 1.3.2.2, 1.3.3.2 y 1.3.4.2. Sicas, el diptongu pue caltenese en casos como stos: 1.3.9.1. Nos nomes y axetivos: nos derivaos fechos colos sufixos -n, -n y -ucu: cieln, de cielu geln, de gelu gertina, gertn, gertn, gertucu, de gertu o gerta gesn, gesn, gesucu (y gesera, gesudu), de gesu geyn, geyn, geyucu (y geyada, geyera), de geyu muelina, muelona, mueluca, de muela piedrina, piedrona, piedruca, de piedra tierrina, tierrona, tierruca, de tierra vieyn, vieyn, vieyucu (y vieyera), de vieyu ciegun, de ciegu cuerdina, cuerdona, cuerduca, de cuerda cuevina, cuevona, cuevuca, de cueva nuechina, nuechona, nuechiquina, de nueche nuevn, nuevn, nuevucu, de nuevu puertina, puertona, puertuca, de puerta puebln, puebln, pueblucu, de pueblu portiellina, portiellona, portielluca, de portiella 1.3.9.2. Nos derivaos de diez: diecisis, diecisiete, etc. 1.3.9.3. Nos verbos, en casos como estos: geyar, yo geyo
21

ufiertar, yo ufierto ageyar, yo ageyo 1.4. VOCALES TONES FINALES 1.4.1. VOCAL FINAL -A Cuando na fala alternen en posicin final de pallabra /-a/ y /-e/, aconsyase escribir -a. Exemplos: puerta, non *puerte sidra, non *sidre cura, non *cure cerca, non *cerque 1.4.2. VOCALES FINALES -U, -O 1.4.2.1. En final de pallabra, escrbese -u: a) Nos nomes con artculu el, seyan cuntables o non: llobu, neu, quesu, cuchu, lasturianu llingua, el blancu color (Ver 2.2.1.1.a) b) Nos axetivos de xneru masculn (ver 2.3.1.1.a). c) Nel primer elementu sustantivu duna pallabra compuesta: decretu-llei, cabudau d) Nes locuciones formaes a base dun elementu sustantivu (ver 2.12.13, 2.13.7): a gustu, al carrapochu, al debalu, al llau de, al rebuscu de, al rodiu, dacuerdu con, de regeyu, en mediu, etc. e) Nos alverbios dafechu, darru, davezu, llueu y de xuru (ver 2.12.1.3). 1.4.2.2. A la fin de pallabra escrbese -o nestos casos: a) Nos nomes como fierro, pelo, filo (ver 2.2.1.1.a), mano y nos apcopes radio, foto, moto, auto, metro, quilo (ver 2.2.1.1.a) y 2.2.3.1.c).
22

b) Nos plurales de nomes y axetivos masculinos: neos, llobos, etc. c) Nos axetivos en concordancia neutra (ver 2.3.4 y 3.5). d) Nel primer elementu axetivu duna pallabra compuesta: polticorelixosu o politicorrelixosu, gallego-asturianes o gallegoasturianes. e) Los numberales: cuatro, cinco, ocho, cero y los sos compuestos (pero non cientu, que tien valor de sustantivu) f) Lindefinu dalgo. g) Nos alverbios en xeneral (ver 2.12.1). h) Nes locuciones formaes a base dun axetivu (ver 2.12.13, 2.13.7): a lo cabero, a lo llargo de, de contino, en serio, en xunto, un poco, xunto a, etc. i) Nes formes verbales: Na 1 persona del singular del presente dindicativu de tolos verbos: yo falo, yo apurro, yo bebo, yo faigo, yo xorrezo, etc. Na 1 persona del plural de tolos tiempos y moos verbales: ns falamos, ns apurrimos, ns bebemos, ns facemos, ns xorrecemos, etc. Na 3 persona del singular del indefinu de dellos verbos irregulares: l vieno, l dixo, l supo, l traxo, l punxo, etc. Nos xerundios: falando, faciendo, apurriendo j) Nos pronomes conmigo, contigo, consigo (y migo, tigo, sigo). k) Nes preposiciones baxo, cabo, so y sobro. l) Na conxuncin pero.
23

1.4.3. VOCALES FINALES -E, -I 1.4.3.1. Como norma de calter xeneral, encamintase fixar na escritura la terminacin -e naquellos casos nos que la fala alterne /-e, -i/. Exemplos: monte (non *monti) tarde (non *tardi) fonte (non *fonti) nueche (non *nuechi) lleche (non *llechi) 1.4.3.2. De toes maneres, habr escribise con -i final: a) Los demostrativos esti, esi y aquelli (tamin aquel). b) El pronome personal elli (tamin l). c) El numberal venti. d) La 1 persona del singular del indefinu de dellos verbos irregulares: yo dixi, yo vini, yo traxi, yo fixi, etc. e) La 2 persona del singular del indefinu de tolos verbos: tu falasti, tu bebisti o bebiesti, tu apurristi o apurriesti, etc. f) Limperativu singular de los verbos de la 2 y 3 conxugaciones, opuesta a la 3 pers. del sg. del presente dindicativu, con -e: bebi tu (pero: l bebe) apurri la caxa (pero: l apurre la caxa) g) Los alverbios siguientes: cuasi, ayeri, ayuri (tamin ayures), dayuri (tamin dayures), nenyuri (tamin nenyures) 1.5. VOCALES TONES INICIALES SIGUES DE NASAL 1.5.1. ESCRITURA DE AN- INICIAL Escrbense con an-: andecha (non *endecha) anfiler (non *enfiler)
24

angazu (non *engazu nin *ingazu) anguao (non *enguao) anque (non *enque) 1.5.2. ESCRITURA DE EN-, EM- INICIALES Escrbense en- y em- en principiu de pallabra en casos como estos: embelga emponer (poner en camn), pero imponer (escontra la volunt) emprestar enanchar enantes (non *anantes) enfilar enllenar enquivocu (non *inquivocu) entafarrar (non *antafarrar) entainar (non *antainar) ente (non *inte) entncenes (non *antncenes) ents (non *ants) enxams (non *inxams) 1.5.3. ESCRITURA DE IN-, IM- NOS CULTISMOS Los comienzos de pallabra in-, im- caltinense con esta escritura na so adautacin al asturianu: importante (non *emportante) indicin (non *endicin) industria (non *endustria) inseutu infestar (non *enfestar) inmaduru intencin (non *entencin) invisible (non *envisible) Tamin sescriben con in- los verbos insertar ~ inxertar, inxerir. 1.5.4. ESCRITURA DE LOS PREFIXOS INTER-, INTRA-, INFRAEscrbense con in- los prefixos cultos inter-, intra- y infra-: internacional (non *enternacional)
25

infrarroxu (non *enfrarroxu) intramuscular (non *entramuscular) interpretar (non *enterpretar) 1.5.5. ESCRITURA DE N- INICIAL Escrbense con n- inicial pallabres como estes: naguar (non *enaguar) namorase (non *enamorase) naspiar (non *enaspiar) norabona (non *enhorabona) noramala (non * enhoramala) 1.6. DIPTONGOS, TRIPTONGOS YA HIATOS 1.6.1. DIPTONGOS Los diptongos frmense pola xuntura nuna mesma slaba de dos vocales, de les quuna tien de ser por fuerza /i/ o /u/. Desti mou, los diptongos nasturianu son los que siguen darru: a) Crecientes: /ia, ie, io, ua, ue, uo/. Ex.: murnia, vieyu, pioyu, cuayar, nueche, guo! b) Decrecientes: /ai, ei, oi, au, eu, ou/. Ex.: entainar, llei, soi, maurecer, feu, tou c) Mistos: /iu, ui/. Ex.: Tiuya, xuiciu, lladroniciu 1.6.2. TRIPTONGOS 1.6.2.1. Los triptongos son xuntures de tres vocales que formen parte de la mesma slaba. Ye preciso que la primera y la cabera vocal seyan /i/ o /u/. Asina, los triptongos posibles nasturianu son stos: /iai, iei, ioi, iau, ieu, iou, uau, ueu, uou, uai, uei, uoi/. Ex.: allampiis, estropiis, estropiu, mieu, Uviu, acentuu, fueu, llueu, gei, etc.
26

1.6.3. HIATOS 1.6.3.1. Si nes xuntures de vocales mentaes en 1.6.1 y 1.6.2 nun tn toes na mesma slaba, dizse que tn nhiatu (ver 1.9.1.3). 1.6.3.2. Les pallabres daniciu cultu que nes sos llinges dorixe tienen hiatu, caltinenlu davezu nasturianu. Asina escrbese: teatru, real, meteoroloxa, ideal, etc. 1.6.3.3. De toes maneres, lhiatu orixinariu faise diptongu al adautase a les terminaciones morfolxiques propies del asturianu: espontaneu, homoxeneu, musu, etc. (pero hiatu en espontneo, espontnea, homoxneos, homoxnees, museos) 1.7. LES CONSONANTES ^ Los fonemes consonnticos del asturianu son: /p, t, c, k, b, d, g, y, f, , s, s, m, n, n, l, l, r, r/.
v v v

1.7.1. El fonema /p/ represntase siempre per aciu de la lletra p. Ex.: paxu, prindar, plepa 1.7.2. El fonema /t/ represntase siempre cola lletra t. Exemplos: atetuyar, traenta, tu 1.7.3. El fonema /c/ represntase siempre pela lletra ch. Exemplos: chancla, parrocha, lleche 1.7.4. El fonema /k/ represntase per aciu de les lletres c y qu. 1.7.4.1. Escrbese c: a) Delantre a, o, u: caxa, cadpanu, cosa, combayar, cubil, cumal b) Delantre I y r: clisar, clas, clavu, creitu, cruxir, crime
27
^

c) A la final de slaba, naquelles pallabres dorixe cultu que caltengan la lletra c nesa posicin (ver 1.8.5.1): eclcticu, factura, octaedru 1.7.4.2. Escrbese qu delantre les lletres e, i: l quier, quexase, Quirs, yo quixi 1.7.4.3. La lletra k emplgase en dellos casos que sespecfiquen en 1.1.6. 1.7.5. El fonema /b/ represntase nasturianu peles lletres b o v. Como norma xeneral y preferente, escrbese b o v segn el vezu dexare afitao. De toes maneres, pa los casos non previstos, danse les siguientes normes: 1.7.5.1. Escrbese v: a) Si ltimu de la pallabra tien v o, anque nun la tenga, cuando lemplegu afit escribir v: vinu, verde, vidaya, vera, povisa (de vinum, viridem, vitalia, virilia, pulvis) b) Nos derivaos de pallabres que lleven v: veyura, esllava (de vieyu, llavar) 1.7.5.2. Escrbese b: a) Cuando ltimu de la pallabra tien b o bien otros sonos de los que resulta hestricamente b: Imperfeutos en -aba (del llatin -abam): falaba, falabes, trabaybemos, etc. faba, herba, boriada, cebera, haber, trabe, xubir, xabn, llobu, rabuar, sebe b) Nes xuntures br y bl, seyal que seyal so aniciu etimolxicu: branu, bracu, ablana, bramente, blima, vengatible, braa
28

c) Naquellos casos nos que la tradicin escrita afit lusu de la lletra b, anque tea escontra la etimoloxa: boda (de vota), barrer (de verrere), bermeyu (de vermiculu), Xabel d) Siempre que nun se dea seguranza etimolxica nin tradicin escrita. e) Nes pallabres derivaes dotres que lleven b: esberrellar, beberaxu, ablanar, enxabonar, xubidoria (de berrar, beber, ablana, xabn, xubir) 1.7.6. El fonema /d/ represntase cola letra d. Exemplos: dexar, andrn, Cuideiru 1.7.7. El fonema /y/ represntase pela lletra y. Exemplos: mayu, yelsu, paya, muyer, abeya, espeyu, yo, yera (del verbu ser), oyer, estoyu... Convin tener en cuenta estos casos: Ayer (conceyu), ayern, abeyota, afayar, choyu, poliya, (tamin pola), maniya, (tamin mana, maniella), rodiya (tamin roda, rodiella), lladriyu, canaya (nun confundir con canalla), maraviya (tamin marava). 1.7.8. El fonema /g/ represntase peles lletres g y gu. 1.7.8.1. Escrbese g: a) Delantre a, o, u: gatu, gaxapu, goxu, gorrumbu, guxn, LEntregu b) Delantre I y r: glayu, globu, griesca, Llangru c) A la fin de slaba, naquelles pallabres dorixe cultu que caltengan la lletra g nesa posicin (ver 1.8.8.1): magnesiu, agnsticu
29

1.7.8.2. Escrbese gu delantre e, i: guetar, guirriu (La u pronnciase cuando sescribe ge, gi; ver 1.9.3). 1.7.9. El fonema /f/ represntase siempre cola lletra f: facer, furacu, frayar, atmsfera, naftalina 1.7.10. El fonema // represntase peles lletres c o z: 1.7.10.1. sase c delantre les lletres e, i: ceguar, cirigea, cirolar, xacu, entemecer, rapaces Pero: nazi, nazismu xunto a naci, nacismu; enzima, enzimoloxa xunto a encima, encimoloxa 1.7.10.2. Emplgase z: a) Ante les lletres a, o, u: zapicu, faza, yo tarrezo, zuna y ante la lletra i nos casos sealaos en 1.7.10.1. b) Na xuntura zr: zreza, zrezal, alcazre c) En final de slaba o de pallabra: mozcar, paez, llimaz 1.7.11. El fonema /s/ represntase siempre per ente medies de la lletra s. Exemplos: salguera, estru, ensame 1.7.12. El fonema /s/ represntase cola lletra x: xamasca, xente, xiblar, xorrecer, paxu 1.7.12.1. Enxams sescribir *x + i (tona) + vocal:
30
v

xana (non *xiana), roxu (non *roxiu), xorra (non *xiorra), Xixn (non *Xixin) 1.7.12.2. Pero habr escribise xi cuando i yel centru la slaba: a) Cuando a la i sigue una consonante: ruxir, xiblar b) Nos casos de x + i (tnica) + vocal: coruxa, llexa, ruxen, aflixu, texes, y toles pallabres acabaes en -loxa: arqueoloxa, teoloxa, etc. c) Nos derivaos de les pallabres del apartu b) caltinse la i tres la x al caltenese lhiatu que y amosaben: coruxiona, llexiona 1.7.12.3. Pa ladautacin como /s/ (lletra x) de cultismos orixinarios del llatn y del griegu, y demprstamos dotres llinges, ver 1.8.13 y 1.8.14: 1.7.13. El fonema /m/ represntase siempre pela lletra m: mariellu, moyar, amormiyar Escrbese m delantre les lletres b y p. Ex.: combayar, embaecu, embaxo, imprenta, llimpiu, arramplar 1.7.14. El fonema /n/ represntase siempre pela lletra n: zuna, xunir 1.7.15. El fonema /n/ represntase siempre pela lletra :
v v

frair, llea, seard, lloe Na llingua escrita son lo mesmo de vlides les pallabres con n- y con - iniciales: nube o ube, nariz o ariz, nuedu o uedu, etc. De toes maneres, nes pallabres dorixe cultu aconsyase xeneralizar la n-: normativu, natural, neuroloxa, naufraxu
31

1.7.16. El fonema /l/ ye representu siempre pela lletra l. Exemplos: velea, filu, ralu, bonal Aconsyasel caltenimientu de /l/ en final de slaba nestos exemplos queenllacen con vieyes tendencies de la llingua: coldu, dulda, selmana, xulgar, vilva (o viuda), coldicia (o cobicia), recaldar, calce, dolce (o doce), trelce (o trece), selce (o diecisis)... 1.7.17. El fonema /l/ represntase siempre pela lletra ll:
v

castiellu, Llaviana, lluna, pesllar 1.7.17.1. Pallabres con /l-/ y /l-/ iniciales a) Como prutica habitual, adutense al asturianu con ll- les pallabres cultes que nes llinges dorixe tienen l- al principiu de pallabra. Esto cmplese siempre en pallabres quasina se recueyen na tradicin de la llingua o en pallabres quentren en rellacin con voces populares: llaberintu, llabial, llaboral, llaboratoriu, llapiceru, llpiz, llateral, llatn, llector, llectura, llegal, lleicin, llepra, llpara, lletana, lletricid (tamin electricid), lltricu (tamin elctricu), llexislar, lliberal, llibert, llicencia, llcitu, llicor, llimbu, llinguaxe, llingstica, llinia, llinterna, llira, llricu, lliteral, lliteratura, llitru, lliturxa, llonxit, llotera, lluminaria, lluminosu, llunar, llustru, llutu, etc. b) Nos cultismos dacoyida ms moderna pue escribise ll- o tamin l-. Exemplos: lleucemia ~ leucemia, llicntropu ~ licntropu, llicu ~ licu, llocal ~ local, llocalid ~ localid, llocomotora ~ locomotora, llogaritmu ~ logaritmu, llxicu ~ lxicu, lluxu ~ luxu, lluxuria ~ luxuria, etc. c) Han escribise con l- delles pallabres quhai questremar dotres que la llingua y tien con ll-: lata fueya de metal / llata palu llargu lentu que va adulces / llentu hmedu lentes gafes / llentes hmedes la nota musical
32

d) Tamin saconseya escribir con l- inicial los nomes xeogrficos non asturianos: Londres, Libia, Lisboa, Liberia, Lombarda (pero: Llen) 1.7.17.2. Pallabres con -ll- y -l- interiores a) Aconsyase que sescriban con -l- dientro pallabra: alantre, calor, celebrar, color, colexu, eleicin, elixir, eliminar, relixn, milagru, peligru, etc. b) Encamienta lAcademia que sescriban con -ll- dientro pallabra: abellugar, allabar, allampar, allargar, allegre, apellativu, baillar, burllar, callndrigu, collaborar, colloru (pero tamin coloru), enllazar, pallabra (pero tamin palabra), parllar, pesllar, rellatu, treslladar. c) Escrbense con -ll- interior toles pallabres formaes cola xuntura de prefixos a pallabres quentamen per -ll- inicial: allunizar (de lluna) billabial (de llabiu) billinge (de llingua) collaborar (de llabor) illegal (de llegal) prollongar (de lluengu) 1.7.17.3. Pal usu de la lletra ll nos occidentalismos, ver 1.1.3. .. 1.7.18. El fonema /r/ represntase pela lletra r: xera, lliriu
1.7.19. El fonema /r/ represntase pela lletra rr ente vocales: perra, xorra, horru, xarru, sarriu 1.7.19.1. Cuando los fonemes /r/ y /r/ nun sopongan fonolxicamente, escrbese siempre r:

a) Al entamar una pallabra (pronnciase fuerte): rocea, Rann, roxu, reya


33

b) Tres de les lletres n, I, s (pronnciase fuerte): vienres, tienru, xenru, alredor, esrionar, Israel c) Nos grupos consonnticos pr, tr, cr, br, dr, gr, fr, zr (pronnciase dbil): bracu, drechu, granda, prunu, trabe, cruz, frayar, zreza d) A la fin de slaba o de pallabra (pronnciase dbil): unviar, coyer, parllar, folgar

1.7.20. La lletra h ye muda, nun representando nengn fonema. Emplgase en ciertu nmberu de pallabres que llevaben h orixinariamente, y en delles pallabres nes que lusu lo aconseya: home, horru, hachu, homoxeneu, eh, hiptesis, hermanu, bah!, oh!, ho!

1.7.20.1. Pal emplegu de h nos orientalismos ver 1.1.2. Emplgase tamin . nes pallabres guahe, hispiar. . . 1.8. ADAUTACIN DE LES CONSONANTES DE CULTISMOS Dmos-yos el nome de grupos cultos a delles xuntures consonntiques quapaecen en pallabres que nun pertenecen al llatn primeru que sasiti nel nuesu territoriu, sinn a influxos ms serondos. Eses nueves pallabres, quen bona midida faca falta inxerir na llingua darru que yeren necesaries pa referise a conceutos o coses nueves na vida social o intelectual del nuesu pueblu, adautronse nasturianu, pelo xeneral, segn les lleis que rexen la evolucin de la nuesa llingua pero non necesariamente segn les primeres tendencies evolutives del llatn. El fechu dalmitir pallabres nueves (cultismos o semicultismos) dase en toles llinges y plantea problemes; cana delles tien la so particular hestoria nesi sen, pero lleven darru dellos problemes aados naquelles fales que, como la nuesa, dexaron demplegase pa referise a determinaes estayes conceutuales. Asina vese que la llingua asturiana tien quarreblagar gei percima de toa una riestra de torgues tuniques que ponen al so caminar dalgunos trminos que fai falta iguar pa referise a tou tipu de realidaes.
34

1.8.1. LOS FINXOS PELOS QUE MOS EMPOBINAMOS Los finxos quempobinen a esta Academia de la Llingua nel camn normativu ms amaosu lleven a conxugar los aspeutos que siguen darru, toos ellos pernecesarios datender pa nun sesviar de lo que ye ms aconseyable pa la llingua: 1.8.1.1. Necesid de los cultismos La llingua tien qualmitir los cultismos que faigan falta pa dar cuenta de toles realidaes sociales, tuniques, intelectuales, etc., pero nun ye bono que sinxeran nel corpus llingsticu cultismos innecesarios. LAcademia refuga lalmisin de cultismos que nun respuendan a necesidades oxetives. 1.8.1.2. Les tendencies del idioma Segn stes habren desaniciase la gran mayora de los grupos cultos darru que la nuesa fala, sistemticamente, tendi a una estructura de slaba abierta faciendo posibles nel marxe posnuclear nami unidaes fonolxiques del tipu /L, N, R, s, /. Segn estes tendencies ntase que dellos de los grupos cultos coyeron un camn que llevaba a la vocalizacin de la unid que salcontraba nel marxe posnuclear de la slaba a travis de resultaos del tipu /i, u/: aicin, perfeutu... 1.8.1.3. Lallugamientu social de la llingua Toa una riestra de circunstancies hestriques fixeron que la llingua asturiana recibiere les influencies dotra llingua, el castellanu, introducida nel pas por causes ayenes y fondamente poltiques. Esto llev a que, gei, el castelln tea presente na vida asturiana y nel deprendimientu llingsticu escolar. Como castellanu y asturianu tienen un mesmu aniciu llatn esplcase perbin que munches vegaes presenten resultaos asemeyaos y de mou especial na adautacin de los denomaos grupos cultos. La prutica castellana llev a da-y a esa llingua una normativa questrem dellos usos orales (vulgares) y usos escritos (cultos), lo que treslladao al dominiu llingsticu asturianu fai que della xente interprete como vulgarismu nasturianu lo que se tien como vulgarismu en castellanu. Les coses nun tendren que sentender asina pero cierto ye quel pesu del castellanu
35

estndar na nuesa escolarizacin torga que pueda nesti puntu dase la normativa ms prestosa y acordies coles tendencies fniques asturianes. Nun lo entender asina sera volver el llombu a la fosca realid que yel puxu castellanizador y diglsicu. Dar unes normes mui estremaes na adautacin de los cultismos llevaramos a torgar enformal deprendimientu escolar darru que pa un mesmu grupu cultu habren conocese dos normatives grfiques, lo que nun saconseya. Nesti sentu les normes quagora sasoleyen nagen por alcontrar esi puntu mediu, difcil, u se conxuga lo que ye ms de nueso colo que fai aconseyable otra realid impuesta polos fechos ayenos a ns. LAcademia de la Llingua Asturiana nesti puntu tampoco nun se dixebra de los caminos escoyos por otres llinges normalizaes que siempre siguieron siendes onde samestaben circunstancies estremaes y, a vegaes, contradictories. 1.8.2. ADAUTACIN DE GRUPOS CONSONNTICOS INICIALES DE PALLABRA 1.8.2.1. Los grupos consonnticos cultos iniciales de pallabra, en xeneral dorixe griegu, adutense calteniendol so primer elementu o desanicindolu. Exemplos: gn- ~ n-: gnoseoloxa ~ noseoloxa, gnomu ~ nomu, gnsticu ~ nsticu, gnosticismu ~ nosticismu mn- ~ n-: mnemotunicu ~ nemotunicu ps- ~ s-: psicoloxa ~ sicoloxa, psiquiatra ~ siquiatra, psoriasis ~ soriasis, psicolxicu ~ sicolxicu, pseudpodu ~ seudpodu, psicoanlisis ~ sicoanlisis, pseudnimu ~ seudnimu, pseudoasturianista ~ seudoasturianista pt- ~ t-: ptolemaicu ~ tolemaicu, pterodctilu ~ terodctilu, pterosauriu ~ terosauriu 1.8.2.2. Sin embargu, el grupu pn- adutase siempre ensin la primera consonante: neumticu, neumoloxa, neumona 1.8.3. ADAUTACIN DE P FINAL DE SLABA Sguense les orientaciones que samuesen darru:
36

1.8.3.1. Como norma xeneral, la p de fin de slaba caltinse: -pt-: coptu, aptu, polpticu -ps-: epilepsia, sinopsis, clepsidra -pn-: hipnosis 1.8.3.2. Pero pue vocalizase naquellos casos rexistraos na fala. a) Pue vocalizase en u nexemplos como estos: -ut- ~ -pt-: aceutar o aceptar, adautar o adaptar, cusula o cpsula, conceutu o conceptu, esceuto o escepto, ineutu o ineptu, interceutar o interceptar, preceutu o preceptu, receutor o receptor b) Pue vocalizase en i nestos otros casos: -ic- ~ -pc-: aceicin o acepcin, conceicin o concepcin, esceicin o escepcin, receicin o recepcin, perceicin o percepcin, deceicin o decepcin c) Desanciase en pallabres como ocalitu, ocalital. 1.8.4. ADAUTACIN DE T FINAL DE SLABA Y DE PALLABRA 1.8.4.1. Como norma xeneral, la t final de slaba de los cultismos caltinse na escritura del asturianu escritu. Exemplos: -tm-: atmsfera -tn-: etnoloxa 1.8.4.2. En final de pallabra caltinse nos llatinismos del tipu hbitat, accsit, supervit, dficit, pero suprmese en pallabres como carn, rob, xal. 1.8.5. ADAUTACIN DE C FINAL DE SLABA La c final de slaba almite delles adautaciones nasturianu: 1.8.5.1. Como norma de calter xeneral, la -c final de slaba consrvase. Exemplos: -cc-: diccionariu, succin, cccidu, ficcin, destruccin, accesu
37

-ct-: actu, actor, conflictu, secta, vector, tractor, factor, edictu, hectmetru, nctar -cd-: sincdoque -cn-: arcnidu, acn 1.8.5.2. En delles circunstancies la c final de slaba pue vocalizase. a) Pue vocalizase como i, lo quasocede davezu nes terminaciones -aicin ~ -accin y -eicin ~ -eccin: -aic- ~ -acc-: aicin o accin, astraicin o astraccin, atraicin o atraccin, redaicin o redaccin, contraicin o contraccin -eic- ~ -ecc-: afeicin o afeccin, eleicin o eleccin, lleicin o lleccin, coleicin o coleccin, perfeicin o perfeccin, proteicin o proteccin, direicin o direccin, proyeicin o proyeccin, seicin o seccin b) Pue vocalizase como u nestos casos: -aut- ~ -act-: astrautu o astractu, artefautu o artefactu, caruter o carcter, compautu o compactu, contautu o contactu, detrautor o detractor, impautu o impactu, intautu o intactu, pautu o pactu, prutica o prctica, tutica o tctica, didutica o didctica -eut- ~ -ect-: afeutu o afectu, arquiteutu o arquitectu, aspeutu o aspectu, circunspeutu o circunspectu, coleutivu o colectivu, correutu o correctu, reutu o rectu, dialeutu o dialectu, inspeutor o inspector, insurreutu o insurrectu, perfeutu o perfectu, perspeutiva o perspectiva, predileutu o predilectu, proteutor o protector, proyeutu o proyectu -eud- ~ -ecd-: anudota o ancdota -eun- ~ -ecn-: tunica o tcnica 1.8.6. ADAUTACIN DE B FINAL DE SLABA Y DE PALLABRA La b final de pallabres dorixe cultu adutase nasturianu como sigue: 1.8.6.1. Como norma xeneral, caltinse la b final de slaba. Exemplos: -bd-: abdicar, abdome, abductor -bc-: obcecu -bs-: absurdu, absolutu, subsidiu, absorber, observar
38

-bt-: obtusu -bv-: subvencin, obviu 1.8.6.2. Pero pirdese cuando-y sigue una x (fonema /s/): -bx- > -x-: oxetu, suxetu, oxetivu, suxetivu, oxecin, suxuntivu 1.8.6.3. Ha tenese tamin en cuenta quel prefixu cultu sub-, cuando ye productivu, pue adautase col prefixu patrimonial so- Exemplos: sollingual, sorrayar, somarn, soxneru, etc. 1.8.6.4. La b final de pallabra caltinse nel asturianu escritu: baobab, etc. 1.8.7. ADAUTACIN DE D FINAL DE SLABA La d final de slaba de les pallabres dorixe cultu adutase nasturianu como sigue: 1.8.7.1. La norma xeneral fai que se caltenga na escritura la d final de slaba nes pallabres daniciu cultu. Exemplos: -dm-: admonitoriu, cadmiu -dqu-: adquirir, adquisicin -dv-: advenedizu, adversariu, advientu (pero avientu mes) 1.8.7.2. Pero desapaez de la escritura si nel cultismu va siguida duna x (fonema /s/): -dx- > -x-: axetivu, axuntar, axudicar, etc.
v v

1.8.7.3. La d final de slaba convirtese en l notros casos: -dm- > -lm-: alministrar, almitir, etc. -dv- > -lv-: alverbiu, alvertir, etc. 1.8.8. ADAUTACIN DE G FINAL DE SLABA 1.8.8.1. La tendencia xeneral empobina al caltenimientu de la g final de slaba nos cultismos. Exemplos:
39

-gd-: magdaleniense -gm-: sintagma, magma, pigmentu, fragmentu, dogma -gn-: agnsticu, dignu, dignid, lignitu, magnesiu, signu, significu, cognitivu 1.8.8.2. Sicas, desanciase naquelles pallabres onde vezu talu tea perafitu na fala popular: -gd- > -d-: madalena -gn- > -n-: inorante, inorancia, insinia, malinu, repunu, repunancia, repunante 1.8.9. ADAUTACIN DE F FINAL DE SLABA Como norma de calter xeneral, caltinse la f final de slaba nes pallabres dorixe cultu. Exemplos: -ft-: difteria, aftosa, naftalina, oftalmoloxa, etc. 1.8.10. ADAUTACIN DE M FINAL DE SLABA 1.8.10.1. El caltenimientu de m a lo cabero de slaba ye tendencia xeneral na adautacin de les pallabres cultes. Exemplos: -mn-: amnesia, amnista, himnu, ximnasia, omnvoru, etc. 1.8.10.2. En final de pallabra, la m consrvase na escritura de los cultismos: rquiem, referndum, lbum, memorndum, etc. 1.8.11. ADAUTACIN DE N FINAL DE SLABA Y DE PALLABRA La -n final de slaba o de pallabra en cultismos adutase al asturianu acordies con estos criterios: 1.8.11.1. La secuencia nn caltinse na escritura, en coincidencia coles pallabres tradicionales como ennegrecer, ennialar, flennos. Exemplos: innatu, innecesariu, innoble, etc. 1.8.11.2. Escrbese n final de slaba en:
40

inmortal, inmoral, inmerecu, inmobiliaria, inmunoloxa, inmanente, conmiseracin, conmemorar, etc. 1.8.11.3. En final de pallabra, la n de les pallabres daniciu cultu desanciase nes terminaciones -men, -xen, siguiendo asina a les pallabres patrimoniales como dentame, velame, lloriame, furame, etc.; Exemplos: abdome, esame, dictame, rxime, marxe, volume, resume, orixe, Carme, etc. 1.8.12. ADAUTACIN DE GRUPOS CONSONNTICOS EN FINAL DE SLABA O DE PALLABRA Les voces daniciu cultu que presenten grupos consonnticos en final de slaba o de pallabra, adutense acordies con estos criterios: 1.8.12.1. El grupu consonnticu ps de fin de pallabra caltinse na escritura de les pallabres cultes: bceps, trceps, frceps, etc. 1.8.12.2. La tendencia xeneral empobina a la perda del primer elementu del grupu -bs final de slaba, dexando nami s final de slaba na escritura. Exemplos: -bsc- > -sc-: escuru, ascisa -bst- > -st-: astrautu, astenese, sustancia, sustantivu, sustratu, astemiu 1.8.12.3. El grupu consonnticu -ds final de slaba caltinse na escritura. Exemplos: adscribir, adstratu, etc. 1.8.12.4. Grupu ns a) El grupu ns final de slaba caltinse na escritura. Exemplos: -nsc-: inscribir -nsp-: inspiracin, conspiracin, circunspeutu, inspeicin -nst-: constar, circunstancia, constitucin, institutu, instancia, constancia, constelacin, constituyir, instintu, instrumentu
41

b) Pelo contrario, les pallabres cultes quamuesen el prefixu transsiguu de consonante xeneralcense col prefixu patrimonial asturianu tres-, segn encln de la llingua: tresmitir, tresferencia, tresformar, tresvasar, treslladar, tresllucir, trescribir, tresparente, tresponer, tresportar, etc. 1.8.12.5. El grupu rs final de slaba caltinse na escritura de les pallabres dorixe cultu. Exemplos: -rsp-: perspeutiva -rst-: supersticiosu 1.8.13. ADAUTACIN CON X 1.8.13.1. Como prutica habitual y tradicional, nasturianu adutense col fonema /s/ (lletra x) aquelles pallabres cultes que, tomaes del griegu o del llatn, sescriben neses llinges con ge, gi. Exemplos: xeoloxa, rexistrar, xeneral, inxeniu, xil, hidrxenu, mxicu, vixilar, xestin, axente, xenitivu, enerxa, ximnasia, xigante, pxina, pedagxicu, vexetal, aflixir, anxines, biolxicu, xineclogu, etc.
v

Nesti sen, ladautacin faise acordies colos usos de la lletra x nasturianu, desaniciando la secuencia xi cuando la vocal nun ye centru de slaba (ver 1.7.12). Exemplos: naufraxu, alerxa, prestixu, rexn, contaxu, demagoxa, estratexa, sufraxu, hemorraxa, maxa, antropofaxa, lliturxa, colexu, etc. 1.8.13.2. Les pallabres cultes quen griegu o en llatn tienen i o hi con valor consonnticu adutense al asturianu de delles maneres: a) Adutense con /s/ (lletra x) pallabres como: axacente, axetivu, conxetura, coxuntura, dixuntu, dixuntivu, inxuria, maxest, maxestticu, oxetu, suxetu, xerarqua, xurisdiccin, etc. b) Adutense con /y/ (lletra y) otres pallabres como: proyeutu, yodu, inyeicin, peyorativu, trayeutu, trayectoria c) Ladautacin con /s/ (lletra x) ye la que se fai con pallabres emprestaes que nes llinges dorixe tienen [x] (jota), [s], [z] o [dz].
v v v v v

42

Exemplos: xarr, xal, xofer, xampn, xardn, xamn, xefe, clix, xampin, bolxevique, xerez, etc. 1.8.14. ADAUTACIN DE CULTISMOS QUE NORIXE TIENEN X 1.8.14.1. Adutense con lletra x munches pallabres cultes quen griegu o en llatn sescriben cola lletra x. Desta miente: a) Nallugamientu inicial de pallabra: xenofobia, xenn, xerocopia, xilfonu, xilografa, etc. b) Nallugamientu final de pallabra: brax, cccix, trax, slex, fax, etc. c) Cuando va en posicin intervoclica o delantre de h- muda: anexu, bauxita, boxu, complexu, convexu, coxis, exerciciu, exrcitu, exhibir, exiliu, existir, xitu, xodu, exoftalmia, exogamia, exticu, fixar, heterodoxu, hexaedru, hexgonu, hexmetru, hexaslabu, lxicu, maxilar, nexu, xidu, praxis, prefixu, prximu, reflexivu, sexu, sintaxis, sufixu, taxi, txicu, etc. d) Ha tenese en cuenta que les pallabres quamuesen orixinariamente les terminaciones -xia, -xin y la secuencia xi + vocal adutense nasturianu como -xa, -xn y x + vocal. Exemplos: anorexa, asfixa, asfixar, galaxa, heterodoxa, papiroflexa, anexn, conexn, crucifixn, complexn, reflexn, axoloxa, axoma, axomticu, etc. 1.8.14.2. Adutense con s: a) Cuando la x orixinaria satopa delantre consonante dientro la pallabra, o en final de slaba: esceicin, escelente, escesu, esclamar, esclusivu, escursin, espedicin, esperimentu, espertu, esplicar, esplorador, esplotacin, esponer, esposicin, esterior; estraordinariu, estraterrestre, sestu, testu, yustapuestu, etc.
43

b) Ye posible escribir x o s nes siguientes pallabres: esame ~ exame, esixir ~ exixir, osxenu ~ oxxenu, esistir ~ existir, situ ~ xitu y esaxerar ~ exaxerar 1.9. SOFITOS DE LA ESCRITURA Nasturianu, como normalmente se fai notres linges, emplguense na escritura una riestra de marques que valen pa encontar la llectura dun testu. Llammoslos sofitos de la escritura, y son: Iacentu () Iapstrofu () la diresis () el guin curtiu (-) el guin llargu () los signos dinterrogacin o dentruga (?) los signos dalmiracin (!) la coma (,) el puntu (.) el puntu y coma (;) los dos puntos (:) los puntos suspensivos () el parntesis ( ) les comines (), () 1.9.1. LACENTU Yel signu que val pa indicar, en dellos casos, cula ye la slaba tnica duna pallabra. Emplgase acordies coles normes que siguen darru: 1.9.1.1. Normes xenerales dacentuacin Como normes xenerales, lleven acentu: a) Toles pallabres agudes acabaes en vocal, -n o -s: seard, xal, esqu, l fal, virt, caxn, mangun, Avils, carics, cangus, atrs, ciszs b) Toles pallabres llanes acabaes en consonante que nun seya nin -n nin -s: cncer, crcel, ndiz, llpiz
44

c) Toles pallabres esdrxules: cmbaru, plganu, llstima, xriga d) Los monoslabos, como norma xeneral, nun lleven acentu: llau, deu, fai, mieu, de mio, de to, da, fui, soi, dio, vio, etc. (De toes maneres, s lleven acentu los que se sealen en 1.9.1.7.a). 1.9.1.2. Acentuacin de diptongos y triptongos Siempre que faiga falta acentuar un diptongu o un triptongu, siguiendo les normes xenerales de 1.9.1.1, fadrse llantando lacentu na vocal ms abierta: Agudes: faci, desfi, Tinu, falu, fali, amurniu (pero amurniao, amurniaos), Uviu, iguis, iguu, persi Llanes: caruter Esdrxules: tunicu, virmene, gvara, pruticu, utica, miniques 1.9.1.3. Acentuacin nos hiatos a) Cuando dos vocales que presenten toles condiciones pa formar un diptongu (segn safita en 1.6.1), pertenecen a dos slabes estremaes, dizse que tn nhiatu. Esti fechu reflxase na escritura llantando acentu grficu na vocal ms zarrada. Exemplos: maz, fecu, allegra, tu tres, coros, falcatra, tu acentes, yo acento, partu, ruu, influu, etc. b) Tamin ye norma emplegar lacentu grficu nes xuntures /ii/. Nesti casu, Iacentu llntase sobre la vocal tnica: fina, Marina, sali, apurri, etc. c) Cuando trs vocales que presenten toles condiciones pa formar un triptongu (segn safita en 1.6.2) tn repartes en dos slabes estremaes, llntase acentu grficu na vocal zarrada que seya tnica. Exemplos: vs fadrais, vs apurreis, fuecu (despeutivu de fueu), fuen (diminutivu de fueu), etc.
45

1.9.1.4. Acentuacin de formes verbales con pronome enclticu a) Si una forma verbal lleva acentu por s mesma, consrvalu al amesta-y n o dos pronomes tonos: mand, mandlu; falis, falisme; dics, dicsnos; faces, faceslo; llev, llevvoslo b) Cuando se-y amiesta n o dos pronomes tonos a una forma verbal que nun tien acentu por s sola, pondrse-y sil conxuntu resulta una pallabra esdrxula (ver 1.9.1.1.c): curia, criala presta, prstame dixo, dxovos dixo, dxo-yos falen, flente c) Nesti sen, y anque non siempre seya asina na pronunciacin, a efeutos ortogrficos el pronome -y cunta siempre como una slaba: quita, quta-y da, da-y, pero d-yla fala, fla-y dan, dan-y, pero: dn-ylo

1.9.1.5. Acentuacin dalverbios en -mente Los axetivos a los que se-yos amiesta -mente conserven lacentu si y enantes lu llevaben: lxica, lxicamente fcil, fcilmente llana, llanamente pero: seria, seriamente guapa, guapamente

1.9.1.6. Acentuacin nes pallabres compuestes Nos compuestos separtaos por guin curtiu, acentense los dos elementos independientemente:
46

un problema poltico-relixosu un fenmenu fsico-qumicu 1.9.1.7. Acentuacin diacrtica En delles ocasiones, Iacentu emplgase pa estremar una pallabra dotra de la mesma espresin, desaniciando asina toa posibilid denquivocu. a) Acentuacin de monoslabos Acentense los siguientes monoslabos, pa estremalos na escritura de les pallabres que se citen al llau: (esclamativu), pero a (preposicin) l (otra cosa), pero al (a + el) p (nome), pero pa (preposicin) (atencin: los pas, la ma) n (pronome), pero un (axetivu) nn (en + n), pero nun (en + un; negacin) l (pronome), pero el (artculu) nl (en + l), pero nel (en + el) dl (indefinu), pero del (de + el), dl (de + l) ns (nosotros, nosotres), pero nos (= mos tonu) vs (vosotros, vosotres), pero vos (tonu) ms (alverbiu), pero mas (conxuncin = pero; plural de ma) tn (verbu tar), pero tan (alverbiu de cantid) s (verbu saber; verbu ser), pero se (pronome tonu) s (afirmacin; pronome), pero si (condicional) y (alverbiu), pero ya (conxuncin y) b) Acentuacin dinterrogativos y esclamativos: Los interrogativos y esclamativos lleven toos acentu, estremndose asina na escritura de los relativos: Interrogativos y esclamativos: qu, quin, cmo, cuntu, cunta, cunto, cuntos, cuntes, cundo, nde, ~ a, cul ~ culu, cula, culo, culos, cules. Pero relativos: que, quien, como, cuantu, cuanta, cuanto, cuantos, cuantes, cuando, onde, u ~ au. c) Acentuacin de los demostrativos y del alverbiu solo: Los demostrativos y lalverbiu solo acentense cuando pudiera dase la posibilid de confusin dientro la oracin.
47

d) Acentuacin del numberal tres: El numberal tres pue acentuase (trs) cuando se diere la posibilid de confusin cola preposicin homfona: Marcharon tres dellos detrs dellos Marcharon trs dellos 3 dellos e) Acentuacin de la preposicin nte: La preposicin ante delantre de tien una variante nte, que sestrema pel acentu de la preposicin ente metanes de. Exemplos: axuntronse ante la ilesia = axuntronse nte la ilesia la to casa ta ente la ilesia y el xulgu 1.9.1.8. Otros casos dacentuacin a) Acentase la conxuncin o cuando satopa ente cifres arbigues. Ex.: 2 3, pero: dos o tres b) Los conxuntos resultantes de xuntar el prefixu per- a una pallabra, lleven acentu si se cumple la norma dacentuacin dagudes que safita en 1.9.1.1.a): bien, pero perbin son, pero persn feu, pero perfu 1.9.1.9. Acentuacin de mayscules Les regles dacentuacin aplquense lo mesmo nes lletres minscules como nes mayscules: LLANGRU, SEARD, VIRMENE, XIXN, FLES-Y 1.9.2. LAPSTROFU Ponse cuando desapaez un sonu, acordies colo que sealen les normes (ver 3.1), a nun ser cuando la pallabra allugada delantre o detrs del trminu quapostrofa va ente comines. Ex.: esi testu ta copiu de Actes Xenerales del Conceyu sacaron les instrucciones de la Aplicacin prutica
48

1.9.3. LA DIRESIS Ponse diresis enriba la u cuando fai falta lleer esta vocal nes combinaciones ge, gi: gesu, gevu, Gerres, llingina, ge, gei, gisqui, agina, LAgeria. 1.9.4. EL GUIN CURTIU Emplgase guin curtiu: a) Delantrel pronome personal -y y nel so plural -yos, en tolos casos: da-y pan, hai que-y lo dar, nun-y lo deas, quin-y lo dixo? b) Pa separtar una forma verbal terminada en -l, dun pronome enclticu lu, la, lo, los, les: esi llibru ye caru, pero valir val-lo les llenteyes gel-les, que gelen bien nun molisti caf? pues muel-lo c) En dellos compuestos: poltico-relixosu, decretu-llei d) Nes onomatopeyes repetitives: chquele-chquele, ruxe-rux, xu-xu... e) Pa indicar quuna pallabra sigue na ringlera siguiente: yeren asturianos f) Pa separtar les formes verbales de 3 persona de singular terminaes en -s del pronome enclticu se: La ropa cues-se rpido 1.9.5. EL GUIN LLARGU Emplgase nos casos siguientes: a) Pa encabezar el falamientu dun personaxe. b) Pa facer un incisu dientro una oracin.
49

1.9.6. LOS SIGNOS DINTERROGACIN O DENTRUGA Emplguense al principiu y a la fin duna interrogacin o entruga direuta: Qu faes? 1.9.7. LOS SIGNOS DESCLAMACIN Emplguense al principiu y a la fin duna esclamacin: Qu fru fai! 1.9.8. LA COMA Ponse cuando se da una pausa curtia dientro la oracin. 1.9.9. EL PUNTU Apaez nestos casos: a) Cuando la pausa ye ms llarga que la sealada pola coma. b) Nes abreviatures. c) Al finar un escritu. 1.9.10. EL PUNTU Y COMA sase pa indicar una pausa de llargor intermediu ente la sealada pola coma y pol puntu. 1.9.11. LOS DOS PUNTOS Emplguense: a) Pa presentar daqu cosa: Haba fruta de toles clases: mazanes, peres, nisos, figos y piescos. b) Al entamar a falar un personaxe: Nun ye ms queso: ganes de falar. c) Tres del saludu nes cartes: Estimu collaciu: Pela presente rugote...
50

1.9.12. LOS PUNTOS SUSPENSIVOS sense: a) Pa indicar quuna enumeracin nun ta peracabada: Taba ell tola xente: el p, la ma, los fos, el cuu... b) Cuando se quier dexar daqu ensin citar: Sabes cmo llam a Xuan? Llamlu... Nun te lo digo 1.9.13. EL PARNTESIS El parntesis emplgase pa facer un incisu dientro duna oracin. 1.9.14. LES COMINES Utilcense: a) Pa reproducir al pie de la lletra un testu o un fragmentu de testu. b) Pa destacar una pallabra dientrol testu. 1.9.15. EMPLEGU DINICIAL MAYSCULA Escrbese inicial mayscula: a) Al entamar un escritu. b) Dempus de puntu. c) Dempus de dos puntos al entamar les cartes. d) Nos nomes propios.

51

2. MORFOLOXA
2.1. LARTCULU 2.1.1. Les formes del artculu son stes:
masculn singular plural el los femenn la les neutru lo

2.1.2. Pa los casos dapostrofacin y contraicin del artculu, ver 3.1.1, 3.1.2, 3.2.1 y 3.2.2. 2.2. EL NOME O SUSTANTIVU 2.2.1. NOMES MASCULINOS. SINGULAR Y PLURAL 2.2.1.1. Los nomes masculinos presenten les siguientes terminaciones pal singular y pal plural: a) singular -u / plural -os: el llobu, los llobos el furacu, los furacos Aconsyase xeneralizar la -u nel singular en tolos casos, anque na fala pueda alternar cola pronunciacin [-o]. De toes maneres, pue escribise -o nestos nomes: el fierro (opuesto a el fierru) el pelo (opuesto a el pelu) el filo (opuesto a el filu)
53

Tamin sescribe -o nos nomes masculinos auto, metro, quilo, que son apcopes despresiones ms llargues. (Ver 1.4.2.1.a y 1.4.2.2.a) b) singular -a / plural -es: el cura, los cures el da, los des el problema, los problemes (Ver 1.4.1) c) singular -e / plural -es: el monte, los montes el ferre, los ferres (Ver 1.4.3) d) singular -e / -enes (en nomes daniciu cultu): el resume / los resmenes el dictame / los dictmenes En voces patrimoniales sguese la norma anterior: el dentame / los dentames. e) singular en vocal tnica / plural -s: Iesqu, los esqus el xal, los xals el sof, los sofs el tab, los tabs f) singular en diptongu o triptongu acabu en -i / plural -is: el rei, los reis el cai, los cais el xersi, los xersis g) singular en consonante / plural consonante + -es: el llagar, los llagares lanimal, los animales el fontn, los fontanes el llimaz, los llimaces el pex (tamin pexe), los pexes Pero:
54

g1) singular -n / plural -inos: el sobrn, los sobrinos el vecn, los vecinos el moln, los molinos el camn, los caminos el rapacn, los rapacinos el xatn, los xatinos g2) singular -n / plural -onos ~ -ones (en nomes sufixaos): larboln, los arbolonos ~ los arbolones el xatn, los xatonos ~ los xatones Con nomes non sufixaos, plural nicu -ones: el camin, los camiones el xergn, los xergones g3) singular -z / plural -zos nestos casos: el rapaz, los rapazos (tamin los rapaces) el maz, los mazos 2.2.1.2. Na llingua escrita xeneralcense estes terminaciones: a) singular -au, -u / plural -aos: el llau, los llaos labogu, los abogaos el prau, los praos el llicenciu, los llicenciaos b) singular -u / plural -os: el partu, los partos el coru, los coros el fu, los fos c) singular -eu, -u / plural -eos: el deu, los deos el presu, los preseos el musu, los museos el castau, los castaeos el fueu, los fueos el sobu, los sobeos el mieu, los mieos
55

d) singular -ou, -u / plural -oos: el mou, los moos el protozu, los protozoos e) singular -dor / plural -dores: el trabayador, los trabayadores el llabrador, los llabradores el ruxidor, los ruxidores el repartidor, los repartidores el corredor, los corredores f) singular -deru / plural -deros: el panaderu, los panaderos el xingaderu, los xingaderos el comederu, los comederos el llavaderu, los llavaderos el ruxideru, los ruxideros g) singular -doriu / plural -dorios: el sumidoriu, los sumidorios 2.2.1.3. Nomes masculinos cola mesma forma nel singular y nel plural: caltienen la mesma forma nel singular y nel plural los nomes llanos quacaben en -s: el llunes, los llunes el martes, los martes el xueves, los xueves el parages, los parages el picafayes, los picafayes el saltapraos, los saltapraos 2.2.1.4. Nomes masculinos que sempleguen siempre nel plural. Exemplos: los maraones los antioyos 2.2.1.5. Nomes que sempleguen indistintamente nel singular y nel plural. Exemplos: el pantaln = los pantalones el calzn = los calzones el culiestru = los culiestros
56

2.2.1.6. Convin tener en cuenta que nasturianu puen llevar artculu el estos nomes: el gripe, el sal, el miel, el llume, el sartn, el cal, el llabor, lubre, etc. 2.2.2. NOMES FEMENINOS. FORMACIN DEL FEMENN 2.2.2.1. Nasturianu, los nomes femeninos frmense acordies colos casos que siguen darru: a) masculn -u / femenn -a: el llobu, la lloba el neu, la nea el furacu, la furaca el fu, la fa b) masculn -e / femenn -a: el presidente, la presidenta el xastre, la xastra c) masculn en consonante / femenn cons. + a: el seor, la seora el coronel, la coronela el direutor, la direutora el rapaz, la rapaza el sobrn, la sobrina el rapazn, la rapazona el xatn, la xatina 2.2.2.2. Na llingua escrita xeneralcense estas terminaciones: a) masculn -u / femenn -ada: Iabogu, labogada el llicenciu, la llicenciada lemplegu, la emplegada b) masculn -u / femenn -ida: el berru, la berrida Son esceicin: el fu, la fa el tu, la ta
57

c) masculn -eu, -u / femenn -eda: el deu, la deda el carbayu, la carbayeda el castau, la castaeda el fresnu, la fresneda d) masculn -dor / femenn -dora: el llabrador, la llabradora e) masculn -deru / femenn -dera: el panaderu, la panadera f) masculn -doriu / femenn -doria: el llavadoriu, la llavadoria 2.2.2.3. Dellos pocos de nomes faen el femenn per aciu dun sufixu: a) femenn -sa: lalcalde, lalcaldesa el conde, la condesa el prncipe, la princesa b) femenn -isa: el sacerdote, la sacerdotisa el papa, la papesa c) femenn -ina: el rei, la reina 2.2.2.4. Dellos pocos de nomes faen el femenn pente medies dotra pallabra distinta: Ihome, la muyer el p, la ma el caballu, la yegua el carneru, la oveya el castrn, la cabra el ge, la vaca el xenru, la nuera
58

2.2.2.5. Los nomes que presenten nel masculn la terminacin -a, nun la cambien al facer el femenn: el xurista, la xurista 2.2.2.6. Convin tener en cuenta que nasturianu lleven artculu femenn estos nomes: lanfiler, la blima, la calor, la canal, la co, la pantasma, la ponte, la utre, etc. 2.2.2.7. Ha tenese en cuenta que dalgunos nomes, ente ellos los drboles frutales, puen llevar artculu femenn o masculn: el cubil ~ la cubil, el lleche ~ la lleche, el mar ~ la mar, el mazanal ~ la mazanal, el peral ~ la peral, el pumar ~ la pumar, el sangre ~ la sangre Pero dellos nomes drboles frutales son nami femeninos: la castaal, la cerezal, la cirolar, la figal, la pescal 2.2.3. FORMACIN DEL PLURAL NOS NOMES FEMENINOS 2.2.3.1. Nasturianu los nomes femeninos faen el plural acordies coles regles que vienen darru: a) singular -a / plural -es: la lloba, les llobes la nea, les nees la puerta, les puertes la fa, les fes Han tenese en cuenta estos cambios na ortografa: -za / -ces la rapaza, les rapaces -ca / -ques la llueca, les llueques -ga / -gues la xiga, les xigues -gua / -ges la llingua, les llinges
59

b) singular -e / plural -es: la llende, les llendes c) singular -o / plural -os: la radio, les radios la moto, les motos la foto, les fotos Pero: la mano, les manes d) singular vocal tnica / plural -s: la xarr, les xarrs e) singular vocal tnica / plural -es: la realid, les realidaes la universid, les universidaes la llibert, les llibertaes la verd, les verdaes la seard, les seardaes la virt, les virtes la probit, les probites la solit, les solites Esta formacin del plural correspuende a los nomes que proceden de les terminaciones llatines -atem, -utem o -udinem. f) singular en diptongu o triptongu acabu en -i / plural -s: la llei, les lleis la cai, les cais g) singular en consonante / plural -es: la llombriz, les llombrices la canal, les canales la figal, les figales 2.2.3.2. Na llingua escrita xeneralcense estas terminaciones: a) singular -ada / plural -aes: labogada, les abogaes la orbayada, les orbayaes la llicenciada, les llicenciaes
60

b) singular -ida / plural -es: la partida, les partes latapecida, les atapeces la bebida, les bebes c) singular -eda / plural -ees: la carbayeda, les carbayees la fresneda, les fresnees Pero: la velea, les velees d) singular -dora / plural -dores: la llabradora, les llabradores e) singular -dera / plural -deres: la panadera, les panaderes f) singular -dura / plural -dures: la chiscadura, les chiscadures g) singular -doria / plural -dories: la talandoria, les talandories 2.2.3.3. Nomes femeninos cola mesma forma nel singular y nel plural: caltienen la mesma forma nel singular y nel plural los nomes femeninos llanos y acabaos en -s: la crisis, les crisis la tesis, les tesis 2.2.3.4. Nomes femeninos que sempleguen davezu nel plural. Exemplos: les mesories, les morgaces, les fusties, les gafes, etc. 2.2.3.5. Nomes femeninos que sempleguen indistintamente nel singular y nel plural. Exemplos: la tixera = les tixeres la tisoria = les tisories la tiaza = les tiaces la braga = les bragues la traza = les traces
61

2.2.4. CUADRU RESUME DE LES VARIACIONES DE XNERU Y NMBERU NOS NOMES


singular masculn llobu xastre seor sobrn xatn rapaz abogu berru carbayu llabrador panaderu llavadoriu sacerdote rei xurista da resume esqu cai llagar llunes moto mano llibert llei figar chiscadura crisis des resmenes esqus cais llagares llunes motos manes llibertaes lleis figares chiscadures crisis femenn lloba xastra seora sobrina xatona rapaza abogada berrida carbayeda llabradora panadera llavadoria sacerdotisa reina panaderos llavadorios sacerdotes reis xuristes sobrinos xatonos ~ xatones rapazos ~ rapaces abogaos berros carbayeos llabradores panaderes llavadories sacerdotises reines masculn llobos xastres seores sobrines xatones rapaces abogaes berres carbayees plural femenn llobes

62

Ver 2.16.2.5 pa los casos de derivaos de sustantivos quacaben en -u -ada, -u -eda y -u -ida. 2.3. LAXETIVU 2.3.1. AXETIVOS MASCULINOS. SINGULAR Y PLURAL 2.3.1.1. Los axetivos masculinos presenten les siguientes terminaciones pal singular y pal plural: a) Singular -u / plural -os: malu, malos xustu, xustos seardosu, seardosos b) Singular -a / plural -es: socialista, socialistes oportunista, oportunistes (Ver 1.4.1) c) Singular -e / plural -es: llibre, llibres cafiante, cafiantes probe, probes (Ver 1.4.3). d) Singular en vocal tnica / plural -s: zul, zuls e) Singular en consonante / plural -es: mangun, manguanes pelgar, pelgares coyn, coyanes bonal, bonales feliz, felices Pero faen terminacin plural en -os: e1) Singular -in, -n / plural -inos: ruin, ruinos
63

llan, llanos vieyn, vieyinos e2) Singular -n / plural -onos ~ -ones: vieyn, vieyonos ~ vieyones e3) Singular -n / plural -anos: ayern, ayeranos e4) Singular -z / plural -zos, en dellos casos: porcaz, porcazos bonaz, bonazos 2.3.1.2. Na llingua escrita comn xeneralcense estes terminaciones de singular y plural nos axetivos masculinos: a) Singular -au, -u / plural -aos: dau, daos moyu, moyaos b) Singular -u / plural -os: bebu, bebos c) Singular -eu, -u / plural -eos: feu, feos europu, europeos d) Singular -dor / plural -dores: falador, faladores bebedor, bebedores dimidor, dimidores e) Singular -deru / plural -deros: facederu, facederos f) Singular -dizu / plural -dizos: cayedizu, cayedizos g) Singular -duru / plural -duros: maduru, maduros
64

h) Singular -udu / plural -udos: peludu, peludos 2.3.1.3. Axetivos masculinos cola mesma espresin nel singular y nel plural. Presenten la mesma espresin nel singular y nel plural los axetivos masculinos llanos y acabaos en -s: esi rapaz ye un pelanes, esos rapazos son unos pelanes esi home ye un voceres, esos homes son unos voceres esi mozu ye un badanes, esos mozos son unos badanes 2.3.2. AXETIVOS FEMENINOS. FORMACIN DEL FEMENN 2.3.2.1. Nasturianu, los axetivos femeninos frmense acordies colos casos que siguen darru: a) Masculn -u / femenn -a: malu, mala xustu, xusta seardosu, seardosa b) Masculn -e / femenn -a: pariente, parienta c) Masculn en consonante / femenn -a: mangun, manguana cangus, canguesa ruin, ruina vieyn, vieyona coyn, coyana 2.3.2.2. Na llingua escrita comn, xeneralcense estes terminaciones pa los axetivos masculinos y femeninos: a) Masculn -au, -u / femenn -ada: dau, dada moyu, moyada b) Masculn -u / femenn -ida:
65

bebu, bebida apurru, apurrida c) Masculn -eu, -u / femenn -ea: feu, fea europu, europea d) Masculn -dor / femenn -dora: falador, faladora bebedor, bebedora dimidor, dimidora e) Masculn -deru / femenn -dera: facederu, facedera f) Masculn -dizu / femenn -diza: afayadizu, afayadiza g) Masculn -duru / femenn -dura: maduru, madura h) Masculn -udu / femenn -uda: peludu, peluda

2.3.2.3. Axetivos cola mesma espresin nel masculn y nel femenn. Presenten la mesma espresin pal masculn y pal femenn los axetivos que satopen nos siguientes casos: a) Masculn y femenn -e: ye un home llibre, ye una muyer llibre ye un rapaz cafiante, ye una rapaza cafiante ye un animal daible, ye una bestia daible b) Masculn y femenn -a: esi home ye socialista, esa muyer ye socialista c) Masculn y femenn en vocal tnica: esi home ye zul, esa muyer ye zul d) Masculn y femenn en consonante:
66

esi mozu ye un pelgar, esa rapaza ye una pelgar esi rapaz ye bonal, esa rapaza ye bonal esi animal ye xabaz, esa bestia ye xabaz 2.3.3. FORMACIN DEL PLURAL NOS AXETIVOS FEMENINOS 2.3.3.1. Los axetivos femeninos faen el plural acordies colos casos que siguen darru: a) Singular -a / plural -es: mala, males xusta, xustes seardosa, seardoses Sguense les mesmes alteraciones ortogrfiques que sobserven nos sustantivos (ver 2.2.1.1.b). b) Singular -e / plural -es: ye una muyer llibre, son unes muyeres llibres ye una rapaza cafiante, son unes rapaces cafiantes ye una bestia daible, son unes besties daibles c) Singular en vocal tnica / plural -s: ye una muyer zul, son unes muyeres zuls d) Singular en consonante / plural -es: esa moza ye una pelgar, eses moces son unes pelgares esa rapaza ye bonal, eses rapaces son bonales esa bestia ye xabaz, eses besties son xabaces 2.3.3.2. Na llingua escrita comn xeneralcense les siguientes terminaciones nos singulares y plurales daxetivos femeninos: a) Singular -ada / plural -aes: moyada, moyaes b) Singular -ana / plural -anes: somedana, somedanes c) Singular -ida / plural -es:
67

bebida, bebes apurrida, apurres d) Singular -ea / plural -ees: europea, europees fea, fees e) Singular -dora / plural -dores: faladora, faladores bebedora, bebedores dimidora, dimidores f) Singular -dera / plural -deres: facedera, facederes g) Singular -diza / plural -dices: atopadiza, atopadices h) Singular -dura / plural -dures: madura, madures i) Singular -uda / plural -udes: peluda, peludes 2.3.3.3. Presenten la mesma espresin nel singular y nel plural los axetivos femeninos llanos y acabaos en -s: esa moza ye una voceres, eses moces son unes voceres 2.3.4. AXETIVOS NEUTROS Los axetivos neutros frmense acordies colos siguientes casos: 2.3.4.1. Camudando la -u del masculn por -o como sigue darru: a) Masculn -u / neutru -o: malu, malo xustu, xusto emprunu, empruno b) Masculn -au, -u / neutru -ao:
68

dau, dao moyu, moyao c) Masculn -u / neutru -o: bebu, bebo d) Masculn -u / neutru -eo: europu, europeo 2.3.4.2. Amestando al masculn la terminacin -o: a) Masculn -n / neutru -ino: vieyn, vieyino b) Masculn -n / neutru -ano: folgazn, folgazano 2.3.4.3. Presenten la mesma espresin pal masculn y pal neutru los axetivos que satopen nos casos siguientes: a) Masculn y neutru acabaos en -a: ye un home socialista, ye xente socialista b) Masculn y neutru acabaos en -e: ye un home llibre, ye xente llibre c) Masculn y neutru acabaos en vocal tnica: ye un home zul, ye xente zul d) Masculn y neutru acabaos en consonante: ye un home bonal, ye xente bonal e) Axetivos llanos y acabaos en -s: esi home ye un pelanes, esa xente ye pelanes 2.3.4.4. Nes sufixos siguientes, el neutru pue amosar la mesma forma quel masculn o amestar -o: a) Masculn -n / neutru -n ~ -ono: ye un home vieyn, ye xente vieyn ~ vieyono
69

b) Masculn -dor / neutru -dor ~ doro: ye un home falador, ye xente falador ~ faladoro c) Masculn -s / neutru -s ~ -eso: ye home xixons, ye xente xixons ~ xixoneso 2.3.5. CUADRU RESUME DE LES VARIACIONES DE XNERU Y NMBERU NOS AXETIVOS Acordies coles terminaciones que presenten los axetivos en masculn, femenn y neutru, tenemos esti cuadru:
singular masculn malu moyu bebu europu vieyn quirosn cayedizu peludu maduru vieyn falador xixons pariente femenn mala moyada bebida europea vieyina quirosana cayediza peluda madura vieyona faladora xixonesa parienta socialista llibre zul bonal pelanes neutru malo moyao bebo europeo vieyino quirosano cayedizo peludo maduro vieyn ~ vieyono falador ~ faladoro xixons xixoneso pariente masculn malos moyaos bebos europeos vieyinos quirosanos cayedizos peludos maduros vieyonos ~ vieyones plural femenn males moyaes bebes europees vieyines quirosanes cayedices peludes madures vieyones

faladores xixoneses parientes socialistes llibres zuls bonales

70

2.3.6. CONCORDANCIA DEL AXETIVU COL NOME Nasturianu Iaxetivu concuerda col nome acordies con esti esquema: 2.3.6.1. Axetivu pospuestu, atributivu o en funcin nominal a) Sil nome ye cuntable, concuerda coles terminaciones -u, -a. Exemplos: el neu prietu el neu ye prietu qu prietu yel neu! la nea guapa la nea ye guapa qu guapa ye la nea! b) Sil nome ye non cuntable, Iaxetivu concuerda cola terminacin -o. Exemplos: el carbn puro el carbn ye puro qu puro yel carbn! la llea seco la llea ta seco qu seco ta la llea! 2.3.6.2. Axetivu antepuestu al nome Lleva les terminaciones -u, -a, segn correspuenda a artculu el o la, respeutivamente: Exemplos: el guapu neu el puru carbn la guapa nea la seca llea Dellos axetivos, nesta posicin, pierden la vocal final: bon neu mal calter gran home primer xuegu tercer au 2.3.6.3. Los casos nos que laxetivu ha concordar en xneru neutru puen atopase en 3.5.2.
71

2.3.7. GRADACIN DEL AXETIVU Laxetivu presenta tres graos: positivu, comparativu y superlativu. 2.3.7.1. Nel grau positivu, Iaxetivu presntase na so significacin simple o absoluta. Exemplos: El pueblu ye guapu Ye un perru blancu El cielu del atapecer ye roxu Ye un asuntu prietu 2.3.7.2. Nel grau comparativu, establezse una comparanza ente dos trminos. a) Comparativu de superiorid: frmase con ms... que. Exemplos: Esti pueblu ye ms guapu quel to El cielu del atapecer ye ms roxu quazul Laxetivu bonu, malu, grande y pequeu faen tamin el comparativu de superiorid coles formes meyor, peor, mayor y menor. b) Comparativu dinferiorid: frmase con menos... que. Exemplos: El to perru ye menos blancu quel de Xuan Esti asuntu ye menos prietu que los otros c) Comparativu diguald: frmase con tan... como, igual (de)... que, lo mesmo (de)... que. Exemplos: Esti pueblu ye tan guapu comol to El to perru ye igual de blancu quel de Xuan Esi asuntu ye lo mesmo de prietu que los otros 2.3.7.3. Nel grau superlativu, Iaxetivu presenta la so significacin cola mayor intensid. El superlativu pue formase de delles maneres. Estes son les principales: a) Anteponindo-y al axetivul prefixu per-: Esti pueblu ye perguapu Ye un perru perblancu
72

El cielu del atapecer ye perroxu Ye un asuntu perprietu b) Amestndo-y al axetivul sufixu -simu, -sima, -simo: guapsimu, blanqusimu c) Tienen tamin valor semnticu de superlativu los axetivos precedos de los alverbios muncho, mui, enforma, abondo, etc.: muncho guapu, mui blancu, enforma roxu, abondo prietu

2.4. LOS DEMOSTRATIVOS

2.4.1. Los demostrativos nasturianu ufierten les siguientes formes:


masculn singular plural singular plural singular plural esti estos esi esos aquel, aquelli aquellos femenn esta estes esa eses aquella aquelles neutru esto eso aquello

2.4.2. Los demostrativos puen acentuase acordies colo que se diz en 1.11.2.8.c.). Exemplos: con esta fala con esta manera de falar / con sta fala fala con sta toi sintiendo esti cantar esta cancin / toi sintiendo sti cantar a esti toi sintindolu cantar emporc la ropa aquello emporc aquella ropa / emporc la ropa aqullo aquello emporc la ropa quemaba la llea eso quechastis quemaba esa llea quechastis / quemaba la llea so quechastis eso quechastis quemaba la llea
73

2.4.3. La forma aquelli enxams pue emplegase antepuesta al nome: Ihome aquel o lhome aquelli pero: aquel home (non *aquelli home)

2.4.4. Pa los casos de contraicin de la preposicin en + demostrativu, ver 3.2.6.

2.5. LOS POSESIVOS

2.5.1. POSESIVOS POSPUESTOS, ATRIBUTIVOS O EN FUNCIN NOMINAL Estos posesivos amuesen dos menes de formes: les del modelu A y les del modelu B.

2.5.1.1. Modelu A Les formes del modelu A son les quapaecen nel siguiente cuadru:
masculn sg. 1 pers. pl. un posesor sg. 2 pers. pl. sg. 3 pers. pl. sg. 1 pers. pl. dellos 2 pers. posesores sg. pl. sg. 3 pers. pl. sos nuesos ~ nuestros nueses ~ nuestres vuesu ~ vuestru vuesos ~ vuestros vuesa ~ vuestra vueses ~ vuestres so vueso ~ vuestro nuesu ~ nuestru sos nuesa ~ nuestra nueso ~ nuestro tos so mios to femenn mio neutru

74

Exemplos: el neu (ye) mio, la nea (ye) to, los neos (son) sos, les nees (son) nueses, el carbn (ye) nueso, la llea (ye) so

2.5.1.2. Modelu B Les formes del modelu B son estes:


masculn sg. 1 pers. pl. un posesor sg. 2 pers. pl. sg. 3 pers. pl. sg. 1 pers. pl. dellos 2 pers. posesores sg. pl. sg. 3 pers. pl. suyos suyes nuesos ~ nuestros nueses ~ nuestres vuesu ~ vuestru vuesos ~ vuestros suyu vuesa ~ vuestra vueses ~ vuestres suya vueso ~ vuestro suyo suyos nuesu ~ nuestru suyes nuesa ~ nuestra nueso ~ nuestro tuyos suyu tuyes suya suyo mos tuyu mes tuya tuyo mu femenn ma neutru mo

Exemplos: el neu (ye) mu, la nea (ye) tuya, los neos (son) suyos, les nees (son) nueses, el carbn (ye) vueso, la llea (ye) suyo

75

2.5.2. POSESIVOS ANTEPUESTOS AL NOME Los posesivos antepuestos al nome son los que samuesen nel siguiente cuadru:
masculn sg. 1 pers. pl. un posesor sg. 2 pers. pl. sg. 3 pers. pl. sg. 1 pers. pl. dellos 2 pers. posesores sg. pl. sg. 3 pers. pl. los sos les sos los nuesos ~ los nuestros el vuesu ~ el vuestru los vuesos ~ los vuestros el so les nueses ~ les nuestres la vuesa ~ la vuestra les vueses ~ les vuestres la so los sos el nuesu ~ el nuestru les sos la nuesa ~ la nuestra los tos el so les tos la so los mios el to les mios la to el mio femenn la mio

Los posesivos antepuestos emplguense con artculu. Exemplos: el mio neu, la to nea, los sos neos, les nueses nees, el vuesu carbn, la so llea

2.5.3. POSESIVU PRECEDU DE DE Tien les siguientes formes: de mio de to de so de nuestro ~ de nueso de vuestro ~ de vueso de so Estos posesivos son invariables en xneru y en nmberu: emplguense siempre precedos de la preposicin de, y enxams puen allugase antepuestos al nome. Exemplos:
76

el neu (ye) de mio, la nea (ye) de to, los neos (son) de so, les nees (son) de nueso, el carbn (ye) de vueso, la llea (ye) de so, la casa (ye) de nueso ~ de nuestro, les opiniones (son) de vueso ~ de vuestro, etc.

2.5.4. Con significu posesivu sense tamin les espresiones dl (o delli), della, dellos y delles, que permiten dexar claro cul yel posesor de tercera persona. Exemplos: yel neu dl yel neu della yel neu dellos yel neu delles

yel so neu =

77

2.6. LOS INDEFINOS 2.6.1. Los indefinos puen ser variables o invariables en xneru y nmberu; puen funcionar como axetivos o como pronomes. Estos son los indefinos principales del asturianu:
singular masculn otru mesmu munchu pocu abondu demasiu un, n ~ unu dl tou tal ~ talu dal ~ dalu dalgn ~ dalgunu nengn ~ nengunu femenn otra mesma muncha poca abonda demasiada una della toa tala dala dalguna nenguna neutru otro mesmo muncho poco abondo demasiao uno dello too talo dalo dalguno nenguno daqu dambos entrambos bastante cualquiera ~ cualesquiera daquin dalguin naide cada daqu dalgo nada dambes entrambes masculn otros mesmos munchos pocos abondos demasiaos unos dellos toos talos dalos dalgunos nengunos plural femenn otres mesmes munches poques abondes demasiaes unes delles toes tales dales dalgunes nengunes

bastantes

78

2.6.2. Un sase como axetivu; n o unu cuando ye pronome (ver 1.9.1.7.a). 2.6.3. Les formes dalgn y nengn equivalen a dalgunu y nengunu, pero estes ltimes nun puen emplegase precediendo al sustantivu: nun hai gatu dalgn o gatu dalgunu pero: hai dalgn gatu, non *dalgunu gatu nun vieno nengn o nengunu pero: nengn furacu, non *nengunu gatu 2.6.4. Como se ve en cuadru anterior, lindefinu invariable daqu tien dos valores: a) Equival a dalgn, dalguna, dalguno, dalgunos, dalgunes o dl della dello dellos delles: daqu pueblu, daqu ciud, daqu carbn, daqu ropa, daqu rapazos, daqu persones b) Equival a dalgo: ves daqu?, neso hai daqu que nun me gusta 2.6.5. Cualquiera o cualesquiera pierde la vocal final cuando precede a un sustantivu. Exemplu: un llibru cualquiera ~ cualesquiera pero: cualquier ~ cualesquier llibru 2.6.6. Col mesmu significu que nada emplguense espresiones como: un res, gota, rispiu, plizcu, migayu, etc. 2.6.7. Tal y talu son equivalentes, pero talu nun pue emplegase antel nome. Exemplu: Un casu tal o un casu talu Nunca cosa tala vi!, pero Nunca vi cosa tala! 2.6.8. Pa los casos de contraicin de tou + artculu, en + un o n ~ unu, y cada + n ver 3.2.2 3.2.4 y 3.2.3, respeutivamente.
79

2.7. LOS NUMBERALES 2.7.1. NUMBERALES CARDINALES 2.7.1.1. Los numberales cardinales amuesen estes formes: un ~ unu (una), dos, tres, cuatro, cinco, seis ~ seyes, siete, ocho, nueve diez, once, doce ~ dolce, trece ~ trelce, catorce, quince, diecisis ~ selce, diecisiete, dieciocho, diecinueve venti, trenta, cuarenta, cincuenta, sesenta, setenta, ochenta, noventa cien ~ cientu, doscientos -es, trescientos -es, cuatrocientos -es, quinientos -es ~ cincocientos -es, seiscientos -es, setecientos -es, ochocientos -es, novecientos -es mil, milln 2.7.1.2. Les combinaciones de venti + unid escrbense xuntes y ensin conxuncin: ventin, ventids, ventitrs, venticuatro, venticinco, ventisis, ventisiete, ventiocho, veintinueve Pero les combinaciones dotres decenes + unid escrbense xebraes y con conxuncin: trenta y un, trenta y dos, cuarenta y tres, cincuenta y cuatro, sesenta y cinco... 2.7.1.3. Les combinaciones de cientu o de mil y otru nmberu menor escrbense xebraes: cientu un, cientu venti, mil doscientes, mil novecientos noventa y ocho... 2.7.1.4. Los mltiplos de mil escrbense xebraos: dos mil, cinco mil, venti mil...
80

2.7.2. NUMBERALES ORDINALES Los numberales ordinales amuesen estes formes: primeru, segundu, terceru, cuartu, quintu, sestu, stimu ~ sptimu, octavu, novenu ~ nonu dcimu ~ decenu, decimoprimeru ~ oncenu, decimosegundu ~ docenu, decimoterceru ~ trecenu, decimocuartu ~ catorcenu, decimoquintu ~ quincenu, decimosestu, decimostimu, decimoctavu, decimonovenu ventsimu ~ ventenu, trentsimu ~ trentenu, cuarentenu, cincuentenu, sesentenu, setentenu, ochentenu, noventenu centsimu ~ centenu, milsimu, millonsimu

2.8. LOS RELATIVOS

2.8.1. Los relativos nasturianu son los que siguen darru: que; quien; como; cuando; onde; u ~ au; cuantu, cuanta, cuanto, cuantos, cuantes Exemplos: la casa que merqu ta lloe dequ quien lo sepa que lo diga la manera como lo fixeron nun me prest lau cuando se casaron hubo una seca tremenda el pueblu onde vivo ye pequeu el pueblu u vivo ye pequeu trabayaba cuanto poda

2.8.2. El relativu quien tien la mesma forma pal singular que pal plural.

2.8.3. Pa los casos dapostrofacin del relativu que, ver 3.1.7.

81

2.9. LOS INTERROGATIVOS Y ESCLAMATIVOS

2.9.1. Los interrogativos y esclamativos son los siguientes: qu; quin; cmo; cundo; nde; ~ a; cul ~ culu, cula, culo, culos, cules; y cuntu, cunta, cunto, cuntos, cuntes

2.9.2. A diferencia de los relativos, los interrogativos y esclamativos escrbense siempre con acentu (ver 1.9.1.7.b)). Exemplos: qu fru fai! quin fixo esto? nun s quin lo fixo quin son stos? cmo-y presta xugar! cundo vas dir a Uviu? nun s cundo voi dir nde punxisti la maleta? nun s la punxi los llibros de Xuan? nun s culos son cuntes vegaes-y lo dixi y nun me fixo casu!

2.9.3. Cul y culu son equivalentes, pero culu nun pue emplegase antel nome: Mira esi camn de la drecha. Culu? o Cul? Cul camn?, pero non *Culu camn?

82

2.10. LOS PRONOMES PERSONALES

2.10.1. PRONOMES TNICOS Presenten les formes que siguen darru:


suxetu 1 persona 2 persona singular 3 persona reflexivu cortesa 1 persona 2 persona plural 3 persona reflexivu cortesa m. ellos f. elles se ustedes ~ vustedes yo tu complementu preposicional mi ~ min, conmigo ti, contigo m. l ~ elli f. ella n. ello se ust ~ vust m. nosotros f. nosotres m. vosotros f. vosotres ns vs

83

2.10.2. PRONOMES TONOS Los pronomes personales tonos presenten les formes quapaecen nesti cuadru:
complementu direutu 1 persona 2 persona singular 3 persona 1 persona 2 persona plural 3 persona m. los f. les1 -yos ~ -ys2 m. lu f. la n. lo1 nos ~ mos vos -y2 me te complementu indireutu

Los pronomes lu la lo los les almiten la variante palatalizada llu lla llo llos lles especialmente si siguen a un infinitivu: pescallu, quitalla, frayallo, tirallos, comelles. Nel asturianu occidental, ams destes formes, emplguense tamin -l.y y -l.ys. Ex.: flo-l.y f.l .l .l lo-y, dgo-l.ys dgo-yos. .l

84

2.11. EL VERBU

2.11.1. MODELOS DE CONXUGACIN REGULAR3

2.11.1.1. Verbu falar INDICATIVU Presente falo fales fala falamos falis falen Pretritu Indefinu fal falasti ~ falesti fal falemos falastis ~ falestis falaron SUXUNTIVU Presente fale fales ~ falas fale falemos falis falen ~ falan Pretritu Imperfeutu falara ~ falare falaras ~ falares falara ~ falare falramos ~ falremos falarais ~ falareis falaran ~ falaren Pretritu Imperfeutu falaba falabes falaba falbamos ~ falbemos falabais ~ falabeis falaben Pluscuamperfeutu falara ~ falare falaras ~ falares falara ~ falare falramos ~ falremos falarais ~ falareis falaran ~ falaren

LAcademia nun quier imponer modelos obligaos: lo que fai ye proponer ente variantes conoces y aconseyar el so emplegu. Aguarda lAcademia que lusu dir col tiempu escoyendo les ms aceutaes. Ms informacin sobre la conxugacin verbal pue atopase nel Apndiz Conxugacin de verbos asturianos, enxertos a lo cabero destes Normes.

85

POTENCIAL Futuru falar falars falar falaremos falaris falarn IMPERATIVU fala fali FORMES NON PERSONALES Infinitivu falar Xerundiu falando Participiu falu falada falao falaos falaes Condicional falara falares falara falaramos ~ falaremos falarais ~ falareis falaren

2.11.1.2. Verbu llamber INDICATIVU Presente llambo llambes llambe llambemos llambis llamben Pretritu Indefinu llamb llambisti ~ llambiesti llambi llambimos ~ llambiemos llambistis ~ llambiestis llambieron
86

Pretritu Imperfeutu llamba llambes llamba llambamos ~ llambemos llambais ~ llambeis llamben Pluscuamperfeutu llambiera ~ llambiere llambieras ~ llambieres llambiera ~ llambiere llambiramos ~ llambiremos llambierais ~ llambiereis llambieran ~ llambieren

SUXUNTIVU Presente llamba llambas llamba llambamos llambis llamban POTENCIAL Futuru llamber llambers llamber llamberemos llamberis llambern IMPERATIVU llambi llambi FORMES NON PERSONALES Infinitivu llamber Xerundiu llambiendo Participiu llambu llambida llambo llambos llambes Condicional llambera llamberes llambera llamberamos ~ llamberemos llamberais ~ llambereis llamberen Pretritu Imperfeutu llambiera ~ llambiere llambieras ~ llambieres llambiera ~ llambiere llambiramos ~ llambiremos llambierais ~ llambiereis llambieran ~ llambieren

2.11.1.3. Verbu apurrir INDICATIVU Presente apurro apurres apurre apurrimos apurrs apurren Pretritu Imperfeutu apurra apurres apurra apurramos ~ apurremos apurrais ~ apurreis apurren
87

Pretritu Indefinu apurr apurristi ~ apurriesti apurri apurrimos ~ apurriemos apurristis ~ apurriestis apurrieron SUXUNTIVU Presente apurra apurras apurra apurramos apurris apurran POTENCIAL Futuru apurrir apurrirs apurrir apurriremos apurriris apurrirn IMPERATIVU apurri apurri FORMES NON PERSONALES Infinitivu apurrir Xerundiu apurriendo

Pluscuamperfeutu apurriera ~ apurriere apurrieras ~ apurrieres apurriera ~ apurriere apurriramos ~ apurriremos apurrierais ~ apurriereis apurrieran ~ apurrieren

Pretritu Imperfeutu apurriera ~ apurriere apurrieras ~ apurrieres apurriera ~ apurriere apurriramos ~ apurriremos apurrierais ~ apurriereis apurrieran ~ apurrieren

Condicional apurrira apurrires apurrira apurriramos ~ apurriremos apurrirais ~ apurrireis apurriren

Participiu apurru apurrida apurro apurros apurres

88

2.11.2. FORMES SIMPLES Y COMPUESTES 2.11.2.1. Verse que nos modelos de conxugacin nun sinxeren formes compuestes. Ello ye asina porque la llingua asturiana coles sos niques formes (simples) pue asoleyar tolos contenos pa los quotres llinges precisen despresiones compuestes. Ello nun quier dicir que dacuando nun apaezan dalgunes formes compuestes del tipu haber + participiu. Lasitiamientu de lAcademia ye aconseyar el so emplegu mnimu y sti reservu nami a aquellos casos perafitaos na fala. 2.11.2.2. Nun sen contrariu, lAcademia reconoz la llexitimid demplegu de formes compuestes de tener + participlu. Ex.: Tngote dicho eso munches vegaes Teneis veno veme Tuvisti fecho coses deses Tendr dchotelo hai un au Como nun tenga do una selmana nun tengo do nunca Nestes construcciones, el participiu permanez invariable y cueye la terminacin propia del neutru -o. Nun habrn entemecese estes construcciones con otres tamin llextimes pero que presenten estructura dixebrada, y nes quel participiu s concuerda: (les botes) tngoles guardaes (eses) son coses que te les tengo diches (les camises) tenenles colgaes na parea 2.11.2.3. Nun ha entendese, de toes maneres, que nun seyan xustificaes otres munches perfrasis que, por cierto, usa de contino la llingua; asina, les de haber + infinitivu, ser a, ser pa, dir a, echar a, etc. 2.12. LALVERBIU 2.12.1. TERMINACIONES -U, -O 2.12.1.1. La -o ye terminacin propia de los alverbios:
89

abaxo, amodo, embaxo, debaxo, anguao, antao, ceo, como, cmo, cuando, cundo, dacuando, despacio, dientro, mentanto, tampoco, etc. 2.12.1.2. Nel casu de los alverbios que se formen dende un axetivu, esa terminacin -o val-yos pa estremase del correspondiente axetivu en masculn. Ex.: Miguel fal seriu (axetivu), pero: Miguel fal serio (alverbiu = seriamente) el neu vieno rpidu (axetivu), pero: el neu vieno rpido (alverbiu = rpidamente) Miguel ye finu falando (axetivu), pero: convinte falar fino (alverbiu = finamente) Andrs ye claru escribiendo (axetivu), pero: Andrs escribe claro (alverbiu = claramente) fal nel idioma asturianu (axetivu), pero: fal asturiano (alverbiu = asturianamente) tien munchu dineru (axetivu), pero: ta gordu porque come muncho (alverbiu) tien pocu trabayu (axetivu), pero: trabaya poco (alverbiu) 2.12.1.3. Terminen en -u los siguientes alverbios propios: dafechu, darru, davezu, llueu y de xuru 2.12.2. ALVERBIOS DE LLUGAR Son alverbios de llugar los que siguen darru: abaxo, ac, ac, acull, alantre, all, allalantre, allalantrn, allarribn, alredor, arriba, atrs, auquiera, ayuri ~ ayures ~ ayundes, cerca, dayuri ~ dayures, debaxo, delantre, detrs, dientro, eh, ell, embaxo, ende, enfrente, enriba, equ, fuera, lloe, nenyuri ~ nenyures ~ niundes, onde, ondequiera, u, etc. 2.12.3. ALVERBIOS DE TIEMPU Los principales alverbios de tiempu tienen estes formes: abenay, agora, ana, anguao, antao, antes, ayeri, ceo, cuando, cuantagi, cuantay ~ acuantay, dacuando, dacuanto, da90

poco, daquella, depus ~ dempus, enagora, enana, enantes, endagora, ent, entncenes, ents, enxams, gei, llueu, maana, mentanto, nunca, sero, siempre, tarde, tova, y, etc.

2.12.4. ALVERBIOS DE MOU Los alverbios de mou presenten les formes que siguen darru: adulces, albentestate, amodo, ans, apriesa, arr ~ adr, arrmente, asina, bien, como, darru, davezu, igual, mal, mesmamente, meyor, peor, rpido, sele, selemente, talamente, etc.

2.12.5. ALVERBIOS DE CANTID Los principales alverbios de cantid son estos: abondo, bastante, bien, bramente, cuanto, cuasi ~ cuasimente, dafechu, daqu, dello, demasiao, enforma, malpenes, ms, menos, mui, muncho, nada, nami, nams, poco, tan, tanto, etc.

2.12.6. ALVERBIOS DAFIRMACIN Los principales alverbios dafirmacin son: s, claro, tamin, daveres, etc.

2.12.7. ALVERBIOS DE NEGACIN Alverbios de negacin son: non, nun, siquiera, tampoco, etc.

2.12.8. ALVERBIOS DE DUBIA Los alverbios de dubia ms usaos son estos: quiciabes ~ quicis, igual, seique, etc.

2.12.9. ALVERBIOS DE XUNTURA Los alverbios de xuntura sense ente pauses pa enllazar dos oraciones independientes, y son, ente otros: ams, asina, ents, tamin, tampoco, poro (por esti motivu, por eso), sicas, etc.
91

2.12.10. OBSERVACIONES 2.12.10.1. Lalverbiu y acentase, acordies colo que se diz en 1.9.1.7.a). 2.12.10.2. Lalverbiu pue emplegase: a) Con verbu (pue dir precedu de preposicin): ta Xuan? A ta Xuan? Pa foi Xuan? Per foi Xuan? b) Ensin verbu (pue dir precedu de preposicin): Xuan? A Xuan? c) Axuntu a los pronomes tonos lu, la, lo, los, les, formando lu, la, lo, los, les (nun pue dir precedu de preposicin): lu? (Xuan) la? (Mara) lo? (eso; la xente) los? (Xuan y Pedro) les? (Mara y Tuxa) 2.12.10.3. Los alverbios faen el superlativu como los axetivos (ver 2.3.7.3), emplegando nami la forma del neutra. 2.12.10.4. Pa los casos de contraiciones o xuntures de preposicin y alverbiu, ver 3.2.8. 2.12.11. EMPLEGU DE NON Y NUN La negacin esprsase per aciu de los alverbios nun y non. El so emplegu faise acordies con estes normes: Nun emplgase cuando acompaa al verbu o pronome tonu que dl dependa. Non sase nel restu los casos: a) acompaando a elementos non verbales; b) enantes duna pausa.
92

Taba Xuan? Non. Nun taba Son coses non de muncha priesa Nun me da ms dicite que non Eso son cases, non cocheres Nun fadies, que sabes que nun ye asina Nun te paeza mal si nun hai xente en casa Nun hai que-y lo dicir, non; hai que-y lo espetar Eso ye non favoratible y nun ye aconseyable 2.12.12. ALVERBIALIZACIN DAXETIVOS Los axetivos puen convertise nalverbios destes dos maneres: a) Anulando les sos variaciones de xneru y de nmberu cola terminacin del neutru (ver 2.3.5): Prstame poco esa pelcula Convin filar fino Mirme torco Trabaya mui curioso Fxolo igual o dotramiente? Fali sele Fali prudente b) Amestando -mente: Mirme torcidamente Trabaya mui curiosamente Fali selemente Fali prudentemente 2.12.13. LOCUCIONES ALVERBIALES Esisten tamin les llamaes locuciones alverbiales: 2.12.13.1. Locuciones alverbiales de llugar: a la vera, al llau, al par, de cote, escontra de, xunto a, etc. 2.12.13.2. Locuciones alverbiales de tiempu: de contino, de cutiu, de secute, de xemes en cuando, nel intre, etc.
93

2.12.13.3. Locuciones alverbiales de mou: a carrenderes, a cencielles, a escondidielles, a estaya, a golfaraes, a gustu, a la perllonga, a les clares, a les dreches, a les forcadielles, a palpu, a querer, a rollones, a tou meter, al altu la lleva, al bellume, al debalu, al dreches, al treslluz, desta miente, dotra miente, de baldre, de mancomn, de papu, de raspin, de reflundiu, de regeyu, de spitu, de sutaque, de sutrucu, desmenu, en (a) comua, en pendoln , en ringla, en tientes, en tropiella, mal a gustu, nandecha, sobre manera, sobre too, etc. 2.12.13.4. Locuciones alverbiales de cantid: a embute, a esgaya, a estazn, a fargataes, a farta farta, a fartar, a mageyu, a mampln, etc. 2.12.13.5. Locuciones alverbiales dafirmacin: de xuru, por cierto, etc. 2.12.13.6. Locuciones alverbiales de dubia: si acaso, a lo meyor, etc. 2.13. LES PREPOSICIONES 2.13.1. Les preposiciones nasturianu son les que siguen darru: a, ante, baxo, cabo ~ co, con, contra, de, dende, en, ente, fasta ~ hasta, hacia ~ haza, pa, per, por, segn, sin ~ ensin, so, sobre ~ sobro, tres 2.13.2. Les preposiciones a, en, pa y haza ~ hacia indiquen, ente otros munchos significaos, direicin au se va. Ex.: Tien de dir a casa (en casa, pa casa, hacia casa) 2.13.3. En y pa puen espresar llugar au se ta. Ex.: Taben en Cuideiru (taben pa Cuideiru)
94

2.13.4. Sobre la supresin de la preposicin de, ver 3.8.

2.13.5. Pa los casos dapostrofacin y contraicin de preposiciones, ver 3.1.4, 3.1.5, 3.1.6, 3.2.1, 3.2.4, 3.2.5, 3.2.6, 3.2.7 y 3.2.8.

2.13.6. EMPLEGU DE PER Y POR

2.13.6.1. Emplgase la preposicin per pa referise a: a) Llugar per onde se va y sitiu onde se ta: Van per casa Baxa pel camn Les rapacines anden pel parque Los papeles tn pelos caxones Tien la zuna de dir pelo moyao La xente ta peles cases Ta pela cama tol da Esti mesmu usu atpase tamin nespresiones intensives como: Tuvo machacando per l tola tarde Tuvo reendo per l Ech per l hasta fartucase b) Tiempu pel que pasa daqu, poca: Vmonos pela maana y aconceymonos pela tarde Pela selmana trabayen cinco des Hai clases pel iviernu, pela primavera y pela seronda Per febreru, pel Antroxu, tova fai bastante fru Asina, sase pa espresar tiempu de llabores o de coyeta de frutos: All pela pacin axntense toos en pueblu Pela herba empec a amalecer La fiesta ye peles ablanes Tamin, pa dicir tiempu de fiestes: per Santolaya, per San Antn, per San Xuan
95

c) Instrumentu o mediu: Unvime una carta per corru certificu Televisin per cable Llamlos per telfonu

2.13.6.2. Emplgase la preposicin por nel restu los casos: a) Complementu axente: Esti llibru ta fechu por Xuan b) Causa: Posse pola to culpa Pas fame por nun facer la cena c) Preciu: Merclu por mil pesetes d) En llugar de, como: Merclu por bonu n por otru e) Finalid: dir por l (a buscalu) f) Tamin, nespresiones como: pola mor de, da-y por (ocurrse-y), entrugar por, quexase por, naguar por, rispir por, allampiar por, carpir por, por favor, por cuenta de, etc.

2.13.6.3. Lestremu significu de les preposiciones per y por permite dixebrar oraciones como stes: Esti camn ta fechu pel pueblu (= a lo llargol pueblu) Esti camn ta fechu pol pueblu (= foil pueblul que lu fixo) Trabayar por Asturies (a favor de) Trabayar per Asturies (a lo llargo de) Por qu los faes asina? Per qu camn andes?
96

2.13.7. LOCUCIONES PREPOSICIONALES Son locuciones preposicionales espresiones como stes: a causa de, a favor de, a fuerza de, a la vera de, a lo llargo de, al llau de, al par de, al rabu de, al rebuscu de, al respeutive de, al travis de, a nun ser, a pesar de, acordies con, arriendes de, conforme a, dacuerdu con, en busca de, en ca de, en cata de, en cuenta de, en cuentes de, en direicin a, en llugar de, en met de, en redues de, en rellacin con, frente a, gracies a, nel mediu de, no referente a, per mediu de, per ente medies de, no que cinca a, no que se refier a, pese a, por mor de, pola mor de, por cuenta de, respeuto a, tocante a, xunto a, etc. Considrense tamin preposiciones impropies: acabante ~ acabantes: el pan ta acabante salir del fornu, ye pan acabante salir del fornu, acabantes llegar pnxose a falar menos: sabenlo tolos vecinos menos Xulio met: llantseme metl camn y nun dex pasar a naide metanes ~ metanos: llantse metanes el camn sacante ~ sacantes: sabenlo tolos vecinos sacante Xulio

2.13.8. XUNTURES DE PREPOSICIONES Nasturianu son frecuentes les combinaciones de dos preposiciones: pa en: eso dxalo pa en llegando: merca lleche pa en casa ensin: cuantay que tamos ensin agua an (a + en): voi an ca Xuan pente (per + ente): metise pentel maz pante (pa + ente): eses casadielles son pante los tres tres de: el baln cay tres de la muria

2.14. LES CONXUNCIONES

2.14.1. Les conxunciones nasturianu son les siguientes: Copulatives: y ~ ya, nin, que Dixuntives: o, y, bien, que...
97

Otres: anque, ents, magar que, mas, masque, nami, nams que, pero, por ms que, porque, pues, puesto que, que, segn, si, sinn, y que, darru que, etc. 2.14.2. Pa los casos dapostrofacin de la conxuncin que, ver 3.1.7. 2.15. LES INTERXEICIONES 2.15.1. INTERXEICIONES APELLATIVES 2.15.1.1. Les principales interxeiciones apellatives, usaes pa dirixise a persones, son les siguientes: , acui, adis, eh ~ ei, ho ~ hom, hola, ne, nin / nina, oi 2.15.1.2. La interxeicin emplgase siempre delantre dun nome o un pronome tnicu: Lluis, nun comas tanto; Mara, qu quies?; tu!; fiyinos, faci eso 2.15.1.3. La interxeicin acui emplgase como entruga pa pidir asentimientu: los desti pueblu somos los meyores, acui? 2.15.1.4. La interxeicin ne sase siempre pa dirixise a muyeres; ho ~ hom val pa dirixise a homes o a muyeres: Mara, ne, nun tenfades; ne! visti les llaves per ende? Antn, faime casu, ho; Lluca! qu quies, ho? 2.15.2. INTERXEICIONES ESPRESIVES Les principales interxeiciones espresives, emplegaes pasoleyar sentimientos o estaos del nimu, son les que siguen darru: ah, ai, aln, ba ~ bah, cari, coime ~ coimes, diantre, hala ~ hale, ixux, madis, malaya, meca, mialma, miniques, oh, oxal ~ axall, uh, ui, vaya
98

2.16. LOS AFIXOS

2.16.1. PREFIXOS

2.16.1.1. Los principales prefixos nasturianu son: des-: tien valor negativu. Atopmoslu en nomes quindiquen lo contrario de lo espresao pol primitivu correspondiente. Asina: abotonar, desabotonar amontonar, desamontonar mecer, desamecer amarrar, desamarrar aniciar, desaniciar apegar, desapegar empapizar, desempapizar encaar, desencaar enfilar, desenfilar enrestrar, desenrestrar facer, desfacer etc. es-: nun tien valor negativu nin los verbos nos quapaez soponen a un primitivu. Con l indcase allonxamientu, separacin, esfaimientu de daqu en partes: escalabrar esmarallar escalcaar esmesar escaleyar espanoyar escamar espayar escaar espedazar escarabicar espelurciar escorteyar esployar esfaraguyar espulgar esgaritar etc. esgayar a-: val pa formar verbos dende sustantivos, axetivos o alverbios: aconceyar, afumar, afuracar, allocar, alloar, aneciar, apandar, aveyecer, etc.
99

en- o em-: val tamin pa formar verbos, con un valor asemeyu al de a-: embalagar, empecatar, emporcar, encuriosar, endelgazar, enfornar, enlloquecer, etc. re-: indica repeticin o refuerzu: refacer, relleer, rellambiu, referver, etc. per-: nos axetivos y alverbios, val pa formar el superlativu (ver 2.3.7.3.a): nos verbos, indica acabacin duna aicin: peracabar = acabar del too, dafechu percomer = acabar de comer, comer dafechu tres-: tien el significu de detrs, al otru llau: treslladar, trespasar, trescalar, etc. (Ver tamin 1.8.12.4.b). so-: tien el significu de embaxo, dempus de: socenar, socavar, sopalanquiar, socortar, someter, sollingual, sorrayar, etc.

2.16.1.2. Arriendes dstos, Iasturianu tamin fai usu de toa una riestra de prefixos cultos, emprestaos del llatn y del griegu. Exemplos: aeronave, antinatural, endodrmicu, ex-conseyeru, hidroavin, hipertensu, neolliberal, preinscripcin, semicircular, superhome, etc.

2.16.1.3. Nel casu de los prefixos in- o im-, inter-, infra-, intra-, ver 1.5.3 y 1.5.4.

2.16.1.4. Nel casu del prefixu sub-, ver 1.8.6.3.

2.16.1.5. El prefixu co- caltinse siempre: cooficial, cooperar, coordinacin, collaborar, etc.
100

2.16.2. SUFIXOS 2.16.2.1. Los principales sufixos nominales son (ensin indicar toles variaciones de xneru y de nmberu): -acu: diminutivu, despeutivu: rapazacu, tontacu, mozaca, ruinaca, escritorzacu, etc. -anu o -n: espresa cualid; val pa formar xentilicios (-n tien tamin valor despeutivu): roceanu, asturianu, praviana, folgn, mangun, trapichn, ayerana, coyn... -u o -ada: indica conxuntu, capacid, poca...: tanganu o tanganada, cuyaru o cuyarada, orbayada, nevada, carlistada -al o -ar: val pa formar nomes drboles, pa referise a conxuntos o pa formar nomes coleutivos: castaal, mazanal, pescal, patacal, arbeyal, llamargal, bardial, etc. -anza o -ancia: val pa formar nomes astrautos: comparanza o comparancia, figuranza, alcordanza, etc. -ame: tien significu coleutivu: dentame, lluriame, velame -atu: despeutivu: floriatu, sorbiatu, llinguatu, llamatu, etc. -ayu: despeutivu: babayu, simplayu, mazcaya, pataya, etc. -axe o -ax: col significu de condicin, aicin, productu, etc.: potaxe o potax, voltaxe o voltax, mareaxe, etc. -axu: despeutivu: espantaxu, colgaxu, beberaxu, etc. -azu: aumentativu; golpe dau con daqu: homazu, muyeraza, testarazu, cibiellazu
101

-deru, -dera: espresa aicin repetida; sitiu onde se fai daqu; aparatu col que se fai daqu; posibilid de facese: comedera, faladera, pruyidera, esbilladeru, llavaderu, ruxideru, facederu -dizu o -izu: indica cualid o encln a daqu; tamin, golor a: gastizu, aforradizu, atopadiza, afayadiza, tabaquizu, ratizu, etc. -dor: significa profesin, dedicacin, aparatu: trabayador, llabrador, catadora, recudidor, etc. -doriu u -oriu: apaez en nomes de ferramientes o instrumentos; tamin, llugar onde se fai un llabor: fesoria, sechoriu, tisories, llavadoriu, corredoria... -dura o -ura: val pa formar nomes astrautos; tamin, aiciones: grandura, mancadura, llocura, raspiadura, moyadura... -encia: nomes astrautos: nacencia, parecencia, conocencia, etc. -era: cualid; aicin; llugar onde se fai daqu: fatera, llambionera, llibrera, ferrera -eru: espresa oficiu, aficin: sidreru, mineru, ferreru, etc. -s: xentiliciu o propiu dun llugar: cangus, xixons, monts -etu: diminutivu o despeutivu: seoretu, paisaneta, soguetu, rapacetu, etc. -u o -eda: indica conxuntu, sitiu onde abonda daqu: carbayu o carbayeda, fayu, fresnu o fresneda, etc. -ible o -tible: espresa cualid o capacid pa daqu: vengatible, favoratible, pensatible, caritatible... -iegu: aficin por daqu; val tamin pa formar xentilicios: cariegu, baratiega, rapaciegu, payariega, gozoniegu...
102

-ientu: espresa cualid: famientu, dormilienta, friolientu, etc. -n: diminutivu: nen, puebln, xatina... -u o -ida: espresa aicin: xiblu o xiblida, glayu o glayida, quexu o quexida, miaguu o miaguida -mente: val pa formar alverbios: bonalmente, inxustamente, xuntamente -mientu o -mentu: val pa formar nomes astrautos: afitamientu, allugamientu, movimientu, etc. -n: aumentativu; cualid; aicin: rapazn, puebln, folanchn, berrn, llambiona, puxn, xiringn, esfoyn, etc. -or: nomes astrautos: llargor, fedor, resquemor -osu: espresa cualid: prestosu, gasayosa, cobiciosu, etc. -ucu: diminutivu o despeutivu: perrucu, homucu, ruinuca, ventanucu, etc. -udu: indica posesin dunes cualidaes o carauterstiques: barbudu, ariguda, picudu -uxu: despeutivu: amarguxu, blanduxu -uyu: despeutivu: peruyu, ceruyu 2.16.2.2. Los principales sufixos verbales son los que siguen darru: -ayar: contenu despeutivu: escribayar, tontayar
103

-iar: frecuentativu o iterativu: blanquiar, carpinteriar, turistiar, etc. -icar o -iquiar: frecuentativu diminutivu: coxicar, aicar, comicar o comiquiar, etc. -ecer: val pa formar verbos dende nomes o axetivos: maurecer, aguapecer, enralecer, etc. -exar: iterativu: patalexar, espernexar, escorrexar, etc. -iscar o -isquiar: frecuentativu diminutivu: lloviscar o llovisquiar, namoriscar o namorisquiar -ucar o -uquiar: frecuentativu diminutivu, con ciertu matiz despeutivu: trabayucar o trabayuquiar, falucar, cenucar, etc. -uar: espresa intensid: apalpuar, ceguar, apetiguar, etc. 2.16.2.3. Arriendes dstos, lasturianu tamin fai usu de toa una riestra de sufixos cultos, emprestaos del llatn y del griegu. Exemplos: boticariu, santificar, asturianismu, lletricista, xeneralizar, rusfilu, etc. 2.16.2.4. Nasturianu ye frecuente la combinacin de dos o ms sufixos: cor-iqu-n, sorbi-at-n, gast-iz-n, porc-on-zon-azu, etc. 2.16.2.5. Los sustantivos y axetivos coles terminaciones -u -ada -ao, -u -ida -o y -u -eda tomen una d nos sos derivaos. Exemplos: abogu, abogadn cansu, cansaducu parto, partidino fayu, fayedn esgayao, esgayadono galdu, galdidn axuntada, axuntadina
104

3. SINTAXIS
3.1. APOSTROFACIN Cuando dos sonos saxunten nuna frase, desapaeciendo n dellos, pue sealase na escritura col apstrofu () o cola contraicin de dos pallabres (pa esta ltima, ver 3.2). Nasturianu apostrfense nami estas pallabres: los artculos el, la los pronomes me, te, se les preposiciones de, en, pa la conxuncin o relativu que 3.1.1. APOSTROFACIN DEL ARTCULU EL 3.1.1.1. Apostrfase l cuando va siguu de pallabra quentama per vocal o h muda: Iamu, Iexe, limn, Ihorru, Iorbayu, Iuntu 3.1.1.2. Apostrfase I cuando va precedu de pallabra quacaba en vocal, y siguu por pallabra quentama per consonante: rompil xarru, lleval xatu, fiendel tochu, yel cura 3.1.1.3. Cuando el va precedu de pallabra quacaba per vocal, y al mesmu tiempu siguu de pallabra quentama tamin per vocal, apostrfase segn safita en 3.1.1.1: rompi lexe, lleva larmariu, tumbse lhome, ye lamu 3.1.1.4. Si el va precedu de la conxuncin y o del pronome -y, nun sapostrofa, a nun ser que siga vocal o h muda: sti y el so hermanu
105

aquellos y el fu Xuan apurri-y el quesu dio-y el xenru lo que pidi Pero: dxolo y lamu nun entendi dices eses coses y lhome nun quier dio-y lhermanu la razn escribi-y lasuntu ensin mentira

3.1.2. APOSTROFACIN DEL ARTCULU LA Apostrfase I nami si-y sigue pallabra quentame per a o ha: lasturiana, lhacha, Iamestadura

3.1.3. APOSTROFACIN DE LOS PRONOMES ME, TE Y SE Apostrfense m, t, y s respeutivamente cuando-yos sigue pallabra quentama per vocal o h muda: hai que safitar nun se mescaez nun tenfotes

3.1.4. APOSTROFACIN DE LA PREPOSICIN DE

3.1.4.1. Apostrfase d cuando-y sigue pallabra que comience per vocal o h muda: daqul, dsti, diviernu, dhome, dUviu

3.1.4.2. Nun se fai apostrofacin en pallabres como stes: dellos, delles (indefinos), daqu, daquin, dafechu, darru, dayuri, dacuando, dalguin... Exemplos: dame delles uves, pero: dame les uves delles toma dellos (figos), pero: toma los dellos (de Xuan y Pedru)

3.1.4.3. Sobre la supresin de la preposicin de, ver 3.8.


106

3.1.5. APOSTROFACIN DE LA PREPOSICIN EN Apostrfase n si-y sigue pallabra quentame per vocal o per h muda: ta nUviu, nAvils, nabril, nagostu 3.1.6. APOSTROFACIN DE LA PREPOSICIN PA Apostrfase p cuando-y sigue pallabra quentame per a o per ha. Exemplos: empobina pAsturies ye paguapecer el pueblu son bien ruinos phaber tantos 3.1.7. APOSTROFACIN DE LA CONXUNCIN Y RELATIVU QUE 3.1.7.1. Apostrfase qu cuando-y sigue pallabra quentame per vocal o h muda: tien quentamar ye ms baxu qusti la rapaza quentrug aquello val ms tener casa quhorru eso ye lo quhai 3.1.7.2. Enxams sapostrofa linterrogativu y esclamativu qu: dime qu entamo qu home fai eso? 3.1.7.3. Cuando que va siguu del artculu el y tres dsti apaez una pallabra quentama per consonante, faise lapostrofacin quel: quier quel neu fale mand quel trabayu nun parara Pero: quier que lamu cuerra mand que lhome baxara 3.1.7.4. Cuando que va siguu del pronome l, fai lapostrofacin qul: sabe enforma ms qul
107

3.2. CONTRAICIONES En delles ocasiones, cuando satopen dientro la oracin dos pallabres y desapaez dalgn sonu, nun ye preciso usar lapstrofu, sinn que sescriben xuntes dambes pallabres. El conxuntu resultante llmase contraicin. Les contraiciones nasturianu son les siguientes: 3.2.1. CONTRAICIONES DE PREPOSICIN + ARTCULU 3.2.1.1. Les contraiciones que surden damestase una preposicin y un artculu son les que siguen darru:
el a de pa so con en per por al del pal sol col nel pel pol la cola na pela pola lo colo no pelo polo los colos nos pelos polos les coles nes peles poles

3.2.1.2. Observaciones: a) Les casielles vacies del cuadru signifiquen que nun se fai contraicin de preposicin y artculu, escribindose dixebraos: a la, a lo, a los, a les; de la, de lo, de los, de les; pa la, pa lo, pa los, pa les; so la, so lo, so los, so les. b) Nel asturianu occidental, les contraiciones nel y col presenten tamin les formes no y cono, respeutivamente. c) Nun confundir les contraiciones de con + artculu, coles xuntures de la preposicin co + artculu: col (co l), co la (co l), co lo, co los, co les. Exemplos: la vaca ta col xatu en compaa del xatu, pero: la vaca ta col xatu cabol xatu, al llau del xatu
108

3.2.2. CONTRAICIONES DEL INDEFINU TOU + ARTCULU Cuando lindefinu tou saxunta a un artculu, forma les siguientes contraiciones: tou + el: tol toa + la: tola too + lo: tolo toos + los: tolos toes + les: toles 3.2.3. CONTRAICIONES DE LOS INDEFINOS CADA + N Son les siguientes: cada + n: can cada + unu: canu cada + una: cana cada + uno: cano 3.2.4. CONTRAICIONES DE LA PREPOSICIN EN + INDEFINU N Son estes: en + un: nun en + n: nn en + unu: nunu en + una: nuna en + uno: nuno en + unos: nunos en + unes: nunes Exemplos: met les llaves nun caxn; metles nn o metles nunu; atoplu nuna cai dUviu; fallasti nuno y notro; nunos des tamos en casa; ta nunes condiciones abegoses. 3.2.5. CONTRAICIONES DE LA PREPOSICIN EN + PRONOME L Son les que siguen darru: en + l: nl en + elli: nelli en + ella: nella en + ello: nello en + ellos: nellos en + elles: nelles
109

3.2.6. CONTRAICIONES DE LA PREPOSICIN EN + DEMOSTRATIVU La preposicin en, cuando samiesta a un demostrativu, da llugar a estes contraiciones: en + esti: nesti en + esta: nesta en + esto: nesto en + estos: nestos en + estes: nestes en + esi: nesi en + esa: nesa en + eso: neso en + esos: nesos en + eses: neses en + aquel: naquel en + aquelli: naquelli en + aquella: naquella en + aquello: naquello en + aquellos: naquellos en + aquelles: naquelles Si se contri la preposicin en col demostrativu acentuu (acordies colo que se diz en 1.9.1.7.c)), frmense les contraiciones nsti, nsi, naqul, nsos, nses, naqullos, etc. 3.2.7. CONTRAICIONES DE PREPOSICIN + PREPOSICIN De lamestadura de dos preposiciones surden estes contraiciones: per + ente: pente pa + ente: pante a + en: an Ver tamin 2.13.8. 3.2.8. CONTRAICIONES DE PREPOSICIN PER + ALVERBIU Delles vegaes, al atopase dientro la oracin la preposicin per y un alverbiu, pue producise una perda de sonos, resultando dello dalgunes contraiciones, pero teniendo en cuenta que la espresin plena ye nestos casos tamin vlida: per + equ: pequ (tamin: per equ) per + eh: perh, peh (tamin: per eh)
110

per + ende: pende (tamin: per ende) per + ell: pell (tamin: per ell) per + all: pell (tamin: per all) per + arriba: perriba (tamin: per arriba) per + enriba: penriba (tamin: per enriba) per + abaxo: perbaxo (tamin: per abaxo) per + embaxo: pembaxo (tamin: per embaxo) 3.2.9. OBSERVACIONES SOBRE LES CONTRAICIONES 3.2.9.1. Les pallabres que resulten duna contraicin enxams lleven apstrofu, anque se trate de los casos previstos en 3.1.1 y 3.1.2: lamiga, pero: cola amiga, pola amiga lhorru, pero: nel horru, pel horru, del horru, sol horru larmentu, pero: tol armentu lantoxana, pero: tola antoxana 3.2.9.2. Si un artculu ye parte dun topnimu, enxams sescribir contraicin con otres pallabres precedentes. Exemplos: LEntregu: en LEntregu, a LEntregu, de LEntregu, per LEntregu, por LEntregu, pa LEntregu, tou LEntregu... LArgaosa: en LArgaosa, per LArgaosa, toa LArgaosa... Les Bories: en Les Bories, per Les Bories,... El Fondn: nEl Fondn, a El Fondn, dEl Fondn, per El Fondn, tou El Fondn... 3.3. XUNTURES DE PALLABRES Delles espresiones, anque se reconozan formaes por dos elementos, escrbense nuna sola pallabra a pesar de nun se dar nenguna perda de sonos. 3.3.1. Escrbense nuna sola pallabra espresiones como les siguientes: ams, aparte, apriesa, afuera, alredor, atrs, au, a, etc. embaxo, enantes, enforma, enfrente, enriba, ensiguida, ensin, entova, enxams, etc. debaxo, demientres, denantes, desque, detrs, etc.
111

3.3.2. Escrbense tamin xuntes locuciones del tipu: apocay, munchay, cuantagi, cuantay, abenay, allalantre, allarribn, etc. 3.3.3. Pero escrbense en pallabres xebraes espresiones como estes: a gustu, a palpu, etc. desta miente, dotra miente, de frente, de siguo, de sutrucu, de xuru, etc. en serio, en tientes, en xunto, etc. sobre too, sobre manera, etc. 3.3.4. Delles xuntures de pallabres son necesaries pa evitar la confusin con otres espresiones homfones que sescriben xebraes: ams: tuvo que dir solu y, ams, nun lu dexaron pasar a ms: a ms velocid, mayor peligru conque: tena fame, conque tresn la comida con que: asina ye la ferramienta con que trabayen dafechu: la pelcula prestme dafechu de fechu: la to suposicin, de fechu, ye cierta daquella: esi abrigu ye daquella muyer daquella: daquella ent nun te conoca (La mesma diferencia esiste ente desta y desta, desa y desa) dl: nun sacuerden nada dl dl: traxo dl carbn del: ye la fa del vecn dellos: nun sacuerden nada dellos dellos: tuvo en dellos pueblos del conceyu en forma: amiy lEspritu Santu en forma de palomba enforma: ye un problema enforma fcil diguar
112

onde quiera, u quiera: vust sintese onde quiera ~ u quiera ondequiera, uquiera: ondequiera ~ uquiera que voi atpola ayudando por que: yel regalu por que tbemos naguando porque: nun foi al teatru porque nun tena vagar por qu: nun s por qu nun-y dixisti nada porqu: fala ensin saber el porqu de les coses si non: has facer deporte, que si non, vas engordar sinn: nun ye mariellu, sinn azul 3.4. AUSENCIA DEL ARTCULU EL 3.4.1. Lartculu el pue nun sesplicitar na secuencia en + sustantivu masculn singular: Pasa toles tardes en cine A ellos vais atopalos en chigre Meti les perres en bolsu Les vaques pastien en prau Voi dexar les llaves en coche Escaec les llaves en caxn 3.4.2. De toes maneres, Iemplegu del artculu el nestos casos ye tamin correutu: nel cine, nel chigre, nel bolsu, nel prau, nel coche, nel caxn... 3.5. AXETIVOS NEUTROS 3.5.1. PALLABRES COLES TRES TERMINACIONES DE XNERU 3.5.1.1. Comprtense como axetivos, y puen presentar les tres terminaciones de xneru, les siguientes pallabres: a) Los axetivos calificativos (ver 2.3.5): prietu, prieta, prieto
113

b) Los demostrativos (ver 2.4): esti, esta, esto c) Los posesivos (ver 2.5): nuestru, nuestra, nuestro d) Los ordinales (ver 2.7.2): segundu, segunda, segundo e) Indefinos (ver 2.6): mesmu, mesma, mesmo f) Los participios (ver 2.11.1): moyu, moyada, moyao bebu, bebida, bebo fechu, fecha, fecho

3.5.1.2. Tamin puen llevar les tres terminaciones: a) Los nomes axetivaos: hermanu, hermana, hermano (Ex.: esta tela ye hermano deso otro) b) El pronome tonu de complementu direutu (ver 2.10.2): lu, la, lo

3.5.1.3. Pelo contrario, en posicin antepuesta al nome nami son posibles les terminaciones -u, -a.

3.5.2. EMPLEGU DE LOS AXETIVOS NEUTROS Laxetivu concuerda en xneru neutru nos casos que siguen darru:

3.5.2.1. Si concuerda con un nome non cuntable, nes condiciones que sespecfiquen en 2.3.6. Exemplos: El carbn ye prieto Esta sidra nun ta malo Taba la xente bastante allocao
114

Dex la ropa tendo pela maana Echa llea seco al fueu Esi aceite paezme mui caro Qu rico ta esti turrn! Fartucse de carne asao Un vasu de vinu tinto El ganu y ta meto na corte Qued tola arena moyao Ye dineru bien ganao La herba y ta curao Lleche preso; lleche cuayao D sal esi fumu blanco? Represe que dellos nomes puen ser cuntables o nun cuntables: los axetivos concuerden con ellos en xneru neutru, en masculn o femenn, acordies col significu que dichos nomes presenten na oracin. Exemplos: Punxo una fueya seca enriba la mesa Pero: Ta tol suelu enllenu de fueya seco Dio-y con una piedra menuda en geyu Pero: A la veral ru hai muncha piedra menudo Dxame un papel blancu pa escribir unes notes Pero: Bax a la llibrera a mercar papel blanco Nun com ms quuna pera madura Pero: Lleg un camin cargu de pera maduro Tienes un filu blancu en cuellu la camisa Pero: Mrca-y filo blanco na mercera

3.5.2.2. Emplgase tamin laxetivu en xneru neutru cuando concuerda con un infinitivu: Fumar ye malo Fumar peles maanes ye malo

3.5.2.3. Cuando concuerda colos demostrativos neutros esto, eso o aquello: Esto ye prestoso Aquello nun me paeci honrao
115

3.5.2.4. Si concuerda col pronome personal neutru ello: Pas pela to oficina con ello acabao Ello paez serio 3.5.2.5. Cuando concuerda colos indefinos neutros daqu, dalgo o nada: Hai daqu raro (dalgo raro) nesi asuntu Nun hai nada llimpio nesta casa 3.5.2.6. Cuando concuerda colos interrogativos neutros cunto o culo: Cunto tinto quies? (vinu) Culo ye barato? 3.5.2.7. En concordancia con una oracin nominalizada pola conxuncin que: Que fumes ye malo Que fumes peles maanes ye malo 3.5.2.8. Si laxetivu ta precedu del artculu neutru lo: Lo bono, lo malo, lo llimplo, lo menudo, lo roxo... (Pero non nestos casos: lo malu que ye Xuan, lo mala que ye Mara, etc.) 3.5.2.9. Si laxetivu concuerda con otru axetivu precedu del artculu neutru lo: Lo bono ta escondo Lo menudo ye lo ms caro 3.5.2.10. Si laxetivu concuerda con una oracin axetivada por que relativu y sustantivada pol artculu neutru lo: Lo que faigas pue resultar curioso Lo que-y van dicir cuando lu vean nun ye prestoso Pelo contrario, si la oracin encabezada por que ta nominalizada por otros artculos, Iaxetivu nun concuerda en xneru neutru: los que faigas puen resultar curiosos, les que-y van dicir cuando lu vean nun son prestoses.
116

3.5.2.11. En referencia a daqu impreciso o xenrico: nun salgas de casa, que gei ta malo nun sigas falando, que qued perclaro diben, venen, xuben, baxaben... yera bien movo 3.6. ALLUGAMIENTU DE LOS PRONOMES TONOS 3.6.1. CONDICIONES XENERALES 3.6.1.1. Na xuntura de dos pronomes tonos, el de complementu indireutu antepnse al de complementu direutu: Dimelu Xuan Xuan nun te lo dio Cuntron-ylo ana Diz que-yos lo escondieron 3.6.1.2. El se reflexivu o impersonal antepnse a otru pronome tonu: Enguedeyse-yos Nun se tofrez A min tratseme mal naquella xunta Qu se-y diba escaecer! 3.6.1.3. Los pronomes tonos escrbense xuntos ente s y axuntaos al verbu si van pospuestos a l; pelo contrario, escrbesen xebraos ente s y del verbu si van antepuestos a l. Exemplos: Dimelu, pero: Nun me lu dio Atopron-yla, pero: Diz que-y la atoparon 3.6.1.4. Lallugamientu de los pronomes ente s segn la so funcin, y dstos respeuto del se reflexivu o impersonalizador, nun camuda, cualquiera que seya la so posicin con respeuto al verbu. Asina, les normes denclisis y proclisis nun modifiquen, en nengn casu, lo afitao nes anteriores. 3.6.1.5. Nasturianu enxams los pronomes tonos puen entamar oracin; poro, son imposibles estes espresiones: *Te quier la xente, *Te les
117

dio Xuan?, *Se faiga la lluz, *Lu llevel diau si nos engaa!, *Se pondra malu.

3.6.2. ENCLISIS Y CONDICIONES QUE FAEN POSIBLE LA PROCLISIS

3.6.2.1. La enclisis o posposicin ye lallugamientu bsicu de los pronomes tonos con formes verbales dindicativu, suxuntivu y condicional, seya noraciones afirmatives, entrugues simples direutes o esclamaciones. Exemplos: La xente quierte Diteles Xuan? Figase la lluz Llvelul diau si nos engaa! Pondrase malu

3.6.2.2. La enclisis bsica vese alterada por dellos factores que sespecifiquen darru: a) Cuandol verbu pertenez a una oracin sustantivada y encabezada pola conxuncin que: Que nos enga ye cosa perclara Nun quier que lo faigas b) Cuandol verbu pertenez a una oracin sustantivada y encabezada pola conxuncin completiva si: Nun supi si vos dieron les gracies Nun tn enteraes de si les llamaron c) Cuandol verbu pertenez a una oracin sustantivada y encabezada por un interrogativu indireutu: Nun sabe qu-yos pas Nun sabes pa nde te lleven d) Cuandol verbu pertenez a una oracin axetivada y encabezada por un relativu: Esa ye la muyer que lu alloquez Vais atopalu nel sitiu onde vos dexel tren
118

e) Cuandol verbu pertenez a una oracin alverbializada y encabezada por dellos elementos. Nesti casu tn: e1) Les oraciones de llugar: Vais atopalu onde vos dexel tren Posil sacu au vos pete e2) Les de tiempu: Ponen el discu cuando los dexaben Dbense plizcos mientes-yos falaba la gela Ta murniu desque-y morril perru e3) Les de mou: Xuan failo como-y apetez Figalo como lo faiga, va sali-y bien e4) Les condicionales: Dces-ylo si te paez Si-y punxeren una multa pagbala darru e5) Les concesives: Anque lo merez, nun-y dan el premiu Nun segaron el prau magar que-yos lo mandaron e6) Les de causa: Tarreca llevantase porque-y prestaba dormir e7) Les de finalid: Pdolo pa que me lo dean e8) Les consecutives: Rog-ylo tanto que-y lo dio f) Cuando dellos indefinos o alverbios salluguen enantes del verbu. Asina asocede nestos casos: f1) Col alverbiu nun: Xuan nun-yos da mazanes a los neos El problema nun te lu igu Nun lo quiera Dios
119

Lo mesmo asocede cola conxuncin nin: Nin lu veo nin-y digo nada f2) Con dellos indefinos y alverbios negativos: Nengn vecn nos fizo de menos o Nengn vecn nun nos fizo de menos Nunca-y dexes les coses a medio facer o Nunca nun-y dexes les coses a medio facer Enxams te negaron agospiu o Enxams nun te negaron agospiu Mara tampoco vos lo dixo o Mara tampoco nun vos lo dixo f3) Con dellos indefinos y alverbios diversos: Tou me lu enllordi / Enllordimelu tou Eso cualquiera lo fai / Eso failo cualquiera Siempre lu atopamos en casa / Atopmoslu siempre en casa Y nos lu soltaron / Soltronnoslu y g) Cuandol verbu pertenez a una oracin encabezada por un interrogativu o un esclamativu: Qu-yos cunt a los rapazos? Los llibros, a quin-y los emprestasti? nde sesconderen! h) Cuando dientro la oracin se destaca un sintagma anteponindolu al verbu y dndo-y nfasis acentual: Esti rapaz dxonoslo lo que fizo foi dicnoslo, pero: Esti rapaz nos lo dixo! esti rapaz y non otra persona Munchos callrontelo tamin lo que ficieron foi calltelo, pero: Munchos te lo callaron tamin! sos y non otros Los que paecen fatos engaronvos eso foi lo que ficieron, pero: Los que paecen fatos vos engaaron! sos y non otros

3.6.3. ENCLISIS OBLIGATORIA Los pronomes tonos allguense siempre pospuestos nestos casos:
120

3.6.3.1. Col imperativu: Muyalo con daqu dagua Escondivos per ende 3.6.3.2. Col infinitivu, cuando nun se dan les circunstancies mentaes en 3.6.4.1: Baase nesi ru dexa a n xelu Quier cunt-ylo a tol mundu 3.6.3.3. Col xerundiu, cuando nun se da la circunstancia mentada en 3.6.4.2: Pnxose de pies sofitndose nun cayu Rendolu siempre nun iges nada 3.6.4. ENCLISIS O PROCLISIS LLIBRES Los pronomes tonos puen allugase llibremente antepuestos (proclticos) o pospuestos (enclticos) al verbu nestos casos: 3.6.4.1. Con infinitivu: a) Cuando linfinitivu va precedu de la conxuncin completiva si: Nun s si davos les gracies = Nun s si vos dar les gracies b) Cuando linfinitivu va precedu dinterrogativu: nde escondenos? = nde nos esconder? Nun sabemos qu regala-y = Nun sabemos qu-y regalar c) Cuando linfinitivu va precedu dun relativu: Y tien casa onde agospiase = Y tien casa onde sagospiar d) Cuando linfinitivu va precedu de la negacin nun: Nun coment-yoslo paezme poco serio = Nun-yos lo comentar paezme poco serio e) Na perfrasis tener que + infinitivu: Teo que mandvosles = Teo que vos les mandar f) Na perfrasis haber que + infinitivu: Hai que fac-ylo = Hai que-y lo facer
121

3.6.4.2. Cuando un xerundiu va precedu de la negacin nun: Nun rendolu muncho, faite casu = Nun lu reendo muncho, faite casu 3.6.5. ENCLISIS O PROCLISIS EN COMPLEXOS VERBALES 3.6.5.1. Con conxuntos verbales, lallugamientu normal de los pronomes tonos ye tres del segundu verbu: Cansemos de picate al timbre Naguaben por saludales Voi vend-yosles Mandaron llantalos embaxo Non: *Cansmoste de picar al timbre, *Nagubenles por saludar, *Vi-yosles vender, *Mandronlos llantar embaxo 3.6.5.2. Dellos conxuntos verbales almiten lallugamientu llibre de los pronomes tres del segundu verbu metanes los dos: Tien quexose muncho = Tiense quexao muncho Hai que dic-ylo = Hai que-y lo dicir Tien que llimpimeles = Tien que me les llimpiar 3.6.5.3. Los factores que provoquen la proclisis de los pronomes tonos con formes verbales simples (ver 3.6.2) tienen estos efeutos en conxuntos verbales: a) Nun provoquen nengn efeutu: Nun cansemos de picate al timbre Diz que naguaben por saludales b) Dan llibert pallugar los pronomes tres del segundu verbu o delantre del primeru: Cundo voi vend-yosles? = Cundo-yos les voi vender? Nun s si mandaron llantalos embaxo = Nun s si los mandaron llantar embaxo Nun tien quexose muncho = Nun se tien quexao muncho c) Dan llibert pallugar los pronomes tres del segundu verbu, ente medies de los dos o delantre del primeru:
122

Nun tien que llimpimeles = Nun tien que me les llimpiar = Nun me les tien que llimpiar 3.7. SONOS FINALES DE FORMES VERBALES 3.7.1. INFINITIVU Cuando linfinitivu va siguu dun pronome tonu, pierde la -r de la so terminacin en tolos casos: Hai que da-yos una llacuada Hai que merca-y la casa Quixeren matala Quier falate Quieren falavos Vais allorianos (o alloriamos) 3.7.2. PRIMERES PERSONES DEL PLURAL Si una primera persona del plural va siguida del pronome tonu nos, pierde la -s de la so terminacin: Llavmonos peles maanes Enfotmonos no que diz Mara Quexmonos con razn 3.8. SUPRESIN DE LA PREPOSICIN DE 3.8.1. Hai una riestra circunstancies onde nasturianu puen apaecer construcciones nes que la preposicin de pue ponese o non, ensin que cambiel sentu de la frase. Asina: casa Antn = casa dAntn chaqueta pana = chaqueta de pana sacu pataques = sacu de pataques Nesti sen, lAcademia de la Llingua propn que se mantengan cualesquiera de les dos posibilidaes, indicando quen casu de dubia pue escribise de. 3.8.2. Pa la supresin de la preposicin de tienen que se cumplir les siguientes condiciones:
123

a) Que nun se dea ambiged na frase. b) Que nun se faiga difcil la comprensin. c) Que la supresin de de se faiga nami naquellos casos en que tea perafitada na fala. 3.8.3. La preposicin de pue dexar describise cuando-y precede vocal: La casal cura La casa los cures La casa lamu La casa los amos La casa la muyer La casa les muyeres La casa lama La casa les ames 3.8.4. Son posibles tamin construcciones del tipu: La casal cura Mieres Estes espresiones puen emplegase siempre que, como se dixo enriba, nun se dea ambiged. Si la supresin de de traxere dificult na comprensin, escribirase la preposicin: la casa del cura Mieres, la casal cura de Mieres, la casa del cura de Mieres.

124

APNDIZ I

ORTOGRAFA DE LOS NOMES DE LLUGAR

125

La ortografa que rixe la escritura de los nomes de llugar o topnimos asturianos axstase a les normes ortogrfiques de la llingua asturiana1. De toes maneres ye bono afitar dellos aspeutos que pudieren tar poco claros o quaconseyen un tratamientu particular. 1. Tou topnimu tien que sescribir segn la fala tradicional del llugar u sasitia; asina: Cangas del Narcea / Cangues dOns Mestas (Llanes) / Les Mestes (Xixn) El Cuetu (Piloa) / El Cueto (Avils) / El Cuitu Nigru (L.ena) .l La Rebollada (Candamu) / La Reboll (Llaviana) / La Rebol.lada (Valds) . / A Rebollada (Tapia) Sotiello (Xixn) / Sotiel.lo (L.ena) / Soutiel.lu (Cangas) / Soutelo (Samartn . .l . dOzcos) Les Felgueres (Villaviciosa) / Les Helgueres (Cangues) / Felgueras (L.e. .l na) Los Eros (Avils) / Eiros (Quirs) Fontoria (Bimenes) / Fontouria (Miranda) / Hontoria (Llanes) . Grau / Gradura (Teberga) Llavayos (Samartn del Rei Aurelio) / L. avachos (Cangas) / L. avayos .l .l (Ayer)

Normes ortogrfiques y Conxugacin de verbos. 4 ed. revisada. Uviu, ALLA, 1996. Pa los topnimos de la fastera ms occidental, Proposta de normas ortogrficas y morfolxicas del ga(l)lego-asturiano. Uviu, Principu dAsturies, 1993.

127

La Corredoria (Uviu) / El Raadoiru (Cangas del Narcea) / El Raadoriu (Tinu) Santuyano (Uviu) / Santuchanu (Somiedu) / Santo Miyao (Allande) etc. Quier esto dicir que los trazos llingsticos de ms calter que se dan na fala deben caltenese na toponimia; asina la representacin cartogrfica dAsturies averarase a lo quun bon mapa llingsticu pue ufiertar. De toes formes nun debe consease na igua toponmical fenmenu modernu conocu col nome de yesmu, nin el so equivalente chesmu; nesti sen escrbese siempre Villanueva (non *Viyanueva), Llastres (non *Yastres), L.lena (non *Chena), L.luarca (non *Chuarca), etc. Tien que se tener pre. . sente, de toes maneres, quen dellos conceyos (Ayer, L.ena, Mieres, etc.), .l onde se da ll-, pue apaecer y- ensin que seya yesmu: El Yenu (non *El .. Llenu), Los Yanos (non *Los Llanos), La Yosa (non *La Llosa), etc. Nestos casos ye claro que sescribe y-. 2. Les vocales tniques que zarren per aciu del fenmenu metafonticu reflexarnse na escritura de los topnimos de les zones onde se produz: El Quentu (Mieres), El Contu (Samartn del Rei Aurelio), El Cadavu (Llangru), Buyalbendi (Mieres), El Col.lu (Ayer), Posariu (L.ena), El Ca. .l labaciru (Gozn), El Raigusu (Llaviana), etc. 3. Les vocales finales tones siguen esti criteriu xeneral: 3.1. Si se trata de vocales palatales en singular escrbese -e o -i, segn pronunciacin de los bonos falantes, na fastera onde la fala caltin la oposicin -e / -i: Bode (Parres), Villaverde (Cangues dOns), Piedramuelle (Uviu), etc. Lloroi (Colunga), Villaperi (Uviu), Tresali (Nava), Albandi (Carreo), etc. 3.1.1. Escrbese -e na fastera onde la fala neutraliza les palatales finales: Vil. apedre (Navia), Valle (Candamu), Vil. agrufe (Allande), Vil. averde .l .l .l (Allande), etc. 3.1.2. En dalgn casu perafitu na escritura como Taramundi y otros pue caltenese la -i.
128

3.1.3. La escritura de la llamada -e paragxica caltngase na toponimia menor si ta perafitada na fala. 3.1.4. Ye claro que deben sealase los diptongos ei, ou, oi, ia, como tolos otros, mesmamente cuando seya en final de pallabra: Xarcel.li (Cangas del Narcea), Doru (Grau), Cordoveiru (Pravia), El . Coutu (Somiedu), etc. 3.1.5. A efeutos normativos, el diptongu [wo~w] escrbase -ue-. 3.1.6. Si se trata de plurales que lleven vocal palatal na cabera slaba escrbese siempre -es: Fontes, Figares, Casares, Los Montes, Berbes (Ribesella), Llugones (Siero), Naveces (Castrilln), Les Cases (non *Lis Casis), etc. 3.2. Si se trata de vocales velares en singular escrbese -o, -u, segn usu de los meyores falantes, nes fasteres onde la fala caltin oposicin -o / -u: Fresneo (Mieres) / Fresnu (Piloa), Faeo (Samartn del Rei Aurelio), Carceo (Xixn), San Cloyo (Uviu), Lloro (Llaviana), Llugo (Llanera), Ciau (Llangru), El Campu (Casu), Torazu (Cabranes), etc. 3.2.1. Escribirse -u na fastera onde se neutralicen les velares finales: Grau, Riel. u (Teberga), Bustiel. u (Tinu), L. aviu (Salas), Banduxu .l .l .l (Proaza), Caunu (Somiedu), Carcu (Allande), Fresnu (Teberga), Fau (Cuideiru), etc. 3.2.2. Na fastera Navia-Eo xeneralzase -o. 3.2.3. Los plurales que lleven vocal velar na ltima slaba escrbense acabaos en -os: Francos (Tinu), Godos (Uviu), Vil.lar de Sapos (Allande), Melendre. ros (Bimenes), Los Campos (Corvera), Los Barreros (Llaviana), etc.
129

4. Les vocales tones non finales de pallabra escribirnse segn les normes ortogrfiques, fayendo los posibles por nun cayer nel foneticismu que lleva a zarrales. Asina: Conforcos (non *Cunforcos), El Moln (non *El Muln), La Rebol.lada (non . *La Rebul.ada), Fresnu (non *Frisnu), Degol.lada (non *Digul.ada), .l . .l La Pontiga (non *La Puntiga), Folgueirosa (non *Fulgueirosa), La Reguera (non *La Riguera), LAzorera non (*LAzurera), El Rodical (non *El Rudical), etc. Sguese dello que, de mou especial nes fasteres occidentales, les vocales escrites e, o en slaba tona (final o non) almiten una pronunciacin [e~i], [o~u] respeutivamente: Folguera [folgra~fulgra], Regueiru [regiru~rigiru], Candamu [kandmu~kandmo], Tinu [tinu~tino~tenu~teno], Eiros [iros~irus], etc. 5. Les grafes consonntiques consense acordies coles previsiones ortogrfiques de les normes, respetando x, ll, h, yy, ts cuando faiga falta. .. . 6. Tolos topnimos entamen con lletra mayscula: Llugs, Pravia, Tapia, Castropol, etc. 6.1. Nos topnimos quentamen en Ch y Ll nami sescribe con mayscula la lletra primera. 6.2. Sil topnimu entama con artculu, sti tamin tien mayscula: El Caleyu, La Belonga, LArgaosa, Los Cuetos, Les Arriondes, El Franco, A Veiga, etc. 7. Puen dase casos en que los componentes dun nome de llugar sescriban xuntos bien por costume, bien por miesta ente los sos componentes; asina, escrbense xuntos nomes de llugar como: Campumanes, Valdunu, Santolaya, Samiguel, Samartn, Santuyano, etc. 7.1. Sil topnimu ye compuestu pero fai unid fnical conxuntu, ents escrbese too xunto tamin:
130

Villamayor, Ribesella, Cuadonga, Entepenas, Entepees, L. andecas.l tiel.lu, Trespea, Entecorros, Trillucastru, etc. . 7.2. Si nun faen unid fnica escrbense dixebraos los componentes del topnimu; nesos casos la preposicin y artculu interiores del topnimu siempre sescribirn con minscula: San Pedru Villanueva, San Salvador dAlesga, San Antoln de las Dorigas, Los Picos de Candipuercu, LAltul Barreru, La Campa lAbeduriu, etc. 8. Nos compuestos ye posible caltener la preposicin a nun ser que tea afitada la so perda; asina: Cangues dOns, Monesteriu dErmu, Samartn del Rei Aurelio, San Esteban de Bocamar, Morea dAyer, etc. pero: Sotul Barcu, La Faya los Llobos, La Fonte lAbeduriu, El Llanul Cura, etc. 8.1. La preposicin de debiltase dacuando en dellos nomes de llugar compuestos dando por resultu una vocal quha escribise y si sestremen los compuestos: Veiga y Campu, Vau y Barayu, etc. pero escribirse i o e si stos van xuntos: Laipata, Laisancho, Laifrera, Les Caecima, etc. 8.2. Cuando se desanicia la preposicin de nun se sustituye enxams por un guin -. 8.3. Tampoco semplegal guin pa indicar el conceyu al que pertenez un topnimu. Si se quier facer indicacin tala escrbasel nome del conceyu, o la so sigla, ente parntesis: Las Veigas (Teberga) ~ Las Veigas (Tb), Paxumal (Llangru) ~ Paxumal (Llg), etc. 9. A efeutos pruticos los topnimos escrbanse con b, v, ll, y, c, z, h, acordies coles normes de los apellativos de la llingua. Casu de nun se corresponder con apellativos, sguese lusu afitu na escritura.
131

10. Acentos. Los topnimos asturianos acentense segn les normes xenerales de la llingua: Mer, Purci, El Naln, Urbis, Roblu, Uviu, Somu, Moncu, LArm, Trevas, Villafra, San Damas, Colla, Fos, Peeres, Porra, Baa, Valcrcel, Nivares, Brzana, Abndames, Craves, etc. 11. Apstrofos. Los nomes de llugar asturianos apostrfense segn les regles xenerales de la llingua asturiana: LEntregu, LInfiestu, LAgeria, El Llanu dArriba, La Cuestal Llagu, La Vega lUmeru, Castaul Monte, etc. 11.1. Na fastera Navia-Eo lartculu el nun sapostrofa. 12. Lartculu quentama un nome de llugar enxams almite na escritura contraicin dala nin apstrofu cola pallabra que va enantes; asina: vien de LEntregu, va a LInfiestu, taba en Les Campes, taba ente El Carbayal, etc. 13. A efeutos toponmicos almtese la escritura de los elementos locativos Cima, Riba, Baxo, C, Lla, Tras si asina se caltin na fala. 14. La ordenacin alfabtica de los topnimos ye la internacional. Los topnimos con artculu ordnense alfabticamente ensin elli. 15. Los topnimos de toles fasteres del dominiu llingsticu escrbense segn les normes quanteceden; asina: Los Argeyos, L.laciana, L.lumaxu, L.luna, Vil.lablinu, La Maxa, Santu Mi. . . . chanu, Oseya de Sayambre, Llen, Xenestosa, etc 15.1. Los dems nomes de llugar resptense na so espresin autctona o talmente como foron adautaos de vieyo al asturianu: Londres, Pars, Madrid, Catalua, Alemaa, Arxel, Inglaterra, etc.

132

APNDIZ II
CONXUGACIN DE VERBOS

133

ABRIR
INDICATIVU Presente abro abres abre abrimos abrs abren Pretritu Indefinu abr abristi ~ abriesti abri abrimos ~ abriemos abristis ~ abriestis abrieron SUXUNTIVU Presente abra abras abra abramos abris abran POTENCIAL Futuru abrir abrirs abrir abriremos abriris abrirn IMPERATIVU abri abri FORMES NON PERSONALES Infinitivu abrir Xerundiu abriendo Participiu abiertu abierta abierto abiertos abiertes Condicional abrira abrires abrira abriramos ~ abriremos abrirais ~ abrireis abriren Pretritu Imperfeutu abriera ~ abriere abrieras ~ abrieres abriera ~ abriere abriramos ~ abriremos abrierais ~ abriereis abrieran ~ abrieren Pretritu Imperfeutu abra abres abra abramos ~ abremos abrais ~ abreis abren Pluscuamperfeutu abriera ~ abriere abrieras ~ abrieres abriera ~ abriere abriramos ~ abriremos abrierais ~ abriereis abrieran ~ abrieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Presenta un participiu irregular acabu en -tu.

135

ACEUTAR
INDICATIVU Presente aceuto aceutes aceuta aceutamos aceutis aceuten Pretritu Indefinu aceut aceutasti ~ aceutesti aceut aceutemos aceutastis ~ aceutestis aceutaron SUXUNTIVU Presente aceute aceutes ~ aceutas aceute aceutemos aceutis aceuten ~ aceutan POTENCIAL Futuru aceutar aceutars aceutar aceutaremos aceutaris aceutarn IMPERATIVU aceuta aceuti FORMES NON PERSONALES Infinitivu aceutar Xerundiu aceutando Participiu aceutu aceutada aceutao aceutaos aceutaes Condicional aceutara aceutares aceutara aceutaramos ~ aceutaremos aceutarais ~ aceutareis aceutaren Pretritu Imperfeutu aceutara ~ aceutare aceutaras ~ aceutares aceutara ~ aceutare aceutramos ~ aceutremos aceutarais ~ aceutareis aceutaran ~ aceutaren Pretritu Imperfeutu aceutaba aceutabes aceutaba aceutbamos ~ aceutbemos aceutabais ~ aceutabeis aceutaben Pluscuamperfeutu aceutara ~ aceutare aceutaras ~ aceutares aceutara ~ aceutare aceutramos ~ aceutremos aceutarais ~ aceutareis aceutaran ~ aceutaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin el diptongu eu de la raz en toles sos formes.

136

AFOGAR
INDICATIVU Presente afuego afuegues afuega afogamos afogis afueguen Pretritu Indefinu afogu afogasti ~ afoguesti afog afoguemos afogastis ~ afoguestis afogaron SUXUNTIVU Presente afuegue afuegues ~ afuegas afuegue afoguemos afoguis afueguen ~ afuegan POTENCIAL Futuru afogar afogars afogar afogaremos afogaris afogarn IMPERATIVU afuega afogi FORMES NON PERSONALES Infinitivu afogar Xerundiu afogando Participiu afogu afogada afogao afogaos afogaes Condicional afogara afogares afogara afogaramos ~ afogaremos afogarais ~ afogareis afogaren Pretritu Imperfeutu afogara ~ afogare afogaras ~ afogares afogara ~ afogare afogramos ~ afogremos afogarais ~ afogareis afogaran ~ afogaren Pretritu Imperfeutu afogaba afogabes afogaba afogbamos ~ afogbemos afogabais ~ afogabeis afogaben Pluscuamperfeutu afogara ~ afogare afogaras ~ afogares afogara ~ afogare afogramos ~ afogremos afogarais ~ afogareis afogaran ~ afogaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. La o de la raz faise ue nes slabes tniques. La g de la raz alterna con gu (irregularid ortogrfica).

137

ALMORZAR
INDICATIVU Presente almuerzo almuerces almuerza almorzamos almorzis almuercen Pretritu Indefinu almorc almorzasti ~ almorcesti almorz almorcemos almorzastis ~ almorcestis almorzaron SUXUNTIVU Presente almuerce almuerces ~ almuerzas almuerce almorcemos almorcis almuercen ~ almuerzan POTENCIAL Futuru almorzar almorzars almorzar almorzaremos almorzaris almorzarn IMPERATIVU almuerza almorzi FORMES NON PERSONALES Infinitivu almorzar Xerundiu almorzando Participiu almorzu almorzada almorzao almorzaos almorzaes Condicional almorzara almorzares almorzara almorzaramos ~ almorzaremos almorzarais ~ almorzareis almorzaren Pretritu Imperfeutu almorzara ~ almorzare almorzaras ~ almorzares almorzara ~ almorzare almorzramos ~ almorzremos almorzarais ~ almorzareis almorzaran ~ almorzaren Pretritu Imperfeutu almorzaba almorzabes almorzaba almorzbamos ~ almorzbemos almorzabais ~ almorzabeis almorzaben Pluscuamperfeutu almorzara ~ almorzare almorzaras ~ almorzares almorzara ~ almorzare almorzramos ~ almorzremos almorzarais ~ almorzareis almorzaran ~ almorzaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. La o de la raz faise ue nes slabes tniques. Alterna z de la raz con c (irregularid ortogrfica).

138

AMAGOSTAR
INDICATIVU Presente amagesto amagestes amagesta amagostamos amagostis amagesten Pretritu Indefinu amagost amagostasti ~ amagostesti amagost amagostemos amagostastis ~ amagostestis amagostaron SUXUNTIVU Presente amageste amagestes ~ amagestas amageste amagostemos amagostis amagesten ~ amagestan POTENCIAL Futuru amagostar amagostars amagostar amagostaremos amagostaris amagostarn IMPERATIVU amagesta amagosti FORMES NON PERSONALES Infinitivu amagostar Xerundiu amagostando Participiu amagostu amagostada amagostao amagostaos amagostaes Condicional amagostara amagostares amagostara amagostaramos ~ amagostaremos amagostarais ~ amagostareis amagostaren Pretritu Imperfeutu amagostara ~ amagostare amagostaras ~ amagostares amagostara ~ amagostare amagostramos ~ amagostremos amagostarais ~ amagostareis amagostaran ~ amagostaren Pretritu Imperfeutu amagostaba amagostabes amagostaba amagostbamos ~ amagostbemos amagostabais ~ amagostabeis amagostaben Pluscuamperfeutu amagostara ~ amagostare amagostaras ~ amagostares amagostara ~ amagostare amagostramos ~ amagostremos amagostarais ~ amagostareis amagostaran ~ amagostaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Camuda la slaba go por ge cuando ye tnica.

139

AMESTAR
INDICATIVU Presente amiesto amiestes amiesta amestamos amestis amiesten Pretritu Indefinu amest amestasti ~ amestesti amest amestemos amestastis ~ amestestis amestaron SUXUNTIVU Presente amieste amiestes ~ amiestas amieste amestemos amestis amiesten ~ amiestan POTENCIAL Futuru amestar amestars amestar amestaremos amestaris amestarn IMPERATIVU amiesta amesti FORMES NON PERSONALES Infinitivu amestar Xerundiu amestando Participiu amestu amestada amestao amestaos amestaes Condicional amestara amestares amestara amestaramos ~ amestaremos amestarais ~ amestareis amestaren Pretritu Imperfeutu amestara ~ amestare amestaras ~ amestares amestara ~ amestare amestramos ~ amestremos amestarais ~ amestareis amestaran ~ amestaren Pretritu Imperfeutu amestaba amestabes amestaba amestbamos ~ amestbemos amestabais ~ amestabeis amestaben Pluscuamperfeutu amestara ~ amestare amestaras ~ amestares amestara ~ amestare amestramos ~ amestremos amestarais ~ amestareis amestaran ~ amestaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques.

140

ANDAR
INDICATIVU Presente ando andes anda andamos andis anden Pretritu Indefinu anduvi ~ andevi anduvisti ~ anduviesti anduvo ~ andevo anduvimos ~ anduviemos anduvistis ~ anduviestis anduvieron SUXUNTIVU Presente ande andes ~ andas ande andemos andis anden ~ andan POTENCIAL Futuru andar andars andar andaremos andaris andarn IMPERATIVU anda andi FORMES NON PERSONALES Infinitivu andar Xerundiu andando Participiu andu andada andao andaos andaes Condicional andara andares andara andaramos ~ andaremos andarais ~ andareis andaren Pretritu Imperfeutu anduviera ~ anduviere anduvieras ~ anduvieres anduviera ~ anduviere anduviramos ~ anduviremos anduvierais ~ anduviereis anduvieran ~ anduvieren Pretritu Imperfeutu andaba andabes andaba andbamos ~ andbemos andabais ~ andabeis andaben Pluscuamperfeutu anduviera ~ anduviere anduvieras ~ anduvieres anduviera ~ anduviere anduviramos ~ anduviremos anduvierais ~ anduviereis anduvieran ~ anduvieren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Alterna dos races: and- y anduv-. Alterna desinencies de la 1 y de la 2 conxugaciones.

141

ANTROXAR
INDICATIVU Presente antroxo antroxes antroxa antroxamos antroxis antroxen Pretritu Indefinu antrox antroxasti ~ antroxesti antrox antroxemos antroxastis ~ antroxestis antroxaron SUXUNTIVU Presente antroxe antroxes ~ antroxas antroxe antroxemos antroxis antroxen ~ antroxan POTENCIAL Futuru antroxar antroxars antroxar antroxaremos antroxaris antroxarn IMPERATIVU antroxa antroxi FORMES NON PERSONALES Infinitivu antroxar Xerundiu antroxando Participiu antroxu antroxada antroxao antroxaos antroxaes Condicional antroxara antroxares antroxara antroxaramos ~ antroxaremos antroxarais ~ antroxareis antroxaren Pretritu Imperfeutu antroxara ~ antroxare antroxaras ~ antroxares antroxara ~ antroxare antroxramos ~ antroxremos antroxarais ~ antroxareis antroxaran ~ antroxaren Pretritu Imperfeutu antroxaba antroxabes antroxaba antroxbamos ~ antroxbemos antroxabais ~ antroxabeis antroxaben Pluscuamperfeutu antroxara ~ antroxare antroxaras ~ antroxares antroxara ~ antroxare antroxramos ~ antroxremos antroxarais ~ antroxareis antroxaran ~ antroxaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la o de la raz en toles sos formes. Caltin ortogrficamente la x (nun escribir xi).

142

APENZAR
INDICATIVU Presente apienzo apiences apienza apenzamos apenzis apiencen Pretritu Indefinu apenc apenzasti ~ apencesti apenz apencemos apenzastis ~ apencestis apenzaron SUXUNTIVU Presente apience apiences ~ apienzas apience apencemos apencis apiencen ~ apienzan POTENCIAL Futuru apenzar apenzars apenzar apenzaremos apenzaris apenzarn IMPERATIVU apienza apenzi FORMES NON PERSONALES Infinitivu apenzar Xerundiu apenzando Participiu apenzu apenzada apenzao apenzaos apenzaes Condicional apenzara apenzares apenzara apenzaramos ~ apenzaremos apenzarais ~ apenzareis apenzaren Pretritu Imperfeutu apenzara ~ apenzare apenzaras ~ apenzares apenzara ~ apenzare apenzramos ~ apenzremos apenzarais ~ apenzareis apenzaran ~ apenzaren Pretritu Imperfeutu apenzaba apenzabes apenzaba apenzbamos ~ apenzbemos apenzabais ~ apenzabeis apenzaben Pluscuamperfeutu apenzara ~ apenzare apenzaras ~ apenzares apenzara ~ apenzare apenzramos ~ apenzremos apenzarais ~ apenzareis apenzaran ~ apenzaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques. Alterna la z de la raz por c (irregularid ortogrfica).

143

APLAUDIR
INDICATIVU Presente aplaudo aplaudes aplaude aplaudimos aplauds aplauden Pretritu Indefinu aplaud aplaudisti ~ aplaudiesti aplaudi aplaudimos ~ aplaudiemos aplaudistis ~ aplaudiestis aplaudieron SUXUNTIVU Presente aplauda aplaudas aplauda aplaudamos aplaudis aplaudan POTENCIAL Futuru aplaudir aplaudirs aplaudir aplaudiremos aplaudiris aplaudirn IMPERATIVU aplaudi aplaudi FORMES NON PERSONALES Infinitivu aplaudir Xerundiu aplaudiendo Participiu aplaudu aplaudida aplaudo aplaudos aplaudes Condicional aplaudira aplaudires aplaudira aplaudiramos ~ aplaudiremos aplaudirais ~ aplaudireis aplaudiren Pretritu Imperfeutu aplaudiera ~ aplaudiere aplaudieras ~ aplaudieres aplaudiera ~ aplaudiere aplaudiramos ~ iremos aplaudierais ~ aplaudiereis aplaudieran ~ aplaudieren Pretritu Imperfeutu aplauda aplaudes aplauda aplaudamos ~ aplaudemos aplaudais ~ aplaudeis aplauden Pluscuamperfeutu aplaudiera ~ aplaudiere aplaudieras ~ aplaudieres aplaudiera ~ aplaudiere aplaudiramos ~ aplaudiremos aplaudierais ~ aplaudiereis aplaudieran ~ aplaudieren

Verbu regular de 3 conxugacin. Caltin el diptongu au de la raz en toles sos formes.

144

APURRIR
INDICATIVU Presente apurro apurres apurre apurrimos apurrs apurren Pretritu Indefinu apurr apurristi ~ apurriesti apurri apurrimos ~ apurriemos apurristis ~ apurriestis apurrieron SUXUNTIVU Presente apurra apurras apurra apurramos apurris apurran POTENCIAL Futuru apurrir apurrirs apurrir apurriremos apurriris apurrirn IMPERATIVU apurri apurri FORMES NON PERSONALES Infinitivu apurrir Xerundiu apurriendo Participiu apurru apurrida apurro apurros apurres Condicional apurrira apurrires apurrira apurriramos ~ apurriremos apurrirais ~ apurrireis apurriren Pretritu Imperfeutu apurriera ~ apurriere apurrieras ~ apurrieres apurriera ~ apurriere apurriramos ~ apurriremos apurrierais ~ apurriereis apurrieran ~ apurrieren Pretritu Imperfeutu apurra apurres apurra apurramos ~ apurremos apurrais ~ apurreis apurren Pluscuamperfeutu apurriera ~ apurriere apurrieras ~ apurrieres apurriera ~ apurriere apurriramos ~ apurriremos apurrierais ~ apurriereis apurrieran ~ apurrieren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Verbu modelu.

145

ATOPAR
INDICATIVU Presente atopo atopes atopa atopamos atopis atopen Pretritu Indefinu atop atopasti ~ atopesti atop atopemos atopastis ~ atopestis atoparon SUXUNTIVU Presente atope atopes ~ atopas atope atopemos atopis atopen ~ atopan POTENCIAL Futuru atopar atopars atopar atoparemos atoparis atoparn IMPERATIVU atopa atopi FORMES NON PERSONALES Infinitivu atopar Xerundiu atopando Participiu atopu atopada atopao atopaos atopaes Condicional atopara atopares atopara atoparamos ~ atoparemos atoparais ~ atopareis atoparen Pretritu Imperfeutu atopara ~ atopare atoparas ~ atopares atopara ~ atopare atopramos ~ atopremos atoparais ~ atopareis atoparan ~ atoparen Pretritu Imperfeutu atopaba atopabes atopaba atopbamos ~ atopbemos atopabais ~ atopabeis atopaben Pluscuamperfeutu atopara ~ atopare atoparas ~ atopares atopara ~ atopare atopramos ~ atopremos atoparais ~ atopareis atoparan ~ atoparen

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la o de la raz en toles sos formes.

146

AUNIR
INDICATIVU Presente ano anes ane aunimos auns anen Pretritu Indefinu aun aunisti ~ auniesti auni aunimos ~ auniemos aunistis ~ auniestis aunieron SUXUNTIVU Presente ana anas ana aunamos aunis anan POTENCIAL Futuru aunir aunirs aunir auniremos auniris aunirn IMPERATIVU ani auni FORMES NON PERSONALES Infinitivu aunir Xerundiu auniendo Participiu aunu aunida auno aunos aunes Condicional aunira aunires aunira auniramos ~ auniremos aunirais ~ aunireis auniren Pretritu Imperfeutu auniera ~ auniere aunieras ~ aunieres auniera ~ auniere auniramos ~ auniremos aunierais ~ auniereis aunieran ~ aunieren Pretritu Imperfeutu auna aunes auna aunamos ~ aunemos aunais ~ auneis aunen Pluscuamperfeutu auniera ~ auniere aunieras ~ aunieres auniera ~ auniere auniramos ~ auniremos aunierais ~ auniereis aunieran ~ aunieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Camudal diptongu au de la raz pol hiatu a nes slabes tniques.

147

AVIEYAR
INDICATIVU Presente avieyo avieyes avieya avieyamos avieyis avieyen Pretritu Indefinu aviey avieyasti ~ avieyesti aviey avieyemos avieyastis ~ avieyestis avieyaron SUXUNTIVU Presente avieye avieyes ~ avieyas avieye avieyemos avieyis avieyen ~ avieyan POTENCIAL Futuru avieyar avieyars avieyar avieyaremos avieyaris avieyarn IMPERATIVU avieya avieyi FORMES NON PERSONALES Infinitivu avieyar Xerundiu avieyando Participiu avieyu avieyada avieyao avieyaos avieyaes Condicional avieyara avieyares avieyara avieyaramos ~ avieyaremos avieyarais ~ avieyareis avieyaren Pretritu Imperfeutu avieyara ~ avieyare avieyaras ~ avieyares avieyara ~ avieyare avieyramos ~ avieyremos avieyarais ~ avieyareis avieyaran ~ avieyaren Pretritu Imperfeutu avieyaba avieyabes avieyaba avieybamos ~ avieybemos avieyabais ~ avieyabeis avieyaben Pluscuamperfeutu avieyara ~ avieyare avieyaras ~ avieyares avieyara ~ avieyare avieyramos ~ avieyremos avieyarais ~ avieyareis avieyaran ~ avieyaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin el diptongu ie de la raz en toles sos formes.

148

BAILLAR
INDICATIVU Presente baillo bailles bailla baillamos baillis baillen Pretritu Indefinu baill baillasti ~ baillesti baill baillemos baillastis ~ baillestis baillaron SUXUNTIVU Presente baille bailles ~ baillas baille baillemos baillis baillen ~ baillan POTENCIAL Futuru baillar baillars baillar baillaremos baillaris baillarn IMPERATIVU bailla bailli FORMES NON PERSONALES Infinitivu baillar Xerundiu baillando Participiu baillu baillada baillao baillaos baillaes Condicional baillara baillares baillara baillaramos ~ baillaremos baillarais ~ baillareis baillaren Pretritu Imperfeutu baillara ~ baillare baillaras ~ baillares baillara ~ baillare baillramos ~ baillremos baillarais ~ baillareis baillaran ~ baillaren Pretritu Imperfeutu baillaba baillabes baillaba baillbamos ~ baillbemos baillabais ~ baillabeis baillaben Pluscuamperfeutu baillara ~ baillare baillaras ~ baillares baillara ~ baillare baillramos ~ baillremos baillarais ~ baillareis baillaran ~ baillaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin el diptongu ai de la raz en toles sos formes.

149

BLANQUIAR
INDICATIVU Presente blanquio blanquies blanquia blanquiamos blanquiis blanquien Pretritu Indefinu blanqui blanquiasti ~ blanquiesti blanqui blanquiemos blanquiastis ~ blanquiestis blanquiaron SUXUNTIVU Presente blanquie blanquies ~ blanquias blanquie blanquiemos blanquiis blanquien ~ blanquian POTENCIAL Futuru blanquiar blanquiars blanquiar blanquiaremos blanquiaris blanquiarn IMPERATIVU blanquia blanquii FORMES NON PERSONALES Infinitivu blanquiar Xerundiu blanquiando Participiu blanquiu blanquiada blanquiao blanquiaos blanquiaes Condicional blanquiara blanquiares blanquiara blanquiaramos ~ blanquiaremos blanquiarais ~ blanquiareis blanquiaren Pretritu Imperfeutu blanquiara ~ blanquiare blanquiaras ~ blanquiares blanquiara ~ blanquiare blanquiramos ~ blanquiremos blanquiarais ~ blanquiareis blanquiaran ~ blanquiaren Pretritu Imperfeutu blanquiaba blanquiabes blanquiaba blanquibamos ~ blanquibemos blanquiabais ~ blanquiabeis blanquiaben Pluscuamperfeutu blanquiara ~ blanquiare blanquiaras ~ blanquiares blanquiara ~ blanquiare blanquiramos ~ blanquiremos blanquiarais ~ blanquiareis blanquiaran ~ blanquiaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. La i final de la raz caltinse tona en toles formes y formando diptongu cola primera vocal de les desinencies.

150

CAYER o CAER
INDICATIVU cayo caes cai cayemos cayis cayen Presente caigo caes cai caemos cais caen Pretritu Imperfeutu caya caa cayes caes caya caa cayamos ~ cayemos caamos ~ caemos cayais ~ cayeis caais ~ caeis cayen caen Pluscuamperfeutu cayera ~ cayere cayeras ~ cayeres cayera ~ cayere cayramos ~ cayremos cayerais ~ cayereis cayeran ~ cayeren

Pretritu Indefinu cay ca cayisti ~ cayesti casti ~ cayesti cay cay cayimos ~ cayemos camos ~ cayemos cayistis ~ cayestis castis ~ cayestis cayeron cayeron SUXUNTIVU caya cayas caya cayamos cayis cayan POTENCIAL cayer cayers cayer cayeremos cayeris cayern IMPERATIVU cai cayi ~ cai FORMES NON PERSONALES Infinitivu cayer Xerundiu cayendo Futuru caer caers caer caeremos caeris caern Presente caiga caigas caiga caigamos caigis caigan

Pretritu Imperfeutu cayera ~ cayere cayeras ~ cayeres cayera ~ cayere cayramos ~ cayremos cayerais ~ cayereis cayeran ~ cayeren

Condicional cayera caera cayeres caeres cayera caera cayeramos ~ cayeremos caeramos ~ caeremos cayerais ~ cayereis caerais ~ caereis cayeren caeren

Participiu cayu cayida cayo cayos cayes cau cada cao caos caes

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes cay-, ca- y caig-. Les desinencies quentamen pelos diptongos ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola -y de la raz.

151

COCER
INDICATIVU Presente cuezo cueces cuez cocemos cocis cuecen Pretritu Indefinu coc cocisti ~ cociesti coci cocimos ~ cociemos cocistis ~ cociestis cocieron SUXUNTIVU Presente cueza cuezas cueza cozamos cozis cuezan POTENCIAL Futuru cocer cocers cocer coceremos coceris cocern IMPERATIVU cuez coci FORMES NON PERSONALES Infinitivu cocer Xerundiu cociendo Participiu cocu cocida coco cocos coces Condicional cocera coceres cocera coceramos ~ coceremos cocerais ~ cocereis coceren Pretritu Imperfeutu cociera ~ cociere cocieras ~ cocieres cociera ~ cociere cociramos ~ cociremos cocierais ~ cociereis cocieran ~ cocieren Pretritu Imperfeutu coca coces coca cocamos ~ cocemos cocais ~ coceis cocen Pluscuamperfeutu cociera ~ cociere cocieras ~ cocieres cociera ~ cociere cociramos ~ cociremos cocierais ~ cociereis cocieran ~ cocieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques. Alterna la -c final de la raz con -z (irregularid ortogrfica). Pierde la desinencia -e de la 3 pers. del sg. del presente dindicativu y la -i del imperativu sg.

152

COMER
INDICATIVU Presente como comes come comemos comis comen Pretritu Indefinu com comisti ~ comiesti comi comimos ~ comiemos comistis ~ comiestis comieron SUXUNTIVU Presente coma comas coma comamos comis coman POTENCIAL Futuru comer comers comer comeremos comeris comern IMPERATIVU comi comi FORMES NON PERSONALES Infinitivu comer Xerundiu comiendo Participiu comu comida como comos comes Condicional comera comeres comera comeramos ~ comeremos comerais ~ comereis comeren Pretritu Imperfeutu comiera ~ comiere comieras ~ comieres comiera ~ comiere comiramos ~ comiremos comierais ~ comiereis comieran ~ comieren Pretritu Imperfeutu coma comes coma comamos ~ comemos comais ~ comeis comen Pluscuamperfeutu comiera ~ comiere comieras ~ comieres comiera ~ comiere comiramos ~ comiremos comierais ~ comiereis comieran ~ comieren

Verbu regular de la 2 conxugacin. Caltin la o de la raz en toles sos formes.

153

CONDUCIR
INDICATIVU Presente conduzo conduces conduz conducimos conducs conducen Pretritu Indefinu conduxi conduxisti ~ conduxesti conduxo conduximos ~ conduxemos conduxistis ~ conduxestis conduxeron SUXUNTIVU Presente conduza conduzas conduza conduzamos conduzis conduzan POTENCIAL Futuru conducir conducirs conducir conduciremos conduciris conducirn IMPERATIVU conduz conduci FORMES NON PERSONALES Infinitivu conducir Xerundiu conduciendo Participiu conducu conducida conduco conducos conduces Condicional conducira conducires conducira conduciramos ~ conduciremos conducirais ~ conducireis conduciren Pretritu Imperfeutu conduxera ~ conduxere conduxeras ~ conduxeres conduxera ~ conduxere conduxramos ~ conduxremos conduxerais ~ conduxereis conduxeran ~ conduxeren Pretritu Imperfeutu conduca conduces conduca conducamos ~ conducemos conducais ~ conduceis conducen Pluscuamperfeutu conduxera ~ conduxere conduxeras ~ conduxeres conduxera ~ conduxere conduxramos ~ conduxremos conduxerais ~ conduxereis conduxeran ~ conduxeren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna -c con -z al final de la raz (irregularid ortogrfica). En dellos tiempos inxerta -x al final de la raz. Pierde la desinencia -e de la 3 pers. del sg. del presente dindicativu y la -i del imperativu sg.

154

CORRER
INDICATIVU Presente cuerro cuerres cuerre corremos corris cuerren Pretritu Indefinu corr corristi ~ corriesti corri corrimos ~ corriemos corristis ~ corriestis corrieron SUXUNTIVU Presente cuerra cuerras cuerra corramos corris cuerran POTENCIAL Futuru correr corrers correr correremos correris corrern IMPERATIVU cuerri ~ corri corri FORMES NON PERSONALES Infinitivu correr Xerundiu corriendo Participiu corru corrida corro corros corres Condicional correra correres correra correramos ~ correremos correrais ~ correreis correren Pretritu Imperfeutu corriera ~ corriere corrieras ~ corrieres corriera ~ corriere corriramos ~ corriremos corrierais ~ corriereis corrieran ~ corrieren Pretritu Imperfeutu corra corres corra corramos ~ corremos corrais ~ correis corren Pluscuamperfeutu corriera ~ corriere corrieras ~ corrieres corriera ~ corriere corriramos ~ corriremos corrierais ~ corriereis corrieran ~ corrieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques, pero pue caltenela nel imperativu sg. Nun pierde la vocal final en nenguna de les sos formes.

155

CORREXIR
INDICATIVU Presente corrixo corrixes corrixe ~ corrix correximos correxs corrixen Pretritu Indefinu correx correxisti ~ correxesti corrix correximos ~ correxemos correxistis ~ correxestis corrixeron SUXUNTIVU Presente corrixa corrixas corrixa corrixamos corrixis corrixan POTENCIAL Futuru correxir correxirs correxir correxiremos correxiris correxirn IMPERATIVU corrixi ~ corrix correxi FORMES NON PERSONALES Infinitivu correxir Xerundiu corrixendo Participiu correxu correxida correxo correxos correxes Condicional correxira correxires correxira correxiramos ~ correxiremos correxirais ~ correxireis correxiren Pretritu Imperfeutu corrixera ~ corrixere corrixeras ~ corrixeres corrixera ~ corrixere corrixramos ~ corrixremos corrixerais ~ corrixereis corrixeran ~ corrixeren Pretritu Imperfeutu correxa correxes correxa correxamos ~ correxemos correxais ~ correxeis correxen Pluscuamperfeutu corrixera ~ corrixere corrixeras ~ corrixeres corrixera ~ corrixere corrixramos ~ corrixremos corrixerais ~ corrixereis corrixeran ~ corrixeren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna les formes correx- y corrix- na raz. Pue perder la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y del imperativu sg. Les desinencies quentamen pelos diptongos ie, io pierden la so primer vocal en contautu cola -x de la raz.

156

COSER
INDICATIVU Presente cueso cueses cues cosemos cosis cuesen Pretritu Indefinu cos cosisti ~ cosiesti cosi cosimos ~ cosiemos cosistis ~ cosiestis cosieron SUXUNTIVU Presente cuesa cuesas cuesa cosamos cosis cuesan POTENCIAL Futuru coser cosers coser coseremos coseris cosern IMPERATIVU cues ~ cuesi ~ cosi cosi FORMES NON PERSONALES Infinitivu coser Xerundiu cosiendo Participiu cosu cosida coso cosos coses Condicional cosera coseres cosera coseramos ~ coseremos coserais ~ cosereis coseren Pretritu Imperfeutu cosiera ~ cosiere cosieras ~ cosieres cosiera ~ cosiere cosiramos ~ cosiremos cosierais ~ cosiereis cosieran ~ cosieren Pretritu Imperfeutu cosa coses cosa cosamos ~ cosemos cosais ~ coseis cosen Pluscuamperfeutu cosiera ~ cosiere cosieras ~ cosieres cosiera ~ cosiere cosiramos ~ cosiremos cosierais ~ cosiereis cosieran ~ cosieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y pue perder la del imperativu sg.

157

COYER
INDICATIVU Presente cueyo cueyes cueye coyemos coyis cueyen Pretritu Indefinu coy coyisti ~ coyesti coy coyimos ~ coyemos coyistis ~ coyestis coyeron SUXUNTIVU Presente cueya cueyas cueya coyamos coyis cueyan POTENCIAL Futuru coyer coyers coyer coyeremos coyeris coyern IMPERATIVU cueyi ~ coyi coyi FORMES NON PERSONALES Infinitivu coyer Xerundiu coyendo Participiu coyu coyida coyo coyos coyes Condicional coyera coyeres coyera coyeramos ~ coyeremos coyerais ~ coyereis coyeren Pretritu Imperfeutu coyera ~ coyere coyeras ~ coyeres coyera ~ coyere coyramos ~ coyremos coyerais ~ coyereis coyeran ~ coyeren Pretritu Imperfeutu coya coyes coya coyamos ~ coyemos coyais ~ coyeis coyen Pluscuamperfeutu coyera ~ coyere coyeras ~ coyeres coyera ~ coyere coyramos ~ coyremos coyerais ~ coyereis coyeran ~ coyeren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue, pero pue caltenela nel imperativu sg. Les desinencies quentamen pelos diptongos ie, io pierden la so primera vocal en contautu con -y de la raz.

158

CREYER o CREER
INDICATIVU creyo creyes creye creyemos creyis creyen Presente creo crees cree creemos creis creen Pretritu Imperfeutu creya crea creyes crees creya crea creyamos ~ creyemos creamos ~ creemos creyais ~ creyeis creais ~ creeis creyen creen Pluscuamperfeutu creyera ~ creyere creyeras ~ creyeres creyera ~ creyere creyramos ~ creyremos creyerais ~ creyereis creyeran ~ creyeren

Pretritu Indefinu crey cre creyisti ~ creyesti cresti ~ creyesti crey crey creyimos ~ creyemos cremos ~ creyemos creyistis ~ creyestis crestis ~ creyestis creyeron creyeron SUXUNTIVU creya creyas creya creyamos creyis creyan POTENCIAL creyer creyers creyer creyeremos creyeris creyern IMPERATIVU creyi ~ crei creyi ~ crei FORMES NON PERSONALES Infinitivu creyer ~ creer Xerundiu creyendo Futuru creer creers creer creeremos creeris creern Presente crea creas crea creamos creis crean

Pretritu Imperfeutu creyera ~ creyere creyeras ~ creyeres creyera ~ creyere creyramos ~ creyremos creyerais ~ creyereis creyeran ~ creyeren

Condicional creyera creera creyeres creeres creyera creera creyeramos ~ creyeremos creeramos ~ creeremos creyerais ~ creyereis creerais ~ creereis creyeren creeren

Participiu creyu creyida creyo creyos creyes creu creda creo creos crees

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes crey- y cre-. Les desinencies quentamen pelos diptongos ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola -y de la raz.

159

DAR
INDICATIVU Presente do ~ doi das da damos dais dan Pretritu Indefinu di disti ~ diesti dio dimos ~ diemos distis ~ diestis dieron SUXUNTIVU Presente dea deas dea deamos deis dean POTENCIAL Futuru dar dars dar daremos daris darn IMPERATIVU da dai FORMES NON PERSONALES Infinitivu dar Xerundiu dando Participiu dau dada dao daos daes Condicional dara dares dara daramos ~ daremos darais ~ dareis daren Pretritu Imperfeutu diera ~ diere dieras ~ dieres diera ~ diere diramos ~ diremos dierais ~ diereis dieran ~ dieren Pretritu Imperfeutu daba dabes daba dbamos ~ dbemos dabais ~ dabeis daben Pluscuamperfeutu diera ~ diere dieras ~ dieres diera ~ diere diramos ~ diremos dierais ~ diereis dieran ~ dieren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Alterna na raz les formes d- y de-. Presenta desinencies de la 1 y de la 2 conxugaciones, arriendes dotres propies.

160

DEFENDER
INDICATIVU Presente defendo defendes defende defendemos defendis defenden Pretritu Indefinu defend defendisti ~ defendiesti defendi defendimos ~ defendiemos defendistis ~ defendiestis defendieron SUXUNTIVU Presente defenda defendas defenda defendamos defendis defendan POTENCIAL Futuru defender defenders defender defenderemos defenderis defendern IMPERATIVU defendi defendi FORMES NON PERSONALES Infinitivu defender Xerundiu defendiendo Participiu defendu defendida defendo defendos defendes Condicional defendera defenderes defendera defenderamos ~ defenderemos defenderais ~ defendereis defenderen Pretritu Imperfeutu defendiera ~ defendiere defendieras ~ defendieres defendiera ~ defendiere defendiramos ~ defendiremos defendierais ~ defendiereis defendieran ~ defendieren Pretritu Imperfeutu defenda defendes defenda defendamos ~ defendemos defendais ~ defendeis defenden Pluscuamperfeutu defendiera ~ defendiere defendieras ~ defendieres defendiera ~ defendiere defendiramos ~ defendiremos defendierais ~ defendiereis defendieran ~ defendieren

Verbu regular de la 2 conxugacin. Caltin la e de la raz en toles sos formes.

161

DEXAR
INDICATIVU Presente dexo dexes dexa dexamos dexis dexen Pretritu Indefinu dex dexasti ~ dexesti dex dexemos dexastis ~ dexestis dexaron SUXUNTIVU Presente dexe dexes ~ dexas dexe dexemos dexis dexen ~ dexan POTENCIAL Futuru dexar dexars dexar dexaremos dexaris dexarn IMPERATIVU dexa dexi FORMES NON PERSONALES Infinitivu dexar Xerundiu dexando Participiu dexu dexada dexao dexaos dexaes Condicional dexara dexares dexara dexaramos ~ dexaremos dexarais ~ dexareis dexaren Pretritu Imperfeutu dexara ~ dexare dexaras ~ dexares dexara ~ dexare dexramos ~ dexremos dexarais ~ dexareis dexaran ~ dexaren Pretritu Imperfeutu dexaba dexabes dexaba dexbamos ~ dexbemos dexabais ~ dexabeis dexaben Pluscuamperfeutu dexara ~ dexare dexaras ~ dexares dexara ~ dexare dexramos ~ dexremos dexarais ~ dexareis dexaran ~ dexaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la e de la raz en toles sos formes. Caltin ortogrficamente la -x de la raz (nun escribir xi).

162

DICIR
INDICATIVU Presente digo dices diz dicimos dics dicen Pretritu Indefinu dixi dixisti ~ dixesti dixo diximos ~ dixemos dixistis ~ dixestis dixeron SUXUNTIVU Presente diga digas diga digamos digis digan POTENCIAL Futuru dir dirs dir diremos diris dirn IMPERATIVU di dici FORMES NON PERSONALES Infinitivu dicir Xerundiu diciendo Participiu dichu dicha dicho dichos diches Condicional dira dires dira diramos ~ diremos dirais ~ direis diren Pretritu Imperfeutu dixera ~ dixere dixeras ~ dixeres dixera ~ dixere dixramos ~ dixremos dixerais ~ dixereis dixeran ~ dixeren Pretritu Imperfeutu dica dices dica dicamos ~ dicemos dicais ~ diceis dicen Pluscuamperfeutu dixera ~ dixere dixeras ~ dixeres dixera ~ dixere dixramos ~ dixremos dixerais ~ dixereis dixeran ~ dixeren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna na raz les formes diz-, dic-, dig- dix-, di- y dich-. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu. Presenta dalguna forma peculiar.

163

DIR
INDICATIVU Presente vo ~ voi vas va vamos vais van Pretritu Indefinu fui fui fuisti ~ fuesti fosti foi fo fuimos ~ fuemos fomos fuistis ~ fuestis fostis fueron foron SUXUNTIVU vaya vayas vaya vayamos vayis vayan POTENCIAL Futuru dir dirs dir diremos diris dirn IMPERATIVU ve di FORMES NON PERSONALES Infinitivu dir Xerundiu diendo Participiu do Condicional dira dires dira diramos ~ diremos dirais ~ direis diren Presente vaiga vaigas vaiga vaigamos vaigis vaigan Pretritu Imperfeutu fuera ~ fuere fora ~ fore fueras ~ fueres foras ~ fores fuera ~ fuere fora ~ fore furamos ~ furemos framos ~ fremos fuerais ~ fuereis forais ~ foreis fueran ~ fueren foran ~ foren Pretritu Imperfeutu diba dibes diba dbamos ~ dbemos dibais ~ dibeis diben Pluscuamperfeutu fuera ~ fuere fora ~ fore fueras ~ fueres foras ~ fores fuera ~ fuere fora ~ fore furamos ~ furemos framos ~ fremos fuerais ~ fuereis forais ~ foreis fueran ~ fueren foran ~ foren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna na raz les formes d-, di-, v-, va-, vay- ~ vaig- y fue- ~ fo- ~ fu-. Presenta formes peculiares.

164

DORMIR
INDICATIVU Presente duermo duermes duerme dormimos dorms duermen Pretritu Indefinu dorm dormisti ~ dormiesti durmi dormimos ~ dormiemos dormistis ~ dormiestis durmieron SUXUNTIVU Presente duerma duermas duerma durmamos durmis duerman POTENCIAL Futuru dormir dormirs dormir dormiremos dormiris dormirn IMPERATIVU duermi ~ dormi dormi FORMES NON PERSONALES Infinitivu dormir Xerundiu dormiendo Participiu dormu dormida dormo dormos dormes Condicional dormira dormires dormira dormiramos ~ dormiremos dormirais ~ dormireis dormiren Pretritu Imperfeutu durmiera ~ durmiere durmieras ~ durmieres durmiera ~ durmiere durmiramos ~ durmiremos durmierais ~ durmiereis durmieran ~ durmieren Pretritu Imperfeutu dorma dormes dorma dormamos ~ dormemos dormais ~ dormeis dormen Pluscuamperfeutu durmiera ~ durmiere durmieras ~ durmieres durmiera ~ durmiere durmiramos ~ durmiremos durmierais ~ durmiereis durmieran ~ durmieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. La o de la raz camdase nel diptongu ue nes slabes tniques, pero pue nun lo facer nel imperativu sg. En delles formes, la o de la raz camdase en u.

165

ECHAR
INDICATIVU Presente echo eches echa echamos echis echen Pretritu Indefinu ech echasti ~ echesti ech echemos echastis ~ echestis echaron SUXUNTIVU Presente eche eches ~ echas eche echemos echis echen ~ echan POTENCIAL Futuru echar echars echar echaremos echaris echarn IMPERATIVU echa echi FORMES NON PERSONALES Infinitivu echar Xerundiu echando Participiu echu echada echao echaos echaes Condicional echara echares echara echaramos ~ echaremos echarais ~ echareis echaren Pretritu Imperfeutu echara ~ echare echaras ~ echares echara ~ echare echramos ~ echremos echarais ~ echareis echaran ~ echaren Pretritu Imperfeutu echaba echabes echaba echbamos ~ echbemos echabais ~ echabeis echaben Pluscuamperfeutu echara ~ echare echaras ~ echares echara ~ echare echramos ~ echremos echarais ~ echareis echaran ~ echaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la e- inicial en toles sos formes.

166

ELIXIR
INDICATIVU Presente elixo elixes elixe ~ elix eliximos elixs elixen Pretritu Indefinu elix elixisti ~ elixesti elix eliximos ~ elixemos elixistis ~ elixestis elixeron SUXUNTIVU Presente elixa elixas elixa elixamos elixis elixan POTENCIAL Futuru elixir elixirs elixir elixiremos elixiris elixirn IMPERATIVU elixi ~ elix elixi FORMES NON PERSONALES Infinitivu elixir Xerundiu elixendo Participiu elixu elixida elixo elixos elixes Condicional elixira elixires elixira elixiramos ~ elixiremos elixirais ~ elixireis elixiren Pretritu Imperfeutu elixera ~ elixere elixeras ~ elixeres elixera ~ elixere elixramos ~ elixremos elixerais ~ elixereis elixeran ~ elixeren Pretritu Imperfeutu elixa elixes elixa elixamos ~ elixemos elixais ~ elixeis elixen Pluscuamperfeutu elixera ~ elixere elixeras ~ elixeres elixera ~ elixere elixramos ~ elixremos elixerais ~ elixereis elixeran ~ elixeren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Pue perder la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu singular. Caltin la i de la raz en toles sos formes.

167

EMPORCAR
INDICATIVU Presente empuerco empuerques empuerca emporcamos emporcis empuerquen Pretritu Indefinu emporqu emporcasti ~ emporquesti emporc emporquemos emporcastis ~ emporquestis emporcaron SUXUNTIVU Presente empuerque empuerques ~ empuercas empuerque emporquemos emporquis empuerquen ~ empuercan POTENCIAL Futuru emporcar emporcars emporcar emporcaremos emporcaris emporcarn IMPERATIVU empuerca emporci FORMES NON PERSONALES Infinitivu emporcar Xerundiu emporcando Participiu emporcu emporcada emporcao emporcaos emporcaes Condicional emporcara emporcares emporcara emporcaramos ~ emporcaremos emporcarais ~ emporcareis emporcaren Pretritu Imperfeutu emporcara ~ emporcare emporcaras ~ emporcares emporcara ~ emporcare emporcramos ~ emporcremos emporcarais ~ emporcareis emporcaran ~ emporcaren Pretritu Imperfeutu emporcaba emporcabes emporcaba emporcbamos ~ emporcbemos emporcabais ~ emporcabeis emporcaben Pluscuamperfeutu emporcara ~ emporcare emporcaras ~ emporcares emporcara ~ emporcare emporcramos ~ emporcremos emporcarais ~ emporcareis emporcaran ~ emporcaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques. Alterna c y qu na raz (irregularid ortogrfica).

168

ENCENDER
INDICATIVU Presente enciendo enciendes enciende encendemos encendis encienden Pretritu Indefinu encend encendisti ~ encendiesti encendi encendimos ~ encendiemos encendistis ~ encendiestis encendieron SUXUNTIVU Presente encienda enciendas encienda encendamos encendis enciendan POTENCIAL Futuru encender encenders encender encenderemos encenderis encendern IMPERATIVU enciendi ~ encendi encendi FORMES NON PERSONALES Infinitivu encender Xerundiu encendiendo Participiu encendu encendida encendo encendos encendes encesu encesa enceso encesos enceses Condicional encendera encenderes encendera encenderamos ~ encenderemos encenderais ~ encendereis encenderen Pretritu Imperfeutu encendiera ~ encendiere encendieras ~ encendieres encendiera ~ encendiere encendiramos ~ encendiremos encendierais ~ encendiereis encendieran ~ encendieren Pretritu Imperfeutu encenda encendes encenda encendamos ~ encendemos encendais ~ encendeis encenden Pluscuamperfeutu encendiera ~ encendiere encendieras ~ encendieres encendiera ~ encendiere encendiramos ~ encendiremos encendierais ~ encendiereis encendieran ~ encendieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques, pero pue nun lo facer nel imperativu sg. Presenta un participiu regular y otru irregular acabu en -su.

169

ENFEAR
INDICATIVU Presente enfeo enfees enfea enfeamos enfeis enfeen Pretritu Indefinu enfe enfeasti ~ enfeesti enfe enfeemos enfeastis ~ enfeestis enfearon SUXUNTIVU Presente enfee enfees ~ enfeas enfee enfeemos enfeis enfeen ~ enfean POTENCIAL Futuru enfear enfears enfear enfearemos enfearis enfearn IMPERATIVU enfea enfei FORMES NON PERSONALES Infinitivu enfear Xerundiu enfeando Participiu enfeu enfeada enfeao enfeaos enfeaes Condicional enfeara enfeares enfeara enfearamos ~ enfearemos enfearais ~ enfeareis enfearen Pretritu Imperfeutu enfeara ~ enfeare enfearas ~ enfeares enfeara ~ enfeare enferamos ~ enferemos enfearais ~ enfeareis enfearan ~ enfearen Pretritu Imperfeutu enfeaba enfeabes enfeaba enfebamos ~ enfebemos enfeabais ~ enfeabeis enfeaben Pluscuamperfeutu enfeara ~ enfeare enfearas ~ enfeares enfeara ~ enfeare enferamos ~ enferemos enfearais ~ enfeareis enfearan ~ enfearen

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la -e final de la raz en toles sos formes, ensin facer diptongu cola primera vocal de les desinencies.

170

ENGRESCAR
INDICATIVU Presente engriesco engriesques engriesca engrescamos engrescis engriesquen Pretritu Indefinu engresqu engrescasti ~ engresquesti engresc engresquemos engrescastis ~ engresquestis engrescaron SUXUNTIVU Presente engriesque engriesques ~ engriescas engriesque engresquemos engresquis engriesquen ~ engriescan POTENCIAL Futuru engrescar engrescars engrescar engrescaremos engrescaris engrescarn IMPERATIVU engriesca engresci FORMES NON PERSONALES Infinitivu engrescar Xerundiu engrescando Participiu engrescu engrescada engrescao engrescaos engrescaes Condicional engrescara engrescares engrescara engrescaramos ~ engrescaremos engrescarais ~ engrescareis engrescaren Pretritu Imperfeutu engrescara ~ engrescare engrescaras ~ engrescares engrescara ~ engrescare engrescramos ~ engrescremos engrescarais ~ engrescareis engrescaran ~ engrescaren Pretritu Imperfeutu engrescaba engrescabes engrescaba engrescbamos ~ engrescbemos engrescabais ~ engrescabeis engrescaben Pluscuamperfeutu engrescara ~ engrescare engrescaras ~ engrescares engrescara ~ engrescare engrescramos ~ engrescremos engrescarais ~ engrescareis engrescaran ~ engrescaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques. Alterna c y qu na raz (irregularid ortogrfica).

171

ENSUGAR
INDICATIVU Presente ensugo ensugues ensuga ensugamos ensugis ensuguen Pretritu Indefinu ensugu ensugasti ~ ensuguesti ensug ensuguemos ensugastis ~ ensuguestis ensugaron SUXUNTIVU Presente ensugue ensugues ~ ensugas ensugue ensuguemos ensuguis ensuguen ~ ensugan POTENCIAL Futuru ensugar ensugars ensugar ensugaremos ensugaris ensugarn IMPERATIVU ensuga ensugi FORMES NON PERSONALES Infinitivu ensugar Xerundiu ensugando Participiu ensugu ensugada ensugao ensugaos ensugaes ensuchu ensucha ensucho ensuchos ensuches Condicional ensugara ensugares ensugara ensugaramos ~ ensugaremos ensugarais ~ ensugareis ensugaren Pretritu Imperfeutu ensugara ~ ensugare ensugaras ~ ensugares ensugara ~ ensugare ensugramos ~ ensugremos ensugarais ~ ensugareis ensugaran ~ ensugaren Pretritu Imperfeutu ensugaba ensugabes ensugaba ensugbamos ~ ensugbemos ensugabais ~ ensugabeis ensugaben Pluscuamperfeutu ensugara ~ ensugare ensugaras ~ ensugares ensugara ~ ensugare ensugramos ~ ensugremos ensugarais ~ ensugareis ensugaran ~ ensugaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Alterna g y gu na raz (irregularid ortogrfica). Presenta un participiu regular y otru irregular acabu en -chu.

172

ENTAINAR
INDICATIVU Presente entano entanes entana entainamos entainis entanen Pretritu Indefinu entain entainasti ~ entainesti entain entainemos entainastis ~ entainestis entainaron SUXUNTIVU Presente entane entanes ~ entanas entane entainemos entainis entanen ~ entanan POTENCIAL Futuru entainar entainars entainar entainaremos entainaris entainarn IMPERATIVU entana entaini FORMES NON PERSONALES Infinitivu entainar Xerundiu entainando Participiu entainu entainada entainao entainaos entainaes Condicional entainara entainares entainara entainaramos ~ entainaremos entainarais ~ entainareis entainaren Pretritu Imperfeutu entainara ~ entainare entainaras ~ entainares entainara ~ entainare entainramos ~ entainremos entainarais ~ entainareis entainaran ~ entainaren Pretritu Imperfeutu entainaba entainabes entainaba entainbamos ~ entainbemos entainabais ~ entainabeis entainaben Pluscuamperfeutu entainara ~ entainare entainaras ~ entainares entainara ~ entainare entainramos ~ entainremos entainarais ~ entainareis entainaran ~ entainaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin Camudal diptongu ai de la raz pol hiatu a nes slabes tniques.

173

ESCRIBIR
INDICATIVU Presente escribo escribes escribe escribimos escribs escriben Pretritu Indefinu escrib escribisti ~ escribiesti escribi escribimos ~ escribiemos escribistis ~ escribiestis escribieron SUXUNTIVU Presente escriba escribas escriba escribamos escribis escriban POTENCIAL Futuru escribir escribirs escribir escribiremos escribiris escribirn IMPERATIVU escribi escribi FORMES NON PERSONALES Infinitivu escribir Xerundiu escribiendo Participiu escritu escrita escrito escritos escrites Condicional escribira escribires escribira escribiramos ~ escribiremos escribirais ~ escribireis escribiren Pretritu Imperfeutu escribiera ~ escribiere escribieras ~ escribieres escribiera ~ escribiere escribiramos ~ escribiremos escribierais ~ escribiereis escribieran ~ escribieren Pretritu Imperfeutu escriba escribes escriba escribamos ~ escribemos escribais ~ escribeis escriben Pluscuamperfeutu escribiera ~ escribiere escribieras ~ escribieres escribiera ~ escribiere escribiramos ~ escribiremos escribierais ~ escribiereis escribieran ~ escribieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Presenta un participiu irregular en -tu.

174

FACER o FAER
INDICATIVU fago faes fai facemos facis faen Presente faigo faes fai faemos fais faen Pretritu Imperfeutu faca faa faces faes faca faa facamos ~ facemos faamos ~ faemos facais ~ faceis faais ~ faeis facen faen Pluscuamperfeutu ficiera ~ ficiere fixera ~ fixere ficieras ~ ficieres fixeras ~ fixeres ficiera ~ ficiere fixera ~ fixere ficiramos ~ ficiremos fixramos ~ fixremos ficierais ~ ficiereis fixerais ~ fixereis ficieran ~ ficieren fixeran ~ fixeren

Pretritu Indefinu fici fixi ficisti ~ ficiesti fixisti ~ fixesti fizo fixo ficimos ~ ficiemos fiximos ~ fixemos ficistis ~ ficiestis fixistis ~ fixestis ficieron fixeron SUXUNTIVU faga fagas faga fagamos fagis fagan POTENCIAL fadr fadrs fadr fadremos fadris fadrn IMPERATIVU fai faci ~ fai FORMES NON PERSONALES Infinitivu facer ~ faer Xerundiu faciendo ~ fayendo Futuru fair fairs fair fairemos fairis fairn Presente faiga faigas faiga faigamos faigis faigan

Pretritu Imperfeutu ficiera ~ ficiere fixera ~ fixere ficieras ~ ficieres fixeras ~ fixeres ficiera ~ ficiere fixera ~ fixere ficiramos ~ ficiremos fixramos ~ fixremos ficierais ~ ficiereis fixerais ~ fixereis ficieran ~ ficieren fixeran ~ fixeren

Condicional fadra faira fadres faires fadra faira fadramos ~ fadremos fairamos ~ fairemos fadrais ~ fadreis fairais ~ faireis fadren fairen

Participiu fechu fecha fecho fechos feches

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes fac-, fa-, faig-, fag-, fad-, fai-, fiz- ~ fic-, fix- y fech-. Presenta un participiu irregular acabu en -chu.

175

FALAR
INDICATIVU Presente falo fales fala falamos falis falen Pretritu Indefinu fal falasti ~ falesti fal falemos falastis ~ falestis falaron SUXUNTIVU Presente fale fales ~ falas fale falemos falis falen ~ falan POTENCIAL Futuru falar falars falar falaremos falaris falarn IMPERATIVU fala fali FORMES NON PERSONALES Infinitivu falar Xerundiu falando Participiu falu falada falao falaos falaes Condicional falara falares falara falaramos ~ falaremos falarais ~ falareis falaren Pretritu Imperfeutu falara ~ falare falaras ~ falares falara ~ falare falramos ~ falremos falarais ~ falareis falaran ~ falaren Pretritu Imperfeutu falaba falabes falaba falbamos ~ falbemos falabais ~ falabeis falaben Pluscuamperfeutu falara ~ falare falaras ~ falares falara ~ falare falramos ~ falremos falarais ~ falareis falaran ~ falaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Verbu modelu.

176

FERVER
INDICATIVU Presente fiervo fierves fierve fervemos fervis fierven Pretritu Indefinu ferv fervisti ~ ferviesti fervi fervimos ~ ferviemos fervistis ~ ferviestis fervieron SUXUNTIVU Presente fierva fiervas fierva fervamos fervis fiervan POTENCIAL Futuru ferver fervers ferver ferveremos ferveris fervern IMPERATIVU fiervi ~ fervi fervi FORMES NON PERSONALES Infinitivu ferver Xerundiu ferviendo Participiu fervu fervida fervo fervos ferves Condicional fervera ferveres fervera ferveramos ~ ferveremos ferverais ~ fervereis ferveren Pretritu Imperfeutu ferviera ~ ferviere fervieras ~ fervieres ferviera ~ ferviere ferviramos ~ ferviremos fervierais ~ ferviereis fervieran ~ fervieren Pretritu Imperfeutu ferva ferves ferva fervamos ~ fervemos fervais ~ ferveis ferven Pluscuamperfeutu ferviera ~ ferviere fervieras ~ fervieres ferviera ~ ferviere ferviramos ~ ferviremos fervierais ~ ferviereis fervieran ~ fervieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques, pero pue nun lo facer nel imperativu sg.

177

FINXIR
INDICATIVU Presente finxo finxes finxe finximos finxs finxen Pretritu Indefinu finx finxisti ~ finxesti finx finximos ~ finxemos finxistis ~ finxestis finxeron SUXUNTIVU Presente finxa finxas finxa finxamos finxis finxan POTENCIAL Futuru finxir finxirs finxir finxiremos finxiris finxirn IMPERATIVU finxi finxi FORMES NON PERSONALES Infinitivu finxir Xerundiu finxendo Participiu finxu finxida finxo finxos finxes Condicional finxira finxires finxira finxiramos ~ finxiremos finxirais ~ finxireis finxiren Pretritu Imperfeutu finxera ~ finxere finxeras ~ finxeres finxera ~ finxere finxramos ~ finxremos finxerais ~ finxereis finxeran ~ finxeren Pretritu Imperfeutu finxa finxes finxa finxamos ~ finxemos finxais ~ finxeis finxen Pluscuamperfeutu finxera ~ finxere finxeras ~ finxeres finxera ~ finxere finxramos ~ finxremos finxerais ~ finxereis finxeran ~ finxeren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Les desinencies quentamen pelos diptongos ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola x final de la raz. Caltin la i de la raz en toles sos formes.

178

FIRIR
INDICATIVU Presente firo fires fire firimos firs firen Pretritu Indefinu fir firisti ~ firiesti firi firimos ~ firiemos firistis ~ firiestis firieron SUXUNTIVU Presente fira firas fira firamos firis firan POTENCIAL Futuru firir firirs firir firiremos firiris firirn IMPERATIVU firi firi FORMES NON PERSONALES Infinitivu firir Xerundiu firiendo Participiu firu firida firo firos fires Condicional firira firires firira firiramos ~ firiremos firirais ~ firireis firiren Pretritu Imperfeutu firiera ~ firiere firieras ~ firieres firiera ~ firiere firiramos ~ firiremos firierais ~ firiereis firieran ~ firieren Pretritu Imperfeutu fira fires fira firamos ~ firemos firais ~ fireis firen Pluscuamperfeutu firiera ~ firiere firieras ~ firieres firiera ~ firiere firiramos ~ firiremos firierais ~ firiereis firieran ~ firieren

Verbu regular de la 3 conxugacin. Caltin la i de la raz en toles sos formes. Nun pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu nin nel imperativu sg.

179

FRANCER
INDICATIVU Presente franzo frances france francemos francis francen Pretritu Indefinu franc francisti ~ franciesti franci francimos ~ franciemos francistis ~ franciestis francieron SUXUNTIVU Presente franza franzas franza franzamos franzis franzan POTENCIAL Futuru francer francers francer franceremos franceris francern IMPERATIVU franci franci FORMES NON PERSONALES Infinitivu francer Xerundiu franciendo Participiu francu francida franco francos frances Condicional francera franceres francera franceramos ~ franceremos francerais ~ francereis franceren Pretritu Imperfeutu franciera ~ franciere francieras ~ francieres franciera ~ franciere franciramos ~ franciremos francierais ~ franciereis francieran ~ francieren Pretritu Imperfeutu franca frances franca francamos ~ francemos francais ~ franceis francen Pluscuamperfeutu franciera ~ franciere francieras ~ francieres franciera ~ franciere franciramos ~ franciremos francierais ~ franciereis francieran ~ francieren

Verbu regular de la 2 conxugacin. Alterna c y z na raz (irregularid ortogrfica). Nun pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu nin nel imperativu sg.

180

FRAER
INDICATIVU Presente frao fraes frae fraemos frais fraen Pretritu Indefinu fra fraisti ~ fraesti fra fraimos ~ fraemos fraistis ~ fraestis fraeron SUXUNTIVU Presente fraa fraas fraa fraamos frais fraan POTENCIAL Futuru fraer fraers fraer fraeremos fraeris fraern IMPERATIVU frai frai FORMES NON PERSONALES Infinitivu fraer Xerundiu fraendo Participiu frau fraida frao fraos fraes Condicional fraera fraeres fraera fraeramos ~ fraeremos fraerais ~ fraereis fraeren Pretritu Imperfeutu fraera ~ fraere fraeras ~ fraeres fraera ~ fraere fraramos ~ fraremos fraerais ~ fraereis fraeran ~ fraeren Pretritu Imperfeutu fraa fraes fraa fraamos ~ fraemos fraais ~ fraeis fraen Pluscuamperfeutu fraera ~ fraere fraeras ~ fraeres fraera ~ fraere fraramos ~ fraremos fraerais ~ fraereis fraeran ~ fraeren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Les desinencies quentamen pelos diptongos ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola de la raz.

181

FREGAR
INDICATIVU Presente frego fregues frega fregamos fregis freguen Pretritu Indefinu fregu fregasti ~ freguesti freg freguemos fregastis ~ freguestis fregaron SUXUNTIVU Presente fregue fregues ~ fregas fregue freguemos freguis freguen ~ fregan POTENCIAL Futuru fregar fregars fregar fregaremos fregaris fregarn IMPERATIVU frega fregi FORMES NON PERSONALES Infinitivu fregar Xerundiu fregando Participiu fregu fregada fregao fregaos fregaes Condicional fregara fregares fregara fregaramos ~ fregaremos fregarais ~ fregareis fregaren Pretritu Imperfeutu fregara ~ fregare fregaras ~ fregares fregara ~ fregare fregramos ~ fregremos fregarais ~ fregareis fregaran ~ fregaren Pretritu Imperfeutu fregaba fregabes fregaba fregbamos ~ fregbemos fregabais ~ fregabeis fregaben Pluscuamperfeutu fregara ~ fregare fregaras ~ fregares fregara ~ fregare fregramos ~ fregremos fregarais ~ fregareis fregaran ~ fregaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la e de la raz en toles sos formes. Alterna g y gu na raz (irregularid ortogrfica).

182

FUXIR
INDICATIVU Presente fuxo fuxes fuxe ~ fux fuximos fuxs fuxen Pretritu Indefinu fux fuxisti ~ fuxesti fux fuximos ~ fuxemos fuxistis ~ fuxestis fuxeron SUXUNTIVU Presente fuxa fuxas fuxa fuxamos fuxis fuxan POTENCIAL Futuru fuxir fuxirs fuxir fuxiremos fuxiris fuxirn IMPERATIVU fuxi ~ fux fuxi FORMES NON PERSONALES Infinitivu fuxir Xerundiu fuxendo Participiu fuxu fuxida fuxo fuxos fuxes Condicional fuxira fuxires fuxira fuxiramos ~ fuxiremos fuxirais ~ fuxireis fuxiren Pretritu Imperfeutu fuxera ~ fuxere fuxeras ~ fuxeres fuxera ~ fuxere fuxramos ~ fuxremos fuxerais ~ fuxereis fuxeran ~ fuxeren Pretritu Imperfeutu fuxa fuxes fuxa fuxamos ~ fuxemos fuxais ~ fuxeis fuxen Pluscuamperfeutu fuxera ~ fuxere fuxeras ~ fuxeres fuxera ~ fuxere fuxramos ~ fuxremos fuxerais ~ fuxereis fuxeran ~ fuxeren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Pue perder la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg. Les desinencies quentamen pelos diptongos ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola x de la raz.

183

GOLER
INDICATIVU Presente gelo geles gel golemos golis gelen Pretritu Indefinu gol golisti ~ goliesti goli golimos ~ goliemos golistis ~ goliestis golieron SUXUNTIVU Presente gela gelas gela golamos golis gelan POTENCIAL goler golers goler goleremos goleris golern IMPERATIVU gel ~ geli ~ goli goli FORMES NON PERSONALES Infinitivu goler Xerundiu goliendo Participiu golu golida golo golos goles Futuru goldr goldrs goldr goldremos goldris goldrn Condicional golera goldra goleres goldres golera goldra goleramos ~ goleremos goldramos ~ goldremos golerais ~gol ereis goldrais ~ goldreis goleren goldren Pretritu Imperfeutu goliera ~ goliere golieras ~ golieres goliera ~ goliere goliramos ~ goliremos golierais ~ goliereis golieran ~ golieren Pretritu Imperfeutu gola goles gola golamos ~ golemos golais ~ goleis golen Pluscuamperfeutu goliera ~ goliere golieras ~ golieres goliera ~ goliere goliramos ~ goliremos golierais ~ goliereis golieran ~ golieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques, lo que se reflexa nes grafes gol y gel. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y pue facelo nel imperativu sg. Pue presentar desinencies irregulares en dellos tiempos.

184

GEYAR
INDICATIVU Presente geyo geyes geya geyamos geyis geyen Pretritu Indefinu gey geyasti ~ geyesti gey geyemos geyastis ~ geyestis geyaron SUXUNTIVU Presente geye geyes ~ geyas geye geyemos geyis geyen ~ geyan POTENCIAL Futuru geyar geyars geyar geyaremos geyaris geyarn IMPERATIVU geya geyi FORMES NON PERSONALES Infinitivu geyar Xerundiu geyando Participiu geyu geyada geyao geyaos geyaes Condicional geyara geyares geyara geyaramos ~ geyaremos geyarais ~ geyareis geyaren Pretritu Imperfeutu geyara ~ geyare geyaras ~ geyares geyara ~ geyare geyramos ~ geyremos geyarais ~ geyareis geyaran ~ geyaren Pretritu Imperfeutu geyaba geyabes geyaba geybamos ~ geybemos geyabais ~ geyabeis geyaben Pluscuamperfeutu geyara ~ geyare geyaras ~ geyares geyara ~ geyare geyramos ~ geyremos geyarais ~ geyareis geyaran ~ geyaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Presental diptongu ue (escritu con diresis) en toles sos formes.

185

HABER
INDICATIVU Presente he has ha, hai hemos ~ habemos habis han Pretritu Indefinu hubi ~ hebi hubisti ~ hubiesti hubo ~ hebo hubimos ~ hubiemos hubistis ~ hubiestis hubieron SUXUNTIVU haya hayas haya hayamos hayis hayan POTENCIAL Futuru habr habrs habr habremos habris habrn IMPERATIVU has habi FORMES NON PERSONALES Infinitivu haber Xerundiu habiendo Participiu habu habida habo habos habes Condicional habra habres habra habramos ~ habremos habrais ~ habreis habren Presente heba hebas heba hebamos hebis heban Pretritu Imperfeutu hubiera ~ hubiere hubieras ~ hubieres hubiera ~ hubiere hubiramos ~ hubiremos hubierais ~ hubiereis hubieran ~ hubieren Pretritu Imperfeutu haba habes haba habamos ~ habemos habais ~ habeis haben Pluscuamperfeutu hubiera ~ hubiere hubieras ~ hubieres hubiera ~ hubiere hubiramos ~ hubiremos hubierais ~ hubiereis hubieran ~ hubieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes hab-, hub-, hay-, heb- y ha-.

186

INFLUIR o INFLUYIR
INDICATIVU influyo influyes influye influyimos influys influyen Presente influyo inflis infli influimos influs inflin Pretritu Indefinu influy influyisti ~ influyesti influy influyimos ~ influyemos influyistis ~ influyestis influyeron SUXUNTIVU Presente influya influyas influya influyamos influyis influyan POTENCIAL influyir influyirs influyir influyiremos influyiris influyirn IMPERATIVU influyi ~ infli influyi ~ influi FORMES NON PERSONALES Infinitivu influyir ~ influir Xerundiu influyendo Participiu influyu influyida influyo influyos influyes influu influda influo influos influes Futuru influir influirs influir influiremos influiris influirn Condicional influyira influira influyires influires influyira influira influyiramos ~ influyiremos influiramos ~ influiremos influyirais ~ influyireis influirais ~ influireis influyiren influiren Pretritu Imperfeutu influyera ~ influyere influyeras ~ influyeres influyera ~ influyere influyramos ~ influyremos influyerais ~ influyereis influyeran ~ influyeren influ influsti ~ influyesti influy influmos ~ influyemos influstis ~ influyestis influyeron Pretritu Imperfeutu influya influa influyes influes influya influa influyamos ~ influyemos influamos ~ influemos influyais ~ influyeis influais ~ influeis influyen influen Pluscuamperfeutu influyera ~ influyere influyeras ~ influyeres influyera ~ influyere influyramos ~ influyremos influyerais ~ influyereis influyeran ~ influyeren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna na raz les formes influ- ya influy-. Les desinencies quentamen nos diptongos ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola y de la raz.

187

INXERIR
INDICATIVU Presente inxero inxeres inxer inxerimos inxers inxeren Pretritu Indefinu inxer inxeristi ~ inxeriesti inxiri inxerimos ~ inxeriemos inxeristis ~ inxeriestis inxirieron SUXUNTIVU Presente inxera inxeras inxera inxiramos inxiris inxeran POTENCIAL Futuru inxerir inxerirs inxerir inxeriremos inxeriris inxerirn IMPERATIVU inxer inxeri FORMES NON PERSONALES Infinitivu inxerir Xerundiu inxiriendo Participiu inxeru inxerida inxero inxeros inxeres Condicional inxerira inxerires inxerira inxeriramos ~ inxeriremos inxerirais ~ inxerireis inxeriren Pretritu Imperfeutu inxiriera ~ inxiriere inxirieras ~ inxirieres inxiriera ~ inxiriere inxiriramos ~ inxiriremos inxirierais ~ inxiriereis inxirieran ~ inxirieren Pretritu Imperfeutu inxera inxeres inxera inxeramos ~ inxeremos inxerais ~ inxereis inxeren Pluscuamperfeutu inxiriera ~ inxiriere inxirieras ~ inxirieres inxiriera ~ inxiriere inxiriramos ~ inxiriremos inxirierais ~ inxiriereis inxirieran ~ inxirieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna na raz les formes inxer- ya inxir-. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg.

188

LLAMBER
INDICATIVU Presente llambo llambes llambe llambemos llambis llamben Pretritu Indefinu llamb llambisti ~ llambiesti llambi llambimos ~ llambiemos llambistis ~ llambiestis llambieron SUXUNTIVU Presente llamba llambas llamba llambamos llambis llamban POTENCIAL Futuru llamber llambers llamber llamberemos llamberis llambern IMPERATIVU llambi llambi FORMES NON PERSONALES Infinitivu llamber Xerundiu llambiendo Participiu llambu llambida llambo llambos llambes Condicional llambera llamberes llambera llamberamos ~ llamberemos llamberais ~ llambereis llamberen Pretritu Imperfeutu llambiera ~ llambiere llambieras ~ llambieres llambiera ~ llambiere llambiramos ~ llambiremos llambierais ~ llambiereis llambieran ~ llambieren Pretritu Imperfeutu llamba llambes llamba llambamos ~ llambemos llambais ~ llambeis llamben Pluscuamperfeutu llambiera ~ llambiere llambieras ~ llambieres llambiera ~ llambiere llambiramos ~ llambiremos llambierais ~ llambiereis llambieran ~ llambieren

Verbu regular de la 2 conxugacin. Verbu modelu.

189

LLEER
INDICATIVU Presente lleo llees llee lleemos lleis lleen Pretritu Indefinu lle llesti ~ lleesti lle llemos ~ lleemos llestis ~ lleestis lleeron SUXUNTIVU Presente llea lleas llea lleamos lleis llean POTENCIAL Futuru lleer lleers lleer lleeremos lleeris lleern IMPERATIVU llei llei FORMES NON PERSONALES Infinitivu lleer Xerundiu lleendo Participiu lleu lleda lleo lleos llees Condicional lleera lleeres lleera lleeramos ~ lleeremos lleerais ~ lleereis lleeren Pretritu Imperfeutu lleera ~ lleere lleeras ~ lleeres lleera ~ lleere lleramos ~ lleremos lleerais ~ lleereis lleeran ~ lleeren Pretritu Imperfeutu llea llees llea lleamos ~ lleemos lleais ~ lleeis lleen Pluscuamperfeutu lleera ~ lleere lleeras ~ lleeres lleera ~ lleere lleramos ~ lleremos lleerais ~ lleereis lleeran ~ lleeren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Les desinencies quentamen en ie, io pierden la so primera vocal y queden reduces a e, o.

190

LLUCIR
INDICATIVU Presente lluzo lluces lluz llucimos llucs llucen Pretritu Indefinu lluc llucisti ~ lluciesti lluci llucimos ~ lluciemos llucistis ~ lluciestis llucieron SUXUNTIVU Presente lluza lluzas lluza lluzamos lluzis lluzan POTENCIAL Futuru llucir llucirs llucir lluciremos lluciris llucirn IMPERATIVU lluz lluci FORMES NON PERSONALES Infinitivu llucir Xerundiu lluciendo Participiu llucu llucida lluco llucos lluces Condicional llucira llucires llucira lluciramos ~ lluciremos llucirais ~ llucireis lluciren Pretritu Imperfeutu lluciera ~ lluciere llucieras ~ llucieres lluciera ~ lluciere lluciramos ~ lluciremos llucierais ~ lluciereis llucieran ~ llucieren Pretritu Imperfeutu lluca lluces lluca llucamos ~ llucemos llucais ~ lluceis llucen Pluscuamperfeutu lluciera ~ lluciere llucieras ~ llucieres lluciera ~ lluciere lluciramos ~ lluciremos llucierais ~ lluciereis llucieran ~ llucieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg. Alterna c y z na raz (irregularid ortogrfica).

191

MANCAR
INDICATIVU Presente manco manques manca mancamos mancis manquen Pretritu Indefinu manqu mancasti ~ manquesti manc manquemos mancastis ~ manquestis mancaron SUXUNTIVU Presente manque manques ~ mancas manque manquemos manquis manquen ~ mancan POTENCIAL Futuru mancar mancars mancar mancaremos mancaris mancarn IMPERATIVU manca manci FORMES NON PERSONALES Infinitivu mancar Xerundiu mancando Participiu mancu mancada mancao mancaos mancaes Condicional mancara mancares mancara mancaramos ~ mancaremos mancarais ~ mancareis mancaren Pretritu Imperfeutu mancara ~ mancare mancaras ~ mancares mancara ~ mancare mancramos ~ mancremos mancarais ~ mancareis mancaran ~ mancaren Pretritu Imperfeutu mancaba mancabes mancaba mancbamos ~ mancbemos mancabais ~ mancabeis mancaben Pluscuamperfeutu mancara ~ mancare mancaras ~ mancares mancara ~ mancare mancramos ~ mancremos mancarais ~ mancareis mancaran ~ mancaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Alterna c y qu na raz (irregularid ortogrfica).

192

MERCAR
INDICATIVU Presente merco merques merca mercamos mercis merquen Pretritu Indefinu merqu mercasti ~ merquesti merc merquemos mercastis ~ merquestis mercaron SUXUNTIVU Presente merque merques ~ mercas merque merquemos merquis merquen ~ mercan POTENCIAL Futuru mercar mercars mercar mercaremos mercaris mercarn IMPERATIVU merca merci FORMES NON PERSONALES Infinitivu mercar Xerundiu mercando Participiu mercu mercada mercao mercaos mercaes Condicional mercara mercares mercara mercaramos ~ mercaremos mercarais ~ mercareis mercaren Pretritu Imperfeutu mercara ~ mercare mercaras ~ mercares mercara ~ mercare mercramos ~ mercremos mercarais ~ mercareis mercaran ~ mercaren Pretritu Imperfeutu mercaba mercabes mercaba mercbamos ~ mercbemos mercabais ~ mercabeis mercaben Pluscuamperfeutu mercara ~ mercare mercaras ~ mercares mercara ~ mercare mercramos ~ mercremos mercarais ~ mercareis mercaran ~ mercaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la e de la raz en toles sos formes. Alterna c y qu na raz (irregularid ortogrfica).

193

MOLER
INDICATIVU Presente muelo ~ muelgo mueles muel molemos molis muelen Pretritu Indefinu mol molisti ~ moliesti moli molimos ~ moliemos molistis ~ moliestis molieron SUXUNTIVU Presente muela ~ muelga muelas ~ muelgas muela ~ muelga molamos ~ molgamos molis ~ molgis muelan ~ muelgan POTENCIAL Futuru moler molers moler moleremos moleris molern IMPERATIVU mueli ~ muel moli FORMES NON PERSONALES Infinitivu moler Xerundiu moliendo Participiu molu molida molo molos moles moldr moldrs moldr moldremos moldris moldrn Condicional molera moldra moleres moldres molera moldra moleramos ~ moleremos moldramos ~ moldremos molerais ~ molereis moldrais ~ moldreis moleren moldren Pretritu Imperfeutu moliera ~ moliere molieras ~ molieres moliera ~ moliere moliramos ~ moliremos molierais ~ moliereis molieran ~ molieren Pretritu Imperfeutu mola moles mola molamos ~ molemos molais ~ moleis molen Pluscuamperfeutu moliera ~ moliere molieras ~ molieres moliera ~ moliere moliramos ~ moliremos molierais ~ moliereis molieran ~ molieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques. Alterna na raz les formes mol-, muel-, molg-, muelg- y mold-. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg.

194

MORRER
INDICATIVU Presente muerro muerres muerre morremos morris muerren Pretritu Indefinu morr morristi ~ morriesti morri morrimos ~ morriemos morristis ~ morriestis morrieron SUXUNTIVU Presente muerra muerras muerra morramos morris muerran POTENCIAL Futuru morrer morrers morrer morreremos morreris morrern IMPERATIVU muerri ~ morri morri FORMES NON PERSONALES Infinitivu morrer Xerundiu morriendo Participiu muertu muerta muerto muertos muertes Condicional morrera morreres morrera morreramos ~ morreremos morrerais ~ morrereis morreren Pretritu Imperfeutu morriera ~ morriere morrieras ~ morrieres morriera ~ morriere morriramos ~ morriremos morrierais ~ morriereis morrieran ~ morrieren Pretritu Imperfeutu morra morres morra morramos ~ morremos morrais ~ morreis morren Pluscuamperfeutu morriera ~ morriere morrieras ~ morrieres morriera ~ morriere morriramos ~ morriremos morrierais ~ morriereis morrieran ~ morrieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques. Presente un participiu irregular acabu en -tu. Nun pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu nin nel imperativu sg.

195

MOYAR
INDICATIVU Presente mueyo mueyes mueya moyamos moyis mueyen Pretritu Indefinu moy moyasti ~ moyesti moy moyemos moyastis ~ moyestis moyaron SUXUNTIVU Presente mueye mueyes ~ mueyas mueye moyemos moyis mueyen ~ mueyan POTENCIAL Futuru moyar moyars moyar moyaremos moyaris moyarn IMPERATIVU mueya moyi FORMES NON PERSONALES Infinitivu moyar Xerundiu moyando Participiu moyu moyada moyao moyaos moyaes Condicional moyara moyares moyara moyaramos ~ moyaremos moyarais ~ moyareis moyaren Pretritu Imperfeutu moyara ~ moyare moyaras ~ moyares moyara ~ moyare moyramos ~ moyremos moyarais ~ moyareis moyaran ~ moyaren Pretritu Imperfeutu moyaba moyabes moyaba moybamos ~ moybemos moyabais ~ moyabeis moyaben Pluscuamperfeutu moyara ~ moyare moyaras ~ moyares moyara ~ moyare moyramos ~ moyremos moyarais ~ moyareis moyaran ~ moyaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Camuda la o de la raz nel diptongu ue nes slabes tniques.

196

MUIR
INDICATIVU Presente muo mues mue muimos mus muen Pretritu Indefinu mu muisti ~ muesti mu muimos ~ muemos muistis ~ muestis mueron SUXUNTIVU Presente mua muas mua muamos muis muan POTENCIAL Futuru muir muirs muir muiremos muiris muirn IMPERATIVU mui mui FORMES NON PERSONALES Infinitivu muir Xerundiu muendo Participiu muu muida muo muos mues Condicional muira muires muira muiramos ~ muiremos muirais ~ muireis muiren Pretritu Imperfeutu muera ~ muere mueras ~ mueres muera ~ muere muramos ~ muremos muerais ~ muereis mueran ~ mueren Pretritu Imperfeutu mua mues mua muamos ~ muemos muais ~ mueis muen Pluscuamperfeutu muera ~ muere mueras ~ mueres muera ~ muere muramos ~ muremos muerais ~ muereis mueran ~ mueren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Les desinencies quentamen en ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola de la raz.

197

NAGUAR
INDICATIVU Presente naguo nages nagua naguamos naguis nagen Pretritu Indefinu nag naguasti ~ nagesti nagu nagemos naguastis ~ nagestis naguaron SUXUNTIVU Presente nage nages ~ naguas nage nagemos nagis nagen ~ naguan POTENCIAL Futuru naguar naguars naguar naguaremos naguaris naguarn IMPERATIVU nagua nagui FORMES NON PERSONALES Infinitivu naguar Xerundiu naguando Participiu naguu naguada naguao naguaos naguaes Condicional naguara naguares naguara naguaramos ~ naguaremos naguarais ~ naguareis naguaren Pretritu Imperfeutu naguara ~ naguare naguaras ~ naguares naguara ~ naguare naguramos ~ naguremos naguarais ~ naguareis naguaran ~ naguaren Pretritu Imperfeutu naguaba naguabes naguaba nagubamos ~ nagubemos naguabais ~ naguabeis naguaben Pluscuamperfeutu naguara ~ naguare naguaras ~ naguares naguara ~ naguare naguramos ~ naguremos naguarais ~ naguareis naguaran ~ naguaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Alterna gu y g na raz (irregularid ortogrfica).

198

OYER
INDICATIVU oyo oyes oye oyemos oyis oyen Presente oigo ois oi omos os oin Pretritu Imperfeutu oya oa oyes oes oya oa oyamos ~ oyemos oamos ~ oemos oyais ~ oyeis oais ~ oeis oyen oen Pluscuamperfeutu oyera ~ oyere oyeras ~ oyeres oyera ~ oyere oyramos ~ oyremos oyerais ~ oyereis oyeran ~ oyeren

Pretritu Indefinu oy o oyisti ~ oyesti osti ~ oyesti oy oy oyimos ~ oyemos omos ~ oyemos oyistis ~ oyestis ostis ~ oyestis oyeron oyeron SUXUNTIVU oya oyas oya oyamos oyis oyan POTENCIAL oyer oyers oyer oyeremos oyeris oyern IMPERATIVU oyi ~ oi oyi ~ oi FORMES NON PERSONALES Infinitivu oyer Xerundiu oyendo Futuru oir oirs oir oiremos oiris oirn Presente oiga oigas oiga oigamos oigis oigan

Pretritu Imperfeutu oyera ~ oyere oyeras ~ oyeres oyera ~ oyere oyramos ~ oyremos oyerais ~ oyereis oyeran ~ oyeren

Condicional oyera oira oyeres oires oyera oira oyeramos ~ oyeremos oiramos ~ oiremos oyerais ~ oyereis oirais ~ oireis oyeren oiren

Participiu oyu oyida oyo oyos oyes ou oda oo oos oes

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes oy-, o- y oig Presenta desinencies propies de la 2 y de la 3 conxugaciones.

199

PAECER
INDICATIVU Presente paezo paeces paez paecemos paecis paecen Pretritu Indefinu paec paecisti ~ paeciesti paeci paecimos ~ paeciemos paecistis ~ paeciestis paecieron SUXUNTIVU Presente paeza paezas paeza paezamos paezis paezan POTENCIAL Futuru paecer paecers paecer paeceremos paeceris paecern IMPERATIVU paez paeci FORMES NON PERSONALES Infinitivu paecer Xerundiu paeciendo Participiu paecu paecida paeco paecos paeces Condicional paecera paeceres paecera paeceramos ~ paeceremos paecerais ~ paecereis paeceren Pretritu Imperfeutu paeciera ~ paeciere paecieras ~ paecieres paeciera ~ paeciere paeciramos ~ paeciremos paecierais ~ paeciereis paecieran ~ paecieren Pretritu Imperfeutu paeca paeces paeca paecamos ~ paecemos paecais ~ paeceis paecen Pluscuamperfeutu paeciera ~ paeciere paecieras ~ paecieres paeciera ~ paeciere paeciramos ~ paeciremos paecierais ~ paeciereis paecieran ~ paecieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg. Caltin lhiatu ae de la raz en toles sos formes. Alterna na raz c y z (irregularid ortogrfica).

200

PAUTAR
INDICATIVU Presente pauto pautes pauta pautamos pautis pauten Pretritu Indefinu paut pautasti ~ pautesti paut pautemos pautastis ~ pautestis pautaron SUXUNTIVU Presente paute pautes ~ pautas paute pautemos pautis pauten ~ pautan POTENCIAL Futuru pautar pautars pautar pautaremos pautaris pautarn IMPERATIVU pauta pauti FORMES NON PERSONALES Infinitivu pautar Xerundiu pautando Participiu pautu pautada pautao pautaos pautaes Condicional pautara pautares pautara pautaramos ~ pautaremos pautarais ~ pautareis pautaren Pretritu Imperfeutu pautara ~ pautare pautaras ~ pautares pautara ~ pautare pautramos ~ pautremos pautarais ~ pautareis pautaran ~ pautaren Pretritu Imperfeutu pautaba pautabes pautaba pautbamos ~ pautbemos pautabais ~ pautabeis pautaben Pluscuamperfeutu pautara ~ pautare pautaras ~ pautares pautara ~ pautare pautramos ~ pautremos pautarais ~ pautareis pautaran ~ pautaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin el diptongu au de la raz en toles sos formes.

201

PODER
INDICATIVU Presente puedo ~ pueo puedes ~ pues pue podemos podis pueden ~ puen Pretritu Indefinu pudi pudisti ~ pudiesti pudo pudimos ~ pudiemos pudistis ~ pudiestis pudieron SUXUNTIVU Presente pueda ~ puea puedas ~ pueas pueda ~ puea podamos podis puedan ~ puean POTENCIAL Futuru podr podrs podr podremos podris podrn IMPERATIVU pue podi FORMES NON PERSONALES Infinitivu poder Xerundiu pudiendo Participiu podu podida podo podos podes Condicional podra podres podra podramos ~ podremos podrais ~ podreis podren Pretritu Imperfeutu pudiera ~ pudiere pudieras ~ pudieres pudiera ~ pudiere pudiramos ~ pudiremos pudierais ~ pudiereis pudieran ~ pudieren Pretritu Imperfeutu poda podes poda podamos ~ podemos podais ~ podeis poden Pluscuamperfeutu pudiera ~ pudiere pudieras ~ pudieres pudiera ~ pudiere pudiramos ~ pudiremos pudierais ~ pudiereis pudieran ~ pudieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes pod-, pued-, pue- y pud-.

202

PONER
INDICATIVU Presente pongo pones pon ponemos ponis ponen Pretritu Indefinu punxi punxisti ~ punxesti punxo punximos ~ punxemos punxistis ~ punxestis punxeron SUXUNTIVU Presente ponga pongas ponga pongamos pongis pongan POTENCIAL Futuru pondr pondrs pondr pondremos pondris pondrn IMPERATIVU pon poni FORMES NON PERSONALES Infinitivu poner Xerundiu poniendo Participiu puestu puesta puesto puestos puestes Condicional pondra pondres pondra pondramos ~ pondremos pondrais ~ pondreis pondren Pretritu Imperfeutu punxera ~ punxere punxeras ~ punxeres punxera ~ punxere punxramos ~ punxremos punxerais ~ punxereis punxeran ~ punxeren Pretritu Imperfeutu pona pones pona ponamos ~ ponemos ponais ~ poneis ponen Pluscuamperfeutu punxera ~ punxere punxeras ~ punxeres punxera ~ punxere punxramos ~ punxremos punxerais ~ punxereis punxeran ~ punxeren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes pon-, pong-, pond-, punx- y puest-. Presenta un participiu irregular acabu en -tu.

203

PREFERIR
INDICATIVU Presente prefiero prefieres prefier preferimos prefers prefieren Pretritu Indefinu prefer preferisti ~ preferiesti prefiri preferimos ~ preferiemos preferistis ~ preferiestis prefirieron SUXUNTIVU Presente prefiera prefieras prefiera prefiramos prefiris prefieran POTENCIAL Futuru preferir preferirs preferir preferiremos preferiris preferirn IMPERATIVU prefier preferi FORMES NON PERSONALES Infinitivu preferir Xerundiu prefiriendo Participiu preferu preferida prefero preferos preferes Condicional preferira preferires preferira preferiramos ~ preferiremos preferirais ~ preferireis preferiren Pretritu Imperfeutu prefiriera ~ prefiriere prefirieras ~ prefirieres prefiriera ~ prefiriere prefiriramos ~ prefiriremos prefirierais ~ prefiriereis prefirieran ~ prefirieren Pretritu Imperfeutu prefera preferes prefera preferamos ~ preferemos preferais ~ prefereis preferen Pluscuamperfeutu prefiriera ~ prefiriere prefirieras ~ prefirieres prefiriera ~ prefiriere prefiriramos ~ prefiriremos prefirierais ~ prefiriereis prefirieran ~ prefirieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques. Nes slabes tones alterna e, i. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg.

204

QUERER
INDICATIVU Presente quiero quies quier queremos queris quieren Pretritu Indefinu quixi quixisti ~ quixesti quixo quiximos ~ quixemos quixistis ~ quixestis quixeron SUXUNTIVU Presente quiera quieras quiera queramos queris quieran POTENCIAL Futuru quedr quedrs quedr quedremos quedris quedrn IMPERATIVU quier queri FORMES NON PERSONALES Infinitivu querer Xerundiu queriendo Participiu queru querida quero queros queres Condicional quedra quedres quedra quedramos ~ quedremos quedrais ~ quedreis quedren Pretritu Imperfeutu quixera ~ quixere quixeras ~ quixeres quixera ~ quixere quixramos ~ quixremos quixerais ~ quixereis quixeran ~ quixeren Pretritu Imperfeutu quera queres quera queramos ~ queremos querais ~ quereis queren Pluscuamperfeutu quixera ~ quixere quixeras ~ quixeres quixera ~ quixere quixramos ~ quixremos quixerais ~ quixereis quixeran ~ quixeren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes quer-, quier-, quie-, qued- y quix-. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg.

205

REGAR
INDICATIVU Presente riego riegues riega regamos regis rieguen Pretritu Indefinu regu regasti ~ reguesti reg reguemos regastis ~ reguestis regaron SUXUNTIVU Presente riegue riegues ~ riegas riegue reguemos reguis rieguen ~ riegan POTENCIAL Futuru regar regars regar regaremos regaris regarn IMPERATIVU riega regi FORMES NON PERSONALES Infinitivu regar Xerundiu regando Participiu regu regada regao regaos regaes Condicional regara regares regara regaramos ~ regaremos regarais ~ regareis regaren Pretritu Imperfeutu regara ~ regare regaras ~ regares regara ~ regare regramos ~ regremos regarais ~ regareis regaran ~ regaren Pretritu Imperfeutu regaba regabes regaba regbamos ~ regbemos regabais ~ regabeis regaben Pluscuamperfeutu regara ~ regare regaras ~ regares regara ~ regare regramos ~ regremos regarais ~ regareis regaran ~ regaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques. Alterna na raz g y gu (irregularid ortogrfica).

206

REER
INDICATIVU Presente reo rees ree reemos reis reen Pretritu Indefinu re reisti ~ reesti re reimos ~ reemos reistis ~ reestis reeron SUXUNTIVU Presente rea reas rea reamos reis rean POTENCIAL Futuru reer reers reer reeremos reeris reern IMPERATIVU rei rei FORMES NON PERSONALES Infinitivu reer Xerundiu reendo Participiu reu reida reo reos rees Condicional reera reeres reera reeramos ~ reeremos reerais ~ reereis reeren Pretritu Imperfeutu reera ~ reere reeras ~ reeres reera ~ reere reramos ~ reremos reerais ~ reereis reeran ~ reeren Pretritu Imperfeutu rea rees rea reamos ~ reemos reais ~ reeis reen Pluscuamperfeutu reera ~ reere reeras ~ reeres reera ~ reere reramos ~ reremos reerais ~ reereis reeran ~ reeren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Les desinencies quentamen en ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola de la raz. Caltin la e de la raz en toles sos formes.

207

REPETIR
INDICATIVU Presente repito repites repite repetimos repets repiten Pretritu Indefinu repet repetisti ~ repetiesti repiti repetimos ~ repetiemos repetistis ~ repetiestis repitieron SUXUNTIVU Presente repita repitas repita repitamos repitis repitan POTENCIAL Futuru repetir repetirs repetir repetiremos repetiris repetirn IMPERATIVU repiti repeti FORMES NON PERSONALES Infinitivu repetir Xerundiu repitiendo Participiu repetu repetida repeto repetos repetes Condicional repetira repetires repetira repetiramos ~ repetiremos repetirais ~ repetireis repetiren Pretritu Imperfeutu repitiera ~ repitiere repitieras ~ repitieres repitiera ~ repitiere repitiramos ~ repitiremos repitierais ~ repitiereis repitieran ~ repitieren Pretritu Imperfeutu repeta repetes repeta repetamos ~ repetemos repetais ~ repeteis repeten Pluscuamperfeutu repitiera ~ repitiere repitieras ~ repitieres repitiera ~ repitiere repitiramos ~ repitiremos repitierais ~ repitiereis repitieran ~ repitieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna les formes repet- y repit- na raz.

208

RETUEYAR
INDICATIVU Presente retueyo retueyes retueya retueyamos retueyis retueyen Pretritu Indefinu retuey retueyasti ~ retueyesti retuey retueyemos retueyastis ~ retueyestis retueyaron SUXUNTIVU Presente retueye retueyes ~ retueyas retueye retueyemos retueyis retueyen ~ retueyan POTENCIAL Futuru retueyar retueyars retueyar retueyaremos retueyaris retueyarn IMPERATIVU retueya retueyi FORMES NON PERSONALES Infinitivu retueyar Xerundiu retueyando Participiu retueyu retueyada retueyao retueyaos retueyaes Condicional retueyara retueyares retueyara retueyaramos ~ retueyaremos retueyarais ~ retueyareis retueyaren Pretritu Imperfeutu retueyara ~ retueyare retueyaras ~ retueyares retueyara ~ retueyare retueyramos ~ retueyremos retueyarais ~ retueyareis retueyaran ~ retueyaren Pretritu Imperfeutu retueyaba retueyabes retueyaba retueybamos ~ retueybemos retueyabais ~ retueyabeis retueyaben Pluscuamperfeutu retueyara ~ retueyare retueyaras ~ retueyares retueyara ~ retueyare retueyramos ~ retueyremos retueyarais ~ retueyareis retueyaran ~ retueyaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin el diptongu ue de la raz en toles sos formes.

209

REZAR
INDICATIVU Presente rezo reces reza rezamos rezis recen Pretritu Indefinu rec rezasti ~ recesti rez recemos rezastis ~ recestis rezaron SUXUNTIVU Presente rece reces ~ rezas rece recemos recis recen ~ rezan POTENCIAL Futuru rezar rezars rezar rezaremos rezaris rezarn IMPERATIVU reza rezi FORMES NON PERSONALES Infinitivu rezar Xerundiu rezando Participiu rezu rezada rezao rezaos rezaes Condicional rezara rezares rezara rezaramos ~ rezaremos rezarais ~ rezareis rezaren Pretritu Imperfeutu rezara ~ rezare rezaras ~ rezares rezara ~ rezare rezramos ~ rezremos rezarais ~ rezareis rezaran ~ rezaren Pretritu Imperfeutu rezaba rezabes rezaba rezbamos ~ rezbemos rezabais ~ rezabeis rezaben Pluscuamperfeutu rezara ~ rezare rezaras ~ rezares rezara ~ rezare rezramos ~ rezremos rezarais ~ rezareis rezaran ~ rezaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la e de la raz en toles sos formes. Alterna na raz z y c (irregularid ortogrfica).

210

RIR
INDICATIVU Presente ro ris ri rimos ris rin Pretritu Indefinu ri risti ~ riesti ri rimos ~ riemos ristis ~ riestis rieron SUXUNTIVU Presente ra ras ra riamos riis ran POTENCIAL Futuru rir rirs rir riremos riris rirn IMPERATIVU ri ri FORMES NON PERSONALES Infinitivu rir Xerundiu riendo Participiu ru rida ro ros res Condicional rira rires rira riramos ~ riremos rirais ~ rireis riren Pretritu Imperfeutu riera ~ riere rieras ~ rieres riera ~ riere riramos ~ riremos rierais ~ riereis rieran ~ rieren Pretritu Imperfeutu ra res ra ramos ~ remos rais ~ reis ren Pluscuamperfeutu riera ~ riere rieras ~ rieres riera ~ riere riramos ~ riremos rierais ~ riereis rieran ~ rieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna na raz les formes r- y ri-. Pierde la vocal final -e na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y la -i nel imperativu sg.

211

ROMPER
INDICATIVU Presente ruempo ruempes ruempe rompemos rompis ruempen Pretritu Indefinu romp rompisti ~ rompiesti rompi rompimos ~ rompiemos rompistis ~ rompiestis rompieron SUXUNTIVU Presente ruempa ruempas ruempa rompamos rompis ruempan POTENCIAL Futuru romper rompers romper romperemos romperis rompern IMPERATIVU ruempi ~ rompi rompi FORMES NON PERSONALES Infinitivu romper Xerundiu rompiendo Participiu rotu rota roto rotos rotes Condicional rompera romperes rompera romperamos ~ romperemos romperais ~ rompereis romperen Pretritu Imperfeutu rompiera ~ rompiere rompieras ~ rompieres rompiera ~ rompiere rompiramos ~ rompiremos rompierais ~ rompiereis rompieran ~ rompieren Pretritu Imperfeutu rompa rompes rompa rompamos ~ rompemos rompais ~ rompeis rompen Pluscuamperfeutu rompiera ~ rompiere rompieras ~ rompieres rompiera ~ rompiere rompiramos ~ rompiremos rompierais ~ rompiereis rompieran ~ rompieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue, pero pue nun lo facer nel imperativu sg. Presenta un participiu irregular acabu en -tu.

212

ROZAR
INDICATIVU Presente rozo roces roza rozamos rozis rocen Pretritu Indefinu roc rozasti ~ rocesti roz rocemos rozastis ~ rocestis rozaron SUXUNTIVU Presente roce roces ~ rozas roce rocemos rocis rocen ~ rozan POTENCIAL Futuru rozar rozars rozar rozaremos rozaris rozarn IMPERATIVU roza rozi FORMES NON PERSONALES Infinitivu rozar Xerundiu rozando Participiu rozu rozada rozao rozaos rozaes Condicional rozara rozares rozara rozaramos ~ rozaremos rozarais ~ rozareis rozaren Pretritu Imperfeutu rozara ~ rozare rozaras ~ rozares rozara ~ rozare rozramos ~ rozremos rozarais ~ rozareis rozaran ~ rozaren Pretritu Imperfeutu rozaba rozabes rozaba rozbamos ~ rozbemos rozabais ~ rozabeis rozaben Pluscuamperfeutu rozara ~ rozare rozaras ~ rozares rozara ~ rozare rozramos ~ rozremos rozarais ~ rozareis rozaran ~ rozaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la o de la raz en toles sos formes. Alterna na raz z y c (irregularid ortogrfica).

213

RUAR
INDICATIVU Presente ro res ra ruamos ruis ren Pretritu Indefinu ru ruasti ~ ruesti ru ruemos ruastis ~ ruestis ruaron SUXUNTIVU Presente re res ~ ras re ruemos ruis ren ~ ran POTENCIAL Futuru ruar ruars ruar ruaremos ruaris ruarn IMPERATIVU ra rui FORMES NON PERSONALES Infinitivu ruar Xerundiu ruando Participiu ruu ruada ruao ruaos ruaes Condicional ruara ruares ruara ruaramos ~ ruaremos ruarais ~ ruareis ruaren Pretritu Imperfeutu ruara ~ ruare ruaras ~ ruares ruara ~ ruare ruramos ~ ruremos ruarais ~ ruareis ruaran ~ ruaren Pretritu Imperfeutu ruaba ruabes ruaba rubamos ~ rubemos ruabais ~ ruabeis ruaben Pluscuamperfeutu ruara ~ ruare ruaras ~ ruares ruara ~ ruare ruramos ~ ruremos ruarais ~ ruareis ruaran ~ ruaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. La u final de la raz caltinse nhiatu en contautu coles vocales de les desinencies. Alterna u y (irregularid ortogrfica).

214

SABER
INDICATIVU Presente s sabes sabe sabemos sabis saben Pretritu Indefinu supi supisti ~ supiesti supo supimos ~ supiemos supistis ~ supiestis supieron SUXUNTIVU Presente sepa sepas sepa sepamos sepis sepan POTENCIAL Futuru sabr sabrs sabr sabremos sabris sabrn IMPERATIVU sabi sabi FORMES NON PERSONALES Infinitivu saber Xerundiu sabiendo Participiu sabu sabida sabo sabos sabes Condicional sabra sabres sabra sabramos ~ sabremos sabrais ~ sabreis sabren Pretritu Imperfeutu supiera ~ supiere supieras ~ supieres supiera ~ supiere supiramos ~ supiremos supierais ~ supiereis supieran ~ supieren Pretritu Imperfeutu saba sabes saba sabamos ~ sabemos sabais ~ sabeis saben Pluscuamperfeutu supiera ~ supiere supieras ~ supieres supiera ~ supiere supiramos ~ supiremos supierais ~ supiereis supieran ~ supieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes sab-, sup-, sep-. Presenta dalguna forma peculiar.

215

SEMAR
INDICATIVU Presente semo semes sema semamos semis semen Pretritu Indefinu sem semasti ~ semesti sem sememos semastis ~ semestis semaron SUXUNTIVU Presente seme semes ~ semas seme sememos semis semen ~ seman POTENCIAL Futuru semar semars semar semaremos semaris semarn IMPERATIVU sema semi FORMES NON PERSONALES Infinitivu semar Xerundiu semando Participiu semu semada semao semaos semaes Condicional semara semares semara semaramos ~ semaremos semarais ~ semareis semaren Pretritu Imperfeutu semara ~ semare semaras ~ semares semara ~ semare semramos ~ semremos semarais ~ semareis semaran ~ semaren Pretritu Imperfeutu semaba semabes semaba sembamos ~ sembemos semabais ~ semabeis semaben Pluscuamperfeutu semara ~ semare semaras ~ semares semara ~ semare semramos ~ semremos semarais ~ semareis semaran ~ semaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la e de la raz en toles sos formes.

216

SENTIR
INDICATIVU Presente siento sientes siente sentimos sents sienten Pretritu Indefinu sent sentisti ~ sentiesti sinti sentimos ~ sentiemos sentistis ~ sentiestis sintieron SUXUNTIVU Presente sienta sientas sienta sintamos sintis sientan POTENCIAL Futuru sentir sentirs sentir sentiremos sentiris sentirn IMPERATIVU sienti ~ senti senti FORMES NON PERSONALES Infinitivu sentir Xerundiu sintiendo Participiu sentu sentida sento sentos sentes Condicional sentira sentires sentira sentiramos ~ sentiremos sentirais ~ sentireis sentiren Pretritu Imperfeutu sintiera ~ sintiere sintieras ~ sintieres sintiera ~ sintiere sintiramos ~ sintiremos sintierais ~ sintiereis sintieran ~ sintieren Pretritu Imperfeutu senta sentes senta sentamos ~ sentemos sentais ~ senteis senten Pluscuamperfeutu sintiera ~ sintiere sintieras ~ sintieres sintiera ~ sintiere sintiramos ~ sintiremos sintierais ~ sintiereis sintieran ~ sintieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques, pero pue nun lo facer nel imperativu sg. Alterna la e de la raz con i en slabes tones.

217

SER
INDICATIVU Presente soi ~ so yes ye somos sois son Pretritu Indefinu fui fui fuisti ~ fuesti fosti foi fo fuimos ~ fuemos fomos fuistis ~ fuestis fostis fueron foron SUXUNTIVU seya seyas seya seyamos seyis seyan POTENCIAL ser sers ser seremos seris sern IMPERATIVU s sei FORMES NON PERSONALES Infinitivu ser Xerundiu siendo Participiu so Futuru sedr sedrs sedr sedremos sedris sedrn Condicional sera sedra seres sedres sera sedra seramos ~ seremos sedramos ~ sedremos serais ~ sereis sedrais ~ sedreis seren sedren Presente sa sas sa samos sais san Pretritu Imperfeutu fuera ~ fuere fora ~ fore fueras ~ fueres foras ~ fores fuera ~ fuere fora ~ fore furamos ~ furemos framos ~ fremos fuerais ~ fuereis forais ~ foreis fueran ~ fueren foran ~ foren Pretritu Imperfeutu yera yeres yera yramos ~ yremos yerais ~ yereis yeren Pluscuamperfeutu fuera ~ fuere fora ~ fore fueras ~ fueres foras ~ fores fuera ~ fuere fora ~ fore furamos ~ furemos framos ~ fremos fuerais ~ fuereis forais ~ foreis fueran ~ fueren foran ~ foren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes s-, so-, sed-, sey-, si-, y-, yer-, fue-, fo- y fu-. Presenta desinencies especfiques.

218

SIGUIR
INDICATIVU Presente sigo sigues sigue siguimos sigus siguen Pretritu Indefinu sigu siguisti ~ siguiesti sigui siguimos ~ siguiemos siguistis ~ siguiestis siguieron SUXUNTIVU Presente siga sigas siga sigamos sigis sigan POTENCIAL Futuru siguir siguirs siguir siguiremos siguiris siguirn IMPERATIVU sigui sigui FORMES NON PERSONALES Infinitivu siguir Xerundiu siguiendo Participiu siguu siguida siguo siguos sigues Condicional siguira siguires siguira siguiramos ~ siguiremos siguirais ~ siguireis siguiren Pretritu Imperfeutu siguiera ~ siguiere siguieras ~ siguieres siguiera ~ siguiere siguiramos ~ siguiremos siguierais ~ siguiereis siguieran ~ siguieren Pretritu Imperfeutu sigua sigues sigua siguamos ~ siguemos siguais ~ sigueis siguen Pluscuamperfeutu siguiera ~ siguiere siguieras ~ siguieres siguiera ~ siguiere siguiramos ~ siguiremos siguierais ~ siguiereis siguieran ~ siguieren

Verbu regular de la 3 conxugacin. Alterna gu y g na raz (irregularid ortogrfica).

219

SOMORGUIAR
INDICATIVU Presente somorguio somorguies somorguia somorguiamos somorguiis somorguien Pretritu Indefinu somorgui somorguiasti ~ somorguiesti somorgui somorguiemos somorguiastis ~ somorguiestis somorguiaron SUXUNTIVU Presente somorguie somorguies ~ somorguias somorguie somorguiemos somorguiis somorguien ~ somorguian POTENCIAL Futuru somorguiar somorguiars somorguiar somorguiaremos somorguiaris somorguiarn IMPERATIVU somorguia somorguii FORMES NON PERSONALES Infinitivu somorguiar Xerundiu somorguiando Participiu somorguiu somorguiada somorguiao somorguiaos somorguiaes Condicional somorguiara somorguiares somorguiara somorguiaramos~somorguiaremos somorguiarais ~ somorguiareis somorguiaren Pretritu Imperfeutu somorguiara ~ somorguiare somorguiaras ~ somorguiares somorguiara ~ somorguiare somorguiramos ~ somorguiremos somorguiarais ~ somorguiareis somorguiaran ~ somorguiaren Pretritu Imperfeutu somorguiaba somorguiabes somorguiaba somorguibamos ~ somorguibemos somorguiabais ~ somorguiabeis somorguiaben Pluscuamperfeutu somorguiara ~ somorguiare somorguiaras ~ somorguiares somorguiara ~ somorguiare somorguiramos ~ somorguiremos somorguiarais ~ somorguiareis somorguiaran ~ somorguiaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. La i final de la raz caltinse en toles formes faciendo diptongu cola primera vocal de les desinencies.

220

SORBER
INDICATIVU Presente suerbo suerbes suerbe sorbemos sorbis suerben Pretritu Indefinu sorb sorbisti ~ sorbiesti sorbi sorbimos ~ sorbiemos sorbistis ~ sorbiestis sorbieron SUXUNTIVU Presente suerba suerbas suerba sorbamos sorbis suerban POTENCIAL Futuru sorber sorbers sorber sorberemos sorberis sorbern IMPERATIVU suerbi ~ sorbi sorbi FORMES NON PERSONALES Infinitivu sorber Xerundiu sorbiendo Participiu sorbu sorbida sorbo sorbos sorbes Condicional sorbera sorberes sorbera sorberamos ~ sorberemos sorberais ~ sorbereis sorberen Pretritu Imperfeutu sorbiera ~ sorbiere sorbieras ~ sorbieres sorbiera ~ sorbiere sorbiramos ~ sorbiremos sorbierais ~ sorbiereis sorbieran ~ sorbieren Pretritu Imperfeutu sorba sorbes sorba sorbamos ~ sorbemos sorbais ~ sorbeis sorben Pluscuamperfeutu sorbiera ~ sorbiere sorbieras ~ sorbieres sorbiera ~ sorbiere sorbiramos ~ sorbiremos sorbierais ~ sorbiereis sorbieran ~ sorbieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques, pero pue nun lo facer nel imperativu sg.

221

SUAAR
INDICATIVU Presente suao suaes suaa suaamos suais suaen Pretritu Indefinu sua suaasti ~ suaesti sua suaemos suaastis ~ suaestis suaaron SUXUNTIVU Presente suae suaes ~ suaas suae suaemos suais suaen ~ suaan POTENCIAL Futuru suaar suaars suaar suaaremos suaaris suaarn IMPERATIVU suaa suai FORMES NON PERSONALES Infinitivu suaar Xerundiu suaando Participiu suau suaada suaao suaaos suaaes Condicional suaara suaares suaara suaaramos ~ suaaremos suaarais ~ suaareis suaaren Pretritu Imperfeutu suaara ~ suaare suaaras ~ suaares suaara ~ suaare suaramos ~ suaremos suaarais ~ suaareis suaaran ~ suaaren Pretritu Imperfeutu suaaba suaabes suaaba suabamos ~ suabemos suaabais ~ suaabeis suaaben Pluscuamperfeutu suaara ~ suaare suaaras ~ suaares suaara ~ suaare suaramos ~ suaremos suaarais ~ suaareis suaaran ~ suaaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin el diptongu ua en toles sos formes.

222

TAR
INDICATIVU Presente to ~ toi tas ta tamos tis tn Pretritu Indefinu tuvi ~ tevi tuvisti ~ tuviesti tuvo ~ tevo tuvimos ~ tuviemos tuvistis ~ tuviestis tuvieron SUXUNTIVU Presente tea teas tea teamos teis tean POTENCIAL Futuru tar tars tar taremos taris tarn IMPERATIVU ta ti FORMES NON PERSONALES Infinitivu tar Xerundiu tando Participiu tao Condicional tara tares tara taramos ~ taremos tarais ~ tareis taren Pretritu Imperfeutu tuviera ~ tuviere tuvieras ~ tuvieres tuviera ~ tuviere tuviramos ~ tuviremos tuvierais ~ tuviereis tuvieran ~ tuvieren Pretritu Imperfeutu taba tabes taba tbamos ~ tbemos tabais ~ tabeis taben Pluscuamperfeutu tuviera ~ tuviere tuvieras ~ tuvieres tuviera ~ tuviere tuviramos ~ tuviremos tuvierais ~ tuviereis tuvieran ~ tuvieren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Alterna na raz les formes t-, te-, tev-, tuv Presenta formes especfiques.

223

TARAZAR
INDICATIVU Presente tarazo taraces taraza tarazamos tarazis taracen Pretritu Indefinu tarac tarazasti ~ taracesti taraz taracemos tarazastis ~ taracestis tarazaron SUXUNTIVU Presente tarace taraces ~ tarazas tarace taracemos taracis taracen ~ tarazan POTENCIAL Futuru tarazar tarazars tarazar tarazaremos tarazaris tarazarn IMPERATIVU taraza tarazi FORMES NON PERSONALES Infinitivu tarazar Xerundiu tarazando Participiu tarazu tarazada tarazao tarazaos tarazaes Condicional tarazara tarazares tarazara tarazaremos ~ tarazaramos tarazareis ~ tarazarais tarazaren Pretritu Imperfeutu tarazara ~ tarazare tarazaras ~ tarazares tarazara ~ tarazare tarazramos ~ tarazremos tarazarais ~ tarazareis tarazaran ~ tarazaren Pretritu Imperfeutu tarazaba tarazabes tarazaba tarazbemos ~ tarazbamos tarazabeis ~ tarazabais tarazaben Pluscuamperfeutu tarazara ~ tarazare tarazaras ~ tarazares tarazara ~ tarazare tarazramos ~ tarazremos tarazarais ~ tarazareis tarazaran ~ tarazaren

Los verbos que se conxugen como tarazar pertenecen a la conxugacin en -ar y son regulares. Alternen z con c (irregularid ortogrfica).

224

TARRECER
INDICATIVU Presente tarrezo tarreces tarrez tarrecemos tarrecis tarrecen Pretritu Indefinu tarrec tarrecisti ~ tarreciesti tarreci tarrecimos ~ tarreciemos tarrecistis ~ tarreciestis tarrecieron SUXUNTIVU Presente tarreza tarrezas tarreza tarrezamos tarrezis tarrezan POTENCIAL Futuru tarrecer tarrecers tarrecer tarreceremos tarreceris tarrecern IMPERATIVU tarrez tarreci FORMES NON PERSONALES Infinitivu tarrecer Xerundiu tarreciendo Participiu tarrecu tarrecida tarreco tarrecos tarreces Condicional tarrecera tarreceres tarrecera tarreceramos ~ tarreceremos tarrecerais ~ tarrecereis tarreceren Pretritu Imperfeutu tarreciera ~ tarreciere tarrecieras ~ tarrecieres tarreciera ~ tarreciere tarreciramos ~ tarreciremos tarrecierais ~ tarreciereis tarrecieran ~ tarrecieren Pretritu Imperfeutu tarreca tarreces tarreca tarrecamos ~ tarrecemos tarrecais ~ tarreceis tarrecen Pluscuamperfeutu tarreciera ~ tarreciere tarrecieras ~ tarrecieres tarreciera ~ tarreciere tarreciramos ~ tarreciremos tarrecierais ~ tarreciereis tarrecieran ~ tarrecieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg. Alterna na raz c y z (irregularid ortogrfica).

225

TENER
INDICATIVU Presente tengo ~ teo ~ to tienes tien tenemos tenis tienen Pretritu Indefinu tuvi ~ tevi tuvisti ~ tuviesti tuvo ~ tevo tuvimos ~ tuviemos tuvistis ~ tuviestis tuvieron SUXUNTIVU Presente tenga tengas tenga tengamos tengis tengan POTENCIAL Futuru tendr tendrs tendr tendremos tendris tendrn IMPERATIVU ten teni FORMES NON PERSONALES Infinitivu tener Xerundiu teniendo Participiu tenu tenida teno tenos tenes Condicional tendra tendres tendra tendramos ~ tendremos tendrais ~ tendreis tendren Pretritu Imperfeutu tuviera ~ tuviere tuvieras ~ tuvieres tuviera ~ tuviere tuviramos ~ tuviremos tuvierais ~ tuviereis tuvieran ~ tuvieren Pretritu Imperfeutu tena tenes tena tenamos ~ tenemos tenais ~ teneis tenen Pluscuamperfeutu tuviera ~ tuviere tuvieras ~ tuvieres tuviera ~ tuviere tuviramos ~ tuviremos tuvierais ~ tuviereis tuvieran ~ tuvieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes ten-, tien-, teng-, tend-, tev- y tuv-. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg. Les formes del presente dindicativu teo y to sense nes perfrasis verbales.

226

TEXER
INDICATIVU Presente texo texes texe ~ tex texemos texis texen Pretritu Indefinu tex texisti ~ texesti tex teximos ~ texemos texistis ~ texestis texeron SUXUNTIVU Presente texa texas texa texamos texis texan POTENCIAL Futuru texer texers texer texeremos texeris texern IMPERATIVU texi ~ tex texi FORMES NON PERSONALES Infinitivu texer Xerundiu texendo Participiu texu texida texo texos texes Condicional texera texeres texera texeramos ~ texeremos texerais ~ texereis texeren Pretritu Imperfeutu texera ~ texere texeras ~ texeres texera ~ texere texramos ~ texremos texerais ~ texereis texeran ~ texeren Pretritu Imperfeutu texa texes texa texamos ~ texemos texais ~ texeis texen Pluscuamperfeutu texera ~ texere texeras ~ texeres texera ~ texere texramos ~ texremos texerais ~ texereis texeran ~ texeren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Les desinencies quentamen nos diptongos ie, io pierden la so primera vocal en contautu cola x de la raz. Pue perder la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg. Caltin la e de la raz en toles sos formes.

227

TOCAR
INDICATIVU Presente toco toques toca tocamos tocis toquen Pretritu Indefinu toqu tocasti ~ toquesti toc toquemos tocastis ~ toquestis tocaron SUXUNTIVU Presente toque toques ~ tocas toque toquemos toquis toquen ~ tocan POTENCIAL Futuru tocar tocars tocar tocaremos tocaris tocarn IMPERATIVU toca toci FORMES NON PERSONALES Infinitivu tocar Xerundiu tocando Participiu tocu tocada tocao tocaos tocaes Condicional tocara tocares tocara tocaramos ~ tocaremos tocarais ~ tocareis tocaren Pretritu Imperfeutu tocara ~ tocare tocaras ~ tocares tocara ~ tocare tocramos ~ tocremos tocarais ~ tocareis tocaran ~ tocaren Pretritu Imperfeutu tocaba tocabes tocaba tocbamos ~ tocbemos tocabais ~ tocabeis tocaben Pluscuamperfeutu tocara ~ tocare tocaras ~ tocares tocara ~ tocare tocramos ~ tocremos tocarais ~ tocareis tocaran ~ tocaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la o de la raz en toles sos formes. Alterna na raz c y qu (irregularid ortogrfica).

228

TORCER
INDICATIVU Presente tuerzo tuerces tuerce torcemos torcis tuercen Pretritu Indefinu torc torcisti ~ torciesti torci torcimos ~ torciemos torcistis ~ torciestis torcieron SUXUNTIVU Presente tuerza tuerzas tuerza torzamos torzis tuerzan POTENCIAL Futuru torcer torcers torcer torceremos torceris torcern IMPERATIVU tuerci ~ torci torci FORMES NON PERSONALES Infinitivu torcer Xerundiu torciendo Participiu torcu torcida torco torcos torces Condicional torcera torceres torcera torceramos ~ torceremos torcerais ~ torcereis torceren Pretritu Imperfeutu torciera ~ torciere torcieras ~ torcieres torciera ~ torciere torciramos ~ torciremos torcierais ~ torciereis torcieran ~ torcieren Pretritu Imperfeutu torca torces torca torcamos ~ torcemos torcais ~ torceis torcen Pluscuamperfeutu torciera ~ torciere torcieras ~ torcieres torciera ~ torciere torciramos ~ torciremos torcierais ~ torciereis torcieran ~ torcieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Camuda la o de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques, pero pue nun lo facer nel imperativu sg. Alterna na raz c y z (irregularid ortogrfica). Nun pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu nin nel imperativu sg.

229

TORGAR
INDICATIVU Presente torgo torgues torga torgamos torgis torguen Pretritu Indefinu torgu torgasti ~ torguesti torg torguemos torgastis ~ torguestis torgaron SUXUNTIVU Presente torgue torgues ~ torgas torgue torguemos torguis torguen ~ torgan POTENCIAL Futuru torgar torgars torgar torgaremos torgaris torgarn IMPERATIVU torga torgi FORMES NON PERSONALES Infinitivu torgar Xerundiu torgando Participiu torgu torgada torgao torgaos torgaes Condicional torgara torgares torgara torgaramos ~ torgaremos torgarais ~ torgareis torgaren Pretritu Imperfeutu torgara ~ torgare torgaras ~ torgares torgara ~ torgare torgramos ~ torgremos torgarais ~ torgareis torgaran ~ torgaren Pretritu Imperfeutu torgaba torgabes torgaba torgbamos ~ torgbemos torgabais ~ torgabeis torgaben Pluscuamperfeutu torgara ~ torgare torgaras ~ torgares torgara ~ torgare torgramos ~ torgremos torgarais ~ torgareis torgaran ~ torgaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Caltin la o de la raz en toles sos formes. Alterna g y gu (irregularid ortogrfica).

230

TRAYER o TRAER
INDICATIVU trayo trayes traye trayemos trayis trayen Presente traigo traes trai traemos trais traen Pretritu Imperfeutu traya traa trayes traes traya traa trayamos ~ trayemos traamos ~ traemos trayais ~ trayeis traais ~ traeis trayen traen Pluscuamperfeutu traxera ~ traxere traxeras ~ traxeres traxera ~ traxere traxramos ~ traxremos traxerais ~ traxereis traxeran ~ traxeren

Pretritu Indefinu traxi traxisti ~ traxesti traxo traximos ~ traxemos traxistis ~ traxestis traxeron SUXUNTIVU traya trayas traya trayamos trayis trayan POTENCIAL trayer trayers trayer trayeremos trayeris trayern IMPERATIVU trai trayi ~ trai FORMES NON PERSONALES Infinitivu trayer ~ traer Xerundiu trayendo Futuru traer traers traer traeremos traeris traern Presente traiga traigas traiga traigamos traigis traigan

Pretritu Imperfeutu traxera ~ traxere traxeras ~ traxeres traxera ~ traxere traxramos ~ traxremos traxerais ~ traxereis traxeran ~ traxeren

Condicional trayera traera trayeres traeres trayera traera trayeramos ~ trayeremos traeramos ~ traeremos trayerais ~ trayereis traerais ~ traereis trayeren traeren

Participiu trayu trayida trayo trayos trayes trau trada trao traos traes

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes tra-, tray-, traig- y trax-.

231

TRIAR
INDICATIVU Presente tro tres tra triamos triis tren Pretritu Indefinu tri triasti ~ triesti tri triemos triastis ~ triestis triaron SUXUNTIVU Presente tre tres ~ tras tre triemos triis tren ~ tran POTENCIAL Futuru triar triars triar triaremos triaris triarn IMPERATIVU tra trii FORMES NON PERSONALES Infinitivu triar Xerundiu triando Participiu triu triada triao triaos triaes Condicional triara triares triara triaramos ~ triaremos triarais ~ triareis triaren Pretritu Imperfeutu triara ~ triare triaras ~ triares triara ~ triare triramos ~ triremos triarais ~ triareis triaran ~ triaren Pretritu Imperfeutu triaba triabes triaba tribamos ~ tribemos triabais ~ triabeis triaben Pluscuamperfeutu triara ~ triare triaras ~ triares triara ~ triare triramos ~ triremos triarais ~ triareis triaran ~ triaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. La i final de la raz caltinse nhiatu en contautu coles vocales de les desinencies. Alterna i y (irregularid ortogrfica).

232

TUSIR
INDICATIVU Presente tuso tuses tus tusimos tuss tusen Pretritu Indefinu tus tusisti ~ tusiesti tusi tusimos ~ tusiemos tusistis ~ tusiestis tusieron SUXUNTIVU Presente tusa tusas tusa tusamos tusis tusan POTENCIAL Futuru tusir tusirs tusir tusiremos tusiris tusirn IMPERATIVU tus ~ tusi tusi FORMES NON PERSONALES Infinitivu tusir Xerundiu tusiendo Participiu tusu tusida tuso tusos tuses Condicional tusira tusires tusira tusiramos ~ tusiremos tusirais ~ tusireis tusiren Pretritu Imperfeutu tusiera ~ tusiere tusieras ~ tusieres tusiera ~ tusiere tusiramos ~ tusiremos tusierais ~ tusiereis tusieran ~ tusieren Pretritu Imperfeutu tusa tuses tusa tusamos ~ tusemos tusais ~ tuseis tusen Pluscuamperfeutu tusiera ~ tusiere tusieras ~ tusieres tusiera ~ tusiere tusiramos ~ tusiremos tusierais ~ tusiereis tusieran ~ tusieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y pue perdela nel imperativu sg. Caltin la u de la raz en toles sos formes.

233

UNVIAR
INDICATIVU Presente unvio unvies unvia unviamos unviis unvien Pretritu Indefinu unvi unviasti ~ unviesti unvi unviemos unviastis ~ unviestis unviaron SUXUNTIVU Presente unvie unvies ~ unvias unvie unviemos unviis unvien ~ unvian POTENCIAL Futuru unviar unviars unviar unviaremos unviaris unviarn IMPERATIVU unvia unvii FORMES NON PERSONALES Infinitivu unviar Xerundiu unviando Participiu unviu unviada unviao unviaos unviaes Condicional unviara unviares unviara unviaramos ~ unviaremos unviarais ~ unviareis unviaren Pretritu Imperfeutu unviara ~ unviare unviaras ~ unviares unviara ~ unviare unviramos ~ unviremos unviarais ~ unviareis unviaran ~ unviaren Pretritu Imperfeutu unviaba unviabes unviaba unvibamos ~ unvibemos unviabais ~ unviabeis unviaben Pluscuamperfeutu unviara ~ unviare unviaras ~ unviares unviara ~ unviare unviramos ~ unviremos unviarais ~ unviareis unviaran ~ unviaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. La i final de la raz caltinse tona en toles formes y formando diptongu cola primera vocal de les desinencies.

234

VALIR
INDICATIVU Presente valgo vales val valimos vals valen Pretritu Indefinu val valisti ~ valiesti vali valimos ~ valiemos valistis ~ valiestis valieron SUXUNTIVU Presente valga valgas valga valgamos valgis valgan POTENCIAL Futuru valdr valdrs valdr valdremos valdris valdrn IMPERATIVU val vali FORMES NON PERSONALES Infinitivu valir Xerundiu valiendo Participiu valu valida valo valos vales Condicional valdra valdres valdra valdramos ~ valdremos valdrais ~ valdreis valdren Pretritu Imperfeutu valiera ~ valiere valieras ~ valieres valiera ~ valiere valiramos ~ valiremos valierais ~ valiereis valieran ~ valieren Pretritu Imperfeutu vala vales vala valamos ~ valemos valais ~ valeis valen Pluscuamperfeutu valiera ~ valiere valieras ~ valieres valiera ~ valiere valiramos ~ valiremos valierais ~ valiereis valieran ~ valieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna na raz les formes val-, valg- y vald-. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg.

235

VENCER
INDICATIVU Presente venzo vences vence vencemos vencis vencen Pretritu Indefinu venc vencisti ~ venciesti venci vencimos ~ venciemos vencistis ~ venciestis vencieron SUXUNTIVU Presente venza venzas venza venzamos venzis venzan POTENCIAL Futuru vencer vencers vencer venceremos venceris vencern IMPERATIVU venci venci FORMES NON PERSONALES Infinitivu vencer Xerundiu venciendo Participiu vencu vencida venco vencos vences Condicional vencera venceres vencera venceramos ~ venceremos vencerais ~ vencereis venceren Pretritu Imperfeutu venciera ~ venciere vencieras ~ vencieres venciera ~ venciere venciramos ~ venciremos vencierais ~ venciereis vencieran ~ vencieren Pretritu Imperfeutu venca vences venca vencamos ~ vencemos vencais ~ venceis vencen Pluscuamperfeutu venciera ~ venciere vencieras ~ vencieres venciera ~ venciere venciramos ~ venciremos vencierais ~ venciereis vencieran ~ vencieren

Verbu regular de la 2 conxugacin. Caltin la e de la raz en toles sos formes. Alterna c y z na raz (irregularid ortogrfica). Nun pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu nin nel imperativu sg.

236

VENIR
INDICATIVU Presente vengo vienes vien venimos vens vienen Pretritu Indefinu vini vinisti ~ viniesti vieno vinimos ~ viniemos vinistis ~ viniestis vinieron SUXUNTIVU Presente venga vengas venga vengamos vengis vengan POTENCIAL Futuru vendr vendrs vendr vendremos vendris vendrn IMPERATIVU ven veni FORMES NON PERSONALES Infinitivu venir Xerundiu viniendo Participiu venu venida veno venos venes Condicional vendra vendres vendra vendramos ~ vendremos vendrais ~ vendreis vendren Pretritu Imperfeutu viniera ~ viniere vinieras ~ vinieres viniera ~ viniere viniramos ~ viniremos vinierais ~ viniereis vinieran ~ vinieren Pretritu Imperfeutu vena venes vena venamos ~ venemos venais ~ veneis venen Pluscuamperfeutu viniera ~ viniere vinieras ~ vinieres viniera ~ viniere viniramos ~ viniremos vinierais ~ viniereis vinieran ~ vinieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Alterna na raz les formes ven-, vien-, veng-, vend- y vin-. Pierde la vocal final na 3 pers. del sg. del presente dindicativu y nel imperativu sg.

237

VER
INDICATIVU Presente veo ves ve vemos veis ven Pretritu Indefinu vi visti ~ viesti vio vimos ~ viemos vistis ~ viestis vieron SUXUNTIVU Presente vea veas vea veamos veis vean POTENCIAL Futuru ver vers ver veremos veris vern IMPERATIVU ve vei FORMES NON PERSONALES Infinitivu ver Xerundiu viendo Participiu vistu vista visto vistos vistes Condicional vera veres vera veramos ~ veremos verais ~ vereis veren Pretritu Imperfeutu viera ~ viere vieras ~ vieres viera ~ viere viramos ~ viremos vierais ~ viereis vieran ~ vieren Pretritu Imperfeutu va ves va vamos ~ vemos vais ~ veis ven Pluscuamperfeutu viera ~ viere vieras ~ vieres viera ~ viere viramos ~ viremos vierais ~ viereis vieran ~ vieren

Verbu irregular de la 2 conxugacin. Alterna na raz les formes v-, ver- y vist-. Presenta un participiu irregular acabu en -tu.

238

VERTIR
INDICATIVU Presente vierto viertes vierte vertimos verts vierten Pretritu Indefinu vert vertisti ~ vertiesti verti vertimos ~ vertiemos vertistis ~ vertiestis vertieron SUXUNTIVU Presente vierta viertas vierta vertamos vertis viertan POTENCIAL Futuru vertir vertirs vertir vertiremos vertiris vertirn IMPERATIVU vierti ~ verti verti FORMES NON PERSONALES Infinitivu vertir Xerundiu vertiendo Participiu vertu vertida verto vertos vertes Condicional vertira vertires vertira vertiramos ~ vertiremos vertirais ~ vertireis vertiren Pretritu Imperfeutu vertiera ~ vertiere vertieras ~ vertieres vertiera ~ vertiere vertiramos ~ vertiremos vertierais ~ vertiereis vertieran ~ vertieren Pretritu Imperfeutu verta vertes verta vertamos ~ vertemos vertais ~ verteis verten Pluscuamperfeutu vertiera ~ vertiere vertieras ~ vertieres vertiera ~ vertiere vertiramos ~ vertiremos vertierais ~ vertiereis vertieran ~ vertieren

Verbu irregular de la 3 conxugacin. Camuda la e de la raz pol diptongu ie nes slabes tniques, pero pue nun lo facer nel imperativu sg.

239

XIMIR
INDICATIVU Presente ximo ximes xime ximimos xims ximen Pretritu Indefinu xim ximisti ~ ximiesti ximi ximimos ~ ximiemos ximistis ~ ximiestis ximieron SUXUNTIVU Presente xima ximas xima ximamos ximis ximan POTENCIAL Futuru ximir ximirs ximir ximiremos ximiris ximirn IMPERATIVU ximi ximi FORMES NON PERSONALES Infinitivu ximir Xerundiu ximiendo Participiu ximu ximida ximo ximos ximes Condicional ximira ximires ximira ximiramos ~ ximiremos ximirais ~ ximireis ximiren Pretritu Imperfeutu ximiera ~ ximiere ximieras ~ ximieres ximiera ~ ximiere ximiramos ~ ximiremos ximierais ~ ximiereis ximieran ~ ximieren Pretritu Imperfeutu xima ximes xima ximamos ~ ximemos ximais ~ ximeis ximen Pluscuamperfeutu ximiera ~ ximiere ximieras ~ ximieres ximiera ~ ximiere ximiramos ~ ximiremos ximierais ~ ximiereis ximieran ~ ximieren

Verbu regular de la 3 conxugacin. Caltin la i de la raz en toles sos formes.

240

XUGAR
INDICATIVU Presente xuego xuegues xuega xugamos xugis xueguen Pretritu Indefinu xugu xugasti ~ xuguesti xug xuguemos xugastis ~ xuguestis xugaron SUXUNTIVU Presente xuegue xuegues ~ xuegas xuegue xuguemos xuguis xueguen ~ xuegan POTENCIAL Futuru xugar xugars xugar xugaremos xugaris xugarn IMPERATIVU xuega xugi FORMES NON PERSONALES Infinitivu xugar Xerundiu xugando Participiu xugu xugada xugao xugaos xugaes Condicional xugara xugares xugara xugaramos ~ xugaremos xugarais ~ xugareis xugaren Pretritu Imperfeutu xugara ~ xugare xugaras ~ xugares xugara ~ xugare xugramos ~ xugremos xugarais ~ xugareis xugaran ~ xugaren Pretritu Imperfeutu xugaba xugabes xugaba xugbamos ~ xugbemos xugabais ~ xugabeis xugaben Pluscuamperfeutu xugara ~ xugare xugaras ~ xugares xugara ~ xugare xugramos ~ xugremos xugarais ~ xugareis xugaran ~ xugaren

Verbu irregular de la 1 conxugacin. Camuda la u de la raz pol diptongu ue nes slabes tniques. Alterna na raz g y gu (irregularid ortogrfica).

241

XULGAR
INDICATIVU Presente xulgo xulgues xulga xulgamos xulgis xulguen Pretritu Indefinu xulgu xulgasti ~ xulguesti xulg xulguemos xulgastis ~ xulguestis xulgaron SUXUNTIVU Presente xulgue xulgues ~ xulgas xulgue xulguemos xulguis xulguen ~ xulgan POTENCIAL Futuru xulgar xulgars xulgar xulgaremos xulgaris xulgarn IMPERATIVU xulga xulgi FORMES NON PERSONALES Infinitivu xulgar Xerundiu xulgando Participiu xulgu xulgada xulgao xulgaos xulgaes Condicional xulgara xulgares xulgara xulgaramos ~ xulgaremos xulgarais ~ xulgareis xulgaren Pretritu Imperfeutu xulgara ~ xulgare xulgaras ~ xulgares xulgara ~ xulgare xulgramos ~ xulgremos xulgarais ~ xulgareis xulgaran ~ xulgaren Pretritu Imperfeutu xulgaba xulgabes xulgaba xulgbamos ~ xulgbemos xulgabais ~ xulgabeis xulgaben Pluscuamperfeutu xulgara ~ xulgare xulgaras ~ xulgares xulgara ~ xulgare xulgramos ~ xulgremos xulgarais ~ xulgareis xulgaran ~ xulgaren

Verbu regular de la 1 conxugacin. Alterna na raz g y gu (irregularid ortogrfica).

242

XUNCIR
INDICATIVU Presente xunzo xunces xunce xuncimos xuncs xuncen Pretritu Indefinu xunc xuncisti ~ xunciesti xunci xuncimos ~ xunciemos xuncistis ~ xunciestis xuncieron SUXUNTIVU Presente xunza xunzas xunza xunzamos xunzis xunzan POTENCIAL Futuru xuncir xuncirs xuncir xunciremos xunciris xuncirn IMPERATIVU xunci xunci FORMES NON PERSONALES Infinitivu xuncir Xerundiu xunciendo Participiu xuncu xuncida xunco xuncos xunces Condicional xuncira xuncires xuncira xunciramos ~ xunciremos xuncirais ~ xuncireis xunciren Pretritu Imperfeutu xunciera ~ xunciere xuncieras ~ xuncieres xunciera ~ xunciere xunciramos ~ xunciremos xuncierais ~ xunciereis xuncieran ~ xuncieren Pretritu Imperfeutu xunca xunces xunca xuncamos ~ xuncemos xuncais ~ xunceis xuncen Pluscuamperfeutu xunciera ~ xunciere xuncieras ~ xuncieres xunciera ~ xunciere xunciramos ~ xunciremos xuncierais ~ xunciereis xuncieran ~ xuncieren

Verbu regular de la 3 conxugacin. Alterna na raz c y z (irregularid ortogrfica). Nun pierde nenguna vocal na 3 pers. del sg. del presente dindicativu nin nel imperativu sg.

243

NDIZ DE PALLABRES CITAES

La lletra negro sase nesti ndiz pa reproducir les pallabres citaes nos testos esplicativos, mentanto que la lletra blanco representa les pallabres citaes nes exemplificaciones. Lasteriscu significa que la pallabra que-y sigue o nun ye gramatical o desaconsyase nel usu normativu. Los nmberos refirense a los prrafos onde les pallabres satopen. Labreviatura ap. unvia a los apartaos del Apndiz I Ortografa de los nomes de llugar. *** *** *** a: 1.9.12 / 2.9.2 / 2.13.2 / 2.13.6.1 / 2.13.7 / 3.2.9.2 / 3.4.1 / 3.5.2.1 / 3.6.1.2 / 3.6.2.2 / 3.6.3.2 / ap. 9 a: 1.1.1 / 1.7.4.1 / 1.7.8.1 / 1.7.10.2 / 1.9.1.7 / 2.13.1 / 2.13.2 / 3.1.2 / 3.1.6 / 3.2.1.1 a + en: 3.2.7 a + en: 2.13.8 : 1.9.1.7 / 2.15.1.1 / 2.15.1.2 : 2.15.1.2 / 2.15.1.4 a-: 2.16.1.1 -a: 1.4.1 / 2.2.1.1 / 2.2.2.1 / 2.2.2.5 / 2.2.3.1 / 2.3.1.1 / 2.3.2.1 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 2.3.4.3 / 2.3.6.1 / 2.3.6.2 / 3.5.1.3 /a/: 1.1.1 / 1.2 /-a/: 1.4.1 a carrenderes: 2.12.13.3 a causa de: 2.13.7 a cencielles: 2.12.13.3 a embute: 2.12.13.4 a escondidielles: 2.12.13.3 a esgaya: 2.12.13.4 a estaya: 2.12.13.3 a estazn: 2.12.13.4 a fargataes: 2.12.13.4 a farta farta: 2.12.13.4 a fartar: 2.12.13.4 a favor de: 2.13.7 a fuerza de: 2.13.7 a golfaraes: 2.12.13.3 a gustu: 1.4.2.1 / 2.12.13.3 / 3.3.3 a la: 3.2.1.2 a la perllonga: 2.12.13.3 a la vera: 2.13.7 / 2.12.13.1 a les clares: 2.12.13.3 a les dreches: 2.12.13.3 a les forcadielles: 2.12.13.3 a les: 3.2.1.2 a lo: 3.2.1.2
245

a lo cabero: 1.4.2.2 a lo llargo: 1.4.2.2 / 2.13.7 a lo meyor: 2.12.13.6 a los: 3.2.1.2 a mageyu: 2.12.13.4 a mampln: 2.12.13.4 a ms: 3.3.4 a ms: 3.3.4 a nun ser: 2.13.7 a palpu: 2.12.13.3 / 3.3.3 a pesar de: 2.13.7 a querer: 2.12.13.3 A Rebollada: ap. 1 a rollones: 2.12.13.3 a tou meter: 2.12.13.3 -aba: 1.7.5.2 -abam: 1.7.5.2 Abndames: ap. 10 abaxo: 2.12.2 abaxo: 2.12.1.1 abdicar: 1.8.6.1 abdome: 1.8.11.3 / 1.8.6.1 abductor: 1.8.6.1 abegoses: 3.2.4 abellugar: 1.7.17.2 abenay: 2.12.3 / 3.3.2 abeya: 1.7.7 abeyota: 1.7.7 ablana: 1.7.5.2 ablanar: 1.7.5.2 ablanes: 2.13.6.1 abogada: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.2.4 abogadn: 2.16.2.5 abogaes: 2.2.3.2 / 2.2.4 abogaos: 2.2.1.2 / 2.2.4 abogu: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.2.4 / 2.16.2.5 abonda: 2.6.1 abondes: 2.6.1
246

abondo: 2.3.7.3 / 2.6.1 / 2.12.5 abondo: 2.3.7.3 abondos: 2.6.1 abondu: 2.6.1 abotonar: 2.16.1.1 abrigu: 3.3.4 abril: 3.1.5 absolutu: 1.8.6.1 absorber: 1.8.6.1 absurdu: 1.8.6.1 ac: 2.12.2 acabante: 2.13.7 acabantes: 2.13.7 acabao: 3.5.2.4 -acc-: 1.8.5.2 accsit: 1.8.4.2 accesu: 1.8.5.1 accin: 1.8.5.2 -accin: 1.8.5.2 aceicin: 1.8.3.2 aceite: 3.5.2.1 acentuu: 1.6.2.1 acentes: 1.9.1.3 acento: 1.9.1.3 acepcin: 1.8.3.2 aceptar: 1.8.3.2 aceutar: 1.8.3.2 acn: 1.8.5.1 ac: 2.12.2 aconceymosnos: 2.13.6.1 aconceyar: 2.16.1.1 aconseyable: 2.12.11 acordies con: 2.13.7 -act-: 1.8.5.2 actor: 1.8.5.1 actu: 1.8.5.1 -acu: 2.16.2.1 acuantay: 2.12.3 acui: 2.15.1.1 / 2.15.1.3

acui: 2.15.1.3 acuerden: 3.3.4 acull: 2.12.2 -ada: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.2.4 / 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.16.2.1 / 2.16.2.5 adaptar: 1.8.3.2 adautar: 1.8.3.2 adis: 2.15.1.1 admonitoriu: 1.8.7.1 adquirir: 1.8.7.1 adquisicin: 1.8.7.1 adr: 2.12.4 adscribir: 1.8.12.3 adstrautu: 1.8.12.3 adulces: 2.12.4 advenedizu: 1.8.7.1 adversariu: 1.8.7.1 advientu: 1.8.7.1 aeronave: 2.16.1.2 -aes: 2.2.3.2 / 2.3.3.2 afayadiza: 2.3.2.2 / 2.16.2.1 afayadizu: 2.3.2.2 afayar: 1.7.7 afeccin: 1.8.5.2 afectu: 1.8.5.2 afeicin: 1.8.5.2 afeutu: 1.8.5.2 afitamientu: 2.16.2.1 afitar: 3.1.3 aflixir: 1.8.13.1 aflixu: 1.7.12.2 afogar: 1.3.2.2 aforradizu: 2.16.2.1 aforrar: 1.3.2.1 aforro: 1.3.2.1 aftosa: 1.8.9 afuego: 1.3.2.2 afuera: 3.3.1

*afugar: 1.3.2.2 afumar: 2.16.1.1 afuracar: 2.16.1.1 *afurrar: 1.3.2.1 agnsticu: 1.7.8.1 / 1.8.8.1 agora: 2.12.3 agospiar: 3.6.4.1 agospiase: 3.6.4.1 agospiu: 3.6.2.2 agostu: 3.1.5 agua: 2.13.8 / 3.6.3.1 aguapecer: 2.16.2.2 / 3.1.6 LAgeria: 1.9.3 / ap. 11 ageyar: 1.3.9.3 ageyo: 1.3.9.3 agina: 1.9.3 ah: 2.15.2 ai: 2.15.2 /ai/: 1.6.1 -aic-: 1.8.5.2 aicin: 1.8.1.2 / 1.8.5.2 -aicin: 1.8.5.2 ana: 2.12.3 ana: 3.6.1.1 al altu la lleva: 2.12.13.3 al bellume: 2.12.13.3 al carrapochu: 1.4.2.1 al debalu: 1.4.2.1 / 2.12.13.3 al dreches: 2.12.13.3 al llau: 1.4.2.1 / 2.12.13.1 / 2.13.7 al par: 2.12.13.1 / 2.13.7 al rabu de: 2.13.7 al rebuscu: 1.4.2.1 / 2.13.7 al respeutive de: 2.13.7 al rodiu: 1.4.2.1 al travis de: 2.13.7 al treslluz: 2.12.13.3 al: 1.9.1.7 / 3.2.1.1 al: 3.3.4 / 3.5.2.1 / 3.6.5.1 / 3.6.5.3
247

l: 1.9.1.7 -al: 2.16.2.1 alantre: 2.12.2 alantre: 1.7.17.2 Albandi: ap. 3.1 albentestate: 2.12.4 albortar: 1.3.2.2 *albuertar: 1.3.2.2 albuerto: 1.3.2.2 lbum: 1.8.10.2 alcalde: 2.2.2.3 alcaldesa: 2.2.2.3 alcazre: 1.7.10.2 alcontrar: 1.3.2.2 alcordanza: 2.16.2.1 alcordar: 1.3.2.2 alcuentro: 1.3.2.2 alcuerdo: 1.3.2.2 *alcuntrar: 1.3.2.2 *alcurdar: 1.3.2.2 Alemaa: ap. 15.1 alendar: 1.3.4.2 alerxa: 1.8.13.1 *aliendar: 1.3.4.2 aliendo: 1.3.4.2 all: 2.12.2 all: 2.13.6.1 allabar: 1.7.17.2 allalantre: 2.12.2 / 3.3.2 allalantrn: 2.12.2 allampar: 1.7.17.2 allampiis: 1.6.2.1 allampiar por: 2.13.6.2 Allande: ap. 1 / ap. 3.1.1 allargar: 1.7.17.2 allarribn: 2.12.2 / 3.3.2 allegre: 1.7.17.2 allegra: 1.9.1.3 allocao: 3.5.2.1
248

allocar: 2.16.1.1 alloar: 2.16.1.1 alloquez: 3.6.2.2 alloriamos: 3.7.1 allorianos: 3.7.1 allugamientu: 2.16.2.1 allunizar: 1.7.17.2 alministrar: 1.8.7.3 almitir: 1.8.7.3 almorzar: 1.3.2.2 almuerzo: 1.3.2.2 *almurzar: 1.3.2.2 aln: 2.15.2 alredor: 2.12.2 / 3.3.1 alredor: 1.7.19.1 LAltul Barreru: ap. 7.2 alverbiu: 2.12 alvertir: 1.3.4.2 / 1.8.7.3 alvierto: 1.3.4.2 *alvirtir: 1.3.4.2 ama: 3.8.3 amagostar: 1.3.2.2 *amagestar: 1.3.2.2 amagesto: 1.3.2.2 amalecer: 2.13.6.1 amarguxu: 2.16.2.1 amarrar: 2.16.1.1 ams: 2.12.9 / 3.3.1 / 3.3.4 ams: 3.3.4 -ame: 2.16.2.1 ames: 3.8.3 amestadura: 3.1.2 amestar: 1.3.4.2 *amiestar: 1.3.4.2 amiesto: 1.3.4.2 amiga: 3.2.9.1 amiy: 3.3.4 amnesia: 1.8.10.1 amnista: 1.8.10.1

amodo: 2.12.4 amodo: 2.12.1.1 amontonar: 2.16.1.1 amormiyar: 1.7.13 amos: 3.8.3 amu: 3.1.1.1 / 3.1.1.3 / 3.1.1.4 / 3.1.7.3 / 3.8.3 amurniao: 1.9.1.2 amurniaos: 1.9.1.2 amurniu: 1.9.1.2 an: 2.13.8 / 3.2.7 an: 2.13.8 an-: 1.5.1 -n: 2.3.1.1 / 2.3.4.2 / 2.16.2.1 -ana: 2.3.3.2 *anantes: 1.5.2 -ancia: 2.16.2.1 andecha: 1.5.1 anden: 2.13.6.1 andes: 2.13.6.3 Andrs: 2.12.1.2 andrn: 1.7.6 ancdota: 1.8.5.2 aneciar: 2.16.1.1 -anes: 2.3.3.2 anudota: 1.8.5.2 anexn: 1.8.14.1 anexu: 1.8.14.1 anfiler: 1.5.1 / 2.2.2.6 angazu: 1.5.1 anguao: 2.12.3 anguao: 1.5.1 / 2.12.1.1 aniciar: 2.16.1.1 animal: 2.2.1.1 / 2.3.2.3 animales: 2.2.1.1 -ano: 2.3.4.2 anorexa: 1.8.14.1 -anos: 2.3.1.1 anque: 2.14.1

anque: 1.5.1 / 3.6.2.2 ans: 2.12.4 *antafarrar: 1.5.2 *antainar: 1.5.2 antao: 2.12.3 antao: 2.12.1.1 ante: 1.9.1.7 / 2.13.1 ante: 1.9.1.7 antes: 2.12.3 antinatural: 2.16.1.2 antioyos: 2.2.1.4 Antn: 2.15.1.4 / 3.8.1 *antncenes: 1.5.2 *ants: 1.5.2 antoxana: 3.2.9.1 antropofaxa: 1.8.13.1 Antroxu: 2.13.6.1 -anu: 2.16.2.1 anxines: 1.8.13.1 -anza: 2.16.2.1 aicar: 2.16.2.2 au: 2.3.6.2 / 2.8.1 / 2.11.2.2 -ao: 2.3.4.1 / 2.16.2.5 -aos: 2.2.1.2 / 2.3.1.2 apalpuar: 2.16.2.2 apandar: 2.16.1.1 aparte: 3.3.1 apegar: 1.3.4.2 / 2.16.1.1 apellativu: 1.7.17.2 apertar: 1.3.4.2 apetez: 3.6.2.2 apetiguar: 2.16.2.2 *apiegar: 1.3.4.2 apiego: 1.3.4.2 *apiertar: 1.3.4.2 apierto: 1.3.4.2 apocay: 3.3.2 apriesa: 2.12.4 / 3.3.1 aptu: 1.8.3.1
249

apurra: 2.11.1.3 apurris: 2.11.1.3 apurramos: 2.11.1.3 apurran: 2.11.1.3 apurras: 2.11.1.3 apurre: 1.4.3.2 / 2.11.1.3 apurren: 2.11.1.3 apurres: 2.11.1.3 apurri: 1.4.3.2 / 2.11.1.3 apurr: 2.11.1.3 apurra: 2.11.1.3 apurrais: 2.11.1.3 apurramos: 2.11.1.3 apurrida: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.11.1.3 apurreis: 1.9.1.3 / 2.11.1.3 apurriemos: 2.11.1.3 apurremos: 2.11.1.3 apurren: 2.11.1.3 apurriendo: 1.4.2.2 / 2.11.1.3 apurriera: 2.11.1.3 apurrierais: 2.11.1.3 apurriramos: 2.11.1.3 apurrieran: 2.11.1.3 apurrieras: 2.11.1.3 apurriere: 2.11.1.3 apurriereis: 2.11.1.3 apurriremos: 2.11.1.3 apurrieren: 2.11.1.3 apurrieres: 2.11.1.3 apurrieron: 2.11.1.3 apurres: 2.3.3.2 / 2.11.1.3 apurriesti: 1.4.3.2 / 2.11.1.3 apurriestis: 2.11.1.3 apurri: 1.9.1.3 / 2.11.1.3 apurrimos: 1.4.2.2 / 2.11.1.3 apurri: 2.11.1.3 / 3.1.1.4 apurro: 2.11.1.3 apurros: 2.11.1.3 apurrir: 2.11.1.3
250

apurrir: 2.11.1.3 apurrirn: 2.11.1.3 apurrirs: 2.11.1.3 apurrir: 2.11.1.3 apurriris: 2.11.1.3 apurriremos: 2.11.1.3 apurrira: 2.11.1.3 apurrirais: 2.11.1.3 apurriramos: 2.11.1.3 apurrireis: 2.11.1.3 apurriremos: 2.11.1.3 apurriren: 2.11.1.3 apurrires: 2.11.1.3 apurrs: 2.11.1.3 apurristi: 1.4.3.2 / 2.11.1.3 apurristis: 2.11.1.3 apurru: 2.3.2.2 / 2.11.1.3 apurro: 1.4.2.2 / 2.11.1.3 aquel: 2.4.1 aquel: 2.4.3 aqul: 3.1.4.1 aquella: 2.4.1 aquelles: 2.4.1 aquelli: 1.4.3.2 / 2.4.1 / 2.4.3 aquelli: 2.4.3 *aquelli: 2.4.3 aquello: 2.4.1 / 3.5.2.3 aquello: 2.4.2 / 3.1.7.1 / 3.5.2.3 aqullo: 2.4.2 aquellos: 2.4.1 aquellos: 3.1.1.4 -ar: 2.16.2.1 arcnidu: 1.8.5.1 arbeyal: 2.16.2.1 arboln: 2.2.1.1 arbolones: 2.2.1.1 arbolonos: 2.2.1.1 arena: 3.5.2.1 LArgaosa: 3.2.9.2 / ap. 6.2

Los Argeyos: ap. 15 LArm: ap. 10 armariu: 3.1.1.3 armentu: 3.2.9.1 arqueoloxa: 1.7.12.2 arquitectu: 1.8.5.2 arquiteutu: 1.8.5.2 arramplar: 1.7.13 arr: 2.12.4 arrmente: 2.12.4 arriba: 2.12.2 arriendes de: 2.13.7 Les Arriondes: ap. 6.2 artefactu: 1.8.5.2 artefautu: 1.8.5.2 Arxel: ap. 15.1 asao: 3.5.2.1 ascisa: 1.8.12.2 asfixa: 1.8.14.1 asfixar: 1.8.14.1 asina: 2.12.4 / 2.12.9 asina: 2.12.11 / 2.13.6.3 / 3.3.4 aspectu: 1.8.5.2 aspeutu: 1.8.5.2 astemiu: 1.8.12.2 astenese: 1.8.12.2 astraccin: 1.8.5.2 astractu: 1.8.5.2 astraicin: 1.8.5.2 astrautu: 1.8.5.2 / 1.8.12.2 asturiana: 3.1.2 asturianismu: 2.16.2.3 asturiano: 2.12.1.2 asturianos: 1.9.4 asturianu: 1.4.2.1 / 2.12.1.2 / 2.16.2.1 Asturies: 2.13.6.3 / 3.1.6 asuntu: 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 3.1.1.4 / 3.5.2.5

atapecer: 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 atapecida: 2.2.3.2 atapeces: 2.2.3.2 -atem: 2.2.3.1 atetuyar: 1.7.2 atmsfera: 1.7.9 / 1.8.4.1 atopadices: 2.3.3.2 atopadiza: 2.3.3.2 / 2.16.2.1 atopalos: 3.4.1 atopalu: 3.6.2.2 atopamos: 3.6.2.2 atopmoslu: 3.6.2.2 atopar: 1.3.2.1 atoparon: 3.6.1.3 atopron-yla: 3.6.1.3 atoplu: 3.2.4 atopo: 1.3.2.1 atpola: 3.3.4 atraccin: 1.8.5.2 atraicin: 1.8.5.2 atrs: 2.12.2 / 3.3.1 atrs: 1.9.1.1 -atu: 2.16.2.1 *atupar: 1.3.2.1 au: 1.9.1.7 / 2.8.1 / 3.3.1 au: 3.6.2.2 a: 1.9.1.7 / 2.9.1 / 3.3.1 a: 2.12.10.2 -au: 2.2.1.2 / 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.1 -u: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.2.4 / 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.1 / 2.16.2.1 / 2.16.2.5 /au/: 1.6.1 auquiera: 2.12.2 -aut-: 1.8.5.2 auto: 1.4.2.2 auto: 2.2.1.1 aveyecer: 2.16.1.1
251

avientu: 1.8.7.1 Avils: 1.9.1.1 / 3.1.5 / ap. 1 -ax: 2.16.2.1 axacente: 1.8.13.2 axall: 2.15.2 -axe: 2.16.2.1 axente: 1.8.13.1 axetivu: 1.8.13.2 / 1.8.7.2 xil: 1.8.13.1 axoloxa: 1.8.14.1 axoma: 1.8.14.1 axomticu: 1.8.14.1 -axu: 2.16.2.1 axudicar: 1.8.7.2 axuntada: 2.16.2.5 axuntadina: 2.16.2.5 axuntar: 1.8.7.2 axuntronse: 1.9.1.7 axntensen: 2.13.6.1 -ayar: 2.16.2.2 Ayer: 1.7.7 / ap. 1 ayern: 1.7.7 / 2.3.1.1 ayerana: 2.16.2.1 ayeranos: 2.3.1.1 ayeri: 1.4.3.2 / 2.12.3 ayu: 1.1.5 -ayu: 2.16.2.1 ayudando: 3.3.4 ayundes: 2.12.2 ayures: 2.12.2 ayuri: 1.4.3.2 / 2.12.2 ayyu: 1.1.5 LAzorera: ap. 4 -azu: 2.16.2.1 azul: 2.3.7.2 / 3.3.4 *LAzurera: ap. 4 b: 1.1.1 / 1.7.5 / 1.7.5.2 / 1.7.13 / 1.8.6 / 1.8.6.1 / 1.8.6.4 /b/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.5
252

ba: 2.15.2 babayu: 2.16.2.1 badanes: 2.3.1.3 bah: 2.15.2 bah: 1.7.20 baillar: 1.7.17.2 Baa: ap. 10 baln: 2.13.8 Banduxu: ap. 3.2.1 baase: 3.6.3.2 baobab: 1.8.6.4 baratiega: 2.16.2.1 barato: 3.5.2.6 barbudu: 2.16.2.1 bardial: 2.16.2.1 barrer: 1.7.5.2 Los Barreros: ap. 3.2.3 Brzana: ap. 10 bastante: 2.6.1 / 2.12.5 bastante: 2.13.6.1 / 3.5.2.1 bastantes: 2.6.1 bauxita: 1.8.14.1 baxa: 2.13.6.1 baxaben: 3.5.2.11 baxi: 1.2.1.1 baxara: 3.1.7.3 baxo: 1.4.2.2 / 2.13.1 baxo: ap. 13 bax: 3.5.2.1 baxu: 3.1.7.1 -bc-: 1.8.6.1 -bd-: 1.8.6.1 be: 1.1.1 bebe: 1.4.3.2 bebedor: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 bebedora: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 bebedores: 2.3.1.2 / 2.3.3.2 bebemos: 1.4.2.2 beber: 1.7.5.2

beberaxu: 1.7.5.2 / 2.16.2.1 bebi: 1.4.3.2 bebida: 2.2.3.2 / 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.3.5 / 3.5.1.1 bebes: 2.2.3.2 / 2.3.3.2 / 2.3.5 bebiesti: 1.4.3.2 bebo: 2.3.4.1 / 2.3.5 / 3.5.1.1 bebos: 2.3.1.2 / 2.3.5 bebisti: 1.4.3.2 bebu: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.1 / 2.3.5 / 3.5.1.1 bebo: 1.4.2.2 La Belonga: ap. 6.2 Berbes: ap. 3.1.6 bermeyu: 1.7.5.2 berrar: 1.7.5.2 berrida: 2.2.2.2 / 2.2.4 berres: 2.2.4 berros: 2.2.4 berru: 2.2.2.2 / 2.2.4 berrn: 2.16.2.1 bestia: 2.3.2.3 / 2.3.3.1 besties: 2.3.3.1 bceps: 1.8.12.1 bien: 2.12.4 / 2.12.5 / 2.14.1 bien: 1.9.1.8 / 1.9.4 / 3.1.6 / 3.5.2.1 / 3.5.2.11 / 3.6.2.2 billabial: 1.7.17.2 billinge: 1.7.17.2 Bimenes: ap. 1 / ap. 3.2.3 biolxicu: 1.8.13.1 bl: 1.7.5.2 blanco: 3.5.2.1 blancu: 1.4.2.1 / 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 3.5.2.1 blanduxu: 2.16.2.1 blanquiar: 2.16.2.2 blanqusimu: 2.3.7.3 blima: 1.7.5.2 / 2.2.2.6

boca: 1.3.1.1 bocu: 1.3.1.1 boda: 1.7.5.2 Bode: ap. 3.1 bolsu: 3.4.1 / 3.4.2 bolxevique: 1.8.13.2 bon: 2.3.6.2 bonal: 1.7.16 / 2.3.1.1 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 2.3.4.3 / 2.3.5 bonales: 2.3.1.1 / 2.3.3.1 / 2.3.5 bonalmente: 2.16.2.1 bonaz: 2.3.1.1 bonazos: 2.3.1.1 bono: 3.5.2.8 / 3.5.2.9 bonu: 2.3.7.2 bonu: 2.13.6.2 brax: 1.8.14.1 boriada: 1.7.5.2 botes: 2.11.2.2 boticariu: 2.16.2.3 boxu: 1.8.14.1 br: 1.7.5.2 / 1.7.19.1 bracu: 1.7.19.1 / 1.7.5.2 braga: 2.2.3.5 bragues: 2.2.3.5 bramente: 2.12.5 bramente: 1.7.5.2 branu: 1.7.5.2 braa: 1.7.5.2 -bs: 1.8.12.2 -bs-: 1.8.6.1 -bsc-: 1.8.12.2 -bst-: 1.8.12.2 -bt-: 1.8.6.1 *bucu: 1.3.1.1 burllar: 1.7.17.2 Bustiel.u: ap. 3.2.1 .l Buyalbendi: ap. 2 -bv-: 1.8.6.1
253

-bx-: 1.8.6.2 c: 1.1.1 / 1.7.4 / 1.7.4.1 / 1.7.10 / 1.7.10.1 / 1.8.5 / 1.8.5.2 -c: 1.8.5.1 ^ c: 1.7.3 ca: 2.13.8 c: ap. 13 -ca: 2.2.3.1 caballu: 2.2.2.4 cable: 2.13.6.1 cabo: 1.4.2.2 / 2.13.1 cabra: 2.2.2.4 Cabranes: ap. 3.2 cabudau: 1.4.2.1 cachapu: 1.1.4 cada: 2.6.1 / 3.2.3 cada + n: 2.6.8 / 3.2.3 cada + unu: 3.2.3 cada + una: 3.2.3 cadpanu: 1.7.4.1 El Cadavu: ap. 2 cadmiu: 1.8.7.1 Les Caecima: ap. 8.1 caf: 1.9.4 cafiante: 2.3.1.1 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 cafiantes: 2.3.1.1 / 2.3.3.1 cai: 2.2.1.1 / 2.2.3.1 / 2.2.4 / 3.2.4 cais: 2.2.1.1 / 2.2.3.1 / 2.2.4 cal: 2.2.1.6 El Calabaciru: ap. 2 calce: 1.7.16 El Caleyu: ap. 6.2 callaron: 3.6.2.2 callrontelo: 3.6.2.2 callndrigu: 1.7.17.2 calor: 1.7.17.2 / 2.2.2.6 calter: 2.3.6.2 calzn: 2.2.1.5 calzones: 2.2.1.5
254

cama: 2.13.6.1 cmbaru: 1.9.1.1 camentar: 1.3.4.2 *camientar: 1.3.4.2 camiento: 1.3.4.2 camn: 2.2.1.1 / 2.9.3 / 2.13.6.1 / 2.13.6.3 / 2.13.7 caminos: 2.2.1.1 camin: 2.2.1.1 / 3.5.2.1 camiones: 2.2.1.1 camisa: 3.5.2.1 camises: 2.11.2.2 La Campa lAbeduriu: ap. 7.2 Campiel.u: 1.1.3 .l Les Campes: ap. 12 Los Campos: ap. 3.2.3 El Campu: ap. 3.2 Campumanes: ap. 7 canal: 2.2.2.6 / 2.2.3.1 canales: 2.2.3.1 canalla: 1.7.7 canaya: 1.7.7 cncer: 1.9.1.1 Candamu: ap. 1 / ap. 3.1.1 / ap. 4 Cangas del Narcea: ap. 1 / ap. 3.1.4 Cangues dOns: ap. 1 / ap. 3.1 / ap. 8 cangus: 1.9.1.1 / 2.3.2.1 / 2.16.2.1 canguesa: 2.3.2.1 cansaducu: 2.16.2.5 cansu: 2.16.2.5 cansemos: 3.6.5.1 / 3.6.5.3 *cansmoste: 3.6.5.1 cantar: 2.4.2 cpsula: 1.8.3.2 carcter: 1.8.5.2 cari: 2.15.2 caruter: 1.8.5.2 / 1.9.1.2 Craves: ap. 10

El Carbayal: ap. 12 carbayeda: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.2.4 / 2.16.2.1 carbayees: 2.2.3.2 / 2.2.4 carbayeos: 2.2.4 carbayu: 2.2.2.2 / 2.2.4 / 2.16.2.1 carbn: 2.3.6.1 / 2.3.6.2 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.2 / 2.5.3 / 2.6.4 / 3.3.4 / 3.5.2.1 crcel: 1.9.1.1 Carceo: ap. 3.2 Carcu: ap. 3.2.1 cargu: 3.5.2.1 carics: 1.9.1.1 cariegu: 2.16.2.1 caritatible: 2.16.2.1 carlistada: 2.16.2.1 Carme: 1.8.11.3 carn: 1.8.4.2 carne: 3.5.2.1 carneru: 2.2.2.4 caro: 3.5.2.1 / 3.5.2.9 carpinteriar: 2.16.2.2 carpir por: 2.13.6.2 Carreo: ap. 3.1 carta: 2.13.6.1 caru: 1.9.4 casa: 1.9.1.7 / 2.5.3 / 2.8.1 / 2.12.11 / 2.13.2 / 2.13.6.1 / 2.13.8 / 3.1.7.1 / 3.2.4 / 3.5.2.5 / 3.5.2.11 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 / 3.7.1 / 3.8.1 / 3.8.3 / 3.8.4 casadielles: 2.13.8 Casares: ap. 3.1.6 casaron: 2.8.1 cases: 2.12.11 / 2.13.6.1 Les Cases: ap. 3.1.6 *Lis Casis: ap. 3.1.6 castaal: 2.2.2.7 / 2.16.2.1

castaeda: 2.2.2.2 castaeos: 2.2.1.2 castau: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 Castaul Monte: ap. 11 castiellu: 1.7.17 Castrilln: ap. 2 / ap. 3.1.6 castrn: 2.2.2.4 Castropol: ap. 6 casu: 2.6.7 / 2.9.2 / 2.15.1.4 / 3.6.4.2 Casu: ap. 3.2 catadora: 2.16.2.1 Catalua: ap. 15.1 catorce: 2.7.1.1 catorcenu: 2.7.2 catsapu: 1.1.4 can: 3.2.3 cana: 3.2.3 Caunu: ap. 3.2.1 cano: 3.2.3 canu: 3.2.3 cusula: 1.8.3.2 caxa: 1.4.3.2 / 1.7.4.1 caxn: 1.9.1.1 / 3.2.4 / 3.4.1 / 3.4.2 caxones: 2.13.6.1 cayu: 3.6.3.3 cayedices: 2.3.5 cayediza: 2.3.5 cayedizo: 2.3.5 cayedizos: 2.3.1.2 / 2.3.5 cayedizu: 2.3.1.2 / 2.3.5 cay: 2.13.8 -cc-: 1.8.5.1 -cd-: 1.8.5.1 ce: 1.1.1 cebera: 1.7.5.2 ceda: 1.1.1 cegatu: 1.3.3.2 cegaratu: 1.3.3.2 ceguera: 1.3.3.2
255

ceguar: 1.7.10.1 / 2.16.2.2 celebrar: 1.7.17.2 cena: 2.13.6.2 ceniza: 1.3.3.3 centenu: 2.7.2 centsimu: 2.7.2 cenucar: 2.16.2.2 ceo: 2.12.3 ceo: 2.12.1.1 cerca: 2.12.2 cerca: 1.4.1 cerezal: 2.2.2.7 cero: 1.4.2.2 *cerque: 1.4.1 certificu: 2.13.6.1 ceruyu: 2.16.2.1 Corvera: ap. 3.2.3 -ces: 2.2.3.1 ch: 1.1.1 / 1.7.3 ^ /c /: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.3 ch vaqueira: 1.1.3 chancla: 1.7.3 chaqueta: 3.8.1 che: 1.1.1 *Chena: ap. 1 chigre: 3.4.1 / 3.4.2 chiscadura: 2.2.3.2 / 2.2.4 chiscadures: 2.2.3.2 / 2.2.4 chquele-chquele: 1.9.4 choyu: 1.7.7 *Chuarca: ap. 1 Ciau: ap. 3.2 cibiellazu: 2.16.2.1 ciegu: 1.3.3.2 / 1.3.9.1 ciegun: 1.3.9.1 cieln: 1.3.9.1 cielu: 1.3.9.1 / 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 cien: 2.7.1.1
256

cientu: 1.4.2.2 / 2.7.1.1 / 2.7.1.3 cientu un: 2.7.1.3 cientu venti: 2.7.1.3 cierta: 3.3.4 *cigaratu: 1.3.3.2 *cigatu: 1.3.3.2 *ciguera: 1.3.3.2 cinco: 1.4.2.2 / 2.7.1.1 cinco: 2.13.6.1 cinco mil: 2.7.1.4 cincocientos: 2.7.1.1 cincuenta: 2.7.1.1 cincuenta y cuatro: 2.7.1.2 cincuentenu: 2.7.2 cine: 3.4.1 / 3.4.2 *ciniza: 1.3.3.3 *ciod: 1.3.5.2 circunspectu: 1.8.12.4 /1.8.5.2 circunstancia: 1.8.12.4 cirigea: 1.7.10.1 cirolar: 1.7.10.1 / 2.2.2.7 ciszs: 1.9.1.1 ciud: 1.3.5.2 / 2.6.4 claro: 2.12.6 claro: 2.12.1.2 claru: 2.12.1.2 clas: 1.7.4.1 clases: 1.9.11 / 2.13.6.1 clavu: 1.7.4.1 clepsidra: 1.8.3.1 clisar: 1.7.4.1 clix: 1.8.13.2 -cn-: 1.8.5.1 co: 2.13.1 / 3.2.1.2 co l: 3.2.1.2 co la: 3.2.1.2 co les: 3.2.1.2 co lo: 3.2.1.2 co los: 3.2.1.2

col: 3.2.1.2 col: 3.2.1.2 co-: 2.16.1.5 cobicia: 1.7.16 cobiciosu: 2.16.2.1 cccidu: 1.8.5.1 cccix: 1.8.14.1 coche: 3.4.1 / 3.4.2 cocheres: 2.12.11 cognitivu: 1.8.8.1 cogol.u: 1.1.3 .l coime: 2.15.2 coimes: 2.15.2 col: 3.2.1.1 / 3.2.1.2 col: 3.2.1.2 cola: 3.2.1.1 cola: 3.2.9.1 coldicia: 1.7.16 coldu: 1.7.16 coleccin: 1.8.5.2 colectivu: 1.8.5.2 coleicin: 1.8.5.2 coles: 3.2.1.1 coleutivu: 1.8.5.2 colexu: 1.7.17.2 / 1.8.13.1 colgaes: 2.11.2.2 colgar: 1.3.2.2 colgaxu: 2.16.2.1 collaborar: 1.7.17.2 / 2.16.1.5 collaciu: 1.9.11 col.ar: 1.1.3 .l Collauhermosu: 1.1.2.1 . collecha: 1.2.1.1 El Col.u: ap. 2 .l Colla: ap. 11 colloru: 1.7.17.2 colo: 3.2.1.1 color: 1.7.17.2 coloru: 1.7.17.2

colos: 3.2.1.1 Colunga: ap. 3.1 comas: 2.15.1.2 combayar: 1.7.4.1 / 1.7.13 come: 2.12.1.2 comedera: 2.16.2.1 comederos: 2.2.1.2 comederu: 2.2.1.2 comelles: 2.10.2 comentar: 3.6.4.1 coment-yoslo: 3.6.4.1 com: 3.5.2.1 comicar: 2.16.2.2 comida: 3.3.4 comiquiar: 2.16.2.2 como: 1.9.1.7 / 2.8.1 / 2.12.4 como: 2.3.7.2 / 2.11.2.2 / 2.12.1.1 / 3.6.2.2 cmo: 1.9.1.7 / 2.9.1 cmo: 1.9.12 / 2.9.2 / 2.12.1.1 compactu: 1.8.5.2 comparancia: 2.16.2.1 comparanza: 2.16.2.1 compautu: 1.8.5.2 complexn: 1.8.14.1 complexu: 1.8.14.1 con: 2.13.1 / 3.2.1.1 / 3.2.1.2 con: 2.4.2 / 3.5.2.1 / 3.5.2.4 / 3.6.3.1 / 3.7.2 con que: 3.3.4 con que: 3.3.4 conceicin: 1.8.3.2 concepcin: 1.8.3.2 conceptu: 1.8.3.2 conceutu: 1.8.3.2 conceyu: 3.3.4 conde: 2.2.2.3 condesa: 2.2.2.3 condiciones: 3.2.4
257

conexn: 1.8.14.1 conflictu: 1.8.5.1 Conforcos: ap. 4 conforme a: 2.13.7 conmemorar: 1.8.11.2 conmigo: 1.4.2.2 / 2.10.1 conmiseracin: 1.8.11.2 cono: 3.2.1.2 conocencia: 2.16.2.1 conoca: 3.3.4 conque: 3.3.4 conque: 3.3.4 cons. + a: 2.2.2.1 *conseguir: 1.3.8.1 consigo: 1.3.8.1 / 1.4.2.2 consiguir: 1.3.8.1 consonante + -es: 2.2.1.1 conspiracin: 1.8.12.4 constancia: 1.8.12.4 constar: 1.8.12.4 constelacin: 1.8.12.4 constitucin: 1.8.12.4 constituyir: 1.8.12.4 contactu: 1.8.5.2 contautu: 1.8.5.2 contaxu: 1.8.13.1 contigo: 1.4.2.2 / 2.10.1 El Contu: ap. 2 contra: 2.13.1 contraccin: 1.8.5.2 contraicin: 1.8.5.2 convexu: 1.8.14.1 convin: 2.12.12 convinte: 2.12.1.2 conxetura: 1.8.13.2 conxuntura: 1.8.13.2 co: 2.2.2.6 cooficial: 2.16.1.5 cooperar: 2.16.1.5
258

coordinacin: 2.16.1.5 coptu: 1.8.3.1 cordada: 1.3.1.2 cordal: 1.3.1.2 cordn: 1.3.1.2 Cordoveiru: ap. 3.1.4 coros: 1.9.1.3 / 2.2.1.2 coriqun: 2.16.2.4 coru: 2.2.1.2 coronel: 2.2.2.1 coronela: 2.2.2.1 correctu: 1.8.5.2 corredor: 2.2.1.2 corredores: 2.2.1.2 corredoria: 2.16.2.1 La Corredoria: ap. 1 correr: 1.3.2.2 corru: 2.13.6.1 correutu: 1.8.5.2 corte: 3.5.2.1 coruxa: 1.7.12.2 coruxiona: 1.7.12.2 cosa: 1.7.4.1 / 2.6.7 / 3.6.2.2 coser: 1.3.2.2 coses: 2.11.2.2 / 2.12.11 / 3.1.1.4 / 3.3.4 / 3.6.2.2 *cospir: 1.3.6.1 cotada: 1.3.1.2 cotarada: 1.3.1.2 cotarn: 1.3.1.2 El Coutu: ap. 3.1.4 covacha: 1.3.1.2 coxera: 1.3.1.1 coxicar: 2.16.2.2 coxis: 1.8.14.1 coxu: 1.3.1.1 coyn: 2.3.1.1 / 2.3.2.1 / 2.16.2.1 coyana: 2.3.2.1 coyanes: 2.3.1.1

coyer: 1.3.2.2 / 1.7.19.1 cr: 1.7.19.1 creitu: 1.7.4.1 crime: 1.7.4.1 crisis: 2.2.3.3 / 2.2.4 crucifixn: 1.8.14.1 cruxir: 1.7.4.1 cruz: 1.7.19.1 -ct-: 1.8.5.1 cu: 1.1.1 Cuadonga: ap. 7.1 cul: 1.9.1.7 / 2.9.1 / 2.9.3 cul: 2.9.3 cula: 1.9.1.7 / 2.9.1 cules: 1.9.1.7 / 2.9.1 cualesquier: 2.6.5 cualesquiera: 2.6.1 / 2.6.5 cualesquiera: 2.6.5 culo: 1.9.1.7 / 2.9.1 / 3.5.2.6 culo: 3.5.2.6 culos: 1.9.1.7 / 2.9.1 culos: 2.9.2 cualquier: 2.6.5 cualquiera: 2.6.1 / 2.6.5 cualquiera: 2.6.5 / 3.6.2.2 culu: 1.9.1.7 / 2.9.1 / 2.9.3 culu: 2.9.3 *culu: 2.9.3 cuando: 1.9.1.7 / 2.8.1 / 2.12.3 cuando: 2.8.1 / 2.12.1.1 / 3.5.2.10 / 3.6.2.2 cundo: 1.9.1.7 / 2.9.1 cundo: 2.9.2 / 2.12.1.1 / 3.6.5.3 cuanta: 1.9.1.7 / 2.8.1 cunta: 1.9.1.7 / 2.9.1 cuantagei: 2.12.3 / 3.3.2 cuantay: 2.12.3 / 3.3.2 cuantay: 2.13.8 cuantes: 1.9.1.7 / 2.8.1

cuntes: 1.9.1.7 / 2.9.1 cuntes: 2.9.2 cuanto: 1.9.1.7 / 2.8.1 / 2.12.5 cuanto: 2.8.1 cunto: 1.9.1.7 / 2.9.1 / 3.5.2.6 cunto: 3.5.2.6 cuantos: 1.9.1.7 / 2.8.1 cuntos: 1.9.1.7 / 2.9.1 cuantu: 2.8.1 cuntu: 1.9.1.7 / 2.9.1 cuarenta: 2.7.1.1 cuarenta y tres: 2.7.1.2 cuarentenu: 2.7.2 cuartu: 2.7.2 cuasi: 1.4.3.2 / 2.12.5 cuasimente: 2.12.5 cuatro: 1.4.2.2 / 2.7.1.1 cuatrocientos -es: 2.7.1.1 cuayao: 3.5.2.1 cuayar: 1.6.1 cubil: 1.7.4.1 / 2.2.2.7 cuchu: 1.1.4 / 1.4.2.1 cuelgo: 1.3.2.2 cuellu: 3.5.2.1 cuerda: 1.3.1.2 / 1.3.9.1 cuerdina: 1.3.9.1 cuerdona: 1.3.9.1 cuerduca: 1.3.9.1 cuerra: 3.1.7.3 *cuerrer: 1.3.2.2 cuerro: 1.3.2.2 cueso: 1.3.2.2 cues-se: 1.9.4 La Cuestal Llagu: ap. 11 El Cueto: ap. 1 Los Cuetos: ap. 6.2 El Cuetu: ap. 1 cuetu: 1.3.1.2 cueva: 1.3.1.2 / 1.3.9.1
259

*cuevachu: 1.3.1.2 cuevina: 1.3.9.1 cuevona: 1.3.9.1 cuevuca: 1.3.9.1 cueyo: 1.3.2.2 Cuideiru: 1.7.6 / 2.13.3 / ap. 3.2.1 El Cuitu Nigru: ap. 1 culebrizu: 1.3.3.2 *culgar: 1.3.2.2 *culibrizu: 1.3.3.2 culiebra: 1.3.3.2 culiestros: 2.2.1.5 culiestru: 2.2.1.5 culpa: 2.13.6.2 cumal: 1.7.4.1 *Cunforcos: ap. 4 cunt-ylo: 3.6.3.2 cuntron-ylo: 3.6.1.1 cunt: 3.6.2.2 cuu: 1.9.12 cura: 1.4.1 / 2.2.1.1 / 3.1.1.2 / 3.8.3 / 3.8.4 curao: 3.5.2.1 *curdada: 1.3.1.2 *curdal: 1.3.1.2 *curdn: 1.3.1.2 *cure: 1.4.1 cures: 2.2.1.1 / 3.8.3 curia: 1.9.1.4 criala: 1.9.1.4 curiosamente: 2.12.12 curioso: 2.12.12 / 3.5.2.10 curiosos: 3.5.2.10 curruscu: 1.2.2.1 *cuser: 1.3.2.2 cuspir: 1.3.6.1 cuspo: 1.3.6.1 *cutada: 1.3.1.2 *cutarada: 1.3.1.2
260

*cutarn: 1.3.1.2 cutsu: 1.1.4 *cuvachu: 1.3.1.2 *cuxera: 1.3.1.1 cuyarada: 2.16.2.1 cuyaru: 2.16.2.1 *cuyer: 1.3.2.2 d: 1.1.1 / 1.7.6 / 1.8.7 / 1.8.7.1 / 1.8.7.3 / 2.16.2.5 -d-: 1.8.8.2 d: 1.1.3 /d/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.6 d: 3.1.4.1 d: 2.8.1 / 2.11.2.2 / 2.12.12 / 2.15.1.3 / 3.1.4.1 / 3.2.4 / 3.2.9.2 / 3.3.4 / 3.5.1.2 / 3.5.2.1 / 3.6.3.1 / 3.8.1 dacuerdu: 1.4.2.1 / 2.13.7 daquella: 3.3.4 daquella: 3.3.4 dl: 1.9.1.7 / 2.5.4 / 3.3.4 dl: 2.5.4 / 3.3.4 della: 2.5.4 della: 2.5.4 delles: 2.5.4 delles: 2.5.4 / 3.1.4.2 delli: 2.5.4 dellos: 2.5.4 / 3.3.4 dellos: 1.9.1.7 / 2.5.4 / 3.1.4.2 / 3.3.4 desa: 3.3.4 desmenu: 2.12.13.3 desta: 3.3.4 desta miente: 2.12.13.3 / 3.3.3 dotra miente: 2.12.13.3 / 3.3.3 da: 1.9.1.1 / 1.9.1.4 /1.9.4 / 2.12.11 / 3.6.2.2 / 3.7.1 dbense: 3.6.2.2 dacuando: 2.12.3

dacuando: 2.12.1.1 / 3.1.4.2 dacuanto: 2.12.3 dada: 2.3.2.2 dafechu: 1.4.2.1 / 2.12.1.3 / 2.12.5 / 3.3.4 dafechu: 3.1.4.2 / 3.3.4 dal: 2.6.1 dala: 2.6.1 dales: 2.6.1 dalgo: 1.4.2.2 / 2.6.1 / 2.6.4 / 3.5.2.5 dalguin: 2.6.1 dalguin: 3.1.4.2 dalgn: 2.6.1 / 2.6.3 / 2.6.4 dalgn: 2.6.3 dalguna: 2.6.1 / 2.6.4 dalgunes: 2.6.1 / 2.6.4 dalguno: 2.6.1 / 2.6.4 dalgunos: 2.6.1 / 2.6.4 dalgunu: 2.6.1 / 2.6.3 dalgunu: 2.6.3 *dalgunu: 2.6.3 dalo: 2.6.1 dalos: 2.6.1 dalu: 2.6.1 dambes: 2.6.1 dambos: 2.6.1 dame: 3.1.4.2 dan: 1.9.1.4 / 3.6.2.2 dn-ylo: 1.9.1.4 daible: 2.3.2.3 / 2.3.3.1 daibles: 2.3.3.1 dao: 2.3.4.1 daos: 2.3.1.2 dapoco: 2.12.3 daqu: 2.6.1 / 2.6.4 / 2.12.5 / 3.5.2.5 daqu: 2.6.4 / 3.1.4.2 / 3.5.2.5 / 3.6.3.1 daquella: 2.12.3 / 3.3.4 daquella: 3.3.4

daquin: 2.6.1 daquin: 3.1.4.2 dar: 1.9.4 / 3.6.4.1 darru que: 2.14.1 darru: 1.4.2.1 / 2.12.1.3 / 2.12.4 darru: 3.1.4.2 / 3.6.2.2 dau: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.1 daveres: 2.12.6 davezu: 1.4.2.1 / 2.12.1.3 / 2.12.4 davos: 3.6.4.1 da-y por: 2.13.6.2 d-yla: 1.9.1.4 dayures: 2.12.2 dayuri: 1.4.3.2 / 2.12.2 dayuri: 3.1.4.2 de: 1.1.1 / 2.5.3 / 2.13.1 / 2.13.4 / 3.1 / 3.1.4 / 3.1.4.3 / 3.2.1.1 / 3.8 / 3.8.1 / 3.8.2 / 3.8.3 / 3.8.4 de: 2.9.2 / 2.9.3 /1.9.11 / 2.3.7.2 / 2.12.11 / 2.13.2 / 2.13.6.1 / 3.2.9.2 / 3.3.4 / 3.5.2.1 / 3.5.2.11 / 3.6.2.2 / 3.6.3.3 / 3.6.5.1 / 3.6.5.3 / 3.8.1 / 3.8.4 / ap. 9 de baldre: 2.12.13.3 de contino: 1.4.2.2 / 2.12.13.2 de cote: 2.12.13.1 de cutiu: 2.12.13.2 de fechu: 3.3.4 de fechu: 3.3.4 de frente: 3.3.3 de la: 3.2.1.2 de les: 3.2.1.2 de lo: 3.2.1.2 de los: 3.2.1.2 de mancomn: 2.12.13.3 de mio: 2.5.3 de mio: 1.9.1.1 / 2.5.3 de nueso: 2.5.3 de nueso: 2.5.3
261

de nuestro: 2.5.3 de nuestro: 2.5.3 de papu: 2.12.13.3 de raspin: 2.12.13.3 de reflundiu: 2.12.13.3 de regeyu: 1.4.2.1 / 2.12.13.3 de secute: 2.12.13.2 de siguo: 3.3.3 de so: 2.5.3 de so: 2.5.3 de spitu: 2.12.13.3 de sutaque: 2.12.13.3 de sutrucu: 2.12.13.3 / 3.3.3 de to: 2.5.3 de to: 1.9.1.1 / 2.5.3 de vueso: 2.5.3 de vueso: 2.5.3 de vuestro: 2.5.3 de vuestro: 2.5.3 de xemes en cuando: 2.12.13.2 de xuru: 1.4.2.1 / 2.12.1.3 / 2.12.13.5 / 3.3.3 dean: 3.6.2.2 deas: 1.9.4 debaxo: 2.12.2 / 3.3.1 debaxo: 2.12.1.1 *debuxu: 1.3.7.2 deceicin: 1.8.3.2 decenu: 2.7.2 decepcin: 1.8.3.2 decimoctavu: 2.7.2 decimocuartu: 2.7.2 decimonovenu: 2.7.2 decimoprimeru: 2.7.2 decimoquintu: 2.7.2 decimosegundu: 2.7.2 decimosestu: 2.7.2 decimostimu: 2.7.2 decimoterceru: 2.7.2
262

dcimu: 2.7.2 *decir: 1.3.8.1 decretu-llei: 1.4.2.1, 1.9.4 deda: 2.2.2.2 dficit: 1.8.4.2 Degol.ada: ap. 4 .l del: 1.9.1.7 / 3.2.1.1 / 3.3.4 del: 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 2.13.7 / 3.2.9.1 / 3.3.4 / 3.8.4 dl: 1.9.1.7 / 2.6.1 / 2.6.4 / 3.3.4 dl: 3.3.4 delantre: 2.12.2 *delixencia: 1.3.7.2 della: 2.6.1 / 2.6.4 delles: 2.6.1 / 2.6.4 delles: 3.1.4.2 dello: 2.6.1 / 2.6.4 / 2.12.5 dellos: 2.6.1 / 2.6.4 / 3.3.4 dellos: 3.1.4.2 / 3.3.4 demagoxa: 1.8.13.1 demasiada: 2.6.1 demasiaes: 2.6.1 demasiao: 2.6.1 / 2.12.5 demasiaos: 2.6.1 demasiu: 2.6.1 demientres: 3.3.1 dempus: 2.12.3 denantes: 3.3.1 dende: 2.13.1 dentame: 1.8.11.3 / 2.2.1.1 / 2.16.2.1 dentames: 2.2.1.1 deos: 2.2.1.2 deporte: 3.3.4 deprender: 1.3.4.2 *depriender: 1.3.4.2 depriendo: 1.3.4.2 *deprinder: 1.3.4.2 depus: 2.12.3

*deputu: 1.3.7.2 -dera: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.16.2.1 -deres: 2.2.3.2 / 2.3.3.2 -deros: 2.2.1.2 / 2.3.1.2 -deru: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.16.2.1 des-: 2.16.1.1 desa: 3.3.4 desabotonar: 2.16.1.1 desamarrar: 2.16.1.1 desamecer: 2.16.1.1 desamontonar: 2.16.1.1 desaniciar: 2.16.1.1 desapegar: 2.16.1.1 desempapizar: 2.16.1.1 desencaar: 2.16.1.1 desenfilar: 2.16.1.1 desenrestrar: 2.16.1.1 desfacer: 2.16.1.1 desfi: 1.9.1.2 despacio: 2.12.1.1 *despedir: 1.3.8.1 despidir: 1.3.8.1 despido: 1.3.8.1 desque: 3.3.1 desque: 3.6.2.2 desta: 3.3.4 detractor: 1.8.5.2 detrs: 2.12.2 / 3.3.1 detrautor: 1.8.5.2 detruccin: 1.8.5.1 deu: 1.9.1.1 / 2.2.1.2 / 2.2.2.2 dexa: 3.6.3.2 dexaben: 3.6.2.2 dxalo: 2.13.8 dxame: 3.5.2.1 dexar: 1.7.6 / 3.4.1 dexaron: 3.3.4

dexe: 3.6.2.2 dexes: 3.6.2.2 dex: 2.13.7 / 3.5.2.1 da: 2.2.1.1 / 2.2.4 / 2.13.6.1 dialectu: 1.8.5.2 dialeutu: 1.8.5.2 diantre: 2.15.2 diau: 3.6.1.5 / 3.6.2.1 diba: 3.6.1.2 diben: 3.5.2.11 dibuxu: 1.3.7.2 diccionariu: 1.8.5.1 -dices: 2.3.3.2 dices: 3.1.1.4 dces-ylo: 3.6.2.2 diches: 2.11.2.2 dicho: 2.11.2.2 dchotelo: 2.11.2.2 dicir: 1.3.8.1 / 2.12.11 / 3.5.2.10 / 3.6.5.2 dics: 1.9.1.4 dicsnos: 1.9.1.4 dicite: 2.12.11 dic-ylo: 3.6.5.2 dictame: 1.8.11.3 / 2.2.1.1 dictmenes: 2.2.1.1 didctica: 1.8.5.2 didutica: 1.8.5.2 diecinueve: 2.7.1.1 dieciocho: 2.7.1.1 diecisis: 2.7.1.1 diecisis: 1.3.9.2 / 1.7.16 diecisiete: 2.7.1.1 diecisiete: 1.3.9.2 dientro: 2.12.2 dientro: 2.12.1.1 dieron: 3.6.2.2 des: 2.2.1.1 / 2.2.4 / 2.13.6.1 / 3.2.4 diez: 1.3.9.2 / 2.7.1.1
263

difteria: 1.8.9 diga: 2.8.1 dignid: 1.8.8.1 dignu: 1.8.8.1 digo: 1.3.8.1 / 1.9.12 / 3.6.2.2 dgo-l.ys: 2.10.2 .l dgo-yos: 2.10.2 *Digul.ada: ap. 4 .l dilixencia: 1.3.7.2 dime: 3.1.7.2 dimidor: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 dimidora: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 dimidores: 2.3.1.2 / 2.3.3.2 dineru: 2.12.1.2 / 3.5.2.1 dio: 1.2.1.2 /1.9.1.1 / 2.11.2.2 / 3.1.1.4 / 3.5.2.1 / 3.6.1.1 / 3.6.1.3 / 3.6.1.5 / 3.6.2.2 dimelu: 3.6.1.1 / 3.6.1.3 Dios: 3.6.2.2 diteles: 3.6.2.1 diputu: 1.3.7.2 dir: 2.9.2 / 2.13.2 / 2.13.6.1 / 2.13.6.2 / 3.3.4 dir a: 2.11.2.3 direccin: 1.8.5.2 direicin: 1.8.5.2 direutor: 2.2.2.1 direutora: 2.2.2.1 discu: 3.6.2.2 dixi: 1.4.3.2 / 2.9.2 dixisti: 3.3.4 dixo: 1.4.2.2 / 1.9.1.4 / 1.9.4 / 3.6.2.2 dxolo: 3.1.1.4 dxonoslo: 3.6.2.2 dxovos: 1.9.1.4 dxo-yos: 1.9.1.4 dixuntivu: 1.8.13.2 dixuntu: 1.8.13.2 diz: 3.6.1.1 / 3.6.1.3 / 3.6.5.3 / 3.7.2
264

-diza: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 -dizos: 2.3.1.2 -dizu: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.16.2.1 -dm-: 1.8.7.1 / 1.8.7.3 doce: 2.7.1.1 doce: 1.7.16 docenu: 2.7.2 dogma: 1.8.8.1 doi: 1.2.1.1 dolce: 2.7.1.1 dolce: 1.7.16 *dolzura: 1.3.5.1 -dor: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.4 / 2.16.2.1 -dora: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.3.2.2 / 2.3.3.2 -dores: 2.2.1.2 / 2.2.3.2 / 2.3.1.2 / 2.3.3.2 -doria: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 -dories: 2.2.3.2 -dorios: 2.2.1.2 -doriu: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.16.2.1 dormilienta: 2.16.2.1 dormir: 1.3.2.2 / 3.6.2.2 -doro: 2.3.4.4 Doru: ap. 3.1.4 dos: 2.7.1.1 dos: 1.9.1.8 dos mil: 2.7.1.4 doscientos -es: 2.7.1.1 -dqu-: 1.8.7.1 dr: 1.7.19.1 drecha: 2.9.3 drechu: 1.7.19.1 -ds: 1.8.12.3 duermo: 1.3.2.2 dulce: 1.3.5.1 dulda: 1.7.16 dulzura: 1.3.5.1

-dura: 2.2.3.2 / 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.16.2.1 -dures: 2.2.3.2 / 2.3.3.2 *durmir: 1.3.2.2 -duros: 2.3.1.2 -duru: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 -dv-: 1.8.7.1 / 1.8.7.3 -dx-: 1.8.7.2 e: 1.1.1 / 1.3.3 / 1.3.3.1 / 1.3.4 / 1.3.4.1 / 1.3.9 / 1.7.4.2 / 1.7.8.2 / 1.7.10.1 -e: 1.4.1 / 1.4.3 / 1.4.3.1 / 1.4.3.2 / 2.2.1.1 / 2.2.2.1 / 2.2.3.1 / 2.3.1.1 / 2.3.2.1 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 2.3.4.3 / ap. 3.1 / ap. 3.1.1 / ap. 3.1.3 /e/: 1.1.1 / 1.2 / 1.3 /-e/: 1.4.1 / 1.4.3.1 -ea: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 -ecc-: 1.8.5.2 -eccin: 1.8.5.2 -ecd-: 1.8.5.2 -ecer: 2.16.2.2 echa: 3.5.2.1 echar a: 2.11.2.3 echastis: 2.4.2 ech: 2.13.6.1 eclcticu: 1.7.4.1 -ecn-: 1.8.5.2 -ect-: 1.8.5.2 -eda: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.2.4 / 2.16.2.1 / 2.16.2.5 edictu: 1.8.5.1 -ees: 2.2.3.2 / 2.3.3.2 efe: 1.1.1 eh: 2.15.1.1 eh: 2.12.2 eh: 1.7.20 ei: 2.15.1.1 / ap. 3.1.4

/ei/: 1.6.1 -eic-: 1.8.5.2 -eicin: 1.8.5.2 Eiros: ap. 1 / ap. 4 el: 1.2.1.1 / 1.2.1.2 / 1.4.2.1 / 1.4.2.2 /1.9.1.7 / 1.9.12 / 2.1.1 / 2.2.1.1 / 2.2.1.2 / 2.2.1.3 / 2.2.1.5 / 2.2.1.6 / 2.2.2.1 / 2.2.2.2 / 2.2.2.3 / 2.2.2.4 / 2.2.2.5 / 2.2.2.6 / 2.3.6.1 / 2.3.6.2 / 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.3 / 2.8.1 / 2.12.1.2 / 2.13.7 / 2.13.8 / 3.1.1.4 / 3.1.6 / 3.3.4 / 3.5.2.1 / 3.6.2.2 el: 2.3.6.2 / 3.1 / 3.1.1 / 3.1.1.3 / 3.1.1.4 / 3.1.7.3 / 3.2.1.1. 3.4 / 3.4.1 / 3.4.2 l: 1.9.1.7 / 2.10.1 / 3.1.7.4 l: 1.2.1.1 / 1.2.2.2 / 1.3.4.2 / 1.4.2.2 / 1.4.3.2 / 1.7.4.2 / 1.9.1.1 / 2.13.6.1 / 2.13.6.2 / 3.1.7.4 el mio: 2.5.2 el mio: 2.5.2 el nuestru: 2.5.2 el nuesu: 2.5.2 el so: 2.5.2 el to: 2.5.2 el vuestru: 2.5.2 el vuesu: 2.5.2 el vuesu: 2.5.2 ele: 1.1.1 eleccin: 1.8.5.2 electricid: 1.7.17.1 elctricu: 1.7.17.1 eleicin: 1.7.17.2 / 1.8.5.2 eliminar: 1.7.17.2 elixir: 1.7.17.2 ella: 2.10.1 elle: 1.1.1
265

elles: 2.10.1 elli: 1.4.3.2 / 2.10.1 ell: 2.12.2 ell: 1.4.3.2 / 1.9.12 ello: 2.10.1 / 3.5.2.4 ello: 3.5.2.4 ellos: 2.10.1 ellos: 3.4.1 em-: 1.5.2 / 2.16.1.1 embaecu: 1.7.13 embalagar: 2.16.1.1 embaxo: 2.12.2 / 3.3.1 embaxo: 1.7.13 / 2.12.1.1 / 3.6.5.1 / 3.6.5.3 embelga: 1.5.2 eme: 1.1.1 empapizar: 2.16.1.1 empecatar: 2.16.1.1 empec: 2.13.6.1 emplegada: 2.2.2.2 emplegu: 2.2.2.2 empobina: 3.1.6 emponer: 1.5.2 emporcar: 2.16.1.1 emporc: 2.4.2 *emportante: 1.5.3 emprestar: 1.5.2 emprestasti: 3.6.2.2 empruno: 2.3.4.1 emprunu: 2.3.4.1 en: 2.4.4 / 2.13.1 / 2.13.2 / 2.13.3 / 3.1 / 3.1.5 / 3.2.1.1 / 3.2.6 / 3.4.1 en: 2.12.11 / 2.13.2 / 2.13.3 / 2.13.6.1 / 3.2.4 / 3.2.9.2 / 3.3.4 / 3.4.1 / 3.5.2.1 / 3.6.2.2 / ap. 9 en busca de: 2.13.7 en ca de: 2.13.7 en cata de: 2.13.7 en (a) comua: 2.12.13.3
266

en cuenta de: 2.13.7 en cuentes de: 2.13.7 en direicin a: 2.13.7 en forma: 3.3.4 en forma: 3.3.4 en llugar de: 2.13.7 en mediu: 1.4.2.1 en met de: 2.13.7 en pendoln: 2.12.13.3 en redues de: 2.13.7 en rellacin con: 2.13.7 en ringla: 2.12.13.3 en serio: 1.4.2.2 / 3.3.3 en tientes: 2.12.13.3 / 3.3.3 en tropiella: 2.12.13.3 en xunto: 1.4.2.2 / 3.3.3 en + aquel: 3.2.6 en + aquella: 3.2.6 en + aquelles: 3.2.6 en + aquelli: 3.2.6 en + aquello: 3.2.6 en + aquellos: 3.2.6 en + l: 3.2.5 en + ella: 3.2.5 en + elles: 3.2.5 en + elli: 3.2.5 en +ello: 3.2.5 en + ellos: 3.2.5 en + esa: 3.2.6 en + eses: 3.2.6 en + esi: 3.2.6 en + eso: 3.2.6 en + esos: 3.2.6 en + esta: 3.2.6 en + estes: 3.2.6 en + esti: 3.2.6 en + esto: 3.2.6 en + estos: 3.2.6 en + un: 2.6.8 / 3.2.4

en + n: 2.6.8 / 3.2.4 en + una: 3.2.4 en + unes: 3.2.4 en + uno: 3.2.4 en + unos: 3.2.4 en + unu: 2.6.8 / 3.2.4 en-: 1.5.2 / 2.16.1.1 enagora: 2.12.3 *enaguar: 1.5.5 enana: 2.12.3 *enamorase: 1.5.5 enanchar: 1.5.2 enantes: 2.12.3 / 3.3.1 enantes: 1.5.2 *enaspiar: 1.5.5 encaar: 2.16.1.1 -encia: 2.16.2.1 encima: 1.7.10.1 encimoloxa: 1.7.10.1 encuriosar: 2.16.1.1 endagora: 2.12.3 ende: 2.12.2 ende: 2.15.1.4 / 3.6.3.1 *endecha: 1.5.1 endelgazar: 2.16.1.1 *endicin: 1.5.3 endodrmicu: 2.16.1.2 *endustria: 1.5.3 ene: 1.1.1 enerxa: 1.8.13.1 -enes: 2.2.1.1 enfades: 2.15.1.4 *enfenitu: 1.3.7.1 *enfestar: 1.5.3 enfilar: 1.5.2 / 2.16.1.1 *enfiler: 1.5.1 enforma: 2.3.7.3 / 2.12.5 / 3.3.1 / 3.3.4 enforma: 2.3.7.3 / 3.1.7.4 / 3.3.4

enfornar: 2.16.1.1 enfotmonos: 3.7.2 enfotes: 3.1.3 *enfrarroxu: 1.5.4 enfrente: 2.12.2 / 3.3.1 engaa: 3.6.1.5 / 3.6.2.1 engaaron: 3.6.2.2 engaronvos: 3.6.2.2 enga: 3.6.2.2 *engazu: 1.5.1 engordar: 3.3.4 *enguao: 1.5.1 enguedeyse: 3.6.1.2 *enhorabona: 1.5.5 *enhoramala: 1.5.5 enllazar: 1.7.17.2 enllenar: 1.3.4.1 / 1.5.2 enlleno: 1.3.4.1 enllenu: 3.5.2.1 *enllinar: 1.3.4.1 enlloquecer: 2.16.1.1 enllordi: 3.6.2.2 enllordimelu: 3.6.2.2 ennegrecer: 1.8.11.1 ennialar: 1.8.11.1 *enque: 1.5.1 enquivocu: 1.5.2 enralecer: 2.16.2.2 enredar: 1.3.4.2 enrestrar: 1.3.4.2 / 2.16.1.1 enriba: 2.12.2 / 3.3.1 enriba: 3.5.2.1 *enriedar: 1.3.4.2 enriedo: 1.3.4.2 enriestro: 1.3.4.2 *enristrar: 1.3.4.2 ensame: 1.7.11 ensiguida: 3.3.1 ensin: 2.13.1 / 2.13.8 / 3.3.1
267

ensin: 2.13.8 / 3.1.1.4 / 3.3.4 ent: 2.12.3 ent: 3.3.4 entafarrar: 1.5.2 entainar: 1.5.2 / 1.6.1 entamar: 3.1.7.1 entamo: 3.1.7.2 ente: 1.9.1.7 / 2.13.1 ente: 1.5.2 / 1.9.1.7 / ap. 9 nte: 1.9.1.7 nte: 1.9.1.7 Entecorros: ap. 7.1 entemecer: 1.7.10.1 *entencin: 1.5.3 entendi: 3.1.1.4 Entepenas: ap. 7.1 Entepees: ap. 7.1 enteraes: 3.6.2.2 *enternacional: 1.5.4 *enterpretar: 1.5.4 enterrar: 1.3.4.2 *entierrar: 1.3.4.2 entierro: 1.3.4.2 entncenes: 2.12.3 entncenes: 1.5.2 ents: 2.12.3 / 2.12.9 / 2.14.1 ents: 1.5.2 entova: 3.3.1 entrambes: 2.6.1 entrambos: 2.6.1 *entramuscular: 1.5.4 LEntregu: 1.7.8.1 / 3.2.9.2 / ap. 11 / ap. 12 entrugar por: 2.13.6.2 entrug: 3.1.7.1 *envisible: 1.5.3 enxabonar: 1.7.5.2 enxams: 2.12.3 / 3.3.1 enxams: 1.5.2 / 3.6.2.2
268

enzima: 1.7.10.1 enzimoloxa: 1.7.10.1 ee: 1.1.1 -eo: 2.3.4.1 -eos: 2.2.1.2 / 2.3.1.2 epilepsia: 1.8.3.1 equ: 2.12.2 equ: 2.8.1 equis: 1.1.1 ere: 1.1.1 -era: 2.16.2.1 Los Eros: ap. 1 erre: 1.1.1 -eru: 2.16.2.1 es-: 2.16.1.1 -es: 2.2.1.1 / 2.2.3.1 / 2.3.1.1 / 2.3.3.1 / ap. 3.1.6 -s: 2.3.4.4 / 2.16.2.1 esa: 2.4.1 esa: 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 2.3.3.3 / 2.3.4.3 / 2.12.12 / 3.6.2.2 esactu: 1.8.5.2 esame: 1.8.11.3 / 1.8.14.2 esautu: 1.8.14.2 esaxerar: 1.8.14.2 esberrellar: 1.7.5.2 esbilladeru: 2.16.2.1 escaecer: 3.6.1.2 escaec: 3.4.1 escaez: 3.1.3 escalabrar: 2.16.1.1 escalcaar: 2.16.1.1 escaleyar: 2.16.1.1 escamar: 2.16.1.1 escaar: 2.16.1.1 escarabicar: 2.16.1.1 esceicin: 1.8.14.2 / 1.8.3.2 escelente: 1.8.14.2 escepcin: 1.8.3.2

escepto: 1.8.3.2 escesu: 1.8.14.2 esceuto: 1.8.3.2 esclamar: 1.8.14.2 esclusivu: 1.8.14.2 escondivos: 3.6.3.1 escondenos: 3.6.4.1 esconder: 1.3.2.2 / 3.6.4.1 esconderen: 3.6.2.2 escondieron: 3.6.1.1 escondo: 3.5.2.9 escontra de: 2.12.13.1 escorrexar: 2.16.2.2 escorteyar: 2.16.1.1 escribayar: 2.16.2.2 escribe: 2.12.1.2 escribiendo: 2.12.1.2 escribi: 3.1.1.4 escribir: 3.5.2.1 escritorzacu: 2.16.2.1 escuendo: 1.3.2.2 *escunder: 1.3.2.2 escursin: 1.8.14.2 escuru: 1.3.3.3 / 1.8.12.2 ese: 1.1.1 eses: 2.4.1 eses: 2.3.3.1 / 2.3.3.3 / 2.11.2.2 / 2.13.8 / 3.1.1.4 esfaraguyar: 2.16.1.1 esfollar: 1.3.2.2 esfoyar: 1.3.2.2 esfoyn: 2.16.2.1 *esfuellar: 1.3.2.2 esfuello: 1.3.2.2 *esfueyar: 1.3.2.2 esfueyo: 1.3.2.2 esgaritar: 2.16.1.1 esgayadono: 2.16.2.5 esgayao: 2.16.2.5

esgayar: 2.16.1.1 esi: 1.4.3.2 / 2.4.1 esi: 1.9.4 / 2.3.1.3 / 2.3.2.3 / 2.3.4.3 / 2.3.7.2 / 2.9.3 / 3.3.4 / 3.5.2.1 esistir: 1.8.14.2 situ: 1.8.14.2 esixir: 1.8.14.2 esllava: 1.7.5.1 esmarallar: 2.16.1.1 esmesar: 2.16.1.1 eso: 2.4.1 / 3.5.2.3 eso: 1.9.11 / 2.4.2 / 2.11.2.2 / 2.12.11 / 2.13.8 / 2.15.1.2 / 3.1.7.1 / 3.1.7.2 / 3.5.1.2 / 3.6.2.2 -eso: 2.3.4.4 esos: 2.4.1 esos: 2.3.1.3 espanoyar: 2.16.1.1 espantaxu: 2.16.2.1 espayar: 2.16.1.1 espedazar: 2.16.1.1 espedicin: 1.8.14.2 espelurciar: 2.16.1.1 esperimentu: 1.8.14.2 espernexar: 2.16.2.2 espertar: 1.3.4.2 espertu: 1.8.14.2 espetar: 2.12.11 espeyu: 1.7.7 *espiertar: 1.3.4.2 espierto: 1.3.4.2 Espritu Santu: 3.3.4 esplicar: 1.8.14.2 esplorador: 1.8.14.2 esplotacin: 1.8.14.2 esployar: 2.16.1.1 esponer: 1.8.14.2 espontnea: 1.6.3.3 espontneo: 1.6.3.3
269

espontaneu: 1.6.3.3 esposicin: 1.8.14.2 espulgar: 2.16.1.1 esqu: 1.9.1.1 / 2.2.1.1 / 2.2.4 esqus: 2.2.1.1 / 2.2.4 esrionar: 1.7.19.1 esta: 2.4.1 esta: 2.4.2 / 3.5.1.1 / 3.5.1.2 / 3.5.2.1 sta: 2.4.2 esterior: 1.8.14.2 estes: 2.4.1 esti: 1.4.3.2 / 2.4.1 esti: 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 2.4.2 / 2.13.6.2 / 2.13.6.3 / 2.15.1.3 / 3.1.1.4 / 3.5.1.1 / 3.5.2.1 / 3.6.2.2 sti: 2.4.2 / 3.1.4.1 / 3.1.7.1 estimu: 1.9.11 esto: 2.4.1 / 3.5.2.3 esto: 2.9.2 / 3.5.1.1 / 3.5.2.3 estos: 2.4.1 stos: 2.9.2 estoyu: 1.7.7 estraordinariu: 1.8.14.2 estraterrestre: 1.8.14.2 estratexa: 1.8.13.1 estropiu: 1.6.2.1 estropiis: 1.6.2.1 estru: 1.7.11 etnoloxa: 1.8.4.1 -etu: 2.16.2.1 -eu: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.3.1.2 / 2.3.2.2 -u: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.2.4 / 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.1 / 2.16.2.1 / 2.16.2.5 /eu/: 1.6.1 -eud-: 1.8.5.2 -eun-: 1.8.5.2 europea: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.3.5
270

europees: 2.3.3.2 / 2.3.5 europeo: 2.3.4.1 / 2.3.5 europeos: 2.3.1.2 / 2.3.5 europu: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.1 / 2.3.5 -eut-: 1.8.5.2 ex-: 1.8.14.1 / 1.8.14.2 exaxerar: 1.8.14.2 ex-conseyeru: 2.16.1.2 ex-conceyal: 1.8.14.1 ex-conseyeru: 1.8.14.1 ex-ministru: 1.8.14.1 exame: 1.8.14.1 / 1.8.14.2 -exar: 2.16.2.2 exe: 3.1.1.1 / 3.1.1.3 exerciciu: 1.8.14.1 exrcitu: 1.8.14.1 exhibir: 1.8.14.1 exiliu: 1.8.14.1 existir: 1.8.14.1 / 1.8.14.2 xitu: 1.8.14.1 / 1.8.14.2 exixir: 1.8.14.2 exo-: 1.8.14.1 xodu: 1.8.14.1 exoftalmia: 1.8.14.1 exogamia: 1.8.14.1 exticu: 1.8.14.1 extra-: 1.8.14.2 f: 1.1.1 / 1.7.9 / 1.8.9 / f /: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.9 faba: 1.7.5.2 facedera: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 facederes: 2.3.3.2 facederos: 2.3.1.2 facederu: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.16.2.1 faci: 1.9.1.2 / 2.15.1.2 facemos: 1.4.2.2 facer: 1.7.9 / 2.13.6.2 / 2.16.1.1 / 3.3.4 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1

fac-ylo: 3.6.4.1 faciendo: 1.4.2.2 faces: 1.9.1.4 faceslo: 1.9.1.4 fcil: 1.9.1.5 / 3.3.4 fcilmente: 1.9.1.5 factor: 1.8.5.1 factura: 1.7.4.1 fadies: 2.12.11 fadrais: 1.9.1.3 Faeo: ap. 3.2 faes: 1.9.6 / 2.13.6.3 Fau: ap. 3.2 fai: 1.2.1.1 / 1.9.1.1 / 1.9.7 / 2.9.2 / 2.13.6.1 / 3.1.7.2 faiga: 3.6.1.5 / 3.6.2.2 figalo: 3.6.2.2 faigas: 3.5.2.10 / 3.6.2.2 figase: 3.6.2.1 faigo: 1.4.2.2 failo: 3.6.2.2 faime: 2.15.1.4 faite: 3.6.4.2 fala: 1.9.1.4 / 2.4.2 / 2.11.1.1 / 3.3.4 falaba: 1.7.5.2 / 2.11.1.1 / 3.6.2.2 falabais: 2.11.1.1 falbamos: 2.11.1.1 falabeis: 2.11.1.1 falbemos: 2.11.1.1 falaben: 2.11.1.1 falabes: 1.7.5.2 / 2.11.1.1 falada: 2.11.1.1 faladera: 2.16.2.1 falador: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.4 / 2.3.5 faladora: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.3.5 faladores: 2.3.1.2 / 2.3.3.2 / 2.3.5 faladoro: 2.3.4.4 / 2.3.5 falaes: 2.11.1.1

fali: 1.9.1.2 / 2.11.1.1 / 2.12.12 falis: 1.9.1.4 / 2.11.1.1 falisme: 1.9.1.4 falamos: 1.4.2.2 / 2.11.1.1 falan: 2.11.1.1 falando: 1.4.2.2 / 2.11.1.1 / 2.12.1.2 / 3.5.2.11 falao: 2.11.1.1 falaos: 2.11.1.1 falar: 1.9.11 / 2.11.1.1 / 2.12.1.2 / 2.13.7 falara: 2.11.1.1 falar: 2.11.1.1 falarais: 2.11.1.1 falramos: 2.11.1.1 falaran: 2.11.1.1 falarn: 2.11.1.1 falaras: 2.11.1.1 falars: 2.11.1.1 falare: 2.11.1.1 falar: 2.11.1.1 falareis: 2.11.1.1 falaris: 2.11.1.1 falaremos: 2.11.1.1 falremos: 2.11.1.1 falaren: 2.11.1.1 falares: 2.11.1.1 falara: 2.11.1.1 falarais: 2.11.1.1 falaramos: 2.11.1.1 falareis: 2.11.1.1 falaremos: 2.11.1.1 falaren: 2.11.1.1 falares: 2.11.1.1 falaron: 2.11.1.1 falas: 2.11.1.1 falasti: 1.4.3.2 / 2.11.1.1 falastis: 2.11.1.1 falate: 3.7.1
271

falu: 1.9.1.2 / 2.11.1.1 falavos: 3.7.1 fla-y: 1.9.1.4 falcatra: 1.9.1.3 fale: 2.11.1.1 / 3.1.7.3 fal: 2.11.1.1 falis: 2.11.1.1 falemos: 2.11.1.1 falen: 1.9.1.4 / 2.11.1.1 flennos: 1.8.11.1 flente: 1.9.1.4 fales: 2.11.1.1 falesti: 2.11.1.1 falestis: 2.11.1.1 fles-y: 1.9.1.9 fallasti: 3.2.4 falo: 1.4.2.2 / 2.11.1.1 fal: 1.9.1.1 / 2.11.1.1 / 2.12.1.2 flo-lly: 2.10.2 flo-y: 2.10.2 falucar: 2.16.2.2 fame: 2.13.6.2 / 3.3.4 famientu: 2.16.2.1 fartucase: 2.13.6.1 fartucse: 3.5.2.1 fasta: 2.13.1 fatera: 2.16.2.1 fatos: 3.6.2.2 favoratible: 2.12.11 / 2.16.2.1 fax: 1.8.14.1 La Faya los Llobos: ap. 8 fayedn: 2.16.2.5 fayu: 2.16.2.1 / 2.16.2.5 faza: 1.7.10.2 fea: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 febreru: 2.13.6.1 fecha: 3.5.1.1 fecho: 2.11.2.2 / 3.5.1.1
272

fechu: 1.1.4 / 2.13.6.2 / 2.13.6.3 / 3.5.1.1 feder: 1.3.4.2 fedor: 2.16.2.1 fees: 2.3.3.2 Felgueras: ap. 1 Les Felgueres: ap. 1 felices: 2.3.1.1 feliz: 2.3.1.1 fenmenu: 1.9.1.6 feos: 2.3.1.2 ferradura: 1.3.3.2 ferramienta: 3.3.4 ferrar: 1.3.4.2 ferre: 2.2.1.1 ferrera: 2.16.2.1 ferreru: 2.16.2.1 ferres: 2.2.1.1 ferruentu: 1.3.3.2 ferruosu: 1.3.3.2 ferver: 1.3.4.2 fesoria: 2.16.2.1 fetsu: 1.1.4 feu: 1.6.1 / 1.9.1.8 / 2.3.1.2 / 2.3.2.2 fecu: 1.9.1.3 fa: 2.2.2.1 / 2.2.2.2 / 2.2.3.1 / 3.3.4 ficcin: 1.8.5.1 *fider: 1.3.4.2 fiedo: 1.3.4.2 fiende: 3.1.1.2 fierro: 1.4.2.2 fierro: 1.3.4.2 / 2.2.1.1 fierru: 1.3.3.2 / 2.2.1.1 fiervo: 1.3.4.2 fes: 2.2.3.1 fiesta: 2.13.6.1 figal: 2.2.2.7 / 2.2.3.1 figales: 2.2.3.1 figar: 2.2.4

figares: 2.2.4 Figares: ap. 3.1.6 figos: 1.9.11 figuranza: 2.16.2.1 fina: 1.9.1.3 filar: 2.12.12 filo: 1.4.2.2 filo: 2.2.1.1 / 3.5.2.1 filu: 1.7.16 / 2.2.1.1 / 3.5.2.1 fin: 1.3.7.1 fino: 2.12.1.2 / 2.12.12 finu: 2.12.1.2 fos: 1.9.12 / 2.2.1.2 Fos: ap. 10 *firradura: 1.3.3.2 *firrar: 1.3.4.2 *firruentu: 1.3.3.2 *firruosu: 1.3.3.2 *firver: 1.3.4.2 fsico-qumicu: 1.9.1.6 fu: 2.2.1.2 / 2.2.2.1 / 2.2.2.2 / 3.1.1.4 fixar: 1.8.14.1 fixeron: 2.8.1 fixi: 1.4.3.2 fixo: 2.9.2 fxolo: 2.12.12 fiyinos: 2.15.1.2 fizo: 3.6.2.2 floriatu: 2.16.2.1 foguera: 1.3.1.2 foguerina: 1.3.1.2 foi: 2.12.10.2 / 3.3.4 *foin: 1.3.5.2 folanchn: 2.16.2.1 folgn: 2.16.2.1 folgar: 1.3.2.2 / 1.7.19.1 folgazn: 2.3.4.2 folgazano: 2.3.4.2 La Folgueirosa: ap. 4

Folguera: ap. 4 El Fondn: 3.2.9.2 fonte: 1.4.3.1 La Fonte lAbeduriu: ap. 8 Fontes: ap. 3.1.6 *fonti: 1.4.3.1 Fontoria: ap. 1 Fontouria: ap. 1 frceps: 1.8.12.1 fornu: 2.13.7 forzar: 1.3.2.2 foto: 1.4.2.2 foto: 2.2.3.1 fotos: 2.2.3.1 foyasqueru: 1.3.1.2 fr: 1.7.19.1 fragmentu: 1.8.8.1 El Franco: ap. 6.2 Francos: ap. 3.2.3 frair: 1.7.15 frayallo: 2.10.2 frayar: 1.7.9 / 1.7.19.1 fregar: 1.3.4.1 frego: 1.3.4.1 frente a: 2.13.7 fresneda: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.16.2.1 fresnees: 2.2.3.2 Fresneo: ap. 3.2 fresnu: 2.2.2.2 / 2.16.2.1 Fresnu: ap. 3.2 / ap. 4 *friegar: 1.3.4.1 friolientu: 2.16.2.1 *Frisnu: ap. 4 fru: 1.9.7 / 2.9.2 / 2.13.6.1 fruta: 1.9.11 -ft-: 1.8.9 fuen: 1.9.1.3 fuelgo: 1.3.2.2 fueos: 2.2.1.2
273

fuera: 2.12.2 fuerzo: 1.3.2.2 fueu: 1.3.1.2 / 1.6.2.1 / 1.9.1.3 / 2.2.1.2 / 3.5.2.1 fuecu: 1.9.1.3 fueya: 1.3.1.2 / 3.5.2.1 *fuguera: 1.3.1.2 *fuguerina: 1.3.1.2 fui: 1.9.1.1 fuin: 1.3.5.2 *fulgar: 1.3.2.2 *La Fulgueirosa: ap. 4 fumar: 3.5.2.2 fumes: 3.5.2.7 fumu: 1.2.2.1 / 3.5.2.1 furaca: 2.2.2.1 furacos: 2.2.1.1 furacu: 1.7.9 / 2.2.1.1 / 2.2.2.1 / 2.6.3 furame: 1.8.11.3 *furzar: 1.3.2.2 fusties: 2.2.3.4 *fuyasqueru: 1.3.1.2 g: 1.1.1 / 1.7.8 / 1.7.8.1 / 1.8.8 / 1.8.8.1 /g/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.8 -ga: 2.2.3.1 gafes: 2.2.3.4 galaxa: 1.8.14.1 galdidn: 2.16.2.5 galdu: 2.16.2.5 gallego-asturianes: 1.4.2.2 gallegoasturianes: 1.4.2.2 ganao: 3.5.2.1 ganu: 3.5.2.1 ganes: 1.9.11 gasayosa: 2.16.2.1 gastizn: 2.16.2.4 gastizu: 2.16.2.1 gatu: 1.7.8.1 / 2.6.3
274

gaxapu: 1.7.8.1 -gd-: 1.8.8.1 / 1.8.8.2 ge: 1.8.13.1 gi: 1.8.13.1 glayida: 2.16.2.1 glayu: 1.7.8.1 / 2.16.2.1 globu: 1.7.8.1 -gm-: 1.8.8.1 gn-: 1.8.2.1 -gn-: 1.8.8.1 / 1.8.8.2 gnomu: 1.8.2.1 gnoseoloxa: 1.8.2.1 gnosticismu: 1.8.2.1 gnsticu: 1.8.2.1 Godos: ap. 3.2.3 gordu: 2.12.1.2 gorrumbu: 1.7.8.1 gota: 2.6.6 goxu: 1.7.8.1 Gozn: ap. 2 gozoniegu: 2.16.2.1 gr: 1.7.19.1 gracies: 3.6.2.2 / 3.6.4.1 gracies a: 2.13.7 Gradura: ap. 1 gran: 2.3.6.2 granda: 1.7.19.1 grande: 2.3.7.2 grandura: 2.16.2.1 Grau: ap. 1 / ap. 3.2.1 griesca: 1.7.8.1 gripe: 2.2.1.6 gu: 1.7.8 / 1.7.8.2 -gua: 2.2.3.1 guahe: 1.7.20 . guapa: 1.9.1.5 / 2.3.6.1 / 2.3.6.2 guapamente: 1.9.1.5 guapsimu: 2.3.7.3

guapu: 2.3.6.2 / 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 guardaes: 2.11.2.2 gue: 1.1.1 / 1.2.2.2 ge: 1.7.8.2 / 1.9.3 ge: 1.9.3 / 2.2.2.4 gei: 2.12.3 gei: 1.2.1.1 / 1.6.2.1 / 1.9.3 / 3.5.2.11 gela: 3.6.2.2 gelen: 1.9.4 geln: 1.3.9.1 gel-les: 1.9.4 gelu: 1.3.9.1 Gerres: 1.9.3 gerta: 1.3.9.1 gertn: 1.3.9.1 gertina: 1.3.9.1 gertn: 1.3.9.1 gertu: 1.3.9.1 gertucu: 1.3.9.1 -gues: 2.2.3.1 -ges: 2.2.3.1 gesera: 1.3.9.1 gesn: 1.3.9.1 gesn: 1.3.9.1 gesu: 1.3.9.1 / 1.9.3 gesucu: 1.3.9.1 gesudu: 1.3.9.1 guetar: 1.2.2.2 / 1.7.8.2 gvara: 1.9.1.2 gevu: 1.9.3 geyada: 1.3.9.1 geyar: 1.3.9.3 geyera: 1.3.9.1 geyn: 1.3.9.1 geyo: 1.3.9.3 geyn: 1.3.9.1 geyu: 1.3.9.1 / 3.5.2.1

geyucu: 1.3.9.1 gui: 1.2.2.2 gi: 1.7.8.2 / 1.9.3 guirriu: 1.2.2.2 / 1.7.8.2 gisqui: 1.9.3 guo: 1.6.1 gusta: 2.6.4 guxn: 1.7.8.1 h: 1.1.1 / 1.1.2 / 1.7.20 / 3.1.1.1 / 3.1.3 / 3.1.4.1 / 3.1.5 / 3.1.7.1 / 3.1.1.4 h: 1.1.2 / 1.1.2.1 / 1.1.2.3 / 1.7.20 . h: 1.1.2.3 ha: 3.1.2 / 3.1.6 haber + infinitivu: 2.11.2.3 haber + participiu: 2.11.2.1 haber que: 3.6.4.1 haber: 1.7.5.2 / 3.1.6 haba: 1.9.11 hbitat: 1.8.4.2 hacha: 3.1.2 hache: 1.1.1 hachu: 1.7.20 hacia: 2.13.1 / 2.13.2 hacia: 2.13.2 hai: 1.2.1.1 / 1.9.4 / 2.6.3 / 2.6.4 / 2.11.2.2 / 2.12.11 / 2.13.6.1 / 3.1.3 / 3.1.7.1 / 3.5.2.1 / 3.5.2.5 / 3.6.4.1 / 3.6.5.2 / 3.7.1 hala: 2.15.2 hale: 2.15.2 has: 3.3.4 hasta: 2.13.6.1 hasta: 2.13.1 haza: 2.13.1 / 2.13.2 hectmetru: 1.8.5.1 Les Helgueres: ap. 1 . hemorraxa: 1.8.13.1 herba: 1.7.5.2 / 2.13.6.1 / 3.5.2.1
275

hermana: 3.5.1.2 hermano: 3.5.1.2 hermanu: 1.7.20 / 3.1.1.4 / 3.5.1.2 heterodoxa: 1.8.14.1 heterodoxu: 1.8.14.1 hexa-: 1.8.14.1 hexaedru: 1.8.14.1 hexgonu: 1.8.14.1 hexmetru: 1.8.14.1 hexaslabu: 1.8.14.1 hi: 1.8.13.2 hidroavin: 2.16.1.2 hidrxenu: 1.8.13.1 himnu: 1.8.10.1 hipertensu: 2.16.1.2 hipnosis: 1.8.3.1 hiptesis: 1.7.20 hispiar: 1.7.20 . ho: 2.15.1.1 / 2.15.1.4 ho: 1.7.20 / 2.15.1.4 hola: 2.15.1.1 hom: 2.15.1.1 / 2.15.1.4 homazu: 2.16.2.1 home: 1.3.1.1 / 1.7.20 / 2.2.2.4 / 2.3.1.3 / 2.3.2.3 / 2.3.4.3 / 2.3.4.4 / 2.3.6.2 / 2.4.3 / 3.1.1.3 / 3.1.1.4 / 3.1.4.1 / 3.1.7.2 / 3.1.7.3 homes: 2.3.1.3 homn: 1.3.1.1 homoxnees: 1.6.3.3 homoxneos: 1.6.3.3 homoxeneu: 1.6.3.3 / 1.7.20 homucu: 2.16.2.1 honrao: 3.5.2.3 Hontoria: 1.1.2.1 / ap. 1 . horru: 1.7.19 / 1.7.20 / 3.1.1.1 / 3.1.7.1 / 3.2.9.1 hou: 1.1.2.1 . hubo: 2.8.1
276

hue: 1.1.2.1 . Huentes: 1.1.2.1 . *humn: 1.3.1.1 i: 1.1.1 / 1.2.1.1 / 1.3 / 1.3.7 / 1.3.7.1 / 1.3.8 / 1.3.8.1 / 1.7.4.2 / 1.7.8.2 / 1.7.10.1 / 1.7.12.2 / 1.8.3.2 / 1.8.5.2 / 1.8.13.2 -i: 1.4.3 / 1.4.3.1 / 1.4.3.2 / 2.2.1.1 / 2.2.3.1 / ap. 3.1 / ap. 3.1.2 /i/: 1.1.1 / 1.2 / 1.2.1.2 / 1.2.2 / 1.2.2.1.1 / 1.3 / 1.6.1 / 1.6.2.1 /-i/: 1.4.3.1 /ia/: 1.6.1 /iai/: 1.6.2.1 -iar: 2.16.2.2 /iau/: 1.6.2.1 -ible: 2.16.2.1 -ic-: 1.8.3.2 -icar: 2.16.2.2 -ida: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.2.4 / 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.16.2.1 / 2.16.2.5 ideal: 1.6.3.2 idioma: 2.12.1.2 ie: 1.3.3.2 / 1.3.4.2 / 1.3.9 /ie/: 1.3 / 1.6.1 -iegu: 2.16.2.1 /iei/: 1.6.2.1 -ientu: 2.16.2.1 -es: 2.2.3.2 / 2.3.3.2 /ieu/: 1.6.2.1 iguis: 1.9.1.2 igual: 2.12.4 / 2.12.8 igual (de) ...que: 2.3.7.2 igual: 2.3.7.2 / 2.12.12 iguar: 3.3.4 iguu: 1.9.1.2 iges: 3.6.3.3 igu: 3.6.2.2 /ii/: 1.9.1.3

ilesia: 1.9.1.7 illegal: 1.7.17.2 im-: 1.5.3 / 2.16.1.3 imn: 3.1.1.1 impactu: 1.8.5.2 impautu: 1.8.5.2 imponer: 1.5.2 importante: 1.5.3 imprenta: 1.7.13 in-: 1.5.3 / 1.5.4 / 2.16.1.3 -in: 2.3.1.1 -n: 1.3.9.1 / 2.2.1.1 / 2.3.1.1 / 2.3.4.2 / 2.16.2.1 -ina: 2.2.2.3 indicin: 1.5.3 ndiz: 1.9.1.1 industria: 1.5.3 ineptu: 1.8.3.2 ineutu: 1.8.3.2 infestar: 1.5.3 LInfiestu: ap. 11 / ap. 12 infinitu: 1.3.7.1 influu: 1.9.1.3 infra-: 1.5.4 / 2.16.1.3 infrarroxu: 1.5.4 *ingazu: 1.5.1 Inglaterra: ap. 15 inmaduru: 1.5.3 inmanente: 1.8.11.2 inmerecu: 1.8.11.2 inmobiliaria: 1.8.11.2 inmoral: 1.8.11.2 inmortal: 1.8.11.2 inmunoloxa: 1.8.11.2 innatu: 1.8.11.1 innecesariu: 1.8.11.1 innoble: 1.8.11.1 -ino: 2.3.4.2 inorancia: 1.8.8.2

inorante: 1.8.8.2 -inos: 2.2.1.1 / 2.3.1.1 *inquivocu: 1.5.2 inscribir: 1.8.12.4 insertar: 1.5.3 inseutu: 1.5.3 insinia: 1.8.8.2 inspector: 1.8.5.2 inspeicin: 1.8.12.4 inspeutor: 1.8.5.2 inspiracin: 1.8.12.4 instancia: 1.8.12.4 institutu: 1.8.12.4 instintu: 1.8.12.4 instrumentu: 1.8.12.4 insurrectu: 1.8.5.2 insurreutu: 1.8.5.2 intactu: 1.8.5.2 intautu: 1.8.5.2 *inte: 1.5.2 intencin: 1.5.3 inter-: 1.5.4 / 2.16.1.3 interceptar: 1.8.3.2 interceutar: 1.8.3.2 internacional: 1.5.4 interpretar: 1.5.4 intra-: 1.5.4 / 2.16.1.3 intramuscular: 1.5.4 invisible: 1.5.3 *inxams: 1.5.2 inxerir: 1.5.3 inxeniu: 1.8.13.1 inxertar: 1.5.3 inxuria: 1.8.13.2 inxustamente: 2.16.2.1 inyeicin: 1.8.13.2 -o: 2.3.4.1 / 2.16.2.5 /io/: 1.6.1 /ioi/: 1.6.2.1
277

-os: 2.2.1.2 / 2.3.1.2 /iou/: 1.6.2.1 -iquiar: 2.16.2.2 -is: 2.2.1.1 -isa: 2.2.2.3 -iscar: 2.16.2.2 -sima: 2.3.7.3 -simo: 2.3.7.3 -simu: 2.3.7.3 -isquiar: 2.16.2.2 Israel: 1.7.19.1 -u: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.2.4 / 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.1 / 2.16.2.1 / 2.16.2.5 /iu/: 1.6.1 iviernu: 2.13.6.1 / 3.1.4.1 ixux: 2.15.2 -izu: 2.16.2.1 j: 1.1.2 / 1.1.6 Jalisco: 1.1.6 jota: 1.1.6 k: 1.1.6 / 1.7.4.3 /k/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.4 [ky]: 1.1.5 ka: 1.1.6 Kenia: 1.1.6 keplerianu: 1.1.6 l: 1.1.1 / 1.7.4.1 / 1.7.8.1 / 1.7.16 / 1.7.19.1 / 1.8.7.3 l-: 1.7.17.1 -l-: 1.7.17.2 -l: 1.9.4 l.l: 1.1.3.1 /l/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.16 / 1.7.17.1 /l/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.17 / 1.7.17.1 /l-/: 1.7.17.1 /l/: 1.7.17.1 [l ]: 1.1.3 l: 3.1.1.1 / 3.1.1.3 / 3.1.2
v v v

l: 1.4.2.1 / 2.2.2.2 / 2.2.2.3 / 2.2.2.4 / 2.2.2.6 / 2.2.3.2 / 2.4.3 / 2.8.1 / 3.1.1.1 / 3.1.1.4 / 3.1.2 / 3.1.7.3 / 3.2.9.1 / 3.3.4 / 3.8.3 l: 3.1.1.2 / 3.1.7.3 l: 2.3.6.1 / 2.3.7.2 / 2.5.4 / 2.13.8 / 3.1.1.2 / 3.1.7.3 / 3.5.2.1 / 3.6.1.5 / 3.6.2.1 / 3.6.2.2 / 3.8.3 / 3.8.4 la: 1.9.4 / 2.3.6.2 / 2.10.2 / 2.12.10.2 / 3.1 / 3.1.2 / 3.2.1.1 la: 1.2.1.1 / 1.2.1.2 / 1.4.3.2 / 1.7.17.1 / 1.9.1.7 / 1.9.12 / 1.9.4 / 2.1.1 / 2.2.2.1 / 2.2.2.2 / 2.2.2.3 / 2.2.2.4 / 2.2.2.5 / 2.2.2.6 / 2.2.3.1 / 2.2.3.2 / 2.2.3.3 / 2.2.3.5 / 2.3.6.1 / 2.3.6.2 / 2.4.2 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.3 / 2.8.1 / 2.9.2 / 2.9.3 / 2.13.6.1 / 2.13.6.2 / 2.13.8 / 3.1.1.4 / 3.1.7.1 / 3.2.1.2 / 3.3.4 / 3.5.1.2 / 3.5.2.1 / 3.6.1.3 / 3.6.1.5 / 3.6.2.1 / 3.6.2.2 / 3.7.1 / 3.8.3 / 3.8.4 Laifrera: ap. 8.1 Laipata: ap. 8.1 Laisancho: ap. 8.1 la mio: 2.5.2 la nuesa: 2.5.2 la nuestra: 2.5.2 la so: 2.5.2 la so: 2.5.2 la to: 2.5.2 la to: 2.5.2 la vuesa: 2.5.2 la vuestra: 2.5.2 lata: 1.7.17.1 lentes: 1.7.17.1 lentu: 1.7.17.1 les: 1.9.4 / 2.10.2 / 2.12.10.2 / 3.2.1.1

278

les: 1.9.4 / 2.1.1 / 2.2.3.1 / 2.2.3.2 / 2.2.3.3 / 2.2.3.4 / 2.2.3.5 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.3 / 2.11.2.2 / 2.13.6.1 / 2.15.1.4 / 3.1.4.2 / 3.2.4 / 3.4.1 / 3.5.2.10 / 3.6.1.5 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 / 3.6.5.2 / 3.6.5.3 / 3.8.3 les mios: 2.5.2 les nueses: 2.5.2 les nueses: 2.5.2 les nuestres: 2.5.2 les sos: 2.5.2 les tos: 2.5.2 les vueses: 2.5.2 les vuestres: 2.5.2 leucemia: 1.7.17.1 lxicu: 1.8.14.1 Liberia: 1.7.17.1 Libia: 1.7.17.1 licntropu: 1.7.17.1 licu: 1.7.17.1 lignitu: 1.8.8.1 Lisboa: 1.7.17.1 ll: 1.1.1 / 1.1.3 / 1.7.17 ll: 1.1.3 / 1.1.3.1 / 1.7.17.3 .. ll-: 1.7.17.1 ll ..: ap. 1 -ll-: 1.7.17.2 lla: 2.10.2 la: ap. 13 llaberintu: 1.7.17.1 llabial: 1.7.17.1 llabiu: 1.7.17.2 llabor: 1.7.17.2 / 2.2.1.6 llaboral: 1.7.17.1 llaboratoriu: 1.7.17.1 llabrador: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.2.4 / 2.16.2.1 llabradora: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.2.4

llabradores: 2.2.1.2 / 2.2.3.2 / 2.2.4 L.aciana: ap. 15 .l llacuada: 3.7.1 lladriyu: 1.7.7 lladroniciu: 1.6.1 llagar: 2.2.1.1 / 2.2.4 llagares: 2.2.1.1 / 2.2.4 llan: 2.3.1.1 llana: 1.9.1.5 llanamente: 1.9.1.5 llanos: 2.3.1.1 llamargal: 2.16.2.1 llamaron: 3.6.2.2 llamatu: 2.16.2.1 llamba: 2.11.1.2 llambis: 2.11.1.2 llambamos: 2.11.1.2 llamban: 2.11.1.2 llambas: 2.11.1.2 llambe: 2.11.1.2 llambi: 2.11.1.2 llambis: 2.11.1.2 llambemos: 2.11.1.2 llamben: 2.11.1.2 llamber: 2.11.1.2 llamber: 2.11.1.2 llambern: 2.11.1.2 llambers: 2.11.1.2 llamber: 2.11.1.2 llamberis: 2.11.1.2 llamberemos: 2.11.1.2 llambera: 2.11.1.2 llamberais: 2.11.1.2 llamberamos: 2.11.1.2 llambereis: 2.11.1.2 llamberemos: 2.11.1.2 llamberen: 2.11.1.2 llamberes: 2.11.1.2 llambes: 2.11.1.2
279

llambi: 2.11.1.2 llamb: 2.11.1.2 llamba: 2.11.1.2 llambais: 2.11.1.2 llambamos: 2.11.1.2 llambida: 2.11.1.2 llambeis: 2.11.1.2 llambiemos: 2.11.1.2 llambemos: 2.11.1.2 llamben: 2.11.1.2 llambiendo: 2.11.1.2 llambiera: 2.11.1.2 llambierais: 2.11.1.2 llambiramos: 2.11.1.2 llambieran: 2.11.1.2 llambieras: 2.11.1.2 llambiere: 2.11.1.2 llambiereis: 2.11.1.2 llambiremos: 2.11.1.2 llambieren: 2.11.1.2 llambieres: 2.11.1.2 llambieron: 2.11.1.2 llambes: 2.11.1.2 llambiesti: 2.11.1.2 llambiestis: 2.11.1.2 llambimos: 2.11.1.2 llambi: 2.11.1.2 llambo: 2.11.1.2 llambiona: 2.16.2.1 llambionera: 2.16.2.1 llambos: 2.11.1.2 llambisti: 2.11.1.2 llambistis: 2.11.1.2 llambu: 2.11.1.2 llambo: 2.11.1.2 llamlos: 2.13.6.1 llam: 1.9.12 llamlu: 1.9.12 L.andecastiel.u: ap. 7.1 .l .l
280

Llanera: ap. 3.2 Llanes: ap. 1 Llangru: 1.7.8.1 / 1.9.1.9 / ap. 2 / ap. 3.2 / ap. 8.3 *Los Llanos: ap. 1 llantalos: 3.6.5.1 / 3.6.5.3 llantar: 3.6.5.1 / 3.6.5.3 llantse: 2.13.7 llantseme: 2.13.7 El Llanu dArriba: ap. 11 El Llanul Cura: ap. 8 llaos: 2.2.1.2 llapiceru: 1.7.17.1 llpiz: 1.7.17.1 / 1.9.1.1 llargor: 2.16.2.1 L.arn: 1.1.3 .l llstima: 1.9.1.1 Llastres: ap. 1 llata: 1.7.17.1 llateral: 1.7.17.1 llatn: 1.7.17.1 llau: 1.9.1.1 / 2.2.1.2 L.avachos: ap. 1 .l llavaderos: 2.2.1.2 llavaderu: 2.2.1.2 / 2.16.2.1 llavadoria: 2.2.2.2 / 2.2.4 llavadories: 2.2.4 llavadorios: 2.2.4 llavadoriu: 2.2.2.2 / 2.2.4 / 2.16.2.1 llavmonos: 3.7.2 llavar: 1.7.5.1 L.avayos: ap. 1 .l Llavayos: ap. 1 llaves: 2.15.1.4 / 3.2.4 / 3.4.1 Llaviana: 1.7.17 / ap. 1 / ap. 2 / ap. 3.2 / ap. 3.2.3 L.aviu: ap. 3.2.1 l . lleccin: 1.8.5.2

lleche: 1.4.3.1 / 1.7.3 / 2.2.2.7 / 2.13.8 / 3.5.2.1 *llechi: 1.4.3.1 llector: 1.7.17.1 llectura: 1.7.17.1 llegal: 1.7.17.1 / 1.7.17.2 llegando: 2.13.8 llegar: 2.13.7 lleg: 3.5.2.1 llei: 1.2.1.1 / 1.6.1 / 2.2.3.1 / 2.2.4 lleicin: 1.7.17.1 / 1.8.5.2 lleis: 2.2.3.1 / 2.2.4 L.ena: ap. 1 / ap. 2 .l *El Llenu: ap. 1 llende: 2.2.3.1 llendes: 2.2.3.1 llentes: 1.7.17.1 llenteyes: 1.9.4 llentu: 1.7.17.1 llea: 1.7.15 / 2.3.6.1 / 2.3.6.2 / 2.4.2 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.2 / 2.5.3 / 3.5.2.1 Llen: 1.7.17.1 / ap. 15 llpara: 1.7.17.1 llepra: 1.7.17.1 lles: 2.10.2 lletana: 1.7.17.1 lletricid: 1.7.17.1 lletricista: 2.16.2.3 lltricu: 1.7.17.1 lleucemia: 1.7.17.1 lleva: 3.1.1.2 / 3.1.1.3 llevantase: 3.6.2.2 lleve: 3.6.1.5 llvelu: 3.6.2.1 lleven: 3.6.2.2 llev: 1.9.1.4 llevvoslo: 1.9.1.4 llexa: 1.7.12.2

llexiona: 1.7.12.2 llexislar: 1.7.17.1 lliberal: 1.7.17.1 llibert: 1.7.17.1 / 2.2.3.1 / 2.2.4 llibertaes: 2.2.3.1 / 2.2.4 llibre: 2.3.1.1 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 2.3.4.3 / 2.3.5 llibrera: 2.16.2.1 / 3.5.2.1 llibres: 2.3.1.1 / 2.3.3.1 / 2.3.5 llibros: 2.9.2 / 3.6.2.2 llibru: 1.9.4 / 2.6.5 / 2.13.6.2 llicntropu: 1.7.17.1 llicencia: 1.7.17.1 llicenciada: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 llicenciaes: 2.2.3.2 llicenciaos: 2.2.1.2 llicenciu: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 llicu: 1.7.17.1 llcitu: 1.7.17.1 llicor: 1.7.17.1 llimaces: 2.2.1.1 llimaz: 1.7.10.2 / 2.2.1.1 llimbu: 1.7.17.1 llimpimeles: 3.6.5.2 / 3.6.5.3 llimpiar: 3.6.5.2 / 3.6.5.3 llimpio: 3.5.2.5 / 3.5.2.8 llimpiu: 1.7.13 llingua: 1.7.17.2 / 2.2.3.1 llinguatu: 2.16.2.1 llinguaxe: 1.7.17.1 llinges: 2.2.3.1 llingina: 1.9.3 llingstica: 1.7.17.1 llinia: 1.7.17.1 llinterna: 1.7.17.1 llira: 1.7.17.1 llricu: 1.7.17.1 lliriu: 1.7.18 lliteral: 1.7.17.1
281

lliteratura: 1.7.17.1 llitru: 1.7.17.1 lliturxa: 1.7.17.1 / 1.8.13.1 llo: 2.10.2 lloba: 2.2.2.1 / 2.2.3.1 / 2.2.4 llobercu: 1.3.1.1 llobes: 2.2.3.1 / 2.2.4 llobn: 1.3.1.1 llobos: 1.4.2.2 / 2.2.1.1 / 2.2.4 llobu: 1.3.1.1 / 1.4.2.1 / 1.7.5.2 / 2.2.1.1 / 2.2.2.1 / 2.2.4 ll ..obu: 1.1.3 llocal: 1.7.17.1 llocalid: 1.7.17.1 llocomotora: 1.7.17.1 llocura: 2.16.2.1 llogaritmu: 1.7.17.1 llombrices: 2.2.3.1 llombriz: 2.2.3.1 llonxit: 1.7.17.1 lloe: 2.12.2 lloe: 1.7.15 / 2.8.1 lloriame: 1.8.11.3 Lloro: ap. 3.2 Lloroi: ap. 3.1 llos: 2.10.2 *La Llosa: ap. 1 llotera: 1.7.17.1 llover: 1.3.2.2 lloviscar: 2.16.2.2 llovisquiar: 2.16.2.2 llxicu: 1.7.17.1 L.uarca: 1.1.3 / ap. 1 .l llu: 2.10.2 *llubercu: 1.3.1.1 *llubn: 1.3.1.1 Lluca: 2.15.1.4 llueca: 2.2.3.1 lluengu: 1.7.17.2
282

llueques: 2.2.3.1 llueu: 1.4.2.1 / 2.12.1.3 / 2.12.3 llueu: 1.6.2.1 llueve: 1.3.2.2 Llugs: ap. 6 Llugo: ap. 3.2 Llugones: ap. 3.1.6 Lluis: 2.15.1.2 L.umaxu: ap. 15 .l llume: 2.2.1.6 lluminaria: 1.7.17.1 lluminosu: 1.7.17.1 lluna: 1.7.17 / 1.7.17.2 L.una: ap. 15 .l llunar: 1.7.17.1 llunes: 2.2.1.3 / 2.2.4 lluriame: 2.16.2.1 llustru: 1.7.17.1 llutu: 1.7.17.1 *lluver: 1.3.2.2 lluxu: 1.7.17.1 lluxuria: 1.7.17.1 lluz: 3.6.1.5 / 3.6.2.1 -l.y: 2.10.2 .l -l.ys: 2.10.2 .l -lm-: 1.8.7.3 lo: 1.9.4 / 2.10.2 / 2.12.10.2 / 3.2.1.1 / 3.5.2.8 / 3.5.2.9 / 3.5.2.10 lo: 1.9.12 / 1.9.4 / 2.1.1 / 2.3.7.2 / 2.8.1 / 2.9.2 / 2.12.11 / 3.1.1.4 / 3.1.7.1 / 3.5.1.2 / 3.5.2.8 / 3.5.2.9 / 3.5.2.10 / 3.6.1.1 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 / 3.6.5.2 lo mesmo (de)... que: 2.3.7.2 local: 1.7.17.1 localid: 1.7.17.1 locomotora: 1.7.17.1 logaritmu: 1.7.17.1 Lombarda: 1.7.17.1

Londres: 1.7.17.1 / ap. 15.1 los: 1.9.4 / 2.10.2 / 2.12.10.2 / 3.2.1.1 los: 1.9.12 / 2.1.1 / 2.2.1.1 / 2.2.1.2 / 2.2.1.3 / 2.2.1.4 / 2.2.1.5 / 2.3.7.2 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.3 / 2.9.2 / 2.13.6.1 / 2.13.6.3 / 2.13.8 / 2.15.1.3 / 3.1.4.2 / 3.5.2.10 / 3.6.2.2 / 3.6.5.3 / 3.8.3 los mios: 2.5.2 los nuesos: 2.5.2 los nuestros: 2.5.2 los sos: 2.5.2 los sos: 2.5.2 los tos: 2.5.2 los vuesos: 2.5.2 los vuestros: 2.5.2 -loxa: 1.7.12.2 lxica: 1.9.1.5 lxicamente: 1.9.1.5 lxicu: 1.7.17.1 lu: 1.9.4 / 2.10.2 / 2.12.10.2 lu: 3.3.4 / 3.5.1.2 / 3.5.2.10 / 3.6.1.3 / 3.6.2.2 / 3.6.4.2 *lu: 3.6.1.5 luxu: 1.7.17.1 luxuria: 1.7.17.1 -lv-: 1.8.7.3 m: 1.1.1 / 1.7.13 / 1.8.10 / 1.8.10.1 /1.8.10.2 /m/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.13 m: 3.1.3 m: 3.1.3 ma: 1.9.1.7 / 1.9.12 / 2.2.2.4 machacando: 2.13.6.1 madalena: 1.8.8.2 madis: 2.15.2 Madrid: ap. 15.1

madura: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.3.5 / 3.5.2.1 madures: 2.3.3.2 / 2.3.5 maduro: 2.3.5 / 3.5.2.1 maduros: 2.3.1.2 / 2.3.5 maduru: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.5 magar: 3.6.2.2 magar que: 2.14.1 magdaleniense: 1.8.8.1 magma: 1.8.8.1 magnesiu: 1.7.8.1 / 1.8.8.1 maz: 1.9.1.3 / 2.2.1.1 / 2.13.8 mazos: 2.2.1.1 mal: 2.12.4 mal: 2.12.11 / 2.3.6.2 / 3.6.1.2 mal a gustu: 2.12.13.3 mala: 2.3.2.1 / 2.3.3.1 / 2.3.5 malaya: 2.15.2 males: 2.3.3.1 / 2.3.5 maleta: 2.9.2 malinu: 1.8.8.2 malo: 2.3.4.1 / 2.3.5 / 3.5.2.1 / 3.5.2.2 / 3.5.2.7 / 3.5.2.8 / 3.5.2.11 malos: 2.3.1.1 / 2.3.5 malpenes: 2.12.5 malu: 2.3.7.2 malu: 2.3.1.1 / 2.3.2.1 / 2.3.4.1 / 2.3.5 / 3.6.1.5 / 3.6.2.1 mancadura: 2.16.2.1 mandar: 3.6.4.1 mandaron: 3.6.2.2 / 3.6.5.1 / 3.6.5.3 *mandronlos: 3.6.5.1 mandvosles: 3.6.4.1 mand: 1.9.1.4 / 3.1.7.3 mandlu: 1.9.1.4 manera: 2.8.1 manes: 2.2.3.1 / 2.2.4
283

mangun: 1.9.1.1 / 2.3.1.1 / 2.3.2.1 / 2.16.2.1 manguana: 2.3.2.1 manguanes: 2.3.1.1 mana: 1.7.7 maniella: 1.7.7 maniya: 1.7.7 mano: 1.4.2.2 mano: 2.2.3.1 / 2.2.4 maana: 2.12.3 maana: 2.13.6.1 / 3.5.2.1 maanes: 3.5.2.2 / 3.5.2.7 / 3.7.2 mar: 2.2.2.7 maraones: 2.2.1.4 marava: 1.7.7 maraviya: 1.7.7 marcharon: 1.9.1.7 mareaxe: 2.16.2.1 Mara: 1.2.1.2 / 2.15.1.2 / 2.15.1.4 / 3.6.2.2 / 3.7.2 mariellu: 1.7.13 / 3.3.4 Marina: 1.9.1.3 martes: 2.2.1.3 marxe: 1.8.11.3 mas: 1.9.1.7 / 2.14.1 ms: 1.9.1.7 / 2.12.5 ms: 1.9.11 / 2.3.7.2 / 2.12.11 / 3.1.7.1 / 3.1.7.4 / 3.5.2.1 / 3.5.2.9 ms...que: 2.3.7.2 masque: 2.14.1 matala: 3.7.1 maurecer: 1.6.1 / 2.16.2.2 maxa: 1.8.13.1 maxest: 1.8.13.2 maxestticu: 1.8.13.2 mxicu: 1.8.13.1 maxilar: 1.8.14.1 La Maxa: ap. 15 mayor: 2.3.7.2
284

mayor: 3.3.4 mayu: 1.7.7 mazanal: 2.2.2.7 / 2.16.2.1 mazanes: 1.9.11 / 3.6.2.2 mazcaya: 2.16.2.1 me: 2.10.2 / 3.1 / 3.1.3 me: 2.6.4 / 2.8.1 / 2.9.2 / 2.12.11 / 3.5.2.3 / 3.6.1.3 / 3.6.2.2 / 3.6.5.2 / 3.6.5.3 meca: 2.15.2 mecer: 2.16.1.1 medio: 3.6.2.2 *medir: 1.3.8.1 medrana: 1.3.3.2 medrosu: 1.3.3.2 Melendreros: ap. 3.2.3 melgueru: 1.3.3.2 *melitar: 1.3.7.2 memorndum: 1.8.10.2 -men: 1.8.11.3 *menistru: 1.3.7.2 menor: 2.3.7.2 menos: 2.12.5 / 2.13.7 menos: 2.3.7.2 / 3.6.2.2 menos...que: 2.3.7.2 mentanto: 2.12.3 mentanto: 2.12.1.1 -mente: 1.9.1.5 / 2.12.12 / 2.16.2.1 mentira: 3.1.1.4 -mentu: 2.16.2.1 menuda: 3.5.2.1 menudo: 3.5.2.1 / 3.5.2.8 / 3.5.2.9 *menutu: 1.3.7.2 merca: 2.13.8 / 3.7.1 mrca-y: 3.5.2.1 mercar: 1.3.4.1 / 3.5.2.1 mercera: 3.5.2.1 merco: 1.3.4.1 merclu: 2.13.6.2

Mer: ap. 10 merendar: 1.3.4.2 merez: 3.6.2.2 meriendo: 1.3.4.2 merqu: 2.8.1 mesa: 3.5.2.1 mesma: 2.6.1 mesma: 3.5.1.1 mesmamente: 2.12.4 mesmes: 2.6.1 mesmo: 2.6.1 mesmo: 2.3.7.2 / 3.5.1.1 mesmos: 2.6.1 mesmu: 2.6.1 mesmu: 3.5.1.1 mesories: 2.2.3.4 Mestas: ap. 1 Les Mestes: ap. 1 met: 2.13.7 metanes: 2.13.7 metanos: 2.13.7 meteoroloxa: 1.6.3.2 met: 3.2.4 metles: 3.2.4 meti: 3.4.1 meto: 3.5.2.1 metise: 2.13.8 metro: 1.4.2.2 metro: 2.2.1.1 meyor: 2.3.7.2 / 2.12.4 meyores: 2.15.1.3 mi: 2.10.1 ma: 2.5.1.2 miaguida: 2.16.2.1 miaguu: 2.16.2.1 mialma: 2.15.2 miniques: 2.15.2 miniques: 1.9.1.2 midir: 1.3.8.1

mido: 1.3.8.1 *midrana: 1.3.3.2 *midrosu: 1.3.3.2 miel: 1.3.3.2 / 2.2.1.6 *mielgueru: 1.3.3.2 mientes: 3.6.2.2 -mientu: 2.16.2.1 mieos: 2.2.1.2 *miercar: 1.3.4.1 Mieres: 3.8.4 / ap. 1 / ap. 2 / ap. 3.2 mes: 2.5.1.2 mieu: 1.3.3.2 / 1.6.2.1 / 1.9.1.1 / 2.2.1.2 migayu: 2.6.6 migo: 1.4.2.2 Miguel: 2.12.1.2 mil: 2.7.1.1 / 2.7.1.3 / 2.7.1.4 mil: 2.13.6.2 mil doscientes: 2.7.1.3 mil novecientos noventa y ocho: 2.7.1.3 milagru: 1.7.17.2 milsimu: 2.7.2 militar: 1.3.7.2 milln: 2.7.1.1 millonsimu: 2.7.2 min: 2.10.1 min: 3.6.1.2 mineru: 2.16.2.1 ministru: 1.3.7.2 minutu: 1.3.7.2 mio: 2.5.1.1 mio: 2.5.1.1 mo: 2.5.1.2 mios: 2.5.1.1 mos: 2.5.1.2 mira: 2.9.3 Miranda: ap. 1 *mirindar: 1.3.4.2
285

mirme: 2.12.12 mu: 2.5.1.2 mu: 2.5.1.2 -mn-: 1.8.10.1 mn-: 1.8.2.1 mnemotunicu: 1.8.2.1 moces: 2.3.3.1 / 2.3.3.3 moler: 1.3.2.2 moln: 2.2.1.1 El Moln: ap. 4 molinos: 2.2.1.1 molisti: 1.9.4 Moncu: ap. 10 Monesteriu dErmu: ap. 8 monte: 1.4.3.1 / 2.2.1.1 monts: 2.16.2.1 montes: 2.2.1.1 Los Montes: ap. 3.1.6 *monti: 1.4.3.1 moos: 2.2.1.2 Morea dAyer: ap. 8 morgaces: 2.2.3.4 morrer: 1.3.2.2 morri: 3.6.2.2 mos: 2.10.2 mos: 1.9.1.7 moto: 1.4.2.2 moto: 2.2.3.1 / 2.2.4 motos: 2.2.3.1 / 2.2.4 mou: 2.2.1.2 movimientu: 2.16.2.1 movo: 3.5.2.11 moyada: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.3.5 / 3.5.1.1 moyadura: 2.16.2.1 moyaes: 2.3.3.2 / 2.3.5 moyao: 2.3.4.1 / 2.3.5 / 2.13.6.1 / 3.5.1.1 / 3.5.2.1 moyaos: 2.3.1.2 / 2.3.5
286

moyar: 1.3.2.2 / 1.7.13 moyu: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.4.1 / 2.3.5 / 3.5.1.1 moza: 2.3.3.1 / 2.3.3.3 mozaca: 2.16.2.1 mozcar: 1.7.10.2 mozos: 2.3.1.3 mozu: 2.3.1.3 / 2.3.2.3 muela: 1.3.9.1 muelina: 1.3.9.1 muel-lo: 1.9.4 muelo: 1.3.2.2 muelona: 1.3.9.1 mueluca: 1.3.9.1 muerro: 1.3.2.2 muyalo: 3.6.3.1 mueyo: 1.3.2.2 mui: 2.3.7.3 / 2.12.5 mui: 2.3.7.3 / 2.12.12 / 3.5.2.1 *muler: 1.3.2.2 *El Muln: ap. 4 multa: 3.6.2.2 muncha: 2.6.1 muncha: 1.2.1.1 / 2.12.11 / 3.5.2.1 munchay: 3.3.2 munches: 2.6.1 munches: 2.11.2.2 muncho: 2.3.7.3 / 2.6.1 / 2.12.5 muncho: 2.3.7.3 / 2.12.1.2 / 3.6.4.2 / 3.6.5.2 / 3.6.5.3 munchos: 2.6.1 munchos: 3.6.2.2 munchu: 2.6.1 munchu: 2.12.1.2 mundu: 3.6.3.2 muria: 2.13.8 murnia: 1.6.1 murniu: 3.6.2.2 *murrer: 1.3.2.2

museos: 1.6.3.3 / 2.2.1.2 musu: 1.6.3.3 / 2.2.1.2 *muyar: 1.3.2.2 muyer: 1.1.5 / 1.2.1.2 / 1.7.7 / 2.2.2.4 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 3.3.4 / 3.6.2.2 / 3.8.3 muyeraza: 2.16.2.1 muyeres: 2.3.3.1 / 3.8.3 muyyer: 1.1.5 n: 1.1.1 / 1.7.14 / 1.7.19.1 / 1.8.11 /1.8.11.2 / 1.8.11.3 n-: 1.5.5 / 1.7.15 /1.8.2.1 -n-: 1.8.8.2 -n: 1.8.11.1.9.1.1 /n/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.14 /n/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.15 n: 3.1.5 n: 3.1.5 / 3.2.4 / 3.2.9.2 nandecha: 2.12.13.3 na: 3.2.1.1 na: 2.11.2.2 / 3.5.2.1 nacencia: 2.16.2.1 naci: 1.7.10.1 nacismu: 1.7.10.1 nada: 2.6.1 / 2.6.6 / 2.12.5 / 3.5.2.5 nada: 3.3.4 / 3.5.2.5 / 3.6.2.2 / 3.6.3.3 naftalina: 1.7.9 / 1.8.9 naguaben: 3.6.5.1 / 3.6.5.3 *nagubenles: 3.6.5.1 naguando: 3.3.4 naguar: 1.5.5 naguar por: 2.13.6.2 naide: 2.6.1 naide: 2.13.7 El Naln: ap. 10 nami: 2.12.5 / 2.14.1 nams: 2.12.5 nams que: 2.14.1
v

namorase: 1.5.5 namoriscar: 2.16.2.2 namorisquiar: 2.16.2.2 naquel: 3.2.6 naqul: 3.2.6 naquella: 3.2.6 naquella: 3.6.1.2 naquelles: 3.2.6 naquelli: 3.2.6 naquello: 3.2.6 naquellos: 3.2.6 naqullos: 3.2.6 nariz: 1.7.15 naspiar: 1.5.5 natural: 1.7.15 naufraxu: 1.7.15 / 1.8.13.1 Nava: ap. 3.1 Naveces: ap. 3.1.6 Navia: ap. 3.1.1 nazi: 1.7.10.1 nazismu: 1.7.10.1 ne: 2.15.1.1 / 2.15.1.4 ne: 2.15.1.4 nctar: 1.8.5.1 negaron: 3.6.2.2 nel intre: 2.12.13.2 nel: 1.9.1.7 / 3.2.1.1 / 3.2.1.2 nel: 2.12.1.2 / 3.2.9.1 / 3.4.2 / 3.6.2.2 nl: 1.9.1.7 / 3.2.5 nel mediu de: 2.13.7 nella: 3.2.5 nelles: 3.2.5 nelli: 3.2.5 nello: 3.2.5 nellos: 3.2.5 nemotunicu: 1.8.2.1 nengn: 2.6.1 / 2.6.3 nengn: 3.6.2.2 / 2.6.3 nenguna: 2.6.1
287

nengunes: 2.6.1 nenguno: 2.6.1 nengunos: 2.6.1 nengunu: 2.6.1 / 2.6.3 nengunu: 2.6.3 *nengunu: 2.6.3 nenyures: 2.12.2 nenyuri: 1.4.3.2 / 2.12.2 nea: 2.2.2.1 / 2.2.3.1 / 2.3.6.1 / 2.3.6.2 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.2 / 2.5.3 nees: 2.2.3.1 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.2 / 2.5.3 nen: 1.3.3.1 / 2.16.2.1 neos: 1.4.2.2 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.2 / 2.5.3 / 3.6.2.2 neu: 1.2.1.2 / 1.3.3.1 / 1.4.2.1 / 2.2.2.1 / 2.3.6.1 / 2.3.6.2 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.2 / 2.5.3 / 2.5.4 / 2.12.1.2 / 3.1.7.3 neolliberal: 2.16.1.2 nes: 3.2.1.1 nesa: 3.2.6 neses: 3.2.6 nses: 3.2.6 nesi: 3.2.6 nesi: 3.5.2.5 / 3.6.3.2 nsi: 3.2.6 neso: 3.2.6 neso: 2.6.4 nesos: 3.2.6 nsos: 3.2.6 nesta: 3.2.6 nesta: 3.5.2.5 nestes: 3.2.6 nesti: 3.2.6 nsti: 3.2.6 nesto: 3.2.6
288

nestos: 3.2.6 neumticu: 1.8.2.2 neumoloxa: 1.8.2.2 neumona: 1.8.2.2 neuroloxa: 1.7.15 nevada: 2.16.2.1 nexu: 1.8.14.1 Nivares: ap. 10 nin: 2.14.1 / 2.15.1.1 nin: 3.6.2.2 nina: 2.15.1.1 *nin: 1.3.3.1 nisos: 1.9.11 niundes: 2.12.2 nn: 1.8.11.1 no: 1.3.1.3 / 3.7.2 no: 3.2.1.1 / 3.2.1.2 no que cinca: 2.13.7 no que se refier a: 2.13.7 no referente a: 2.13.7 nocherniegu: 1.3.1.2 nomu: 1.8.2.1 non: 2.12.7 / 2.12.11 non: 2.12.11 nonu: 2.7.2 norabona: 1.5.5 noramala: 1.5.5 normativu: 1.7.15 nos: 1.9.1.7 / 2.10.2 / 3.2.1.1 / 3.7.2 nos: 3.6.1.5 / 3.6.2.1 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 ns: 1.9.1.7 / 2.10.1 ns: 1.4.2.2 noseoloxa: 1.8.2.1 nosotres: 2.10.1 nosotros: 2.10.1 nosticismu: 1.8.2.1 nsticu: 1.8.2.1

notes: 3.5.2.1 novecientos -es: 2.7.1.1 noventa: 2.7.1.1 noventenu: 2.7.2 novenu: 2.7.2 ns: 1.8.12.4 -nsc-: 1.8.12.4 -nsp-: 1.8.12.4 -nst-: 1.8.12.4 *nu: 1.3.1.3 nube: 1.7.15 *nucherniegu: 1.3.1.2 nueche: 1.3.1.2 / 1.3.9.1 / 1.4.3.1 / 1.6.1 *nuechi: 1.4.3.1 nuechina: 1.3.9.1 nuechiquina: 1.3.9.1 nuechona: 1.3.9.1 nuedu: 1.7.15 nuera: 2.2.2.4 nuesa: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nueses: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nueses: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nueso: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nueso: 2.5.1.1 nuesos: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nuestra: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nuestra: 3.5.1.1 nuestres: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nuestro: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nuestro: 3.5.1.1 nuestros: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nuestru: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nuestru: 3.5.1.1 nuesu: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 nueve: 2.7.1.1 nuevn: 1.3.9.1 nuevn: 1.3.9.1

nuevu: 1.3.9.1 nuevucu: 1.3.9.1 nun: 1.9.1.7 / 2.12.7 / 2.12.11 / 3.2.4 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 / 3.6.4.2 nun: 1.2.1.2 / 1.9.4 / 1.9.11 /1.9.12 / 2.6.3 / 2.6.4 / 2.8.1 / 2.9.2 / 2.11.2.2 / 2.12.11 / 2.13.6.2 / 2.13.7 / 2.15.1.2 / 2.15.1.4 / 3.1.1.4 / 3.1.3 / 3.1.7.3 / 3.2.4 / 3.3.4 / 3.5.2.1 / 3.5.2.3 / 3.5.2.5 / 3.5.2.11 / 3.6.1.1 / 3.6.1.2 / 3.6.1.3 / 3.6.2.2 / 3.6.3.3 / 3.6.4.1 / 3.6.4.2 / 3.6.5.3 nn: 1.9.1.7 / 3.2.4 nn: 3.2.4 nuna: 3.2.4 nuna: 3.2.4 nunca: 2.12.3 nunca: 2.6.7 / 2.11.2.2 / 3.6.2.2 nunes: 3.2.4 nunes: 3.2.4 nuno: 3.2.4 nuno: 3.2.4 nunos: 3.2.4 nunos: 3.2.4 nunu: 3.2.4 nunu: 3.2.4 : 1.1.1 / 1.7.15 -: 1.7.15 ariguda: 2.16.2.1 ariz: 1.7.15 ube: 1.7.15 uedu: 1.7.15 utica: 1.9.1.2 o: 1.1.1 / 1.3.1 / 1.3.1.1 / 1.3.2 / 1.3.2.1 / 1.3.9 / 1.7.4.1 / 1.7.8.1 / 1.7.10.2 / 1.9.1.8 / 2.14.1 o: 1.9.1.8 / 2.12.12
289

: 1.9.1.8 -o: 1.4.2 / 1.4.2.2 / 2.2.1.1 / 2.2.3.1 / 2.3.4.1 / 2.3.4.2 / 2.3.4.4 / 2.3.6.1 / 2.11.2.2 / 2.12.1 / 2.12.1.1 / 2.12.1.2 / ap. 3.2 / ap. 3.2.2 /o/: 1.1.1 / 1.2 / 1.3 [-o]: 2.2.1.1 obcecu: 1.8.6.1 observar: 1.8.6.1 obtusu: 1.8.6.1 obviu: 1.8.6.1 ocalital: 1.8.3.2 ocalitu: 1.8.3.2 ochenta: 2.7.1.1 ochentenu: 2.7.2 ocho: 1.4.2.2 / 2.7.1.1 ochocientos -es: 2.7.1.1 octaedru: 1.7.4.1 octavu: 2.7.2 *ofecina: 1.3.7.2 oficina: 1.3.7.2 / 3.5.2.4 ofrez: 3.6.1.2 oftalmoloxa: 1.8.9 oh: 2.15.2 oh: 1.7.20 oi: 2.15.1.1 /oi/: 1.6.1 omnvoru: 1.8.10.1 -n: 1.3.9.1 / 2.2.1.1 / 2.3.1.1 / 2.3.4.4 / 2.16.2.1 once: 2.7.1.1 oncenu: 2.7.2 onde: 1.9.7.1 / 2.8.1 / 2.12.2 onde: 2.8.1 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 onde quiera: 3.3.4 onde quiera: 3.3.4 nde: 1.9.1.7 / 2.9.1 nde: 2.9.2 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1
290

ondequiera: 2.12.2 / 3.3.4 ondequiera: 3.3.4 -ones: 2.2.1.1 / 2.3.1.1 -ono: 2.3.4.4 -onos: 2.2.1.1 / 2.3.1.1 -oos: 2.2.1.2 opiniones: 2.5.3 oportunista: 2.3.1.1 oportunistes: 2.3.1.1 -or: 2.16.2.1 orbayada: 2.2.3.2 / 2.16.2.1 orbayaes: 2.2.3.2 orbayu: 3.1.1.1 -oriu: 2.16.2.1 orixe: 1.8.11.3 -os: 2.2.1.1 / 2.2.3.1 / 2.3.1.1 / ap. 3.2.3 *oscuru: 1.3.3.3 Oseya de Sayambre: ap. 15 osxenu: 1.8.14.2 -osu: 2.16.2.1 otra: 2.6.1 otramiente: 2.12.12 otres: 2.6.1 otro: 2.6.1 otro: 3.2.4 / 3.5.1.2 otros: 2.6.1 otros: 2.3.7.2 otru: 2.6.1 otru: 2.13.6.2 -ou: 2.2.1.2 -u: 2.2.1.2 /ou/: 1.6.1 oveya: 2.2.2.4 oxal: 2.15.2 oxecin: 1.8.6.2 oxetivu: 1.8.6.2 oxetu: 1.8.13.2 / 1.8.6.2 xidu: 1.8.14.1

oxxenu: 1.8.14.2 oyer: 1.7.7 p: 1.1.1 / 1.7.1 / 1.7.13 / 1.8.3 / 1.8.3.1 /p/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.1 p: 3.1.6 p: 3.1.6 pa: 1.9.1.7 / 2.13.1 / 2.13.2 / 2.13.3 / 3.1 / 3.1.6 / 3.2.1.1 pa: 2.12.10.2 / 2.13.2 / 2.13.3 / 3.2.9.2 / 3.5.2.1 / 3.6.2.2 pa en: 2.13.8 pa en: 2.13.8 pa + ente: 2.13.8 / 3.2.7 pa la: 3.2.1.2 pa les: 3.2.1.2 pa lo: 3.2.1.2 pa los: 3.2.1.2 p: 1.9.1.7 p: 1.9.12 / 2.2.2.4 pacin: 2.13.6.1 pactu: 1.8.5.2 paecen: 3.6.2.2 paeci: 3.5.2.3 paez: 1.7.10.2 / 3.5.2.4 / 3.6.2.2 paeza: 2.12.11 paezme: 3.5.2.1 / 3.6.4.1 pagbala: 3.6.2.2 paisaneta: 2.16.2.1 pal: 3.2.1.1 palabra: 1.7.17.2 pallabra: 1.7.17.2 palomba: 3.3.4 pan: 1.2.1.2 / 1.9.4 / 2.13.7 pana: 3.8.1 panadera: 2.2.2.2 / 2.2.3.2 / 2.2.4 panaderes: 2.2.3.2 / 2.2.4 panaderos: 2.2.1.2 / 2.2.4 panaderu: 2.2.1.2 / 2.2.2.2 / 2.2.4

pantaln: 2.2.1.5 pantalones: 2.2.1.5 pantasma: 2.2.2.6 pante: 2.13.8 / 3.2.7 pante: 2.13.8 papa: 2.2.2.3 papel: 3.5.2.1 papeles: 2.13.6.1 papesa: 2.2.2.3 papiroflexa: 1.8.14.1 parages: 2.2.1.3 parara: 3.1.7.3 parea: 2.11.2.2 parecencia: 2.16.2.1 parienta: 2.3.2.1 / 2.3.5 pariente: 2.3.2.1 / 2.3.5 parientes: 2.3.5 Pars: ap. 15.1 parllar: 1.7.17.2 / 1.7.19.1 parque: 2.13.6.1 Parres: ap. 3.1 parrocha: 1.7.3 partida: 2.2.3.2 partidino: 2.16.2.5 partes: 2.2.3.2 parto: 2.16.2.5 partos: 2.2.1.2 partu: 1.9.1.3 / 2.2.1.2 pas: 1.9.1.7 pasa: 3.4.1 pasar: 2.13.7 / 3.3.4 pas: 2.13.6.2 / 3.5.2.4 / 3.6.2.2 pastien: 3.4.1 patacal: 2.16.2.1 patalexar: 2.16.2.2 pataques: 3.8.1 pataya: 2.16.2.1 pautu: 1.8.5.2
291

pxina: 1.8.13.1 paxu: 1.7.1 / 1.7.12 Paxumal: ap. 8.3 paya: 1.7.7 payariega: 2.16.2.1 -pc-: 1.8.3.2 pe: 1.1.1 pedagxicu: 1.8.13.1 *pedir: 1.3.8.1 peh: 3.2.8 pel: 3.2.1.1 pel: 2.13.6.1 / 2.13.6.3 / 3.2.9.1 pela: 3.2.1.1 pela: 1.9.11 / 2.13.6.1 / 3.5.2.1 / 3.5.2.4 pelanes: 2.3.1.3 / 2.3.4.3 / 2.3.5 peles: 3.2.1.1 peles: 2.13.6.1 / 3.5.2.2 / 3.5.2.7 / 3.7.2 pelgar: 2.3.1.1 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 pelgares: 2.3.1.1 / 2.3.3.1 pelcula: 2.12.12 / 3.3.4 peligru: 1.7.17.2 / 3.3.4 pell: 3.2.8 pell: 3.2.8 pelo: 1.4.2.2 / 3.2.1.1 pelo: 2.2.1.1 / 2.13.6.1 pelos: 3.2.1.1 pelos: 2.13.6.1 pelu: 2.2.1.1 peluda: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 / 2.3.5 peludes: 2.3.3.2 / 2.3.5 peludo: 2.3.5 peludos: 2.3.1.2 / 2.3.5 peludu: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.3.5 pembaxo: 3.2.8 pende: 3.2.8 penriba: 3.2.8 pensatible: 2.16.2.1
292

pente: 2.13.8 / 3.2.7 pente: 2.13.8 Peamellera: ap. 4 Peeres: ap. 10 peor: 2.3.7.2 / 2.12.4 pequea: 1.3.3.1 pequen: 1.3.3.1 pequeu: 2.3.7.2 pequeu: 2.8.1 pequ: 3.2.8 per: 2.13.1 / 2.13.6 / 2.13.6.1 / 2.13.6.3 / 3.2.1.1 / 3.2.8 per: 2.12.10.2 / 2.13.6.1 / 2.13.6.3 / 2.15.1.4 / 3.2.9.2 / 3.6.3.1 per-: 1.9.1.8 / 2.3.7.3 / 2.16.1.1 per + ente: 3.2.7 per abaxo: 3.2.8 per all: 3.2.8 per arriba: 3.2.8 per eh: 3.2.8 per ell: 3.2.8 per embaxo: 3.2.8 per ende: 3.2.8 per enriba: 3.2.8 per + abaxo: 3.2.8 per + all: 3.2.8 per + arriba: 3.2.8 per + eh: 3.2.8 per + ell: 3.2.8 per + embaxo: 3.2.8 per + ende: 3.2.8 per + ente: 2.13.8 per ente medies de: 2.13.7 per + enriba: 3.2.8 per + equ: 3.2.8 per equ: 3.2.8 per mediu de: 2.13.7 pera: 3.5.2.1 peracabar: 2.16.1.1

peral: 2.2.2.7 perbaxo: 3.2.8 perbin: 1.9.1.8 perblancu: 2.3.7.3 perceicin: 1.8.3.2 percepcin: 1.8.3.2 perclara: 3.6.2.2 perclaro: 3.5.2.11 percomer: 2.16.1.1 peres: 1.9.11 perfeccin: 1.8.5.2 perfectu: 1.8.5.2 perfeicin: 1.8.5.2 perfu: 1.9.1.8 perfeutu: 1.8.1.2 / 1.8.5.2 perguapu: 2.3.7.3 perh: 3.2.8 pero: 1.4.2.2 / 2.14.1 pero: 1.9.4 perprietu: 2.3.7.3 perra: 1.7.19 perres: 3.4.1 perriba: 3.2.8 perroxu: 2.3.7.3 perru: 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 3.6.2.2 perrucu: 2.16.2.1 persi: 1.9.1.2 persn: 1.9.1.8 persones: 2.6.4 perspectiva: 1.8.5.2 perspeutiva: 1.8.12.5 / 1.8.5.2 peruyu: 2.16.2.1 pescal: 1.3.3.2 / 2.2.2.7 / 2.16.2.1 pescallu: 2.10.2 pescar: 1.3.4.1 pesco: 1.3.4.1 pescozada: 1.3.1.2 pescuezu: 1.3.1.2

*pescuzada: 1.3.1.2 pese a: 2.13.7 pesetes: 2.13.6.2 pesllar: 1.3.4.2 / 1.7.17 / 1.7.17.2 pete: 3.6.2.2 pex: 2.2.1.1 pexe: 2.2.1.1 pexes: 2.2.1.1 peyorativu: 1.8.13.2 picafayes: 2.2.1.3 picar: 3.6.5.1 picate: 3.6.5.1 / 3.6.5.3 Los Picos de Candipuercu: ap. 7.2 picudu: 2.16.2.1 pidi: 3.1.1.4 pidir: 1.3.8.1 pido: 1.3.8.1 pdolo: 3.6.2.2 piedra: 1.3.9.1 / 3.5.2.1 Piedramuelle: ap. 3.1 piedrina: 1.3.9.1 piedrona: 1.3.9.1 piedruca: 1.3.9.1 pies: 3.6.3.3 *piescal: 1.3.3.2 *piescar: 1.3.4.1 piescos: 1.9.11 piescu: 1.3.3.2 *piesllar: 1.3.4.2 piesllo: 1.3.4.2 pigmentu: 1.8.8.1 Piloa: ap. 1 / ap. 2 pioyu: 1.6.1 *piquin: 1.3.3.1 *piscar: 1.3.4.1 *pisllar: 1.3.4.2 plganu: 1.9.1.1 plepa: 1.7.1 plizcos: 3.6.2.2
293

plizcu: 2.6.6 pn-: 1.8.2.2 -pn-: 1.8.3.1 poblacin: 1.3.1.2 poblar: 1.3.2.2 poca: 2.6.1 poco: 2.6.1 / 2.12.5 poco: 2.12.1.2 / 2.12.12 / 3.6.4.1 pocon: 1.3.1.1 pocos: 2.6.1 pocu: 2.6.1 pocu: 1.3.1.1 / 2.12.1.2 poder: 1.3.2.2 poda: 2.8.1 pol: 3.2.1.1 pol: 2.13.6.3 pola: 3.2.1.1 pola: 2.13.6.2 / 3.2.9.1 pola mor de: 2.13.6.2 pola mor de: 2.13.7 poles: 3.2.1.1 pola: 1.7.7 polpticu: 1.8.3.1 poltico-relixosu: 1.4.2.2 / 1.9.1.6 / 1.9.4 politicorrelixosu: 1.4.2.2 poliya: 1.7.7 polo: 3.2.1.1 polos: 3.2.1.1 pondra: 3.6.1.5 pondrase: 3.6.2.1 ponen: 3.6.2.2 ponte: 2.2.2.6 La Pontiga: ap. 4 Poo: ap. 2 poques: 2.6.1 por: 2.13.1 / 2.13.6 / 2.13.6.2 / 2.13.6.3 / 3.2.1.1
294

por: 2.13.6.2 / 2.13.6.3 / 3.2.9.2 / 3.6.5.1 / 3.6.5.3 por cierto: 2.12.13.5 por cuenta de: 2.13.6.2 por cuenta de: 2.13.7 por favor: 2.13.6.2 por ms que: 2.14.1 por mor de: 2.13.7 por que: 3.3.4 por qu: 3.3.4 por qu: 3.3.4 porcaz: 1.3.1.2 / 2.3.1.1 porcazos: 2.3.1.1 porconzonazu: 2.16.2.4 poro: 2.12.9 porque: 2.14.1 / 3.3.4 porque: 2.12.1.2 / 3.3.4 / 3.6.2.2 porqu: 3.3.4 porqu: 3.3.4 porquera: 1.3.1.2 porquizu: 1.3.1.2 Porra: ap. 10 portellera: 1.3.3.2 portiella: 1.3.3.2 / 1.3.9.1 portiellina: 1.3.9.1 portiellona: 1.3.9.1 portielluca: 1.3.9.1 *portillera: 1.3.3.2 portn: 1.3.1.2 posi: 3.6.2.2 El Posariu: ap. 2 posse: 2.13.6.2 potax: 2.16.2.1 potaxe: 2.16.2.1 povisa: 1.3.1.3 / 1.7.5.1 pr: 1.7.19.1 prctica: 1.8.5.2 praos: 2.2.1.2 prau: 2.2.1.2 / 3.4.1 / 3.4.2 / 3.6.2.2

prutica: 1.8.5.2 pruticu: 1.9.1.2 Pravia: ap. 6 praviana: 2.16.2.1 praxis: 1.8.14.1 preceptu: 1.8.3.2 preceutu: 1.8.3.2 predilectu: 1.8.5.2 predileutu: 1.8.5.2 prefixu: 1.8.14.1 preinscripcin: 2.16.1.2 premiu: 3.6.2.2 *prencipiu: 1.3.7.2 prender: 1.3.4.2 presente: 1.9.11 preseos: 2.2.1.2 presu: 2.2.1.2 presidenta: 2.2.2.1 presidente: 2.2.2.1 preso: 3.5.2.1 presta: 1.2.1.2 / 1.9.1.4 / 2.9.2 prestaba: 3.6.2.2 prstame: 1.9.1.4 / 2.12.12 prestixu: 1.8.13.1 prest: 2.8.1 prestme: 3.3.4 prestoses: 3.5.2.10 prestoso: 3.5.2.3 / 3.5.2.10 prestosu: 2.16.2.1 priendo: 1.3.4.2 priesa: 2.12.11 prieta: 3.5.1.1 prieto: 3.5.1.1 / 3.5.2.1 prietu: 2.3.6.1 / 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 3.5.1.1 primavera: 2.13.6.1 primer: 2.3.6.2 primeru: 2.7.2 princesa: 2.2.2.3

prncipe: 2.2.2.3 principiu: 1.3.7.2 prindar: 1.7.1 *prinder: 1.3.4.2 Proaza: ap. 2 probe: 1.3.1.1 / 2.3.1.1 probes: 2.3.1.1 probn: 1.3.1.1 probit: 2.2.3.1 probites: 2.2.3.1 problema: 1.9.1.6 / 2.2.1.1 / 3.3.4 / 3.6.2.2 problemes: 2.2.1.1 profilaxis: 1.8.14.1 prollongar: 1.7.17.2 proteccin: 1.8.5.2 protector: 1.8.5.2 proteicin: 1.8.5.2 proteutor: 1.8.5.2 protozoos: 2.2.1.2 protozu: 2.2.1.2 proyeccin: 1.8.5.2 proyectu: 1.8.5.2 proyeicin: 1.8.5.2 proyeutu: 1.8.13.2 / 1.8.5.2 *prubn: 1.3.1.1 prudente: 2.12.12 prudentemente: 2.12.12 prunu: 1.7.19.1 pruyidera: 2.16.2.1 ps-: 1.8.2.1 pseudoasturianista: 1.8.2.1 pseudnimu: 1.8.2.1 pseudpodu: 1.8.2.1 psicoanlisis: 1.8.2.1 psicoloxa: 1.8.2.1 psicolxicu: 1.8.2.1 psiquiatra: 1.8.2.1 psoriasis: 1.8.2.1
295

-ps-: 1.8.3.1 ps: 1.8.12.1 pt-: 1.8.2.1 pterodctilu: 1.8.2.1 pterosauriu: 1.8.2.1 ptolemaicu: 1.8.2.1 -pt-: 1.8.3.1 / 1.8.3.2 *publacin: 1.3.1.2 *publar: 1.3.2.2 *pucun: 1.3.1.1 *puder: 1.3.2.2 pue: 3.5.2.10 puebln: 1.3.9.1 / 2.16.2.1 pueblo: 1.3.2.2 puebln: 1.3.9.1 / 2.16.2.1 pueblos: 3.3.4 pueblu: 1.3.1.2 / 1.3.9.1 / 2.3.7.1 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 2.6.4 / 2.8.1 2.13.6.1 / 2.13.6.3 / 2.15.1.3 3.1.6 pueblucu: 1.3.9.1 puedo: 1.3.2.2 puen: 3.5.2.10 puercu: 1.3.1.2 *puerquizu: 1.3.1.2 puerta: 1.3.1.2 / 1.3.9.1 / 1.4.1 2.2.3.1 *puerte: 1.4.1 puertes: 2.2.3.1 puertina: 1.3.9.1 *puertn: 1.3.1.2 puertona: 1.3.9.1 puertuca: 1.3.9.1 pues: 2.14.1 pues: 1.9.4 puesto que: 2.14.1 pulvis: 1.7.5.1 pumar: 2.2.2.7 *La Puntiga: ap. 4
296

/ / /

punxeren: 3.6.2.2 punxi: 2.9.2 punxisti: 2.9.2 punxo: 1.4.2.2 / 3.5.2.1 pnxose: 2.13.7 / 3.6.3.3 *purcaz: 1.3.1.2 Purci: ap. 10 puro: 2.3.6.1 *purquera: 1.3.1.2 *purquizu: 1.3.1.2 *purtn: 1.3.1.2 puru: 2.3.6.2 *puvisa: 1.3.1.3 puxn: 2.16.2.1 qu: 1.1.1 / 1.7.4 / 1.7.4.2 qu: 3.1.7.1 / 3.1.7.4 qu: 1.9.11 / 2.4.2 / 3.1.7.1 / 3.1.7.4 / 3.5.2.1 que: 1.2.2.2 / 2.8.1 / 2.14.1 / 2.14.2 / 3.1 / 3.1.7 / 3.1.7.3 / 3.5.2.7 / 3.5.2.10 / 3.6.2.2 que: 1.9.1.7 / 1.9.4 / 2.3.7.2 / 2.6.4 / 2.8.1 / 2.11.2.2 / 2.12.11 / 3.1.1.4 / 3.1.3 / 3.1.7.3 / 3.3.4 / 3.5.2.7 / 3.5.2.10 / 3.5.2.11 / 3.6.1.1 / 3.6.1.3 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 / 3.6.5.2 / 3.6.5.3 / 3.7.1 / 3.7.2 qu: 1.9.1.7 / 2.9.1 / 3.1.7.2 qu: 1.9.6 / 1.9.7 / 2.3.6.1 / 2.9.2 / 2.13.6.3 / 2.13.8 / 2.15.1.2 / 2.15.1.4 / 3.1.7.2 / 3.5.2.1 / 3.6.1.2 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 qued: 3.5.2.1 / 3.5.2.11 quemaba: 2.4.2 El Quentu: ap. 2 querer: 1.3.4.2 -ques: 2.2.3.1 quesu: 1.4.2.1 / 3.1.1.4 quexmonos: 3.7.2

quexao: 3.6.5.2 / 3.6.5.3 quexose: 3.6.5.2 / 3.6.5.3 quexase: 1.2.2.2 / 1.7.4.2 quexase por: 2.13.6.2 quexida: 2.16.2.1 quexu: 2.16.2.1 qui: 1.2.2.2 quiciabes: 2.12.8 quicis: 2.12.8 quien: 1.9.1.7 / 2.8.1 / 2.8.2 quien: 2.8.1 quin: 1.9.1.7 / 2.9.1 quin: 1.9.4 / 2.9.2 / 3.6.2.2 quier: 1.7.4.2 / 3.1.1.4 / 3.1.7.3 / 3.6.1.5 / 3.6.2.2 / 3.6.3.2 / 3.7.1 quiera: 3.6.2.2 quieren: 3.7.1 quiero: 1.3.4.2 quierte: 3.6.2.1 quies: 2.15.1.2 / 2.15.1.4 / 3.5.2.6 quilo: 2.2.1.1 quilo: 1.4.2.2 quince: 2.7.1.1 quincenu: 2.7.2 quinientos -es: 2.7.1.1 quintu: 2.7.2 *quirer: 1.3.4.2 Quirs: 1.7.4.2 / ap. 1 quirosn: 2.3.5 quirosana: 2.3.5 quirosanes: 2.3.5 quirosano: 2.3.5 quirosanos: 2.3.5 quita: 1.9.1.4 quitalla: 2.10.2 quta-y: 1.9.1.4 quixeren: 3.7.1 quixi: 1.7.4.2 quixo: 1.2.2.2

r: 1.1.1 / 1.7.4.1 / 1.7.8.1 / 1.7.18 / 1.7.19.1 -r: 3.7.1 /r/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.18 / 1.7.19.1 /r/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.19 / 1.7.19.1 rabuar: 1.7.5.2 radio: 1.4.2.2 radio: 2.2.3.1 radios: 2.2.3.1 El Raigusu: ap. 2 ralu: 1.7.16 Rann: 1.7.19.1 El Raadoiru: ap. 1 El Raadoriu: ap. 1 rapaces: 1.7.10.1 / 2.2.1.1 / 2.2.3.1 / 2.2.4 / 2.3.3.1 rapacetu: 2.16.2.1 rapaciegu: 2.16.2.1 rapacn: 2.2.1.1 rapacines: 2.13.6.1 rapacinos: 2.2.1.1 rapaz: 2.2.1.1 / 2.2.2.1 / 2.2.4 / 2.3.1.3 / 2.3.2.3 / 3.6.2.2 rapaza: 2.2.2.1 / 2.2.3.1 / 2.2.4 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 3.1.7.1 rapazacu: 2.16.2.1 rapazn: 2.2.2.1 / 2.16.2.1 rapazona: 2.2.2.1 rapazos: 2.2.1.1 / 2.2.4 / 2.3.1.3 / 2.6.4 / 3.6.2.2 rpido: 2.12.4 rpido: 1.9.4 / 2.12.1.2 rpidu: 2.12.1.2 raro: 3.5.2.5 raspiadura: 2.16.2.1 ratizu: 2.16.2.1 razn: 3.1.1.4 / 3.7.2 re-: 2.16.1.1 real: 1.6.3.2
297

realid: 2.2.3.1 realidaes: 2.2.3.1 La Reboll: ap. 1 A Rebollada: ap. 1 La Rebollada: ap. 1 La Rebol.ada: ap. 1 / ap. 4 .l *La Rebul.ada: ap. 4 .l recaldar: 1.7.16 receicin: 1.8.3.2 recepcin: 1.8.3.2 receptor: 1.8.3.2 receutor: 1.8.3.2 rectu: 1.8.5.2 recudidor: 2.16.2.1 redaccin: 1.8.5.2 redaicin: 1.8.5.2 refacer: 2.16.1.1 referndum: 1.8.10.2 referver: 2.16.1.1 reflexivu: 1.8.14.1 reflexn: 1.8.14.1 regala: 3.6.4.1 regalar: 3.6.4.1 regalu: 3.3.4 Regueiru: ap. 4 reguera: 1.3.3.1 La Reguera: ap. 4 reguerina: 1.3.3.1 rei: 1.2.1.1 / 2.2.1.1 / 2.2.2.3 / 2.2.4 reina: 2.2.2.3 / 2.2.4 reines: 2.2.4 reis: 2.2.1.1 / 2.2.4 relixn: 1.7.17.2 rellambiu: 2.16.1.1 rellatu: 1.7.17.2 relleer: 2.16.1.1 *rendir: 1.3.8.1 reendo: 2.13.6.1 / 3.6.4.2 rendolu: 3.6.3.3 / 3.6.4.2
298

repartidor: 2.2.1.2 repartidores: 2.2.1.2 repunancia: 1.8.8.2 repunante: 1.8.8.2 repunu: 1.8.8.2 rquiem: 1.8.10.2 respeuto a: 2.13.7 responder: 1.3.2.2 *respuender: 1.3.2.2 respuendo: 1.3.2.2 resquemor: 2.16.2.1 resultar: 3.5.2.10 resume: 1.8.11.3 / 2.2.1.1 / 2.2.4 resmenes: 2.2.1.1 / 2.2.4 reutu: 1.8.5.2 rxime: 1.8.11.3 rexistrar: 1.8.13.1 rexn: 1.8.13.1 reya: 1.7.19.1 riba: ap. 13 Ribesella: ap. 3.1.6 / ap. 7.1 rico: 3.5.2.1 Riel.u: ap. 3.2.1 .l *La Riguera: ap. 4 *riguirina: 1.3.3.1 rindir: 1.3.8.1 rindo: 1.3.8.1 rispir por: 2.13.6.2 rispiu: 2.6.6 ru: 3.5.2.1 / 3.6.3.2 Roblu: ap. 10 rob: 1.8.4.2 rocea: 1.7.19.1 roceanu: 2.16.2.1 roda: 1.7.7 El Rodical: ap. 4 rodiella: 1.7.7 rodiya: 1.7.7 rog: 3.6.2.2

*roin: 1.3.5.2 rompi: 3.1.1.2 / 3.1.1.3 ropa: 1.9.4 / 2.4.2 / 2.6.4 / 3.5.2.1 roxn: 1.3.1.1 *roxiu: 1.7.12.1 roxo: 3.5.2.8 roxu: 1.3.1.1 / 1.7.12.1 / 1.7.19.1 / 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 rr: 1.1.1 / 1.7.19 rs: 1.8.12.5 -rsp-: 1.8.12.5 -rst-: 1.8.12.5 *El Rudical: ap. 4 rugote: 1.9.11 ruin: 1.3.5.2 / 2.3.1.1 / 2.3.2.1 ruina: 2.3.2.1 ruinaca: 2.16.2.1 ruinos: 2.3.1.1 / 3.1.6 ruinuca: 2.16.2.1 ruu: 1.9.1.3 rusfilu: 2.16.2.3 ruxe-rux: 1.9.4 ruxideros: 2.2.1.2 ruxideru: 2.2.1.2 / 2.16.2.1 ruxidor: 2.2.1.2 ruxidores: 2.2.1.2 ruxen: 1.7.12.2 *ruxn: 1.3.1.1 ruxir: 1.7.12.2 s: 1.1.1 / 1.7.11 / 1.7.19.1 / 1.8.12.2 / 1.8.14.2 s-: 1.8.2.1 -s: 1.9.1.1 / 1.9.4 / 2.2.1.1 / 2.2.1.3 / 2.2.3.1 / 2.2.3.3 / 2.3.1.1 / 2.3.1.3 / 2.3.3.1 / 2.3.3.3 / 2.3.4.3 / 3.7.2 /s/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.11 /s/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.12 / 1.7.12.3 / 1.8.6.2 / 1.8.7.2 / 1.8.13 / 1.8.13.1 / 1.8.13.2
v

[s]: 1.8.13.2 ^ [s]: 1.1.3 s: 3.1.3 s: 3.1.3 / 3.3.4 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 -sa: 2.2.2.3 sabe: 3.1.7.4 / 3.6.2.2 sabemos: 3.6.4.1 saber: 3.3.4 sabes: 1.9.12 / 2.12.11 / 3.6.2.2 sabenlo: 2.13.7 sacante: 2.13.7 sacantes: 2.13.7 sacerdote: 2.2.2.3 / 2.2.4 sacerdotes: 2.2.4 sacerdotisa: 2.2.2.3 / 2.2.4 sacerdotises: 2.2.4 sacu: 3.6.2.2 / 3.8.1 sal: 2.2.1.6 / 3.5.2.1 Salas: ap. 3.2.1 salgas: 3.5.2.11 salguera: 1.7.11 sali: 3.6.2.2 sali: 1.9.1.3 salir: 2.13.7 saltapraos: 2.2.1.3 saludales: 3.6.5.1 / 3.6.5.3 saludar: 3.6.5.1 Samartn: ap. 7 Samartn dOzcos: ap. 1 Samartn del Rei Aurelio: ap. 2 / ap. 8 Samiguel: ap. 7 San Antoln de las Dorigas: ap. 7.2 San Antn: 2.13.6.1 San Cloyo: ap. 3.2 San Damas: ap. 10 San Esteban de Bocamar: ap. 8 San Pedru Villanueva: ap. 7.2 San Salvador dAlesga: ap. 7.2
299

San Xuan: 2.13.6.1 sangre: 2.2.2.7 santificar: 2.16.2.3 Santolaya: 2.13.6.1 / ap. 7 Santu Michanu: ap. 15 Santo Miyao: ap. 1 Santuchanu: ap.1 Santuyano: ap.1 / ap. 7 sarriu: 1.7.19 sartn: 2.2.1.6 -sc-: 1.8.12.2 se: 1.9.1.7 / 1.9.4 / 2.10.1 / 3.1 / 3.1.3 / 3.6.1.2 / 3.6.1.4 se: 2.8.1 / 3.1.3 / 3.6.1.2 / 3.6.5.3 s: 1.9.1.7 s: 2.9.2 / 3.3.4 / 3.6.4.1 / 3.6.5.3 *se: 3.6.1.5 sebe: 1.7.5.2 seca: 2.3.6.2 / 2.8.1 / 3.5.2.1 secar: 1.3.4.1 seccin: 1.8.5.2 sechoriu: 2.16.2.1 seco: 1.3.4.1 / 2.3.6.1 / 3.5.2.1 secta: 1.8.5.1 segaron: 3.6.2.2 *seguir: 1.3.8.1 segn: 2.13.1 / 2.14.1 segunda: 3.5.1.1 segundo: 3.5.1.1 segundu: 2.7.2 segundu: 3.5.1.1 seicin: 1.8.5.2 seique: 2.12.8 seis: 2.7.1.1 seiscientos -es: 2.7.1.1 selce: 2.7.1.1 selce: 1.7.16 sele: 2.12.4 sele: 2.12.12
300

selemente: 2.12.4 selemente: 2.12.12 selmana: 1.7.16 / 2.11.2.2 / 2.13.6.1 semicircular: 2.16.1.2 sentir: 1.3.4.2 seard: 1.7.15 / 1.9.1.1 / 1.9.1.9 / 2.2.3.1 seardaes: 2.2.3.1 seardosa: 2.3.2.1 / 2.3.3.1 seardoses: 2.3.3.1 seardosos: 2.3.1.1 seardosu: 2.3.1.1 / 2.3.2.1 seor: 1.3.3.3 / 2.2.2.1 / 2.2.4 seora: 2.2.2.1 / 2.2.4 seores: 2.2.4 seoretu: 2.16.2.1 sepa: 2.8.1 sptimu: 2.7.2 ser: 1.7.7 ser a: 2.11.2.3 ser pa: 2.11.2.3 seria: 1.9.1.5 seriamente: 1.9.1.5 serio: 2.12.1.2 / 3.5.2.4 / 3.6.4.1 seriu: 2.12.1.2 sero: 2.12.3 seronda: 2.13.6.1 *servir: 1.3.8.1 sesenta: 2.7.1.1 sesenta y cinco: 2.7.1.2 sesentenu: 2.7.2 sestu: 2.7.2 sestu: 1.8.14.2 setenta: 2.7.1.1 setentenu: 2.7.2 stimu: 2.7.2 seudoasturianista: 1.8.2.1 seudnimu: 1.8.2.1 seudpodu: 1.8.2.1

sexu: 1.8.14.1 seyes: 2.7.1.1 si: 1.9.1.7 / 2.14.1 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 si: 2.12.11 / 3.6.1.5 / 3.6.2.1 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 / 3.6.5.3 si acaso: 2.12.13.6 si non: 3.3.4 si non: 3.3.4 s: 1.9.1.7 / 2.12.6 *sicar: 1.3.4.1 sicas: 2.12.9 sicoloxa: 1.8.2.1 sicolxicu: 1.8.2.1 sidra: 1.4.1 / 3.5.2.1 *sidre: 1.4.1 sidreru: 2.16.2.1 siempre: 2.12.3 siempre: 3.6.2.2 / 3.6.3.3 sintese: 3.3.4 siento: 1.3.4.2 siete: 2.7.1.1 sigas: 3.5.2.11 significu: 1.8.8.1 signu: 1.8.8.1 sigo: 1.3.8.1 sigo: 1.4.2.2 siguir: 1.3.8.1 slex: 1.8.14.1 simplayu: 2.16.2.1 sin: 2.13.1 sincdoque: 1.8.5.1 sinn: 2.14.1 / 3.3.4 sinn: 3.3.4 sintagma: 1.8.8.1 sintaxis: 1.8.14.1 sintiendo: 2.4.2 *sintir: 1.3.4.2 *sior: 1.3.3.3 siquiatra: 1.8.2.1

siquiera: 2.12.7 sirvir: 1.3.8.1 sirvo: 1.3.8.1 sitiu: 3.6.2.2 so: 1.4.2.2 / 2.5.1.1 / 2.13.1 / 3.2.1.1 so: 2.5.1.1 / 2.5.4 / 3.1.1.4 so la: 3.2.1.2 so les: 3.2.1.2 so los: 3.2.1.2 so-: 1.8.6.3 / 2.16.1.1 sobeos: 2.2.1.2 sobu: 2.2.1.2 sobre: 2.13.1 sobre manera: 2.12.13.3 / 3.3.3 sobre too: 2.12.13.3 / 3.3.3 sobrn: 2.2.1.1 / 2.2.2.1 / 2.2.4 sobrina: 2.2.2.1 / 2.2.4 sobrines: 2.2.4 sobrinos: 2.2.1.1 / 2.2.4 sobro: 2.13.1 sobro: 1.4.2.2 socavar: 2.16.1.1 socenar: 2.16.1.1 socesu: 1.3.1.3 socialista: 2.3.1.1 / 2.3.2.3 / 2.3.4.3 / 2.3.5 socialistes: 2.3.1.1 / 2.3.5 socortar: 2.16.1.1 sof: 2.2.1.1 sofs: 2.2.1.1 sofitndose: 3.6.3.3 *sofrir: 1.3.6.1 soguetu: 2.16.2.1 soi: 1.2.1.1 / 1.9.1.1 sol: 3.2.1.1 sol: 3.2.9.1 solit: 2.2.3.1 solites: 2.2.3.1 sollingual: 1.8.6.3 / 2.16.1.1
301

solo: 1.9.1.7 soltaron: 3.6.2.2 soltronnoslu: 3.6.2.2 solu: 3.3.4 somarn: 1.8.6.3 Somu: ap. 10 somedana: 2.3.3.2 somedanes: 2.3.3.2 someter: 2.16.1.1 Somiedu: ap. 1 / ap. 3.1.4 somos: 2.15.1.3 son: 1.9.1.8 / 2.3.1.3 / 2.3.3.1 / 2.3.3.3 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.3 / 2.9.2 / 2.11.2.2 / 2.12.11 / 2.13.8 / 3.1.6 / 3.5.2.10 sonar: 1.3.2.2 sopalanquiar: 2.16.1.1 sorber: 1.3.2.2 sorbiatn: 2.16.2.4 sorbiatu: 2.16.2.1 soriasis: 1.8.2.1 sorrayar: 1.8.6.3 / 2.16.1.1 sos: 2.5.1.1 sos: 2.5.1.1 Sotiello: ap. 1 Sotiel.o: ap. 1 .l Soto y Agues: ap. 5 Sotul Barcu: ap. 8 Soutelo: ap. 1 Soutiel.u: ap. 1 .l soxneru: 1.8.6.3 -st-: 1.8.12.2 sub-: 1.8.6.3 / 2.16.1.4 subsidiu: 1.8.6.1 subvencin: 1.8.6.1 succin: 1.8.5.1 sucu: 1.2.2.1 suelu: 3.5.2.1 sueno: 1.3.2.2
302

suerbo: 1.3.2.2 sufixu: 1.8.14.1 sufraxu: 1.8.13.1 sufrir: 1.3.6.1 sufro: 1.3.6.1 sumidorios: 2.2.1.2 sumidoriu: 2.2.1.2 *sunar: 1.3.2.2 supervit: 1.8.4.2 superhome: 2.16.1.2 supersticiosu: 1.8.12.5 supi: 3.6.2.2 supo: 1.4.2.2 suposicin: 3.3.4 *surber: 1.3.2.2 sustancia: 1.8.12.2 sustantivu: 1.8.12.2 sustratu: 1.8.12.2 suxetivu: 1.8.6.2 suxetu: 1.8.13.2 / 1.8.6.2 suxuntivu: 1.8.6.2 suya: 2.5.1.2 suyes: 2.5.1.2 suyo: 2.5.1.2 suyo: 2.5.1.2 suyos: 2.5.1.2 suyos: 2.5.1.2 suyu: 2.5.1.2 t: 1.1.1 / 1.7.2 / 1.8.4 / 1.8.4.1 t-: 1.8.2.1 [t ]: 1.1.3 . /t/: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.2 t: 3.1.3 t: 2.15.1.4 / 3.1.3 / 3.6.1.2 ta: 1.9.1.7 / 2.3.6.1 / 2.8.1 / 2.12.1.2 / 2.12.10.2 / 2.13.6.1 / 2.13.6.2 / 2.13.6.3 / 2.13.7 / 3.1.5 / 3.2.1.2 / 3.2.4 / 3.5.2.1 / 3.5.2.9 / 3.5.2.11 / 3.6.2.2

taba: 1.9.12 / 2.12.11 / 3.5.2.1 / ap. 9 tabaquizu: 2.16.2.1 tbemos: 3.3.4 taben: 2.13.3 tab: 2.2.1.1 tabs: 2.2.1.1 tctica: 1.8.5.2 tal: 2.6.1 / 2.6.7 tala: 2.6.1 tala: 2.6.7 talamente: 2.12.4 talandoria: 2.2.3.2 talandories: 2.2.3.2 tales: 2.6.1 talo: 2.6.1 talos: 2.6.1 talu: 2.6.1 / 2.6.7 talu: 2.6.7 *talu: 2.6.7 tamin: 2.12.6 / 2.12.9 tamin: 3.6.2.2 tamos: 2.13.8 / 3.2.4 tampoco: 2.12.7 / 2.12.9 tampoco: 2.12.1.1 / 3.6.2.2 tan: 1.9.1.7 / 2.12.5 tan...como: 2.3.7.2 tn: 1.9.1.7 tn: 2.13.6.1 / 3.6.2.2 tanganada: 2.16.2.1 tanganu: 2.16.2.1 tanto: 2.12.5 tanto: 2.15.1.2 / 3.6.2.2 tantos: 3.1.6 Tapia: ap. 1 / ap. 4 Taramundi: ap. 3.1 tarde: 2.12.3 tarde: 1.4.3.1 / 2.13.6.1 tardes: 3.4.1 *tardi: 1.4.3.1

tarreca: 3.6.2.2 tarrezo: 1.7.10.2 tutica: 1.8.5.2 taxi: 1.8.14.1 te: 1.1.1 / 2.10.2 / 3.1 / 3.1.3 te: 1.9.12 / 2.11.2.2 / 2.12.11 / 3.3.4 / 3.6.1.1 / 3.6.2.2 *te: 3.6.1.5 teatru: 1.6.3.2 / 3.3.4 Teberga: ap. 1 / ap. 2 tcnica: 1.8.5.2 tela: 3.5.1.2 telfonu: 2.13.6.1 televisin: 2.13.6.1 tendo: 3.5.2.1 tendr: 2.11.2.2 tener: 1.3.4.2 / 3.1.7.1 tener + participiu: 2.11.2.2 tener que: 3.6.4.1 tenga: 2.11.2.2 tengo: 2.11.2.2 tngoles: 2.11.2.2 tngote: 2.11.2.2 tena: 3.3.4 tenenles: 2.11.2.2 teneis: 2.11.2.2 *teir: 1.3.8.1 teo: 3.6.4.1 teoloxa: 1.7.12.2 tercer: 2.3.6.2 terceru: 2.7.2 terodctilu: 1.8.2.1 terosauriu: 1.8.2.1 tesis: 2.2.3.3 testarazu: 2.16.2.1 testu: 1.8.14.2 tunica: 1.8.5.2 tunicu: 1.9.1.2 texes: 1.7.12.2
303

teya: 1.3.3.1 teyu: 1.3.3.1 ti: 2.10.1 ta: 2.2.2.2 -tible: 2.16.2.1 tien: 1.3.4.2 / 2.12.1.2 / 2.13.2 / 2.13.6.1 / 3.1.7.1 / 3.6.4.1 / 3.6.5.2 / 3.6.5.3 tienes: 3.5.2.1 tienru: 1.7.19.1 tiense: 3.6.5.2 tierra: 1.3.9.1 tierrina: 1.3.9.1 tierrona: 1.3.9.1 tierruca: 1.3.9.1 tigo: 1.4.2.2 timbre: 3.6.5.1 / 3.6.5.3 *tiner: 1.3.4.2 Tinu: 1.9.1.2 / ap. 3.2.1 / ap. 4 tinto: 3.5.2.1 / 3.5.2.6 tiaces: 2.2.3.5 tiaza: 2.2.3.5 tiir: 1.3.8.1 tio: 1.3.8.1 tirallos: 2.10.2 tisoria: 2.2.3.5 tisories: 2.2.3.5 / 2.16.2.1 tu: 2.2.2.2 Tiuya: 1.6.1 tixera: 2.2.3.5 tixeres: 2.2.3.5 *tiyu: 1.3.3.1 -tm-: 1.8.4.1 -tn-: 1.8.4.1 to: 2.5.1.1 to: 1.9.1.7 / 2.3.7.2 / 2.5.1.1 / 2.13.6.2 / 3.3.4 / 3.5.2.4 toa: 2.6.1 toa + la: 3.2.2
304

tocante a: 2.13.7 tochu: 3.1.1.2 tocn: 1.3.1.3 toes: 2.6.1 toes + les: 3.2.2 toes: 1.2.1.1 toi: 1.2.1.1 / 2.4.2 tol: 2.13.6.1 / 3.2.9.1 / 3.5.2.1 / 3.6.3.2 tol: 3.2.2 tola: 3.2.2 tola: 1.9.12 / 2.13.6.1 / 3.2.9.1 / 3.5.2.1 tolemaicu: 1.8.2.1 toles: 1.9.11 / 3.4.1 toles: 3.2.2 tolo: 3.2.2 tolos: 2.13.7 tolos: 3.2.2 toma: 3.1.4.2 tontacu: 2.16.2.1 tontayar: 2.16.2.2 too: 2.6.1 too + lo: 3.2.2 toos: 2.6.1 toos + los: 3.2.2 toos: 2.13.6.1 trax: 1.8.14.1 Torazu: ap. 3.2 torcidamente: 2.12.12 torco: 2.12.12 tos: 2.5.1.1 *tosir: 1.3.6.1 tou: 2.6.1 tou: 1.6.1 / 3.2.9.2 / 3.6.2.2 tou + artculu: 2.6.8 tou + el: 3.2.2 tova: 2.12.3 tova: 2.13.6.1

txicu: 1.8.14.1 tr: 1.7.19.1 trabaya: 2.12.1.2 / 2.12.12 trabayaba: 2.8.1 trabaybemos: 1.7.5.2 trabayador: 2.2.1.2 / 2.16.2.1 trabayadores: 2.2.1.2 trabayar: 1.1.5 / 2.13.6.3 trabayen: 2.13.6.1 / 3.3.4 trabayu: 2.12.1.2 / 3.1.7.3 trabayucar: 2.16.2.2 trabayuquiar: 2.16.2.2 trabayyar: 1.1.5 trabe: 1.7.19.1 / 1.7.5.2 traces: 2.2.3.5 tractor: 1.8.5.1 traenta: 1.7.2 trans-: 1.8.12.4 trapichn: 2.16.2.1 tras: ap. 13 tratseme: 3.6.1.2 traxi: 1.4.3.2 traxo: 1.4.2.2 / 3.3.4 trayectoria: 1.8.13.2 trayeutu: 1.8.13.2 traza: 2.2.3.5 trece: 2.7.1.1 trece: 1.7.16 trecenu: 2.7.2 trelce: 2.7.1.1 trelce: 1.7.16 tremenda: 2.8.1 tren: 3.6.2.2 trenta: 2.7.1.1 trenta y dos: 2.7.1.2 trenta y un: 2.7.1.2 trentenu: 2.7.2 trentsimu: 2.7.2 tres: 1.9.1.7 / 2.13.1 / 2.7.1.1

tres: 1.9.1.7 / 1.9.1.8 / 2.13.8 tres de: 2.13.8 tres de: 2.13.8 tres-: 1.8.12.4 / 2.16.1.1 trs: 1.9.1.7 trs: 1.9.1.7 Tresali: ap. 3.1 trescalar: 2.16.1.1 trescientos -es: 2.7.1.1 trescribir: 1.8.12.4 tresferencia: 1.8.12.4 tresformar: 1.8.12.4 treslladar: 1.7.17.2 / 1.8.12.4 / 2.16.1.1 tresllucir: 1.8.12.4 tresmitir: 1.8.12.4 tresn: 3.3.4 tresparente: 1.8.12.4 trespasar: 2.16.1.1 Trespea: ap. 7.1 tresponer: 1.8.12.4 tresportar: 1.8.12.4 tresvasar: 1.8.12.4 Trevas: ap. 10 trceps: 1.8.12.1 tres: 1.9.1.3 Trillucastru: ap. 7.1 tronar: 1.3.2.2 truena: 1.3.2.2 *trunar: 1.3.2.2 ts: 1.1.4 [ts]: 1.1.3 . tu: 2.10.1 tu: 1.4.3.2 / 1.7.2 / 1.9.1.3 / 2.15.1.2 *tucn: 1.3.1.3 tucu: 1.2.2.1 tumbse: 3.1.1.3 turistiar: 2.16.2.2 turrn: 3.5.2.1
305

tusir: 1.3.6.1 tuso: 1.3.6.1 tuvisti: 2.11.2.2 tuvo: 2.13.6.1 / 3.3.4 tuya: 2.5.1.2 tuya: 2.5.1.2 tuyes: 2.5.1.2 tuyo: 2.5.1.2 tuyos: 2.5.1.2 tuyu: 2.5.1.2 u: 1.1.1 / 1.2.2.1 / 1.2.2.2 /1.3.5 / 1.3.5.1 / 1.3.6 / 1.3.6.1 / 1.7.4.1 / 1.7.8.1 / 1.7.8.2 / 1.7.10.2 / 1.8.3.2 / 1.8.5.2 / 1.9.3 / 1.9.1.7 / 2.8.1 / 2.12.2 u: 2.8.1 u quiera: 3.3.4 u quiera: 3.3.4 : 1.9.1.7 / 2.9.1 / 2.12.10.2 : 2.9.2 / 2.12.10.2 / 3.5.2.1 -u: 1.4.2 / 1.4.2.1 / 2.2.1.1 / 2.2.2.1 / 2.3.1.1 /2.3.2.1 / 2.3.4.1 / 2.3.6.1 / 2.3.6.2 / 2.12.1 / 2.12.1.3 / 3.5.1.3 / ap. 2 /u/: 1.1.1 / 1.2 / 1.2.2 / 1.2.2.1 / 1.3 / 1.6.1 / 1.6.2.1 /ua/: 1.6.1 /uai/: 1.6.2.1 /uau/: 1.6.2.1 ubre: 2.2.1.6 -ucar: 2.16.2.2 -ucu: 1.3.9.1 / 2.16.2.1 -uda: 2.3.2.2 / 2.3.3.2 -udes: 2.3.3.2 -udinem: 2.2.3.1 -udos: 2.3.1.2 -udu: 2.3.1.2 / 2.3.2.2 / 2.16.2.1 ue: 1.3.1.2 / 1.3.2.2 / 1.3.9 /ue/: 1.6.1 / 1.3
306

/uei/: 1.6.2.1 /ueu/: 1.6.2.1 ufiertar: 1.3.9.3 ufierto: 1.3.9.3 uh: 2.15.2 ui: 2.15.2 /ui/: 1.6.1 la: 2.12.10.2 la: 2.12.10.2 les: 2.12.10.2 les: 2.12.10.2 lo: 2.12.10.2 lo: 2.12.10.2 los: 2.12.10.2 los: 2.12.10.2 lu: 2.12.10.2 lu: 2.12.10.2 un: 1.9.1.7 / 2.6.1 / 2.6.2 / 2.7.1.1 un: 1.9.1.6 / 2.3.1.3 / 2.3.2.3 / 2.3.4.3 / 2.3.4.4 / 2.3.7.1 / 2.3.7.3 / 2.6.5 / 2.6.7 / 2.11.2.2 / 3.5.2.1 un poco: 1.4.2.2 un res: 2.6.6 n: 1.9.1.7 / 2.6.1 / 2.6.2 n: 2.13.6.2 / 3.6.3.2 *un: 1.3.1.3 una: 2.6.1 / 2.7.1.1 una: 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 2.3.3.3 / 2.8.1 / 2.11.2.2 / 2.13.6.1 / 3.5.2.1 / 3.6.2.2 / 3.7.1 unes: 2.6.1 unes: 2.3.3.1 / 2.3.3.3 / 3.5.2.1 universid: 2.2.3.1 universidaes: 2.2.3.1 uno: 2.6.1 unos: 2.6.1 unos: 2.3.1.3 untu: 3.1.1.1 unu: 2.6.1 / 2.6.2 / 2.7.1.1

unviar: 1.7.19.1 unvime: 2.13.6.1 -uar: 2.16.2.2 /uo/: 1.6.1 /uoi/: 1.6.2.1 /uou/: 1.6.2.1 -uquiar: 2.16.2.2 uquiera: 3.3.4 uquiera: 3.3.4 -ura: 2.16.2.1 Urbis: ap. 10 ust: 2.10.1 ustedes: 2.10.1 -ut-: 1.8.3.2 -utem: 2.2.3.1 utre: 2.2.2.6 uve: 1.1.1 uve doble: 1.1.6 uves: 3.1.4.2 Uviu: 1.6.2.1 / 1.9.1.2 / 2.9.2 / 3.1.4.1 / 3.1.5 / 3.2.4 / ap. 1 / ap. 3.1 / ap. 10 -uxu: 2.16.2.1 -uyu: 2.16.2.1 v: 1.1.1 / 1.7.5 / 1.7.5.1 va: 3.6.2.2 / ap. 9 vaca: 2.2.2.4 / 3.2.1.2 vagar: 3.3.4 vais: 3.4.1 / 3.6.2.2 / 3.7.1 val: 3.1.7.1 val-lo: 1.9.4 Valcrcel: ap. 10 Valdunu: ap. 7 valir: 1.9.4 Valle: ap. 3.1.1 van: 2.13.6.1 / 3.5.2.10 vaques: 3.4.1 vas: 2.9.2 / 3.3.4 vasu: 3.5.2.1

Vau y Barayu: ap. 8.1 vaya: 2.15.2 vean: 3.5.2.10 vecn: 1.3.3.3 / 2.2.1.1 / 3.3.4 / 3.6.2.2 vecinos: 2.2.1.1 / 2.13.7 vector: 1.8.5.1 vegaes: 2.9.2 / 2.11.2.2 La Vega lUmeru: ap. 11 A Veiga: ap. 6.2 Veiga y Campu: ap. 8.1 Las Veigas: ap. 8.3 velame: 1.8.11.3 / 2.16.2.1 velea: 1.7.16 / 2.2.3.2 velees: 2.2.3.2 velocid: 3.3.4 veme: 2.11.2.2 vmonos: 2.13.6.1 vender: 1.3.4.2 / 3.6.5.1 / 3.6.5.3 vend-yosles: 3.6.5.1 / 3.6.5.3 vengatible: 1.7.5.2 / 2.16.2.1 venen: 3.5.2.11 veno: 2.11.2.2 ventanucu: 2.16.2.1 ventenu: 2.7.2 ventsimu: 2.7.2 venti: 1.4.3.2 / 2.7.1.1 / 2.7.1.2 venti mil: 2.7.1.4 venticinco: 2.7.1.2 venticuatro: 2.7.1.2 ventids: 2.7.1.2 ventinueve: 2.7.1.2 ventiocho: 2.7.1.2 ventisis: 2.7.1.2 ventisiete: 2.7.1.2 ventitrs: 2.7.1.2 ventin: 2.7.1.2 veo: 3.6.2.2 vera: 1.3.3.1 / 3.5.2.1
307

verd: 2.2.3.1 verdaes: 2.2.3.1 verde: 1.7.5.1 vera: 1.7.5.1 veriquina: 1.3.3.1 vermiculu: 1.7.5.2 verrere: 1.7.5.2 ves: 2.6.4 *vesita: 1.3.7.2 *vestir: 1.3.8.1 vexetal: 1.8.13.1 vexiga: 1.3.3.3 veyura: 1.7.5.1 vi: 2.6.7 *vicn: 1.3.3.3 vidaya: 1.7.5.1 vien: ap. 9 viendo: 1.3.4.2 vieno: 2.6.3 / 2.12.1.2 vienres: 1.7.19.1 virmene: 1.9.1.2 / 1.9.1.9 vieyera: 1.3.9.1 vieyn: 1.3.9.1 / 2.3.1.1 / 2.3.4.2 / 2.3.5 vieyina: 2.3.5 vieyines: 2.3.5 vieyino: 2.3.4.2 / 2.3.5 vieyinos: 2.3.1.1 / 2.3.5 vieyn: 1.3.9.1 / 2.3.1.1 / 2.3.2.1 / 2.3.4.4 / 2.3.5 vieyona: 2.3.2.1 / 2.3.5 vieyones: 2.3.1.1 / 2.3.5 vieyono: 2.3.4.4 / 2.3.5 vieyonos: 2.3.1.1 / 2.3.5 vieyu: 1.3.9.1 / 1.6.1 / 1.7.5.1 vieyucu: 1.3.9.1 Vil.ablinu: ap. 15 .l Villafra: ap. 10 Vil.agrufe: ap. 3.1.1 .l
308

Villahormes: 1.1.2.1 . Villamayor: ap. 7.1 Villanueva: ap. 1 Vil.apedre: ap. 3.1.1 .l Villaperi: ap. 3.1 Vil.ar de Sapos: ap. 3.2.3 .l Vil.ar de Vildas: 1.1.3 .l Villaverde: ap. 3.1 Vil.averde: ap. 3.1.1 .l Villaviciosa: ap. 1 vilva: 1.7.16 *vinder: 1.3.4.2 vini: 1.4.3.2 vino: 1.4.2.2 vinu: 1.7.5.1 / 3.5.2.1 vinum: 1.7.5.1 vio: 1.9.1.1 viridem: 1.7.5.1 virilia: 1.7.5.1 *viriquina: 1.3.3.1 virt: 1.9.1.1 / 2.2.3.1 virtes: 2.2.3.1 visita: 1.3.7.2 visti: 2.15.1.4 vistir: 1.3.8.1 visto: 1.3.8.1 vitalia: 1.7.5.1 viuda: 1.7.16 vivo: 2.8.1 *vixiga: 1.3.3.3 vixilar: 1.8.13.1 *Viyanueva: ap. 1 voceres: 1.3.1.1 / 2.3.1.3 / 2.3.3.3 voi: 2.9.2 / 2.13.8 / 3.3.4 / 3.4.1 / 3.6.5.1 / 3.6.5.3 *viyosles: 3.6.5.1 voltax: 2.16.2.1 voltaxe: 2.16.2.1 volume: 1.8.11.3

volver: 1.3.2.2 vos: 1.9.1.7 / 2.10.2 vos: 3.6.2.2 / 3.6.4.1 vs: 1.9.1.7 / 2.10.1 vs: 1.9.1.3 vosotres: 2.10.1 vosotros: 2.10.1 vota: 1.7.5.2 voz: 1.3.1.1 *vuceres: 1.3.1.1 vuelvo: 1.3.2.2 vuesa: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vueses: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vueso: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vueso: 2.5.1.2 vuesos: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vuestra: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vuestres: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vuestro: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vuestros: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vuestru: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 vuesu: 2.5.1.1 / 2.5.1.2 *vulver: 1.3.2.2 vust: 2.10.1 vust: 3.3.4 vustedes: 2.10.1 w: 1.1.6 Washington: 1.1.6 water-polo: 1.1.6 x + i (tnica) + vocal: 1.7.12.2 x + vocal: 1.8.14.1 *x + i (tona) + vocal: 1.7.12.1 x: 1.1.1 / 1.7.12 / 1.7.12.2 / 1.7.12.3 / 1.8.6.2 / 1.8.7.2 / 1.8.13.1 / 1.8.13.2 / 1.8.14 / 1.8.14.1 / 1.8.14.2 -x-: 1.8.6.2 / 1.8.7.2 [x]: 1.8.13.2 -xa: 1.8.14.1

xabaces: 2.3.3.1 xabaz: 2.3.2.3 / 2.3.3.1 Xabel: 1.7.5.2 xabn: 1.7.5.2 xacu: 1.7.10.1 xal: 1.8.13.2 / 1.8.4.2 / 1.9.1.1 / 2.2.1.1 xals: 2.2.1.1 xamasca: 1.7.12 xamn: 1.8.13.2 xampn: 1.8.13.2 xampin: 1.8.13.2 xana: 1.7.12.1 Xarcelli: ap. 3.1.4 xardn: 1.8.13.2 xarr: 1.8.13.2 / 2.2.3.1 xarrs: 2.2.3.1 xarru: 1.7.19 / 3.1.1.2 xastra: 2.2.2.1 / 2.2.4 xastre: 2.2.2.1 / 2.2.4 xastres: 2.2.4 xatn: 2.2.1.1 / 2.2.2.1 xatina: 2.2.2.1 / 2.16.2.1 xatinos: 2.2.1.1 xatn: 2.2.1.1 / 2.2.4 xatona: 2.2.4 xatones: 2.2.1.1 / 2.2.4 xatonos: 2.2.1.1 / 2.2.4 xatu: 3.1.1.2 / 3.2.1.2 xe: 1.1.1 xefe: 1.8.13.2 xelar: 1.3.4.1 xelu: 3.6.3.2 xeleru: 1.3.3.1 xelo: 1.3.4.1 xelu: 1.3.3.1 *xemir: 1.3.8.1 -xen: 1.8.11.3 xeneral: 1.8.13.1
309

xeneralizar: 2.16.2.3 Xenestosa: ap. 15 xenitivu: 1.8.13.1 xenofobia: 1.8.14.1 xenn: 1.8.14.1 xenru: 1.7.19.1 / 2.2.2.4 / 3.1.1.4 xente: 1.7.12 / 1.9.12 / 2.3.4.3 / 2.3.4.4 / 2.12.11 / 2.13.6.1 / 3.5.2.1 / 3.6.1.5 / 3.6.2.1 xeoloxa: 1.8.13.1 xera: 1.7.18 xerarqua: 1.8.13.2 xerez: 1.8.13.2 xergn: 2.2.1.1 xergones: 2.2.1.1 xerocopia: 1.8.14.1 xersi: 2.2.1.1 xersis: 2.2.1.1 xestin: 1.8.13.1 xi: 1.7.12.2 / 1.8.13.1 xi + vocal: 1.8.14.1 -xia: 1.8.14.1 *xiana: 1.7.12.1 xiblar: 1.7.12 / 1.7.12.2 xiblida: 2.16.2.1 xiblu: 2.16.2.1 xiga: 2.2.3.1 xigante: 1.8.13.1 xigues: 2.2.3.1 *xilar: 1.3.4.1 *xileru: 1.3.3.1 xilfonu: 1.8.14.1 xilografa: 1.8.14.1 ximelgar: 1.3.4.2 ximielgo: 1.3.4.2 *ximilgar: 1.3.4.2 ximir: 1.3.8.1 ximnasia: 1.8.10.1 / 1.8.13.1 ximo: 1.3.8.1
310

xineclogu: 1.8.13.1 xingaderos: 2.2.1.2 xingaderu: 2.2.1.2 -xin: 1.8.14.1 *xiorra: 1.7.12.1 xriga: 1.9.1.1 xiringn: 2.16.2.1 -xis: 1.8.14.1 *Xixin: 1.7.12.1 Xixn: 1.7.12.1 / 1.9.1.9 / ap. 1 / ap. 2 xixons: 2.16.2.1 / 2.3.4.4 / 2.3.5 xixonesa: 2.3.5 xixoneses: 2.3.5 xixoneso: 2.3.4.4 / 2.3.5 xofer: 1.8.13.2 -xn: 1.8.14.1 xorra: 1.7.12.1 / 1.7.19 xorrecemos: 1.4.2.2 xorrecer: 1.7.12 xorrezo: 1.4.2.2 *xosticia: 1.3.5.1 Xuan: 1.2.1.2 / 1.9.12 / 2.3.7.2 / 2.9.2 / 2.12.1.2 / 2.12.10.2 / 2.13.6.2 / 2.13.8 / 3.1.1.4 / 3.6.1.1 / 3.6.1.5 / 3.6.2.1 / 3.6.2.2 xubidoria: 1.7.5.2 xuben: 3.5.2.11 xubir: 1.7.5.2 xuego: 1.3.2.2 xuegu: 2.3.6.2 xueves: 2.2.1.3 xugar: 1.3.2.2 / 2.9.2 xuiciu: 1.6.1 xulgar: 1.7.16 xulgu: 1.9.1.7 Xulio: 2.13.7 xunir: 1.7.14 xunta: 3.6.1.2

xuntamente: 2.16.2.1 xunto a: 1.4.2.2 / 2.12.13.1 / 2.13.7 xurisdiccin: 1.8.13.2 xurista: 2.2.2.5 / 2.2.4 xuristes: 2.2.4 xusta: 2.3.2.1 / 2.3.3.1 xustes: 2.3.3.1 xusticia: 1.3.5.1 xusto: 2.3.4.1 xustos: 2.3.1.1 xustu: 1.3.5.1 / 2.3.1.1 / 2.3.2.1 / 2.3.4.1 xu-xu: 1.9.4 y griega: 1.1.1 y: 1.1.1 / 1.2.1.2 / 1.7.7 / 1.8.13.2 / 2.14.1 / 3.1.1.4 y: 1.2.1.2 / 1.9.1.7 / 2.9.2 / 2.12.11 / 3.1.1.4 y-: ap. 1 -y: 1.2.1.2 / 1.9.1.4 /1.9.4 / 2.10.2 / 3.1.1.4 -y: 1.2.1.2 / 1.9.1.4 / 1.9.4 / 2.9.2 / 2.12.11 / 3.1.1.4 / 3.3.4 / 3.5.2.1 / 3.5.2.10 / 3.6.1.2 / 3.6.1.3 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 / 3.6.5.2 / 3.7.1 /y/: 1.1.1 / 1.1.5 / 1.7 / 1.7.7 / 1.8.13.2 ya: 1.9.1.7 / 2.14.1 y: 1.9.1.7 / 2.12.3 / 2.12.10.1 y: 3.5.2.1 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 y que: 2.14.1 *Yanes: ap. 1 Los Yanos: ap. 1 ye: 1.1.1 ye: 1.9.11 / 1.9.4 / 2.3.1.3 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 2.3.3.3 / 2.3.4.3 / 2.3.4.4 / 2.3.6.1 / 2.3.7.1 / 2.3.7.2 / 2.3.7.3 / 2.5.1.1 / 2.5.1.2 / 2.5.3 / 2.5.4 / 2.8.1 / 2.12.1.2 / 2.12.11 /

2.13.6.1 / 2.13.7 / 3.1.1.2 / 3.1.1.3 / 3.1.6 / 3.1.7.1 / 3.3.4 / 3.5.1.2 / 3.5.2.1 / 3.5.2.2 / 3.5.2.3 / 3.5.2.6 / 3.5.2.7 / 3.5.2.9 / 3.5.2.10 / 3.6.2.2 yegua: 2.2.2.4 yelsu: 1.7.7 El Yenu: ap. 1 yera: 1.7.7 / 3.5.2.11 yeren: 1.9.4 Yermes ya Tameza: ap. 5 yo: 2.10.1 yo: 1.2.1.1 / 1.3.2.1 /1.3.2.2 / 1.3.4.1 / 1.3.4.2 / 1.3.6.1 / 1.3.8.1 / 1.3.9.3 /1.4.2.2 / 1.4.3.2 / 1.7.4.2 / 1.7.7 / 1.7.10.2 / 1.9.1.3 yodu: 1.8.13.2 -yos: 1.9.4 / 2.10.2 -yos: 3.6.1.1 / 3.6.1.2 / 3.6.2.2 / 3.6.4.1 / 3.6.5.3 / 3.7.1 La Yosa: ap. 1 -ys: 2.10.2 yustapuestu: 1.8.14.2 yy: 1.1.5 //: 1.1.1 / 1.7 / 1.7.10 / 1.8.1.2 z: 1.1.1 / 1.7.10 / 1.7.10.2 -z: 2.2.1.1 / 2.3.1.1 -za: 2.2.3.1 zapicu: 1.7.10.2 zeta: 1.1.1 -zos: 2.2.1.1 / 2.3.1.1 zr: 1.7.10.2 / 1.7.19.1 zreza: 1.7.10.2 / 1.7.19.1 zrezal: 1.7.10.2 zul: 2.3.1.1 / 2.3.2.3 / 2.3.3.1 / 2.3.4.3 / 2.3.5 zuls: 2.3.1.1 / 2.3.3.1 / 2.3.5 zuna: 1.7.10.2 / 1.7.14 / 2.13.6.1
311

NDIZ DE VERBOS

El presente ndiz contin unos 1.850 infinitivos de verbos, escoyos dente los ms emplegaos o conocos na llingua asturiana. Dellos alvertimientos pal so manexu: Al llau de cada verbu apaez, en lletra ms menudo, linfinitivu dotru verbu, tomu como modelu y conxugu nes tables de les pxines anteriores. Por exemplu: puxar: baxar significa quel verbu puxar conxgase como baxar. SiI verbu buscu tien daqu trazu na so conxugacin que lu estreme del modelu, faise constar al llau. Exemplu: caltener: tener [con acentu grficu nes formes caItin, caltn] Los verbos quapaecen en lletra negro son los que y apaecen como modelos conxugaos nes tables anteriores. El nmberu ente parntesis yel de la pxina. Abreviatures: pron.: verbu pronominal, o seya, verbu que slo ye a conxugase con pronomes tonos de complementu direutu o de complementu indireutu reflexivu. Exemplu: quexase: dexar (pron.) pron.: significa que la so conxugacin ye: quexase, quxome, quxeste, quxase, etc. imp.: verbu impersonal, esto ye, que se conxuga nami na 3 persona del singular y / o del plural. Exemplos:
313

xarazar: xaraza, xarazaba, xaraz, etc. petar: pta(me), pten(-y), petba(te), petben(vos), etc. r.p.: rxime preposicional, ye dicir, preposiciones quhan usase nte dellos de los sos complementos. Exemplos: naguar: - r.p.: por (naguo por chucame a dormir) enfotase: - r.p.: en (enfotmonos en delles coses)

*** *** *** aballar: falar abandonar: atopar abangar: xulgar abarquinar: falar abasar: falar abdicar: marcar abellugar: xulgar abeyar: semar ablayar: falar ablucar: mancar abocanar: falar abociar: unviar abondar: atopar (imp.) aborrecer: tarrecer abotonar: atopar abrigar: xulgar abrir (135) abruxar: baxar absolver: sorber absorber: sorber abultar: falar aburrir: apurrir aburuyar: falar acabar: falar acaldar: falar [r.p.: con] acallentar: semar acancallar: falar
314

acapiar: unviar acegarar: falar acelerar: semar acentuar: ruar acesmar: semar aceutar (136) achaplar: falar achisbar: falar aclamar: falar aclariar: unviar aclimatar: falar acobardar: falar acoldar: atopar acollechar: semar acolliar: falar acolumbrar: falar acometer: defender acompangar: xulgar acompaar: falar acomuar: falar aconceyar: semar aconseyar: semar acorazar: tarazar acordar: moyar acoricar: mancar acorraxar: baxar acorviar: unviar

acostaciar: unviar acostinar: falar [r.p.: con] acostumar: falar [r.p.: a, en] acotar: atopar acoxar: antroxar acoyer: coyer actuar: ruar acuartar: suaar acubixar: baxar acudir: apurrir acuriosar: atopar acuruxar: baxar acusar: falar acutar: falar adautar: pautar adelgazar: tarazar adicar: mancar adientrar: avieyar adoptar: atopar adorar: atopar adulterar: semar afaitar: baillar afalagar: xulgar afalar: falar afamiar: unviar afatar: falar afatiar: unviar afechar: semar aferruar: falar afeutar: aceutar afiar: triar aficionar: atopar afilar: falar afiliar: unviar afilvanar: falar afinar: falar afitar: falar

afloxar: antroxar afluir o afluyir: influir o influyir afogar (137) afondar: atopar aforcar: tocar aforfugar: xulgar aformigar: xulgar aforrar: atopar afumar: falar afuar: falar afuracar: mancar agabitar: falar agafar: falar agonizar: tarazar agospiar: unviar agradecer: tarrecer agrandar: falar agrupar: falar aguantar: suaar aguapecer: tarrecer aguapiar: unviar aguardar: suaar ageyar: geyar aguixar: baxar aguiyar: falar agullar: falar agurriar: unviar aidar: baillar alarmar: falar albanciar: unviar (imp.) albidrar: falar albortar: moyar alcordase: moyar aldericar: mancar aldovinar: falar alegar: fregar alendar: amestar
315

algamar: falar alicar: mancar alimentar: semar alitar: falar alitrar: falar [r.p.: por ] aliyar: falar allabanciar: unviar allabar: falar allampar: falar [r.p.: por] allampiar: unviar [r.p.: por] allancar: mancar allanciar: unviar allanzar: tarazar allargar: xulgar allegrar: semar alleicionar: atopar allevantar: falar allixerar: semar allocar: tocar allongar: torgar allonxar: antroxar alloar: atopar alloquecer: tarrecer alloriar: unviar alluchar: falar allugar: xulgar allumar: falar allunar: falar almacenar: semar alministrar: falar almirar: falar almitir: ximir almorzar (138) alteriar: unviar alternar: semar alvertir: sentir alzar: tarazar
316

amagostar (139) amalar: falar amalecer: tarrecer amaliar: falar amar: falar amargar: xulgar amarrar: falar amartellar: amestar amasar: falar ambicionar: atopar amburar: falar amechar: semar amenazar: tarazar amenorgar: torgar amestar (140) ametrallar: falar ameyorar: atopar amigar: xulgar amiyar: falar amnistiar: unviar amorecer: tarrecer amoriar: unviar amormiar: falar amortayar: falar amortigaar: falar amosar: moyar amotinar: falar amoyecer: tarrecer amoyentar: semar amplificar: mancar amurniar: unviar amusgar: xulgar analayar: falar analizar: tarazar andar (141) andechar: semar aneciar: unviar

anear: semar anestesiar: unviar angazar: tarazar aniciar: unviar animar: falar aniquilar: falar anochar: moyar anovar: moyar anoxar: antroxar anoyar: atopar antemanar: falar anteponer: poner [con acentu grficu na
forma antepn]

antoxase: antroxar (imp.) antroxar (142) anubrir: apurrir anunciar: unviar aader: llamber aar: falar aerar: semar aidir: ximir audar: falar apaecer: paecer apagar: xulgar apalpar: falar apandar: falar apanguar: naguar aparentar: semar apareyar: semar aparrar: falar apavoriar: unviar apelar: semar apellar: avieyar apenzar (143) aperiar: unviar apertar: amestar apetecer: tarrecer (imp.)

apetiguar: falar apiancar: mancar apigazar: tarazar apinar: falar apiar: falar apiotar: atopar aplaudir (144) aplicar: mancar apodrecer: tarrecer apodrentar: semar aportar asoceder: moyar (imp.) aportar contribuyir: atopar aposentar: amestar apostrofar: atopar apotar: atopar apradiar: unviar apreciar: unviar aprovecer: tarrecer (imp.) aprovechar: semar apuntar: falar apurriar: unviar apurrir (145) aquedar: semar arbitrar: falar archivar: falar ardiciar: unviar [r.p.: por] argayar: falar (imp.) argumentar: semar ariar: unviar arimar: falar armar: falar arrallar: falar arramar: falar arramplar: falar [r.p.: con] arrampuar: falar arranar: falar [r.p.: por] arraar: falar
317

arratar: falar arrecender: ferver arrecostinar: falar [r.p.: con] arreguilar: falar arremellar: semar arrendar: amestar arrepentise: sentir (pron.) arrepostiar: unviar arrequexar: dexar arrevexar: dexar arreyar: semar arrincar: mancar arrodiar dir alredor: unviar arrodiar ponese de rodes: triar arrollicar: mancar arronchar: atopar arroxar: antroxar articular: falar arumar: falar asaltar: falar asar: falar asegurar: falar aselar: semar asemeyar: semar [r.p.: a] asesinar: falar asignar: falar asobiar: unviar asoceder: defender (imp.) asoleyar: semar asollar: moyar asonsaar: falar asperxar: dexar aspirar: falar astenese: tener (pron.) [con acentu nes formes astinse, astnte]

atalantar: falar atapecer: tarrecer atayar: falar atender: ferver atenese: tener (pron.) [r.p.: a; con acentu
grficu nes formes atinse, atnte]

asturianizar: tarazar asumir: apurrir


318

aterecer: tarrecer atetuyar: falar atolenar: semar atopar (146) atrevese: defender (pron.) [r.p.: a] atribuir o atribuyir: influir o influyir atristayar: falar atrocar: atopar atrofiar: unviar atropar: atopar atuar: falar aumentar: semar aunir (147) auscultar: falar autorizar: tarazar avagar: xulgar (imp.) avanzar: tarazar aventar: semar aventaxar: baxar averar: semar avergoar: atopar aveyecer: tarrecer aveyuscar: mancar avezar: rezar [r.p.: a] avieyar (148) axorizar: tarazar axusticiar: unviar ayenar: semar ayudar: falar baillar (149) balerar: semar

banciar: unviar barruntar: falar basnar: falar bastiar: unviar bautizar: tarazar baxar: falar beber: defender bendicir: dicir [pero imperativu sg. bendiz,
participiu bendicu -ida -o o benditu -a -o]

caleyar: semar calificar: mancar caligrafiar: unviar calistrar: falar callar: falar calletrar: semar calmar: falar caltener: tener [con acentu grficu nes formes caltin, caltn]

beneficiar: unviar besar: semar bilordiar: unviar biltar: falar blanquiar (150) bocayar: falar bocexar: dexar bombiar: unviar borrar: atopar botar: atopar braciar: unviar braniar: unviar brindar: falar bromiar: unviar brotar: atopar bufar: falar burbuyar: falar burllase: falar (pron.) [r.p.: de] cabruar: falar cacarexar: dexar caciar: unviar caciplar: falar caducar: mancar cafiar: unviar calcar: mancar calcular: falar caldiar: unviar calecer: tarrecer

caltriar: unviar calumbar: falar calzar: tarazar cambiar: unviar camburar: falar camentar: amestar caminar: falar camudar: falar canalizar: tarazar canonizar: tarazar cansar: falar cantar: falar caicar: mancar capar: falar carecer: tarrecer cargar: xulgar carpinteriar: unviar carpir: apurrir carretar: semar cartiar: unviar casar: falar cascar: mancar castellanizar: tarazar castigar: xulgar catalogar: torgar catar: falar catequizar: tarazar causar: pautar
319

cavar: falar cavilgar: xulgar cayer o caer (151) cazar: tarazar cebar: semar cegar: regar ceguar: falar celebrar: semar censurar: falar certificar: mancar chanciar: unviar charrar: falar [r.p.: de] chiscar: mancar chisgar: xulgar chispiar: unviar chornar: atopar (imp.) chucar: mancar chuchuriar: unviar chumar: falar cimblar: falar cincar: mancar circular: falar ciscar: mancar citar: falar clariar: unviar clasificar: mancar clavar: falar clisar: falar cobrar: atopar cocer (152) cociar: unviar coincidir: apurrir [r.p.: co, en] colar: atopar coleicionar: atopar colgar: afogar colingar: xulgar collaborar: atopar [r.p.: con, en]
320

collechar: semar colonizar: tarazar combayar: falar [r.p.: con] combinar: falar comenzar: apenzar comer (153) cometer: defender compangar: xulgar comparar: falar compartir: apurrir compaxinar: falar competir: repetir complementar: semar comprobar: moyar comprometer: defender comulgar: xulgar comunicar: mancar concebir: repetir conceder: defender concentrar: semar concordar: moyar [r.p.: con, en] concretar: semar condecorar: atopar condergar: fregar conducir (154) confederar: semar confesar: amestar confluir o confluyir: influir o influyir conformar: atopar confundir: apurrir conmemorar: atopar conocer: tarrecer consentir: sentir consear: semar conservar: semar consistir: ximir [r.p.: en] consolar: moyar

constar: atopar [r.p.: de] constituir o constituyir: influir o influyir construir o construyir: influir o influyir consultar: falar contaminar: falar contar: moyar contaxar: baxar contemplar: semar contradicir: dicir contrastar: falar contratar: falar contrayer o contraer: trayer o traer contribuir o contribuyir: influir o influyir convencer: vencer convenir: venir [con acentu grficu nes formes convin, convn]

convidar: falar [r.p.: a] convivir: ximir convocar: tocar conxelar: semar conxugar: xulgar conxurar: falar cooperar: semar coordinar: falar copiar: unviar correr (155) corresponder: sorber [r.p.: con, a] correxir (156) cortar: atopar cortexar: dexar coser (157) costar: moyar cotexar: dexar coxicar: mancar coyer (158) crecer: tarrecer creyer o creer (159)

criar: triar criticar: mancar cruciar: unviar cruxir: fuxir cuacar: mancar cuartiar: unviar cuayar: suaar cubrir: abrir cuchar: falar cuidar: falar culpar: falar cumplir: apurrir cuntar: falar curar: falar curiar: unviar cuspiar: unviar cuspir: apurrir cutir: apurrir danzar: tarazar daar: falar dar (160) deber: defender decatase: falar (pron.) [r.p.: de] decayer o decaer: cayer o
acentu grficu na forma deci]

caer [con

decidir: ximir [r.p. en] declarar: falar decretar: semar dedicar: mancar defender (161) definir: ximir degolar: atopar delatar: falar deldar: amestar delladiar: unviar demer: defender demostrar: moyar
321

denomar: atopar denunciar: unviar depender: defender [r.p.: de] depear: semar deprender: ferver derritir: ximir derromper: romper desabrise: abrir (pron.) [r.p.: de] desaconseyar: semar desafitar: falar desagafar: falar desagradecer: tarrecer desalendar: amestar desamecer: tarrecer desaniciar: unviar desapaecer: paecer desapartar: falar desapegar: regar desaposiar: unviar desaprovechar: semar desarmar: falar desarratar: falar desarreyar: semar desatar: falar desautorizar: tarazar desaverar: semar descalzar: tarazar descansar: falar descargar: xulgar desconocer: tarrecer descontar: moyar descoser: coser [con acentu grficu na forma descus]

desemeyar: semar desencaxar: baxar desencoyer: coyer desendolcar: tocar desenduviellar: avieyar desenfilar: falar desengaar: falar desenguedeyar: semar desenllazar: tarazar desenterrar: amestar desesperar: semar desfacer o desfaer: facer desiguar: naguar desilusionar: atopar desoriellar: avieyar despear: semar despesllar: amestar despidir: ximir despreciar: unviar destiir: ximir dexar (162) dexenerar: semar dialogar: torgar dibuxar: baxar dicir (163) dictar: falar dignificar: mancar dilir: firir dimir: ximir dimitir: ximir dir (164) discrepar: semar disear: semar disgustar: falar disimular: falar disparar: falar

o faer [con acentu grficu nes formes desfi, desfn]

describir: escribir descubrir: abrir desdexar: dexar desear: enfear


322

distrayer o distraer:

trayer o traer [con acentu grficu na forma distri]

distribuyir o distribuir: influyir o influir disviar: unviar dividir: ximir divorciar: unviar dixebrar: semar dixerir: inxerir doler: moler domesticar: mancar dominar: falar dormir (165) drogar: torgar duchar: falar dudar: falar duldar: falar dunviar: unviar durar: falar echar (166) economizar: tarazar editar: falar educar: mancar elixir (167) ellaborar: atopar embaecer: paecer embaraxar: baxar embrivir: ximir embruxar: baxar embullar: falar emburriar: unviar emigrar: falar empapellar: amestar empapirotar: atopar empapizar: tarazar emparamentar: semar empatonar: atopar empecatar: falar

empecipiar: unviar empericotiar: unviar empezar: apenzar emplegar: fregar empobinar: falar emponderar: semar emponer: poner [con acentu grficu na forma empn]

emporcar (168) empozar: rozar emprestar: semar emprimar: falar emprobecer: tarrecer empuxar: baxar enanchar: falar enartar: falar encadenar: semar encadexar: dexar encaldiar: unviar encamentar: amestar encantexar: dexar encaar: baxar encargar: xulgar encartar: unviar (imp.) encaxar: baxar encender (169) encerriscar: mancar encerrizar: tarazar encetar: semar enchipar: falar encismar: falar enclicar: mancar encloyar: atopar encolingar: xulgar encontiar: unviar encoplar: atopar encoyer: coyer
323

encuriosar: atopar encurtiar: unviar encuruxar: baxar endolcar: tocar endrechar: semar enduviellar: avieyar enfalmarar: falar enfarxopetar: semar enfastiar: unviar enfaxar: baxar enfear (170) enferronar: atopar enfilar: falar enfocar: tocar enfocicar: mancar enfollerar: semar enfornar: atopar enfoscar: tocar enfotar: atopar (pron.) [r.p.: en] enfrescar: mercar engabitar: falar engafar: falar enganchar: falar engardiar: unviar engardir: apurrir engarrar: falar engarriar: unviar engatar: falar engochar: atopar engolar: atopar engorollar: atopar engrescar (171) enguadar: suaar enguapecer: tarrecer enguedeyar: semar enguizar: tarazar engurriar: unviar
324

enguruyar: falar enguyar: falar enllamargar: xulgar enllamorgar: afogar enllenar: semar enllordiar: unviar enllozar: almorzar enllutar: falar enoxar: antroxar enquillotrar: atopar enquivocar: tocar enraigonar: atopar enralar: falar enraxonar: atopar enredar: amestar enrestrar: amestar enrexar: dexar enreyar: semar ensamar: falar ensayar: falar ensear: semar ensobiar: unviar ensordar: atopar ensugar (172) entainar (173) entamar: falar entartallar: falar entelar: semar entemecer: tarrecer entemediar: unviar entemeter: defender entender: ferver entenrecer: tarrecer enterar: semar [r.p.: de] enterrar: amestar enterriar: unviar entesacar: mancar

entornar: atopar entrampiar: unviar entrar: semar entrastiar: unviar entregar: fregar entrestallar: falar entretener: tener [con acentu grficu nes
formes entretin, entretn]

entrollar: atopar entrugar: xulgar entrullar: falar envelenar: semar envizcar: mancar enxabonar: atopar enxaguar: naguar enxaretar: semar enxaular: pautar enxendrar: semar enzancar: mancar equivalir: valir [r.p.: a] equivocar: tocar ermar: semar esaminar o examinar: falar esaxerar o exaxerar: semar esbaniellar: avieyar esbardiar: unviar esbarriar: unviar esberrellar: amestar esbillar: falar esblanquiar: falar esboligar: xulgar esboroar: atopar esborrar: atopar esbrexar: dexar [r.p.: per, por] escabarriar: unviar escabullecese: tarrecer (pron.) [r.p.: de] escachar: falar

escaciplar: falar escaecer: paecer escalabrar: falar escalcaar: falar escaldiar: unviar escalecer: tarrecer escamplar: falar escanciar: unviar escapar: falar escarabayar: falar escarabicar: mancar escargatar: falar escariar: unviar escarmar: falar escarrear: semar escaxinar: falar escayar: falar escayer o escaer:

cayer o caer [con acentu grficu na forma esci; r.p.: con]

escazabullar: falar escazar: tarazar [r.p.: en, ente, per] escazobellar: amestar escazopiar: unviar esclarar: falar esclariar: unviar esclucar: mancar escobiar: unviar escociar: unviar escolforiar: unviar escolingar: xulgar escomenzar: apenzar esconder: sorber esconxurar: falar escorexar: dexar escornar: moyar escorrer: correr escorrexar: dexar
325

escosar: atopar escoyer: coyer escribir (174) escurecer: tarrecer escurrir: apurrir escusar: falar esfacer o esfaer: facer o faer [con acentu
grficu nes formes esfi, esfn]

esfamiar: unviar esfaraguyar: falar esfargayar: falar esfarrapar: falar esfelpeyar: semar esfilachar: falar esfilar: falar esfiltrayar: falar esfocicar: mancar esfondar: atopar esforcexar: dexar esforciar: unviar esforgar: torgar esforiatar: falar esfoyar: moyar esfrecer: tarrecer esfregar: fregar esfronar: atopar esfuicar: mancar esgalazar: tarazar esgaar: falar esgargaxar: baxar esgargayar: falar esgatiar: unviar esgatuar: falar esgayar: falar esgonciar: unviar esgranar: falar esguandiar: unviar
326

esguarriar: unviar esguedeyar: semar esguilar: falar esistir o existir: ximir esixir o exixir: elixir esllavazar: tarazar esllombar: atopar esllumar: falar esmarallar: falar esmelgar: regar esmellar: semar esmenar: semar esmigayar: falar esmolecer: tarrecer [r.p.: por] esmoler: moler [r.p.: por] esmolgar: afogar [r.p.: por] esmordigaar: falar esmorecer: tarrecer esmorgar: afogar esmucir: llucir esnalar: falar esnidiar: falar esalar: falar esidiar: unviar espabilar: falar espaar: falar esparder: llamber espatexar: dexar espatuxar: baxar espavoriar: unviar espayar: falar especificar: mancar espelleyar: semar espelurciar: unviar esperar: semar esperimentar: semar espertar: amestar

espetar: semar espeyar: semar espirriar: unviar esplayar: falar esplicar: mancar espolletar: semar esponer: poner [con acentu grficu na forma espn]

esponxar: antroxar esporpollar: atopar espotricar: mancar espovisar: falar espresar: semar espublizar: tarazar espurrir: apurrir esquerar: semar esquiar: triar esquitar: falar estabilizar: tarazar establecer: tarrecer estacar: mancar estallazar: tarazar estayar: falar estingarrar: falar estopar: atopar estrar: semar estrayer o estraer: estreldar: semar estremar: semar estrenar: semar estrenchar: semar estrincar: mancar estrizar: tarazar estropiar: unviar estrozar: rozar estrucir: llucir

trayer o traer [con acentu grficu na forma estri]

estruyar: falar estruyir o estruir: influyir o influir esturnir: apurrir esverar: semar eternizar: tarazar evanxelizar: tarazar evitar: falar evolucionar: atopar executar: falar exercitar: falar fabricar: mancar facer o faer (175) facturar: falar fadiar: unviar falagar: xulgar falanciar: unviar falar (176) fallar: falar falsiar: unviar faltar: falar falucar: mancar famiar: unviar fantasiar: unviar fartar: falar fartucar: mancar fatiar: unviar favorecer: tarrecer faxar: baxar feder: ferver federar: semar felicitar: falar fender: ferver ferrar: amestar ferruchar: falar ferruar: falar ferver (177) fervollar: atopar
327

fervoriar: unviar festexar: dexar fiar: triar figurar: falar filar: falar filvanar: falar finar: falar fincar: mancar finxir (178) firir (179) fisgar: xulgar fitar: falar fixar: baxar floriar: unviar focicar: mancar folgar: afogar foliar: unviar fondigar: xulgar forfugar: xulgar forgar: torgar formar: atopar formigar: xulgar fornir: apurrir forrar: atopar fotografiar: unviar fozar: rozar fradar: falar fraguar: naguar francer (180) franquiar: blanquiar fraer (181) frayar: falar fregar (182) frir: rir fritir: ximir frustrar: falar fugase: xulgar (pron.)
328

fumar: falar fumiar: unviar funcionar: atopar fundir: apurrir fungar: xulgar fuir: muir furacar: mancar furar: falar furrular: falar furtar: falar furtiar: unviar fustacar: mancar futar: falar futir: apurrir fuxir (183) gafar: falar galantiar: unviar galdir: apurrir galguiar: somorguiar galmiar: unviar galopiar: unviar galvanizar: tarazar ganar: falar garduar: falar gargaxar: baxar garllar: falar garrar: falar gasayar: falar gastar: falar gatiar: unviar gatuar: falar glayar: falar glosar: atopar gobernar: amestar gociar: unviar golar: atopar goler (184)

golifar: falar goliscar: mancar golismar: falar gorgutar: falar gotiar: unviar grabar: falar graduar: ruar gratificar: mancar guaar: suaar guardar: suaar guarecer: tarrecer guariar: unviar guarir: firir guarnir: apurrir guerriar: unviar guetar: semar gexar: geyar geyar (185) guiar: triar guiyar: falar gurniar: unviar gusmiar: unviar gustar: falar guyar: falar guyetar: semar haber (186) harmonizar: tarazar heredar: amestar hestoriar: unviar hipnotizar: tarazar homenaxar: baxar honrar: atopar idealizar: tarazar idear: enfear identificar: mancar iguar: naguar iligar: xulgar

illuminar: falar ilusionar: atopar ilustrar: falar imaxinar: falar impartir: apurrir importar: atopar impresionar: atopar impugnar: falar inaugurar: falar incomunicar: mancar incumplir: apurrir independizar: tarazar indicar: mancar indignar: falar indultar: falar industrializar: tarazar infestar: semar influyir o influir (187) informar: atopar inscribir: escribir insertar: amestar insistir: ximir inspirar: falar instituyir o instituir: influyir o influir instruyir o instruir: influyir o influir insultar: falar intentar: semar interpretar: semar intervenir: venir [con acentu grficu nes formes intervin, intervn]

introducir: conducir inxerir (188) inxertar: semar iar: falar liquidar: falar litografiar: unviar llabegar: regar
329

llaboriar: unviar llabrar: falar llaceriar: unviar llaciar: unviar lladrar: falar llagrimar: falar llamar: falar llamaricar: mancar llamber (189) llambiar: unviar llambiotiar: atopar llamentar: semar llancar: mancar llancir: xuncir llantar: falar llapar: falar llargar: xulgar llarimar: falar llastir: apurrir llavar: falar lleer (190) llegalizar: tarazar llegar: fregar lleldar: semar llendar: semar llevantar: falar llevar: semar llexar: dexar llexislar: falar lliar: triar lliberar: semar llibertar: semar llibrar: falar llicenciar: unviar llimir: ximir llimpiar: unviar llograr: atopar
330

lloramicar: mancar llorar: atopar lloriar: unviar llover: sorber (imp.) llovicar: mancar (imp.) lloviscar: mancar (imp.) llovisquiar: blanquiar (imp.) lluchar: falar llucir (191) machucar: mancar maciar: unviar macizar: tarazar madrugar: xulgar mafecer: tarrecer malicar: mancar mancar (192) mancorniar: unviar mancuspir: apurrir mandar: falar manexar: dexar mangar: xulgar manifestar: amestar maraviar: triar marcar: mancar marchar: falar marciar: unviar maricar: mancar marmullar: falar martellar: amestar marxinar: falar masuar: falar matar: falar materializar: tarazar matricular: falar maurecer: tarrecer maxinar: falar mayar: falar

mayucar: mancar mazcar: mancar mecer: tarrecer medrar: semar mercar (193) meter: defender mexar: dexar miagar: xulgar midir: ximir militar: falar mindar: falar mirar: falar moflar: falar moler (194) montar: atopar morcar: tocar morder: sorber mordigaar: falar morrer (195) mosquiar: blanquiar mover: sorber moyar (196) mullir: muir multar: falar multiplicar: mancar muir (197) murar: falar nacer o acer: tarrecer naguar (198) [r.p.: por] namorar: atopar narrar: falar naufragar: xulgar navegar: fregar necesitar: falar negar: regar negociar: unviar nevar o evar: amestar (imp.)

nevicar o evicar: mancar (imp.) nivelar: semar nomar o omar: atopar normalizar: tarazar nortiar: unviar notar: atopar noxar: antroxar nublar o ublar: falar (imp.) numberar: semar ascar: mancar egar: fregar obedecer: tarrecer obligar: xulgar [r.p.: a] observar: semar ocupar: falar ocurrir: apurrir (imp.) ofender: ferver ofrecer: tarrecer oldease: enfear (pron.) olivar: falar operar: semar opinar: falar oponer: poner [con acentu grficu na forma
opn]

orar: atopar orbayar: falar (imp.) orellar: amestar oreyar: semar organizar: tarazar orientar: avieyar orixinar: falar orniar: unviar orpinar: falar (imp.) ortigar: xulgar osixenar o oxixenar: semar oxetar: semar oyer (199)
331

pacer: tarrecer paecer (200) pagar: xulgar pallabricar: mancar palmiar: unviar palpuar: falar paar: falar papar: falar papuxar: baxar parafrasiar: unviar parar: falar pareyar: semar parir: firir parllar: falar parllotiar: unviar parpaguiar: somorguiar participar: falar partir: apurrir parviar: unviar pasar: falar pasiar: unviar pastiar: unviar pastoriar: unviar patayar: falar patexar: dexar patiar: unviar pautar (201) pecar: mercar pedaliar: unviar pegar: regar pelegrinar: falar penar: semar pensar: amestar peerar: semar perder: ferver perecer: tarrecer perfeicionar: falar
332

perfumar: falar permanecer: tarrecer perpetuar: ruar persaber: saber perser: ser [con acentu grficu nes formes
pers ~ persi, perys, pery, persn, perfu, perfi ~ perf, persi]

persignase: falar (pron.) pertar: tar [con acentu grficu nes formes
pert ~ perti, perts, pert, perti]

pertener: tener [con acentu grficu nes formes pertin, pertn]

perxudicar: mancar perxurar: falar pesar: semar pescanciar: unviar pescar: mercar pescudar: falar pesllar: amestar petar: semar picar: mancar pidimiar: unviar pidir: ximir pigazar: tarazar pinchar: falar pingar: xulgar pingayar: falar pintar: falar pisar: falar placer: tarrecer planiar: unviar plasmar: falar platigar: xulgar pleitiar: unviar plizcaar: falar plizcar: mancar plumiar: unviar poblar: moyar

poder (202) podrecer: tarrecer podrigaar: falar poner (203) popularizar: tarazar portar: atopar posar: atopar pradiar: unviar prauticar: mancar prebar: semar precisar: falar predicar: mancar preferir (204) premiar: unviar prender: ferver preocupar: falar preparar: falar prescribir: escribir presentar: semar prestar: semar presumir: apurrir [r.p.: un, de] pretender: defender prevenir: venir [con acentu grficu nes formes previn, prevn]

prometer: defender pronunciar: unviar proponer: poner [con acentu grficu na forma propn]

prostituyir o prostituir: influyir o influir protestar: semar protexer: texer provecer: tarrecer (imp.) provocar: tocar pruyir o pruir: influyir o influir [ensin acentu nes formes pruis, prui, pruin]

prever: ver prexulgar: xulgar primir: ximir prindar: falar privar: falar [r.p.: de] probar: moyar probecer: tarrecer procesar: semar producir: conducir programar: falar prohibir: ximir prollongar: torgar prologar: torgar

pulgar: xulgar pulsiar: unviar puar: falar puxar: baxar puyar: falar quedar: semar quemar: semar querer (205) quexar: dexar quexicar: mancar quitar: falar rabiar: unviar [r.p.: por] rabilar: falar rabuar: falar radiar: unviar rancer: francer raar: falar rascuar: falar raspiar: unviar rastrexar: dexar rayar: falar rayer: oyer razonar: atopar reabrir: abrir realizar: tarazar rebalgar: xulgar
333

rebaxar: baxar reblincar: mancar rebolgar: torgar reburdiar: unviar recayer o recaer: cayer o caer [con acentu grficu en reci]

relleer:
relli]

lleer [con acentu grficu na forma

recibir: repetir reclamar: falar reconciliar: unviar reconocer: tarrecer recordar: moyar recorrer: correr recostinar: falar [r.p.: con] recoyer: coyer recudir: apurrir recular: falar reducir: conducir refacer o refaer: facer o faer [con acentu
grficu nes formes refi, refn]

refalfiar: unviar referir: preferir referver: ferver reflexar: dexar reformar: atopar refriar: triar refugar: xulgar regallar: falar regar (206) regatiar: unviar regular: falar reinar: baillar relaxar: baxar rellacionar: atopar rellamber: llamber rellampaguiar: somorguiar (imp.) rellampiar: unviar (imp.) rellatar: falar
334

rellucir: llucir rellugar salir el sol: xulgar (imp.) rellumar: falar remanecer: tarrecer remar: semar remellar: semar remocicar: mancar remoler: moler remontar: falar remover: sorber remoyar: moyar rempuxar: baxar remungar: xulgar remuar: falar renacer o reacer: tarrecer renegar: regar [r.p.: con, de] reer (207) repartir: apurrir repasar: falar repetir (208) repolgar: afogar (imp.) reportiar: unviar representar: semar reproducir: conducir repunar: falar resabiar: unviar resalviar: unviar resbariar: unviar rescamplar: falar rescocer: cocer rescuar: falar resfregar: fregar resgar: regar resistir: ximir respetar: semar

respigar: xulgar resplandir: apurrir responder: sorber resquebrar: amestar restallar: falar restar: semar restaurar: pautar restiellar: avieyar restolar: atopar [r.p.: en, ente, per] resultar: falar resumir: apurrir retayar: falar reteyar: semar retirar: falar retolicar: mancar retorcigaar: falar retorniar: unviar retraer: fraer retrair: muir retrotrayer o retrotraer: trayer

o traer [con acentu grficu na forma retrotri]

retrucar: mancar retueyar (209) returniar: unviar revender: ferver revenir: venir (pron.) [con acentu grficu na
forma revinse]

reviciar: unviar revieyar: avieyar revivir: ximir revoltiar: unviar rexenerar: semar rexistrar: falar rezar (210) rezumir: apurrir rincar: mancar rinchar: falar

rindir: ximir riir: ximir, muir rir (211) riscar: mancar (imp.) rispir: apurrir [r.p.: por] robar: atopar rodar: moyar rogar: afogar romper (212) roncar: tocar roar: atopar rotular: falar roxar: antroxar rozar (213) ruar (214) rucar: mancar rular: falar rullar: falar rumbar: falar runcir: xuncir runfar: falar rustir: apurrir rutiar: unviar ruxir: fuxir saber (215) saborgar: torgar sacar: mancar sacrificar: mancar sacupar: falar safar: falar (pron.) salir: valir sallar: falar saltar: falar salvar: falar samecer: tarrecer sangrar: falar
335

sapiar: unviar sapozar: rozar sarapullar: falar satirizar: tarazar satisfacer o satisfaer: facer o faer [con
acentu grficu nes formes satisfi, satisfn]

sonar: moyar sondiar: unviar sonrir: rir [con acentu


sonrs, sonr, sonrn]

grficu nes formes

secar: mercar secudir: apurrir sedar: semar seducir: conducir segar: regar semar (216) semeyar: semar [r.p.: a] sentar: amestar sentir (217) seoriar: unviar ser (218) significar: mancar siguir (219) sindicar: mancar sintetizar: tarazar sirvir: ximir sobrar: atopar socolliar: falar sofitar: falar soldar: moyar soler: moler sollertar: semar solletrar: semar solletriar: unviar solliviar: unviar sollutar: falar solmenar: semar soltar: moyar someter: defender somorguiar (220)
336

sonsaar: falar sonsoniar: unviar soar: moyar sopelexar: dexar sorber (221) sorollar: atopar sospirar: falar sosprender: ferver sotechar: semar soterrar: amestar sotripar: falar suaar (222) suceder: defender sufrir: apurrir sumar: falar sumir: apurrir superar: semar suplir: apurrir surdir: apurrir surniar: unviar surtir: apurrir suscribir: escribir suspender: defender sustituyir o sustituir: influyir o influir suxerir: dixerir tabaquiar: blanquiar tantiguar: naguar tapar: falar tapecer: tarrecer tapuxar: baxar tar (223) tarabazar: tarazar tarabicar: mancar

taragaar: falar taramiellar: avieyar taramingar: xulgar tarazar (224) tarrecer (225) tartamiellar: avieyar tascar: mancar tastiar: unviar tatexar: dexar tatuar: ruar tayar: falar tayucar: mancar tazar: tarazar telefoniar: unviar telegrafiar: unviar televisar: falar tener (226) tentar: semar [r.p.: de] terciar: unviar testeriar: unviar testoniar: unviar texer (227) tinglar: falar tintiniar: unviar tiazar: tarazar tiir: muir tirar: falar tisnar: falar tisoriar: unviar tixeriar: unviar tocar (228) tomar: atopar tonar: moyar (imp.) topar: atopar torcer (229) torcigaar: falar torgar (230)

tornar: atopar torniar: unviar torturar: falar tosquilar: falar tostar: moyar toyer: sorber trabar: falar tracalexar: dexar tracamundiar: unviar traducir: conducir trafulcar: mancar trafullar: falar trampiar: unviar trancar: mancar trapiar: unviar trastiar: unviar tratar: falar traxinar: falar trayer o traer (231) trebeyar: semar trebolgar: torgar tremar: semar tremecer: tarrecer trescalar: falar trescribir: escribir tresfigurar: falar tresformar: atopar tresIlechar: semar treslladar: falar tresmanar: falar tresmitir: ximir tresnar: semar trespasar: falar tresplantar: falar tresportar: atopar tresvertir: vertir
337

tresvivise: ximir (pron.) [r.p.: por] tresvolar: moyar triar (232) triir: muir trociar: unviar tronar: moyar (imp.) tronzar: rozar trotiar: unviar trunfar: falar truar: falar turriar: unviar tusir (233) ufiertar: avieyar ultraxar: baxar untar: falar unviar (234) unxir: finxir upar: falar urbanizar: tarazar urniar: unviar usar: falar utilizar: tarazar vacunar: falar vagar: xulgar (imp.) valir (235) valtar: falar vaporiar: unviar varexar: dexar variar: unviar vencer (236) vender: ferver vengar: fregar venir (237) ventiar: unviar (imp.) ver (238) verbenar: semar verdexar: dexar
338

vertir (239) vexar: dexar viaxar: falar virar: falar visar: falar visitar: falar vistir: ximir vivir: dexar vociar: unviar volar: moyar voltiar: unviar votar: atopar xabonar: atopar xacer: tarrecer xaciar: unviar xaguar: naguar xagetar: geyar xamuscar: mancar xarazar: tarazar (imp.) xarramicar: mancar xebatiar: unviar (imp.) xebrar: semar xelar: semar xeneralizar: tarazar xeringar: xulgar xerminar: falar xestionar: atopar xiblar: falar ximelgar: regar ximir (240) ximotiar: unviar xingar: xulgar xintar: falar xirar: falar xirgar: xulgar xiringar: xulgar xirpiar: unviar

xixilar: falar xoncer: torcer xordiar: unviar xorrascar: mancar xorrecer: tarrecer xubilar: falar xugar (241) xulgar (242) xuncir (243) xunir: apurrir xuntar: falar xurar: falar

xurgar: xulgar xustificar: mancar xuxir: fuxir xuxuriar: unviar zampuxar: baxar zapicar: mancar zarapicar: mancar zarramicar: mancar zarrar: falar zucar: mancar zurdiar: unviar zurdir: apurrir

339

NDIZ XENERAL

341

NDIZ XENERAL

Entamu ....................................................................................................... 5 Entamu de la tercer edicin ........................................................................ 7 Entamu de la segunda edicin ................................................................... 9 Entamu de la primer edicin ..................................................................... 11 1. LALFABETU ....................................................................................... 13 1.1. Lletres y fonemes ................................................................... 13 1.2. Les vocales ............................................................................. 15 1.3. Vocales tones non finales ..................................................... 16 1.4. Vocales tones finales ............................................................ 22 1.5. Vocales tones iniciales sigues de nasal .............................. 24 1.6. Diptongos, triptongos ya hiatos .............................................. 26 1.7. Les consonantes .................................................................... 27 1.8. Adautacin de les consonantes de cultismos ......................... 34 1.9. Sofitos de la escritura ............................................................. 44 2. MORFOLOXA ..................................................................................... 53 2.1. Lartculu ................................................................................. 53 2.2. El nome o sustantivu .............................................................. 53 2.3. Laxetivu ................................................................................. 63 2.4. Los demostrativos .................................................................. 73 2.5. Los posesivos ......................................................................... 74 2.6. Los indefinos ......................................................................... 78 2.7. Los numberales ...................................................................... 80 2.8. Los relativos ........................................................................... 81 2.9. Los interrogativos y esclamativos ........................................... 82 2.10. Los pronomes personales .................................................... 83 2.11. El verbu ................................................................................ 85 2.12. Lalverbiu .............................................................................. 89
343

2.13. 2.14. 2.15. 2.16.

Les preposiciones ................................................................. 94 Les conxunciones ................................................................. 97 Les interxeiciones ................................................................. 98 Los afixos ............................................................................. 99

3. SINTAXIS .......................................................................................... 105 3.1. Apostrofacin ........................................................................ 105 3.2. Contraiciones ........................................................................ 108 3.3. Xuntures de pallabres ........................................................... 111 3.4. Ausencia del artculu el ...................................................... 113 3.5. Axetivos neutros ................................................................... 113 3.6. Allugamientu de los pronomes tonos ................................. 117 3.7. Sonos finales de formes verbales ....................................... 123 3.8. Supresin de la preposicin de .......................................... 123 APNDIZ I. ORTOGRAFA DE LOS NOMES DE LLUGAR .................. 125 APNDIZ II. CONXUGACIN DE VERBOS ......................................... 133 NDIZ DE PALLABRES CITAES ............................................................ 245 NDIZ DE VERBOS ................................................................................ 313 NDIZ XENERAL ..................................................................................... 341

344

344

Acab dimprentase esti llibru el da 31 dochobre del au 2005, nos talleres de Grfiques pel de Xixn.

345

You might also like