HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

ELEKTR K B LG S
A. ELEKTR K DEVRES ELEMANLARI VE E TLER Giri rete, sigorta, anahtar, alc ve iletkenden oluan, akmn getii yola elektrik devresi denir. Elektrik devresi, reteten kan akmn sigorta, anahtar, alc ve iletkenden geerek tekrar retece gelmesi iin izledii yoldur.

ekil 2.1. Elektrik devresi a. Devre elemanlar 1. rete (batarya, kaynak): Elektrik devresindeki alclarn alabilmesi iin gerekli olan elektrik enerjisini reten elemandr. rete eitleri unlardr: I. Doru akm kaynaklar (pil, akmlatr, dinamo, gne pili), II. Alternatif akm kaynaklar (alternatr) 2. Alc (yk): Elektrik enerjisini baka enerjilere eviren elemanlara alc denir. rnein; t akm sya, lmba a evirir. 3. letken: rete ve alc arasnda elektrik akmnn dolamn salamak iin bakr, alminyum gibi metallerden yaplan elemandr. Elektrikli alclarn beslenmesinde kullanlan iletkenler rastgele seilmez. rnein konutlardaki priz sortilerinin beslenmesinde en az 2,5 mm2, lmba sortilerinin beslenmesinde ise en az 1,5 mm2 kesitinde yaltkanl bakr iletkenler kullanlr. b. Yardmc devre elemanlar 1. Anahtar: Devreyi ap kapamaya yarayan aratr. Anahtar aldnda alcya giden akm kesilir ve alcnn almas durur. 2. Sigorta: Elektrik devresini, reteci ve alcy ar akm geilerine kar korumaya yarayan elemandr. Uygulamada buonlu, otomatik, bakl ve benzeri sigortalar kullan lr.

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

c. Devre eitleri Elektrik devreleri akmn alcdan gei durumuna gre eittir. 1. Ak devre: ekil 2.1'de grld gibi anahtarn ak olduu ve akmn gemedii devredir. Sigortann atmas, iletkenlerin kopmas, ek yerlerinin dememesi de ak devreyi oluturur. 2. Kapal devre: ekil 2.2'de grld gibi devreye kumanda eden anahtar kapalyken akm geer ve alc alr.

ekil 2.2. Kapal devre

ekil 2.3 Ksa devre

3. Ksa devre Anahtar kapalyken herhangi bir arza nedeniyle akm alcya gitmeden devresini ksa yoldan tamamlyorsa bu duruma ksa devre denir. letkenlerin, yaltkan kaplamalarnn zelliini kaybetmesinden tr birbirine demesi de ksa devreyi oluturabilir. Elektrik akm, direncin en kk olduu yerden gemek ister. Ksa devre durumunda devreden yksek akm geer ve sigorta atar. ekil 2.3'te iletkenlerin birbirine demesi sonucu oluan ksa devre gsterilmitir. B. AKIM, GER L M VE D REN a. Akm Alcdan birim zamanda geen elektrik yk (elektron) miktarna akm denir. Bir iletkenden belirli bir zaman iinde ne kadar ok elektron geerse, akm da o oranda iddetli olur. Akm iddetini elektronlarn saysyla gstermek iin ok byk rakamlar kullanmak gerekir. yle ki, 6,25.1018 adet elektron 1 ampere eittir. Bunun gibi byk rakamlar kullanmamak iin Fransz bilgin Ampere (Amper)'in elektrik akmnn kimyasal etkisine dayanarak yapt tanmlama kullanlr. ekil 2.4. Elektrik akmnn iletkenden geii

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

Bu yaklama gre; 1 amper, gm nitrat eriyiinden 1 saniyede 1,118 miligram gm ayran akm iddetidir. Akm, elektronlarn hareketi sonucu oluur. Ancak, eskiden akmn art (+) ykl paracklar tarafndan tand sanldndan, gnmzde de eski (klsik) teorem kabul edilmektedir. Bir devrede akm, art (+) utan eksi (-) uca doru gider deriz. Ancak gerekte elektrik akm ekil 2.4'de grld gibi eksi (-) utan art (+) uca doru akmaktadr. Elektrik akmnn nedeni gerilim farkdr. Gerilim, iletken maddelerdeki serbest elektronlarn hareket etmesini salayan kuvvet olarak aklanabilir. Akm, ampermetreyle llr ve I ile gsterilir. Akmn birimi amper (A), denklemi, I = V/R [A] eklindedir. Akmn ast katlar pikoamper, nanoamper, mikroamper, miliamper; akmn st katlar ise kiloamper, megaamper, gigaamperdir. b. Gerilim (elektromotor kuvvet, EMK, potansiyel fark) Elektrik akm elektron akndan ibarettir. Elektronlar faydal olacak ekilde hareket ettirmek iin itmek gerekir. Bilindii gibi elektronlar maddelerin iinde bulunan atomlarn etrafnda dnerek hareket etmektedir. Ancak bu dn bir fayda salamaz. Faydal hareket iin metal iinde belli bir ynde ak gereklidir. te elektronlar kendi normal hareketleri dnda, bir ynde srklemek iin gerekli olan kuvvete gerilim (elektromotor kuvvet, EMK) denir. Bir baka tanma gre; bir retecin iki ucu arasndaki potansiyel farka gerilim denir. Yine bir baka tanma gre; bir elektrik devresinde akmn gemesini salayan kuvvete gerilim denir. Gerilim, voltmetreyle llr ve V, U, E ya da e ile gsterilir. Birimi volt (V), denklemi, V = I.R [V] eklinde yazlr. Gerilimin ast katlar pikovolt (pV), nanovolt (nV), mikrovolt (mV), milivolt (mV); gerilimin st katlar kilovolt (kV), megavolt (MV), gigavolt (GV)tur. c. Direnler (rezistans, resistance) Bir elektrik devresine gerilim uygulandnda, alcdan akm gemektedir. Geen akm snrlayan etken ise alcnn direncidir. Bu yaklama gre, elektrik akmnn geiine kar zorluk gsteren elemanlara diren denir. Baka bir anlatmla, devrede elektronlar hareket etmeye baladktan sonra rahat bir ekilde ilerleyemezler. letkenin ve alcnn iinden gemek isteyen elektronlar komu elektronlara ve atomlara arpa arpa ilerlerken srtnmeye maruz kalrlar. te elektronlar ilerlerken oluan srtnmeden doan kar koyma etkisine diren denir. Elektrik enerjisi diren zerinde sya dnerek kaybolur. Direnler, R ya da r ile ifade edilir. Elektrik devresinde diren denklemi, R = V/I, diren birimi ise (ohm)'dur. Direncin ast katlar Pikoohm (p ), nanoohm (n ), mikroohm (m ), miliohm (m ); direncin st katlar kiloohm (k ), megaohm (M ), gigaohm (G )dur. Direnlerin devredeki ilevleri (fonksiyonlar): I. Devreden geen akm snrlayarak ayn deerde tutmak. II. Devrenin besleme gerilimini blerek, yani klterek baka elemanlarn almasna yardmc olmak. III. Hassas yapl devre elemanlarnn ar akma kar korunmasn salamak. IV. Yk (alc) grevi yapmak. V. Is enerjisi elde etmek.

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

C. DORU VE ALTERNAT F AKIMIN TANITILMASI 1. Doru akm (DA, DC, direct current) Dinamo, akmlatr, pil, gne pili gibi kaynaklar tarafndan retilir. Doru akm ekil 2,5'de grld gibi zamana gre yn ve iddet deitirmeden akar. DC akmn frekans yoktur. Doru akm srekli olarak ayn deerde ve ayn ynde akar.

ekil2.5. Doru akmn elektriksel erisi DC reten kaynaklar u ekilde sralanabilir: I. Pil, II. Akmlatr, III. Dinamo, IV. Dorultma devresi, V. Gne pili 2. Alternatif akm (AC, alternative current, AA) Alternatr ad verilen makineler tarafndan retilen elektrik akm eitidir. Bu akm ekil 2.6'da grld gibi zamana gre srekli olarak yn ve iddet deitirir. Alternatrden gelen akm srekli azalp oalr ve ak yn deiir. Alternatrn rettii AC gerilim d devreye ekil 2.7'de grld gibi bilezik ve fra dzeneiyle aktarlr. Alternatrn rettii birim algann saniyeki tekrarlanma (yn ve iddet deitirme) saysna frekans ad verilmektedir. Trkiye'de retilen alternatif akmn frekans 50 Hz'dir. (Hz, hertz eklinde okunur.)

ekil 2.6. Alternatif akmn elektriksel erisi

ekil 2.7. Bobinden AC alabilmek iin bilezikler kullanlr.

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

D. ENERJ N N RET M NDEN ABONEYE KADAR OLAN LET M VE DAITIM S STEM Elektrik enerjisi retildii noktadan harcand yere kadar giderken eitli blmlerden geer. Elektrik enerjisi santral ad verilen byk tesislerde retilir. a. Elektrik enerjisinin retiminde kullanlan santral eitleri 1. Hidroelektrik santraller: Su kaynaklarnn gcnden yararlanarak elektrik enerjisi reten santraldir. Hidroelektrik santrallerde su, gl hlindeki hazne iinde biriktirilir. Biriken su yksek bir noktadan aa drlerek, mekanik enerji elde edilir. Suyun kuvvetiyle elde edilen mekanik enerjiyle alternatr dndrlerek elektrik enerjisi retilir. evreye hi bir zararl atk brakmadan alan hidroelektrik santraller lkemizde daha ok debisi byk rmaklarn uygun yerlerine kurulmaktadr

ekil 2.8. Hidroelektrik santral 2. Termik santraller: Kat, sv ve gaz yaktlarn yaklmasyla ortaya kan sdan yararlanarak elektrik enerjisi reten santrallerdir. Termik santrallerde yaklan kat yakttan elde edilen s, kazan ierisindeki suyu starak basnl buhar retir. Yksek basnl buhar trbin kanatlarna arparak dndrr. Trbin, miline bal alternatr evirerek elektrik enerjisi retir. Termik santraller evreyi ok kirletir. Her ne kadar filtrelerle baca gazlar artlsa da doann dengesini bozan maddelerin atmosfere yaylmas nlenememektedir.

ekil 2.9. Termik santral

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

3. Dizel motorlu santraller Bu santrallerde dizel yakt motor tarafndan dairesel bir gce dntrlr. Motorun miline bal olan alternatr ise AC elektrik enerjisi retir. Petroln pahal olmas nedeniyle dizel motorlu santrallerin rettii enerjinin birim maliyeti yksek olmaktadr. Bu nedenle yaygn olarak kullanlmazlar. 4. Nkleer santraller Atomun paralanmasyla oluan yksek sdan yararlanarak elektrik enerjisi reten santraldir. Atom reaktrnde yaplan paralamada ortaya kan yksek s, svy str. Isnan svnn scakl ykselir. Sv kapal blmede ve basn altnda olduundan buharlaamaz. Kapal blmedeki scak sv baka bir kazan ierisindeki svy kaynatp basnl buhar retir. Bu aamadan sonraki alma dzeni termik santrallerde olduu gibidir. 5. Dier elektrik santralleri I. Gne santrali, II. Gel git santrali, III. Rzgr santrali, IV. Jeotermal enerji santrali b. Elektrik enerjisinin iletimi ve datm Elektrik santralinde retilen elektrik enerjisinin gerilimi yksektir. (6000 V18000 V) retilen enerji retildii blgede kullanlacaksa, drc trafolar kullanlarak yksek gerilimden kullanm gerilimine (230 V / 400 V) drlr. Elektrik enerjisinin byk bir ksm retildii blgeden uzak blgelere tanarak kullanlr. Bu durumda alternatrden alnan elektrik enerjisinin gerilimi tanamayacak kadar kktr. Konutlar, faz ve ntr olarak 220230 V, i yerleri faz olarak 380400 voltluk elektrik enerjisi alrlar. Kk gerilimle tama yaptmzda mevcut gc aktarrken I = P/U eitliine gre, iletim hattndan byk bir akm gemesi gerekir. Ancak gerilimi ykseltirsek (220.000 V 380.000 V) iletim hattndan geen akm klr.

ekil 3.10. Elektrik enerjisinin retim noktasndan alcya ulancaya kadar getii blmler rnek: 100.000.000 W'lk bir gc nce 10.000 voltla daha sonra 100.000 voltla iletelim. Her iki durumda iletim hattndan geecek olan akm bulalm. zm: P = 100.000.000 W V = 10.000 V I = P/V I = P/V =100.000 000/100.000 = 100 A = 100.000.000/10.000 = 1000 A V = 100.000 V

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

Grld gibi, birincisinde 1000 amper, ikincisinde 100 amperlik bir akm tanacaktr. 1000 amperi tayacak iletkenin kalnl 100 amperi tayacak iletkene gre ok kaln ve ar olacandan tayc direk ve izoltrlerin ok byk boyutlu olmas gerekir. te bu nedenle elektrik enerjisi yksek gerilimle tanr. letimde kullanlan gerilim deerleri, 66.000 154.000380.000750.000 volttur. Yerleim merkezinin eitli yerlerinde kurulan bina tipi ve direk tipi trafo merkezleriyle gerilim drlerek abonelere datlr. E. VE G B R MLER VE B RB R NE DNM a. in tanm ve birimleri Elektrikte i, birim zamanda enerji harcayarak sonu alma (s, k, manyetik) olarak tanmlanabilir. Elektrikle alan bir alcnn harcad enerji miktar artka, grd i de o oranda artar. Elektrikte i W harfiyle gsterilir. birimi, kilowattsaat (kWh)'tir. Baka bir deyile, devreye bal 1000 watt (1 kilowatt) gcndeki alc, bir saat boyunca alyorsa yapt i 1 kWh'tir. Elektrik alclarnn yapt ii dorudan len aygtlara elektrik sayac denir. Bir fazl (monofaze) sayalar ev ve iyerlerinde kullanlan alclarn yapt ii ler. fazl (trifaze) sayalar ise sanayi tesislerinde kullanlan alclarn yapt ii ler. ekil 3.11. Bir fazl aktif sayacn i yaps

Bir fazl sayalar akm bobini, gerilim bobini, numaratr, alminyum disk ve dililerden oluur. Bu elemann alminyum diski akm ve gerilim bobininin oluturduu manyetik alanlarn etkisiyle dner ve numaratrn saymaya balamasn salar. Alminyum disk 600, 675 ya da 750 devir yaptnda numaratr 1 kWh yazar.

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

Elektrikte i denklemi: = g x zaman [kilowattsaat] W = P.t [kwh] (W: , P: G, t: Zaman) rnek: Gc 10 kW (10.000 W) olan motor 8 saat almtr. Elektriin 1 kWh'i 30.000 TL olduuna gre, a. Yaplan ii. b. Elektrik datm irketine denecek paray bulunuz. zm a. W = P.t = 10.8 = 80 kWh b. denecek para = W.30 000 = 80.30 000 = 2400.000 TL b. Gcn tanm ve birimleri: Elektrik alclarnn birim zaman iinde (saniyede) yaptklar ie g denir. Elektrikte g, alcnn ektii akm ile gerilimin arpmdr. G P ile gsterilir, birimi watttr. Elektrikte g denklemi: G = gerilim x akm, yani, P = V. I [W] Ohm kanunu, akm, gerilim ve diren arasndaki ilikiyi incelemektedir. Bu yasaya gre V = I.R'dir. Bu denklemi g formlnde V'nin yerine koyarsak, P = V.I = I.R.I = I2.R [W] eitlii bulunur. Yine ohm kanununa gre I = V/R'dir. Bunu g denkleminde I'nn yerine koyarsak P = V.I = V.V/R = V2/R [W] eitlii bulunur. Gcn ast katlar pikowatt, nanowatt, mikrowatt, miliwatt; gcn st katlar kilowatt, megawatt, gigawatttr. Elektrik alclarnn gc wattmetre ile dorudan ya da ekil 3.12'de grld gibi ampermetre ve voltmetre yardmyla da llebilir. Ampermetre ve voltmetreyle akm, gerilim deerleri belirlendikten sonra bunlar P=V.I eklinde arplp alcnn gc belirlenebilir. ekil 3.12. Ampermetre ve voltmetreyle g lme devresi rnek: t 220 voltluk ebekeden 4 amper akm ekmektedir. Alcnn gcn bulunuz. zm: P = V.I = 220.4 = 880 W rnek: 24 voltluk gerilimle alan ve 5 amper akm eken alcnn gcn bulunuz. zm: P = V.I = 24.5 = 120 W rnek: Istcnn direnci 100 ohm, devreden ektii akm 3 amperdir. Buna gre alcnn gcn bulunuz. zm: P = I2.R = 32.100 = 9.100 = 900 W rnek: 100 miliamper akm eken mini lmbann direnci 2 kiloohmdur. Lmbann alma gerilimini ve gcn bulunuz. zm: 100 mA = 0,1 A 2 kW = 2000 W V = I.R = 0,1.2000 = 200 W P = V.I = 200.0,1 = 20 W

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

Gcn, beygir gc (BG, HP, PS) cinsinden ifade edilmesi: Elektrikli motorlarn gc watt ya da kilowatt cinsinden verilebildii gibi beygir gc cinsinden de ifade edilebilir. 736 W, 1 beygir gcne eittir. Baka bir deyile 1,36 BG 1 kW'tr. rnek: Gc 4 BG olan motor ka kW tr? zm 1 BG 736 W ise 4 BG x W'tr. x = 4.736 = 2944 W rnek: 220 voltta alan elektrikli motor 2 BG gcndedir. Alcnn ektii akm bulunuz. zm: P = 2 BG = 2.736 = 1472 W P = V.I denkleminden I ekilirse, I = P/V = 1472/220 = 6,69 A olarak bulunur. c. ve gcn birbirine dnmleri: Elektrik alclarnn gcn len aygt wattmetre, alcnn yapt ii len aygt ise sayatr. Wattmetreyle sayacn yaps tamamen ayndr. Tek fark, wattmetrede ibre, sayata sayc (numaratr) bulunmasdr. denklemi: W = P.t G denklemi: P = V.I denkleminde P yerine V.I yazarsak: W = VU.I.t eklinde de ifade edilebilir. rnek: Elektrik sayac 5 saatte 30 kWh yazmtr. Sayaca bal olan alcnn gcn bulunuz. zm: W = P.t denkleminden P'yi ekersek, P = W/t = 30/5 = 6 kW = 6000 W bulunur. rnek: Gc 1 kW (1000 W) olan stc 10 saatte ka kWh enerji harcar? zm: W = P.t = 1.10 = 10 kWh F. B R VE FAZLI ALTERNAT F AKIMDA G a. Elektrikli alc eitleri
Elektrik enerjisiyle beslenen alclar uygulanan akm ve gerilime gsterdikleri tepki bakmndan e ayrlrlar. imdi bunlar inceleyelim.

1. Omik zellikli alclar: t, frn, akkor flmanl lmba gibi alclar omik zelliklidir. Bu alclar ekil 3.13'te grld gibi akm ile gerilim arasnda faz fark oluturmazlar. Omik zellikli alclarn gc hesaplanrken doru akmla beslenen devrelerde kullanlan g denklemleri aynen kullanlr. Yani, P = V.I = I2.R = V2/R'dir.

ekil 3.13. Omik zellikli alclarda akm ile gerilim arasnda faz farknn olmadn gsteren vektr Faz fark: Elektrikli alclarn akma kar gsterdikleri tepki farkldr. Yani, AC motor ile lmbann alma esas ayn olmadndan bu iki alcnn akma kar tepkisi de farkl olmaktadr.
HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

Motorlar devreden ektikleri akmn bir ksmn manyetik alana evirir. te bu manyetik alan ebekeden gelen akmn ak dzenini deitirir. Akkor Flmanl lmbalarda ise alma annda manyetik alan olumadndan ebekeden gelen akmn davranlarnda deiiklik olmaz. Bu nedenle, alclarn ebeke akmna kar yapt etkiden dolay ortaya kan sonulara faz fark denir. zellikle sanayi tesislerinde AC motor ok olduundan buralarda faz fark kavram nemli bir unsur olarak nem kazanr. Fabrikalarda motorlarn oluturduu faz fark kompanzasyon tesisiyle azaltlr. Faz fark ile ilgili hesaplamalar ok geni ve ayrntldr. Bu kitabn amac elektrikle ilgili temel kavramlar pratie dnk olarak anlatmak olduundan faz fark ile ilgili hesaplamalar genie aklanmamtr. 2. ndktif zellikli alclar: AC ile alan motor, trafo, balast, bobin, zil, numaratr, kap otomatii, selenoid valf vb. gibi alclar indktif zelliklidir. Bu alclar ebekeden ektikleri akmn bir ksmn manyetik alana evirir. Ortaya kan manyetik alan ebekeden ekilen akmn karakteristiklerini deitirici etki yapar. Baka bir deyile bobin etrafnda oluan manyetik alann etkisiyle elektrik akm gerilimden 0 ile 90 arasnda geri kalr. ndktif alclarn i yapmak iin harcadklar gce aktif g denir. Bir fazl indktif zellikli AC motorun ebekeden ektii akmn aktif (i yapan) gce dnen blm, P = V.I.Cos [W] denklemiyle bulunur.

ekil 3.14. ndktif zellikli alclarda faz fark Bir fazl indktif zellikli AC motorun ebekeden ektii akmn reaktif (i yapmayan) gce dnen blm Q = V.I.Sin [VAr] denklemiyle hesaplanr. Bir fazl indktif zellikli AC motorun grnr (bileke) gc, S = V.I [VA] denklemiyle belirlenir. 3. Kapasitif zellikli alclar: Kondansatrler kapasitif zelliklidir. Bu alclar nce ebekeden akm ekerek arj olurlar. Ardndan depoladklar akm ebekeye geri verirler. Kondansatrn srekli olarak dolup boalmas akm ile gerilim arasnda 90'lik faz fark olumasna neden olur. Bobinlerden farkl olarak kondansatrlerde akm 90 ileridedir.

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

10

www.meslekidenetim.com

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

www.meslekidenetim.com

ekil 3.15. Kapasitif zellikli alclarda faz fark b. Bir fazl alternatif akm ile beslenen alclarda g hesaplamalar Bir fazl alternatif akm ile alan omik zellikli alclarda g, P = V.I = I2.R = V2/R [W] denklemleriyle bulunur. ndktif ve kapasitif zellikli alclarda ekilen akm ile gerilim arasnda bir faz fark ortaya kar. O nedenle indktif ve kapasitif zellikli alclarn glerinin hesaplanmasnda Cos ve Sin deerleri de gz nne alnr. ndktif zellikli bir fazl alclarn aktif gc P = V.I.Cos denklemiyle bulunur. Denklemdeki Cos deerine g katsays (faz fark) denir. G katsays cosinsfimetre (kosinsfimetre) adl l aletiyle llr rnek: Bir fazl asenkron motorun gerilimi 220 volt, akm 5 amper, g kat says 0,9'dur. Motorun aktif, reaktif ve grnr gcn bulunuz. zm: Motorun aktif gc: P = V.I.Cos = 220.5.0,9 = 990 W Cos = 0,9 Sin = 0,43 Motorun reaktif gc: Q = V.I.Sin = 220.5.0,43 = 539 VAr Motorun grnr gc: S = V.I = 220.5 = 1100 VA Aklama 990 W, motor tarafndan kullanlan (ie dntrlen) gtr. 539 VAr, motor tarafndan kullanlamayp boa giden (manyetik alana dnen) gtr. 1100 VA, motorun ebekeden ektii bileke gtr. c. fazl alternatif akm ile beslenen alclarda g hesaplamalar Sanayi tesislerinde kullanlan motor, trafo, kaynak makinesi vb. gibi aygtlar fazl AC ile beslenir. fazl alclarn ebekeden ektikleri g wattmetre ile dorudan belirlenebilecei gibi, akm, gerilim, faz fark deerleri llp hesap yoluyla da bulunabilir. fazl aygtlarn bakm onarmn yapan teknisyenlerin bu alclarn gcn hesaplamay bilmesi gerekir. nk g belli olduu zaman alcnn sigorta, kablo, alter, termik koruyucu gibi donanmlarnn deeri en uygun ekilde belirlenebilir. fazl alclarn aktif, reaktif ve grnr gcn hesaplamada kullanlan denklemler yledir: I. fazl alclarn ebekeden ektikleri aktif (i yapan) gcn bulunmasnda kullanlan denklem: P= .V.I.Cos II. fazl alclarn ebekeden ektikleri reaktif (i yapmayan) gcn bulunmasnda kullanlan denklem: Q = .V.I.Sin III. fazl alclarn ebekeden ektikleri grnr gcn bulunmasnda kullanlan denklem: S = .V.I rnek: fazl motor, 380 voltluk ebekeden 5 amper akm ekmektedir. G katsays 0,8 olan motorun aktif gcn bulunuz. zm: P = V.I.Cos = 1,73.380.5.0,8 = 2629 W

HAZ MUSTAFA ERD L-M T AYAZ

11

www.meslekidenetim.com