Con Duong Phia Truoc Bill Gates

Ebook Team www.updatesofts.
com
Ebook Team www.updatesofts.com
Con ng pha trc (The Road Ahead) ca Bill Gates

Li ni u: Chng ta ang chun b bc vo th k 21 vi nhiu thay i ln lao, vi nhng tin b vt bc v khoa hc k thut cha tng c trong lch s loi ngi, c bit l 2 xu hng cn bn: ton cu ho nn kinh t v ton cu ho ngnh CNTT. Ring v tin hc, vi tc pht trin tnh tng ny, l mt ti si ng trn th gii. Hu ht bo ch cc nc ngy no cng u t nhiu cp n lnh vc ny. Khng bit bao ngi tng hiu bit su rng, v c hng triu ngi cha quen bit vi my tnh, ang tranh lun cng khai v xa l thng tin ny. Nhiu ngi vui mng trc nhng thay i trng i , nhng cng c khng t ngi bn khon, lo s: "iu g s xy n vi vic lm ca chng ti? Liu con ngi c thot khi ci th gii vt cht hng ngy sng bng my tnh khng?" Nhng nc ta, xa l thng tin vi a s ngi vn l ch xa l. Cun sch The Road Ahead ca Bill Gates, mt nhn vt hng u trn th gii trong lnh vc IT s gip cc bn tm hiu v chun b cho mnh hnh trang bc vo k nguyn mi vi nim tin vng chc chng ta s theo kp tin chung ca nhn loi. Cun sch cp ti nhiu vn lin quan thit thc n mi mt trong cuc sng hnh ngy ca chng ta, nu ln nhng c hi chng ta cn kp thi nm bt, v nhng vn m mi mt ngi trong chng ta, mi dn tc phi ng u. Nh li Bill Gates, y khng phi l cun t truyn, cng khng phi l bn gii trnh v k thut, m ti ch yu ca n l bn v tng lai. Bng li vn gin d v nghim tc, vi ci nhn lc quan vn c ca mt ngi a hng Microsoft thnh mt trong nhng cng ty thnh cng nht th gii, Bill Gates s ch ra cho chng ta nn k thut ang xut hin ca Thi i Thng tin s bin i cuc sng ca mi chng ta nh th no. Trong Li ta ca cun sch, Bill Gates c ni :"... ti c gng vit quyn sch ny sao cho mi ngi c u c th d dng hiu c... Ti hy vng n s kch thch s hiu bit, tranh lun v nhng kin sng to v vic lm th no chng ta c th tn dng c tt c nhng g chc chn s din ra trong cc thp nin ti !". Vi nt v cun sch "The Road Ahead" Nm 1995, Gates cng vi Nathan Myhrvold, k s trng ca Microsoft v Peter Rinearson, trc cun The Road Ahead ( c dch sang ting Vit vi ta Con ng pha trc) trnh by quan im v s dn dt x hi bi cng ngh thng tin. c pht hnh ti Hoa K bi nh xut bn Viking, tc phm ny lt vo danh sch cc sch bn chy nht (BestSeller) trn t New York Times trong tng cng 18 tun l (trong n d v tr s mt sut by tun l lin tc). Ngoi ra cn c xut bn ti hn 20 cuc gia trong ring Trung Quc bn c hn 40 vn bn. Nm 1996, trong khi trin khai li hnh nh Microsoft trn Internet, Gates hiu nh trn vn tc phm ny c th phn nh quan im ca anh v mng tng tc, coi l ct mc quan trng trong lch s loi ngi. K ti bn ny li l mt thnh cng khc na. Gates hin tng ton b li nhun t cun sch cho qu phi li nhun nhm gip cc gio vin trn khp th gii a my tnh vo lp hc ca mnh. Trong cun sch, ng vit mt cch tin tng rng mng c s h tng s s c xy dng k c mt n 20 nm mi tr thnh hin thc. S ng ngi nghi ng nhng vin cnh tt p s c trong tng lai nhng trong cun sch Gates khng nh hy vng l c tht v ng c phc ra mt cch c th lm

th no cc c hi ca chng ta trong tng lai c th m rng c. i vi nhng ngi s nhng thay i t nhng bin chuyn quan trng, ng m bo l d nhng s trc trc trong cng vic thc t s xy ra, kt qu ch yu ca nhng ri lon ny s lm cho ngi dn giu c hn, c gio dc k cng hn v c quyn hnh hn. Mt s ngi c th khng ng vi nhng iu ng vit trong sch v iu cng rt bnh thng i vi Gates, v ng hy vng s c nhng cuc bn lun hu ch v vic lm sao chng ta c th lo li c tng lai qua nhng him ho khng lng trc c. Th cn vai tr ca Microsoft? Mt gi thuyt v cuc cch mng Microsoft. Trong sch, ng cn ni thm, Microsoft khng ch khng c bt k mt li im c bit no m cn b cn tr v s cng knh ca cu trc cng ty v v mc lin quan vi th gii my tnh bn hin nay. Lm th no m Microsoft c th trnh c kt cc li thi nh cc cng ty my tnh khc trong giai on k tip ? Microsoft tin hnh hng lot cc gii php khi c s c, li theo ti nng v em nh hng sc mnh ca cng ty mnh ra th trng khin th trng chp nhn nhng sn phm mi ngi s dng c nhng h iu hnh v ng dng mi. Li ta Thi gian hai mi nm qua l mt cuc phiu lu k th i vi ti. S vic bt u vo mt ngy khi, cn l sinh vin nm th hai, ti cng vi Paul Allen ang ng ti Qung trng Harvard v nhn chm ch vo mt bi vit v mt dn my in ton ng trn tp ch Popular Electronics. Trong khi chng ti c mt cch say sa bi bo v chic my in ton c nhn thc s u tin ,chng ti cha bit ri n s c s dng nh th no, nhng c iu chng ti bit chc rng n s thay i chng ti v c th gii my in ton, v chng ti ng. Cuc cch mng v my in ton c nhn n ra v nh hng n hng triu con ngi. N dn dt chng ta n nhng ni m trc y chng ta ch mi tng tng thy. V tt c chng ta li dn thn vo mt hnh trnh v i khc. Chng ta cng khng bit trc ri n s dn dt n u, nhng chng ta chc chn rng cuc cch mng ny s cun ht nhiu ngi hn v s dn dt tt c chng ta i xa hn. Nhng thay i ln lao sp ti s l cch con ngi lin lc vi nhau. Nhng li ch v cc vn ny sinh trong cuc cch mng thng tin sp din ra ny s ln hn rt nhiu so vi nhng li ch m cuc cch mng v my in ton c nhn mang li. Khng bao gi c mt bn ng tin cy cho mt vng t cha mt ln khai ph, nhng chng ta c th hc c nhng bi hc quan trng t trong s sng to v pht trin ca nn cng nghip in ton c nhn tr gi tr gi 120 t m kim ny. My in ton c nhn - bao gm cc phn cng, nhng ng dng trong kinh doanh, cc h thng trc tuyn,s ni mng Internet, th in t,cc cng c a phng tin, cng c sng tc, v cc tr chi - l nn tng cho cuc cch mng sp ti. Khi nn cng nghip my in ton c nhn cn phi thai, cc phng tin thng tin i chng t ch n nhng g ang din ra ca ngnh kinh doanh mi m

ny. Chng ti, nhng ngi ang b my in ton v nhng kh nng y ha hn ca chng m hoc, khng h c ngi ta bit ti ngoi gii ca chng ti ra, v chc chn khng c coi l mt lp ngi i din cho xu hng pht trin mi. Nhng cuc hnh trnh mi hng ti ci gi l xa l thng tin ny l mt ti v tn cho cc phng tin thng tin i chng nh truyn thanh, truyn hnh, sch bo, tp tr, hi ngh v qung co. Trong nhng nm qua, ti ny tng to nn nim thch th say m cho c bn trong ln bn ngoi ngnh cng nghip my in ton. nim say m khng ch c trong cc nc pht trin, n thm ch cn vt ra ngoi phm vi s ng nhng ngi s dng my in ton. Hng ngn ngi tng hiu bit su rng, v c nhng ngi cha quen bit vi my in ton, ang tranh lun cng khai v xa l thng tin ny. S hiu lm v k thut ny v nhng cm by c th c ca n khin ti ngc nhin. Mt s ngi ngh rng xa l ny-hay cn gi l mng li ny- n gin ch l mng Internet hin c hc kh nng pht cng mt lc 500 knh truyn hnh nh hin nay. Nhng ngi khc th hy vng hoc no s rng n s to ra nhng chic my in ton cng thng minh nh con ngi. Nhng pht trin s ti, nhng khng phi l xa l. Cuc cch mng v thng tin lin lc ny ch mi bt u. N s din ra trong khong vi ba thp lin, v s cun ht vo n nhng "ng dng" mi. Trong khong vi nm ti, cc chnh ph, cc cng ty, v cc c nhn c th s a ra nhng quyt nh ln lao. Chng s tc ng ln cch m xa l s pht trin, ngoi ra cn nhiu li ch khc m cc quyt nh s mang li. iu ti quan trng l phi lm sao cho hu ht mi ngi-ch khng ch bao gm cc nh cng ngh, hoc nhng ngi trong ngnh cng nghip my in ton - tham gia vo cuc tranh lun vi ti l nn cng ngh ny s c nh hnh nh th no. Nu thc hin c iu th xa l ny s phc v cho mc ch ca nhng ngi s dng, v ri n s nhn c s chp nhn rng ri v s tr thnh hin thc. Ti vit quyn sch ny vi mc ch l mun gp phn vo cuc tranh lun , v ti hy vng rng n s gp phn hng dn l trnh cho chuyn i sp ti. Ti thc hin iu ny vi i cht bi ri. Tt c chng ta s mm ci trc nhng tin on trc y m nay nhn li thy c phn ng ngn.Bn c th lt nhanh tp ch c Popular Science v hy c v cc tin nghi nh my bay trc thng gia nh, v nng lng ht nhn vi gi r mt. Lch s cha y nhng tm gng kh ma mai - mt v gio s trng i hc Oxford, ngi vo nm 1878, khng cn coi n in nh l mt cng c phc v tuyn truyn, mt vin chc ca M ph trch c quan xt cp bng sang ch pht mnh, ngi vo nm 1899 yu cu gii tn c quan ca ng ta bi v " tt c nhng g c th pht minh u d c pht minh ht ri". Nhng iu ti vit trong quyn sch ny l nghim tc, d vy,mi nm sau c th n khng phi nh th. Nhng g ti ni m xy ra ng nh vy s c coi l hin nhin; cn nhng iu khng xy ra s c coi l khi hi. Ti tin tng ng hng sng to ca xa l s chiu ri, bng nhiu cch khc nhau, vo lch s ca nn cng nghip my in ton c nhn. Ti cng k i iu v bn thn ti, v ngi nh, v nhng cu chuyn ca in ton ni chung, gii thch vi quan lim v rt ra cc bi hc ca qu kh. Nhng ai mong i quyn sch ny nh mt quyn t truyn hay mt bn lun thuyt v nhng g ging nh s may mn m ti tri qua, s tht vng. C l, cho n khi ngh hu, ti s ngh n chuyn . Cn ti ca cun sch ny ch yu bn v

tng lai. Nhng ai mong i quyn sch ny l mt bn gii trnh v k thut cng s tht vng. mi ngi ri s phi lin quan ti xa l thng tin, v mi ngi s hiu c nhng ng dng ca n. V th cho ln, mc tiu ngay t u ca ti l vit mt quyn sch sao cho mi ngi c u c th hiu c. Thi gian dnh suy ngh v vit quyn con ng pha trc ny lu hn thi gian ti d tnh nhiu. Qu thc,vic d tnh thi gian vit quyn sch ny cng kh chng km g vic ra trnh t pht trin mt cng trnh son tho phn mm s vy. Trc y,ti thch vit din vn v lc ti ngh mt cch ngy th rng vit mt cun sch cng ging vy thi. Sai lm trong suy ngh ca ti cng tng t nh sai lm ca nhng ngi pht trin phi tn thi gian lu hn gp mi ln, v vit n ra th phc tp hn gp hng trm ln. L ra ti phi bit iu sm hn. hon thnh quyn sch ny,ti phi ngh php v nht mnh trong cn phng ma h cng vi chic my in ton c nhn ca ti. V by gi th n y ri. Ti hy vng rng n s kch thch s hiu bit, tranh lun v nhng kin sng to v vic lm nh th no chng ta c th tn dng c tt c nhng g chc chn s din ra trong thp nin ti.
Chng 1. Mt cuc cch mng bt u

Ti vit chng trnh phn mm u tin lc ti 13 tui. l phn mm cho mt tr chi, Chic my in ton ti s dng lc l mt chic my khng l, rt cng knh, chm chp nhng ht sc th v. Th cho mt l nhc t tha h nghch ngm, quy ph trn my in ton l ngh ca cc 'di phc' Lakeside, l mt trng t ti theo hc thu thiu thi.Cc "di phc " quyt nh i lc t cc ca hng ng nt nhng th c th dng c lp rp mt thit b trm ni (terminal) v thu gi mt my in ton cho hc sinh s dng. cho hoc sinh s dng mt my in ton trong nhng nm cui thp nin 60 l mt s la chn kh ngc nhin Seattle vo thi - v ng thi cng l iu m ti s lun lun bit n. Trm ni ca my in ton khng c mn hnh. c th chi c, chng ti th hin cc bc i trn mt bn phm ging nh mt chic my ch v ngi chung quanh ch i cho n khi kt qu xut hin trn giy ca mt my in qu cc cnh ri. Khi , chng ti lao n xem ai l ngi thng cuc hoc quyt nh cc bc i k tip. Tr chi tic-tac-toe, m mi ln chi phi mt khong 30 ngy cng vi giy v bt ch sn sng trong tay, ngn gn ht thi gian n tra ca chng ti. Nhng u c ai phn nn g. C mt ci g tht tuyt vi v chic my ny. Sau ti mi hiu ra rng mt phn ca s cun ht chnh l chic my s, kh tn km v l ca ngi ln kia, th m chng ti, nhng cu nhc, li iu khin dc. Chng ti cn qu nh c th to ra nhng tr chi phc tp hn, nhng chng ti c th ra lnh cho c my s ny v n lun lun chp hnh tt. My in ton tht l tuyt vi bi v khi lm vic vi chng, bn c ngay c kt qu v n cho bn bit chng trnh ca bn lp c ng khng. N c th pht tr li cho bn cc phn hi m bn khng th no c c t rt nhiu loi my mc khc. chnh l s bt u ca nin say m ca ti i vi phn mm. S phn hi ca mt chng trnh cng n gin li cng c bit chnh xc. V cho n tn ngy nay ti lp trnh ng th my s, trong mi lc, cho kt qu ht sc hon ho nh ti ra lnh. Khi cc bn ti v ti ly c nim tin, chng ti bt u khai thc, y nhanh tc ca nhng g c th c v ci tin cc tr chi ngy mt kh hn. Mt ngi bn ti Lakeside pht trin mt chng trong BASIC th theo v kch Monopoly. BASIC - l cc k t u ca cac ch ; Beginner s All-purpose Symbolic Instruction Code -B m ch th a dng cho nhng ngi mi hc - nh chnh tn ca n gi ,l mt ngn ng lp trnh d hc m chng ti s dng pht trin khng ngng cc chng trnh phc tp. Anh bn hnh dung ra cch lm th no cho my in ton c th chi hng trm tr chi vi tc thc s nhanh. Chng ti mun khm ph ra chin lc no l nhng chin lc tt nht. V th l - tch-tch,tach, tch-tch tch-my bo cho chng ti kt qu. Tt nhin, trong nhng ngy chng ti ch chi nhng tr chi ng ngn. Nhng mn chi m chng ti c trn thc t tr thnh nhiu chi khc nhau. Trong suy ngh ca nhiu ngi trng lc by gi, chng ti tr nn gn b cht ch vi chic my in ton v ngc li. Mt gio vin yu cu ti gip dy mn lp trnh vi ngh . Nhng khi ti dn u trong tr chi hi kch en (Blackcomedy),th c s x xo " Ti sao ngi ta li chn anh chng in ton nh ?. Hnh nh tt c th h chng ti, trn ton th gii, u mang theo nhng mn chi a thch nht vo tui trng thnh. Bng cch nh vy, chng ti

khi ngi cho mt cuc ccch mng, v ngy nay, my in ton c mt hu khp mi ni, trong cc cng s v c trong gia nh. My in ton c thu nh v kch thc nhng cng lm vic ln hn nhiu, v gi c cng gim mt cch nhanh chng. V, tt c u din ra kh nhanh. Khng phi nhanh nh ti tng ngh, nhng nh vy cng l kh nhanh ri. Nhng con b in t r tin xut hin trong my mc, trong cc loi ng h eo tay, trong my fax,rv cu thang my,trong bm xng du, trong my nh, bnh thu,my bn hng t ng, trong cc thit b chng trm cp, v thm ch trong cc bu nh bit ni. Hc sinh ngy nay thc hin nhng iu tuyt vi trn cc my in ton vi kch thc khng ln hn sch gio khoa l my nhng cng sut vt xa cc my in ton ln nht ca th h trc. V hin nay gi my in ton gim mt cch ng kinh ngc v chng ng tr trong mi mt ca i sng, chng ta hin ang ng trn b ca mt cuc cch mng khoa hc k thut khc. Cuc cch mng ny s lm cho cc cng c v thng tin lin lc r mt cch cha tng c trong lch s, tt c my in ton s ni li lin lc vi chng ta v v chng ta. Khi c ni mng trn ton cu, chng s hnh thnh mt mng li, ci m hin nay ngi ta gi l xa l thng tin. Mng Internet hin nay l cng c tin trm trc tip ca xa l thng tin, l mt loi cc my in ton , s dng k thut hin i ni mng li vi nhau v trao i thng tin cho nhau. "Vic tip cn v s dng mng li mi ra sao, cng nh trin vng v nhng nguy him ca n nh th no l ti ca quyn sch ny". Tt c nhng g sp sa xy ra u rt th v. Khi ti 19 tui, ti suy ngh v tng lai, nh hng ngh nghip ca ti theo nhng iu ti suy ngh v kt qu l ti ng. Nhng v tr ca Bill Gates ngy nay. Thi trc, ti chng nhng c lng t tin ca mt thiu nin thng minh m cn khng h b mt ai , theo di,v nu ti c tht bi, cng chng h g. Cn hin nay, v tr ca ti l v tr ca mt hng in ton khng l ca cui th k 20 nhng ti hy vng ti rt ra c nhng bi hc t . c mt ln ti ngh rng ti c th s theo hc kinh t hc ti mt trng cao ng no . Sau ,ti li ngh rng vi ton b kinh nghim ti thu lm c t nn cng nghip in ton vn l mt lot nhng bi hc v kinh t hc ri.Ti nhn ra hiu qu ban u ca cc m hnh kinh doanh cng rn v m hnh xon c tch cc. Ti quan st cch m cc tiu chun cng nghip tin trin.Ti chng kin tm mc quan trng ca tnh tong thch trong k thut ca s phn hi, v ca s khng ngng sng to ra ci mi. V ti ngh rng, cui cng, chng ta s c dp chng kin th trng l tng ca Adam Smith tr thnh hin thc, ti hnh dung tc ng c th xy ra ca vic gi my in ton h thp." Mt my in ton trn mi bn lm vic v trong mi gia nh" tr thnh s mng hng u ca Hng Microsoft, v chng ti ang ra sc lm vic bin iu thnh hin thc. By gi cc my in ton ang c ni mng vi nhau, v chng ti ang xy dng phn mm -tc phn ra lnh cho phn cng ca my in ton nhng g cn phi lm - gip cho tng c nhn c th khai thc cc li ch ca uy lc thng tin lin lc ni mng ny. Tht kh c th tin on chnh xc ri y ngi ta s s dng mng li nh th no. Chng ta s lin lc vi n thng qua rt nhiu phng tin khc nhau,bao gm mt s ging dng my truyn hnh,s khc ging my in ton c nhn, s khc li s ging my in thoi,v s khc na s ging nh mt ci v, V bn trong mi hnh dng l mt my in ton cc mnh, c ni mt cch v hnh vi hng triu my in ton khc.

Ri s c mt ngy khng xa lm, khi bn c th tin hnh cng vic kinh doanh, thc hin cc cuc nghin cu, khm ph th gii v cc nn vn ho ca n, xem bt c mt d hi ln no, kt bn vi nhau, gi nhng tm nh ca mnh cho ngi thn xa m khng cn phi ri khi bn lm vic. Bn cng s khng phi mng li li c quan hay trng hc. N s chng khc g nhng th khc bn hin ang mang theo. N s l h chiu cho bn i vo mt cuc sng mi. Kinh nghim ban u l nhng kinh nghim c nhn m khng mang tnh cht trung gian. S khng c ai nhn d n ngn hng s tin b tc i ca bn nim thch th c nm trn bi bin, c i do chi trong rng, c xem mt v hi kch, hoc i mua sm mt ch tri. Nhng kinh nghim ban u, nhng ngay t khi chng ta bc chn ng vo hng l chng ta lun suy ngh tm cch trnh phi xp hng ln sau. Nhn loi t c bit bao nhiu tin b bi v ngi ta lun lun tm cch sng to ra nhng cng c tt hn. Cc cng c cm tay y nhanh tin cng vic v gim bt sc lao ng nng nhc ca con ngi: ci cy v chic bnh xe, ci cn cu v chic xe i, tng sc lc lm vic ca nhng ngi s dng n. Cc cng c thng tin l vt trung gian tng trng, chng m rng tr thc hn v tng cng c bp ca nhng ngi s dng chng. Bn ang thu nhn kinh nghim trung gian trong khi c cun sch ny: Chng ta thc hin khng trong cng mt cn phng, nhng bn vn c th nhn bit ti ang suy ngh g. Hin nay, c bit bao cng vic ang cn c s quyt nh v kin thc, v v vy cc cc cng c thng tin v s tip tc l trung tm im ca nhng nh pht minh. Cng ging nh bt c mt ni dung vn bn no u c th c th hin bng cch sp xp cc ch li vi nhau, cc cng c ny cho php tt c cc loi thng tin c th hin di dng s, theo m hnh xung in m my in ton d dng thnh ng. Ngy nay, th gii c trn 100 triu my in ton s dng vi mc ch l s l thng tin. Chng ta gip chng ta trong vic lu tr v truyn cc thng tin c th hin di dng s mt cch d dng hn nhiu, nhng trong tng lai khng xa, chng ta s gip chng ta thm nhp vo hu nh bt c ngun thng tin no trn th gii. Ti M, vic ni tt c my in ton li vi nhau c snh ngang vi mt cng trnh s khc: l cng trnh h thng cc xa l lin tnh bt u t thi Eisenhower. cng l l do gii thch v sao mng li mi ny li mang ci tn "siu xa l thng tin". Tn gi ny c i chng ho bi cu Thng ngh s Al Gore (hin nay l Ph Tng Thng Hoa K)- m thn ph ng l ngi bo tr cho b lut 1956 v D n cc cng trnh xa l. D vy,n ngha cc t xa l vn cha tht hon ton ng. N gi ln trong tr bn cnh vt v a l ca mt vng no , mt khong cch gia hai im m bn phi i qua. Nhng thc ra, mt trong nhng kha cnh ni bt ca cng ngh thng tin lin lc mi ny l n trit tiu khong cch. ngi m bn lin lc, d ngay cn phng bn cnh, hay mt chu lc khc, u khng thnh vn , bi mng li trung gian cao ny khng b cn tr bi chiu di tnh bng dm hay cy s. T "xa l"cng cn gi ln mt l mi ngi u ang i trn cung mt con ng. Mng li mi ny, ng hn l n ging nh hng lot cc con ng, ni mi ngi c th lm bt c iu g thch hp vi suy ngh ca anh ta.Mt khc m t xa l gi ln l n phi do chnh ph xy dng ln, v ti ngh iu khng ng tai hu ht cc nc trn th gii. Nhng thc cht ca n d l n nhn mnh n h tng c s ca cng trnh ch khng phi l nhng ng dng ca cng trnh. Ti hng Microsoft, chng ti dng nhm t "thng tin ngay

trn u ngn tay ca bn", nhm t nhn mnh ngha v li ch nhiu hn l mng li. Mt t mang ngha n d khc m ti ngh l n gn gi hn mu t hng lot cc hot ng sp sa din ra, l nhm t th trng tng hp. Th trng,ni din ra cc hot ng bun bn thng vng h cm, ch yu dnh cho x hi loi ngi, v ti tin rng th trng mi ny cui cng s tr thnh trung tm bch ho th gii. N s l ni chng ta s mua, bn, u t, mc c, tranh lun, gp g, v do chi. Khi bn ch nghe nhm t "xa l thng tin"ch khng nhn thy con ng, bn hnh dung ra mt ni hp tr hoc mt ni trao i hng ho. hy hnh dung v s n o, no nhit ca th trng chng khong New York hoc mt ci tr ca nng dn, hay mt hiu sch ng ngi, tt c ang tm kim thng tin c ch cho mnh. Tt c mi trng thi hot ng ca con ngi, t cc thng v hng t la ti cc v ve vn, tn tnh ln nhau u din ra trn xa l. Nhiu thng v lin quan n tin bc c thanh ton bng tin di dng s ch khng phi bng tin t tht. Thng tin dng s ca tt c mi th, khng phi ch c tin, s thng qua s trao i trung gian mi ca th trng ny. Th trng thng tin ton cu s l mt cng trnh khng l v s kt hp tt c cc phng tin khc nhau. trn bnh din thc t, cng trnh s gip cho bn c s la chn rng ri i vi tt c mi th, bao gm c vic bn kim sng v u t nh th no, bn s mua sm nhng g v bn s phi tr bao nhiu cho nhng th , bn ca bn s l nhng ai v bn s s dng bao nhiu thi gian cho b bn, v u s l ni an ton cho bn v gia nh bn sng. Mi trng lm vic ca bn v ngha ca bn v iu gi l "c gio dc" cng s thay i gn nh khng nhn thy c. thc v tnh ng nht, v bn l ai v bn thuc v u, s c m rng ra ng k. Tm li,hu nh tt c mi vic ri s c thc hin khc i. ti khng mong i nhng iu s sy ra trong nay mai, v ti hin ang lm tt c nhng g c th c thc y cho qu trnh xy ra. Bn khng chc l bn s tin vo iu ny? Hay bn mun tin vo n? C l bn s t chi tham gia.Ngi ta ni chung, thng lm nhng vic khi c mt vi cng ngh mi e do s thay i nhng g h quen thuc v cm thy thoi mi vi chng. Trc ht, xe p, mt vt xut hin k cc; xe hi, mt k sm nhp qu n o; my tnh b ti, mt mi e do vic hc ton hc; v radio, s kt thc ca qu trnh c vit. Nhng ri qua thi gian, nhng my mc i vo trong i sng hng ngy ca bn, bi chng mang ti s tin li v tit kim sc lao ng, v chng cng ng thi khuyn khch bn i vo nhng nh cao sng to mi. Chng ta hoan nghnh n mng chng. Chng nhn c s tin cy v c mt bn cnh cc cng c khc ca chng ta. Mt th h mi trng thnh cng vi chng, thay i v nhn tnh ho chng. Tm li, chi cng vi chng. in thoi l mt bc tin ln lao trong thng tin hai chiu. Nhng lc mi ra i, n b ln n l vt gy phin toi. ngi ta cm thy kh chu, cm thy bt tin vi k thm nhp mi vo trong gia nh h. D vy, dn d con ngi nhn ra rng h chng nhng c thm mt cng c mi v h cn hc c cch lin lc mi. Mt cu chuyn phm trn in thoi khng c lu hoc trang trng bng mt cuc m thoi trc din. ngoi chuyn cha quen ra, i vi nhiu ngi, n l cng c khng hu hiu. Trc khi in thoi ra i, mun thc hin bt c mt cuc ni chuyn no, ngi ta phi mt chn mt bui chiu hoc mt bui ti i thm v c th l mt ba cm na. Mt khi in thoi c mt hu khp cc tr s lm vic v gia nh, ngi ta sng to cch tn dng t tnh c nht v nh ca phng tin lin lc ny. v khi iu pht trin dng ra, cc cch th hin c bit ca n,cc mnh kho,cc nghi thc vn ho ca n pht trin theo. Trong khi ti ang vit quyn sch ny, mt hnh thc lin lc

mi-th in t cn gi l E-Mail- ang din ra theo qu trnh tng t: thit lp nn cc qui ch v tp tc ring ca n. Antoine de Saint-Exupesry, mt phi cng ng thi l nh vn ngi php, vit trong cun hi k Gi, ct v cc v tinh t, vo nm 1939, dn d, chic my in thoi s tr thnh mt phn trong cuc sng ca nhn loi. ng vit v cch thc con ngi phn ng trc k thut mi, v s dng cch n cho chm chp ca i chng i vi cng trnh ng xe la hi th k th XIX lm v d. ng m t dn chng tng ca thn nhng u my xe la s khai phun khi m mt vi ting ng c tht go nh nhng con qu st. ri khi nhiu ng day c np t, cc th trn bt u xy dng cc trm xe la. Hng ho v cc dch v pht trin theo. Nhiu vic lm thch th bt u t . Xut hin mt nn vn ho pht trin theo hnh thi khinh mit i ti ch cng nhn n. ci cng c m trc y b coi l con qui vt th lc ny tr thnh mt phng tin chuyn tr tt nht, mnh nht, phc v cho i sng hng ngy ca h. Mt ln na s thay i trong nhn thc ca chng ta c phn nh trong ng ng chng ta s dng. Hi , chng ta gi xe la l "con qu st". V Saint-Exsupery t cu hi: "vy th ngy nay ngi dn qu gi xe la l g nu khng phi l mt anh bn hin lnh c ng 6 gi chiu mi ngy l chy ngang qua nh mnh?" Ch c mt s thay i duy nht c nh hng ln n lch s thng tin lin lc sy ra vo khong nm 1450, khi Johann Gutenberg, mt ngi th rn Mainz, c, pht minh v gii thiu mt my in loi di chuyn c u tin chu u (lc Trung Quc v Triu tin c my in ri).S kin thay i vnh vin nn vn ho phng ty. Phi mt hai nm Gutenberg mi sp xong ch cho b Kim thnh u tin, nhng mt khi sp ch xong, ng c th in ra hng lot b. Trc thi Gutenberg, tt c cc sch u phi chp bng tay, him khi hon thnh xong mt bn chp trong vng mt nm. Chic my in ca Gutenberg thi by gi tht chng khc g chic my in lazer tc nhanh hin nay. Chic my in mang li cho phng Ty khng ch c cch sn xut sch nhanh chng hn m cn nhiu li ch khc. Cho n lc , mc d nhiu th h i qua, nhng cuc sng vn cn mang tnh cng ng v hu nh l khng thay i my. Hu ht mi ngi ch bit nhng g bn thn h c nhn thy hoc c k li. Hu nh chng c my ai ra khi ngi lng ca h. Nh nh vn James Burke, mt tc gi ti mn m, vit: "Trn th gii ny, tt c kinh nghim u mang tnh ring t: chn tri ca h tht l nh hp, v cng ng hu nh ch nhn ngc vo pha trong. Tt c nhng g tn ti th gii bn ngoi ch l li n i". Ch in thay i tt c,. N l phng tin thng tin i chng u tin- ln u tin kin thc, quan im,v kinh nghim c trao i vi nhau di mt hnh dng c th , lu bn v c th di chuyn c. Ch in gip ni dng tm nhn ca con ngi vt ra khi danh gii ngi lng h sng, ngi ta bt u quan tm ti nhng g ang sy ra cc ni khc. Nh my in mc ln nh nm ti cc thnh ph thng mi v tr thnh nhng trung tm trao i tri thc. Kh nng bit c bit vit tr thnh mt k nng quan trng, n cch mng ho nn gio dc v thay i cc cu trc x hi. Trc thi Gutenberg, trn ton lc a Chu u ch c khong 30.000 u sch, gn nh tt c u l kinh thnh. Vo nm 1500, c khong trn 9 triu cun vi loi ti. Truyn n v cc loi giy t in khc b nh hng chnh tr, tn
10

gio, khoa hc v vn hc. Ln u tin trong lch s, nhng ngi bn ngoi gii khoa bng chnh thng s dng chc loi thng tin vit. Xa l thng tin s bin i nn vn ho ca chng ta cng su sc, mnh m nh my in ca Gutenberg lm thi trung c. My in ton c nhn v ang thay i thi quen lm vic ca chng ta, nhng n cha thc s thay i cuc sng ca chng ta nhiu. Khi nhng chic my thng tin rt mnh ca ngy mai c ni mng vi nhau trn xa l,con ngi, my mc, cc cuc vui chi gii tr, v cc dch v thng tin, u c th tip cn c. Bn c th lin lc c vi bt c ai, ti bt c ni no, v vi nhng ai mun lin lc vi bn; bn c th c lt qua, d ngy hay m, sch bo ca hng ngn th vin. Chic my nh m bn b qun hay b nh cp s bo mt cch chnh xc cho bn bit hin gi n ang u, d cho n l mt thnh ph khc. T tr s lm vic, bn c th tr li cu hi t gia nh ca bn. nhng thng tin hin nay kh c th c c, ngy mai s tr nn d dng: - Xe but ca anh chy ng gi khng? - Hin nay trn con ng bn i lm vic hng ngy c tai nn no xy ra khng? - Hc b ca con bn ang hc ti trng tt xu ra sao? - Liu c ai ng i v xem ht vo ngy th nm theo v ngy th t ca bn khng? - Ca hng no, d bt c ni u, c th giao cho bn mt ng h eo tay va coi gi va bt mch vi gi r nht vo sng ngy mai? - Hiu git i git xong o chong ca bn cha? - Triu chng ca mt cn au tim nh th no? -Liu c c nhn bit c mu sc khng? -Mnh ang u vo lc 9 gi 2 pht ti ngy th nm va qua nh? Chng hn, bng dng bn mun th mt nh hng mi khai trng v mun c xem thc n, d n ngn hng mc ru vang, v cc mn c sn trong ngy ca ca hng . c th bn ang ngh khng bit cc nh bnh lun ni g v cc mn n bn thch nht. Bn c th cng mun bit s Y t xp hng v sinh ca khu vc bn thc hng no. nu bn nghi ng nh hng bn cnh, m bn mun thng qua bo co ca cnh st bit mc an ton ca n. nu bn vn cn thch th i du lch ? Vy bn phi t khch sn, phi c bn , phi c bn hng dn li xe theo lut giao thng. Hy ly cc bn hng dn in sn hay bo my c cho bn nghe- v cp nht thm trong khi bn ang li xe trn ng. tt c nhng thng tin u c th c c v hon ton thuc v bn, bi vy c th khai thc bt c phn no bn thch tho bt c cch no v trong bt c bao lu tu bn mun. bn mun xem mt chng trnh vo lc thun tin cho bn ch khng phi vo ng lc chng trnh c pht sng. Bn c th i mua sm, t thc n, lin lc vi bn b ng mn, hoc bn mun gi thng tin ca bn cho nhng ai mun s dng n vo lc no tu thch.
11

Chng trnh thi s hng m s bt u vo thi im bn mun v s kt thc vo lc bn d nh. Bn s lt qua nhng ti do bn hoc do mt c quan dch nm c s thch ca bn. bn c th yu cu gi cho bn nhng bo co ca Tokyo hoc ca Boston hay ca Seattle, yu cu cung cp thm chi tit ca mt chuyn mc thi s no , hoc c th hi liu ngi vit chuyn mc bn a thch c th bnh lun thm vs kin no . v nu bn mun, ngi ta s gi bng tin thi s ti cho bn. S thay i trng i khin cho ngi ta lo s. Hng ngy, trn ton th gii, ngi ta hi nhau v mng li thng vi ni lo s hi hng. iu g s sy n vi vic lm ca chng ta? Liu con ngi c th ri khi ci th gii vt cht hng ngy sng bng my in ton ca h? liu ci h su ngn cch gia ngi giu v k ngho c b khot rng thm ra? Liu my in ton c th gip c g cho nhng ngi dn b mt quyn bu c East St. Lous hay ang cht i Ethiopia? Nhng thch thc ln lao s sy n vi mng li v nhng thay i m n mang li. Trong chng 12, ti s bn v nhiu mi quan ngi chnh ng m ti thng c nghe i nghe li. Ti suy ngh v nhng kh khn, v nhn thy rng, sau khi phn tch n cung, ti vn tin tng v lc quan. Mt phn, v l bng tnh ca ti, phn khc, do ti l ngi nhit tnh vi nhng g m th h ti, th h trng thnh cung vi my in ton, c kh nng thc hin c. chng ti to ra nhng cng c dng hng ti nhng phng cch mi. ti thuc loi ngi tin rng, d cho c g sy ra i na th s tin b s n, chng ta cn phi to ra nhng g tt nht. Ti vn cn rng mnh vi cm gic rng ti ang bc thng vo tng lai v nm bt ngay kh nng h l ban u ca cuc cch mng ny. Nhng ti cm thy thc s may mn rng ti l ngi ang nm ly c hi gp phn vo s khi u ca s thay i mang tnh thi i mt ln th hai na. Ln u tin, khi cn l mt thiu nin, ti tri qua s phn khch c bit khi ti hiu ra rng nhng chic my in ton kia ri y gi r v my s mnh hn rt nhiu. Chic my in ton m ti chi tr chi tic-toe vo nm 1968 v hu ht cc my in ton thi l nhng my chnh; nhng con qui vt kh tnh c t trong cc hp bo v khng b nh hng bi thi tit. Sau khi chng ti s dng ht s tin do Mothers' Club cung cp, Paul Allen, ngi bn hc ca ti thi v sau ny cng ti thnh lp ra Hng Microsoft, v ti s dng rt nhiu thi gian tip cn vi my in ton. Nhng my in ton thi hot ng rt km so vi tiu chun my in ton hin nay, nhng chng li l ni kinh hong i vi chng ti bi v chng tht to ln, phc tp v rt t, gi mi chic ti hng triu M kim. Ngi ta ni chng bng si dy in thoi vi thit b u ra l loi my teletyp cho nhiu ngi nhiu noi khc nhau c th dng chung c. Cn my in ton thu gi th rt t. Khi ti cn hc trung hc, gi thu gi loi my trn l 40 M kim. iu by gi nghe c v k quc v khi m hin nay c mt s ngi c hn mt my v khng h ngh rng anh ta bn cng c th sm ring mt my c. Nu bn c 18.000 M kim ,Hng Digital Equipment (DEC) s bn cho bn mt my PDP-8. Mc d ngi ta gi l " my in ton mini" nhng n rt ln so vi my ngy nay. Ngi ta phi t n trn mt gi chiu ngang O,6 m v chiu cao 2 m, nng ti 120kg. C mt thi chng ti c mt ci, v ti nghch n sut ngy. Chic PDP-8 rt b hn ch so vi chic my chnh m chng ti c th lin lc c bng in thoi, thc ra, kh nng tnh ca n cn km hn vi loi ng h eo tay hin nay. Nhng n c th lp trnh ging nh my ln, loi rt t tin, bng cch ch th cho phn mm. Mc d c nhng hn ch, chic my PDP-8 khi dy trong chng ti nim m c rng ri y hng triu ngi s c th
12

sm c my in ton. C mi mt nm tri qua, ti li cng tin chc rng my in ton nht nh s r hn nhiu v s rt ph bin. Ti chc chn rng mt trong nhng l do khin ti quyt tm pht trin my in ton c nhn lc l ti mun c ring cho mnh mt chic. Vo thi , phn mm, cng ging nh phn cng, u rt t. Ngi ta phi vit cho mi loi my. V h mi ln phn cng ca my in ton thay i, v vic rt thng xy ra, th li phi tn rt nhiu thi gian vit li phn mm khc. Mt s hng sn xut my in ton c cung cp khi lp trnh phn mm chun km theo my, nhng hu ht cc phn mm u ch dc vit gii quyt nhng vn ring cho mt s hng bun. Cng c mt vi phn mm a dng, nhng c rt t phn mm kt hp m bn c th mua t c. Ba m ti lo tin hc ph cho ti ti Lakeside v cho ti tin mua sch, nhng ti cn phi lo tr tin thu my in ton. Chnh iu y ti nghing v hng mun kinh doanh phn mm. Nhm chng ti,trong c Paul Allen, tm dc vic lm vi t cch l nhng lp trnh vin phn mm. i vi hc sinh cc trong trung hc, s tin 5.000 M kim c tr cho mi ma h - mt phn bng tin v s cn li c tr vo tin thu my in ton -tht l mt s tin ln. ng thi, chng ti cng thng lng lm vic cho mt s cng ty khc trong c iu kin l nu chng ti pht hin cc sai st trong phn mm cho h, chng ti c s dng my in ton ca h khng mt tin. Mt trong nhng chong trnh ti vit l chong trnh v xp lp ca hc sinh. Ti b mt ci vo mt vi lnh v vic khin ti c xp vo mt lp ch ton l n sinh. Nh ti cp, tht kh lng ko ti ra khi chic my, ni ti c th chng minh mt cch r rng v nhng thnh cng ca mnh. Ti nghin n ri. Lc , Paul hiu bit v phn cng nhiu hn ti. Vo mt ngy he nm 1972, khi ti mi 16 v Paul 18 tui, Paul a cho ti bi bo di c trang 143 ca tp ch Electronics. Bi bo vit rng mt cng ty cn non tr, tn Intel, cho ra i mt nhip vi x l vi tn gi 8008. Chp vi x l n gin nhng n cha ton b no ca mt my in ton Paul v ti nhn thy rng b vi x l u tin ny cn rt hn ch, nhng Paul chc chn rng s c th lm cho chng mnh hn v my in ton s dng mt chip s c ci tin nhanh chng. Vo thi , gii cng nghip my in ton cha h ngh n vic ch to ra mt my in ton thc ra ch dng mt b vi x l. Bi bo dng trn tp ch Electronics chng hn, miu t my in ton 8008 nh l mt my thch hp " cho bt c chng trinh s hoc, chng trnh iu khin hay h thng lm ra quyt nh no, nh l mt u cui thng minh ". Nhng tc gi bi bo khng nhn thy rng b vi x l li c th pht trin ln thnh mt my in ton a nng. Cc b vi x l thi cn chm v b hn ch v s lng thng tin m chung x l. Cha c nhng ngn ng lp trnh phc hp. Mi mt ng dng u phi c lp trnh vi hng t cc lnh n gin m mch t hp c th hiu c. Ngi ta coi chic my 8008 nh l mt gnh nng, c phi lp di lp li cc nhim v n gin mt cch rt nhm chn. Loi ny c s dng rt ph bin trong thang my v my tnh b ti. Ni cch khc, mt b vi x l gin n c gn vo mt ng dng,nh cc nt iu khin trong thang my, ch l mt cng c n, mt ci trng hay mt ci ci, trong tay ca mt nhc s nghip d; tt cho nhp iu c bn hoc cho
13

nhng ho m khng phc tp. Tuy nhin, mt b vi x l mnh vi nhng ngn ng lp trnh thch hp ging nh mt dn nhc hon ho. Vi mt phn mm ng, cng nh vi mt dn nhc hay, n c th chi tt c cc th loi. Paul v ti t hi chng ti phi lp trnh nh th no cho my 8008 c th thc hin c, Paul in thoi cho hng Intel hi xem h c th cung cp cho chng ti mt ti liu hng dn no c khng. Chng ti hi ngc nhin khi nhn c ti liu do h gi ti. Chng ti bt tay vo nghin cu. Trc y, ti lp mt phin bn (version) ca BASIC s dng trong my PDP-8 ca Hng DEC, v ht sc phn khi khi ngh rng ti c th lm nh vy cho mch t hp ca Hng Intel. Nhng trong khi nghin cu ti liu hng dn ca my 8008, ti nhn thy rng ch l vic lm v ch. Chic my 8OO8 cha phi l loi my tinh vi, n khng c transistor. Tuy nhin, chng ti hnh dung ra cch s dng mch t hp nh nng cng sut ca nhng chic my ln chng c th phn tch s liu thng tin v lu lng xe c lu thng xe bng cch tri mt on ng cao su ngang qua nhng qung ng chn trc. Khi mt xe chy qua ng cao su, n c mt l trn bng giy t bn trong mt hp kim loi gn mt u ng. Chng ti ngh rng chng ti c th s dng my 8008 x l cc bng giy in ra cc d th v cc s liu thng k khc. Chng ti t tn cho cng ty u tin ca chng ti l " Traf-O-Data". Vo thi , ci tn ny nghe c v thi v lm. Ti vit rt nhiu phn mm cho chic my Traf-O-Data ngay trn xe but lin tnh trong cc ln i li t Seattle ti Pullman va Washington, v trong khi Paul vn tip tc hc ti trng. Nhng mu th u tin hot ng rt tt, v chng ti hnh dung rng chng ti s bn rt chy loi my mi ca chng ti trn khp t nc. Chng ti s dng n x l cc bng giy v lu lng xe giao thng trn dng ph cho mt vi khch hng, nhng khng mt ai thc s mun mua my ca chng ti, c l chng l sn phm ca hai cu nhc. Mc d c tht vng,chng ti vn vng tin vo tng lai, thm ch nu khng phi l cc phn cng,th ch t chng ti cng c th lm c iu g vi b vi x l. Sau khi ti vo hc ti i hc Harvard vo nm 1973, Paul vn c s dng chic Chrysler New Yorker c tng ca anh i t Washington xuyn qua nc M n Boston, lp trinh cho my in ton mini ti Honeywell. Anh thong hay gh qua Cambridge tip tc trao i vi ti v k hoch tng lai. Ma xun nm 1974, tp ch Electronics cho bit Hng Intel cho ra i mch t hp 8008 mi - c cng sut mch gp mi ln mch t hp 8008 gn trong my Traf-O-Data. My 8008 khng ln hn my 8008 l my nhng n cha nhiu hn ti 2.700 transistor. Ngay lp tc, chng ti xem xt cc b phn bn trong ca mt chic my in ton thc s, vi gi khong di 200 M kim. Chng ti bt tay ngay vo vic son ti liu.Ti ni Paul " By gi th hng DEC s khng th bn c chic my PDP-8 no na u " iu kh r rng i vi chng ti l nu mch t hp nh li ti li c th tr nn mnh hn rt nhiu ln th s co chung ca nhng c my cng knh kia ang n. Tuy nhin, cc nh sn xut my in ton li khng nhn ra rng chnh b vi x l mi l mi e do. H ch khng th hnh dung c l mt mch t hp nh b kia li c th to nn mt my in ton "tht s". Thm ch ngay c cc nh khoa hc ca Intel cng khng th nhn thy kh nng tim n y ca n. i vi h, chic my 8008 khng g khc hn l s ci tin trong cng ngh t hp. Trong mt thi gian ngn, cc nh sn xut my in ton ng. My 8008 ch l mt s tin b nh nhoi. Nhng Paul v ti nhn li nhng hn ch ca mch t hp mi v hnh dung ra mt loi my in ton khc hon ton mang tnh ring t, c kh nng sm c v c th thch nghi c. iu
14

ht sc r rng i vi chng ti bi v cc mch t hp mi r n mc ri chng s c mt khp ni. Phn cng ca my in ton, c mt thi rt him, ri y cng s c mt khp ni, v gi thu my in ton s khng cn qu t nh trc na. Chng ti ngh rng ngi ta s p dng mi ng dng mi vo my in ton nu nh n khng qu t nh vy. Ri y, phn mm s l cha kho khai thc mi kh nng tim tng ca nhng my ny. Paul v ti suy on rng cc cng ty Nht v IBM chc s nm phn sn xut hu ht phn cng. Chng ti tin tng rng chng ti s i ln vi nhng phn mm y sng to v mi m. V ti sao li khng ch ? B vi x l s thay i c cu ca nn cng nghip. V c th hai chng ti tm c mt ch ng trong . ti ny cng l ti chung ca cc trng i hc. Bn c tt c mi loi kinh nghim mi, v c m hin ti p cho nhng c m v tng lai. Lc by gi chng ti cn tr v ngh rng chng ti cn thi gian. Ti ng k hc thm mt nm na ti trng i hc Harvard, v lun suy ngh tm cch cho ra i cng ty sn xut phn mm ca chng ti. Chng ti ra mt k hoch kh n gin. T phng ng ca ti ti k tc x, chng ti gi n ti tt c cc cng ty my in ton ln, xin c vit phin bn BASIC cho mch t hp Intel mi,nhng khng mt ni no tr li. n thng 12, chng ti cm thy kh tht vng. Ti d nh s tr v Seattle ngh php, v Paul vn sng Boston. Vo mt bui sng, vi ci lnh but tn xng ca vng Massachusetts, vi hm trc khi ti ri khu vc ny, Paul v ti ang lang thang quanh quy bo ti Qung trong Harvard v Paul h hng cm ln tp ch Popular Electronics s thng Ging y chnh l khonh khc ti miu t phn m u Li Ta ca quyn sch ny. Chnh n bin c m ca chng ti v tng lai thnh hin thc. Trn trang ba ca tp ch l mt bc nh chp mt my in ton rt nh, khng ln hn chic l nong bnh m im tm l my. N c mt ci tn c v trang trng hn ci tn Traf-O-Data ca chng ti; My in ton Altair 88OO. ( Altair l ch n trong b phim khoa hc gi tng nhiu tp Star Trek). My khng c mn hnh v cng chng c bn phim. N c 16 nt bm ra lnh trc tip nhp nhy c,v tt c ch c th. Mt phn ca vn l my Altair 8800 thiu phn mm. V ngi ta khng th lp trnh cho n c, v vic khin cho n tr thnh mt vt mi l hn l mt cng c. Nhng ci m my Altair c li l chp vi x l ca my Intel 8080 c dng nh b no ca my. Khi chng ti nhn thy n, chng ti hoang mang thc s. " i ; N ra i m chng ti khng c gp phn ; Ngi ta vit phn mm thc s cho t hp ri." Ti on chc l n s xy ra sm hn v ti mun c tham gia ngay vo thi k u. C hi c tham gia ngay vo cc giai on u ca cuc cch mng my in ton c nhn l c hi ngn nm c mt, nn ti chp ly. Hai mi nm sau, ti cng suy ngh ging nh vy v nhng g din ra hin nay. Lc , ti no s rng ngi khc cng s c phin bn ging nh ti lm; ngy nay, ti bit ang c hng ngn ngi lm nh vy. Ci di sn ca cuc cch mng trc y l 50 triu my in ton c nhn c bn ra hng nm trn ton th gii,v vn hi c lp li trong nghnh cng nghip my in ton. c bit bao ngi thng v k thua.Ln ny, c khng bit bao nhiu cng ty ang c lao vo tht sm trong khi s thay i ang din ra hng ngy v c khng bit c man no l c hi.
15

Khi nhn li khong thi gian 20 nm trc y, r rng mt s ng cng ty vi vng lao mnh vo cuc n mc h khng kp thch ng v thua thit l chuyn hin nhin. Ri y, hai mi nm sau na, khi chng ta nhn li thi k ny, chng ta cng s thy mt dng tng t nh vy xy ra. Ti bit, trong khi ti vit iu ny, ang c t ra l mt thanh nin s lp mt cng ty mi rt ln, tin tng vo tm nhn su rng ca anh ta vo cuc cch mng thng tin ny l ng. Hng ngn cng ty s c thnh lp khai thc nhng i thay sp ti ny. Nm 1975, Paul v ti quyt nh mt cch ngy th rng chng ti s cho ra i mt cng ty, chng ti ang hnh ng ging nh nhng nhn vt trong chuyn phim ca Judy Garland v Mickey Rooney, nhng ngi reo mng :" Chng ti s trnh din ngay ti cc chung gia sc " Khng cn thi gian m lng ph na. Cng trnh u tin ca chng ti lc l to ra ngn ng BASIC cho chic my in ton xinh xinh ca chng ti. Chng ti nht qu nhiu th vo trong b nh nh ca chic my. Chic Altair ch c khong 4.000 k t nh. Ngy nay, hu ht my in ton c nhn c t 4 n 8 triu k t nh. Nhim v ca chung ti lc cng tr nn phc tp hn v chng ti thc s khng c trong tay mt chic Altair no, v cng cha bao gi c nhn thy n. Nhng vic khng thnh vn v nhng g chng ti quan tm ti l chip vi x l 8080 mi ca Intel v chng ti cng cha bao gi c nhn thy n. Khng h nn lng, Paul nghin cu ti liu to mch t hp, v sau vit mt chong trnh gip cho chic my ln ti Harvard c th bt chc chic my Altair nh nhn kia. Vic chng khc no a ton b mt dn nhc hon chnh ra ch chi mt bn song tu n gin. y th m li thnh cng. vit c nhng phn mm tt, i hi ngi vit phi tp trung t tng, v vit ngn ng BASIC cho my Altair cng l cng vic kh au u Khi suy ngh, ti thng phi i ti i lui trong phng bi n gip ti tp trung c suy ngh vo mt vn duy nht v trnh b phn tn t tng. Ti nht mnh trong phong ng trong sut ma ng nm 1975. Paul v ti khng ng nhiu v khng cn bit ngy hay m na. Khi ti thc s bun ng, ni ti ng thng l bn lm vic hay sn nh. C mt s ngy chng ti khng n v cng khng h gp mt mt ngi no c. Nhng sau 5 tun. Rt ng lc v chng ti t tn cho cng ty l " Microsoft". Chng ti bit rng thnh lp mt cng ty c ngha l chp nhn s hy sinh. Nhng ng thi chng ti cng nhn ra rng hoc chng ti thnh lp cng ty vo lc hoc s khng bao gi na. Vo ma xun nm 1975, Paul t b ngh lp trnh v ti cng quyt nh ngh php. Ti a vn ny ra bn vi Ba m ti, c hai ngi u kh hiu bit v kinh doanh, Ba m ti u hiu rng ti rt mun thnh lp cng ty sn xut phn mm v Ba m ti ng h nh . K hoch ca ti l ngh hc tp trung thi gian thnh lp cng ty ri sau s tr li trng hon tt chng trnh. Ti ch mun ngh php di hn. Khng ging nh mt s sinh vin khc, ti yu mn trng i hc. Ti tng ngh rng tht l vui thch khi c cng ngi bn chuyn vi bit bao nhng con ngi thng minh cng la tui. Tuy nhin, ti cm thy rng cnh ca m thnh lp mt cng ty phn mm c th khng bao gi tr li. V th cho nn ti lao vo th gii kinh doanh khi ti ch mi 19 tui u. Ngi ta thng yu cu ti gii thch s thnh cng ca Hng Microsoft. H mun bit b quyt no a cng ty t ch ch c hai ngi thnh mt cong ty
16

c trn 17.000 nhn vin vi doanh s bn ra hng nm trn 6 t. Tt nhin, cu tr li khng n gin cht no, v s may mn c vai tr ca n trong , nhng ti ngh rng yu t quan trng nht l tm nhn ban u ca chng ti. Chng ti ngh iu g s xy ra sau my Intel 8080, v hnh ng theo hng . Chng ti t hi " iu g s xy ra nu nh gi tin mua my in ton s r gn nh cho khng ?" Chng ti tin rng my in ton ri s c mt khp ni v gi r v phn mm mi c nhiu li th hn. Chng ti m ca hiu bn my in ton th vn may, v sn xut phn mm bn trong khi cha mt ngi no lm nh vy. Nh tm nhn ban u ca chng ti ng gip cho mi vic v sau d dng hn, Chng ti vo cuc ng ni v ng lc. Chng ti n ch troc, v nhng thnh cng ban u to iu kin thun li cho chng ti thu ht nhn ti. Chng ti thit lp mng li bn hang trn ton th gii,v s dng li tc u t vo vic nghin cu sn xut sn phm mi. Ngay t u,chng ti i ng hng. By gi, chng ti c c mt chn tri mi, v mt cu hi mi ny sinh "iu g s xy ra nu nh vic thng tin lin lc ri y s l vic gn nh khng tn tin ?" ngh v s ni mng tt c cc my ca gia nh v c quan vo trong mt mngli c tc cao v ang chm ngi tr tng tng ca dn tc ny m t khi c chng trnh khng gian cha c g c th khi dy nh th. V khng ch c dn tc ny, tr tng tng ca cc dn tc khc trn ton th gii ri s bng ln. Hng ngn cng ty s c tm nhn nh vy, v tng c nhn cng th, hiu c nhng bc i ban u, v vic thc hin s xc nh thnh cng ca h. Ti dnh rt nhiu thi gian suy ngh v kinh doanh bi ti rt yu thch cng vic ti lm. Ngy nay, phn ln suy ngh ca ti u dn vo cho xa l. Hai mi nm trc y, khi ti ngh v tng lai ca vi chip ca my in ton c nhn, ti cng khng bit chc ri n s dn dt ti i n u .Tuy nhin,ti vn kin tr theo hng chn, v tin tng rng chng ti ang i ng hng chng ti cn n khi mi vic ngy cng tr nn r rng hn. Hin nay, trc mt ti cn nhiu bt trc, song ti vn gi nim tin nh tha no. Tht kh cng thng thn kinh nhng cng tht l thch th. Hu ht mi ngi cng nh mi cng ty ang nh cuc vi tng lai ca h bng cch xy dng nhng nhn t bin xa l thng tin thnh hin thc. Ti hng Microsoft, chng ti tch cc lm vic hnh dung ra cch lm th no c th bt u t v tr chung sti ang ng hin nay, i n im chng ti c th pht huy tt c tim nng ca nhng tin b mi ca k thut. Lc ny l thi im y hng th, chng nhng cho cc cng ty c lin quan m cn i vi tt c nhng ai nhn thc c nhng li ch ca cuc cch mng ny.
17
Chng 2. Giai on M u Ca Thi i Thng Tin

Ln u tin khi ti nghe nhm t " thi i thng tin", ti cm thy nh b ct hng. Ti bit v thi i st v thi i ng, l nhng giai on lch s c t tn cho nhng vt liu mi m nhng con ngi dng lm ra cng c v v kh. l nhng thi i c bit. Sau , ti c sch, v nhng sch tin on rng ri y cc nc s chin u chng nhau ginh quyn kim sot thng tin, ch khng phi l ti nguyn thin nhin. iu nghe ra cng kh hp dn, nhng nh vy h nhngha thng tin l g? Vic c mt s cho rng thng tin s quyt nh tng lai khin ti nh li mt cnh ni ting trong phim ngi tt nghip (the Graduate) hi nm 1967. C mt th gia nu o Benjamin, ngi sinh vin tt nghip do Dustin Hoffman th vai, v khuyn Bengjamin mt li khuyn v ngh nghip khng c v g l mi mc nhng ch c hai t "cht do". Ti t hi cnh c vit vi mi nm sau th li khuyn ca thng gia kia s c th l : Hai t thi, Benjamin, "thng tin". Ti tng tng ra nhng cuc m thoi v ngha v tng lai trong mt phng lnh trong mt c quan:"Anh c bao nhiu thng tin?","Thu s l mt t nc v i v tt c thng tin u nm nc ","ti nghe bng gi thng tin ang tng!" N v ngha bi v thng tin khng phi l vt hu hnh hay vt c th cn, o, ong, m c nh cc vt liu trong cc thi i trc, nhng thng tin ngy cng tr ln quan trng i vi chng ta. Cuc cch mng thng tin ch mi bt u. Gi c ca thng tin ri s gim nhanh chng nh ca cc my in ton trc y. Khi gi c gim xung n mc chp nhn v c kt hp vi nhng
18

tin b khc ca k thut th "xa l thng tin"khng cn l nhm t ca nhng vin chc snh dng t ng v ca nhng chnh tr gia si ni na.N s tr thnh mt th mang tnh thc t v su rng nh l "in" vy. hiu c v sao thng tin li tr thnh mt trung tm im nh th, iu quan trng l phi bit nn k thut ang thay i cch chng ta x l thng tin nh th no. Ti xin dnh phn ln chng ny gii thch vn nu trn y. Phn cn li dnh cung cp cho nhng bn c cha c dp lm quen vi nhng nguyn l v lch s ca my in ton, mt s thng tin hiu phn cn li ca quyn sch. Nu bn hiu my in ton dng s hot ng nh th no ri th chc bn s hiu c phn cn li, vy, bn s yn tm xem tip phn cn li. iu khc nhau c bn nht chng ta s thy trong thng tin tng lai l hu nh tt c mi th u dng s. Ton b sch in ca cc th vin c chp v lu tr nh l nhng d Kin in t trn a v CD-ROM. Nht bo v tp ch thng c sp ch dng in t v c in ra giy l tin vic phn phi. Thng tin in t c lu tr vnh vin- hoc bao lu tu theo mun-trong c s d liu ca my in ton; nhng ngn hng d liu khng l ca bo ch c th tip cn c thng tin cc dch v trc tuyn. Phim, nh,v phim video, tt c u c th chuyn i sang thng tin dng s. Mi mt nm qua, cc phng php mi c sng to lng t ho thng tin v lc chng thnh triu triu nhng nhm nguyn t d kin. Khi thng tin dng s c lu tr, bt c ai cng c th tip cn c, v mt my in ton c nhn c th ngay lp tc gi, so snh v ti to li c. c im thi k ny ca lch s v con ngi sng to nhng phng sch hon ton mi, trong thng tin c th c trao i v vn dng, v tc ngy mt tng, gip chng ta x l chng. Kh nng ca my in ton vi gi r, tc x l v truyn d kin s cao, s thay i cc phng tin lin lc thng thng trong gia nh v c quan. ngh v vic s dng mt cng c s l s khng phi l mi. Bn tnh c s dng Chu cch y gn 5.000 nm. Vo nm 1642, khi mt nh khoa hc php, Balise Pascal, mi 19 tui, pht minh ra mt my tnh c hc. l mt cng c m. ba mi nm sau, nh ton hc ngi c, Gottfried Von Leibniz, ci tin chic my ca Pascal. Chic my tnh "Stepped Reckoner" ca ng c th thc hin cc php tnh nhn, chia v cn bc hai. Cc my tnh c hc ng tin cy, hot ng bng cch quay trn mt s ang cn gt, cc th h sau ca my tnh Stepped Reckoner, u l ch da ch yu ca cc hng bun cho n khi my tnh in t ra i v thay th chng. Cch y mt th k ri, mt nh ton hc ngi Anh ngh v kh nng ca my in ton, v suy ngh ca ng lm ng tr ln ni ting ngay trong thi i ca ng. Charles Babge, mt gio s ton hc ti trng i hc Cambridge, tng tng kh nng ca mt cng c c hc c th thc hin c mt chui cc php tnh quan trng.Ngay t thp lin 80, ng ny sinh ngh rng thng tin c th c s l thng qua mt chic my nu chic my c chuyn thnh ra dng s trc. My chy bng hi nc m Babage mng tng ra c th s dng cc cht, bnh xe rng ca, xy lanh, v cc b phn my khc, l chic my ca thi i cng nghip mi. Babage tin rng "my phn tch" ca ng cng c th dng loi b cc cng vic nng nhc v thiu chnh xc. Chic my phn tch ca ng l ra l mt my c hc, nhng ng hnh dung thy n c th tun theo s thay i ca cc lnh, v do , n c th phc v cho nhng chc nng khc na. N chnh l c im ca phn mm. Nu c mt b quy tc ton din, ngi ta c th "ra lnh" cho my thc hin mt s nhim v c bit.
19

Babage nhn thc c rng to c cc lnh , ng cn c mt loi ngn ng hon ton mi, v ng to c mt loi ngn ng dng s,ch, mi tn v cc du hiu khc. Ngn ng c to ra gip cho Babbage "lp trnh" cho chic my phn tch ca ng vi mt dy di cc lnh c iu kin, cc lnh cho php my b xung cc hot ng ca n p ng mi tnh hnh bin i. ng l ngi u tin nhn ra rng mt chic my n c th phc v mt s cc mc ch khc nhau. Trong th k tip theo, cc nh ton hc,theo suy ngh ca Babbage, ra nhng nt i cng, v cui cng, v gia thp nin 40, mt my in ton in t, da trn nguyn tc ca my phn tch ra i. Tht kh c th tm ra c cc hu du ca my trong s my in ton hin i hin nay, bi phn ln cc suy ngh v cng vic u thc hin ti M v Anh trong th chin th II di ci c l b mt chin tranh. Ba ngi c cng ln l Alan Turing, Claude Shannon,v John Von Neumann. Khong gia thp lin 30, Alan Turing, ging nh Babbage, mt nh ton hc bng u cu Anh c o to ti trng Cambridge, ngh sn xut mt loi my v hin nay gi l my Turing. l mt my tnh a nng hon chnh, ngi ta c th ra lnh cho n v x l bt c loi thng tin no. Vo khong cui thp lin 30, khi Claude Shannon cn l mt sinh vin, ng chng minh rng mt chic my thc hin c nhng lnh hp l c th s l c thng tin. Tm nhn ca ng- cng l ti cho bn lun n Master ca ng - l cc mch ca my in ton - khi ng l ng v khi m l sai-c th thc hin cc thao tc hp l, s dng s 1 biu th "ng" v s 0 biu th "sai". l h thng nh phn. N l mt b m. H thng nh phn l b ch ci ca my in ton in t, l c s ca ngn ng m tt c thng tin c dch ra, c lu tr v s dng trong my in ton. N kh n gin nhng li rt quan trng hiu c cch m my in ton hot ng nh th no, v chnh v vy n ng chng ta dnh th gi tm hiu su hn v n. Hy tng tng rng bn c mt cn phng v bn mun nh trng ca n phi sng bng mt bng in 250 watt, m bn mun nh sng c th iu chnh c t 0 watt (ngha l ti hon ton) cho n ht cng ca bng n 250 watt. C mt cch thc hin vic l dng mt nt vn xoay trn gn vo bng in 250 watt kia. t c ti nht, bn hy vn nt vn ngc kim ng h ti s 0. t c sng nht, bn hy vn theo chiu kim ng h ti con s 250. c mt na sng, hy vn nt vn ti khong gia chng. H thng ny d s dng nhng c nhiu hn ch. Nu nt vn xoay qu im bt u cht xu-chng hn bn mun c nh sng hi m phc v cho ba cm thn mt-bn ch c th on chng c sng m thi. Thc t bn khng bit c cng nh sng l bao nhiu watt, hoc trng hp bn nh ai vn mt cch chnh xc c. Thng tin ca bn ch l thng tin xp x gn ng, v nh vy th tht kh c th lu tr hay ti lp li ng nh c c. Vy, chng hn vo tun sau, bn mun vn li ng cng nh sng c th bn phi lm nh th no? bn c th nh du trn nt vn bn bit nc no bn cn vn ti, nhng nh vy cng kh m chnh xc c, v iu g s xy ra nu bn mun c cng nh sng khc hn? v liu bn phi lm nh th no nu bn ca bn mun c nh sng ng nh ln trc? bn c th ni "vn ngc chiu kim ng h khong mt phn nm", hay "vn cho mi tn ca nt vn ch hai gi",nhng bn ca bn ch c th vn c mt cng nh sng xp x m thi. V iu g s xy ra nu bn ca bn bo mt ngi khc lm li nh vy? mi mt ln thng tin c truyn t l mi ln s chnh xc b gim
20

i. Trn y l mt v d v thng tin c lu tr di dng "tng t". Nt vn n im sng m to c s tng t v cng sng ca bng n. Nu nt c vn na vng, ngh rng bn c cng nh sng l phn na. Khi bn tnh hoc din t nt vn bao xa, tc l bn thc hin lu tr thng tin di dng tng t (tc nt vn) ch khng phi di dng nh sng.thng tin dng tng t, c th tp hp, lu tr vd ti to li, nhng n thng khng chnh xc - v cn c nguy c cng tr ln khng chnh xc sau mi ln c truyn i. By gi chng ta hy nghin cu mt phng php hon ton khc din t cng nh sng trong phng, tc lu tr v truyn thng tin dng s bng cch s dng cc s 0 v 1.Nhng s ny gi l nhng s nh phn-nhng con s bao gm ton b cc s 0 v 1. Mi mt s 0 hay s 1 c gi l bit. Mt khi thng tin c chuyn i, n c a vo v lu tr trong my in ton nh l mt chui di cc bit. tt c cc s u c ngha l "thng tin dng s". Thay v chng ta ch c duy nht mt bng in 250 watt, hy tng tng rng chng ta c 8 bng, bng sau c cng gp i bng trc, t 1 cho n 128. Mi bng u c gn ring mt cng tc, v bng c cng thp nht c xp bn phi. Cch b tr cc bng in c trnh by nh di y: Bng cch bt hay tt cc cng tc trn, bn c th iu chnh sng t 0 watt ln 1 watt (tt c cc cng tc u tt) cho ti 255 watt (tt c cc cng tc u c bt). H thng ny to cho bn c 256 kh nng. nu bn mun c nh sng 2 watt, nu bn mun c nh sng 3 watt, bn bt c hai cng tc 1watt v 2watt. Nu bn mun c nh sng 4 watt, bn ch cn bt cng tc 4 watt. Nu bn mun c nh sng 5watt, bn bt cng tc 4 watt v 1watt. Nu bn mun c nh sng 250 watt, bn bt tt c tr hai cng tc 4 watt v cng tc 1 watt. Trng hp bn mun dng nh sng l tng cho ba cm l 137 watt, bn ch cn bt ba cng tc: 128 watt,8 wattt v 1 watt. H thng ny gip chng ta d dng ghi li mt cng nh sng chnh xc cho ln s dng sau hoc thuyn t cho ngi khc nu ngi cng c mt h thng nh vy. Bi v phng php ghi li thng tin bng h nh phn ny kh ph bin - bng c cng thp bn tay phi,bng cao hn bn tri, v lun lun gp i - bn khng cn thit phi ghi li tr s ca mi bng. Bn ch cn dng loi cng tc c ghi: bt, tt, bt, tt. Vi loi thng tin nh vy, bt c ngi bn no ca bn cng c th vn li mt cch chnh xc v cng nh sng 137 watt trong phng bn. Thc ra, thng tin c th truyn cho hng triu ngi v cui cng mi ngi u c thng tin ging ht nhau v u c th vn ng 137 watt nh sng c. Ni gn li, bn c th ghi mi ln "tt" v 0, v mi ln bt l 1. iu c ngha thay v phi vit bt, tt, bt, tt, c ngha l bt cng tc th nht, th t, th tm ca tm cng tc, cn cc cng tc cn li l khng bt, bn vit li thng tin di dng 1,0,0,0,1,0,0,1,hoc 10001001, mt s nh nguyn. Trong trng hp ny n l 137.Gi bn ca bn v ni:"ti c c nh sng tht hon ho! l 10001001. Bn hy th xem".bn ca bn cng s c c ngun nh sng chnh xc nh vy bng cch bt cng tc 1 v cc cng tc 0. Phng thc ny hnh nh l cch kh phc tp m t cng ca ngun nh sng, nhng n l mt v d v l thuyt ca biu thc nh phn, nn tng ca tt c my in ton hin i.
21

Biu thc nh phn gip cho nhng ta c kh nng tn dng li th ca mch in t sn xut my tnh b ti. Vic ny sy ra trong th chin th hai khi mt nhm cc nh ton hc, do J. Presper Eckert v John Mauchly, gio s ti khoa c kh in ca trng i hc Pennsylvania dn u, bt u pht trin mt my tnh in t, chic ENIAC. Mc ch ca n l y nhanh tc tnh ton cc bng tnh ca pho binh. ENIAC ging nh mt my tnh in t hn l mt my in ton, nhng thay v s dng s nh phn vi cc b cng tc bt, tt trn bnh xe nh cc my tnh c hc thng p dng, ng ta s dng "cng tc " n chn khng. Qun i phn cng lnh y nhng c xe chuyn dng ch hng tp ho tr y cc c my khng l v n chn khng quanh trn a. Mi khi mt n chn khng chy, my ENIAC li phi ngng, lnh trng lao ti thay th n chy. Ngi ta gii thch, c l l khng xc ng lm, l do v sao li phi thay th cc n thng xuyn nh vy l do nhit lng v nh sng ca n thu ht n bm m v chng c th bay c vo c my khng l kia v lm cho mch b t. Nu iu ng, n gip gii thch ngha mi ca t "con b bug" c dng ch nhng xung tp nhiu ly lan trong phn cng hay phn mm ca my in ton. Khi tt c n chn khng chy ht, cc k s li phi nh v my ENIAC gii quyt mt vn bng cch cm li nhng 6.000 dy cp bng tay. lm cho my thc hin mt chc nng khc, mi ln nh vy, nhm k s li phi nh hnh tr li h thng dy cp. John von Neumann, mt ngi M gc Hungary tht li lc, c cng u trong vic ngh ra cch gii quyt vn ny. ng sng to ra h bin ho m hin nay tt c my in ton dng s vn cn p dng. "kin trc Von Neumann", nh ngy nay vn gi, da trn giuyn l ng to ra nm 1945, k c nguyn l m my in ton c th trnh vic thay cp bng cch lu tr lnh trong b nh ca my. Ngay sau khi ngh c bin thnh hin thc, my in ton hin i ra i. Ngy nay, b no ca hu ht my in ton u l hu du ca b vi x l m Paul Allen v ti b chong vng t nhng nm 70,v my in ton c nhn thng c nh gi theo s lng bit thng tin (ging nh mt cng tc ca h thng n)v mt b vi s l c th s l c trong mt ln, hoc bao nhiu byte (mt chm tm bit)mt b nh hoc mt b nh da a m chng c. My ENIAC nng 30 tn v chim ht mt cn phng rng. Bn trong my, cc xung tch chy trong 1.500 rle c in v qua 17.000 n chn khng. Khi khi ng my, n tiu th 150.000 watt nng lng. Nhng my ENIAC ch lu tr s liu tng ng khong 80 k t thng tin. Vo u thp lin 60, transistor thay th n chn khng trong ngnh in t dn dng. iu xy ra khong hn 10 nm sau v pht hin ti Bell Labs rng ht silicon mu bc t hon c th thc hin cc cng vic ging nh n chn khng. Cc transistor, ging nh n chn khng, cng hot ng nh cc cng tc in, nhng chng ch cn mt lng nng lng rt nh hot ng, v nh vy to rt t nhit v chim rt t ch. B transistor a mch c th kt hp vo trong mt chip n to ra mt mch t hp. Nhng chip ca my in ton chng ta s dng hin nay l nhng mch t hp cha mt lng tng ng hng triu transistor c nn li thnh mt khi silicon v kch thc nh hn mt inch vung. Trong mt bi bo ng trn Scientific American nm 1977, Bob Noyce mt trong nhng ngi sng lp ra hng Intel, ch ra s ging nhau gia b vi x l tr gi 300 M cng vi my ENIAC, mt chic my khng l b mi mt ph hoi ra
22

i t bui bnh minh ca thi i my in ton. B vi s k nh xu chng nhng mnh hn,m nh Bob Noyce nhn xt, "n nhanh hn gp hai mi ln, c b nh ln hn, ng tin cy gp ngn ln, tiu th mt ngun nng lng ch bng mt bng n ch khng phi bng mt u my xe la, ch chim 1/30.000 th tch v gi thnh thp hn 1/10.000 ln. Bn c th t mua qua ng bu in hoc ti cc ca hng ni bn . Tt nhin, b vi x l ca nm 1977 so vi hin nay ch l th chi ca tr con. V, thc ra,c nhiu loi chi r tin c cha cc chip ca my in ton cn mnh hn nhiu so vi cc chip ca thp lin 70, nhng con b in t m u cho cuc cch mng my vi tnh. Nhng tt c cc my in ton hin nay, d kch thc v cng sut c khc nhau, chng u x l thng tin v tr liu bng cc con s nh phn. S nh phn c s dng lu tr vn bn trong my in ton c nhn, nhc trong a nhc, tin trong h thng my gi tin ca gin hng. Trc khi thng tin i vo my in ton, n phi c i ra thnh nhng s nh phn. Ri my mc, cc thit b dng s, li chuyn thng tin v dng nguyn thu ca n. Bn c th hnh dung mi mt thit b l cc dy chuyn mch, khng ch cc dng in t. Nhng cc mch lin quan, thng c lm bng silicon, ht sc nh v ch c th phng c bng cc ngun in cc nhanh - to li vn bn trn mn hnh ca my in ton c nhn, nhc v a CD, v cc lnh t cc my i tin phn phi. Nhng cng tc n chng hn, minh ho cch cc s c th i din di dng nh phn. Sau y ld cch my th hin vn bn di dng nh phn. Theo quy c, con s 65 i din cho ch A hoa, con s 66 i din cho ch B hoa, vv... Trn my in ton mi mt s trn c biu th di dng m nh phn: ch A hoa ca con s 65 s tr thnh 01000001.Ch B hoa ch con s 66 s tr thnh 01000010. Mt khong trng c i din bi con s 32, hoc 00100000. V vy cu "Socrates is a man" s tr thnh chui 136 cc s 1v 0: 01010011 01101111 01100011 01110010 01100001 01110100 01100101 01110011 00100000 01101001 01110011 00100000 01100001 01100001 01101101 01100001 01101110 Qua v d trn chng ta c th hiu c mt cch d dng cch mt dng vn bn tr thnh mt dy s nh phn nh th no. hiu c cch cc loi thng tin khc c s ho ra sao, chng ta hy xt mt v d khc ca dng thng tin tng t. Mt a ht c in lm bng nha vinyl l mt i din tng t ca giao ng m thanh. N lu tr thng tin m thanh trong nhng k hiu vi m chy dc theo cc ng rnh theo hnh xon c ca a ht. Nu bn nhc c mt on m thanh ln th cc k hiu c khc su vo ng rnh, v nu c mt nt nhc c m thanh cao th cc k hiu c nn cht li vi nhau. Cc k hiu trong ng rnh l dng tng t ca m thanh nguyn thu - cc sng m c micro thu li. Khi chic kim my ht chy trong cc ng rnh, n giao ng trong s cng hng vi nhng k hiu li ti kia. S giao ng , vn cn dng tng t ca m thanh ban u, c khuych i ln v truyn ra h thng loa pht ra bn nhc. Ging nh bt c mt phng tin t dng lu tr thng tin, a ht c nhng nhc im ca n. Khi mt a ht b try sc, b bi bm, hoc b hn du tay, nhng vt ny c th lm cho kim giao ng khng chnh xc, gy ting n khi nghe nhc. Nu a ht quay khng ng tc th m thanh ca bn nhc s khng chnh xc. Mi ln my chy, kim ca my ht bo mn cc k hiu li ti trong dnh lm cho vic ti to m thanh khng hon ho ca a ht cng s
23

chuyn sang bng ct-xt th tt c nhng m thanh khng hon ho ca a ht s chuyn sang bng mt cch vnh vin, v cc tp m khc li c thm vo v chnh bn thn my ct-xt thng thng cng l dng tng t. v thng tin s b mt dn cht lng qua mi ln thu. Trn a Compact, nhc c lu tr di dng mt chui s nh phn, mi mt bit (ging nh mt cng tc) c i din bng mt pit vi m trn b mt ca a. a CD hin nay cha khong 5 t pit. Tia la-de phn chiu trong a CDmt dng tng t - ln lt c cc pit xc nh v tr 1 hoc 0 n phi chuyn ti, v sau tp hp li v chuyn thng tin v dng bn nhc ban u bng cch to ra cc du hiu in t nh trc v chng s c h thng loa chuyn thnh sng m. Mi ln cho a hot ng, m thanh c to ra hon ton chnh xc nh nhau. Ngy nay, vic chuyn mi th thnh dng s ho rt thun tin, nhng vic hnh thnh s lng bit din ra rt nhanh. Khi nhp qu nhiu lng m thng tin c th khin cho b nh ca my b qu ti hoc tn kh nhiu thi gian khi mun truyn t my ny sang my khc. V th cho nn, kh nng ca mt my in ton nn d liu s, lu tr hoc pht ra, ri chuyn d kin v dng ban u l iu rt quan trng v trong tng lai s c nhiu loi my nh th ra i. Di y, chng ti xin trnh by v sao my in ton hon ton c cc chin tch . Chng ta phi quay tr v thi ng Claude Shannon. Mt nh ton hc, vo thp lin 30, ngh ra c phng php trnh by thng tin di dng nh phn. Trong cuc chin tranh th gii th hai, ng bt u nghin cu cch trnh by ton hc v thng tin v hnh thnh mt lnh vc m sau ny ngi ta gi l l thuyt thng tin. Shannon nh ngha thng tin l s gim bt tnh khng chc chn. Theo nh ngha th gi d bn bit l ngy th by, v c ai bo bn rng l ngy th by, nh vy bn khng nhn c thng tin no c. Nhng, nu bn khng bit ngy l ngy g, v c ai bo bn rng l ngy th by, nh vy bn c nhn c thng tin, bi v s khng chc chn ca bn s c gim i, L thuyt thng tin ca Shannon, trn thc t, dn ti t ph khc. Mt trong nhng t ph l nn d kin. S nn d kin rt quan trng i vi c hai lnh vc in ton ln thng tin lin lc. Nhng g ng ni rt r rng: Nhng phn d liu no khng cung cp c thng tin duy nht u l tha v c th loi b. Cc nh bo chuyn vit mc tm tin thng loi b nhng t v ngha, nhng ngi gi in tn, vit qung co u nh vy. Nhng nguyn l ca Shannon ang c p dng trong lnh vc nn m thanh v hnh nh. Ngi ta c th nn thng tin t 27 triu bit xung 1 triu bit truyn i nh th vn gi c ngha v ngi xem vn thch th. Tuy nhin, trong k thut nn cn ang c nhng hn ch v trong tng lai khng xa, chng ta cng s chuyn mt s lng bit t ni ny sang ni khc. Cc bit s di chuyn theo dy cp ng, trong khng kh, trong cu trc ca xa l thng tin, m phn ln s l cp quang. Cp quang l loi cp c lm bng thu tinh hay cht do ht sc trn lng v trong sut n mc bn c th nhn thy mt n cy ang chy pha bn kia mt bc tng dy 70 dm lm bng loi cp quang . Cc tn hiu nh phn, di dng nh sng c bin iu, lan truyn qua cc khong cch rt di bng cp quang. Mt tn hiu di chuyn trong cp quang khng nhanh hn trong dy cp ng; c hai cng di chuyn vi tc nh sng. Nhng li th v cng to ln ca cp quang so vi cp ng l c di thng m n mang theo. Di thng l thc o s lng bit di chuyn trong mch trong thi gian 1 giy. N thc hin ging nh mt xa l.Mt ng l lin tnh c tm ln xe d nhin l xe c lu thng d dng hn mt con ng
24

nh hp. Di thng cng ln th xe c cng nhiu, nh vy m nhiu xe, hoc nhiu bit thng tin, c th di chuyn trong mt giy. Nhng cp c di thng gii hn, dng chuyn ti vn bn v ging ni, gi l mch bng hp. Nhng cp c nhiu kh nng hn, dng chuyn ti hnh nh v phim hot hnh gii hn, gi l "bng trung". Nhng cp c di thng cao, dng chuyn ti tn hiu nghe nhn, c gi l di bng rng. Xa l thng tin s s dng k thut nn, nhng giai on u vn cn phi s dng ch yu l gii thng. Mt trong nhng l do chnh khin chng ta cha c sn mt xa l hot ng c l ch trong mng li thng tin lin lc hin nay cha c di thng cho tt c cc ng dng mi. V iu cng cha th thc hin c cho n khi no cp quang c sn xut ti nhng vng hin nay cha c. Cp quang l mt v d v s tin b ca cng ngh, n vt ra xa nhng iu m Babbage hoc thm ch c Eckert v Mauchly c th tin on c. V tc cng t c nhng tin b vt bc tng t m trong hiu sut v kh nng ca cc chip th hin. Nm 1965, Gordon Moore, sau ny l ng sng lp vin ca hng Intel, cng vi Bob Noyce, tin on rng kh nng ca mt chip in ton s tng gp i hng nm. ng tin on iu sau khi dnh ra ba nm tri nghin cu t l gia gi v hiu sut lm vic ca cc chip in ton. Thc ra, Moore khng tin l tc ci tin c th tn ti lu di c. Nhng ri mi nm sau, iu ng tin on xy ra ng nh vy, v ng li tin on tip rng kh nng tng gp i trong tng hai nm mt. Vi x l ca hng Intel c s Transistor tng gp i sau 18 thng theo quy lut ca Moore. Cha c kinh nghim no trong cuc sng hng ngy gip chng ta hiu c mt con s m ta c th gip i n ln v vn ln - s ci tin theo cp s m. C mt cu chuyn ng ngn c th gip chng ta hiu vn ny. V vua Shirham ca n t ra ht sc hi lng khi mt trong nhng quc v khanh ca ng pht minh ra tr chi c v hi rng ngi mun c thng iu g.Quc v khanh tr li: Knh tha b h, khanh ch gim xin B h ban cho khanh mt ht la m cho vung th nht ca bn c hai ht cho vung th nh, bn ht cho vung th ba , v c tip tung c tng gp i cho tng trong tt c 64 vung ca bn c. Nh vua ht sc cm ng v li thnh cu khim tn n, v lnh cho mang ra mt bao la m. Nh vua lnh cho vin quan qun lng m to ln tng s ht t vo mi vung ca bn c. Th l vin quan kia t vo trong th nht ca hng th nht 1 ht la m. Vo vung th hai 2 ht, vung th ba 4 ht, ri 8, 12,32,64,128 ht. n vung th tm ca hng th nht, vin quan kia c to ln tng s ht t l 255. Cho n lc cc v quan cha t ra c g lo lng. C th s nhiu hn mt t so vi s lng ng ngh,nhng cha c g ng ngc nhin xy ra. Gi s phi mt mt giy . m mt ht, th n lc mi ch tn c khong bn pht. Nhng nu m mt hng tn bn pht, th th on xem mt bao nhiu thi gian mi m ht s lng ht trong tt c 64 vung kia. Bn gi? bn ngy? hay bn nm? n lc m song hng th hai vin quan kia phi mt khong 18 ting ng h m 65.535 ht. lc m song hng th ba ca tng s tm hng, vin quan n mt 194 ngy m 16,8 triu ht trong 24 vung. V cn li 40
25

vung cha m. n lc ny, chng ta c th on trc rng v vua kia phi t b li ha. n vung cui cng, nu m, s phi tn 18.446.744.073.709.551.615 ht v thi gian phi m ln ti 584 t nm. D on hin nay v tui ca qu t khong 4,5 t nm. Theo a s sch vit v chuyn c tch th vua Shirham, sau nhn ra mnh b mc la v ra lnh chm u v quc v khanh kia. S pht trin theo cp s nhn, thm ch khi c gii thch, nghe vn c v nh mt tr a. Quy lut Moore chc chn s l ng trong khong 20 nm ti. V nu nh vy th mt php tnh hin nay mt khong mt ngy tnh, lc s nhanh hn gp 10.000 ln, tc ch mt vi giy. Cc phng th nghim hin ang th nghim loi transistor "n o", c s ln ng m l 1/1.000.000.000.000.000 ca mt giy, hanh hn khong 10 triu ln so vi loi transistor ang dng trong b vi s l hin nay. Vn t ra l gim kch c nhm mch chip v dng in xung sao cho cc electron chuyn ng khng ng phi bt c vt g, k c vic chng va chm ln nhau. Giai on sp ti s l giai on "transistor n electron", trong mt electron n i din cho mt bit n thng tin, y s l mc ch cui cng trong vic to ra my in ton tiu th t nng lng, t ra l theo s hiu bit hin nay v mn vt l hc ca chng ti. c th tn dng c li th tc siu cao cp phn t, my in ton ri y s c kch c rt nh, thm ch dng vi m. Chng ti bit nn tng khoa hc c th gip chng ti thit k cc my in ton cc nhanh ny. iu chng ti cn hin nay l mt cuc t ph v k thut, m nhng t ph nh th thng n rt nhanh. n lc chng ta c c tc th vic lu tr cc bit ni trn s khng cn l vn na. Vo ma xun nm 1983, hng IBM cho ra i loi my PC/XT, chic my iton c nhn u tin ca hng c thit k mt a cng bn trong. a cng c chc nng nh l mt phng tin lu tr bn trong v cha c 10 megabytes, hoc cn gi l "meg" thng tin, tc khong 10 triu k t hay 80 triu bit. Nhng khch hng no mun nng cp my hin c ca h ln 10 meg u c th c min l c tin. Hng IBM cho gi l 3.000 M kim mt b, c km ngun cp in ring, m rng b nh. Nh vy c ngha l phi tn 300 M kim cho mi megabyte. Ngy nay, nh vo s pht trin theo cp s nhn miu t trong quy lut Moore m cc a cng ca my in ton c nhn c th cha ti 1,2 gigabyte-tc 1,2 t k t thng tin - vi gi l 250 M kim. Tc ch tn 21 xu cho mt megabyte! (trong thng 9 nm 1996 cn khong 170 M kim) chng ta mong i mt s ci thin ht sc l th c gi l b nh ton k (holographic memory), n c th cha 10 k t thng tin trong mt th tch nh hn 1 inch vung. Vi kh nng nh vy, b nh ton k, vi kch c ch bng nm tay ca bn, c th cha ni dung ca c mt th vin Quc hi M. Do k ngh thng tin lin lc i vo dng s, cng nh s ci thin hm s m, lm cho my in ton sch tay, tr gi 2.000 M kim, tr ln mnh hn nhiu so vi my in ton chnh ca hng IBM hai mi nm trc. Vo mt thi im no trong tng lai khng xa, mt si cp n i vo tng nh s c kh nng cung cp tt c d liu s cho c h gia nh. Si cp c th l cp quang, loi hin ang c s dng trong in thoi ng di, hay l cp ng trc, loi hin ang c s dng lm cp truyn hnh. Nu cc bit c nhn bit nh l ging ni, chung in thoi s reo;nu hnh nh video, n s xut hin trn mn hnh ca my thu hnh; nu l dch v thng tin trc tuyn, chng s xut hin vn bn, v hnh nh trn mn hnh my in ton.
26

Si cp n a mng li vo tng gia nh kia s nht nh chuyn ti khng ch cc cuc ni chuyn in thoi, phim nh,tin tc thi s. Nhng chng ta cng khng th no hnh dung xa l thng tin, trong hai mi nm ti, s chuyn ti nhng g tt hn cch m mi ngi sng thi i , s dng nhng cng c th s, c th hnh dung cc cnh ca ra vo nh th Ghiberti Florence c. Ch khi no xa l n th chng ta mi c th hiu ht mi kh nng ca n. Tuy nhin,kinh nghin v nhng thnh tu dng s ca hai mi nm qua cho php chng ta hiu c mt s cc nguyn l v nhng kh nng ch yu ca tng lai.
27
Chng 3. Nhng bi hc t nn cng nghip in ton

Thnh cng l ngi thy ng s. Thnh cng quyn d nhng ngi thng minh ngh rng h khng th tht bi. V thnh cng cng l mt hng o vin khng ng tin cy hng dn ta i vo tng lai. Nhng k hoch kinh doanh nghe c v rt hon ho, hay nhng k thut tin tin nht hin nay nh my nghe nhc hin i, my thu hnh hay my in ton ln, u cng c th nhanh chng tr ln lc hu. Ti tng chng kin cnh xy ra. vic theo di tht k trong mt thi gian di hot ng ca cc cng ty, c th dy cho mnh nhng nguyn tc ra cc chin lc cho tng lai. Nhng cng ty u t vo xa l thng tin s c gng trnh ti phm cc sai lm m nn cng nghip in ton mc phi trong hn hai mi nm qua. Ti ngh rng hu ht nhng sai lm c th hiu c bng cch quan st mt vi yu t c bn. Trong s c nhng yu t nh dng xon c tiu cc, s cn thit phi ch ng hn l xui theo thi cuc, tm quan trng ca phn mm tng phn vi phn cng , v vai tr ca tnh tng hp v s phn hi tch cc m n to ra. Bn khng th da vo tr tu thng thng v n ch pht huy tc dng trong hn ba mi nm qua, th trng phn mm v phn cng ca my in ton r rng khng phi l th trng thng thng. Nhng cng ty ln, c d n ngn hng ting,t doanh thu mi ngy ln ti hng trm triu M kim, nhng ri c hng lot khch hng quen thc ca h t nhin bin mt ch trong mt thi gian rt ngn. Cc cng ty ln nh Apple, Compaq,Lotus,Oracle, Sun v Microsoft u t hai bn tay trng nhanh chng t doanh s ti 1 t M kim. Nhng thnh cng thc y, mt phn, bi iu m ti gi l "s tng trng theo ng xon c tch cc". Khi bn c trong tay sn phm n khch, cc nh u t mt n bn v sn sng tin vo cng ty ca bn. V mt khng c mt ngi n th nhng ngi khc nhanh chng n theo. iu to ln hng phn. Cc i tc v khch hng c tim nng ti, v hnh xon c c th ln cao dn, to cho nhng thnh cng khc d dng hn. Ngc li, c mt ng xon c tiu cc m nhiu cng ty c th lm vo. Mt cng ty lm vo tnh trng ca mt ng xon c tiu cc thng lm ra v l nh mnh, trong khi cng ty khc cm thy nh gi tn s ca h sp im ri. Nu mt cng ty bt u mt c phn th trng hoc cho ra i mt sn phm ti th cu chuyn u li s l "ti sao cu li lm cng ty ?" "ti sao anh li u t vo cng ty ny?" "ti ngh ng khng mua c phiu ca h".Bo ch,cc nh phn tch, bt u nh hi, v tung ra cc cu chuyn ni b cng ty nh ai ci nhau vi ai, ngi no phi chu trch nhim v vic qun l ti t . Khch hng bt u t du hi v liu trong tng lai h c ln mua c phiu ca cng ty khng. Trong ni b cng ty, mi vic u c vn , k c nhng vic ang c thc hin tt. Thm ch mt k ton tt cng b loi b vi l l "Anh ch lo bo v ci c", v tt c nhng iu ch t lm cho cng ty phm thm nhiu sai lm khc. Th m cng ty ri vo chiu xon c i xung. Nhng nh lnh o ti ba nh Lee Iacocca, ngi c cng u trong vic lt ngc th c trong khi cng ty ang lm vo chu k xung dc, rt xng ng c tn dng. Trong sut thi nin thiu ca ti, my in ton bn rt chy thi l my ca hng Digital Equipment Corporation-hay cn gi l DEC. Trong sut hai mi nm tri, tng trng theo ng xon c tch cc ca cng ty hu nh khng th
28

dng li. Ken Olsen, ngi sng lp ra hng DEC, l ngi thit k ra phn cng mang tnh truyn thuyt v cng l thn tng ca ti. Nm 1960, ng sng lp ra nghnh cng nghip sn xut my in ton mini bng cch cho cho hng mt my in ton "nh"u tin. Chic my ra i sm nht l chic PDP-1, t tin ca chic my PDP-8 ca trng trung hc ti hc thi . Ngi mua,thay v phi tr hng triu M kim cho "ng st" ca hng IBM, c th mua mt my PDP-1s ca Oslen vi gi ch c 120.000 M kim. N khng mnh bng chic my ln, nhng n c rt nhiu ng dng khc nhau, v pht trin thnh mt hng c s vn ln ti 6,7 t m kim. Hai thp nin sau, tm nhn ca Oslen bt u b dao ng. ng khng cn nhn thy tng lai ca chic my in ton bn na. Ngay lp tc, ng b ht ra khi hng DEC, v mt phn ca cu chuyn truyn thuyt ca ng hin nay ch l, ng l mt con ngi ni ting v cng khai v nhiu ln coi chic my in ton c nhn ch l mn chi nht thi. Ti cm thy bun khi phi nghe nhng cu chuyn ging nh chuyn ca Oslen. ng l ngi rt tuyt vi trong cch tm ra phng php mi tin hnh cng vic, v ri-sau nhng nm di c mnh d n ngn hng l nh sng to - ng lc bc gia ng ba ng. Mt ngi c nhng suy ngh h o khc l An Wang, mt di dn gc trung hoa. An Wang bin phng th nghim ca ng thnh mt hng cung cphs my tnh in t c nh hng ln vo thp nin 60. Trong thp lin 70, pht l mi li khuyn can ca bn b xung quanh, ng ri b thi trng my tnh ngay trc khi n bc vo mt cuc cnh tranh gi c quyt lit c th lm cho ng tn gia bi sn. tht l mt quuyt nh tuyt vi. Wang thnh lp li cng ty khc v n tr thnh mt hng cung cp my x l t (vn bn) hng u. Trong sut thp nin 70, my x l t ca ng thay th my nh ch ca hu ht cc vn phng trn ton th gii. My ca ng c thit k mt b vi x l bn trong nhng khng phi l nhng my in ton c nhn thc th, bi chng c thit k thc hin ch mt chc nng l x l vn bn. Wang li l mt k s c nhng ngh khng thc t. S hiu bit su sc th hin trong quyt nh t b my tnh b ti l ra c th dn ng ti ch thnh cng trong vic sn xut phn mm cho my in ton c nhn trong thp nin 80, nhng ng khng nhn ra c bc ngot sp ti ca nn cng nghip ny. d cho ng l ngi pht trin ra phn mm tuyt vi, gn lin vi quyn s hu ch v b x l t ca ng. nhng ri phn mm ca ng cng ti hi co chung khi cc loi my in ton a dng c b x l t c nhiu ng dng khc nhau nh WordStar, WordPerfect, v MultiMate (phn mm ny bt chc phn mm ca Wang) ra i. Nu nh Wang nhn thc c tm quan trng ca cc phn mm tng ng th c l Microsoft khng ra i v ln mnh nh ngy nay. v ti c th cng tr thnh mt nh ton hc hay mt lut s mt ni no , v s t ph ca ti vo lnh vc my in ton c nhn c l cng ch cn l mt hi c xa vi. IBM l mt hng ln khc cng khng nm bt kp thi c cc i thay v k thut ngay trong giai on khi u ca cuc cch mng my in ton c nhn. Ngi ng u hng ny, ng Thoms J. Watson, vn troc y l nhn vin bn my tnh tin. Thc ra, Watson khng phi l ngi sng lp ra hng IBM, nhng nh phng php qun l nng n ca ng m sut trong thp nin 30 hng IBM thng tr th trng cc loi my dng trong k ton. Hng IBM bt u tham gia vo th trng my in ton khong gia thp nin 50. l mt trong nhng hng ln thi ang c cnh tranh chim gi v tr hng u trong lnh vc ny. Cho n nm 1964, mi mt kiu my, d cng mt hng sn xut, u dc thit k theo kiu dng ring bit, v i hi phi
29

c h iu khin va phn mm s dng ring ca n. H iu khin ny, hay cn dc gi ngn gn l h DOS, l phn mm cn bn iu phi cc thnh phn khc ca chic my, ch th cho chng cch phi hp vi nhau thc hin cc chc nng khc. Khng c h iu hnh ny,chic my ch l vt v dng. N l mt ci b m ngi ta t trn tt c cc chng trnh phn mm nh phn mm v k ton hay bng lng, phn mm x l t hay th in t. Thi , my in ton c nhiu kiu ng v gi c khc nhau. Mt s c thit k c bit nghin cu khoa hc, s khc phc v thng mi. Nh ti pht hin lc ti vit ngn ng BASIC rng cng vic c ngha phi lm sao c th chuyn c phn mm t my ny sang kiu my khc. iu ng d cho phn mm c vit theo mt ngn ng chun nh COBOL hoc FOTRAN chng hn. Di s hng dn ca mt thanh nin tn Tom l con v ng thi l ngi k tha ca Watson, cng ty mo him tung ra 5 t M kim u t vo mt khi nim hon ton mi m, l cu trc m rng - c ngha l theo cu trc tt c my in ton ca h System/360, cho d kch thc c khc nhau, u c th p ng mt tp lnh chung. Cc mu c thit k theo cc quy trnh k thut khc nhau, t chm nht n nhanh nht, t kch thc nh ph hp vi nhng tr s s, u c th hot ng cng mt h DOS. Khch hng c th di chuyn cc ng dng v thit bngoi vi, cc ph tng nh a, bng v my in t my nay sang my khc mt cch thoi mi. Cu trc m rng ny thc s nh hnh li ton b nn cng nghip. My System/360 l mt thnh cng ht sc d dng v khin cho IBM tr thnh ngun cung cp my in ton chnh trong sut thi gian ba mi nm sau . Khch hng x n u t vo h 360, tin chc rng s u t s khng lng ph. Nu h mun chuyn sang mt my in ton ln hn, h c th c mt my hot ng cng mt h thng v c cu trc ging nhau. Nm 1977, hng DEC cho ra i h cu trc m rng ring ca h, l h VAX. H ny bao gm cc loi my in ton bn cho n loi my in ton ln, v mang li cho hng DEC nhng g h System/360 mang li cho hng IBM. Hng DEC tr thnh hng dn u vng vng nht trn th trng my in ton mini. H cu trc m rng Syetem/360 ca hng IBM v cc h k tip nh System/370 loi ra ngoi thng trng nhiu i th cnh tranh ca hng IBM v khin cho cc hng c tim nng mi xut hin cng phi n mt. Nm 1970, mt hng cnh tranh mi ra i, do Eugene Amdahl, vn trc y l k s bc cao ca hng IBM, thnh lp, Amdahl ra mt k hoch kinh doanh rt mi l. Cng ty ca ng, cng gi l cng ty Amdahl, ch to ra nhng my in ton hon ton c th cnh tranh c vi phn mm 360 ca hng IBM. Amdahl sn xut ra phn cng chng nhng chy c h DOS v nhng ng dng ca n ging nh ca hng IBM, nh bit tn dng c li th ca k thut mi. Chng bao lu sau cc hng Control Data, Hitachi, v Intel u cho ra i cc mainframe (my in ton ln) c kh nng snh vi my ca hng IBM. Khong gia thp nin 70 tm quan trng ca tnh tong thch ca h 360 tr nn r rng hn. Ch cn li nhng cng ty sn xut my in ton ln ( mainframe) m phm cng ca n c th chy c h DOS ca hng IBM l cn tn ti. Trc khi h 360 ra i, cc nh thit k my in ton c tnh thit k ra nhng loi my khng tng thch (uncompatible) vi my ca cc hng khc, bi v mc ch ca nh sn xut l lm cho khch hang l thuc vo h v s gp nhiu khoa khn v rt tn km khi mun chuyn sang cc loi my khc. Amdahl v nhng ngi khc t du chm ht cho tnh trng . Vic th trng i hi tinh tng thch l mt bi hc cho nn cng nghip in ton trong tng lai. N cng l mt bi hc cho nhng h thng no c th gip cho h c kh nng la chn phn cng ca bt c hng no p dng c nhiu ng
30

dng phn mm rng ri nht. Trong khi tnh hnh c tip din,ti vn ang say sa vi hc tp v th nghim my in ton. Ma thu nm 1973 ti n Harvard. Trong trng lc c nhiu cch nhn i mt cch gi to rt khc nhau, v x hi c coi l cch tt nht th hin thi lnh m ca mnh. V th cho nn, trong sut nm hc u tin, ti nhy ht lp ny n lp khc n cui kho ti phi lao vo hc nh in. N tr thnh mt tr chi chng phi mi m g tc l vi s u t thi gian ti thiu vo vic hc, xem mnh s t th hng cao n mc no. Ti dnh phn ln thi gi rnh ri chi bi trn my poker, mt tr chi rt hp dn i vi ti. Trong khi chi poker, ngi chi thong thu lm c kh nhiu cc mnh thng tin khc nhau nh ai l ngi chi bo tay, nn tung nhng con bi no ra trc, g kia thng thu cy ra sao, ri rp ni chng li to cho mnh cch chi ring. Ti thu c kh nhiu tin nh bit c kt cc mnh thng tin thnh kinh nghim bn thn. Kinh nghim trong chin thut chi poker - v c s tin thu c - gip ch cho ti rt nhiu khi ti mi bc vo lnh vc kinh doanh. Nhng ln ny ti tham gia vo mt tr chi khc c phn mun mng hn, cho nn nhng kinh nghim trn khng gip ich g cho ti dc c. Nhng lc ti chua nhn bit c iu nay. Thc ra, vic ti tham gia c phn ng h, l Sreve Ballmer, mt sinh vin khoa ton, chng ti quen nhau hi cn hc nm th nht lc chng ti cng k tc x Currier House. C hai chng ti u sng mt cuc sng kh khc bit, t ch n vic hc hnh, ch chu lao vo hc cc bi hc chnh trc k thi c vi ngy thi. Steve l mt thanh nin giu ngh lc, thch giao tip bn b. Nhng hot ng chim phn ln thi gian ca anh. Khi vo mm hc th hai,anh l i trng ca i bng , gim c ph trch qung co ca t The Harvard Crimaon, mt t nht bo ca trng i hc. Anh cn l mt thnh vin ca cu lc b X hi, tng t nh Hi i hu ca trng Harvard. C mt ln, c hai chng ti u ng k hc mt mn kinh t hc kh hc ba Kinh t hc nm 2010. Gio s b mn ny cho php sinh vin t nh gi th hng ca mnh vo cui hc k. V th, Steve v ti dnh ht th gi trong sut hc k cho cc lnh vc khc v hu nh chng ng ngng g ti mn ny. Cho ti khi ch cn mt tun na l n k thi, chng ti mi lao vo hc sng hc cht. Tuy vy, cui cng chng ti cng t c hng A. Tuy nhin, sau khi Paul Allen v ti thnh lp hng Microsoft, chng ti mi nhn thy rng s chn ch ca chng ti trc y khng phi l cch chun b tt nht bc vo qun l mt cng ty. Trong s nhng khch hng u tin ca Microsoft c cc cng ty Nht, h nghim khc ti mc nu chng ti giao hng chm l h c th c ngay vi ngi sang gim st chng ti. Cho ti nay, ti vn cn cm thy c ni au kh mi khi giao hng chm. Tht tnh l, chng ti kh c th ci tin cho tt c nh vy nu nh h khng lm nh th. Microsoft bt u ti Albuquerque, New Mexico, vo nm 1975, bi v l tr s ca hng MITS. MITS l mt hng nh sn xut ra chic my in ton c nhn Altair 8800 c ng trc y trn trang ba ca tp ch Popular Electronics. Chng ti phi hp tc vi hng ny bi l hng u tin ban my in ton c nhn vi gi kh r cho cng chng. Vo nm 1977, cc hng Apple, Commodore v Radio Shack cng tham gia vo ngnh kinh doanh ny. Chng ti cung cp ngn ng BASIC cho hu ht cc my in ton c nhn u tin. y l phn mm ch yu trong thi , v ngi s dng c th t vit cc ng dng ca h cho ngn ng ny thay v phi mua trn gi. Trong nhng ngy u, vic bn ngn ng BASIC l mt trong nhiu cng vic ti
31

phi lm. Trong ba nm u, hu ht cc k thut vin ca Microsoft u tp trung vo cng vic k thut, ti ph trch khu bn ra, ti chnh v tip th, cng nh vit cc b m. Lc ti mi ch va bc qua tui v thnh nin, v cng vic bn hng khin ti hi lo s . Ch trong ca Microsoft l yu cu nhng cng ty nh hng Radio Shack mua quyn s dng bn lun c pohn mm ca chng ti cng vi my ca h (chng hn nh my Radio Shack TRS8O), v tr cho chng ti tin bn quyn tc gi. Mt trong nhng l do buc chng ti phi lm nh vy l v nn vi phm quyn tc gi kh ph bin vo thi . Trong nhng nm u bn ngn ng Altair BASIC, doanh thu rt thp so vi s lng phn mm ca chng ti ang c s dng rng ri trn th trng khin chng ti ngh rng phn mm ca chng ti b nh cp. Ti vit v ph bin mt th ng gi nhng ngi s dng my in ton yu cu h hy ngng vic sao chp cc phn mm ca chng ti chng ti cn c th c tin u t vo vic sn xut nhiu phn mm khc. Nhng ti khng thuyt phc c h,hnh nh h vn thch v mun s dng phn mm ca chng ti nhng bng cch " mn" ca ngi khc hn l mua. May mn l hin nay hu ht nhng ngi s dng my in ton u hiu rng phn mm c bo v bn quyn. Vic nh cp bn quyn hin vn cn l mt vn ln trong quan h thng mi bi v vn cn mt s nc cha c-hoc khng p dng-lut bn quyn. Hoa k i hi cc chnh ph khc phi lm nhiu hn na thc thi lut bn quyn i vi sch bo, phim nh, a CD, v phn mm ca my in ton. chng ta phi ht sc cn thn bo m sao cho xa l thng tin ca chng ta s khng tr thnh thin ng ca bn k cp. Mc d chng ti bn rt chy phn mm ca chng ti cho cc cng ty sn xut phn cng M, nhng trong nm 1979, gn nh phn na doanh thu ca chng ti n t nc Nht, nh mt ngi bn tuyt vi tn l Kauhiko Nishi, hay cn gi l Kay. Kay in thoi cho ti vo nm 1978, v t gii thiu mnh vi ti bng ting Anh rng anh c v hng Microsft v ngh rng anh c th cng tc kinh doanh vi hng chng ti. V tht th v, v chng ti c rt nhiu im tng ng. Chng ti cng tui, cng l sinh vin, nhng anh ang ngh php v say m my in ton c nhn. Vi thng sau, chng ti gp nhau trong mt cuc hp ti Anaheim bang Albuquerque, ti , chng ti cng bay tr v Albuquerque, ti ,chng ti k kt mt hp ng anh lm i din c quyn phn phi phn mm BASIC vng ng . Chng c lut s no chng kin vic k kt hp ng, ch c ti v Kay,trn tinh thn anh em tin cy ln nhau. Thc hin hp ng , chng ti t doanh thu trn 150 triu M kim, cao hn gp 10 ln mc d kin. Kay thng xuyn i li gia cc trung tm thng mi ca Nht v c ca M na. Anh l mt con ngi kh nng ng, iu rt li cho cng vic ca chng ti Nht. Bi n khin cho cc thng gia Nht c n tong rng chng ti l nhng thn ng. Khi c dp sang Nht, chng ti cng phng trong khch sn, lm vic qua in thoi thu m sut sang, doanh s t hng triu la mi m. C mt ln trong khong t 3 n 5 gi sang, chng c ma no gi in thoi ti c, nhng n khong 5 gi th c ngi gi ti, Kay vi ly ng nghe v ni :" m nay lm vic hi tr y nh ". Trong sut tm nm sau , Kay lun chp ly mi thi c. C mt ln vo nm 1981, trn chuyn bay t Ssattle ti Tokyo, Kay ngi gn Ka uo Inamoi, ch tch Hng Kyocera, mt hng khng l c s vn ln ti 65O triu M kim. Kay, lc
32

ang qun l cng ty ASCII ca anh y Nht, tin s hp tc vi Microsoft, thnh cng trong vic bn vi Inamori v sng kin mi ca anh y l hp t sn xut my in ton xch tay vi mt phn mm dn gin c thit k bn trong my. Th l Kay v ti cng thit k kiu my. Ti Hoa K, my c Hng Radio Shack tung ra th trng vo nm 1983 vi tn gi l Model 100 ,vi gi ch c 799 M kim.Cn ti Nht my c bn ra di tn gi l my NEC PC8200,v Chu Au vi l Olivetti M-10. Nh nhit tnh ca Kay, my tr thnh my in ton xch tay u tin rt ph bin, mt loi dng c c gii phng vin a chung trong nhiu nm. Vi nm sau, vo nm 1986, Kay quyt nh chuyn b m ASCII theo mt hng ti d nh cho Microsoft, cho nn Microsoft quyt nh thnh lp mt cng ty trc thuc ring ca Microsoft ti Nht. Cng ty ca Kay vn l mt cng ty quan trng chuyn phn phi phn mm cho th trng Nht. Kay, ngi bn thn ca ti, vn rt nng ng nh ngy no v quyt tm a my in ton c nhn tr thnh cng c ph bin. Tnh cht ton cu ca th trng my in ton c nhn cng s l mt nhn t ht sc quan trng trong qu trnh pht trin xa l thng tin. S hp tc gia cc cng ty ca Hoa K v Chu u cng vi cc cng ty ca Chu trn lnh vc my in ton s tr nn quan trng hn trc y nhiu. Nng nc no hoc nhng cng ty no khng trin khai c tnh cht ton cu trong phn vic ny ca h, h s khng th pht trin c. Thng Ging nm 1979, Hng Microsoft chuyn t Albuquerque v vng ngoi Seattle thuc bang Washington. Paul v ti tr v nh, mang theo gn nh tt c my chc cng nhn theo. Chng ti tp trung sc lc vo vic vit ngn ng lp trnh cho s my mi d tha do nn cng nghip my in ton c nhn ang pht trin rt mnh. Ngi ta x n vi chng ti v h mang theo mi d n c tim nng pht thnh nhng cng trnh to ln hn. Nhu cu v cc dch v ca Microsoft vt xa kh nng cung cp ca chng ti. Ti cn ngi tr gip qun l cng vic kinh doanh, v ti tm n Steve Ballmer, ngi bn cng phng v cng hc b mn kinh t nm 2010 ti trng i hc Harvard trc y. Sau khi tt nghip, Steve lm qun c sn phm cho Hng Procter Gamble Cincinnati. Sau vi nm, anh li quyt nh theo hc Trng Kinh doanh Stanford. Khi ti gi in thoi cho anh cng l lc anh mi va kt thc mt nm hc v vn mun tip tc hon thnh chng trnh sau i hc,nhng khi ti ng mun mi anh tham gia ng s hu ch cho hng Microsoft, anh ng v li tr thnh mt sinh vin ngh php di hn mt ln na. Khi chng ti tuyn b mi cng nhn trong hng tham gia quyn s hu ch di hnh thc tham gia gp vn, hng Microsoft gt hi c nhng thnh cng ln lao cha tng c. Khong ba tun sau khi Steve n lm vic ti hng Microsoft,ln u tin gia chng ti c nhng cuc tranh lun kh cng. Lc , hng Microsoft ang thu khong ba mi cng nhn, v Steve cho rng chng ti cn phi thu ngay thm khong nm mi ngi na. Ti tr li anh rng chng ta khng th lm nh th c. Nhiu khch hng u tin ca chng ta b ph sn, v ni lo s b v n ngay trong thi gian hng ang pht trin mnh khin cho ti ht sc bo th v phng din ti chnh. Nhng Steve khng h nn lng v ti phi nghe theo anh ta. Ti bo anh ch nn thu nhng ngi c nng lc cng sm cng tt,v ti s bn vi anh v nhng g cn lm sau. Ti cha bao gi tri qua nhng gi pht hnh phc n nh vy, bi v doanh thu ca chng ti tng trng v cng nhanh chng
33

nh nhng con ngi ti ba li lc m Steve huy ng c. Ni lo s chnh ca ti trong nhng nm u l mt s cng ty no c th s t kch vo v cum mt th trong ca chng ti. Thc ra,thi cng c mt vi cng ty nh kinh doanh cc b vi x l hay phn mm khin cho ti lo lng, nhng may mn l khng ai trong s c tm nhn v th trng phn mm ging nh chng ti. Ngoi ra, cn c mt nguy c khc lun lun e do chng ti. l vic c th vo mt ngy no , mt trong nhng cng ty ln chuyn sn xut my in ton nhng cng ty ln chuyn sn xut my in ton ly phn mm dng cho my in ton ln ca h ci tin li, dng cho my in ton ly phn mm dng cho my in ton s dng b vi x l nh. Cc hng IBM v DEC c nhng th vin phn mm ht sc mnh. Nhng mt ln na, rt may cho hng Microsoft l phn ln nhng ngi s dng khng c nh ci tin my ca h thnh nhng my in ton c nhn. Ch c mt nguy c xut hin vo nm 1979, khi hng DEC tung ra th trng loi my in ton mini PDP-11 c ci tin theo dng mt my in ton c nhn mang tn HeathKIT. Mc d vy, hng DEC khng tin tng hon ton vo my in ton c nhn, v do trn thc t h h khng y nhanh tin sn xut. Mc tiu ca Microsoft lc l vit v cung ng phn mm cho hu ht my in ton c nhn nhng khng dnh dng n vic sn xut hoc kinh doanh phn cng. Microsoft ng k gi bn phn mm ht sc thp. Chng ti ci tin ngn ng lp trnh nh phin bn BASIC cho thch hp vi tng loi my. Chng ti phn ng rt nhanh trc nhng i thay ca cc nh sn xut phn cng. Chng ti khng mun to bt c mt l do no khch hng ca chng ti i tm mua phn mm khc. V chin lc ca chng ti thnh cng. Trn thc t, tt c cc nh sn xut my in ton c nhn u dng k ngn ng lp trnh ca chng ti. Mc d phn cng ca hai cng ty sn xut my in ton c khc nhau, nhng c hai u s dng phn mm BASIC ca Microsoft, iu chng t, trong chng mc no , cc phn mm l nhng phn mm tng thch. Chnh tnh cht tng thch tr thnh thnh phn quan trng trong vic thu ht khch hng mua n cho my in ton ca h. Cc nh sn xut thng qung co rng ngn ng lp trnh ca Microsoft, k c ngn ng BASIC, u c th s dng c cho my in ton ca h. Theo thi gian, phn mm BASIC ca Microsoft tr thnh ngnh cng ngh phn mm tiu chun. C mt s cng ngh khng l thuc vo s chp nhn rng ri ca khch hng v gi tr s dng. Ci cho chin khng dnh vn c l mt dng c tuyt vi v rt hu ch cho d bn l ngi duy nht cha bao gi mua n. Nhng i vi sn phm ca thng tin lin lc v cc sn phm khc cn n kh nng kt hp th gi tr s dng ca chng l thuc vo chng c c khch hng s dng rng ri hay khng . Nu bn ch chn la hai hm ng th: mt ci c lm bng tay,rt p,vi khe h ch va cho mt c phong b, vi mt thng cc tng c m ngi ta tin tay nht mi loi th t v bu phm ca bn vo , v bn s chn ci c nhiu ngi chn, tc bn chn tnh tng thch ca sn phm. i khi chnh ph hoc mt vi u ban no ra mt s tiu chun ci tin c gi l nhng tiu chun "hp php" v c sc mnh v php l. Tuy nhin, c rt nhiu tiu chun t c nhng thnh cng ln nht li l nhng tiu chun " tn ti trn thc t"do th trng pht hin ra. My nh ch ting Anh hay bn phm ca my in ton u c b tr ch theo chiu ngang t tri sang phi gm nhng k t: Q W E R T Y. Khng c lut php no buc h phi
34

lm nh vy. N l mt thng l, v khch hng ni chung u theo ch tiu , tr phi c nhng thay i tuyt vi khc ra i. Nhng nh chun "thc t" c th trng, ch khng phi lut php , ng h. Chng c chn v nhng l do chnh ng, v chng b thi hi khi c nhng th khc thc s c u th hn, tng t vic a Compact disk thay th gn nh hu ht cc a ht c lm bng nha vinyl trc y. Nhng nh chun "thc t" tn ti trong th trng thng qua gung my kinh t, tng t nh quan nim v s tng trng theo ng xon c tch cc a nhiu nghnh kinh doanh n thnh cng, trong thnh cng trc to thun li cho thnh cng sau. Quan nim ny,c gi l s phn hi tch cc, gii thch v sao nhng tiu chun "thc t" thng ni bt hn khi ngi ta tm kim tnh tng hp ca my in ton. Mt chu k phn hi tch cc bt u khi, trong mt th trng ang ln, c mt th g t ra c li th hn ci c. N thng xy ra vi nhng sn phm i hi k thut cao, c th sn xut vi s lng ln nhng gi thnh khng tng bao nhiu v tnh tng hp ca chng c thm vi gi tr s dng mi. My chi tr chi in t hin nay l mt v d. l mt my in ton c thit k cho mt mc ch c bit, c mt h iu hnh c bit hnh thnh mt nn cho phn mm ca tr chi. Tnh tng hp c ngha rt quan trng bi v cng c nhiu ng dng-trong trng hp ny l nhiu tr chi-th gi tr s dng ca chng cng qu i vi khch hng. ng thi, my cng bn chy th nhng nh pht trin phn mm ng dng cng sng to ra nhiu ng dng mi hn. Chu k phn hi tch cc bt u khi chic my at c mc ph bin cao nht v doanh s s tng khng ngng. C l mt chng minh hng hn nht v uy lc ca s phn hi tch cc l trn u v bng video xy ra vo cui thp lin 70 v u thp lin 80. c mt cu chuyn hoang ng kh dai dng cho rng ch c s phn hi tch cc mi lm cho bng video VHSc u th nh bng Beta, mc d v phng din k thut th bng Beta tt hn. Thc ra, nhng bng u tin ca Beta ch thu c mt ting ng h -so vi ba ting ca VHS-khng thu mt b phim hay mt trn u bng. Khch hng lu ti kh nng ca bng hn l quy cch k thut ca n.Sn phm ca VHS lc u bn chy hn sm phm ca Beta c hng sony s dng cho my Betamax ca h. Hng JVC, pht trin theo tiu chun VHS, cho php cc nh sn xut u my Video s dng tiu chun VHS vi gi bn quyn rt thp.Ng vy s ngi s dng bng VHS c li th hn ch n cha c nhiu phim trong mt bng hn v do ngy cng c nhiu ngi mun mua bng VHS. R rng l VHS c hng li th ca chu k phn hi tch cc. V thnh cng ny c th ra thnh cng khc, nhng cht lng khng h b gim st. Trong khi cuc tranh chp tay i gia Bentamax v VHS vn tip tc th doanh s bn bng video thu sn sang th trng M b gim st hn, ch cn vi triu bng mt nm. Mt khi bng VHS ni ln nh l loi bng tiu chun vo khong nm 1983, n c s chp nhn ca khch hng v s lng bng bn ra tng ln rt nhanh. Ch ring nm , trn 9,5 triu bng c bn ra, cao hn 50% so vi nm trc. Trong nm 1984, s bng bn ra l 22 triu. V trong nhng nm sau : 52 triu, 84 triu, v 110 triu bng trong nm 1987, thi im v vic thu bng xem phim tr thnh hnh thc gii tr ph bin nht ca cc gia nh, v cng l thi im bng VHS chim ngi v c nht. l mt v d minh ho s thay i v s lng mc c k thut mi chp nhn s ko theo s thay i v cht lng. My thu hnh l mt v d khc. Nm 1946, ch c 10.000 my thu hnh bn ra trn nc M, Nm sau l 16.000.
35

V lc n vt qua ngng ca chp nhn cho nn con s bn ra trong nm 1948 l 190.000 my. Trong nhng nm k tip l 1 triu, ri 4 triu, 10 triu, v s lng vn tng mt cch n nh cho ti nm 1955 l 32 triu. Khi my c bn ra nhiu, ngi ta li cng u t tin vo to nhiu chng trnh truyn hnh hn v vic cng khuyn khch khch hng mun mua my thu hnh. Cn i vi my v a CD, trong nhng nm u khng c my ngi mua, mt phn v kh tm c ca hng cho thu no c nhiu a nhc hay khc nhau. Nhng ri ch sau mt thi gian rt ngn, khi n vt qua c ngng ca chp nhn ca khch hng, s lng bn ra tng ln nhanh chng. Ngy cng c nhiu ngi mua v h thch cht lng m thanh tt, c nhiu nhc hay v s tin li ca my CD,v n tr thnh tiu chun "thc t" c chp nhn, v loi tr vnh vin loi a ht c in ra khi th trng. Mt trong nhng bi hc quan trng nht m ngnh cng ngh in ton rt ra c l gi tr s dng ca my in ton l thuc vo cht lng v ng dng phong ph ca cc phn mm ca n. Tt c nhng ai trong ngnh cng nghip in ton u hc c bi hc -mt s thnh cng nhng cng c ngi tht bi. Vo ma h nm 198O, c hai i din ca hng IBM n gp Hng Microsoft bn v vic nn sn xut loi my in ton no va loi no khng nn sn xut. Vo thi , hng IBM chim ngi v cha t v sn xut phn cng,nm trong tay hn 80% th trng my in ton ln. Trc y, h thng bn cc loi my chnh, t tin, cho cc khch hng ln. Ban lnh o ca IBM ngh rng vi 340.000 cng nhn, nu mun bn cc loi my in ton nh, r tin cho t nhn cng nh cho cc cng ty th h cn phi c ngoi vin. IBM mun tung mt hng my in ton c nhn ra th trng ch khong thi gian di mt nm. thc hin c k hoch nay, h phi t b phng hng truyn thng ca h l va sn xut phn cng va sn xut phn mm. Do , IBM quyt nh sn xut my in ton c nhn ch yu da vo nhng linh kin c sn, ai cng c th mua c. Mc d IBM, ni chung, c sn xut b vi x l dng cho cc sn phm ca hng, nhng n li quyt nh mua ca hng Intel b vi x l dng cho my in ton c nhn thay v phi sn xut. Nhng iu quan trng nht i vi Microsoft l IBM mun mua quyn s dng h iu hnh ca Microsoft ch khng t sn xut ly. Khi lm vic vi nhm thit k ca IBM, chng ti xut k hoch l IBM chng ti xut k hoch l IBM nn sn xut mt trong nhng my in ton c nhn u tin s dng b vi x l 16 bit, tc b 8088. Vic chuyn t 8 bit ln 16 bit s lm cho chic my in ton khng cn l mn chi m s tr thnh mt cng c lm vic vi khi lng cng vic rt ln v rt hu hiu. Th h my 16 bit c b nh ti mt megabyte - tc 256 ln nhiu hn my in ton 8 bit. Thot nghe, iu ny c v nh l nhng li th v l thuyt, bi v IBM d nh mt b nh khong 16K, tc ch bng 1/64 ca tng b nh chng ti c th sn xut. K hoch sn xut b vi x l 16 bit cng b yu th hn do IBM quyt nh tit kim tin bng cch dng mt chp chuyn dng cho h 8 bit ni vi tt c cc my khc. H qu l chip c th suy ngh nhanh hn rt nhiu so vi kh nng truyn tin ca n. Tuy nhin, quyt nh s dng b vi x l 16 bit l mt quyt nh rt thng minh, bi n cho php my in ton c nhn ca IBM tr thnh my tiu chun cho tt c my in ton c nhn hin c cho n ngy nay. IBM, vi danh ting ca n v vi quyt nh s dng mt thit k m m cc
36

cng ty khc c th sao chp c, c c hi thc s to ra mt tiu chun mi cho my in ton c nhn. Chng ti mun gp phn vo cng vic my. Chng ti mua li mt s cng trnh trc y ca mt cng ty Seattle v thu lun vin k s hng u ca n l Tim Paterson. Vi mt lot cc b sung mi, h ny tr thnh h iu hnh ca Microsoft, hay gi tt l h MS-DOS. Tim trn thc t, l cha ca h iu hnh ny ca Microsoft. IBM, khch hng bn quyn u tin ca chng ti, gi l h DOS ca my in ton c nhn, hay cn gi l PC-DOC. My in ton c nhn ca IBM c tung ra th trong vo thng 8 nm 1981 v ginh c thng li vang di. Hng ny tin hnh cng vic tip th kh tt v qun chng ho hai ch " PC", tc Personal Computer - my in ton c nhn. Cng trnh ny do Bill Lowe sng to v Don Estridge hon chnh. l cng trng ca h, nhng ngi c cng trong vic bin mt my in ton c nhn ch mi hnh thnh trong ngh tr thnh hin thc trn th trng ch trong vng cha y mt nm. n nay hn khng cn my ai nh ti mt thc t l nhng chic IBM-PC ban u thc t c xut xng vi ba h iu hnh; h iu hnh PC-DOS ca chng ti, h CP/M-86,v h UCSD Pascal P-system. Chng ti bit rng ch c mt trong ba h iu hanh l thnh cng v s tr thnh h tiu chun. Chng ti mun c c chnh uy lc a bng ct xt VHS i vo mi ca hng bn bng video y h MS-DOS tr thnh h tiu chun. Chng ti nhn thy c ba cch c th a h MS-DOS tr thnh h tiu chun c. Trc tin l phi lm sao cho h MS-DOS tr thnh sn phm tt nht. Th nh l gip cc cng ty phn mm ca h. V iu cui cng l phi lm sao bo m cho gi ca h MSDOS phi tht h. Chng ti nu iu kin ht sc l tng cho hng IBM -chng ti thu mt khon l ph rt thp v ch thu mt ln trao cho h quyn s dng h iu hnh ca Microsoft trn bt c s lng my no IBM c th bn c.S d chng ti a ra nhng u i nh vy l nhm khuyn khch IBM a h MS-DOS ca chng ti ra bn vi gi r. V chin lc ca chng ti thnh cng. IBM bn h UCSD Pacsl P -system vi gi khong 450 m kim h CP/M-86 khong 175, v h MS-DOS cho nhng cng ty in ton no mun dng n vo nhng my tng thch, trong chng mc no , vi my IBM-PC. IBM c th s dng phn mm ca chng ti min ph nhng khng c hng ch c quyn hoc c khng ch s ci tin trong tong lai. iu gip cho Microsoft kinh doanh quyn s dng phn mm cho ngnh cng nghip my in ton c nhn. V trn thc t, sau IBM t b vic ci tin cc h UCSD Pascal Psystem v h CP/M-86 ca h. Khch hng bt u tin tng v mua my IBM PC, v vo nm 1982, nhng nh pht trin phn mm to thm nhiu ng dng mi chy trn my . Mi mt khch hng mi n mua my l c thm mt ng dng mi khin cho my IBM PC cng tr thnh mt tiu chun "thc t" tim tng ca ngnh cng nghip my in ton. Chng bao lu sau, a s cc phn mm mi v tt nht nh Lotus 1-2-3 bt u xut hin. Mitch Kapor cng tc vi Jonathan Sachs, cch mng ho cc bng biu 1-2-3. Nhng nhng ngi c cng u trong vic sng to ra bng biu in t VisiCale li l Dan Bricklin v Bob Frankston, nhng bng biu ny b bng biu 1-2-3 lm cho n tr thnh lc hu. Chu k phn hi tch cc bt u c tc dng i vi th trng my in ton c nhn. Mt khi n ly c , hng ngn cc ng dng mi xut hin v hng lot cc cng ty bt u tung ra cc phn b sung hoc phin "ph tng", c kh nng gip m rng kh nng ca phn cng ca ny in ton c nhn. S xut hin cc phn b sung cho phn mm ln phn cng lm cho vic bn my in ton c nhn vt xa d nh ca hng IBM, ln ti con s hng triu my. Chu
37

k phn hi tch cc mang li cho IBM hng t la. Ch trong vng vi nm, hn phn na s my in ton c nhn dng trong cc c s kinh doanh l ca IBM v hu ht s cn li u c th thch ng vi my ca h. Tiu chun ca IBM tr thnh tiu chun m mi ngi noi theo. L do chnh l nh sn phm ra i ng lc v nh c b x l 16 bit. My in ton c nhn t tr thnh loi my tt, nhng mt cng ty khc cng c th lp nn tiu chun bng cch to c nhiu ng dng theo th hiu ca khch hng v sn phm ca h ng c trn th trng. Cc quyt nh trc y ca IBM, do mun sn xut nhanh my in ton c nhn, to iu kin d dng cho cc cng ty khc bt tay sn xut cc loi my tng thch, Cu trc my c em ra bn. B vi x l ca Intel v h iu hnh ca Microsoft ang c sn. Chnh sch ci m l mt khuyn khch rt mnh m cho cc nh sn xut linh kin, cc nh pht trin phn mm, v cho tt c nhng ai trong ngnh ra sc sao chp. Ch trong vng ba nm, gn nh tt c cc tiu chun cnh tranh v my in ton c nhn u bin mt. Ch tr vi trng hp ngoi l nh my Apple II v Macintosh. Hewlett Packard, DEC, Texas Instruments, v Xerox, mc d c k thut cao, c danh ting, c c s khch hng, nhng u tht bi trong th trng my in ton c nhn vo nhng nm u ca thp nin 80, bi v my ca h khng tng ng v khng c s ci tin no c ngha so vi cu trc ca hng IBM. Mt lot cc cng ty mi ni ln nh Eagle v North Star ngh rng ngi ta s mua phn cng ca h, bi h c i ch ci tin tt hn my IBM PC. Nhng ri tt c hoc phi thay i my bng cch sn xut phn cng tng thch hoc chu tht bi. My IBM PC tr thnh phn cng tiu chun. Vo khong gia thp nin 8O, c hng chc loi my in ton c nhn tng thich do IBM sn xut. Mc d nhng ngi mua my in ton c nhn khng ni r ra nh vy, iu m h mun tm mua l nhng phn cng no c th chy c hu ht cc phn mm, v h mun tm mua c ng nhng my m nhng ngi h quen bit s dng. C mt iu tr thnh ph bin i vi mt s s gia c u c xt li, nhng ngi cho rng IBM phm phi sai lm khi hp tc vi Intel v Microsoft ch to ra my in ton c nhn. H lp lun rng IBM nn gi ly bn quyn ca cu trc my in ton c nhn, v rng Intel v Microsoft, trong mt chng mc no , c li th hn IBM. Nhng nhng ngi xt li qun mt iu. Vic IBM tr thnh trung tm im ca ngnh cng nghip in ton c nhn r rng l v n c kh nng qun l , v bit s dng n to ra cu trc m. IBM chn c c nh chun cho h. Trong lnh vc kinh doanh my ch, IBM chim ngi v cha t, v cc i th cnh tranh kh m snh c vi doanh s bn ra cng nh trnh nghin cu v pht trin rt cao ca h. Nu c mt i th no ngp ngh mun leo ln ngi v , IBM c th huy ng ngun lc h b ngay. Nhng trong th gii my in ton c nhn y bin ng ny, v tr ca IBM tng t nh v tr ca ngi dn u vn c chy nhanh hn nhng ngi khc th anh ta vn lun lun l ngi dn u, v nhng i th khc s phi c gng ui cho kp anh ta. Tuy nhin, nu anh ta t ra ui sc hoc khng cn c gng c na th nhng ngi khc s vt ln v qua mt anh ta. Trong cuc chy ua , cc i th khc cng khng gp nhiu tr ngi lm, v thc t ri nay mai s tr nn r rng hn. Nm 1983, chng ti ngh rng bc i k tip ca chng ti l phi pht trin h
38

iu hnh ho. Ti khng tin rng chng ti c th gi vng v tr hng u trong cng nghip phn mm nu chng ti c c bm ly h MS-DOS, bi h ny da trn c s k t. Ngi s dng c phi nh hng loi cc lnh khng r rng v ch cho chng xut hin trn mn hnh. H MS-DOS khng cung cp hnh nh v cc ho khc gip cho ngi s dng ng dng. Giao din (Interface) l phng cch gip cho ngi v my giao tip c vi nhau. Ti tin rng trong tng lai, giao din s da trn ho v rng l iu cn bn gip cho Microsoft vt ln trn h MS-DOS v t ra mt tiu chun mi, trong d hnh nh v cc phng ch s l mt phn ca giao din rt d s dng. bin ngh thnh hin thc, my in ton c nhn phi c thit k sao cho chng nhng i vi s khch hng hin c, m c th hp dn c nhng ngi khng mun mt th gi hc cch s dng mt loi giao din qu rc ri no . minh ho cho s khc bit ln lao gia mt chng trnh in ton da trn c s k t v mt chng trnh in ton da trn c s ho, chng ta hy tng tng nh bn chi mn nh c v ang thc hin cc nc i trn mn hnh. Nu bng h thng k t, bn phi dng k t nh nc i ca bn. Bn phi nh "chuyn qun c t vung 11 sang vung 19", hoc ngn gn hn "chuyn cht sang QB3". Nhng nu bng h thng ho, bn s nhn thy bn c trn mn hnh. Bn chuyn v tr cc qun c bng cch ch vo chng v li chng ti v tr mi. Nhng nh nghin cu ca Xerox ti trung tm nghin cu Palo Alto rt ni ting hin nay California khm ph ra cc h bin ho mi cho s tng tc gia ngi v my. H chng minh rng chng ta c th ra lnh cho my d dng hn nu nh chng ta c th ch vo v tr trn mn hnh. H s dng mt cng c gi l mt "con chut", n c th chy trn mt bn , hng dn mi tn trn mn hnh. Xerox thc hen mt cch kh km ci v mun tn dng nhanh sng kin ln lao lm li th trong thng mi, bi c my ca h kh t v khong dng b vi x tiu chun. Bin kt qu nghin cu thnh nhng sn phm c th bn ra th trng vn cn l mt vn rt ln i vi nhiu cng ty. Vo nm 1983, Microsoft tuyn b rng s t k hoch a h ho vo my IBM PC, vi sn phm c gi l Windows. Mc tiu ca chng ti l to ra phn mm c th m rng h MS-DOS, s dng con chut cho hin ln mn hnh cc hnh ho v s lm cho mn hnh cha nhiu "ca s", mi ca s chy mt chng trnh khc nhau. Vo thi , trn th trng c hai loi my in ton c nhn c kh nng ho, l my Xerox Star v my Apple Lisa. C hai loi ny u rt t tin, kh nng li b hn ch v xy dng trn quyn s hu ca cu trc phn cng. Cc cng ty sn xut phn cng khc khng mua c quyn s dng h iu hnh thit k ra cc my tng ng, v my khng thu ht c cc cng ty sn xut phn mm tham gia vo vic sn xut thm cc ng dng mi. Microsoft mun to ra mt tiu chun m v p dng kh nng ho vo bt c my in ton no ang chy h MS-DOS. ho ph thng u tin xut hin trn th trng vo nm 1984, khi hng Apple cho i my Macintosh. Mi th trn h iu hnh ca Macintosh u l ho v d l mt thng li ht sc ln lao. Phn cng ban u v phn mm c ci tin th kh nng tim tng ca n cng r rng hn. Chng ti hp tc cht ch vi hng Apple trong sut qu trnh pht trin my Macintosh. Steve Jobs l nhm trng ca nhm Macintosh. lm vic chung vi anh tht th v. Steve c kh nng trc gic ng ngc nhin v k thut v v thit k cng nh kh nng lnh o thuc tm c bc thy.
39

Cn phi c u c tng tng tht phong ph pht trin in ton ho. Hnh dng ca n trng nh th no ? N hot ng ra sao ? C mt s chng ti tip thu t kinh nghim lmvic vi Xerox, s khc chng ti t to ra. u tin, chng ti to ra qu nhiu kh nng. Chng ti s dng gn nh hu ht mi phng ch v biu tng m chng ti c. Sau , chng ti hnh dung ra rng tt c nhng th c th lm chi mt, cho nn chng ti thay i thay i trnh n t rm r hn. Chng ti to ra b x l t Microsoft Word, v bng biu Micorosoft Excel cho my Macirosoft. l nhng sn phm ho u tin ca Microsoft. My Macintosh c phn mm h thng rt tuyt nhng hng Apple t chi khng cho php ( cho n nm 1955 ) bt c ai c sn xut phn cng chy n. l np ngh mang tnh truyn thng ca nhng hng sn xut phn cng ; Nu anh mun c phn mm , xin mi anh mua my ca hng Apple, Microsoft mun cho my Macintosh bn tht chy v c a s khch hng chp nhn, chng nhng v chng ti u t kh nhiu to cc ng dng cho n m cn v chng ti mun c cng chng chp nhn chong trnh ho ca chng ti. Nhng sai lm nh quyt nh hn ch vic bn phn mm ca h iu hnh s dng cho chnh phn cng ca Macintosh s cn ti phm nhiu trong nhng nm ti. Mt vi cng ty cp v in thoi ni ti chuyn lin lc ch bng phn mm do h qun l. Kh nng ca cnh tranh ng thi va phi hp tc ngy cng tr nn rt quan trng,nhng vic i hi phi tht dn dy kinh nghim Vic tch phn cng ra khi phn mm l vn ln trong quan h cng tc gia IBM v Microsoft sn xut OS/2. Vic vn cn l vn cho n tn ngy nay. Cc tiu chun phn mm to sn chi cho cc cng ty sn xut phn cng, nhng nhiu nh sn xut li s dng s l thuc ln nhau gia phn cng v phn mm phn bit r h thng ring ca ho. Mt cng ty khc li coi phn cng v phn mm nh l nhng khu kinh doanh ring bit, s khc th khng lm nh vy. Nhng phng php tip cn khc nhau cng s ti din vai tung ca n trn xa l ny trong tng lai. Trong sut thp nin 80, IBM chim k lc hng u so vi bt c hng no khc v li nhun thu c. Ch ring trong nm 1984, li nhun thu c ca n l 6,6 t M kim. Trong nm hong kim , IBM cho ra i th h my in ton c nhn th hai, l my PC AT c kt hp vi b vi x l 80286 ca hng Intel (cn c gi ngn gn l h "286"). My ny nhanh hn gp ba ln so vi my IBM PC. l mt thnh cng v i, v ch trong vng mt nm, doanh thu ca th h my ny chim trn 70% ca ton doanh s bn my in ton c nhn. Khi cho ra i my in ton c nhn u tin, IBM cha bao gi ngh rng my ny li thch thc doanh s bn ra ca ton b h thng kinh doanh ca hng, mc d doanh thu t nhng khch hng truyn thng ca hng chim mt t l ng k. Nhng ngi lnh o ch cht ca IBM ngh rng cc my nh ch chim v tr thp trong th trng. Nhng v thy my in ton c nhn cng ngy cng tr nn mnh m hn, trnh thit hi ti nhng my ln, IBM cho kim ch bt tc pht trin my in ton c nhn. Trong khu kinh doanh my chnh, IBM lun lun c kh nng khng ch vic chn la nhng tiu chun mi. Chng hn nh cng ty c th gii hn ch vic trin khai mt dy chuyn sn xut mi v phn cng sao cho n c th bo m s tn ti v pht trin ca nhng sn phm t tin hn. N c th khuyn khch
40

vic chn mt phin bn mi cho h iu hnh ca n bng cch tung ra th trng mt phn cng i hi phi c phn mm mi ca n mi hot ng c, hay ngc li. Chin lc ny c th c hiu qu tt i vi th trng my in ton c nhn ang din bin rt nhanh chng. IBM cng c th nng gi trong chng mc no i cc sn phm tng t, nhng th gii pht hin ra rng c rt nhiu cng ty sn xut phn cng tng ng, v nu IBM khng bn vi gi phi chng th cc cng ty khc s bn. Ba k s, nhng ngi tng tn thng kh nng tim tng IBM m ra cho lnh vc my in ton c nhn, xin ngh vic ti hng Texas Instruments v thnh lp mt cng ty mi ly tn l hng Compaq Computer. H sn xut phn cng c th x dng c cng loi ph tng ging nh my IBM PC v mua quyn s dng MS-DOS, nh vy my ca h c kh nng s dng c cc ng dng ging nh my IBM PC. Cng ty sn xut cc loi my c th thc hin c mi chc nng nh my IBM PC v c phn gn nh hn. s thnh cng ca Compaq nhanh chng tr thnh mt ti mi lc mi trong gii doanh nhn Hoa k , doanh thu t my in ton c nhn trong nm u tin t ti con s 100 triu M kim. IBM thu c tin bn bn quyn , nhng c phiu th trng gim v vc h thng my tng thch trn ngp trn th trng v phn cng ca IBM khng cnh tranh ni. IBM quyt nh hon vic cho ra i loi my in ton c nhn c b vi x l rt mnh 386 ca hng Intel, sn phm k tha ca chic 286 trc y. S d IBM lm nh vy l bo v cho vic bn ra cc ma in ton mini vn khng mnh hn my thuc h 386. Quyt nh trn y ca IBM m ng cho hng Compaq tr thnh cng ty u tin bn my 386 ra th trng trong nm 1986 v tr thnh cng ty c uy tn v chim ngi v hng u m trc y ch c IBM chim gi. IBM ra k hoch khi phc li bng mt chin lc hai gng km. Gng km th nht i vi phn cng v gng km th hai cho phn mm. IBM d nh sn xut my in ton v vit h iu hnh ring, hai sn phm ny l thuc ln nhau do c im mi ca chng cho nhng k cnh tranh hoc phi co vi hoc b buc phi tr mt khon tin quyn s dng ng k. Chin lc ny nhm buc cc hng khc phi tr nn tng thch vi my in ton c nhn lc hu ca IBM. Chin lc trn ca IBM c mt vi mt kh tt. Mt l n n gin ho thit k ca my bng cch a ra nhiu ng dng m trc y ch l nhng phn la chn vo trong my. Vic s gip gim c gi thnh v nng doanh s linh kin ca IBM bn ra th trng. K hoch cn i hi phi c nhng thay i cn bn trong cu trc phn cng: cc u ni v cc tiu chun cu th ph tng, bn phm, con chut, v thm ch c s hin th mn hnh. lm cho my c thm nhiu li th , IBM khng cho bn trc quy cch cua bt c b ni no cho n khi xut c mt h thng hon chnh. Vic l nhm xc nh li tiu chun tng thch. Nhng nh sn xut my in ton c nhn v thit b ngoi vi khc buc phi bt u li t u, v nh IBM c th tr li ngi v u n. Vo nm 1984, mt s thay i c ngha trong kinh doanh ca IBM l n cung cp h MS-DOS cho nhng nh sn xut my in ton c nhn no tng thch vi h cu IBM. Chng ti bt tay lm vic vi IBM thay h MS-DOS, sau ny c t tn l h OS/2. Tho thun cho php Microsoft bn cho cc nh sn xut khc h iu hnh m chng ti bn cho IBM. Mi chng ti c quyn m rng h iu hnh vt ra ngoi nhng g chng ti cng to ra trc y. Ln ny khng ging nh khi chng ti lm h MS-DOS. IBM mun khng ch
41

tiu chun nhm gip bo m cho vic kinh doanh phn cng ca my in ton c nhn v my chnh ca h. IBM trc tip nhng tay vo cng tc thit k v thc hin h OS/2. H OS/2 l khu trung tm ca k hoch sn xut phn mm ca IBM. l vic p dng ln u tin cu trc ng dng theo h thng ca IBM m hng d nh da vo n to mi trng pht trin chung cho ton b cc dy chuyn sn xut,t my in ton chnh ti my in ton trung v my in ton c nhn. Cc nh lnh o cu IBM tin rng vic p dng k thut ca my chnh vo my in ton c nhn s cng thu ht thm khch hng ca cng ty, nhng ngi ang chuyn dn cacs kh nng ca my in ton chnh v my mini sang my in ton c nhn. H cn ngh rng n s to cho IBM mt li th ln lao i vi cc i th cha ngh ti k thut my in ton chnh. Vic m rng quyn s hu ca IBM ra ti h OS/2 - gi l Extendent Edition - bao gm c cc dch v v thng tin lin lc v c s d liu. V IBM cng t k hoch xy dng trn b b ng dng vn phng - gi laf Office Vision - lm vic trn h Extended Edition. K hoch d on rng nhng ng dng ny, bao gm c b x l t, s gip IBM tr thnh mt nh sn xut phn mm ng dng trong my in ton c nhn tm c cnh tranh vi Lotus v WordPerfect. Vic pht trin phin bn Office Vision i hi phi c mt i ng gm hng ngn ngi. OS/2 khng ch l h iu hnh m n cn l mt phn trong cuc vn ng ln ca hng ny. K hoch pht trin l mt gnh nng bi n i hi d n phi p ng c yu cu ca nhiu c im ang i chi nhau, cng nh phi theo kp tin hoch nh cho hai h trn. Microsoft tip tc cng vic pht trin ng dng h OS/2 gip cho th trng c th hot ng c lin tc, nhng sau mt thi gian, nim tin ca chng ti bt u b xi mn. Chng ti bt tay vo cng trnh vi nim tin rng IBM s cho sn xut h OS/2 , ging nh Windows lm, gip cho mt ngi pht trin phn mm, ch vi nhng b sung rt nh cng c th lm cho b ng dng chy c trn hai h. Nhng sau IBM c nht nh i hi l cc ng dng phi tng thch vi cc h thng my chnh v my trung ca h, khin cho nhng g cn li cho chng ti ch l mt h iu hnh my chnh cng knh ch khng phi l ca mt my in ton c nhn na. Mi quan h kinh doanh vi IBM l mi quan h sng cn i vi chung ti. Nm 1986, chng ti buc phi bn c phn c tin thanh ton cho nhng cng nhn mua c phiu ca Microsoft trc y. Cng vo khong thi gian ny, Steve Baller v ti dd ngh vi IBM rng h nn mua khong 30 phn trm c phiu ca hng Microsoft vi gi c li cho bn mua trn tinh thn chia ngt s bi. Chng ti ngh rng vic s gip cho hai bn cng hp tc tt p v c hiu qa hn. Nhng IBM t ra khng quan tm lm. Chng ti lm vic ct lc m bo cho h iu hnh ca chng ti c th hot ng c trn cc my sau ny ca IBM . Ti ngh rng cng trnh s l chic giy thng hnh c hai cng ty chng ti i vo tng lai. Nhng ngc li, trn thc t, n to mt rn nt rt ln gia chng ti. H iu hnh mi l mt d n s. Nhm k thut ca chng ti lm vic vng ngoi vi Seattle. IBM c cc nhm lm vic Boca Raton Florida, Hursley Park Anh, v sau thm mt nhm Austin thuc bang Texas. Nhng vn a l khng ti t bng chnh di sn my chnh m IBM li cho chng ti. Nhng phn mm trc y ca IBM r rng cha bao gi p ng c yu cu cu khch hng my in ton c nhn bi n vn c thit k dng cho my chnh. Chng hn nh phi mt khong ba pht khi ng mt phin bn ca h OS/2. K ra nh vy cng khng t lm i vi h bi trong th gii my chnh, ngi ta c th phi mt khong mi lm pht.
42

IBM vi khong trn 300.000 cng nhn, cng gp kh khn v s ng lng nht tr trong cng ty. Mi khu trong hot ng ca IBM u phi tun theo quy nh v Yu cu Thay i thit k, nhng thng th li l nhng i hi buc phn mm cu my in ton c nhn phi c thay i sao cho thch ng vi cc yu ca sn phm my chnh. Chng ti nhn c trn 10.000 yu cu nh vy, v ngi cu chng ti v IBM phi ngi li tho lun v chng, c i mt c hng my ngy tri. Ti cn nh yu cu thay i s 221 "Loi b cc phng ch ra khi sn phm. L do: nng cao cht lng sn phm" thc ra th mt vi ngi ca IBM khng mun cho h iu hnh ca my in ton c nhn c nhiu c ch khc nhau bi my in ca my ch ca IBM khng th x l c cc kiu ch . Cui cng, vn tr nn r rng rng vic hp tc cng pht trin khng th thc hin c. Chng ti yu cu IBM cho chng ti t pht trin h iu hnh ring v bn quyn s dng n cho h vi gi r. Chng ti ngh chng ti c th kim li bng cch bn chng cho nhng cng ty in ton khc. Nhng IBM tuyn b rng cc tho trnh vin cu h phi trc tip tham gia vo vic sng to ra bt c phn mm no c coi l c ngha chin lc. V v vy phn mm h iu hnh phi theo chiu hng . IBM l mt cng ty c tm c nh vy nhng v sao n liquan tm ti vic pht trin phn mm ca my in ton c nhn n nh th? Cu tr li l IBM d nh ct nhc tt c tho trnh vin tt ca h vo ban qun l v loi b nhng tho trnh vin yu km ra. Nhng iu quan trng hn l do IBM lun b m nh bi nhng thnh cng ca h trc y. Quy trnh k thut truyn thng ca h khng cn thch hp vi nhp pht trin v i hi nhanh chng ca th trng phn mm my in ton c nhn hin nay. Vo thng 4 nm 1987, IBM cho ra i phn cng/ phn mm c t hp cu h nhm ngn chn bn n cp. Phn cng "loi tr k cp" dc gi l PS/2 v chy trn h iu hnh mi, h OS/2. Trong phn cng PS/2 c mt s c sng to mi. Ni ting nht l s in "bus vi knh - "microchannel bus" mi, s ny cho php cc cc (cards) ph ni vi h thng v gip cho phn cng cu my in ton c nhn c m rng ra tho mn cc yu cu c th ca khch hng nh m thanh hoc kh nng thng tin lin lc ca my chnh. Tt c cc my in ton tng thch u c mt "bus" ng ni phn cng gip cho cc cc (cards) lm vic vi my in ton c nhn. Vi knh ca phn cng PS/2 l s thay th ngon mc ca ng ni trong my PC AT. Nhng n gii quyt c nhiu vn m hu ht khch hng khng gp phi. N nhanh hn rt nhiu ln so vi ng ni ca my PC AT. Nhng trn thc t tc ca ng ni ny li khng em li ch li g cho khch hng c. Nhng iu quan trng hn l v knh ny khng th lm vic c vi bt c cards no trong s vi my PC AT v cc my in ton c nhn tng thch khc. Cui cng, IBM ng bn bn quyn ca vi knh ny cho cc nh sn xut cards ph kin m rng v my in ton c nhn. Nhng vo thi im , mt lin minh cc nh sn xut tuyn b cho ra i mt bus mi vi nhiu kh nng nh ca vi knh v tng thch vi bus ca my PC AT. Vic hon chnh cards ph cho phn cng PS/2 khng bao gi theo kp c vi s lng mays PC AT tng thch hin c. Vic buc IBM phi tip tc cho ra i cc loi my
43

dng bus c. Hu qu tht s cu vn ny l IBM mt hn quyn kim sot cu trc my in ton c nhn. V h s khng bao gi mt mnh mt nga c th to ra c mt dng mi no na. Mc d c IBM ln Microsoft u c gng a ra nhiu ci tin , nhng khch hng ngh rng h OS/2 qu cng knh v phc tp. Tnh trng ca h OS/2 cng ti t bao nhiu th hnh nh ca Windows cng tr nn sng sa by nhiu. Bi v chng ti mt lun c hai c hi l to s tng ng gia Windows v my OS/2, v lm cho OS/2 c th chy trong cc my c. Nhng tip tc pht trin Windows vn cn c ngha i vi chng ti. Windows "nh hn" nhiu - c ngha l n s dng t khng gian phn cng hn v c th hot ng trong nhng my c b nh nh - v vy vn cn c ch cho nos trong nhng my cha bao gi s dng h OS/2. chng ti gi l chin lc "gia nh". Ni cch khc, h OS/2 thuc h thng cao cp, cn Windows ch l thnh vin em t ca mt gia nh ng con, tc c th s dng n trong cc my nh hn. IBM cha bao gi cm thy yn tm vi chin lc gia nh cu chng ti , nhng h c k hoch ring ca h . Ma xun nm 1988, h kt hp vi mt hng sn xut my in ton khc thit lp nn mt Qu ti tr phn mm m ci tin h UNIX, mt h iu hnh c pht trin ti Bell Labs ca hng AT & T vo nm 1969, nhng qua thi gian n b chinh thnh nhiu phin bn khc nhau. Mt s phin bn c pht trin ti cc trng i hc ni s dng h UNIX nh l phng th nghim th nghim l thuyt v h iu hnh. S khc pht trin t cc cng ty sn xut my in ton. Mi cng ty li ci tins h UNIX dng cho my in ton ca h khin cho n khng th tng thch c vi bt c loi my in ton no khc. iu c ngha l h UNIX khng phi l mt h duy nht, m l mt l cc h iu hnh i chi ln nhau. Tt c s khc nhau khin cho tnh tng thch ca phn mm cng tr nn kh khn hn v km hm tc pht trin trong th trng phn mm cho h UNIX ca pha i tc th ba. Ch c mt vi cng ty phn mm l cn c th xoay x pht trin v th nghim cc ng dng ca khong mt chc phin bn khc nhau ca h UNIX. Qu h tr phn mm m l mt c gng y ha hn trong s cc c gng nhm "thng nht" h UNIX v to ra mt cu trc phn mm chung c th hot ng trong phn cng khc nhau. v l thuyt, mt h UNIX thng nht c th to ra c mt chu k phn hi tch cc. Nhng, mc d c ti tr kh , Qu ti tr phn mm vn khng th lm cho nhng ngi bn hp tc c nhau, ngc li h cnh tranh nhau rt mnh. Cc thnh vin ca u ban ny, bao gm c IBM, DEC , v cc hng khc, vn tip tc ci tin theo chiu hng c li cho cc phin bn ca h trong h UNIX. Cc cng ty sn xut h UNIX qung co rng h ca h lm li cho khch hng hn. Nhng nu bn mua h UNIX ca ngi bn ny th phn mm ca bn khng th chy c trn bt c h no khc. iu c ngha l bn s b l thuc vo ngi bn , trong khi th trong th gii my in ton c nhn, bn c th mua phn cng bt c u tu bn chn la. Nhng vn ca qu ti tr ny cng nh nhng sng kin tng t khc chng minh nhng kh khn trong vic c gng p t mt tiu chun vo mt lnh vc m s i mi din ra mt cch ht sc nhanh chng, v tt c nhng cng ty hp thnh u ban tiu chun kia li l nhng i th cnh tranh ca nhau. Th trng (my in ton v my in t ) hi pha c tiu chun bi v khch hng yu cu nh vy. Tiu chun bo m cho tnh cht tng h, gim thiu c thi gian hc cch s dng, v tt nhin thc y ngnh cng nghip phn mm pht trin vi kh nng cao nht ca n. Bt c mt hng no mun to ra mt tiu chun, phi nh gi tht hp l, nu khng s khng c th trng chp nhn.
44

Th trng la chn mt cch rt hu hiu nhng tiu chun c gi c hp l v thay th n khi n tr nn lc hu, hoc gi c qu t. H iu hnh ca Microsoft hin nay c khong trn chn trm nh sn xut bn ra, gip cho khch hng tha h la chn. S d Microsoft c kh nng cung cp tnh tng thch tt nh vy l nh cc nh sn xut phn cng tho thun vi chng ti rng h s khng b sung vo phn mm ca chng ti nhng g c th lm mt tnh tng thch ca n. iu c ngha l hng trm ngn nhng ngi s dng phn mm khng phi lo lng g v phn mm no s chy trong my in ton c nhn ca h. Mc d t "m" c dng theo ngha l to ra cho khch hng s la chn nhng ng dng ca phn cng v phn mm. Hng in t dn dng cng c hng li t tiu chun do cc cng ty t nhn t ra. Nhng nm trc y, cc hng sn xut hng in t dn dng thng tm cch ngn khng cho cc i th s dng k thut ca h, nhng ngy nay hu ht cc hng sn xut in t dn dng ln thng bn quyn s dng bn quyn v cc b mt ngh nghip cho nhau.Tin bn quyn ca sn phm thng l di 5% ca gi bn sn phm. u video, bng VHS, a compact disk, my thu hnh, in thoi di ng, u l nhng v d v k thut do cc cng ty t nhn to ra v h nhn li tin bn bn quyn t nhng cng ty sn xut ra cc cng c . Thng 5 nm 1990, trong nhng tun cui cng trc khi cho ra i Windows 3.0, chng ti c gng tho thun vi IBM h mua li quyn s dng Windows dng trong my in ton c nhn ca h. Chng ti ni vi IBM rng mc d h OS/2 c th cn tip tc hot ng trong mt thi gian na, nhng hin nay Windows sp sa thnh cng v OS/2 c th ri s tr nn lc hu. Vo nm 1992, IBM v Microsoft ngng cng trnh hp tc pht trin h OS/2. IBM tip tc pht trin h iu hnh ny mt mnh. K hoch y tham vng v phin bn Office Vision sau cng b hu b. Cc nh phn tch d on rng IBM ra hn 2 t M kim cho h OS/2, Office Vision v cc cng trnh lin quan khc. Nu nh IBM v Microsoft tip tc hp tc vi nhau th hng nm khng lng ph hng ngn cng nhn, tnh trong nhng nm cao im ca c hai hng . Nu OS/2 v Winsdows c th tng ng vi nhau th h thng in ton ho thnh xu th ch o ngay trong vi nm ti. Vic gii thiu giao din ho cng b chm li bi v hu ht cc cng ty ln sn xut ng dng phn mm khng chu u t vo na. Phn ng trong s h pht l Macintosh v cng lm ng hoc ch giu c Windows. Lotus v WordPerfect, nhng nh cung ng hng u cc ng dng x l t v bng biu cng ch thc hin nhng c gng khim tn i vi h OS/2. Khi hi tng li ti thy l mt sai lm, v kt cc l mt s tn km. Khi Windows cui cng c hng li t chu k phn hi tch cc do c nhiu cng ty phn mm nh a vo ng dng, cn cc cng ty ln b tt hu bi h tip cn vi Windows c phn chm. Windows, cng nh my in ton c nhn, tip tc pht trin. Microsoft vn tip tc b sung nhng kh nng mi cho nhiu phin bn khc nhau. Bt c ngi no cng c th pht trin ng dng phn mm chy trn nn Windows khng cn pha bo hoc xin php Microsoft. Thc ra, ngy ny c hng ngn c
45

s cung cp phn mm trn gi, bao gm c vic cung cp hon chnh ton b vi hu ht cc ng dng ca Microsoft. Khch hng by t mi e ngi ca h vi ti rng v Microsoft hin l ngun duy nht cung cp phn mm h iu hnh, c th Microsoft s quyt nh nng gi km hm hoc thm ch ngng vic ci tin h iu hnh ny. Gi s nu nh chng ti c lm nh vy i nax th chng ti s khng th bn c cc phin bn mi. Nhng ngi ang x dng hin nay c th s khng nng cp my ca h v chng ti s khng c khch hng mi. Doanh s ca chng ti c th s gim, v nhiu hng khacs c th cnh tranh v chim ly v tr ca chng ti. Gung my phn hi tch cc ch ng h nhng ngi thch thc cng nh nhng ngi ang nm gi v th ny, bie sau lng bn cn c bit bao i th bm theo. Khng mt sn phm no chim d v tr hng u tr phi n lun c ci tin. Thn tr c bng VHS ri cng s b thay th bi nhng sn phm tt hn vi gi c hp l. Thc ra thi i ca VHS gn nh qua ri. Trong vng vi nm ti, chng ta s c bng dng s, a phim dng s c th thu cc phim truyn vo trong a nh cc a nhc CD hin nay, v cui cng xa l thng tin s to nhng dch v mi nh phim video theo yu cu, v lc bng VHS s khng cn cn thit na. Hin nay, h MS-DOS ang c thay th dn. Mc d vi sc mnh ca mt h iu hnh hng u ca my in ton c nhn, n ang c thay th bng mt h iu hnh hng u ca my in ton c nhn, n ang c thay th bng mt h thng giao din ha. Phn mm Macintosh c th s tr thnh h k tha ca h MS-DOS. V cc h OS/2 hoc UNIX cng c th s nh vy. Hin ti, r rng l Windows ang dn u. Tuy nhin, trong mt ngnh c k thut cao nh ngnh ny th khng c g bo m rng chng ti s tip tc s dng n, thm chis trong tng lai rt gn. Chng ti phi ci tin phn mm ca chng ti c th bt kp s tin b ca phn cng. Mi mt phin bn k tip ch c th thnh cng nu c ngi s dng chp nhn n. Microsoft, bng tt c s c gng ca mnh, s lm sao cho cc phin bn mi phi tht hp dn v phng din gi c cng nh c im m khch hng mong mun. Thc hin c iu l mt cng vic thc s kh bi n i hi chng nhng khch hng m c nh sn xut phi c kinh ph. Ch c nhng tin b ln lao mi c th thuyt phc c ngi s dng rng n ng c thay i. v iu ch c th thc hin c khi c s cch tn k thut ng mc. Ti hy vng rng, c cch hai hay ba nm mt ln, cc th h mi ca Windows s ln lt xut hin. Nhng mm mng ca s cnh tranh mi ang khng ngng ny n trong mi trng nghin cu trn ton th gii. Chng hn mng Internet hin ngy cng tr ln quan trng ti mc l Windows,nu mun tn ti v pht trin th n phi chng t rng n l phng tin tt nht tip cn vo mng Internet. Tt c cc cng ty sn xut h iu hnh hin ang c gng tm cch c c li th trong cnh tranh ginh ly s ng h ca Internet. Khi k thut nhn bit ging ni t c mc ng tin cy, n s to ra nhng thay i ln lao khc trong h iu hnh. Trong cng vic kinh doanh ca chng ta, s vic thng din bin nhanh n mc chng ta khng c thi gian quay nhn li. Tuy nhin, ti c bit lu ti nhng sai lm chng ti phm phi, v ang hng mi n lc vo tng lai.
46

iu quan trng l nhn c sai st ca mnh v c gng rt ra t nhng bi hc b ch. ng thi phi m bo sao cho khng c ngi no trch n vic pht minh sng to ra ci mi v s s phi tr ga cho nhng sai st c th ca mnh cng l iu quan trng khng km. Hu nh cha c mt sai st n l no ng vai tr nh mnh c. Gn y, di s lnh o ca Lou Gerstner, cng cuc kinh doanh ca IBM t hiu qu hn nhiu so vi trc, chng nhng v mt li nhun m c v trong vic hng mi n lc vo tng lai. Mc d s tip tc st gim trong doanh thu my chnh vn cn l vn , nhng r rng IBM s l mt trong nhng cng ty ln cung cp sn phm cho cc ngnh kinh doanh v cho xa l thng tin trong tng lai. Trong nhng nm gn y, Microsoft c tuyn chn mt s cc nh qun l c kinh nghim t cc cng ty ang tht bi. Khi phi ng u vi tht bi, ngi ta buc phi tm ti sng to, phi o su ssuy ngh ngy m. Ti mun c nhng con ngi tng tri nh vy bn mnh. Microsoft c th s gp tht bi trong tng lai, v ti mun nhng ngi trong hng ca ti, nhng ngi tng chng minh rng h v s lm tt cng vic trong mi tnh hung. Mt ngi chim lnh v tr hng u trn thng trng c th s b khai t mt cch nhanh chng. Khi ngi ta nhn bit rng mnh vut mt chu k phn hi tch cc th thng l lc qu mun, v lc ny gn nh tt c mi yu t ca chu k xon c tiu cc u pht huy tc dng ca n. Bn kh c th nhn bit c rng mnh ang ri vo trong cn khng hong vo nhng lc m s nghip kinh doanh ca bn c v nh ang tin trin tt p. s l mt nghch l i vi nhng cng ty tham gia vo vic xy dng xa l thng tin. Ti lun c gng gi cho mnh c tnh to. Ti cha bao gi d on rng Microsoft s pht trin tht ln mnh, v by gi, ti thi im khi u ca thi im mi ny, ti bng nhin nhn ra rng mnh l mt phn trong cng trnh . Mc tiu ca ti l mun chng minh rng mt cng ty thnh cng c th t ti lp li mnh v lun gi vng v tr tin tiu.
47
Chng 4. ng dng v thit b

Khi ti cn l mt cu b, chng trnh truyn hnh The Ed Sullivan Show pht hnh vo ng 8 gi mi ngy ch nht. Hu ht nhng ngi M c my thu hnh u c gng c mt nh vo gi c th xem bi v ch c vo gi mi c th xem c cc chng trnh ca the Beatles, Elvis Presley, the Temptations, hay chng trnh xic ca mt ngi quay trn mi ci a ng thi mt lc trn mi ca mi con ch. Nhng nu bn ang trn ng tr v nh t nh ng b ni hay t mt ni cm tri no th tht l t hi.Khng c mt nh vo lc 8 gi ti ngy ch nht cng c ngha l bn s l mt dp c xem bui m thoi pht vo pht vo sng th hai v chng trnh pht vo ti hm trc. My thu hnh thng thng ch cho php chng ta xem nhng g chng ta mun xem ch khng phi lc no chng ta mun xem. Thut ng ch loi pht hnh ny c gi l "s ng b". Ngi xem phi ng b ho thi gian ca mnh theo chng trnh m i pht. l cch ti xem chng trnh The Ed Sullivan Show cch nay 30 nm, v cng l cch m chng ta s xem chng trnh truyn hnh ti nay. Trong nhng nm u ca thp nin 80, u my video ra i to cho chng ta iu kin linh hot hn. Nu bn thch mt chng trnh no , bn c th vn gi cho my thu trc bn c th xem li lc no tu thch. Bn c th lp ring mt chng trnh mnh mun v hng triu ngi lm nh vy. Cc cuc ni chuyn trn in thoi cng phi ng b, bi ca hai bn u phi c mt cng lc ti hai u dy. Khi bn thu mt chng trnh truyn hnh hay bn ci cho my ghi m ghi li cc cuc in thoi gi ti tc bn ang chuyn vic lin lc ng b sang mt hnh thc khc tin li hn: l lin lc "khng ng b". Bn cht ca con ngi l tm cch chuyn i cc cuc lin lc ng b thnh cc lin lc khng ng b. Trc khi ch vit ra i, cch y khong 5.000 nm, hnh thc thng tin lin lc duy nht lc by gi l li ni v thnh gi phi n tn ni mi c th nghe c. T khi ch vit ra i, ngi ta c th lu tr thng tin li c khi no thun tin. Ti vit nhng dng ny ti nh ti vo u nm 1995, nhng ti khng bit khi no bn s c n v bn c n u. Mt trong nhng li ch m xa l thng tin ban tng l chng ta c th khng ch nhiu hn i vi cc chng trnh. Mt khi bn lm thng tin lin lc tr ln khng ng b th bn cng c th tng kh nng ca mnh. Ngi xem him khi thu li cc chng trnh ca i truyn hnh pht m h thng thch thu phim v xem hn. Trong cc ca hng cho thu bng video, chng ta c hng ngn la chn ka nhau vi gi ch vi la, nh vy ngi ta c th xem cc chng trnh ca Elvis, the Beales hay Greta Garbo vo bt c lc no h mun. Truyn hnh ra i cch y khong khng di 60 nm nhng n nh hng rt ln ti i sng hu nh ca mi ngi. Nhng truyn hnh, trong chng mc no , ch l loi thay th my thu thanh, mt loi hnh trong hai mi nm a phng tin gii tr bng in t vo tn mi gia nh. Nhng ri y s khng c phng tin truyn thanh no c th snh c vi nhng g xa l thng tin s mang li cho chng ta nay mai. Xa l s to ra nhng kh nng nghe c v nh chuyn thn thoi. Nhng khng,
48

chnh l k thut s lm cho cuc sng ca chng ta d dng v tt p hn. V khch hng vn hiu r gi tr ca phim nh v sn sng tr tin c xem n th vic c xem phim theo s thch s l mt ng dng quan trng trn xa l thng tin. Tuy nhin, khng phi l cng c u tin. Chng ta bit rng my in ton c nhn s c ni mng vi nhau, v cht lng hnh nh ca phim chiu trn cc h thng c khng tt lm. Tuy nhin, cc h thng s c kh nng to ra nhiu ng dng khc nh tr chi in t, th in t, hay kh nng ngi nh thanh ton vi ngn hng.Khi hnh nh video c cht lng cao c truyn i th cc loi u my video trung gian nh hin nay khng cn na; bn ch vic chn t trong mt danh mc di cc loi chng trnh bn thch. Hin nay, h thng chiu phim video theo yu cu c np ti mt khch sn loi sang, thay th hoc b sung cho cc chng trnh chiu phim trn truyn hnh. Hin nay cc khch sn, sn bay, thm ch trn cc chuyn bay s l ni ngi ta th im cc loi dch v mi ca xa l thng tin sau ny s i vo tn tng gia nh. Cc chng trnh gii tr trn truyn hnh s c tip tc pht sng theo chng trnh ng b nh hin nay. Cn cc chng trnh xem theo yu cu, cng nh hng ngn cc chng trnh phim khc,s sn sng trn xa l bn c th xem vo lc no tu thch. Bn c th xem mt chng trnh bn yu thch vo bt c lc no v vo bt k ngy no thun tin cho bn. Yu cu ca bn v mt chng trnh c th no s c ghi nhn v cc bit, thng qua mng li, s chuyn chng trnh ti bn. Xa l thng tin s to cho bn c cm gic rng tt c cc thit b trung gian gia bn v chng trnh bn yu thch khng cn na. Bn ch cn nu ra nhng g bn mun, v lp tc bn c phc v ngay. Cc chng trnh chiu phim, chng trnh truyn hnh v mi loi thng tin dng s s c lu tr li trn server "my phc v", tc mt dng my in ton vi cc a vi dung lng b nh ln. Cc my phc v ny s cung cp thng tin cho bt c lc no trn mng li. Nu bn mun xem mt phim c bit no , mun kim tra vn g, mun tm li cc th in t bn gi i, yu cu ca bn s c chuyn sang my phc v lu tr thng tin . Cc d liu dng s theo yu cu s c ly ra t mt my phc v v chuyn ti my thu hnh, my in ton c nhn, hoc in thoi ca bn, tc nhng cng c thng tin ca bn. Nhng thit b dng s ny cng s hon thnh nhim v ca chng nh cc thit b dng tng t lm trc y. Khng ging cc thit b s l t chuyn dng a b vi s l u tin vo cc vn phng lm vic, cc thit b thng tin ny s l nhng thit b a dng, l nhng my in ton c th lp trnh v c ni vi xa l thng tin. Thm ch i vi mt chng trnh truyn hnh trc tip, bn cng c th dng b iu khin t xa bng hng ngoi khi ng, ngng,hoc quay tr li bt c phn trc no ca chng trnh vo bt c lc no bn mun. Trng hp bn ang xem chng trnh ny nhng c ai g ca,bn cng c th cho chng trnh ngng li trong bao lu tu thch. Tm li, c th iu khin c chng trnh. Tt nhin, tr trng hp ngoi l l bn khng th cho quay nhanh xem nhng phn sp ti ca chng trnh truyn hnh trc tip v n ang din ra. Vic phn pht cc chng trnh truyn hnh v phim, v phng tin k thut l vic kh n gin.Hu ht ngi xem bit v k thut xem phim theo yu cu v hn s hoan nghnh tnh cht t do n mang li. N c kh nng tim tng m trong thut ng in ton gi l "ng dng ph" ca xa l. ng dng ph c ngha l vic ng dng mt k thut sao cho hp dn khch hng ti mc n khch ng tim lc th trng si ng ln v khuyn khch vic pht minh sng to tr thnh yu t khng th thiu c, thm ch iu cha h c nh
49

pht minh ngh ti. Skin-So-Soft l mt loi nc hoa ang bn bnh thng trn thi trng, bng c ai pht hin ra rng nc hoa cn c c tnh l tr c cn trng. Hin nay, loi nc hoa ny vn cn c bn theo chc nng ban u ca n l lm mm da, nhng doanh s ca n tng cao hn nhiu li nh ng dng ph. Ci tn th mi nh ngh v n th khng mi. Thomas Edison l mt thng gia v i ng thi ng cng l mt nh sng to lng d n ngn hng. Khi ng thnh lp cng ty Edison General Elictric vo nm 1878,ng hiu rng mun bn c in ng phi chng minh cho ngi mua hiu v gi tr ca n-tc bn ci ngh ngh ra rng ch bng mt ng tc bt cng-tc, nh sng s trn khp ngi nh d l gia ban ngy hay ban m. Edison khu gi tng tng ca cng chng vi li ha rng gi ca n in ri s r ti mc ch c nhng nh giu mi c th mua n cy. ng tin on mt cch ht sc ng l nhn dn s vui lng tr tin a in vo gia nh h c th tn hng ng dng v i ca k thut in. in c ch ng trong hu ht cc gia nh nh l ngun cung cp nh sng, nhng ngoi ra cn c mt s cc ng dng khc c b sung mt cch v cng nhanh chng. Cng ty Hoover pht minh ra my ht bi. Ri ni cm in tr ln ph bin, v theo sau n l l si bng in, l nng bnh m,t lnh,my git,bn i,my sy tc, v v s cc ng dng thay th sc ngi khc, v in tr thnh nhu cu thit yu. Cc ng dng ph gip a cc tin b k thut t ch t m tm hiu thnh ra nhng th c bn lm ra tin. Trong chng ba, ti cp ti vic b x l t (vn bn) a b vi x l i vo khp cc vn phng lm vic trong thp nin 70. u tin, n do cc my chuyn dng cung cp, chng hn nh my ca Wang ch chuyn s dng x l vn bn. Thi trng ca b x l vn bn pht trin ht sc nhanh chng cho n khi c tt c khong 50 nh sn xut, vi tng doanh s bn ra khong 1 t M kim mi nm. Ch trong vng vi nm, my in ton c nhn xut hin, kh nng chy c nhiu ng dng khc nhau l mt iu mi. Ngi s dng my in ton c th thot WordStar (mt trong nhng ng dng x l vn bn ph bin trong nhng nm ) khi ng mt ng dng khc, chng hn nh chng trnh bng biu VisiCalc, hoc dBASE qun l c s d liu. Ni chung, WordStar,VisiCalc v dBASE kh hp dn v khin ngi ta mua nhiu my in ton c nhn hn. chnh l nhng ng dng ph. ng dng ph u tin ca chic my IBM PC u tin l Lotus1-2-3, mt loi chng trnh chuyn tnh bng biu ph hp vi sc mnh ca my . ng dng ph ca my Apple Macintosh l Aldus PageMaker mt ng dng trnh by ti liu in (ch bn in t), l Microsoft Word x l vn bn, v Microsoft Excel lp bng biu. Trc ,hn mt phn ba my Macintosh dng trong kinh doanh v nhiu my dng trong gia nh c mua dng vo vic m nay c nhiu tn gi nh l thit b in n bn, in n vi s tr gip ca my tnh, ch bn in t v.v. Xa l hnh thnh nh s hp lu tin b k thut ca c hai lnh vc thng tin lin lc v my in ton. Khng mt s tin b n l no c th sn sinh ra cc ng dng ph cn thit tr phi cng hp tc vi nhau. Xa l s tr thnh mt phng tin khng th thiu c bi n s to ra s kt hp gia thng tin, cc dch v gio dc, gii tr, mua bn,v s lin lc gia con ngi vi nhau. Chng ta cha th chc chn mt cch chnh xc khi no s c y tt c cc thnh phn cn thit. Nhng thit b thng tin d dng s dng s l nhng thnh phn mang tnh quyt nh. Ngay trong nhng nm sp ti s c s gia tng rt nhanh
50

cc thit b s di nhiu dng khc nhau vi nhng tc truyn t thng tin khc nhau. Ti s tip tc bn su vo vn ny sau. By gi,chng ta ch cn bit rng nhng ng dng ging nh my in ton c nhn s gip mi mt chng ta duy tr s lin lc vi nhau cng nh vi cc ngun thng tin. Trong bao gim c cc thit b dng s thay th cc thit b dng tng t, k c my thu hnh v in thoi ang vy quanh chng ta. Chng ta cng tin rng nhng th no cn tn ti c s tr thnh th khng th thiu c. Mc d chng ta cha bit nhng dng no s tr ln ph bin, nhng chng s l nhng my in ton a dng, c th lp trnh c v c ni vi xa l. Nhiu gia nh hin c hai loi h tng c s ca thng tin lin lc chuyn dng l ng dy in thoi v cp truyn hnh. Khi cc h thng chuyn dng ny c kt hp li thnh mt h thng thng tin dng s duy nht, l lc xa l thng tin xut hin. My thu hnh ca bn ri y nhn khng ging nh mt my in ton v khng c bn phm, nhng nhng phn in t b sung lp bn trong hoc c gn vo s lm c cu ca my thu hnh mang c tnh ca my in ton c nhn. My th hnh ca bn s c ni vo xa l thng qua mt hp iu khin tng t nh nhng hp c cc cng ty cp truyn hnh gn km theo my ca bn hin nay. Nhng cc hp iu khin ny s bao gm cc chc nng ca mt my in ton a dng cc mnh. hp iu khin ny c th c lp vo bn trong hoc t pha sau, hay ngay bn trn my thu hnh, hoc cng c th t tng hm hay ti mt ni bn ngoi cn nh ca bn. C my in ton c nhn v chic hp iu khin ca my thu hnh s c ni vo xa l thng tin thc hin cc cuc "i thoi" thng qua cc thit b chuyn mch hay cc my phc v ca mng li, truy tm thng tin chuyn ti ngi thu bao theo yu cu ca h. Mc d hp iu khin c c tnh rt ging nh my in ton c nhn, nhng cch s dng hai loi ny li hon ton khc nhau, l khong cch. Hin nay, hn mt phn ba s h gia nh ngi M c my in ton c nhn (khng k cc my tr chi in t). gn nh mi gia nh sau ny s c t ra l mt my c ni trc tip vo xa l thng tin. y l nhng thit b bn dng khi cn tnh ton, hay nh my mt th t no . N t mt mn hnh c cht lng cao cch mt bn khong chng na thc sao cho mt bn d dng c c ni dung hay hnh nh nh trn . Mn hnh ln ca my thu hnh ca bn t ti ni no trong cn phng, khng c s hin din ca bn phm, d khng to ra khng kh ring t, nhng n s l phng tin l tng khi c nhiu ngi cn xem cng mt lc. Cc hp iu khin v giao din ca my in ton c thit k sao cho mt my thu hnh kiu c nht v hu ht cc loi my in ton c nhn u c th tip cn c vi xa l thng tin. Sau ny s c nhng my thu hnh v my in ton c nhn mi vi hnh nh c cht lng tt hn. Nhng hnh nh trn my thu hnh hin nay cn rt km so vi hnh nh trn cc tp ch hay trn cc mn hnh ca cc rp chiu phim. Trong khi hin nay tn hiu trn my thu hnh ca M c ti 486 dng thng tin hnh nh nhng hu ht u rt kh phn bit c,v cc u my video kiu gia nh ch c khong 280 dng phn gii. Kt qu l ngi xem gp kh khn trong vic c danh snh cc din vin, o din ca phim trn mn hnh. My thu hnh ca chng ta c t l c nh (tc tng quan gia chiu rng v chiu cao ca hnh nh) l 4 x 3, c ngha l chiu rngng hn mt phn ba so vi chiu cao ca hnh nh. Hnh nh phim chuyn thng c t l c nh l 2x1, tc chiu rng gp i chiu cao. Nhng my thu hnh c phn tch cao (HDTV-Hight Defintion Television) c th
51

c ti hn 1.000 dng phn gii, vi t l c nh l 16x9 v mu sc p, ang c th nghim, v hnh nh ca n tht tuyt vi. Mc d hin nay gi cc loi my thu hnh ny cn rt t, nhng ri n cng s tr nn ph bin hn bi v xa l s lm cho u my video c th tip nhn c hnh nh c phn gii cao v cc t l c nh khc nhau. ngha v phn gii c th iu chnh c cng kh quen thuc vi ngi s dng my in ton c nhn, h c th chn phn gii in hnh hin nay l 480 (cn gi l VGA) hoc cao hn t 600, 768, 1024, 1.200 dng phn gii ngang tu thuc vo loi mn hnh h c. C hai loi mn hnh ca my thu hnh v my in ton c nhn s c tip tc ci tin cho nh hn v c cht lng hn. Hu ht c hnh dng s, c th treo trn tng, c chiu dy khong 1 inch. Loi ny s thay th loi bng en v bng trng hin ang dng.Bng ny s th hin hnh nh, phim hoc vn bn, hay nhng hnh nh c chi tit li ti khc. Ngi ta c th v hoc vit trn bng . My in ton ni vi bng ny s nhn dng ch vit v chuyn chng thnh loi ch c th c c. Nhng thit b ny trc ht s c trang b cho cc cuc hi ngh v sau l cc c quan v thm ch c cho cc gia nh. in thoi hin ang dng s c ni chung mng vi my in ton c nhn v my thu hnh. Nhiu kiu in thoi tng lai hnh phng, v mt my chp hnh t hon. Hoc ngc li, chng c hnh dng ging nh kiu chng ta ang s dng hin nay. Nh bp ri cng c in thoi treo tng, bn c th nhn thy ngi ang ni chuyn vi bn hoc bt c hnh nh no ngi mun chuyn n bn xem. V phng din k thut th loi in thoi treo trn my git s c c tnh gn ging nh chic hp iu khin trong phng khch v chic my in ton trong phng lm vic ca bn, nhng v hnh dng th n vn l hnh dng ca chic my in thoi. Bn trong chic v bc ngoi, tt c cc loi thit b thng tin s c cu trc gn ging nh mt my in ton c nhn. Hnh dng bn ngoi ca chng chng ni ln c iu g so vi v vn chc nng khc nhau m chng c th thc hin c. Trong mt x hi lun chuyn ng, ngi ta thy cn phi lm vic mt cch c hiu qu ngay c nhng lc ang trn ng i. Hai th k trc y, khch l hnh thng mang theo mt "bn g hay cn gi l lap desk". N c mt bn c gn vo mt hp nh mu g v c ngn ko ng bt mc. Khi gp li rt gn nh, v khi m ra, n l chic bn vit. Ngy nay,loi bn vit c thay th bng chic my in ton xch tay, cn c gi ph bin theo ting Anh l laptop. Nhiu ngi,trong c c ti, thng lm vic c hai ni: vn phng v nh, chn loi laptop ny (hay mt loi hi nh hn, gi l notebook) dng nh mt my in ton chnh ca h. Nhng chic my in ton nh ny ri y cng s c ni vo mng li ca cng ty. Nhng chic notebook s tip tc c ci tin sao cho ngy cng mng hn. Notebook l nhng my in ton sch tay nh nht v ph bin nht hin nay, nhng chng bao lu na s xut hin loi my in ton b ti vi mn hnh c bng tm nh. Hin nay, bn ang mang theo ngi bn nhng th g no? C l t ra l mt chm cha kho, giy chng minh th, tin, v mt ng h eo tay. Cng rt c th bn mang theo th tn dng, s tit kim, sc du lch, s a ch, s lch hn cng tc, tp giy ghi chp, sch c, my nh, my ghi m b ti,in thoi di ng, my nhn tin, v xem ho nhc, bn , la bn, my tnh b ti, my in t ghi d n ngn hng thip, hnh nh,v c l mt chic ci cp cu dng khi b nn. Bn c th ct nhng th ny v nhiu th khc na vo trong mt thit b thng tin m chng ti gi l v in ton c nhn (Wallet PC).N c cng c vi chic v tin chng ta ang dng hin nay. N s hin th cc mu tin nhn, lch cng tc,
52

v bn cng c th c hoc gi th in t hay cc bn fax, theo di thi tit hay gi c phn th trng chng khon, v chi c c cc tr chi n gin ln phc tp. Ti cc bui hp, bn c th ghi chp, kim tra cc bui hn, xem lt qua cc thng tin , hoc chn mt trong hng ngn cch iu khin d dng ngm cc hnh ca cc con bn. Thay v phi mang theo tin mt, chic v mi ca bn c th cha tin dng s m ngi ta khng th no lm gi c. Ngy nay, khi bn trao cho ai mt t la, mt tm sc, hoc cc phng tin thanh ton khc, c ngha l chuyn tr mt khon tin no . Nhng khng cn phi th hin tin trn giy. Cc khon thanh ton bng th tn dng hoc qua phng tin in thoi c trao i di dng thng tin ti chnh s. Nay mai, chic v in ton s gip bn gi hoc nhn li cc khon tin di dng s. Chic v ca bn s c ni vi my in ton ca ca hng bn chuyn tin m bn khng phi ch thn i n quy thu tin ca ca hng. Nu con bn xin tin, bn c th chuyn cho chu 5 la t v in ton ca bn sang v in ton ca chu. Khi v in ton c nhn tr ln ph bin, chng ta c th loi b tnh trng ng nght ngi ti nhng ni cng cng nh sn bay, nh ht ngi ta phi xp hng xut trnh chng minh th hay v vo ca. Chng hn khi bn i qua mt ca hng ra ca sn bay, v in ton ca bn s c ni vi my cng khng phi dng cha kho hay th t i qua mt ca no . V in ton c nhn ca bn s gii thiu nhn dng ca bn vo my in ton ca bn ang qun l kho . Ri y tin mt v th tn dng s khng cn, lc mc tiu ca bn ti phm s l chic v in ton ca bn, cho nn phi phng.V in ton s lu tr nhng "cha kho" bn dng. Bn s d dng v hiu ho cha kho ca bn, v vic s c thay i thng xuyn. i vi nhng thng v quan trng, chic cha kho trong v in ton ca bn cha bo m an ton. Mt gii php l bn dng mt mt khu vo thi gian bn chuyn tin. My thu ngn t ng s yu cu bn bo s nhn dng ca bn, thc ra l mt mt khu rt ngn. Gii php khc khng cn phi nh mt khu l gii php dng thc o sinh hc. Gii php dng thc o sinh hc ny an ton hn nhiu v gn nh chc chn rng cui cng n cng s c a vo trong v in ton c nhn. H thng an ton sinh hc ghi li nhng c im thn th nh ging ni, vn tay. Chng hn, chic v in ton ca bn yu cu bn c to ln bt k ch no v ging ni c phn nh ln mn hnh, hoc yu cu bn n ngn tay ci ca bn ln b mt ca mt thit b khi bn sp sa thanh ton mt khon tin no .V in ton s so snh ging ni "nghe"c hay "cm nhn" mt vi ging hay vn tay ca bn m n lu tr di dng s xem c ng khng. Chic v in ton c nhn ca bn vi nhng thit b thch hp s c th bo cho bn bit mt cch chnh xc rng bn ang bt c ni no trn qu a cu ny. Nhng v tinh c h thng nh v ton cu (Global Positioning System - GPS) bay trong mt qu o chung quanh qu t pht ra nhng tn hiu bo cho my bay phn lc, tu bin, tn la c mang u n ht nhn, c trang b h nhng tip nhn GPS bit v tr chng ang u chnh xc ti mc ch chnh lch vi chc thc. Nhng thit b nh vy hin ang c bn gi ch vi trm la, v chng s c lp vo trong v in ton c nhn. Chic v in ton ca bn s ni bn vi xa l thng tin trong khi bn ang i trn mt xa l thc s no v n s bo cho bn bit hin bn ang u. B loa c lp bn trong v s ni cho bn bit mi bt trc c th xy ra trn ng bn i. N s bo cho bn bit rng bn ln ra sn bay sm hn d nh v ng c th b tc. Bn mu ca chic v in ton s ch v tr bn ang n vi bt c loi thng tin no bn cn: tnh hnh ng s v thi tit, khu vc
53

cm tri, cc danh lam thng cnh, thm ch cc ca hng bn thc n nhanh. Bn c th hi: Nh hng Trung Quc no gin nht cn m ca? v cu hi ca bn s c gi ti v in ton ca bn thng qua mt mng li v tuyn. Khi b lc ng hay lc trong rng gi, n s l chic la bn hoc ta nh mt con dao nhiu li rt hu dng cho bn. Thc ra, ti cho rng chic v in ton c nhn ca bn cng ging nh mt con dao con nhiu li. Lc cn b, ti cng c mt con dao con nh vy. nhng con dao ca ti lc khng phi l con dao ch c hai li v cng chng phi con dao c nhiu cng dng khc nhau. Con dao ca ti c chic cn bng long mu vi mt ch thp mu trng vi nhiu li v nhiu cng dng khc nhau, k c mt ci tuc n vt, mt ci ko b xu, v mt ci m nt chai (mc d ti cha bao gi dng ti loi ph tng c bit ny). Mt s v in ton c nhn kh n gin, ch gm vi cng c c bn nh mt mn hnh, mt micro, mt thit b an tonr chuyn tin dng s, v kh nng c th c hoc s dng cc thng tin c bn. S khc y dy cc thit b khc nhau,k c my nh, my qut c th c c cc mu tin in hoc vit tay, v h thng tip nhn kh nng nh v ton cu. Hu ht cc loi v in ton c nhn s c mt nt bm bo ng khi bn gp nguy him cn c gip . Mt s cn c c nhit k, phong v biu, nhc o cao, v thit b o nhp tim. Do c rt nhiu loi vi nhiu chc nng, kiu dng khc nhau nn gi c cng rt khc nhau.Nhng nhn chung, gi mt chic my in ton c nhn bng gi ca mt chic my nh hin nay. Gi mt "th thng minh" n gin c mt chc nng thanh ton tin dng s ch bng gi mt my nh chp mt ln hin nay, mt khi , ging nh mt my nh hin i, gi mt chic my in ton c nhn tinh vi thc s c th ln ti 1.000 M kim hay cao hn, nhng n c chc nng hot ng vt xa cc my in ton ch cch n 10 nm trc. "th thng minh", mt dng c bn nht ca v in ton c nhn, trng ging nh mt th tn dng hin ang rt ph bin chu u. V s lu tr tin, v, hay y b ca bn. N khng c mn hnh, khng c thit b nghe, hoc cc tin ch nh ca cc v in ton t tin. Nhng n kh tin li khi i du lch hoc lm chc nng nh mt b phn lu tr, v c l by nhiu cng p ng c yu cu ca ngi s dng. Trng hp bn khng mang theo chic v in ton, bn s phi s dng cc trm lin lc cng cng tip cn vi xa l, mt s min ph, s cc bn phi tr tin. Trn thc t, n chng nhng thay th in thoi m c cc phng tin thanh ton bi v n c kh nng ring ca n cng nh cc ng dng khc ca xa l, t vic gii nhn cc tin nhn, truy tm trn bn v mua cc loi v. Nhng tip cn thng qua cc quy ki-t l chnh v chng c mt khp ni. Mt s ki-t c trnh by cc qung co ni vi mt s my dch v c bit ging nh kiu my in thoi ti cc sn bay ni thng vi khch sn hay dch v cho thu xe hin nay vy. Nhn b ngoi trng n kh th kch ging nh cc my i tin hin ang s dng ti cc sn bay, nhng bn trong l c mt chic my in ton c nhn. D cho my in ton c hnh dng g i na th ngi s dng phi bit cch tip cn c cc ng dng ca n. Hy hnh dung cch bn s dng mt b iu khin t xa chn chng trnh truyn hnh. Cc h thng mi trong tng lai s c nhiu chn la hn v s thun tin hn nhiu. Thay v phi nh s ca tng knh chn chng trnh thch hp, cc ng dng s hin nn trong mt trnh n ho v bn ch vic a con tr n mt biu tng v mt hnh nh rt r hiu chon ng th mnh cn. Thm ch khng cn phi s dng con tr, bn ch cn ni trc tip vo my thu hnh, my in ton hay bt c thit b thng tin no khc, n thc hin iu
54

bn cn. u tin, chng ta phi c mt s vn t vng nht nh, nhng v sau ch cn dng li trao i. Kh nng ny i hi phi c phn cng v phn mm tht mnh bi nhng m thoi m con ngi hiu mt cch ht sc d dng th i vi my in ton l cng vic v cng kh khn. Hin nay, vic nhn bit v thc hin theo cc lnh c nh trc nh "ch gi ti" c my nhn bit v thc hin kh tt. Nhng i vi my in ton, vic nhn bit mt cu tu tin no l vic rt kh, v phi mt t ra l mi nm na my mi c th thc hin c iu . Nhng ai khng thch dng bn phm hay ni trc tip, bn c th vit ln mn hnh ra lnh cho my. Cho n nay c nhiu cng ty, trong c c Microsoft, b ra nhiu nm tri to ra ci m chng ti gi l "my in ton vit" c kh nng c c ch vit. Nhng ti l ngi lun lc quan, ti ngh rng kh nng to ra phn mm c th nhn dng c ch vit ca nhiu ngi khc nhau s sm tr li hin thc. Nhng kh khn chng ti gp li l vn ht sc tinh vi khi chng ti tin hnh th nghim, h thng ca chng ti hot ng rt tt, nhng i vi nhng ngi mi s dng chng li lin tc gi tr. Sau , chng ti pht hin ra rng chng ti v tnh nn nt ch vit v khin cho chng ti d c hn bnh thng. Chng ti t thch nghi mnh vi my thayv buc my phi thch nghi vi mnh. Trong mt trng hp khc, c mt nhm k s ngh rng h to c mt chng trnh tt nn em trnh by thnh tch ca h vi ti mt cch rt t ho. Nhng khi h trnh din th chng trnh khng hot ng c. Bi v tt c nhng thnh vin tham gia vo cng trnh u l nhng ngi cm bt tay phi, cn my in ton c lp trnh nhn bit cc nt ny trong ch vit th li khng sao nhn bit c cc nt ny vit bng tay ca ti. Tt nhin vic lm cho my nhn dng c ch vit to, nh, nghing, ng, vit bng tay phi hay tay tri ca tng ngi l mt vic kh chng km vic lm cho my nhn dng ra ging ni ca bn. D cho bn dng ting ni, ch vit, hay con tr chn nhng ng dng bn cn, iu khc nhau y khng phi ch c cc chng trnh phim truyn hnh m l cc lot cc loi ng dng khc nhau, v bn mun vic chn la phi tht d dng, khng mt thi gian. Ngi s dng s khng th chu ng ni s lm ln, hoc lng ph thi gian. Phn mm ca xa l s gip cho vic tm thng tin c d dng, thm ch ngi s dng khng bit l mnh ang tm thng tin g. S c v s cc loi thng tin v xa l s truy nhp chng v trong hng trm th vin. Mt trong nhng lo ngi i vi xa l thng tin l 's qu ti v thng tin'. Mt s ngi hnh dung mt cch kh thng minh rng cp quang ca xa l s ging nh nhng ng ng khng l lun tng ra ngoi mt khi lng thng tin rt ln. S qu ti v thng tin khng phi l vn duy nht i vi xa l, v n cng khng phi l mt vn . Chng ta tng i ph vi khi lng thng tin rt ln bng cch da vo c s h tng rng ln hin ang hnh thnh gip chng ta chn la-t th chn sch trong th vin, cc bn tin tm lt v phim nh, cho ti cc trang vng trong nin gim in thoi v th gii ca bn b. Khi c ai t ra lo ngi v s qu ti thng tin, hy hi h xem h s lm cch no chn nhng g cn c. Khi chng ta n mt ca hng sch hay mt th vin, chng ta u ngh rng chng ta phi c ht mi cun sch ri mi mua c mt cun. Chng ta chn c nhng khng cn phi c tt c l nh c cc phng tin dn ng. Cc phng tin dn ng ny bao gm c cc quy sch bo trn ng ph, h thng thp phn Dewey trong cc th vin, v mc im sch trn bo ch a phng. Trn xa l thng tin, k thut v cc dch v v bin tp s kt hp gip bn
55

cch chon la thng tin. H thng dn ng l tng s rt mnh, c th tip cn c bt c ngun tin no khng c gii hn . Phn mm s cho ra nhng trnh cu hi, trnh lc, trnh dn ng khng gian, trnh siu lin kt v trnh i l nh l nhng k thut chn la u vit. C mt cch gip chng ta d dng hiu c cc phng php chn la khc nhau v hy ngh v chng theo php n d. Hy tng tng ra mt thng tin c bit no , chng hn nh bn su tp cc loi s kin hay mt danh mc phim, tt c u c trong mt nh kho tng tng no . Mt cu hi s truy tm tt c cc mc thng tin c trong nh kho xem c loi no p ng c cc tiu chun bn ra khng. Mt b lc s kim tra tt c nhng thng tin mi c cho vo nh kho xem chng c p ng c cc tiu chun khng. B phn dn ng khng gian l mt con ng bn c th i vng quanh trong nh kho kim tra danh mc tn kho ti tng a im. Nhng c l bin php hp dn nht, v cng l bin php d dng nht trong tt c cc phng tin, l ng k s gip ca mt i l ring (Agent),ngi s i din cho bn trn xa l thng tin. Ngi i l ny thc t l mt phn mm, nhng n c nhn cch ho v bn c th ni chuyn i hnh thc ny hay hnh thc khc vi n. Vic ny cng ging nh vic c mt tr l i lm danh mc hng tn kho cho bn vy. V di y l hot ng ca cc h thng khc nhau . H thng cu hi, ng nh tn gi l mt cu hi. Bn c th hi nhiu loi cu hi khc nhau v s nhn c cu tr li hon chnh. Gi s bn mun tm song khng th nh c chon tn phim, bn c th nh rng n c cc minh tinh mn bc Spencer Tracy v Katharine Hepburn th vai chnh,v trong c mt cnh m chng hi hng l cu hi v nng th ang run ln v lnh, vy mi bn hy nh vo mc cu hi v tt c cc phim c "Spencer Tracy", "Katharine Hepburn", "lnh" v "cu hi". tr li, mt my dch v trn xa l s nu phim hi tnh cm Desk Set nm 1957, trong c cnh Tracy nhn chng cHc vo mt Hepburn run lp cp trn lc mt ngi nh ang gia ma ng. Bn c th xem mt cnh , c th xem ton b cun phim, c th c ph , xem mc im phim, v c th c bt c bi bo no cp n Tracy hoc Hepburn c lin quan n cnh . Nu bn mun xem bn c ph dnh ring xut khu ra cc nc khng ni ting Anh th bn yu cu c xem bn . Nhng phim ny c lu tr trn cc my phc v ti nhiu nc khc nhau, nhng nu bn yu cu s c ngay tc khc.. H thng ny cha nhng loi cu hi thng nh "Cho ti xem bi bo vit v trng hp sinh con trong ng nghim u tin", hoc "cho ti danh mc ca tt c cc ca hng c bn t hai loi thc n cho ch tr ln v chuyn cho ti mt thng theo a ch ca trong vng mt ting ng h", hoc "Ai trong s b con m ti khng lin lc trong ba thng qua?" H thng ny cng c th tr li nhng loi cu hi phc tp hn nhiu. Bn c th hi "thnh ph no c t l dn s cao nht thng xem phim nhc Rock, v thng c v thng mi quc t?" Ni chung, cc loi cu hi khng phi ch lu mi c tr li v hu ht cc loi cu hi u c hi trc v cu tr li c lu tr li. Bn cng c th to ra "b lc", thc cht l nhng cu hi. B lc lm vic lin tc, truy nhp nhng thng tin mi ph hp vi s thch ca bn, v lc b cc thng tin khng lin quan. Bn cng c th lp trnh mt b lc thu thp thng tin theo s thch ring ca bn, chng hn nh thng tin v cc i bng a phng hay nhng pht minh khoa hc c bit nht. Gi s d bo thi tit l tin tc quan trng nht i vi bn th b phn lc s xp n ln hng u trong t bo ca nhn dn ca bn. Mt s b lc s c my in ton ca bn t ng lp ln, lu tr nhng thng tin bn a thch. Bn cng c th to ra mt b
56

lc c bit, chng hn "cn mua ph tng ca xe Nissan Maxima 1990", hoc "c ai mn tm bn cng i chi bng xe p vo chiu ch nht, d nng hay ma? b lc s tip tc tm c n khi no bn ra lnh ngng. Nu b lc tm c mt bn ng hnh vo chiu ch nht chng hn, n tip tc tm thm cc tin tc khc c trn mng li v con ngi . N s c gng tr li cu hi "trng anh ta nh th no?" - l cu hi u tin bn mun bit v mt ngi bn mi. H thng dn ng khng gian s c to theo kiu mu m chng ta ang lu tr thng tin hin nay. Khi chng ta mun tm mt vi ti no , tt nhin l bn n b phn lu th trong th vin. Bo ch hng ngy u c ng ti cc tin v th dc th thao, v bt ng sn, v kinh doanh, l nhng ni ngi ta tm n thu thp thng tin. Trong hu ht cc loi nht bo, tin d bo thi tit thng xut hin ti mt v tr quen thuc ngy ny qua ngy khc. H thng dn ng khng gian, hin ang c ng dng trong mt s sn phm phn mm, s a bn n nhng ni c thng tin bn cn bng cch lm cho bn c th giao lu vi mt loi thit b nhn thy thc hay nh c to ra. bn co th hnh dung ra mt m hnh nh mt bn chng hn, c minh ho, c bn ni dung khng gian c vai tr c bit quan trng trong giao lu vi cc loi my thu hnh v vi cc loi my in ton c nhn nh, xch tay. rt mt khon tin no t ngn hng, bn phi ti mt ni rt tin nm trn mt ph chnh, ri dng con chut, hoc thit b iu khin t xa, hoc thm ch dng ngn tay bn ch vo ni rt tin ca ngn hng. Bn c th ch vo mt to n xem hm nay to x v no, do thm phn no ph trch hoc nhng v no cn tn li cha x. Bn c th ch vo mt bn ph xem lch trnh ca ph hoc xem ph chy c ng gi khng. Nu bn c nh mun thu phng tai khch sn, bn c th bit c hin phng no cn trng, v c th xem s b tr phng ca khch sn, hoc xem khch sn c my quay video ni vi xa l thng tin khng,bn c th xem qua phng i v nh n ca khch sn xem c ng ngi khng. Bn cng c th bm ra mt bn t bn c th i vo mt khu ph hay xem lt qua cc phng ca mt khu nh. Bn cng c th xem cn cnh hoc vin cnh mt khu vc no mt cch d dng. Chng hn bn mun mua mt my ct c. Nu mn hnh trnh chiu khu vc bn trong ca ngi nh, bn c th i ra khi nh bng ca sau, ti bn c th thy cc mc hng ro, v mt nh xe. Khi bm vo nh xe th bn bn trong ri, bn c th nhn thy cc loi dng c, trong c c chic my ct c. Bm vo chic my ct c, bn c th xem thng tin c lin quan nh qung co, bn tm tt, bn hng dn s dng my, v cc phng trng by trong khng gian iu khin hc. Vic sso snh mt s ca hng din ra tht n gin v nhanh chng. Khi bn bm vo hnh nh ca nh xe v mun tm hin ln phn sau ca mn hnh do cc my phc v xa hng ngn dm trn xa l chuyn ti. Khi bn ch vo mt vt trn mn hnh c thng tin v vt , tc bn ang s dng mt hnh thc ca dng "siu lin kt-Hyperlinking". Dng siu lin kt gip cho ngi s dng c th nhy t lnh vc ny sang lnh vc thng tin khc ngay trong tch tc, ging nh kiu con tu v tr trong phim khoa hc vin tng nhy t a im ny sang a im khc. Dng siu lin kt trn xa l thng tin gip bn tm c nhng cu tr li cho cu hi ca bn khi n t nhin ny sinh ra v bn cm thy thch th. Chng hn bn ang xem chng trnh thi s v bn thy mt ngi ang i cng vi Th tng Anh m bn khng sao nh ra c. Bn mun bit ngi y l ai. Bn dng b iu khin t xa ca my th hnh ca bn bm ngay vo ngi . Hnh ng ca bn s lm xut hin mt tiu s v mt danh mc ca cc s kin m con ngi xut hin trong thi gian gn y. Bm vo mc no c trong danh mc trn, bn c
57

th c hoc xem cc thng tin c lin quan, v bn c th nhy t mc ny sang hng lot cc ti khc v xem cc hnh nh, nghe cc thng tin t cc ni trn th gii lin quan ti con ngi . Bn cng c th s dng h thng dn ng khng gian i du lnh. Nu bn mun xem cch ngi ta phc ch cc tc phm ngh thut trong mt bo tng, bn c th "i do" quanh xem nhiu tc phm khc nhau nh chnh bn thn bn ang thc s c mt ti vy. Bn mun i su vo chi tit ca mt bc ho hay mt pho tng, bn ln s dng mt siu lin kt. Khng c nhiu ngi, khng phi chen ln x y, bn c th hi bt c vn g m khng phi lo lng v khng c tr li. Bn c th bt ng gp nhng iu th v ht nh trong mt phng trin lm o khng ging nh vic do quanh mt phng trin lm thc, nhng n cng to cho bn cm gic gn ging, cng nh vic bn xem mt iu v ba-l hay mt trn bng r trn truyn hnh cng khng km phn ho hng cho d bn khng c mt ti nh ht hay sn vn ng. Nu c nhng ngi khc cng cng xem mt "bo tng" vi bn, bn cng c th chn xem v giao lu vi h hay khng tu bn thch. Chuyn i thm ca bn khng hn l n c. Mt s im s c dnh ring cho giao tip x hi iu khin hc; mt s a im khc ngi ta khng nhn thy nhau. Mt s ni buc bn phi xut hin, cn ni khc th khng. Cch m bn nhn nhng ngi s dng khc s tu thuc vo s la chn ca bn v lut l ca a im . Nu bn s dng mt h thng dn ng khng gian th ni bn ang tham quan khng phi l cnh thc. Bn cng c th to lp nn mt a im tng tng ra v quay tr li vi n khi no bn mun. Trong bo tng ring ca bn,bn c th di chuyn cc bc tng, b xung thm cc bc tranh, b tr li cc tc phm. Bn cng c th b tr tt c cc tranh tnh vt vo mt ni, thm ch trong c c mt bc tranh tng cha hon thnh c cheo trong phng tranh ngh thut c la m, v mt bc tranh lp th ca Picasso trong phng tranh ca th k 20. Bn cng c th ng vai nh su tp,thu thp tt c nhng tc phm ngh thut bn a thch trn ton th gii v "treo" trong phng tranh ca bn. Gi s bn mun c mt bc tranh v mt phong cnh kh m cng v mt ngi n ng ang c mt con s t dng mi ca n du ng, song bn khng th no nh ra c tn ngi ho s v bc tranh hoc ni bn c xem n ln u. Xa l thng tin khng bt bn phi ct cng i tm. Bn ch cn m t nhng g bn mun bng cch nu ra cu hi. Cu hi s khi ng my in ton hoc cc thit b ng dng khc ca bn tm chn trong mt kho lu tr thng tin tm ra bc tranh ng vi miu t ca bn. Bn cn c th lm cho bn b ca bn cng i tham quan vi bn d ngi ang ngi gn bn hay ang mt chn tri khc. Bn c th gii thiu "y, gia hai bc tranh ca Raphael v Modigliani v bc v bng cc ngn tay m ti thc hin t lc mi ln ba." Loi cui cng trong h thng dn ng l mt loi,xt v nhiu phng din khc nhau,hu ch nht so vi cc loi. l trnh i l (agent) y l mt b lc c nhn cch ho v th hin tnh ch ng. Cng vic ca trnh i l l gip bn. Trong thi i thng tin, vic to ra trnh i l l nhm gip bn tm chon thng tin. c th hiu c cch thc mt i l gip bn trong nhiu cng vic khc nhau hy xem cch n ci tin giao din ca my in ton c nhn hin nh th no. Hin trng ca giao din ang dng l giao in ho,nh Apple ca Macintosh v Window ca Microsoft, nhng giao din ny miu t thng tin v mi quan h trn mn hnh thay v ch th hin chng bng vn bn. Giao din ho cng gip cho ngi s dng c th ch hoc di chuyn cc vt, k c hnh
58

nh, chung quanh mn hnh. Nhng giao din ho hin cn phc tp s dng cho cc h thng trong tng lai. Chng ta nhi nht qu nhiu cch chn la trn mn hnh n ni nhng chng trnh no t hay dng ti cm thy nn lng. Nhng phng tin trn tht l tuyt vi v chng gip ngi ta lm quen nhanh chng vi phn mm,nhng i vi ngi s dng trung bnh th chng thiu phn hng dn gip cho h cm thy yn tm. H thng i l s sa cha nhng thiu st . S d h thng i l bit cch gip bn mt phn l nh my in ton ca bn nghi nh cc hot ng trc y ca bn. N c th tm c cch thc lm vic vi bn mt cch c hiu qu hn. Thng qua tnh cht k diu ca phn mm, cc thit b thng tin ni vi xa l s hc t cch giao lu ca bn v s nu cho bn nhng gi cn thit. Ti gi n l "phn mm mm hn". Phn mm gip cho phn cng thc hin mt s chc nng, nhng mt khi chng trnh c vit ra th n hot ng nh c v phn mm mm hn. Phn mm mm hn s xut hin gip cho cng vic thng minh hn trong khi bn ang s dng n. N s nm bt yu cu ca bn cng gn ging nh mt ngi tr l thc s v cng vic s tr ln c hiu qu hn hc v bn v cng vic ca bn. Khi ngi tr l mi bt tay vo cng vic trong ngy u tin, bn khng th yu cu anh ta chun b mt ti liu ging nh bin bn ghi nh m bn chun b vi tun trc y. Bn khng th ni mt cch gin n "hy gi cho nhng ai cn bit mt bn sao ti liu ny". Nhng qua thi gian vi thng hay vi nm, ngi tr l s tr ln c gi tr hn v anh ta tch lu c kinh nghim v hiu c mun ca bn trong tng cng vic. My in ton hin nay cng ging nh ngi tr l trong ngy lm vic u tin vy. N cn c ch v cng r rng, c th cng tt. V n cng vn s mi mi l ngi tr l lm vic trong ngy u tin. N s chng bao gi iu chnh bt c vic g khi lm vic vi bn. Chng ta ang xc tin vic hon thin phn mm mm hn cho hon ho hn. Khng c ai li c eo bm mi mt ngi tr l, trong trng hp ny l phn mm, khng bit rt ra nhng bi hc t trong kinh nghim. G s by gi ti c mt i l bit hc tp, ti s giao cho i l y mt s cng vic. Chng hn, s rt c li nu n c th lt qua tin cng vic ca cc cng trnh, ghi nhn nhng thay i, v nu bt nhng g ti cn phi ch . N s nm bt nhng tiu chun thu ht s ch ca ti: quy m ca cng trnh, nhng cng trnh no phi ph thuc vo tin ca n, nguyn nhn v thi gian chm ch. N cn phi bit khi no th thi gian chm tr trong hai tun c th b qua c, v khi no th n l du hiu rc ri thc s m ti phi can thip kp thi trc khi tr ln t hi. Cn phi c thi gian mi c th t c mc tiu ny, phn v vic cn i cho c tnh ch ng sng to v cch lm vic theo thi quen l mt cng c v cng kh khn, ngay c i vi mt tr l thc th. Chng ti khng mun cng iu vn . Nhng nu h thng i l np sn bn trong my t ra qu thng minh, c th d on v thc hin mt cch t tin cc cng vic khng c yu cu hoc khng mun th e rng n s lm phin nhng ngi quen vi vic khng ch hon ton chic my in ton ca h. Khi bn s dng h thng i l, bn c th ni chuyn vi mt chng trnh, m trong chng mc no , n hnh ng nh mt con ngi vy. Cng c th l phn mm bt chc thi ca mt nh hin trit hoc mt nhn vt trong phim hot hnh gip bn. Mt y l c phn tch ho c th cung cp "mt giao din thn thin". Nhiu cng ty, trong c Microsoft, ang pht trin
59

trnh i l c kh nng ca giao din giao tip. Trnh i l s khng thay th phn mm giao din ho ca ngi s dng, nhng n b sung bng cch cung cp mt nhn vt theo s la chn ca bn gip bn. Nhn vt ny s bin mt khi bn s dng mt ng dng kh quen thuc vi bn, nhng nu bn t ra do d hay yu cu c gip , trnh i l s xut hin gip bn. Bn c th ngh rng trnh i l nh mt bn ng nghip nm ngay trong phn mm. N s ghi nh bn gii v mt no v nhng g bn lm trc y, v c gng d on trc nhng vn c th xy ra v gi cho bn nhng gii php i ph. Nu bn ang lm vic g trong vi pht v ri t nhin bn mun loi b cng vic , i l s xut hin v hi bn c thc s mun loi b cng vic khng. Mt vi phn mm hin c lm c vic . Nhng nu bn lm cng vic trong hai ting ng h, v ri bn ra lnh xo b th giao din giao tip s nhn bit rng theo thng l th y c th l mt sai lm nghim trng ca bn. Trnh i l s ni "bn lm cng vic ny trong hai ting ng h ri y. Bn c thc s mun xo b n hay khng ? Mt vi ngi, sau khi nghe v phn mm mm hn v v giao din thn thin, cho rng vic nhn tnh ho my in ton l vic k qui. Nhng ti tin rng ri nhng ngi s thch n nu qua mt ln s dng. Loi ngi chng ta c khuynh hng thch nhn tnh ho. Phim hot hnh bit tn dng khuynh hng ny ca con ngi. Phim Vua S T-The Lion King, khng thc t lm v n cng khng c gng lm nh vy. Khi mt chic xe hi b hng, hoc mt my in ton b ri v, chng ta thng la , chi bi, thm ch hi v sao li ph lng chng ta nh th. Tt nhin, chng ta bit nhng chng ta vn c mun coi vt nh th l nhng vt sng, c tm hn vy. Cc nh nghin cu ti cc trng i hc v cc cng ty phn mm ang ra sc tm cch lm cho giao din my in ton tr ln hu hiu hn bng cch tn dng xu hng ni trn ca con ngi. Trong cc chng trnh nh Microsoft Bob, h mun chng minh rng con ngi s i x vi cc i l my mc c nhn tnh ho vi mt mc tn trng ng ngc nhin. Ngi ta cng nhn ra rng phn ng ca ngi s dng khc nhau tu thuc vo ging ca i l l nam hay n. Gn y, chng ti c thc hin mt cng trnh c lin quan ti mc kinh nghim ca nhng ngi s dng my in ton. Chng ti cho mt my in ton hi mt ngi s dng s dng chic my th nht nh gi s hot ng ca n th cu tr li thng c xu hng kh tch cc. Nhng khi chng ti dng mt chic my in ton khc hi cng mt ngi nh gi s hot ng ca my th s nhn xt khe kht hn nhiu. Thi d dt khi ph bnh chic my th nht "mt i mt" nh vy cho thy mt iu l ngi ta khng mun lm thng tn nhng tnh cm d bit rng ch l mt chic my. Nhng giao din thn thin c th khng ph hp vi mi ngi s dng hay trong tt c cc tnh hung, nhng ti ngh rng chng ta s gp rt nhiu nhng giao din loi trong tng lai hn bi v chng "nhn tnh ho" cc my in ton. Chng ta c mt nim tng i r v cc loi h thng dn ng m chng ta s c trn xa l. Nhng vn cha chc chn l chng ta s i qua nhng con ng no. Tuy nhin, chng ta c th a ra mt vi d bo. Nhiu p dng trn xa l thng tin ch thun tu l vui chi. n c l th nh c vi nhng ngi bn thn d cho cc bn c th sng nhiu thnh ph khc nhau. Cc bui tng thut th thao trn truyn hnh cng s cung ng cho bn kh nng chn gc camera, on no cn chiu li chm v ngay c bnh lun vin a thch ca bn. Bn c th nghe bt c bn nhc no,vo bt c thi gian v khng gian no ca n, c lu tr trong gian hng a ht s nht th gii: xa l thng tin. Bn s c th to mt giai iu mnh sng tc ra mt micro v nghe tr li n nh th n c chi nh mt dn hp xng hay mt nhm nhc rock. Hoc bn c th xem "cun
60

theo chiu gi" vi khun mt v ging ni ca chnh mnh thay th cho ti t Vivien Leigh hay Chark Gable. Hoc gi bn c th thy mnh ang nhn nhy ti mt bui trnh din thi trang, mc nhng kiu qun o mt nht ca Paris c may ct kht khao vi thn hnh ca bn hoc l bt c kiu y phc no bn tng m c. Nhng ngi s dng c c t m s m mt vi s phong ph ti a v thng tin. Mun bit mt chic ng h c kh hot ng ra sao ? Bn c th nhn tn bn trong cc c phn v t cu hi. Cui cng bn s c th "b" xung quanh chic ng h bng cch p dng "thc v o" ca xa l thng tin. Bn cng c th ng vai tr mt bc s phu thut tim hoc mt tay trng ca mt ban nhc rock c hng,nh vo kh nng m hnh ho ca xa l thng tin a vo tn my in ton t gia. Cc s la chn phn mm trn xa l s da trn dng siu lin kt, nhng dng iu k diu ho v phn tch ho s tt hn nhiu. Mt vi p dng khc rt thc t, chng hn khi bn i ngh, mt chng trnh qun gia c th tt l si, tt qut;bo cho bu cc gi th t ca bn li v ngi a bo khng mang n n lot phm cho bn; tun t ng m n trong nh nh th bn vn c mt, v t ng thanh ton cc ho n nh k. Cn cc ng dng na hon ton thit yu hn. Chng hn,c thn sinh ca ti b dp ngn tay vo cui tun n v ng n phng cp cu gn nht ca bnh vin nhi ng Seatle. H t chi lm g cho c vin l c qu ln so vi la tui bnh nhi. Gi s c xa l thng tin vo thi y th c khng gp rc ri v bit rng khng nn th n bnh vin y. Mt trnh p dng ni vi xa l s cho c bit phng cp cu no gn nht v tin li nht cho c vo thi im xy ra tai nn. Nu c b dp ngn tay trong vi nm ti, c s khng nhng c th dng xa l thng tin tm ra bnh vin thch hp m cn c th ng k bng in t vi bnh vin khi ang trn ng n tit kim thi gi lm th tc giy t. My tnh ca bnh vin xt thng tch ca c v ngh mt bc s thch hp, v ny c th truy xut y b ca c t my phc v ca xa l thng tin. Nu bc s cn xt nghim X-quang, phim s c s ho v lu tr trn my phc v, sn sng c c bi mt bc s hay chuyn vin quang tuyn. Nhng nhn xt khi xem X-quang dng vit hay dng ni s c lin kt vi y b ca c. Sau c c th nh v xem phim X-quang ca chnh mnh v theo cc ch nh chuyn mn. Hu ht cc p dng ny, t vic tm trn thc n nh hng cho n vic tham kho y b bnh nhn c bt u thc hin trn my in ton c nhn. Vic giao lu thng tin ang pht trin nhanh chng v sp tr thnh mt b phn trong cuc sng hng ngy ca chng ta. Tuy nhin, trc khi n xut hin, cn bit bao nhiu cng on phi hon thnh sm a xa l thng tin vo hot ng.
61
Chng 5. Nhng con ng dn ti xa l

Trc khi chng ta c th tn hng c nhng li ch ca cc ng dng v thit b trnh by trong cc chng trc, th vic u tin l xa l phi c hnh thnh. Hin nay th cha. iu ny c th khin cho mt s ngi ngc nhin, v h c nghe nhiu th,no l mng li in thoi ng di cho ti mng Internet c mnh danh l "siu xa l thng tin". S tht l mt xa l thng tin hon chnh cha th i vo tng gia nh t ra l khong mi nm na. My in ton c nhn, CD-ROM a phng tin (multimedia), mng li truyn hnh cp cng xut cao, mng li in thoi hu tuyn v v tuyn, v mng Internet, u l nhng tin thn quan trng ca xa l thng tin. Mi mt loi hnh u ch l nhng gi cho tng lai, nhng cha c mt loi hnh no trong s i din cho mt xa l thng tin thc th c. Xy dng xa l l mt cng trnh v i. N i hi phi thit lp chng nhng cc c s h tng nh h thng cp quang, cc thit b chuyn mch nhanh v cc my phc v (Server), m cn phi pht trin phn mm. Trong chng 3, ti cp n s pht trin ca cc phn cng v phn mm thnh ra my in ton c nhn. cc ng dng cho xa l thng tin, nh ti trnh by trong chng 4, cng s c xy dng trn mt nn tng xut pht t my in ton c nhn v mng Internet. Cc dng cnh tranh tng t xy ra trong nghnh cng nghip in ton trong sut thp nin 80 li cng ti din, cnh tranh nhau sn xut ra nhng b phn hp thnh phn mm, phn mm s chnh l nn tng ca xa l thng tin. Phn mm chy trn xa l s phi to ra phng tin dn ng v s an ninh, c kh nng v th in t v bn tin cng cng c ni vi cc thnh phn phn mm, v cc dch v thanh ton ngn hng. Nhng nh cung cp linh kin cho xa l s to ra nhng cng c c sn v tiu chun giao din-ngi s dng nhm to s d dng cho cc nh thit k sng to ra cc ng dng,thit lp nn cc hnh thi v qun l cc c s d liu thng tin trn h thng. lm cho cc ng dng c th hot ng mt cch hon ho vi nhau, cn phi nh ra tiu chun v cc phng hng s dng cho thng tin v quuyn u tin ca ngi s dng c th chuyn ng dng ny sang ng dng khc. Vic dng chung thng tin s gip cho cc ng dng p ng mt cch tt nht yu cu ca ngi s dng. Nhiu cng ty, trong c Microsoft, tin rng vic cung cp cc phn mm cho xa l s l mt nghnh kinh doanh bo b, ang cnh tranh nhau pht trin cc thnh phn cu thnh cho nn tng ca xa l. Nhng thnh phn cu thnh ny s l nn tng xy dng cc ng dng ca xa l thng tin. Ri y s c nhiu nh cung cp phn mm thnh cng cho xa l thng tin, v phn mm ca h s c ni mng vi nhau. Nn tng ca xa l cng s phi h tr cho nhiu my in ton khc nhau, k c cc my phc v cho tt c cc thit b thng tin. Khch hng ca loi phn mm ny s l cc h thng cp, cc cng ty in thoi , v nhng nh cung cp mng li, ch khng phi l cc c nhn ring l, nhng ngi s dng s l ngi quyt nh cui cng ai trong s s thnh cng. Nhng nh cung cp mng li s hng v nhng phn mm no cung cp cho khch hng nhng ng dng tt nht vi khi lng thng tin rng ri nht. Do , cuc cnh tranh u tin ca nhng cng ty pht trin phn mm s l cuc vt ng chim lng tin v khi c ca nhng ngi pht trin ng dng v nhng nh cung cp thng tin, b cng vic ca h s to ra hu ht cc gi tr khc.
62

Khi cc ng dng c pht trin, chng s chng minh gi tr ca xa l thng tin cho nhng nh u t c tim nng h xem xt khon vn cn c xy dng xa l thng tin. Theo d tnh hin nay, ni cc thit b thng tin ca tng gia nh vo xa l thng tin, cn trong khong trn di 1.200 m kim, chnh lch nhau khong vi trm tu thuc vo s la trn cu trc v thit b, ni vo mt thit b thng tin (nh my thu hnh hay my in ton) ca mt gia nh M vo vi xa l thng tin. Khon tin trn bao gm c vic ri cp quang ti cc vng ln cn, cc my phc v,cc thit b chuyn mch v thit b in t trong gia nh. Hin nay, Hoa k c khong hn 100 triu h gia nh, nh vy tnh ra tng s vn u t vo khong 120 t M kim trong ch ring c mt nc. S khng c ai chu u t mt khon tin ln nh vy tr phi k thut chng minh c kh nng ca n v khch hng tr khon tin v nhng ng dng mi h ang s dng. Khch hng ch phi tr gi ph cho cc dch v truyn hnh, k c h thng video theo yu cu, ch khng phi tr cho cc khon chi ph xy dng xa l. ti tr cho cng trnh xy dng, phi lm cho cc nh u t tin rng cc dch v mi ny cng s to ra khon thu nhp nhiu nh h thng cp truyn hnh ang thu hin nay. Nu kh nng thu hi tin t xa l thng tin khng kh thi th ngi ta s khng tin vo, v vic xy dng xa l thng tin do s b chm li. Nhng ti tin rng cc nh u t ri cng s tin nh vy bi v cc nh pht minh s a cc sng ch ca h ra th nghim. Mt khi cc nh u t bt u hiu c cc ng dng v cc dch v mi,v kh nng c th thu hi vn c chng minh th kh nng huy ng vn s khng gp nhiu kh khn nh trc na. Khon chi ph s khng ln lm so vi chi ph cho h tng c s khc m chng ta mc nhin cng nhn. Ti vn l ngi lc quan. S pht trin ca mng Internet trong nhng nm qua gi rng cc ng dng ca xa l s nhanh chng tr thnh cc k ph bin, xng ng c nhn cc khon u t ln. Mng Internet hin nay l mt nhm cc my in ton ni mng vi nhau, s dng tiu chun "nghi thc" trao i thng tin. N cha phi l xa l, nhng n li l dng gn ging nht, v s tin nho thnh ra xa l. Tnh cht ph thng ca mng Internet hin nay l s pht trin quan trong nht trn th gii in ton k t chic may in ton c nhn IBM PC ra i vo nm 1981. Chic my in ton c nhn dng tng t thch hp v nhiu l do nhng n cha hon ho. Chic my cn nhiu mt tu tin hoc thm ch rt yu km. D vy, tnh ph bin ca n pht trin cao n mc n tr thnh tiu chun cho vic pht trin cc ng dng. Nhng cng ty ang c gng t n tiu chun my in ton c nhn thng c l do lm iu , nhng s c gng ca h thnh cng bi hin c qu nhiu cc cng ty khc ang tip tc c gng ci tin my itn c nhn. Mng Internet hin nay l mt tp hp kh lng lo mng li cc my mang tnh thng mi v phi thng mi c ni mng vi nhau, bao gm c cc dch v thng tin trc tuyn phc v cho ngi cho thu bao. Cc my phc v c b ch ri rc khp th gii, c ni vi mng Internet bng nhng ng dn c cng xut cao thp rt khc nhau./ Hu ht khch hng s dng my in ton c nhn ni v h thng thng qua mng li in thoi c di thng thp cho nn khng th chuyn ti c nhiu bit trong mt giy. B bin hon (dng bin iu Modulation v hon iu Demodulation) hay cn c gi mt cch ph bin Modem l nhng thit b ni my in ton c nhn v h thng in thoi.Trong nhng ngy u khi chic my in ton c nhn IBM PC va ra i, tc chuyn ti ca modem lc ch t 300 hoc 1200bit mi giy (hay cn c gi l 300 hay 1200 baud).Ngy nay, nhiu modem ni t my in ton ny sang my in ton khc thng qua h thng in thoi c th gi i hay
63

nhn v 14.400 (14,4K) hoc 28.800 (28,8K) bit ni giy. Nhn t gc thc t th di thng ny vn cha i vi nhiu loi truyn thng. Mt trang vn bn c th gi i trong mt giy, nhng mt tm nh hon ton chnh, c kch thc c bng mn hnh, d c nn li, phi mt ti 10 giy vi tc trn mi chuyn c. Hin nay, bt c ngi no cng c th gi cho nhau cc thng tin v kinh doanh, gio dc, hay ch n thun gii tr trn mng Internet. Sinh vin trn ton th gii c th gi thng ip cho nhau. Mng Internet v cc dch v thng tin khc thc hin trn mng li in thoi gi ln mt kha cnh v xa l thng tin ri y s hot ng nh th no. Khi ti gi cho bn mt mu tin, n c truyn t my in ton ca ti thng qua ng dy in thoi n my phc v c "hp th" ca ti, v t n c chuyn trc tip hay gin tip ti bt c my hay my phc v no c lu tr hp th ca bn. Khi bn ni vi my phc v ca bn thng qua mng li in thoi, bn s truy nhp c ni dung ca hp th ca bn, k c mu tin ca ti. l cch th in t hot ng. Bn ch cn nh my mu tin mt ln v gi n cho mt ngi hay nhiu ngi tu bn hay bn c th gi n trn "bng tin cng cng". Nh chnh tn n gi , bn tin in t cng cng l ni ngi ta gi bn tin ti bt c ngi no cng c th c c. S trao i ny thng di dng khng ng b. Bn tin cng cng thng c t chc theo tng ti ring, nh vy n d dng n tay nhng ngi quan tm n ti . Cc dch v thng mi cung cp cho bn tin cng cng cho cc gii nh phi cng, k gi, gio vin, v cc cng ng nh hn. Trn mng Internet, ni c nhng bn tin cng cng khng c bin tp v iu chnh li, hay cn c gi l nhm tin ca mng li 'usenet newsgroups', c ti hng ngn nhm nh nh vy chuyn tm i su vo cc ti rt hn hp nh: cht cafeine, Ronaid Reagan, ca-vat. Bn c th sao chp cc mu tin c cng ti, hoc ch sao chp nhng mu tin mi nht, hoc tt c cc mu tin ca mt ngi c bit no , hoc mt mu tin tr li cho mt mu tin nht nh no ... Ngoi th in t v trao i h s, mng Internet cn gip bn c th "lt qua thng tin trong mng - Web browsing", mt trong nhng ng dng ph bin nht ca mng Internet khi ni ti mng World Wide Web, hay cn gi ngm gn l Web hay WWWW, tc l ni ti cc my phc v ni vi mng Internet v chng c th cung cp cc trang ho v thng tin (Graphical pages of information). khi ni vi mt trong cc my phc v , mt mn hnh thng tin vi mt s cc siu lin kt (Hyperlinks) xut hin. Khi bn dng con chut bm vo mt trong cc siu lin kt , mn hnh s chuyn sang mt trang khc cha ng cc thng tin c lin quan, hoc cc siu lin kt khc. Trang ny c th c lu tr trn cng mt my phc v hoc mt my phc v khc trn mng Internet. Trang chnh ca mt cng ty hay mt c nhn no c gi l trang nh home page. Trng hp bn t to, bn phi ng k a ch in t ca bn nhng ngi s dng mng Internet c th tm bn theo a ch bn cho. Trong nghnh qung co hin nay, chng ta bt u nhn thy cc on trch trang nh nh l mt phn ca thng tin v a ch. Gi ca phn mm dng thit lp mt my dch v Web kh r v c sn cho tt c cc my v gn nh min ph. Trong tng lai, cc h iu hnh s kt hp vi Internet browsing. Vic cc cng ty v cc c nhn c th pht hnh thng tin trn mng Internet mt cch d dng lm thay i ngha ca ch "xut bn". Bn thn mng Internet l ni xut bn. N c s lng ngi s dng kh ng v nh n c th nhn c lng hi m tch cc kh hu hiu: cng c nhiu ngi ng k, n cng c nhiu ni dung n cng c thm nhiu ngi ng k.
64

V tr c nht v nh ca mng Internet c c l nh mt s yu t. Nhng nghi thc nh ngha mng Web browsing ht sc n gin v gip cho cc my phc v s l s lng thng tin lu tr trn mng kh tt. c rt nhiu d on v cc sch tng tc (interactive) v cc siu lin kt - c thc hin t vi thp nin trc bi cc nh tin phong nh Ted Nelson -ang tr thnh hin thc trn mng Web. Ti cho rng mng Internet hin nay cha phi l xa l thng tin, tuy vy, bn c th ngh rng n l giai on khi u ca xa l. Mt dng tng t ca n l tuyn ng st Oregon. Gia nhng nm t 1841 cho ti thp nin 1860, hn 300.000 con ngi sng trn cc toa tu xy dng tuyn ng st ny vt vng Independence, Missouri, trong mt hnh trnh y nguy him di 2.000 dm xuyn qua vng hoang vu ca lnh a Oregon hoc ti cc m vng California. Khong chng 20.000 con ngi cht v nn cp bc, v thiu n, v gian kh bnh tt. Con ng h xy dng c t tn l tuyn ng st Oregon - The Oregon Trail. Bn c th d dng gi Oregon Trail l giai on khi u ca h thng xa l ngy nay. N vt qua bao nhiu bin gii v hnh thnh tuyn giao thng hai chiu cho hnh khch. H thng ng hin i lin tnh 1984 v mt s xa l khc xut hin sau tuyn ng st Oregon vi mt chiu di tng t. Tuy nhin, nhiu kt lun rt ra t nhng miu t v tuyn ng ny c th sai lm nu p dng vo cc h thng tng lai. Dch hch v cht i khng phi l nhng vn khi xy dng h thng ng lin tnh 1984. Nn li xe say ru v chy u khng phi l nhng nguy c chnh trong thi xy dng tuyn ng st Oregon. Nhng vt sng m mng Internet to ra s lm sng nhiu yu t khc ca xa l. Mng Internet l mt hng pht trin tuyt vi ht sc quan trng, v l yu t ht sc r rng ca h thng cui cng, nhng ri n s c nhng thay i ng k trong nhng nm ti. Mng Internet hin nay cn thiu an ninh v cn c thm h thng thanh ton vi ngn hng. Trnh vn ho ca mng Internet hin nay ri c l s tr ln k quc i vi th h ngi s dng xa l thng tin trong tng lai cng tng t nh nhng cu chuyn v nhng ngi tin phong xy dng tuyn ng Oregon Trail i vi chng ta hin nay vy. Thc ra th Internet hin ti so vi mng Internet ca mt thi gian rt ngn trc y khc nhau nhiu lm ri. Tc tin ho ca n xy ra nhanh n mc bt c s miu t no v n cch y mt nm, hay thm ch su thng trc y, u c th cc k lc hu. iu ny c th sinh ra s nhm ln. Tht ra, kh c th bt kp s nhanh chng ca mt cng trnh nng ng n nh vy. Nhiu cng ty, trong c Microsoft, ang cng l lc nh ra nhng tiu chun nhm m rng mng Internet v khc phc nhng hn ch ca n. V mng Internet hnh thnh t mt cng trnh khoa hc v in ton ch khng l mt phng tin truyn thng lin lc, n lun lun l cc nam chm thu ht bn ph hoi (hackers) - tc l nhng lp trnh vin mang ti nng ca mnh chui vo h thng in ton ca ngi khc quy ph. Vo ngy 2 thng 11 nm 1988, hng ngn my in ton ni mng Internet bng nhin b trc trc, c nhiu l do dn ti s ngng tr tm thi . Mc d kc c d liu no b ph hng, nhng c ti hng triu M kim b tn tht do b mt thi gian ch i cho h thng my ca chnh quyn phc hi li s qun l my ca n. Nhiu ngi chc nghe ti tn Internet ln u tin khi cu chuyn ny lan truyn kh rng ri. Nguyn nhn chnh li l do sai lm ht sc tinh qui ca mt chng trnh my in ton. c gi l Worm "con su"lan truyn t my ny sang my khc trn mng li, v khi chng i ti u th sinh si ny n ra (ngi ta gi ch danh n l Worm -(con su) ch khng phi l virus bi n khng ly nhim sang chng trnh khc). N s dng mt "ca
65

hu" t ai ti trong h thng phn mm tn cng trc tip vo b nh ca my in ton. chng quy ph lm sai lc cc thng tin khc khin cho vic pht hin v i ph vi chng tr ln kh khn hn. Ch trong vi ngy t New York Times pht hin ra tn ph hoi kia. Hn chnh l Robert Morris, mt sinh vin 23 tui tt nghip trng i hc Cornell. Sau hn ta th nhn rng hn thit k v th con su ra xem n c th n c bao nhiu my in ton. Nhng v mt sai st trong chng trnh ca hn khin cho con su kia c th sao li nhanh hn hn ngh rt nhiu. Morris b buc ti l vi phm b lut v lm dng v gian tr trong my in ton nm 1986. Hn ta b s 3 nm th thch v np pht 10.000 M kim v 400 gi lao ng cng ch. Thnh thong cng ny sinh nhng trc trc v vi vn thuc lnh vc an ninh, nhng khng nhiu, v hin nay Internet tr thnh h truyn thng lin lc ng tin cy cho hng triu con ngi. N cung cp vic ni mng gia cc my dch v, to thun li cho vic trao i th in t, gi tin ln cc bn tin cng cng, v cc liu khc. Phm vi trao i rt rng ri, t nhng mu tin vi mi k t cho ti vic chuyn hnh nh, cc phn mm, v cc loi d liu khc, cha hng triu triu byte. Chi ph c cho cc my dch v trong vic cung cp thng tin u bng nhau, d khong cch ca cc my dch v ch c vi dm hay hng vn dm cng th. Chnh m hnh gi ca Internet lm thay i ngh cho rng ph thng tin lin lc c tnh theo thi gian v khong cch. Tnh hnh cng s xy ra i vi my in ton. Nu bn khng th mua c mt my in ton ln th trc y bn thng phi thu my tnh theo gi. Nhng hin nay my in ton thay i phng thc ri. V ph s dng mng Internet khng qu t khin ngi ta ngh rng n c chnh ph ti tr. iu khng ng. Tuy vy, mng imternet thot thai t mt cng trnh ca chnh ph trong thp nin 60, l mng ARPANRT. Ban u, mng ny ch phc v cho cc cng trnh k thut v khoa hc in ton. N tr thnh mt h truyn thng lin lc rt quan trng gia cc ng nghip ca mt cng trnh rt ln nhng khng h c nhng ngi ngoi cuc bit n. Nm 1989, chnh ph quyt nh khng ti ch cho ARPANET na, v k hoch ny c chuyn giao cho nhng ngi k tha tip nhn phc v cho thng mi, v c gi l "Internet". Ci tn ny c ngun gc t mt nghi thc giao thng lin lc c bn. Thm ch c khi n tr thnh mt dch v thng mi th i a s nhng khch hng u tinc Internet l cc nh khoa hc ti cc trng i hc v trong cc cng ty trong ngnh cng nghip in ton, h s dng mng ny trao i th in t cho nhau. M hnh ti chnh khin cho ph s dng mng Internet r mt cch ng ng nh vy li chnh l mt trong nhng kha cnh th v nht v mng truyn thng ny. Nu bn s dng in thoi, bn s phi tr ph theo thi gian v khong cch. gim cc khon ph , nhng hng kinh doanh no thng hay s dng in thoi ng di u thu bao mt ng dy ring. Phc ng dy thu bao ny c nh t thng, vic sug nhiu hay t khng thnh vn . Nn tng ca mng Internet bao gm mt nhm cc ng dy thu bao c ni vi nhau bng mt h thng chuyn mch truyn d liu. M hin c 5 cng ty chuyn khai thc mng Internet ng di. Nhng k t khi hng AT&T b suy sp, gi thu bao tr ln d chu hn. V khi lng thng tin lu thng trn mng Internet rt ln, cho nn 5 cng ty ni trn cnh tranh nhau gim gi bng cch s dng cc di thng rt rng vi chi ph rt thp. T "gii thng" cn c gii thch r rng hn. Nhng ti cp,t m ch
66

tc m mt ng dy c th chuyn ti thng tin ti cc thit b khc. Gii thng l thuc mt phn vo k thut s dng truyn v tip nhn thng tin,. Mng li in thoi c thit k ni hai chiu vi gii thng thp. in thoi l cc thit b ca cng ty in thoi thng qua dng in bin i, tc dng tng t ca m thanh ca ging ni. Khi mt tn hiu tng t c s ho bi mt cng ty in thoi ng di, tn hiu dng s thu c c khong 64.000 bit thng tin mi giy. Loi cp ng trc hin ang c s dng lm cp truyn hnh c tim nng gii thng cao hn nhiu so vi dy in thoi tiu chun bi v n phi chuyn ti tn hiu video c tn s cao hn rt nhiu . Tuy nhin, h thng cp truyn hnh hin nay khng chuyn ti c cc bit; chng dng k thut tng t truyn 30 ti 75 knh video. Cp ng trc c th truyn hng trm triu hoc thm ch c hng t bit mi giy mt cch d dng, nhng phi b sung cc b chuyn mch mi h tr cho vic truyn thng tin dng s. Mt si cp quang ng di, c th chuyn ti 1,7 t bit thng tin t mt trm khuych i ny sang trm khuych i khc, phi c di thng cho 25.000 cuc m thoi tin hnh ng thi cng mt lc. S cuc in m tng ln mt cch ng k nu chng c nn li bng cch loi b nhng thng tin tha nh thi gian ngng cc t v cc cu. Hu ht cc hng kinh doanh u s dng mt ng dy in thoi c bit ni vo mng Internet. ng dy c gi l dy T-1 v ti c 1,5 triu bit/giy, mt gii thng tng i cao. Ngi thu bao tr ph cho ng dy T-1 ( dy T-1 chuyn d liu ti im truy nhp gn nht ca mng Internet) hng thng cho cng ty in thoi a phng, v cn phi tr gi ng lot khong 20.000 M kim mi nm cho cng ty ni n vo mng Internet. Khong ph hng nm ny, da trn kh nng ni vi mng Internet cho d s dng nhiu hay t hay khng bao gi s dng ti, v cho d lin lc ng ngn hay ng di. Cc khon thu t ngun ny dng ti tr cho mng li Internet. Phng thc hot ng c kt qu bi v ph c tnh trn c s s dng lng. N i hi phi c k thut v s c gng thng xuyn th mi c th theo di c thi gian v khong cch ngi thu bao s dng. Nhng ti sao h li phi nhc cng lm chuyn nu nh bnh thng h vn thu c li? C cu gi ny qui nh rng khi mt khch hng ni vi mng Internet th khng thu thm ph ph s dng nhiu hay t nhm khuyn khch khch hng s dng mng Internet. Hu ht mi ngi u c kh nng thu mt ng dy T-1. c ni vi mng Internet, h phi lin lc vi cng ty cung cp dch v trc tuyn a phng. Khch hng s dng ng in thoi thng gi cng ty dch v a phng cng ty ni vo mng Internet. Ph tiu biu hng thng khong 20 M kim trong bn c th s dng khong 20 ting ng h trong gi truyn thng cao im. Trong nhng nm ti, dch v ni mng Internet s cnh tranh mnh m hn. Cc cng ty in thoi ln trn th gii s vo cuc.Gi c ngy s mt r hn nhiu. Cc cng ty dch v trc tuyn nh CompuServe v America Online s cng gi dch v tip cn mng Internet vo ph chung ca h. Trong vi nm ti, mng Internet s ci tin khu tip cn vi mng d dng hn, trong din rng ri hn, giao din ngi s dng n nh, phng thc dn ng d hiu, v kt hp vi cc dch v trc tuyn thng mi khc. Mt trong nhng thch thc mang tnh k thut m Internet ang phi ng u l lm th no x l cc ni dung theo thi gian thc (real-time),nht l i vi cc dng nghe (audio), k c ging ni,v nhn (video). K thut c bn ca Internet khng bo m cho d kin di chuyn vi mt tc n nh c t im ny sang im khc. Nhiu bin php thng minh thc s gip cho hnh
67

nh video v m thanh audio c cht lng cao c phn phi theo hai chiu, nhng c c video v audio tt i hi phi c nhng thay i ln trong mng li, nhng iu kh xy ra trong vi nm ti. Khi nhng thay i thc s xy ra,chng s a mng Internet trc tip cnh tranh vi cc mng li ca cc cng ty in thoi. Phng thc nh gi khc nhau cnh tranh cc cng ty ny s l iu th v cho chng ta quan st. V Internet hin ang thay i cch chng ta phi tr tin cho vic s dng cc phng tin truyn thng lin lc, ri y chng cng c th thay i cch chng ta tr tin cho thng tin chng ta s dng. Mc d hin nay phn ln s lng thng tin, t nhng tm hnh ca NASA cho ti cc bn tin cng cng u do ngi s dng cung cp, cho ln n tip tc c min ph, nhng ti tin rng phn ln thng tin hp dn nh phim ca Hollywood hoc t in bch khoa ton th s c tip tc sn xut vi ng c thu li nhun. Cc cng ty cp cng ra chin lc v k thut tm thi ca ring h. H mun s dng mng li cp ng trc hin c cnh tranh vi nhng cng ty in thoi ang cung cp cc dch v in thoi a phng. H cng chng minh kh nng dng cc modem cp c bit ni my in thoi c nhn vo mng li cp. iu ny cho php cc cng ty cp cung cp di thng, trong mc no , rng hn di thng ca k thut ISDN. Cc cng ty cp ny cn c bc tm thi khc nh s nng s lng knh chuyn ti cc knh pht sng ln t 5 ti 10 ln bng cch dng k thut nn nn nhiu knh vo trong h thng cp hin c. Ci m hin nay ngi ta gi l h thng 500 knh, thc ra thng ch c 150 knh, c th truyn c phim video theo yu cu, mc d ch dnh ring cho mt s chng trnh truyn hnh v chiu phim rt hn ch. Bn c th chn t trong mt danh mc trn mn hnh ch khng phi chn knh c nh s vi khong cch thi gian trong vng 5 pht c th cho bn xem qua v quyt nh. Bn c th chn nhng phim c sn trong thi gian khi ng cho phim chuyn hay cho chng trnh truyn hnh, v hp iu khin ca bn s chuyn sang knh thch hp. Chng hn chng trnh di na gi ca CNN v tm tin thi s - CNN Headline News - s c truyn trn 6 knh thay v 1 nh hin nay, vi chng trnh 6 gi chiu s c truyn li vo lc 6 gi 5, 6 gi 10, 6 gi 15, 6 gi 20 v 6 gi 25 pht. C khong na ting ng h li c mt chng trnh truyn hnh trc tip mi. cho ln chng trnh 500 knh s hnh thnh rt nhanh theo dng ny. Cc cng ty cp hin ang b sc p buc phi tng thm knh mt phn l do phn ng vi s cnh tranh. Nhng v tinh truyn hnh trc tip nh DIRECTV ca Hughs Electronics hin ang pht hng trm knh trc tip vo cc gia nh. Cc cng ty cp mun tng thm mt s lng knh mt cch nhanh chng khi b mt khch hng. Nu nh xa l thng tin ch v mt k do duy nht l mun pht mt s lng phim nh rt hn ch th h thng 500 knh kia l qu . H thng 500 knh ri vn cn phi pht hnh ch yu theo phng php ng b v nh vy s hn ch s chn la ca bn, v nu c gng nm th cng c th cung cp cc "knh hi tip" c di thng thp m thi. "Knh hi tip - back channel" l mt ng thng tin dnh ring chuyn ti nhng ch th v cc thng tin khc t mt thit b thng tin ca khch hng ra cp pht ln mng li. Knh hi tip trn h thng 500 knh c th gip cho bn dng hp iu khin ca my thu hnh ca bn t hng hoc lp trnh, nu cu hi v cc tr chi hay tr li cc hhin dch tm d kin qun chng, v tham gia cc tr chi c nhiu ngi tham d. Nhng knh hi tip di thng thp khng th to s linh hot v tnh tng tc m cc ng dng th v nht s i hi. Bn khng
68

th dng n chuyn cc cun phim quay bn tr hay ng b, hay tham gia vo nhng tr chi i hi tnh tng tc cao c. Cc cng ty cp v cng ty in thoi trn th gii ri s pht trin theo hng ca 4 con ng song song sau y. Th nht, trong kinh doanh, cng ty ny s phi theo cng ty kia. Cng ty cp phc v dch v in thoi, cn cng ty in thoi lm dch v video, k c truyn hnh. Th hai, c hai h thng u cung cp phng cch tt nht ni my in ton c nhn vi hoc l k thut ISDN hoc vi modem cp. Th ba l c hai phi chuyn sang k thut s c th cung cp c nhiu knh truyn hnh v tn hiu c cht lng cao hn. Cui cng c hai s phi tin hnh cc cuc th nghim h thng bng di rng ni vi my thu hnh v my in ton c nhn. Mi mt chin lc u kch thch s u t vo xy dng kh nng mng li dng s. Gia cc cng ty in thoi v cc cng ty cp truyn hnh ri s c s cnh tranh mnh lit ginh git khch hng ca vng ln cn. Sau ny, mng Internet v cc k thut qu khc s c gp chung vo trong xa l thng tin. Xa l s kt hp cc k thut c cht lng tt nht ca c hai h thng in thoi v mng li cp ng thi thc hin c hai chc nng: mng li in thoi v mng li cp truyn hnh. Tt c cc ng dy ni cc my phc v v vi th gii bn ngoi s c lm bng cp quang trong sut, chnh l " nha ng" ca xa l thng tin . Tt c cc h thng dy in thoi ng di ln ti M u dng cp quang, nhng phn dy ni vo tng gia nh vn cn l cp ng trc. Cc cng ty in thoi ri s thay th cp ng trc, sng cc ngn,mng lin kt v tinh trong mng li ca h bng cp quang, v nh vy h s c di thng c kh nng chuyn cc bit phn phi hnh nh video c cht lng cao. Cc cng ty cp truyn hnh s gia tng lng cp quang ln. Khi cp quang c tryn khai th cc cng ty in thoi v cc cng ty cp truyn hnh s kt hp h thng chuyn mch mi vo trong mng li ca h h c th chuyn c cc tn hiu video dng s v cc dng thng tin khc t mt im ti bt c im no trn mng li. Tng kinh ph nng cp h thng hin c ln chun b cho xa l thng tin s tn khong cha ti phn t ca tng kinh ph ca cng trnh thit lp h thng dy mi vo tng gia nh. Bn c th hnh dung mt ng cp quang ging nh mt ng ng nc chnh rng khong 0,3 m chuyn nc vo ng ca ph bn . N khng chay thng vo ngi nh bn m thng qua mt ng ng nh hn ni t ng ng chnh i vo nh bn. u tin, cp quang ch chy n im phn phi ca a phng , ri t cc tn hiu chuyn sang cp ng trc l cp truyn hnh bn ang s dng hoc theo ng cp ng trc xon i l dy in thoi bn ang dng. D vy, sau ny nu gia nh bn s dng nhiu d liu ngi ta c th ni cp quang thng vo nh bn. H thng chuyn mch l nhng my in ton ht sc tinh vi, n r nhng dng d liu t rnh ny sang rnh khc. Hng triu dng thng tin ng thi chy ln mng li nhng tt c cc bit thng tin khc nhau u s phi c hng vo ch n ca chng v bo m ng ni v ng thi gian. Thng tin chy trn xa l x c chia thnh nhng nhm nh li ti, v mi nhm s t chy mt cch c lp trn mng li, ging nh chic xe hi chy trn ng l vy. Khi bn yu cu c xem phim, nhm ny t v ra thnh hng triu mnh li ti khc, mi mt mnh s tm ng trong mng li n vi my thu hnh ca bn. Hot ng ca cc nhm s hon thnh thng qua vic s dng mt nghi thc thng tin lin lc gi l ch di chuyn khng ng b, hay cn gi l Asinchronous Transfer Mode (ATM). Ch s l nhng khi hp nht ca xa l thng tin. Cc cng ty in thoi trn th gii bt u da vo ch ATM
69

bi n s tn dng ti a c di rng ca cp quang. im mnh ca ATM l kh nng bo m vic phn phi thng tin rt kp thi. ATM s ph v mi dng s thnh cc nhm thng nht, mi nhm cha 48 byte thng tin cn c chuyn v 5 byte thng tin qun l gip cho b chuyn mch ca xa l thc y tc di chuyn ca cc nhm ti ch cc nhm li hp li thnh cc dng. ATM phn phi cc dng thng tin i vi tc rt cao, u tin c th ln ti 155 triu bit/ giy, v sau nhy nhanh ln ti 622 triu bit/giy, v cui cng t ti con s 2t/giy. K thut ny s gip cho vic chuyn c hnh nh video cng nh cc cuc m thoi vi mt gi rt r. Cng ging nh tin b trong k thut chip gip gim gi my in ton xung; ATM, bi n cng c th chuyn s lng ln cc cuc m thoi theo kiu c, ln cng s gim gi cc in thoi ng di xung rt nhiu. Vic ni cp c di thng cao s lin kt c gn hu ht cc ng dng thng tin trn xa l, v s c mt s thit b c ni mch theo kiu v tuyn. Chng ta p dng mt s cc thit b thng tin lin lc v tuyn nh in thoi di ng, my nhn tin, b iu khin t xa, nhng di thng ca chng cn b hn ch. Mng li truyn thng v tuyn trong tng lai s nhanh hn. Nhng phi c nhng bc t ph ln, nu khng mng li hu tuyn vn l di thng rng hn rt nhiu. Nhng thit b di ng s c kh nng pht v nhn cc mu tin, nhng gi vn cn rt cao v t c s dng nhn cc phim video c nhn. Mng li v tuyn cho php chng ta lin lc c vi nhau khi chng ta ang di chuyn trn ng s pht trin vt ra ngoi h thng in thoi di ng hin c, v dch v in thoi di ng thay th mi s c gi l PCS - dch v thng tin lin lc c nhn. Khi bn ang trn ng i v mun c thng tin t gia nh hoc t c quan ca bn th thit b thng tin cm tay ca bn s ni mng vi phn v tuyn ca xa l, mt b chuyn mch s ni vi phn hu tuyn, v cui cng ti my phc v hay my in ton ti gia nh hay c quan ca bn cung cp thng tin theo yu cu ca bn. Ngoi ra, cn c mng li v tuyn r hn ch yu s dng trong c quan v gia nh. Cc mng li ny s gip ni mch c vi xa l hay vi h thng my in ton ca bn m khng phi tr ph thi gian s dng min l ng vt ra ngoi phm vi quy nh. Mng li v tuyn a phng s s dng mt k thut khc vi k thut dng cho mng v tuyn in rng. Tuy nhin, cc thit b thng tin di ng s t ng la chn mng li r tin thch hp hn cho ln ngi s dng khng bit s khc nhau . Mng li v tuyn bn trong s gip cho cc v in t hot ng thay cho b phn iu khin t xa. Dch v v tuyn gy nhiu mi quan ngi v tnh cht ring t v s an ninh bi v cc tn hiu radio c th tip nhn mt cch d dng. Thm ch mng lin lc v tuyn m cn b nghe ln. Phn mm ca xa l ri s phi tm cch m ho ngn chn nn nghe nn. Cc chnh ph hiu tm mc quan trng ca vic bo mt thng tin v l do kinh t, quc phng. S cn thit phi bo mt cho cc thng tin ca c nhn, ca cc nghnh thng mi, ngoi giao, quc phng thu ht tr tu ca bit bao th h. Tht l th v khi gii c mt m no . Charles Babage, ngi lp nhiu thnh tch y n tng trong ngh thut gii m vo khong gia th k 17, vit:" Ti cho rng gii thut l mt trong nhng khoa ngh thut tuyt vi nht, v ti e rng ti lng ph thi gian v n qu nhiu." Ti pht hin ra s tuyt vi ca n khi ti cn l cu nhc, cng ging nh tr con mi ni, chng ti chi mt s m kho n gin. Chng ti c th m ho cc mu tin bng cch thay th mt k t trong h thng mu t. Nu mt ngi bn gi cho ti mt mt m bt u bng "ULFW NZXX", chng ta c th d dng on ra
70

c ngha ca n "DEAR BILL" v ch U thay ch D, ch L thay ch E, ch F thay ch A... Khi gii m c ch trn y th vic c phn cn li ca mu tin khng c g kh khn c. Vi sc mnh k diu ca my in ton, ri y bt c mt em b no ln c th s dng c my in ton u c th chuyn cc mu tin thng thnh nhng mu tin c m ho m khng mt chnh ph no trn hnh tinh ny c th d dng gii m c. y chnh l mt trong nhng kh nng tim tng ca uy lc tuyt vi ca my in ton. Khi bn gi i mt mu tin ln xa l th my in ton hay thit b thng tin ca bn "k tn" bng ch k dng s m ch c bn l ngi c th s dng c, v n s c m ho sao cho ch c ngi nhn c ch nh mi c th gii m c m thi. Bn c th gi i mt mu tin ca bt c loi thng tin no, k c ging ni,hnh nh phim video, hoc tin dng s. Ngi nhn c cch gii quyt rng chnh l bn, rng n c gi theo ng gi nh, rng n khng h b ai xm phm vo, v nhng ngi khc khng th gii m n c. K thut gip cho vic c th thc hin c l nh da trn cc nguyn l ton hc, bao gm c iu m chng ta gi l cc chc nng mt chiu v c ch m kho cng cng. l nhng khi nim tin tin, cho nn ti ch nu i khi nh vy. C iu chng ta ln nh rng, d cho h thng , v phng din k thut, c phc tp n u i na, n cng s tr ln ht sc d dng cho bn s dng. Bn ch cn ni vi thit b thng tin ca bn nhng g bn cn v n s thc hin ngay. Chc nng mt chiu l mt iu dng thc hin hn rt nhiu nu so vi ch khoan thc hin - undo. Lm b mt ca knh l mt chc nng mt chiu nhng khng phi l chc nng c li gii m. Loi chc nng mt chiu m thut mt m i hi l mt loi chc nng c th d dng undo nu nh bn bit mt thng tin c bit, v s rt kh khn nu nh bn khng bit g v thng tin c bit . Trong ton hc c rt nhiu nhng chc nng mt chiu nh vy. Mt trong s l cc s nguyn t. Tr con hc s nguyn t trong nh trng. Mt s nguyn t khng th chia chn cho mt s no tr s 1. Trong chc s u tin, cc s nguyn t l 2,3,5,7,11. Cc con s 4.6.8.10 khng phi l nhng s nguyn t bi c th chia ht chng cho 2. Con s 9 khng phi l s nguyn t v c th chia ht cho 3. Khi bn nhn hai con s nguyn t vi nhau bn s c mt tch s m tch s ch c th chia u c bi chnh hai con s nguyn t kia. V d, ch c con s 5 v con s 7 l c th chia ht cho 35. Cch tm ra s nguyn t nh vy c gi l phn tch tha s mt s. Vic nhn cc s nguyn t 11.927 vi 20.903 ta c con s 249.310.081 l cng vic ht sc d dng, nhng s v cng kh khn nu mun phc hi t tch s 249.310.081, v hai s nguyn t kia li chnh l tha s ca n. Chnh chc nng mt chiu ny lm c s cho c ch mt m: mt h thng m ho tinh vi nht hin ang c s dng. Phi mt rt nhiu thi gian, thm ch i vi cc my in ton ln, phn tch mt tp hp tch s rt ln tr li cc con s nguyn t ban u. H thng mt m da trn hai cha kho gii m khc nhau, mt cha dng gii m ho mt bn tin v mt cha khc, nhng c lin quan, gii m. Bng mt cha mt m ngi ta d dng m ho mt bn tin, nhng gii m n trong khong thi gian nht nh l iu gn nh khng th thc hin c. c th gii m, i hi phi c mt cha kho ring m ch c ngi nhn bn tin, hay ni cch khc l my in ton ca ngi nhn mi c c. Cha kho m ho da trn tch s ca hai s nguyn t khng l, trong khi cha kho gii m th da chnh trn bn thn cc con s nguyn t. Mt my
71

in ton th vic to ra hai con s nguyn t tht ln v nhn chng vi nhau chng c g kh khn c. Do , c th cng b cng khai cha kho dng m ho c to ra m chng h phi no s ri do no c. Vic p dng vo thc t c ch mt m ny s do mt trung tm ca h thng an ninh ca xa l thng tin ph trch. Th gii ri s tin cy vo mng li ny, cho nn iu quan trng l phi s l vn an ninh ny sao cho tht hon ho. My in ton cho ngi s dng hoc cc thit b thng tin khc s dng s nguyn t to ra cha kho m ho, v s a ln danh mc cng khai, v mt cha kho gii m tng ng m ch c ngi s dng bit. Di y l cch chng hot ng trn thc t: ti c mt thng tin mun chuyn ti bn. H thng my in ton, hoc thit b thng tin ca ti lc tm cha kho cng cng ca bn v s dng n m ho thng tin trc khi chuyn tis cho bn. Khng ai c th c bn tin c, mc d cha kho ca bn mi ngi u bit, l v cha kho cng cng ca bn khng cha thng tin cn thit gii m. Bn nhn c bn tin v my in ton ca bn s gii m n bng mt cha kho ring tng ng vi cha kho cng cng ca bn. Bn mun tr li. My in ton ca bn s lc tm cha kho cng cng v s dng n m ho th tr li ca bn. Kng ai c th c th tr c, mc d n c m ho bng mt cha kho m mi ngi u bit. l ngi duy nht c n v ch c ti mi c cha kho ring gii m. rt thc t, bi khng ai i trao i cha kho trc c. ca ti li ny Ch c ti iu ny
Vy th cc nguyn t v tch s ca chng phi ln bao nhiu mi bo m tnh hiu qu ca mt chc nng mt chiu? Khi nim v c ch m ho cha cng cng do cc ng Whitfield Diffie v Martin Hellman ngh vo ra nm 1977. Mt nhm nh khoa hc v in ton khc nh Ron Rivest, Adi Shamir, v Leonard Adelman, cng nhanh chng a ra khi nim v vic s dng php phn tch thnh tha s nguyn t nh l mt phn trong ci m hin nay gi l h thng mt m RSA, tn ny da vo cc k t u tn ca h. Nhm ny cho rng phi mt hng triu nm phn tch thnh nhn t mt con s c 130 k s, l tch s ca hai s nguyn t, bt k h s dng loi my in ton no. chng minh, h thch thc th gii th tm ra hai tha s trong co s 129 k s m nhng ngi trong nhm gi l RS129: 114, 381, 625, 757, 888, 867, 669, 235, 779, 976, 146, 612, 010, 218, 296, 721, 242, 362, 562, 561, 842, 935, 706, 935, 245, 733, 897, 830, 597, 123, 563, 958, 705, 058, 989, 075, 147, 599, 290, 026, 879, 543, 541 H qu quyt rng mu tin c m ho bng cch s dng con s c coi nh l cha kho cng cng v s c an ton vnh vin. Nhng h khng d on c hiu ng ca quy lut Moore, nh chng ta cp ti chng 2 l chnh n lm cho my in ton tr ln mnh hn nhiu, hoc chnh n em li s thnh cng ca my in ton c nhn, khin cho s lng my in ton c nhn trn th gii tng ln rt nhiu. Nm 1993, mt nhm trn 600 nh khoa hc v nghip d trn ton th gii bt u tn cng vo con s 129 k s ni trn, s dng mng Internet phi hp s hot ng ca nhiu my in ton khc nhau. Ch cha y mt nm h phn tch con s trn thnh hai s nguyn t, mt con s c 64 k s v s kia di 65 k s. Cc nguyn t l: 3, 490, 529, 510, 847, 650, 949, 147, 849, 619, 903, 898, 133, 417, 764, 638, 493, 387, 843, 990, 820, 577
72

v: 32, 769, 132, 993, 266, 709, 549, 961, 988, 190, 834, 461, 413, 177, 642, 967, 942, 539, 798, 288, 533 Mt bi hc c th rt ra t s thch thc ny l cha kho cng cng c 129 k s kia khng di nu thng tin cn c m ho kia thc s quan trng. Bi hc khc l khng mt ai li gim i bo m s an ton tuyt i cho mt mt m bao gi. Tng s lng con s ca cha kho cng cng ln vi con s khin cho vic gii m tr ln kh khn hn nhiu. Nhng bi ton hc ngy nay tin rng c th gii m tch s c 250 k s ca hai s nguyn t phimt n hng triu nm vi kh nng mnh ca my in ton m ta c th tin on c. Nhng ai bit c? y l mt iu khng chc chn - nhng rt c th c kh nng mt ai c kh nng tm ra cch d dng hn v phn tch s trn c ngha l phn mm ca xa l thng tin s tm ra cch sao cho cc thut m ho ca n phi c thay i khi cn. Chng ta khng phi lo ngi ri y s nguyn t khng cn na, hoc ngu nhin hai my in ton li cng s dng mt con s lm cha kho. S nguyn t c di thch hp hin cn c nhiu hn c s lng nguyn t c trong v tr, v nh vy vic ngu nhin dng trng con s l chuyn rt kh xy ra. Kho mt m khng ch c ngha trong vic bo m cho s t do ring t m n cn bo m cho tnh xc thc ca ti liu bi v c th s dng cha kho ring m ho cc mu tin m ch c cc cha kho cng cng mi gii m c. Th d nu ti c mt ti liu ti mun gi cho bn, my in ton dng cha kho cng cng ca ti m ho n. Ti liu ch c th c c bi khng c ai ngoi ti c cha kho ring m ti dng m ho n. My in ton ca ti nhn ti liu m ho l m ho li mt ln na, ln ny n dng cha kho cng cng ca bn. Sau my ca ti gi ti liu m ho hai ln ny ti bn thng qua xa l thng tin. My in ton ca bn nhn ti liu ny v s dng cha kho ring ca bn gii m n. Vic ny gii m ln m ho th hai nhng cha gii c m ti dng cha kho ring kho ln th nht. Sau my in ton ca bn dng cha kho cng cng ca ti gii m ln na bn ti liu. Bi thc s l mt ti liu ca ti gi ti, ti liu c gii m ng v bn bit rng l ti liu tht. Nu gi s c mt bt thng tin b thay i th ti liu khng th gii m c v ngi ta c th pht hin cc li lm. S an ton cao gip cho bn c th giao dch bun bn vi nhng ngi l, hoc thm ch c vi nhng ngi bn khng tin cy lm bi bn bit chc chn rng tin dng s, cng vi ch k v chng t l xc thc. an ton c th cao hn bng cch p dng mt k hiu thi gian vo trong ti liu c m ho . Nu c ai xm phm vo ti liu v tm cch "gn li du hn" v thi giai khi ti liu c vit v c gi i s b pht hin d dng. S m t ca ti v c ch m ho cha kho cng cng nhm n gin ho chi tit mang tnh k thut ca h thng. Nhng v n kh chm cho ln n khng phi l hnh thc mt m duy nht dng cho xa l. D vy h thng m ho cha kho cng cng s l cch ngi ta dng m ho ti liu, ch k, v m ho cc cha kho ca cc loi mt m khc dng trn xa l. Li ch to ln ca cuc cch mng my in ton c nhn l cch n lm cho con
73

ngi c thm sc mnh. Phng tin truyn thng lin lc vi gi rt r ca xa l thng tin cng lm sc mnh ca con ngi c tng ln mt cch c bn hn. Nhng ngi c hng li khng phi ch c nhng ngi c thin hng v k thut. Bi ngy cng c nhiu my in ton c ni vo mng li di thng cao, v v cc phn mm s to ra nn tng cho nhiu ng dng ln lao khc, v mi ngi u c th tip cn c vi hu ht mi ngun thng tin ca th gii.
74
Chng 6. Cch mng v ni dung

hn 500 nm nay, khi lng tri thc ca loi ngi v thng tin c lu tr trn giy. Hin bn ang cm trn tay mt cun nh vy (tr phi bn c cun sch ny bng a CD-ROM c dnh km theo sch hoc mt bn trc tip sp ti). Giy s cn vnh vin tn ti cng vi chng ta, nhng tm quan trng ca n nh phng tin lu tr v phn phi thng tin gim i rt nhiu. Khi bn ngh v mt "Ti liu"no , c th bn hnh dung ra mt mnh giy c ch nhng l mt nh ngha qu hn hp. Mt ti liu c th l mt thng tin di bt c mt dng no. Mt bi bo l mt ti liu, nhng ngha rng nht ca n cng c th bao gm mt chng trnh truyn hnh, mt bi ht hay mt tr chi video. Bi v tt c cc dng thng tin u c th lu tr di dng s, lc chng ta s d dng tm, lu tr v chuyn vo xa l. Nhng ti liu lu tr di dng s trong tng lai s bao gm hnh nh , m thanh, lnh lp trnh giao lu, phim hot hnh, hoc l mt s kt hp cc dng trn vi cc dng khc. Trn xa l thng tin, cc ti liu in t c kh nng lm c nhiu iu m khng mt ti liu trn giy no c th lm c. K thut v c s d liu rt mnh m ca xa l gip cho chng lp thnh mc lc v c th truy tn nh s dng phng php khai thc giao lu. Tm li, ti liu dng s ny s thay th ti liu in bi chng c th gip chng ta bng nhiu phng php mi. Nhng iu khng th c ngay trong ngy mai. Sch, bo, tp ch vn cn nhiu li th so vi ti liu dng s. Phi mt mt thi gian t ra l khong 10 nm na. Mun cho ti liu dng s u tin t c mc ph bin rng ri th phi c nhng chc nng mi ch khng phi bng cc phng tin c. Mt my thu hnh ln hn, cng kng hn, t tin hn mt quyn sch hay mt tp ch nhng nhng ci khng hn ch c tnh ph bin ca n. My thu hnh em phng tin gii tr video vo tng gia nh v n tr nn ph bin cng nh sch bo v tp ch vy. S ci tin khng ngng ca k thut my in ton v mn hnh s to ra cho chng ta nhng quyn sch in t hoc th in rt gn nh v ph bin tuy kch thc ch bng cc quyn sch ca chng ta hin nay. Bn trong ci hp c kch c v trng lng bng mt quyn sch ba cng l mt mn hnh trnh by ni dung vn bn, hnh nh, phim video vi phn gii cao. Bn c th dng tay lt tng trang hoc dng ting ni ra lnh tm nhng on bn cn.Bt c ti liu no c trn mng bn u c th truy tm c bng cc thit b nh vy. Vn thc s ca ti liu in t khng phi ch n gin l chng ta c th c chng trn cc thit b phn cng. Qu trnh t sch giy ti sch in t chnh l giai on cui cng ca mt qu trnh hin ang c thc hin. iu th v ca ti liu dng s s ti nh ngha chnh vn kin . iu ny s gy ra nhng tranh ci si ni. Chng ta s phi th suy ngh li xem ngha ca cc t nh "ti liu", "tc gi", "nh xut bn", "vn phng", "lp hc" v "sch gio khoa" l g. Ngy nay, nu c hai cng ty ang m phn mt hp ng, bn d tho c l s c nh vo my tnh ri in ra giy. Rt c th n c fax cho i tc, ni s hiu chnh v sa i bng cch vit ra giy hay nhp vn kin sa vo my tnh ri in ra. i tc li fax vn kin y v cng ty u; mt vn kin mi li c in ra trn giy ri li c sa cha v fax, qu trnh bin tp v in n li
75

tip tc. Trong s chuyn giao nay tht kh ni rng pha no ngh nhng sa i no. Vic iu phi tt c cc khon sa i v truyn giao vn kin i gy nhiu s trng lp. Ti liu in t c th n gin ho qu trnh ny bng cch cho php mt phin ca hp ng c gi qua v vi nhng sa i, ch dn v ch nh bn no ngh khi c in ra cng vi vn bn gc. Ch trong vng vi nm na ti liu dng s, cng vi ch k c thm quyn dng s s l vn kin gc, cn ti liu in ra trn giy ch l nhng bn ph. Nhiu thng v hin ang tin hnh khng cn giy t v my fax m ch trao i cc vn bn t my tnh ny qua my tnh i tc thng qua th tn in t. Cun sch ny kh hon thnh hn nu khng c hp th in t. Cc kin c gi m ti tham kho nh gi bn tho bng in t n h, gip ch rt nhiu. V nh vy , ti cng c th bit c ai c ngh g v lc no. n cui thp k ny, mt t l ng k cc ti liu, k c trong cc vn phng, s khng phi hon ton dng in c trn giy. Ta nh mt cun phim hay mt bn nhc ngy nay, bn c th in ni dung ti liu xem trong khng gian 2 chiu, nhng n ging nh mt dng nhc thay v phi tri qua mt qu trnh ghi m. Mt s ti liu dng s s c nhiu u th hn n ni ngi ta s t dng cc phin bn bng giy nhiu na. Hng Boeing quyt nh thit k kiu phn lc mi 777 bng cch s dng ti liu in t s lu tr tt c cc thng tin k thut. iu phi s hp tc ca cc nhm thit k, cc i thi cng v cc nh thu bn ngoi, Boeing dng tt c bn in chi tit v xy dng mt m hnh ton c rt tn km ca my bay khi ch to cc kiu my bay trc y. Khi ch t chic 777, Boeing khng dng cc thit k chi tit v m hnh ton c nh trc na m ngay t u dng ti liu in t cha m hnh 3 chiu dng s ca mi b phn v xem chng rp ni vi nhau th no. Cc k s trm in ton s c th nhn vo thit k v xem nhng hnh nh khc nhau ca mi chi tit. H c th theo di tin ti bt c khu vc no, truy tm nhng kt qu th nghim vi thng tin v gi c, v thay i bt k phn no ca thit k theo nhng phng cch khng th thc hin nu lm vic trn giy. Mi ngi, lm vic vi cng mt s kin, c th tm c nhng vn c bit lin quan ti mnh. Mi thay i s c cng chia s, mi ngi u c thy c ai xut, khi no ti sao. Boeing c th tit kim hng trm ngn bn v v s ngy cng tng cng ln ti nhiunm ca ho vin, ngi sao chp, bng cch dng ti liu dng s. Lm vic vi ti liu dng s s nhanh hn so vi ti liu bng giy. Bn c th truyn ti liu i ngay tc thi v vic truy lc li cng s nhanh khng km. Nhng ai dng ti liu dng s s thy rng vic truy xut n s n gin hn nhiu, v vic xem li n cng nhanh chng v ni dung ca ti liu dng s c ti cu trc rt d dng. Cch t chc mt cun s t ch mt hiu n l theo ngy v gi. Ln gi ch 7 gi ti c vit xa pha trang so vi ngi t ch vo lc 6 gi. Nhng ngi t trc cho ba n ti th by c ghi sau nhng ngi t ba tra. Vin qun l hay bt c ai khc c th nhanh chng tm ra ai gi ch vo ngy gi no, bi v thng tin v gi ch c cung cp theo cch . Nhng nu, v mt l do no , c mt ngi no mun truy xut thng tin h mt dng khc, trt t n gin ny s tr nn v hiu. Hy tng tng s kh khn ca ngi qun l hiu n khi ti gi inti ni "Tn ti l Gates, v ti t ch vo ch u vo thng ti. Phin ng kin tra xem y l hm no".
76

Vin qun l rt c th hi li : "Xin li, tha ng, ng c bit b y t ch vo ngy my khng ? ". "Khng, l iu ti mun bit" . "C th l dp cui tun chng?". Vin qun l by gi s ln gi cc trang v hy vngs gim thiu c cng vic ny bng cch tp trung xem nhng ngy ng ta cho l c th. Mt hiu n c th dng cun s t ch theo trang v tng s gi ch khng nhiu. H thng gi ch ca mt hng hng khng khng phi l mt cun s m l c s d liu cha mt s lng ln cc tin tc v chuyn bay, gi tin t v, v tr ch ngi vo ho n than ton cho hng trm chuyn bay mi ngy h thng gi ch SABRE ca American Airlines cha khi lng thng tin 4,4 t t nh, tc hn 4 triu k t trn a cng ca my tnh. Nu thng tin ca h SABRE c chp vo cun s t ch bng giy, n s chim khon 2 t trang. Chng no chng ta cn s dng ti liu in trn giy hoc tiu lun hoc tiu tp, chng ta cn phi xp thng tin theo h thng lin biu, vi cc ph lc, mc lc, bng tra t vng theo th t ch ci phc v vic truy tm khi cn. Trc khi th mc ca cc vin c in ton ho, cc sch mi c nhp ca-ta-l bng nhng phiu khc nhau sao cho c gi c th tm sch theo ta , theo trn tc gi hay theo mc. S chng lp ny l cho vic tm kim thng tin c d dng. Khi ti cn b, ti rt m b bch khoa t in th gii 1960 ca gia nh ti. B t in c nhiu cun c bc bng ba cng, gm ton vn bn v hnh nh. T in c hnh chic my quay a ca Eisn nhng khng cho ti nghe c nhng m thanh ca n. Trong t im cng c hnh ca cc con nhng ang ho thnh bm nhng khng c video lm cho sinh ng. V tht l th v nu nh n th kim tra li ti xem ti c c v hiu c nhng g, hoc nhng thng tin c c thng xuyn cp nht. Tt nhin l hi ti khng bit ht nhng khuyt im ny. Khi ti nn 8, ti bt u c quyn th hai v nht nh s c ht tng cun mt. Ti c th tip thu nu mt s on khng qu kh v lch s th k 16 hay v y khoa. Thay vo , ti tm c cc ti ti thch nh cc loi rn, cc bi v Gary, Indiana, v sau v kh t . Nhng d sao ti cng dnh nhiu thi gian mi mit c b t im ny sut trong 5 nm cho ti vn 'P' ca b t im. Sau , ti pht hin ra l b bch khoa t in Britanica phong ph v chi tit hn nhiu. Tuy nhin, cho n lc th ti khng cn kin nhn c na. Hn na, tho mnch t m ca mnh, ti dnh ht th gi rnh ri nghin cu my in ton. Cc b t in bch khoa ton th vin nay gm t nht khong 20 tp, vi hng triu ch v hng trm hnh nh minh ho, vi gi hng trm hay thm ch hng ngn m kim. Qu tht l mt khon u t ln, cha k n nhng vic thng tin d b lc hu mt cch nhanh chng. B t in bch khoa ton th Encarta ca Microsoft, hin bn chy hn c nhng t in in v cc t in bch khoa ton th a phng tin khc, nm gn trong mt a CD-ROM duy nht nng ch c mt lng Anh. Encarta bao gm 26.000 ti vi chn triu ch, 8 ting ng h n thanh, 7.000 hnh nh minh ho 800 bn , 250 bng biu giao lu, v hn 100 hot hnh v cc on ct phim video vi gi cha ti 100 la. Bn c th nghe th m thanh ca mt nhc c ca Ai-cp, hoc nghe bi din vn thoi v nm 1936 ca Vua Edward tam ca nc Anh, hoc xem mt on phim hot hnh minh ho s hot ng ca mt chic my no , tt c u nm gn trong mt chic a, v cho ti nay cha h c mt b t in bch khoa ton th in no c th snh c. Nhng bi trong t in bch khoa in thng i km theo mt danh sch cc ti c lin quan khc. c th c c chng, bn phi lc tm phn tham kho, i khi n li nm trong mt tp khc. Cn vi t in bch khoa trong
77

a CD-ROM, tt c cng vic bn phi lm l kch mc tham kho v bi s xut hin. Trn xa l thng tin, cc phn trong t in s c lin kt vi cc ti lin quan - khng ch nhng ti c trong t in m c nhng ti thuc cc ngun khc. Hon ton khng c s hn ch no trong vic bn mun tham kho bao nhiu chi tit lin quan. Trn thc t, cun t in bch khoa trn xa l khng ch l cun sch tham kho c bit, m n l cnh ca dn ti mi loi kin thc. Ngy nay, tin tc dng n phm rt kh truy tm. Hu nh khng th tm c cc thng tin tt nht v mt ch c bit no (sch, bo mi v trch on phim). Vic thu nhp nhng tin tc bn cn rt tn thi gian. Chng hn bn mun c tiu s ca tt c cc ngi ot gii Nobel gn y, vic truy lc s mt hn mt ngy hn. Ngc li vi ti liu in t, nh c k thut tng tc nn s xut hin ngay khi bn yu cu mt loi thng tin no. Nu bn thay i kin, ti liu tng ng cng s p ng ngay. Khi bn quen vi h thng ny, bn c th xem mt thng tin no bng nhiu cch, nhiu gc khc nhau v iu ny lm thng tin cng qu gi hn. Tnh linh hot kch thch c tm ti, v khi bn khm ph ra c iu g , n chnh l phn m thng cho bn vy. Bn cng c th tham kho tin tc thi s hng ngy bng cch tng t. Bn c th quy nh bn tin pht cho bn ko di trong bao lu tu bn. Vic tp hp cc bn tin pht ring cho bn c th bao gm cc hng tin trn th gii nh NBC, CNN, hoc the Los Angeles Times vi bn tin d bo thi thit t mt i kh tng a phng no bn a chung. Bn c th yu cu cc bn tin di hn v nhng ti bn quan tm v ch lt qua cc tin khc. Trng hp ban ang xem bn tin pht ring, nhng bn mun xem thm mt s tin khc ngoi nhng tin bn yu cu trc , bn s c phc v ngay. Trong s cc ti liu trn giy, tiu thuyt l mt loi t c li nht cho vic in t ho. Tt c cc sch tham kho u c mt ch s n bn, nhng tiu thuyt khng c, v khng c nhu cu tra cu mt vn g trong loi hnh ny. Tiu thuyt l mt dng ti liu "thng" (ngha l khng r nhnh ti cc ti liu lin quan). Cng tng t nh vy, chng ta xem a s cc phim truyn mt mch t u n cui. Nhn nh ny khng tnh k thut m l tnh thm m: Tnh cht mt mnh ny ph hp vi qu trnh k chuyn. Nhng dng khc cho loi truyn c tng tc vi ngi c ang c hnh hnh, s dng li im ca ngnh in t, tuy nhin, tiu thuyt v phim truyn mt mch s vn cn ph bin. Xa l thng tin s phn phi ti liu dng s vi gi rt r, d di hnh thc no. Ri y, hng triu ngi v cng ty s to thm ti liu v s pht trin xa l. Trong c mt s ti liu bn phi tr tin v s khc c min ph gi ca b nh dng s s r mt cch khng ng. Chng bao lu na, gi a cng trong my in ton c nhn s ch khong 0,15 M kim cho mt megabyte thng tin (hin ti gi thng 10 nm 1996 ti Thnh ph H Ch Minh ng y nh vy) ni mt cch c th, mt megabyte s cha c khong 700 trang vn bn, cho nn gi ch vo khong 0,00021 M kim. V gi s tui th ca mt a cng l khong 3 nm th gi mi trang trong mi nm ch c 0,00007 M kim, v gi ca b nh s ngy cng r hn. Gi ca a cng s gim xung ch khong 50% mi nm trong nhng nm qua. Vn bn di dng s rt d lu tr bi chng c nn li. Mt cu tc ng ni rng mt tm nh xng ng hn ngn li ni rt ph hp vi th gii dng s. Nhng hnh nh c cht lng cao chim nhiu ch hn vn bn, v phim video cn tn hn nhiu (bn c hnh dung rng c mi giy phi c t nht 30 hnh nh lin tc xut hin). Tuy nhin, ph phn phi cc loi d liu ny cng rt thp. Mt phim truyn chim khong 4 gigabyte (tc 4.000 megabyte) c
78

nn di dng s trong a cng vi gi khong 1.600 M kim. 1.600 M kim cho mt phim khng phi l gi r. Tuy nhin, mt ca hiu cho thu phim video thng mua t ra l tm bn ca mt phim ang n khch nht vi gi khong 800 M kim mt phim. Vi 8 bn ca hng ch c th cho tm khch thu trong mt ngy. Mt khi a cng v my in ton qun l n c ni vi xa l thng tin, ngi ta ch cn mt bn thng tin cha phim ny cho mi ngi u xem c. Nhng loi ti liu ph bin nht s c sao thnh nhiu bn lu tr trn nhiu i dch v khc nhau c th phc v cho nhiu ngi. i vi cc i dch v trong tng lai, h ch cn mt khon u t xp x bng khon tin cc ca hng cho thu bng video dng mua mt phim video hin nay l phc v cho hng ngn khch hng xem cng mt lc. V khon ph m ngi s dng phi tr l khon ph trang tri cho phn lu tr trong a v ph truyn thng. Gi ny s cng ngy cng r n mc gn nh min ph. iu ny khng c ngha l thng tin s c biu khng, nhng ph phn phi thng tin s rt thp. Khi bn mua mt cun sch, phn tin tr cho vic xut bn v phn phi cun sch ln hn l cho cng trnh ca tc gi. Sch phi c in v ng. Phn ln cc nh xut bn u t vo n bn u tin v quan tm n s lng m bn in m h ngh c th bn c. Vn ca cc nh xut bn u t vo khu kinh doanh ny l mt s mo him v ti chnh i vi h : h c th s khng bn ht cc bn in, nhng cho d bn ht i chng na s mt mt khon thi gian di. Trong khi nh xut bn phi ct gi sch, giao ti cc i l v cui cng phn phi cho cc hiu sch. Nhng ngi ny cng phi u t vn v mong thu c li nhun t . Trong khi ngi tiu th chn sch v tr tin, li nhun cho tc gi ch l mt khon tin rt nh so vi ton b s tin dnh cho cc chi ph xut bn v giao hng. Ti thch gi hin tng ny l "ma st" trong phn phi v n cn tr nhiu mt v tiu tn tin bc t tc gi n nhng ngi khc. Xa l thng tin s trit tiu phn ln ma st t do ny. S loi b ma st trong phn phi thng tin c tm quan trng c bit ca n. N s khuyn khch tc gi v tng s lng c gi ln hn nhiu. Pht minh ca Gutenberg trong cng ngh in n thc s thay i h thng phn phi- n gip cho bt k loi thng tin no cng c pht hnh mt cch nhanh chng v tng i r. Cng ngh in n sn sinh ra cc phng tin truyn thng i chng bi v n cung cp vic sao chp vi gi thp. Sch v cng a ra th trng cng nhiu, cng thc y cng chng c sch, do con ngi vit ra. Nhng c nhn c th ghi v theo di nht k. Cc nh kinh doanh c th theo di hng ho lu kho v d tho hp ng. Nhng p dng ny ti c ng o qun chng, chng ta cn cn phi c nhiu ngi c hc tht to ra mt "nn tng", li ni khi c vit v phn ra phi tht s hu dng, phi xem l kho d tr thng tin. Sch vi s lng ln gi vai tr quan trng trong vic nng cao tri thc, v th chng t c th ni rng, cng ngh in n khi bn chun b bn gc. Trong thp nin 30, Chester Caslson, tht vng bi gp qu nhiu kh khn trong vic chun b n xin php c quyn nhn hiu (v phi sao chp nhng bn v vn bn vit tay ra thnh nhiu bn), pht minh mt phng php sao chp ti liu vi s lng nh theo yu cu vo nm 1940. Nm 1959, cng ty do ng sng lp, sau c gi l cng ty Xerox, ln u tin sn xut thnh cng dy truyn sn xut my sao chp. My sao chp 914 c th sao chp ti liu vi s lng va phi mt cch d dng v khng tn km, khi u s cho
79

s pht trin t tt c cc loi thng tin n hnh vi s lng nh. S liu thng k ca th trng thi cho thy cng ty Xerox bn c 3000 my sao chp u tin ca h. Mt nm sau khi my Xerox c gii thiu, hng nhn c trn 200.000 n t hng, 50 triu bn sao ang c to ra mi thng. Vo nm 1986, hn 200 t bn sao c xut mi thng, v s lng ang ngy mt tng ln. S lng nhng bn sao chp ny s khng bao gi c c nu k thut khng qu d dng v gi c khng qu r nh vy. My Photocopy v cc th h sau ny ca n, my in laze bn, cng vi phn mm ch bn thng qua my in ton c nhn - to iu kin d dng cho hng lot cc bn in, bin bn ghi nh, bn ca cc i tc, truyn n, t bm qung co, v cc loi ti liu cn in s lng nh ra i. Carlson cn l ngi c cng trong vic gim i s cnh tranh trong phn phi v thng tin . Thnh cng vang di ca ng v my sao chp chng minh rng mt khi s cnh tranh v phn phi thng tin gim i, n s to ra nhng iu k diu khc. Tt nhin, vic to ra nhng vn bn sao ca mt ti liu d dng hn nhiu so vi vc vit ra nhng g ng cho ngi ta c. Khng c gii hn thc s no i vi s lng sch xut bn trong mt nm nht nh no . Mt hiu sch tiu biu no c th by bn 10.000 u sch khc nhau, v s ca hng cao cp mi c th cha n 100.000 ta . Ch c mt t l nh, di 10% ca tt c sch ngi xut bn l c th mang li li nhun cho nhng cng vt trn k vng cung nhit nht ca bt c ngi no. Quyn sch ti thnh nht gn y l quyn A Brief History Of Time - Lc s v thi gian do Stephen W. Hawking, mt nh khoa hc lng ly, nhng b s cng ng mch, cn bnh giam ng ta trn chic xe ln v ng gp nhiu kh khn trong vic giao tip vi mi ngi. Nhng iu g s xy ra nu nh bn lun n ca ng v ngun gc ca v tr ch do mt nhm nh xut bn n hnh, v mi ngi trong ch c th sn xut ra vi mt s lng mt vi quyn mt nm ? Gi s mt bin tp vin c nhim v thm nh sch n hnh v ng ta phi chn la gia vic cho in sch ca Hawking hay cho in mt cun sch v tnh dc ca Madonna ? Mt cuc nh cuc chc thng l sch ca Madonna s c la chn, bi v th cm chc rng ngi ta c th bn ra 1 triu cun. V qu vy, iu xy ra. Nhng iu ng kinh ngc hn l sch ca Hawking bn c 5,5 triu cun, v hin vn cn ang bn rt chy. i khi, nhng loi sch thng b qun nhng ri li c bn rt chy nht l lm ngc nhin khng t ngi (tr tc gi). Mt cun sch ti rt yu thch khc l cun The Bridges of Madison County , tm dch l Nhng chic cu ca Qun Madison , mt tiu thuyt c gio vin trng thng mi v thng tin truyn thng xut bn. N khng c nh xut bn nh gi l sch bn chy nht bi khng mt ai tht s bit iu g s thu ht th hiu ca c gi. Hu nh vo bt c lc no, t New york Times cng lit k danh mc nhng sch bn chy xut hin chng bit t u bi chi ph cho pht hnh sch tht khng ng k so vi loi thng tin i chng khc, cho nn cc nh pht hnh sc th vn may. Chi ph dnh cho pht hnh phim v truyn hnh cao hn sch rt nhiu, v vy s c nhiu ri ro hn nu ai dm phiu lu. Trong giai on khi u ca ngnh truyn hnh, lc ch vi i truyn hnh trong mi ng dn c, hu ht chng trnh u nhm phc v cho i a s ngi xem. Cp truyn hnh gip tng kh nng chn lc chng trnh d n khng c pht minh v mc ch . Cp truyn hnh xut hin cui thp lin 40 nh l mt cch thu chng trnh tt hn cho cc khu vc xa i pht. Khn gi c my thu b che khut bi ni i, dng cc ng-ten cng cng ni vi h thng cp a phng. Khng mt ai lc rng khi h nhn c cc truyn hnh c cht lng cao s tr tin xy dng h thng cp gip cho h c th xem nhng
80

knh ch ton video ca nhc hoc ton tin tc v d bo thi thit 24 ting ng h mt ngy. Khi s i truyn hnh tng ln t 3 hoc 5 ln n 24 hay 36, vic bin tp cc chng trnh phi thay i hn. Gi s bn ang ph trch knh 30 v bn s khng thu ht khn gi nu bn ch bt chc chng trnh ca cc knh kia. Thay vo , cc nh bin tp chng trnh cho knh cp buc phi ngh n chuyn to ra nhng chng trnh c bit ca ring knh mnh. Ging nh cc t tin th hay tp ch chuyn , nhng knh mi ny thu ht mt s khn gi ring bng cch hng n cc s thch c bit ca h. iu ny khc vi cch bin tp chng trnh chung cho i chng. Tuy nhin chi ph sn xut v s lng knh c hn s khng ch s chng trnh truyn hnh loi ny. Mc d ph tn n hnh mt cun sch t hn nhiu so vi mt s chng trnh truyn hnh, nhng vn cn qu t s vi n pht hnh n bng in t. xut bn mt cun sch, nh xut bn phi ng tr chi ph ban u cho vic n lot, pht hnh v tip th. Xa l thng tin s to mi trng mi thnh thang khng qua cc khu ro chn ny. Hin nay, mng Internet l phng tin xut bn ln nht cha tng bao gi c. Bn tin cng cng ca mng Internet chng minh thay i s xy ra khi mi ngi c th tip cn c vi mng v u c th gi cc mu tin, hnh nh hay cc phn mm do h sng to ra. Chnh bn tin cng cng ca mang Internet gp phn vo vic ph thng ho mng Imternet. pht hin thng tin ca mnh, tt c nhng g bn phi lm ch l nh my ni dung suy ngh ca bn v gi n vo mt ni no trn mng. iu c ngha l s c nhiu rc ri v thm ch c vi trng trong na. Mt bn tin tiu biu thng ch di mt hoc hai trang. Mt mu tin pht trn bn tin cng cng hoc a vo danh mc th t ca mng s c th ti hng triu ngi v li cun h tham gia tranh lun, bn bc, hoc cng c th n vn nm trn nhng khng gy mt tc ng no. L do khin mi ngi t nguyn chp nhn iu kin th hai l v khon ph phn phi rt thp. Di thng ca mng rt rng, cng vi cc yu t khc khin ph pht hnh thp n mc ngi ta khng h e ngi g v khon ph khi gi i mt bn tin. Nu c chng th l do bn e ngi rng bn tin ca mnh khng c ai quan tm ti. Ngc li, nu bn tin ca bn l bn tin mang tnh ph bin, c nhiu ngi c v c th h s chuyn tip di hnh thc e - mail cho bn b cng c v gp , bnh lun. Thng tin qua cc bn tin ca Internet cc k nhanh chng v rt tit kim. Lin lc bng th tn hay in thoi kh tt ni chuyn tay i nhng s rt t nu tho lun nhm. trung bnh, in v gi mt bc th tn 1 la v cng khong gi cho mt cuc m ng di. V thc hin mt cuc in m nh th, bn phi bit s y v phi sp xp gi ph hp. V vy vic tip xc, d ch mt nhm nh, cng mt th gi v sc lc ng k. trn bng tin cng cng ca mng Internet, tt c nhng g m bn phi lm l ch nh mu tin mt ln thi nhng bn c th gi cho rt nhiu ngi. Cc bn tin cng cng trn mng Internet bao gm mi loi ti. C th c ai gi mt vi mu tin khng nghim tc lm. Cng c th c mt vi ngi chuyn nhng mu tin vi ni dung tu cho ai trong danh sch ca mng. Nu l nhng chuyn hi c ni dung tt, n s chuyn tip n ngi khc nh l th in t. Vo cui nm 1994, mt mu tin git gn v vic Microsoft sp mua t mt nh thin cha gio. Hng ngn bn sao mu tin c lan truyn trong Microsoft bng h thng e-mail ca chng ti. Ti nhn hn 20 mu tin bun ci nh vy t bn b v ng nghip trong v ngoi cng ty. Cng c kh nhiu v d ng n hn v vic dng mng ng vin nhng
81

ngi c cng s thch chia s mt mi quan tm v quyn li chung. Thng tin pht hin mng c tp chung li theo tng ti. Mi bn tin cng cng hoc nhm tin tc no c tn gi, v bt c ai quan tm ti n u c th "dn" bn tin ca mnh ln . Cn nhng ai ch quan tm n mt loi tin mnh thch c th lc tm trong mt danh mc c xn trn . Nu bn mun giao lu v nhng hin tng khc thng bn c th tham gia nhm tin alt.paranormal. Nu bn mun tho lun v nhng s vic m nhng ngi khc khng tin, bn cng c th gia nhp sci.skeptic. Hoc bn c th lin lc vi copernicus bbn.com v xem h thng ni mng trng hc Quc gia Testbed v mt b su tp cc d n bi hc do trng mu gio thng qua vin lp 12 thc hin. Gn nh bt k ch no bn nu ra u c th tm c ni ph hp nht n trn h thng mng. Chng ta chng kin pht minh ca Gutenberg sn sinh ra ngnh xut bn i chng, nhng vn hc cui cng thc y rt mnh kh nng lin lc ring l tng ngi tng vi nhau. Truyn thng in t pht trin theo nhiu hng khc. N khi u nh l mt th tn in t, mt phng tin cc nhm nh c th lin lc c vi nhau. Cn by gi hng triu ngi ang tn dng mng phn phi thng tin vi gi rt r lin lc vi nhau trn phm vi ht sc rng ri v vn hnh thc khc nhau. Mng Internet c kh nng tim tng v cng ln lao, nhng iu quan trng l so vi uy tn khng ngng tng ln ca n th nhng g ngi ta mong i n, n cha thc hin c nhiu. Tng s ngi s dng mng Internet v s dng h thng trc tuyn phc v cho thng mi nh Prodigy, CompuServe v America Online vn cn l mt t l rt nh so vi dn s. Cc cuc kho st ch ra rng ch c khong 50% nhng ngi s dng my in ton c nhn M c gn modem ni mng, v khong di 10% ca s ngi c thu bao dch v trc tuyn. Nhiu ngi thu bao cha y mt nm hu hp ng. Hin nay, chng ta cn mt khon u t ln pht trin ni dung ca mng trc tuyn nhm nng s ngi s dng t 10% ln 50%, thm ch 90%, v ti tin rng chng ta s t c t l . Mt phn ca l do v sao cha huy ng c ngun u t l v c ch n gin cho tc gi v cc nh xut bn thu ph t nhng ngi s dng hay ph cc nh qung co phi tr ch va mi hnh thnh. Cc c s dch v h trc tuyn c thu ph nhng h phi tr tin bn quyn tc gi cho nhng cung cp thng tin ch khong t 10 cho n 30% s tin m ngi s dng tr cho h. Cho nn kt qu thu nhp ca ngi cung cp thng tin khng mnh khuyn khch h to ra nhng thng tin trc tuyn hp dn hn. Trong vi nm ti, cc c s dch v trc tuyn s pht trin v s gii quyt nhng vn ny khuyn khch nhng ngi cung cp thng tin cung cp thm nhiu thng tin hn na. S c nhiu phng php thanh ton khc nhau cho ngi thu bao, tng thng, tng gi, hay tng thng tin mt, v cc khon ph qung co s c p dng nh vy nhm lm cho nhng ngi cung cp thng tin c c khon thu nhp xng ng hn. Khi thc hin c iu , mt hnh thc thng tin i chng mi s xut hin. Qu trnh c th mt vi nm, v mt th h mi v k thut mng, nh k thut ISDN v modem cp, s ra i di hnh thc ny hay hnh thc khc. Khi iu c thc hin, n s m ra nhiu c hi to ln cho tc gi, bin tp vin, gim c - cho tt c nhng nh sng to ra ti sn tr tu. Khi hnh thc thng tin i chng mi ra i, ni dung u tin ca n s ly t cc ngun thng tin khc. Nhng tn dng li th ca kh nng thng tin in
82

t, ni dung s c xp theo tng tc gi, tng ti. T trc n nay, hu ht ni dung trc tuyn u c thu gom t cc ngun khc. Cc nh xut bn sch bo, tp ch ly nhng bi vit v ng trn bo ch nht ln mng, v thng loi b cc hnh nh, biu km theo. Nhng bn tin cng cng v th in t kh hp dn nhng thc s cha th hin c v vn hnh nh phong ph trong cuc sng c chng ta. Ni dung trn cc i dch v trc tuyn cn phi c thm hnh nh, biu v lin kt vi nhng thng tin c lin quan. Khi thng tin lin lc tr nn nhanh hn v kh nng thng mi r rt hn, nhiu phng tin audio (ting ni) v video (hnh nh) cn c thm vo cc ti liu in t. S pht trin ca a CD-ROM cung cp cho chng ta mt s bi hc c th p dng vo vic to ra ni dung cho phng tin trc tuyn. Cc ta a thng tin trn a CD-ROM c th kt hp thm nhiu loi thng tin khc nhau - ni dung, ho, hnh nh, phim hot hnh, nhc, v phim video - vo trong mt loi thng tin. Phn ln gi tr ca nhng ta hin c nm ngha "a" ch khng phi ngha "phng tin". Chng l nhng th hin s lng gn ng nht l v th loi ti liu phong ph trong tng lai. Nhc v cc dng m thanh khc trn a CD-ROM nghe c r nhng cha tt bng nhc trn a CD. Bn c th lu tr m thanh c cht lng ca a CD trn a CD-ROM nhng nh dng m n s dng li rt cng knh, cho nn nu bn cho lu tr qu nhiu m thanh c cht lng ca a CD, bn s khng cn ch cho d liu, ho, v cc dng thng tin khc. Cc phim video trn a CD-ROM cng cn c ci tin. Nu bn so snh cht lng ca hnh nh m mt my in ton c nhn c th trnh by vi hnh nh c kch thc bng c con tem th cch y vi nm, s tin b qu l kh ngc nhin. Nhng ngi s my tnh trc y khi ln u xem phim video trn mn hnh my tnh phi git mnh. Cht lng hnh nh c th tng ng vi truyn hnh trong thp nin 50. Nhng d vy kch thc v cht lng s c ci tin vi nhng b x l cc nhanh v k thut nn thng tin tt hn. Cui cng hnh nh trn my vi tnh s tt hn trn truyn hnh hin nay nhiu. K thut v CD-ROM c kh nng to ra mt dng cc ng dng mi. Cc danh mc phc v mua sm, tham quan bo tng, v sch gio khoa, ang c ti xut bn trn dng mi kh hp dn ny. Tt c cc loi ti c cp ti. K thut v s cnh tranh s khin cho vic ci to cht lng cc ta din ra rt nhanh. a CD-ROM s c thay th bng mt loi a mi cng xut cao, v hnh thc nhn ging nh mt a CD hin nay nhng n cha mt loi d liu ln hn gp 10 ln. Nh c cng sut ln nh vy, a CD m rng s c kh nng cha phim video dng s di hn thi gian 2 gi nh hin nay, c ngha n c th cha chn b phim. Cht lng hnh nh v m thanh s tt hn rt nhiu so hnh nh trn my thu hnh hin nay, v cc th h mi ca cc chp ho s gip cho cc ta aphng tin c c cht lng c bit ca Hollywood theo s iu chnh giao lu ca ngi s dng. a phng tin trn CD-ROM ngy nay rt ph bin bi v n to cho ngi s dng kh nng giao tip hn l m phng k thut truyn hnh. Yu cu thng mi v tnh tng tc c th hin tnh ph bin ca nhng tr chi trn CD-ROM mang tnh i chng nh l Broderberund's Myst v Virgin Interactive Entertaiment's Seventh Guest, l nhng truyn trinh thm, mt tiu thuyt mang tnh tng hp ca truyn k kt hp vi hng lot nhng cu gip ngi chi c th tin hnh iu tra mt s huyn b, thu thp cha kho tm ra s kin bng bt k cch no.
83

S thnh cng ca cc tr chi ny khuyn khch cc tc gi bt u vit v tiu thuyt v phim nh c kh nng giao tip, trong cc tuyn nhn vt c hnh thnh v cc tiu trung ca bi cnh cu truyn phc tho, ri c gi (cng lm ngi tham gia tr chi) a ra nhng quyt nh lm thay i phn kt ca truyn k. Cho n nay cha h c ai gi rng mt cun sch hay mt phim truyn phi to iu kin cho c gi hay khn gi c quyn quyt nh phn kt ca phim hay sch. Mt cu truyn hay lm cho bn mun ngi thm vi ting ng h tn hng s th cm tuyt vi m n mang li. Ti khng mun chn on kt cho cun The Great Gatsby hay La Dolce Vita, v c F. Scott Fitzgerald v Federico Fellini lm thay ti. Cm th mng li t mt tiu thuyt ln mng manh, tn mnh v c th b "ct hng" hon ton nu c mt s giao tip qu "nng tay". Bn khng th ng thi iu khin b cc m khng pht huy s tng tng ca mnh v n. Tiu thuyt giao tip i vi tiu thuyt bnh thng cng ging nh thi ca vi kch th: c nhng tng ng v d bit. S c nhng truyn k v tr chi tng tc vi ngi s dng trn mng thng tin . Nhng ng dng ny c th p dng trn cc CD-ROM nhng phi mt mt thi giam na chun b vit cc phn mm sao cho ngi s dng khng tn nhiu th gi khi c ngha CD-ROM trn mng thng tin. Nguyn nhn l do, nh ti trnh by phn trc, di thng, hay l tc truyn cc bit t CD-ROM sang my tnh, ln hn di thng ca mng in thoi hin hnh rt nhiu ln. Trong tng lai, mng s tho mn yu cu ny v c th vt qua tc ca CD-ROM. V khi iu ny xy ra, ni dung ca hai dng thng tin s nh nhau. Nhng phi mt vi nm bi v cng lc cng ngh CD-ROM cng ang c ci tin. ng thi, tc ca bt s phn bit hai dng thng tin ny cho chng vn l hai dng cng ngh ring bit. K thut v a CD-ROM v cc dch v trc tuyn c ci tin rt nhiu, nhng hin cn rt t ngi s dng my in ton to c ti liu a phng tin. Chng ta cn phi c gng nhiu. Hin c hng triu ngi s dng my quay video quay nhng g h thch. Tuy nhiu, vic bin tp mt phim video i hi c trnh tay ngh v thit b rt t tin. Vn ny ri s thay i. Nhng tin b trong b x l t ca my in ton v cc phn mm cho my in bn l nhng cng c nh ngh c cht lng trong vic to ra nhng bn in ti liu kh r tin cho hng triu ngi. Phn mm cho my in bn tin b n mc nhiu tp ch v nht bo c in trn cc phng tin . Phn mm ca my in ton c nhn bin tp phim v to cc hnh nh c bit ri y cng ph bin nh l phn mm ca my in bn vy. n lc s phn bit gia nhng nh quay phim nh ngh vi nhng ngi quay phim nghip d tu thuc vo ti nng hn l vo cng c. Georges Melies l ngi u tin to ra mt trong nhng k so t bit v phim nh vo nm 1899 khi ng bin mt ph n thnh nhng b lng th trn mn hnh trong phim The Conjurer, v nhng ngi lm phim bt u p dng th thut trong vic sn xut phim nh k t . Gn y, k thut c ci tin rt nhiu thng qua vic ng dng k thut s vo vic to hnh nh. u tin, mt bc nh c chuyn thnh thng tin nh phn nh ti cp, nhng ng dng phn mm c kh nng thao tc mt cch d dng. Sau , thng tin dng s c iu chnh v cui cng chuyn tr li hnh thc mt tm nh. Nhng iu chnh hu nh khng th pht hin, v to nn ri nhng kt qu c th gy ch . Phn mm in ton to dng li cuc sng ca loi Khng long cng vin Jurassic, by linh dng trong phim The Lion King, v hiu qu ca nhng hot hnh trong phim The Mask. Theo quy lut ca Moore, khi gia tng tc phn cng, phn mm tr nn rt phc tp, v kt qu hu nh khng c gii hn. Hollywood s tip tc pht trin ngh thut ti nh cao v lin
84

tc to ra nhng hiu qu mi gy ngc nhin nhiu hn. Chng trnh phn mm ri y s to ra nhng cnh trng ging nh cnh tht c quay trong phim. Khn gi xem phim Forrest Gump c th nhn ra cc cnh v tng thng Kennedy, Johnson v Nixon u l nhng cnh c to dng. Mi ngi u bit rng Tom Hanks r rng l khng c mt trong nhng cnh trn ngoi thc t. Tht v cng kh khn trong qu trnh x l k thut s ct b i chn cn nguyn vn ca Gary sinise trong vai mt ngi ct chn. Nhng hnh nh tng hp v k thut bin tp phim theo dng s ang c s dng gip cho din vin ng phim an ton hn. Chng bao lu na, bn c th s dng mt my in ton c nhn tiu chun iu khin phn mm to ra nhng hiu qu mong mun. Vic s dng my in ton c nhn v phn mm bin tp phim to ra nhng hnh nh phc tp hn, nhng ti liu hnh nh gi, hoc thay i hnh nh mt cch tinh vi n khng sao pht hin c. V mt khi k thut tng hp ny ngy cng r hn th s c thm nhiu ngi s dng. Nu chng ta c th a loi khng long u to chn nh vng Bc M tr li cuc sng, th chc Elvis cn lu mi theo kp. Thm ch i vi nhng ngi khng bao gi mun tr thnh mt C.B. DeMille khc hay mt Lina Wertmuller, cng s thng xuyn s dng cc phng tin a thng tin vo trong nhng ti liu m h sng to hng ngy. Mt ngi c th bt u bng vic nh my, vit tay hoc nhn nhau bng ging ni qua mu tin in t '' Vic chng mnh quyt nh n tra hm nay trong cng vin coi b khng thnh. Hy xem li bn tin d bo thi tit i.'' gi mt tin nhn c nhiu lng thng tin, ngi y ch cn a con tr vo mt biu tng ca i thin vn trn truyn hnh a phng, v li n ngang qua mn hnh v a vo biu tng vo bn trong ti liu ca anh ta. Khi bn ca anh y nhn c mu tin, anh y c th nhn thy bn d bo thi tit ngay trn mn hnh ca anh y, mt s lin lc trng c v nh ngh lm. Hc sinh c th to nhng quyn album v nhng cun phim ring ca chng, v c th chuyn cho bn b v b con thng qua xa l thng tin. Nhng lc rnh ri, ti thch lm nhng thip chc mng v thip mi c bit. Chng hn, nu ti lm mt thip chc mng cho em gi ti, thm phn th v , i khi ti b xung vo nhng bc nh gi nhc c ta v nhng s kin th v kh tin ca thi th u. Trong tng lai, ti c th a vo n nhng trch on phim m ti chn ra ch trong mt vi pht. Vic to mt quyn "album" tng tc v hnh nh, phim video, hay nhng cuc m thoi l cng vic ht sc n gin. Cc c s kinh doanh d ln hay nh, cng s s dng cc phng tin a thng tin. Nhng ngi yu nhau s s dng cc thao tc c bit tng hp mt bc thu bao gm mt trch on phim t mt b phim c, v mt bi ht a thch nht lm qu cho nhau nhn ngy Tnh Yu. Khi mc trung thc trong k thut m thanh v nghe nhn c ci tin, tnh thc tin v mi phng din s c m phng cho tht trung thc hn. "Thc t nh o" - virtual reality ny, hay cn gi l VR, s cho php chng ta "n" c nhng ni v "lm" nhng iu chng ta cha bao gi n v lm. Nhng thit b m phng i vi phi c, xe hi ua, v phi thuyn p ng c th hiu v thc t o. Mt s hnh trnh Disneyland l nhng hnh trnh c m phng. Nhng phng tin phn mm m phng, nh Microsoft Flight Simulator l mt trong s nhng tr chi ph bin nht c to ra cho my in ton c nhn, nhng thnh cng, bn hy s dng tr tng tng ca bn. Nhng thit b hay m phng tr gi nhiu triu la nhiu cng ty nh l Boeing to cho bn mt cm gic thc tt hn nhiu. Nhn b ngoi,
85

chng c dng hnh hp, mt sinh vt c chn c kh nh chng ta thy trong nh trong b phim Star Wars. Bn trong mn hnh video bung li cung cp nhng d liu phc tp. Nhng thit b bay v bo qun c ni vo mt my in ton m phng nhng c tnh ca chuyn bay, k c trng hp bo ng, vi mt mc chnh xc m nhiu phi cng cng nhn l tuyt vi. Mt vi ngi bn m ti c dp "bay"' trn mt chic my bay 747 m phng cch nay vi nm. Bn ngi vo bn iu khin trong bung li ging ht nh bn iu khin ca chic my bay tht. Bn ngoi cc ca s, bn nhn thy nhng hnh nh video mu do my in ton to ra. Khi bn cho my bay m phng ny "ct cnh", bn nhn thy phi trng v cnh vt xung quanh ging ht nh cnh tht bn ngoi. Trn phi trng m phng ca my bay Boeing, bn nhn thy mt xe ch nhin liu trn phi o v xa xa l dy ni Mount Rainier. Bn nghe thy ting rt ca khng kh trn i cnh, ting ng ca cc bnh xe gp l, nhng tht ra th u c thc. To c cnh thc t o ni trn l nh su h thng thu lc nm trong cc tr ng ca my bay m phng lm nghing v rung lc bung li. Tht l tuyt vi. Mc ch to ra nhng my bay m phng ny l cho phi cng c dp tp luyn, kinh nghim x l khi gp s c. Khi ti ang s dng thit b m phng ny, bn ti mun to cho ti s ngc nhin bng cch cho mt phi c nh bay qua. Trong khi ti ang ngi trn chic gh phi cng, hnh nh mt chic my bay Cessa bng xut hin. V cha chun b kp, nn ti m thng vo n. Nhiu cng ty, t nhng cng ty khng l thuc ngnh gii tr n nhng cng ty nh mi va thnh lp, ang d nh a nhng chuyn du ngon bng thit b m phng vi quy m nh vo cc trung tm thng mi v cc a im cng cng trong thnh ph. Khi gi thnh ca cng ngh ny gim xung, nhng thit b m phng phc v gii tr s tr nn ph bin nh cc rp chiu bng hin nay vy. V cng chng boa lu na, bn cng c th c cc thit b m phng c cht lng cao ngay trong phng khch ca nh bn. Bn c mun khm ph b mt Sao ho khng ? S an ton hn nhiu nu bn se dng thit b thc t o. Cn vic xem xt h thng thn kinh ca con ngi th sao ? Mt bc s khoa tim c th "bi" trong tri tim ca mt bnh nhn kim tra n theo cch m khng mt dng y c thng thng no c th thc hin c. Mt nh phu thut c th thc hin mt ca m theo phng php thc t o nhiu ln, k c nhng tai bin m phng m khng cn phi chm dao m vo ngi bnh nhn tht s. Hay bn c th s dng phng php thc t o d tm bt c mt thit b no do bn t thit k ly. cho thit b thc t o c th hot ng c, cn phi c hai cng ngh khc nhau, l phn mm to cnh vt v lm cho n thch ng vi thng tin mi, v cc thit b gip my in ton truyn thng tin vo phong cnh. Phn mm in ton s hnh dung ra cnh m t dng v, m thanh, v cm gic v th gii nhn to cho ti nhng chi tit nh nht. iu thot nghe c v rt kh khn, nhng trn thc t li l phn d nht. Hin nay, chng ta c th vit phn mm cho thc t o, nhng chng ta cn cc loi in ton mnh, c kh nng lm cho ngi ta tin tng hn. Mc d vy, vi trnh k thut hin nay, nhng loi my cc mnh nh vy s sm ra i. Kh khn tht s v thc t o l lm sao c c thng tin tt sc thuyt phc ngi s dng. Thnh gic l gic quan d b nh la nht, bn ch eo cp ng nghe vo l xong. Trong cuc sng thc, mc thnh ca hai l tai c phn hi khc do v tr v hng ca chng. Bn s dng s khc bit xc nh m thanh xut pht t u. Phn mm c th ti to vic ny qua vic tnh ton i vi mt m
86

thanh nh trc m l tai s nghe. V k thut ny thnh cng mt cch ng ngc nhin. Bn hy eo vo mt cp ng nghe ni vi mt my in ton v bn s nghe ting th thm bn tai tri hoc ting nhng bc chn ang i n t pha sau bn. Cn i vi cp mt ca bn th kh hn, nhng th gic vn cn kh d m phng. Thit b thc t o bao gi cng i km vi mt b knh c bit vi nhng thu knh chiu vo mi con mt mn hnh ca my in ton nh ring ca n. Mt thit b theo di u gip cho my in ton hnh dung ra hng u bn ang quay cho my in ton c th tng hp nhng g bn ang thy. Quay u v bn phi, cp knh c bit kia s chiu phong cnh xa v pha tay phi. Khi bn ngc mt ln , cp knh ch r trn nh hay bu tri. Hin nay loi knh thc t o cn kh nng, gi qu t v cng cha phn gii. Nhng h thng my in ton iu khin chng vn cn qu chm. Nu bn quay u nhanh, phong cnh khng theo kp. iu ny lm cho bn ln ln v mt phng hng, v sau mt thi gian ngn nhiu ngi b au u. Chng ta c tin mng l kch c, tc , trng lng, cho ti gi thnh s l nhng iu m cc quy trnh cng ngh theo lut ca Moore s sm khc phc c. Nhng i vi cc gic quan khc th vn tr nn kh hn nhiu, bi v ngi ta cha tm c phng php no cho my in ton c th tip cn c vi mi, li hay da ca bn. Trng hp c tip xc c th kin chung l phi lm sao b qun o lin thn bn tip xc vi nhng thit b cm bin li ti buc cc thit b phn hi tip xc vi da ca ton c th bn. Ti khng ngh nhng b lin thn s tr nn ph bin, nhng l nhng kin kh thi. Trn mi inch ca b gim st mu ca my in ton tiu biu c t 72 cho n 120 im mu li ti m thut ng in ton gi l pixel, tc im nh, v nu tnh tng s c th c t 300.000 cho ti mt triu im. Mt b qun o lin thn s c th c gn nhng im cm bin li ti, mi im theo di mt khu vc nh, c gi l tactel. Nu b c nhng tactel ny v nu iu khin c chng th bt k cm gic va chm no c th c sao li. Nu nhiu tactel hot ng cng su th kt qu lm cho ngi ta c cm gic b mt ca chng nhn, trn hn, ging nh da ta chm mt tm kim loi c nh bng vy. Ngc li, nu chng hot ng nhng su khc nhau khin ngi ta c cm gic b mt b gh gh. Mt b qun o lin thn cn t 1 triu ti 10 triu tactel, tu thuc vo cc lp su m 1 tactel phi tip xc. Nhng nghin cu v da con ngi ch ra rng mt b lin thn s cn khong 100 tactel trn mi inch, i vi cc u ngn tay, vi mi,v nhng ch nhy cm khc, s lng tactel phi nhiu hn. Tht ra, da ngi ni chung c phn gii tip xc thp. Ti cho rng mt thit b m phng c cht lng cao ch cn khong 256 tactel l . cng l s lng mu sc m hu ht cc mn hnh my in ton s dng cho mi pixel. Tng s thng tin m mt my in ton cn tnh ton cc gic quan vo trong mi tactel khong t 1 cho ti 10 ln s lng cn cho mn hnh video chiu trn my in ton c nhn. iu ny chng t kh nng ca my in ton khng thnh vn . Ti tin rng mt khi c mt ai to c mt b tactel u tin th tc khc s c nhiu my in ton c nhn p ng c yu cu ny. Thot nghe ging nh nhng truyn trong khoa hc vin tng vy phi khng
87

no ? Thc ra nhng m t hay nht v thc t o xut pht t ci c gi l khoa hc vin tng iu khin ging nh nhng chuyn do William Gibson vit ra vy. Thay v s dng b qun o lin thn, mt vi nhn vt trong truyn ca ng c cm mt dy cp ni trc tip t my in ton thng sang h thng thn kinh trung ng. Cn phi c thi gian cho cc nh khoa hc ngh ra cch thc hin, v phi mt mt thi gian di sau khi xa l ra i , ngh mi hnh thnh c. Mt s ngi t ra rt lo s khi nghe v khi nim ny, s khc t ra rt t m thch th. Mc ch u tin ca k thut ny l phc v cho nhng ngi khuyt tt. iu khng th trnh l s c nhiu s suy on v c nhng mong mun v gii tnh o nhiu hn so vi bt k p dng no khc. Hot ng tnh dc r rng l mt ti xa nh tri t. Ngi ta cng chng mt nhiu th gi hnh dung ra cch ng dng cng ngh mi vo ti c rch nh vy. Nhng con ngi ca thi i Babyl li bit bao ng th gi tnh c vit bng hnh tng trn nhng chic bn bng t st, v hnh nh khiu dm l cng vic u tin ngnh in n p dng. Khi u my video tr thnh nhng thit b ph bin trong gia nh, dy ln phong tro bun bn v cho thu bng khiu dm chy bng tia X, v hin nay l a CD-ROM. H thng bn tin cng cng trc tuyn trn mng Internet, v h thng Minitel ca Php nhn c bit bao n thu cc dch v c xu hng tnh dc. Nu chiu hng lch s gi vai tr nh mt hng dn vin th mt th trng ln v ti liu thc t o s l hot ng tnh dc o. Nhng xt v phng din lch s, mt ln na chng minh rng, trong khi nhng th trng ny pht trin th nht nh ngun ti liu phc v cho n s ngy cng t i. Tr tng tng s l mt yu t then cht ca tt c mi ng dng mi. V khng ch c vic ti to li th gii thc ti. Nhng b phim v i vn nhiu hn nhng phim ch n gin b nguyn xi cc s kin a ln mn hnh. Liu thp nin ti c mang li cho chng ta nhng Grifith v nhng Einstein trong ngnh thng tin a phng tin ? C rt nhiu l do chng ta ngh rng nhng v nhn ang ho mnh vi nn cn ngh ang si ng hin nay xem n c th lm c nhng g v nhng g m cc bc v nhn ny phi lm cho n. Ti hy vng rng cc cuc th nghim v truyn thng a phng tin s tip tc trong thp nin ti, v thp nin sau v s cn tip tc khng ngng. Trc tin, cc b phn hp thnh thng tin a phng tin xut hin trong ti liu trn xa l thng tin s l mt s tng hp cc phng tin thng tin i chng hin c, mt cch lm phong ph s truyn thng lin lc. Nhng ri theo thi gian, chng ta s to ra nhng hnh thc mi vt xa nhng g chng ta bit hin nay. S m rng biu m ca kh nng tnh ca my in ton s tip tc thay i cc cng c v m ra nhng kh nng mi vt xa nhng g chng ta bit hin nay. Ti nng v sng to lun lun nh hnh s tin b theo nhng cch chng ta khng sao on trc c. c bao nhiu ngi c ti nng tr thnh mt Steven Spielberg, mt Jane Austin, hay mt Albert Einstein ? Chng ta bit trong chng ta t ra cng c c ngi c ti nng snh vi nhng tn tui trn y, v cng c th l tt c chng ta. D vy, ti vn vng tin rng trong chng ta c rt nhiu ngi ti m c vng v tim nng ca h b cn tr bi ti chnh, phng tin v cng c. K thut mi s to ra phng tin mi chng ta th hin bn thn mnh. Xa l thng tin s m ra nhng c hi cha bao gi chng ta c m ti cho cc ngnh khoa hc v ngh thut cho mt h thng mi ca nhng thin ti.
88
Chng 7. Nhng ng dng trong kinh doanh
89

Khi ti liu tr nn linh hot hn v hnh thc, phong ph hn v ni dung, v t l thuc vo giy hn ,th nhng phng php con ngi cng tc v giao lu vi nhau s phong ph hn v khng b hn ch theo khu vc. Hu ht mi lnh vc hot ng, t kinh doanh, gio dc, cho ti vui chi gii tr, u hng li th . Xa l thng tin s cch mng ho s truyn thng lin lc thm ch cn mnh m hn cch m n cch mng ho ngnh in ton. iu ny hin ang bt u din ra. Bi v hu ht nhng ngnh kinh doanh c hiu qu nht u c li th hn cc i th cnh tranh, v nhng cng ty bit n nhn cng ngh mi u thnh cng hn cc cng ty khc. Ti liu in t v mng s to c hi cho cc nh kinh doanh ci thin vic qun l thng tin, dch v, v s hp tc bn trong v bn ngoi ca cng ty. My in ton c nhn c nh hng to ln n cc ngnh kinh doanh. Nhng tc ng ln nht ca n ch xy ra khi my in ton c nhn bn trong v bn ngoi cng ty c ni mng vi nhau. Trong thp nin ti, cc ngnh kinh doanh trn th gii s bin i. Phn mm s tr nn thn thin hn, v cng ty s t b no c cu t chc ca h ln mng, v n s ti tn tng cng nhn, v vt xa hn vo th gii ca cc nh cung cp, nhng ngi lm cng tc t vn v ti khch hng. Vic dn ti kt qu l nhng cng ty nh thng hot ng kinh doanh c hiu qu hn. V cui cng, khi xa l thng tin n c nhng vng th t quan trng hn, nhiu ngnh kinh doanh s phn tn hot ng ca h, v cc thnh ph, cng ging nh cc cng ty, s thu gn bt tm c ca n. Ch trong vng 5 nm ti, di thng ca cc phng tin truyn thng xut hin cc vng th s tng gp 100 ln, bi v cc nh cung cp mng s cnh tranh nhau ni mng cho nhng trung tm c nhiu ngi s dng. Kinh doanh s l ngnh u tin s dng nhng mng cao tc ny. V kinh doanh cng l ngnh u tin tip nhn mi k thut mi v my in ton, bi li ch v ti chnh thu c nh h thng thng tin tin tin c chng minh. Nhng nh qun l ca cc cng ty ln, nh ri s b hoa mt v nhng kh nng m k thut thng tin mang li. Trc khi bt tay vo vic u t, hy nh rng mt my tnh ch l mt cng c gip gii quyt vn ng dng m thi. Ch n khng phi l mt ci a thn c th gii quyt mi vn nh nhiu ngi tng ngh. Nu ti nghe mt nh kinh doanh no ni rng, "Cng ty ti ang b l, c l ti phi mua mt my in ton", th ti s khuyn ng ta rng hy ngh li chin lc hot ng ca mnh trc khi u t. Quy lut th nht l vic p dng s t ng ho vo mt cng ty kinh doanh c hiu qu th chnh n s nhn rng hiu qu ra. Quy lut th hai l vic p dng s t ng ho vo mt cng ty kinh doanh khng c hiu qu n s nhn rng tnh khng hiu qu ln. Thay v lao i mua sm cc trang thit b tin tin nht cho cng ty, cc nh qun l cc cng ty, d ln d nh, trc tin nn suy ngh, nn bt tay vo cng vic kinh doanh nh th no. Nhng quy trnh no l quy trnh c bn, v cc c s d liu ca n ra sao ? Ni cch khc, thng tin s hot ng nh th no ? Chng hn, khi c mt khch hng gi n mua sn phm no , liu tt c nhng thng tin v kinh doanh ca bn nh: th thc thanh ton, c phn nn khiu ni no cha, ai l nhng ngi ca cng ty lm vic vi khch hng, c xut hin ngay trn mn hnh ca h khng. K thut lm vic ny rt d dng, v khch hng ngy cng mong mun trnh phc v cng cao hn. Nu h thng thng tin ca bn khng th cung cp ngay c cc thng tin ti thiu nh cht lng sn phm, gi c th bn s mt khch hng v tay nhng i th c h thng thng tin phc v khch hng tt hn.
90

Mt cng ty cng c th kim tra tt c tin trnh ni b ca n nh : kim tra nhn vin, k hoch cng tc, phn tch cc thng v, v k hoch pht trin sn xut, xc nh phng php h thng mng v nhng thit b cung cp dch v thng tin in t c th gp phn thc y tin trnh sn xut t hiu qu cao hn. Ri y, s c s thay i trong quan nim ca chng ta v c trong vic s dng my in ton c nhn nh l mt cng c kinh doanh. Khi ti cn nh, ti thng tng tng rng my in ton l mt h g rt ln v rt mnh. Ngn hng s dng hng l my in ton. Cc hng hng khng s dng my in ton theo di h thng t v. Chng l nhng cng c trong nhng c s s, quy m, v l mt phn ca nhng ngnh kinh doanh m trc y phi tuyn dng s ng nhn vin lm cng vic ho v nh my. My in ton c nhn, nh chnh tn gi ca n gi , l mt cng c ca c nhn, d c nhn lm vic trong mt cng ty ln. Chng ti ang ngh cch s dng my in ton c nhn nhiu hn nhm gip cho cng vic thun li hn. Nhng ngi cng tc c lp, dng my in ton c nhn vit, to ra bt c hnh thc vn bn, th t no, v khm ph ra nhng bin php, phng n cng tc tt hn. Mt k lc hu c th hi mt cu nh sau, "Nu ng Churchill trc y dng mt b x l t th c chc l nhng tc phm ca ng s hay hn khng ? V liu ng Cicero c c nhng bi din vn tuyt vi trc thng ngh vin ca khng ?" Nhng k ch trch cho rng ngi ta t c nhng chin tch vang di nh vy u c cn n cng c hin i, cn chng ta c th mnh dn ni rng nhng cng c tt nng cao nng sut hot ng ca con ngi. Chng ta ch cn suy ngh xem thnh qu ca ngh s c h tr nh th no, nhng c iu r rng l my in ton c nhn gip ci tin cc qu trnh kinh doanh, nng cao hiu qu v tnh chnh xc ca cng vic ln mc cao hn. Trong chiu di ca lch s, chng ta c bit bao nhiu nhng nh bo v i, nhng trong thi i ngy nay, vic kim tra cc s kin d dng hn nhiu, vic chuyn thng tin t hin trng v to son, v thng qua cc phng tin in t, vic lin lc vi cc ngun tin, vi tng bin tp, v thm ch c vi c gi d dng hn nhiu. Thm vo , nhng biu v hnh nh biu th cht lng cao cng gip cho cng vic rt nhiu. Chng ta ch cn xem cch trnh by cc ch khoa hc l thy li th ca nhng cng c ny. Vi mi nm trc y, vic tm c nhng minh ho v khoa hc c cht lng cao l cng vic d dng g, tr cc sch khoa hc hoc tp ch chuyn dng nh tp ch Scientific American. Ngy nay, mt s bo hng ngy c trnh by nhng mu tin khoa hc kh tt, mt phn l nh cc phn mm ca my in ton c nhn gup trong vic v v minh ho cho ni dung ca bi bo nhanh chng v sinh ng hn. Cc ngnh kinh doanh ln nh u c th tn dng mi li th khc nhau ca my in ton c nhn. Nhng nhng ngnh kinh doanh nh, tng c coi l nhng ngi c hng li ln nht. H l ch ng thi l nhn vin. Trc y, h phi lm tt c mi vic, nay ch cn mt my in ton c nhn v mt s phn mm l n c th thay th phn ln cng vic, nh vy, cc cng ty nh c th cnh tranh c hiu qu hn cc cng ty ln. Cn i vi cc cng ty ln, li ch to ln nht m my in ton em li l n gip ci thin s phn phi thng tin cho mi ngi u c th s dng c. My in ton gip gim hnh chnh ph cho cc cng ty ln xung mc ti a. Th in t mang li li th cho cc cng ty ln nhiu hn so vi cc cng ty nh.
91

Mt trong nhng cch u tin m Microsoft bt u s dng cng c thng tin trong ni b bng cch loi b cc bo co in trn giy. Ti nhiu cng ty ln, khi bn bc vo phng cc gim c cp cao, bn thy hng chng cc bo co ti chnh hng thng c bao bc cn thn xp trn cc k sch. Ti Microsoft, cc s liu ch tn ti trong my in ton. Khi c ai cn ti liu chi tit hn, c th kim tra theo th t thi gian, a im, hoc bng nhiu cch khc. Khi ln u tin chng ti lm bo co ti chnh trn mng trc tuyn, ngi ta bt u nhn cc s liu theo mt cch khc. V d, h bt u phn tch ti sao doanh s bn ra ca chng ti ti a phng ny li khc vi doanh s bn ca cc a phng khc. V tt c chng ti u lm vic bng thng tin, cho nn chng ti pht hin ra nhiu sai st. B phn x l d liu ca chng ti ni : "Chng ti xin li v nhng sai st ny, nhng t trc n nay, chng ti vn tnh ton nh vy mi thng mt ln v gi i khp ni trong sut 5 nm tri nhng cha h c ai nu ln vn ny". Thc ra, ngi ta khng dng thng tin in nhiu c th pht hin ra nhng sai st ca n. Ln u tin, khi cc loi bng biu in t xut hin vo nm 1978, n gii phng rt nhiu cng sc v giy bt. Li th ca cc loi bng biu ny l trong mi mc ca bng biu, ngi ta u ci mt cng thc v chng c lin quan mt thit vi tt c cc mc ca bng biu. Bt c mt s thay i v gi tr ca mt ct, hay hng no u nh hng lp tc ti kt qa ca cc mc khc, m khng cn phi tnh ton li. Mt trong nhng loi bng biu ti thng s dng nht l Microsoft Excel. Bng biu ny c mt c im ni bt l n gip bn nm kt qu s liu bng v vn cch khc nhau, t nhng s liu tng qut nht vi tng chi tit mt ca mt khu kinh doanh, hay mt mt hng no bn cn. Ti hng Microsoft, hng thng bng biu ny c gi qua my in ton ti tt c cc b phn ca hng. Gim c mi v c th so snh doanh s bn ra gia cc khu vc hay vi kt qu ca nm trc. Gim c sn phm c th kim tra s lng sn phm bn ra ti tng nc hay tng h thng bn hng. Bng biu bao gm hng ngn kh nng khc nhau, tt c ch bng mt ng tc l kch chut, hoc li th. Chng bao lu na, khi tc c tng ln, my in ton s c th cho xut hin trn mn hnh cc hnh ha khng gian ba chiu cao cp. Nhng kh nng cho php chng ta xem d liu mt cch hu hiu hn nhiu so vi hnh nh hai chiu hin nay. Nhng tin b khc s gip chng ta khai thc c s d liu d dng hn bng cch nu cu hi, chng hn: "Sn phm no hin ang bn chy nht ?" Nhng sng kin s trc ht th hin xu hng ch o trong h thng cng vic vn phng c khi lng ln nh: thit b x l t, k thut phn mm dng cho bn tnh m rng, h thng trnh by cng vic , chng trnh thit lp c s d liu, v th in t. Mt s ngi xut rng nhng cng c ny hin rt c hiu qu v chng ta khng cn to thm phin bn mi. Nhng cng c ngi ngh v phn mm cch y hn nm hay mi nm. Trong nhng nm ti, khi my nhn bit c ging ni , nhng giao din x hi, v vic ni mng vi xa l thng tin u c a vo trong cc ng dng ch yu, v ti ngh rng c nhn hay cng ty ri s nhn ra tnh u vit ca nhng ng dng ny. Nhng ci tin ln nht trong nng xut sn xut, v nhng thay i ln trong np lm vic ca chng ta s do mng mang li. Tc dng ban u ca my in ton c nhn l to lp vn bn, cng vic m trc y phi nh my ri in ra giy phn phi cho nhng ni cn. Mng my in ton c nhn u tin
92

gip cho ngi ta c th dng chung my in v lu tr ti liu trong cc my trung tm. Hu ht cc mng u tin ny ch ni khong trn 20 my in ton li vi nhau. Khi mng pht trin rng ra, cc mng c ni vi nhau v ni tip vo mng Internet nh vy tt c nhng ngi s dng u c th lin lc c vi nhau. Ngy nay, truyn thng lin lc ch yu dng loi tp tin ngn, nhng bao gm y cc thng tin quan trng nh cp trong chng 6. Hin nay ngy cng c nhiu cng ty mun chia s nhng li ch m mng em li cho tt c nhn vin trong cng ty, nhng ngi c my ni vi mng, thng vi khon ph rt thp. Chi nhnh ca Hng Microsoft ti Hy Lp chng hn, phi chi cho vic ni vi mng ton cu ca hng chng ti khon tin cao hn nhiu so vi qu lng ca chi nhnh. Hin nay, th in t tr thnh cng c quan trng trao i tin tc. Cc quy c v in n cng theo c nhng thay i. Nu bn mun cho cu vit ca bn hm hi hc, bn c th s dng cc du, nu bn xem theo chiu ngang ca t giy, bn s nhn ra ngay l gng mt ang mm ci. Ngc li bn c th s dng cc du ( th hin gng mt th hin s tht vng) Thng thng, cc cng ty kinh doanh thng bo tin tc ni b bng cch nh my, in ra ri gi thng bo i, hoc dng in thoi , hoc triu tp cc cuc hp. Phi tn rt nhiu thi gian v c tin bc mi c th c c nhng quyt nh cn thit. Nhng cng ty no c tip tc phng php c ny c nguy c khng cnh tranh ni vi nhng cng ty p dng nhng bin php nhanh hn, hiu qu hn v thm ch gim bt cc tng lp qun l nhng vn hot ng rt c hiu qu. Ti hng Microsoft, chng ti ng dng k thut th in t rt sm, t nhng nm 80. Thm ch khi hng mi ch c vi chc nhn vin, h thng ny t ra rt c hiu qu. Th in t dng thay th tt c: thng bo cc loi, trao i cc vn k thut, bo co... N gp phn rt ln vo s thnh cng ca chng ti. Ngy nay Microsoft l mt hng c hng ngn cng nhn, h thng cng tr nn quan trng hn. Dch v th in t rt d s dng. gi mt mu tin in t, ti ch cn nhp trn biu tng c ghi ch Compose v mn hnh s hin ra mt mu in thoi n gin. u tin ti nhp tn ca ngi nhn hay cng c th chn mt ci tn trong danh sch a ch in t. Ti cng c th ghi r l ti mun gi cho nhm ngi nhn. Chng hn nh ti vn thng gi cc mu tin cho nhng cng nhn ch yu ang cng ti son tho phin bn Microsoft Office , v trong danh mc a ch ca ti c a ch Office v nu ti chn a ch th mu tin ca ti s n c tt c nhng ngi c lin quan. Khi bc thng ip c chuyn i, th tn ca ti t ng xut hin trn ngi gi. Sau ti nhp mc trch yu ngi nhn bit ngay ni dung ca mu tin khi nhn c, v by gi ti bt u nh ni dung vo. Mt mu tin in t thng ch cha mt hay hai cu l cng, khng cn phi vn hoa cho hi. Ti c th gi mt bc thng ip n ba hay bn ngi vi ni dung ngn gn : "Hon cuc hp lc 11gi sng th hai, v s dng thi gian mi ngi chun b cho bng tng trnh vo th ba. C g thc mc khng ?" V nhng mu tin tr li cho ti ch vn vn c mt ch "Tt". Nu bn c cm gic rng nhng mu tin qu ngn gn th bn nn nh rng hu ht nhn vin lm vic trong hng Microsoft mi ngy nhn hng chc mu tin mu tin nh vy. Mt th in t c ni dung ngn gn ging nh mt cu
93

hay mt cu hi trong mt cuc hp, m mt ngi no ngh n hoc mt yu cu thng qua phng tin thng tin lin lc. Hng Microsoft s dng th in t phc v cho cng vic kinh doanh, nhng cng ging nh in thoi trong cc vn phng, n phc v cho nhiu mc ch khc nhau ca c nhn v x hi. Chng hn, nhng vn ng vin i b c th tip xc vi tt c cc thnh vin trong cu lc b i b ca Microsoft trong cuc thi leo ni. V chc chn c mt vi ngi c tnh lng mn trong cng ty Microsoft tn dng li th ca dch v th in t. Khi v ti, Melinda, v ti ln u tin i xa, chng ti tn dng ngay li th ny. Khi s dng th in t, ngi ta cm thy mnh dn hn, mc c hn so vi ni truyn trn in thoi trc tip gp nhau. y l mt li th hay l mt vn , tu thuc vo tnh hung c th. Hng Microsoft cung cp h thng th in t chng nhng trong ni b m cn m rng phc v cho cc mc ch kinh doanh, cho giao tip gia cc c nhn v gia cc thnh phn trong x hi. Ti dnh t ra l vi gi mi ngy c v tr li th in t do nhn vin trong nhn vin trong hng, do khch hng, v cc i tc trn ton th gii gi ti. Bt c nhn vin no trong hng no trong hng u c th gi th in t cho ti, v ch c ti mi c c n, v khi gi th in t cho ti, ngi ta khng phi e ngi g v nghi thc l tn phin phc. L ra, ti khng phi tn nhiu thi gian nu a ch th in t ca ti khng tr thnh mt a ch bn cng khai nh hin nay. ng l mt cun sch gi l a ch th in t ca nhng nh giu v ni ting, trong c a ch th in t ca ti cng nh ca Rush Limbaugh v thng ngh s Ted Kennedy. Khi John Seabrook vit mt bi bo v ti ng trong tp ch The New yorker, ng y thc hin cuc phng vn ti ch yu qua dch v th in t. l mt cch hiu qu thc hin cc cuc m thoi, v ti rt thch bi khi n c ng, nhng n cng nu lun a ch th in t ca ti vo . V kt qu l ti nhn hng khi th, t cc sinh vin gi n nh ti lm gim bi tp cho h, ti nhng ngi gi th n xin tin, cho n nhng l th ca mt nhm ngi quan tm n c voi, khng bit v l do g m a ch th in t ca ti lt vo danh mc a ch th in t ca h. a ch ca ti cng l mc tiu ca tt c nhng l th tho m hay thn tnh ca nhng ngi xa l v ca c nhng ngi khiu khch t bo ch ( Nu ng khng tr li vo ngy mai th ti s vit mt bi bo tng thut li cu truyn tnh gia ng v c hu bn mt hng ).
Chng ti cn c mt a ch th in t c bit ti cng ty Microsoft, cho khch hng ng gp kin v sn phm ca chng ti, v cho cc thng tin lin lc chnh ng khc. Nhng i a s cc th li gi ti a ch ca ti, cho nn li phi chuyn th cho h. Cng c ba th in t tng t nh nhau c lin tc gi ti. Ci th nht e do rng ti ang gp vn hn nu th khng c chuyn tip . Ci th hai c bit nhn mnh rng s trng pht m ti phi chu ng l hot ng tnh dc ca ti s b tn thng. Cn ci th ba gi i gi li sut 6 nm tri, ni v mt cht ph gia cho mt ngi n b vi gi ct c, v v vy, ngi n b i ti phi phn pht chng khng thu tin. Nhng chuyn nh vy thng ln ln trong s nhng th gi cho ti. May mn l phn mm th in t hin ang c khng ngng ci tin, v cho n nay n c thm mt chc nng gip ti u tin chn xem trc nhng th cn. Khi ti i cng tc, ti dng my in ton xch tay lin lc vi h thng chuyn th in t Microsoft mi ti nhn th v g th i. Nh vy a s nhng ngi
94
nhn th u khng bit rng ti khng c mt c quan. Khi ni mng vi h thng ca c quan, d ang cng tc xa, ti bm vo mt biu tng no kim tra tnh hnh bn sn phm , kim tra tin ca cc d n, hoc tip cn vi bt c ngun d liu qun l no nm vng tnh hnh chung, d ti ang cch xa hng ngn dm v mi gi cng chnh lch kh xa. Ngy nay, ngoi h thng th in t ca Microsoft, cn cc c s dch v thng mi khc nh MCL Mail v B.T Gold (trc thuc hng British Telecom). Thm vo , cn c h thng trc tuyn ra i vi mc ch kinh doanh nh CompuServe, Prodigy, v Microsoft Network. Nhng h thng ny thc hin cc chc nng ging nhau nh cc loi nh tn dng, v sau ny l telex lm mt thi. Ngi s dng ni vi cc dch v th in t th c th gi th cho bt c ngi no cng c a ch th in t trn mng Internet chun. C hai h thng th in t c nhn v thng mi u c ''cng'' ring chuyn nhng th in t ca ngi s dng gi t h thng ny sang h thng khc. Bn c th nhn th t bt c mt ngi no c my in ton c nhn v mt modem, mc d i vi mt s thng tin lin lc c bit c th tr s thnh vn v vic truyn qua mng Internet khng c an ton lm. Mt s h thng dch v thng mi, nh h thng MCL, cng c th chuyn mt th bng fax, bng telex, hoc theo cch gi thng thng nu nh ngi nhn khng c hp th in t. Nhng tin b trong k thut th in t trong tng lai s thu ht cc hot ng chng ta c th khng hnh dung ni. Chng bao lu na, bn c th thng qua cc thit b thng tin ca bn nh my in ton b ti, my thu hnh, gii quyt cc loi ho n bn phi thanh ton. Khi c ho n, thit b ca bn s trnh by cc khon n trc y ca bn. Nu bn c g thc mc, bn c th gi th in t yu cu gii p v khi tho mn, bn c th thanh ton qua th in t. Vic dng k thut ni d liu v ging ni c vai tr rt quan trng trong vic nng cht lng sn phm theo yu cu ca khch hng. Ti hng Microsoft, chng ti c hng ngn nhn vin chuyn tr li thc mc, yu cu ca khch hng v cc phn mm ca Microsoft. Bin php ny tht tuyt vi v chng ti lu v s dng nhng gp ny ca khch hng kp thi ci tin sn phm ngy mt tt hn. Chng ti nhn nhng kin qua th in t, nhng cng cn mt s khch hng s dng in thoi, v thng khng hiu qu lm. Thng thng mi khch hng, nhanh nht phi mt khong 15 pht, nhng cng c trng hp ko di c ting ng h. Nhng ri y, khi mi ngi s dng k thut kt hp ng thi ging ni v d liu dng s (DSVD), th chuyn vin sn phm ca chng ti c th nhn thy nhng g hin ra trn mn hnh ca khch hng x l thay v phi nghe khch hng gii thch di dng nhng g ng ta nhn thy trn my. Cng vic ny phi c tin hnh mt cch thn trng khng c mt phm vi thng tin ring t no b xm phm. Quy trnh ny s gip gim i t 30 n 40% di ca cc cuc gi, s lm cho khch hng cm thy yn tm hn, ng thi n cng gip gim bt chi ph v gi thnh sn phm. Vic truyn mt bc tranh trong k thut DSVD (hay ISDN) bng ng giy in thoi khng cn thit phi km theo ti liu na. Mt hay hai ngi c th gi cho nhau nhng hnh nh tnh ca h. Nu bn gh vo cng ty no mua mt sn phm, bn phi i i din ca cng ty n vi n ci trn mi. Nhng bn, vi t
95
cch l khch hng, bn c th ch cho truyn ging ni ca bn. Bn cng c th chn la nhng hnh nh ca chnh mnh ang mc nhng b qun o thch hp vi tng tnh hung truyn i, cho nn vic ngay lc bn ang mc y phc no th khng thnh vn na. Bn cng c th chn nhiu tm nh khc nhau ca bn, tm ang ci mm, tm ang trong trng thi phn khi vui mng, v cng c th c nhng tm ang gin d. Tu i tng v ni dung cuc m thoi bn chn nhng hnh thch hp nht. Th in t v k thut mn hnh s loi b dn cc cuc hi hp trc din. Nhng cuc hp mt c tnh cht s b gii thiu quen nhau, hoc hi ngh tr b, c th c thay th bng hnh thc th in t vi nhng bng hiu v hnh nh minh ho nh km. Khi cuc hp mt trc din din ra, cuc hp s t hiu qu cao hn nhiu bi v nhng ngi tham gia vo cuc hp trao i nhng thng tin cn thit trc bng th in t. Vic lp ra mt thi gian biu ca nhng cuc hp mt cng tr nn d dng hn bi v c phn mm x l. V d nu bn mun ngi i din vi ngi lut s ca mnh, chng trnh sp xp thi gian biu v ngi lut s s lin lc qua ng mng hay ngay c qua mng in thoi, v chn thi gian rnh ri cho c hai bn. Sau cuc hn ca bn ch cn thc hin theo lch in t. y cng l mt phng php hiu qu sp xp thi gian cho nhng khch hng t ch trc trong cc nh hng hay mt rp ht. Chng hn nh hng no khng c khch, hay v trong rp cn nhiu v khng c ai mua, hoc ngi lut s ca bn khng mun cho bn bit rng bn l thn ch duy nht ca b ta. Nhng cng ty v c nhn c th to mt chng trnh sp xp thi gian biu p ng nhng cuc hn theo yu cu. Chng trnh sp xp thi gian biu ca bn khng i hi chng trnh sp xp ca ngi lut s phi k khai tt c thi gian ca b ta rnh. Tuy nhin nu bn yu cu ch cho bit thi gian trong vng hai ting ng h, v cu tr li s l: "Vng chng ta s gp nhau vo lc 7 gi ngy th ba". Khch hng c th trao i vi nhng lut s, nha s, th qu, v nhng ngi khc, theo cc cuc hn trong thi gian biu v trao i h s thng qua mng. Bn c th nu cu hi cho bc s ca bn v mt loi thuc no chng hn, v tt nhin l bn c th dng th in t lm vic vi tt c nhng ngi bn c lin h. Ri chng ta s thy s cnh tranh gia cc gia cc ngnh chuyn mun do tnh hiu qu ca loi truyn thng lin lc ny, v n s tr nn ngy cng d dng s dng c hiu qu hn. Ti chc chn rng ri chng ta s thy nhng mc qung co, trong cc cng ty s ph trng hiu qu cng vic ca h nh s dng phng tin giao tip bng my in ton c nhn. Khi xa l thng tin hnh thnh, ngi ta s khng cn b hn ch trong cc phng tin nghe nhn hn hp na, bi v xa l cng c th truyn c nhng chng trnh video c cht lng cao. Ri y chng ta s thy nhng cuc hp mt c sp xt thi kho biu t trc ngy cng c din ra mt cch thng xuyn hn trn mng bng cch s dng chng trnh hi tho qua mn hnh video. Mi mt thnh vin tham gia trong chng trnh ca mng s nhn mu trng, mt my thu hnh, hay mn hnh ca mt my in ton c nhn, nhng trong mi mn hnh s cho hin
96
th cng mt hnh nh. V mt phn ca mn hnh s hin thi khun mt ca mt ai , cn phn khc ca mn hnh s trnh by ti liu, nhng b sung s xut hin ngay trn mn hnh. Nhng ngi ang sng cch xa vi nhau c th lm vic vi nhau bng phng tin ny. l phng tin ng b, hay theo thi gian thc t, ngha l mn hnh ca my in ton s chiu theo mun ca ngi s dng. Nu mt t chc no mun lin lc vi nhau qua mng hp tc vi nhau trong cng vic pht hnh sch bo ca nh in chng hn, th mi thnh vin dng my in ton c nhn, hay mt my in ton sch tay li nhng on ch thch in vo mt tm hnh hay mt cun phim, trong khi nhng thnhvin khc ca nhm c th theo di s ng gp ca nhng ngi khc vo trong cng vic trong khi n ang din ra. Chng ta quen vi vic xem hi tho trn mn hnh. Nhng ai tng xem cc chng trnh thi s trn truyn hnh, thy nhng cuc tranh lun ca nhng ngi ang cch xa nhau, tc l ngi ang xem hi tho trn mn hnh y. Ch v khch c th ang sng chu lc khc nhau, th nhng h c th li qua ting li vi nhau nh th ang cng trong mt cn phng vy. Ngy nay, c th truyn c cc hi ngh thng qua mng nh vy, cn phi c nhng thit b c bit vi mt ng dy in thoi ring. Microsoft hin nay c t ra l mt phng hp video chuyn dng ti tt c cc tr s ca Microsoft trn ton th gii. Nhng tin nghi ny tit kim cho chng ti rt nhiu chi ph v thi gian i li. Nhng ngi lm vic trong nhng vn phng khc nhau c th "ngi" trong cng mt cuc hi ngh, khch hng v ngi bn hng c th "thm" chng ti m khng phi ct cng n tn tr s ca chng ti ti vng ngoi Seatle. Nhng cuc hp qua mng nh vy ri s tr nn rt ph bin n tit kim c thi gian v tin bc, v thng l c hiu qu hn cc cuc hp trc din, bi khch d s tp chung ch hn v h bit h ang ngi trc my quay. Ti ch v nhn thy rng cng cn phi c thi gian cho ngi tqa lm quen vi nhng ci mi. Nu mt ngy no c dp xut hin trc mn hnh trong mt cuc hi tho chng hn, ngi tp chung ch lng nghe hn ti cuc hp thng thng. Ln u tin ti ch hin tng ny l lc mt nhm chng ti Seatle hi ngh thng qua mng vi Steve Ballmer, lc anh ang Chu u. Lc , hnh nh tt c chng ti u dn mt vo mt chng trinh thnh din ca Steve Ballmer vy. Nu Steve tho giy ra, tt c chng ti u a mt nhn nhau xem phn ng ca nhau. Khi cuc hp kt thc, ti l ra c th k vi cc bn v mi tc va mi ct ca Steve, nhng ti khng th no nh ht tn ca nhng ngi ngi trong phng cng vi ti. Ti cho rng tnh trng ri s bin mt mt khi cc cuc hi tho qua mng tr nn ph bin. Hin nay, gi mt phng hp hp video cn kh t, khong 40.000 USD. Tuy nhin, cc thit b gn bn dung gn my in ton ang xut hin, v gi s gim xung rt nhiu. H thng ca chng ti hot ng vi tc 384.000 bit trong mi giy, v chi ph ni vo h thng trong ni b nc M tn khong 20 n 35 USD/ gi, v nu ni vo h thng quc t s tn khong 250 n 300 USD mi gi. Vic s dng cc my quay video nh gn vo trong my in ton c nhn hoc my thu hnh gip chng ta c th gp nhau trn my thu hnh gip chng ta c th gp
97
nhau trn mn hnh vi nhng hnh nh, m thanh cht lng cao v vi gi r hn nhiu. Khi k thut ISDN c ni vo my in ton c nhn th nhng cuc hp qua video nh vy s tr thnh tiu chun trong phng thc kinh doanh nh hin nay chng ta dng my photocopy phn phi thng tin vy. Khi tt c nhng php minh nh th in t, mn hnh, hi hp qua my video ra i, chng s l phng tin chng ta khc phc khong cch. Khi nhng th ny tr nn ph bin, chng thay i chng nhng cch thc chng ta lm vic vi nhau m c s khc bit ca mi trng lm vic so vi cc ni khc. Nm 1994, Hoa K c hn 7 triu telecommuter- ngi lm vic thng qua phng tin vin thng. Nhng ngi ny, hng ngy khng phi n s lm nhng vn lm vic c bng cch dng my fax, in thoi, th in t lin lc vi nhau. Mt s nh vn, k s, v mt s nhng ngi lm cng tc c lp thng ch n c quan vi gi, cn phn ln thi gian h lm vic ti nh. Nhng nhn vin lm nhng cng vic ch yu bng in thoi l nhng ngi rt thch nghi vi truyn thng lin lc nht. Nhng ngi lm cng tc tip th, i din cc dch v cng cng, nhn vin tip tn trong khch sn, nhng chuyn gia theo di sn phm bn ra s s dng thng tin qua my in ton ti tr s lm vic cng nh ti nh. Khi nhng ngi lm thu v ch khng lm vic gn nhau, lc s p dng cc bin php qun l mi, v bn thn mi ngi phi hc cch lm vic c lp mt cch c hiu qu. V cng phi c cc phng php hi m mi cho ch cng nh ngi lm thu c th xc nh c cht lng cng vic lm. Mt nhn vic lm trong vn phng phi lm vic theo ng gi quy nh, cn mt nhn vin lm vic ti nh ngh c tnh nhng gi no c th lm vic. Trong khi ang lm vic ti nh, va a tr khc th ngi m ca n s nhp vo my v bo cho n bit "tm ngng lm vic" chm sc a b v thi gian ny khng tnh vo gi lm vic. S lng vn phng ca mt cng ty ri cng s gim xung. Hoa K, cc hng kim ton ln nh Arthur Andersen v Ernst & Young la nhng hng thay th s lng cc vn phng kh qui m tn km bng nhng vn phng nh, c c im chung ging nhau cho cc chuyn vin ca h ang cng tc ngoi hin trng. Ngy mai, My in ton vn phng, in thoi v nhng bng in t dng s s c s dng nhiu trong cc lnh vc cng tc. Bng in t dng s s phng tin lm vic khng th thiu, n s hin th lch lm vic trong ngy hay bt c ti liu no cn tham kho. K thut thng tin ri s nh hng nhiu n cc mt cng tc. N gip ngi qun l d dng qun l nhn vin Cc t chc kinh doanh ri cng s phi xem xt li chng nhng v c cu t chc m c s cn i gia nhng nhn vin lm vic bn ngoi. S thay i ny, bc u, l nhm lm sao t chc lai cng ty hot ng c hiu qu hn, v ch yu l tm nhng phng thc mi truyn t c thng tin tt hn.
98
Bc k tip s l nh li danh gii gia cng ty v khch hng v cc nh cung cp. Nhng vn ct li cn phi xem xt bao gm : Lm th no cho khch hng ti sn phm ca cng ty ? Lm sao cho khch hng t hng d dng? Nhng i th cnh tranh mi no s xut hin trong bi cnh a l khng cn l mt tr ngi na ? Lm th no cng ty lm tt cng tc hu mi ? Trong vic i mi c cu t chc, th in t s l mt ng lc mnh m trong vic gim thiu tng cp trong cng ty ln. Nu h thng thng tin lin lc tt, cng ty khng cn qu nhiu tng lp qun l. Nhng b phn qun l trung gian ch lm nhim v truyn t khng cn quan trng nh ngy xa na. Ti hng Microsofr, chng ti ch c 6 cp qun l. Trn thc t, nh c th in t, hu nh khng c tng lp no trong cng ty. Ri y, k thut s gip cho cc ngnh kinh doanh d dng tm cng tc vin bn ngoi, mt th trng rng ln v chuyn vin t vn s xut hin. Cc cng ty s phi ci t li c cu t chc ca tng b phn, chng hn h s phi t chc b phn php l, b phn ti v nh th no cho thch hp da trn s so snh hiu qu ca vic s dng cng tc vin vi nhn vin bin ch. Ngay trong nhng thi k bn rn nht, cng ty cng c th huy ng ngun chuyn vin, t vn bn ngoi, thng qua mng, thay v phi tuyn dng thm nhn vin bin ch, phi trang b vn phng lm vic. Nhng cng ty thnh cng trong vic huy ng cng tc vin thng qua mng s cng t hiu qu cao hn, v nh vy s thnh thc cc cng ty khc lm theo. Nh , c cu ca cc cng ty ri y s c thu gn li v nh hn trc nhiu. Vn phn b a l ri s c nhng nh hng ln n c cu t chc ca cc cng ty. Hin nay, nhiu vn nn xy ra nh vn lu thng, i li, mc sng, ti phm, l do dn chng ngy cng dn vo cc thnh ph vn ng dn. Trong khi , cuc sng thnh ph c c, nh vic lm, gio dc, gii tr, cc dch v... Ri y, xa l thng tin s thay i iu . Khi ni c vi mng cu xa l thng tin, nhng ngi sng ngoi thnh ph khng cn chu nhng thit thi nh trc na. V khi dn ph cc thnh ph gim xung khong 10% th kt qu mang li s c ngha i vi nhiu mt trong i sng. Nu trung bnh, mt nhn vin lm vic trong 1 hay 2 ngy trong mt tun, kt qu gim lng nhin liu dng cho xe c, gim gy nhim mi trng, gim bt nn kt xe mt cch ng k. Tuy nhin, chng ta kh c th on trc nh hng m n mang li. Nu nhng ngi ri thnh ph l nhng ngi c thu nhp cao th cc khon thu ca thnh ph s gim. iu ny s gin tip lm ti t hn cc t nn ca thnh ph, v nh vy cng khuyn khch nhng ngi giu c chuyn i. Nhng ng thi, nn chu ng qu ti ca c s h tng ca thnh ph cng gim bt xun, to iu kin tt cho vic nng cao mc sng ca nhng ngi cn sng trong thnh ph. Vic m rng cc h thng ca xa l lin bang t hiu qu cao ti nhng ni ngi dn M chn nh c. N to ra nhng vng ngoi mi c th tip cn vi nn vn ho chung ca quc gia.V l mt im thut li vi cc nh lp k hoch pht trin thnh ph, nhng nh pht trin a c, trng hc, v khi xa l thng tin c m rng, n s khuyn khch nhn dn chuyn ra sng vng ngoi . Nu ri y s ng nhng ngi c ti nng chuyn ra sng ngoi thnh ph, cc cng ty s thy cng cn phi ci to phng tin lin lc kp thi vi nhn vin v cng tc vin sng xa thnh ph. V xa l thng tin s l phng tin hu hiu nht khc
99
phc kh khn ny. c c nhng thay i ln lao phi mt khong vi thp lin, bi nhiu ngi vn mun duy tr cuc sng thoi mi h qu quen thuc, v u t ra t do d khi phi thay i n. Tuy nhin, nhng th h mi s c nhng cch nhn mi. Con chu chng ta s trng thnh v chng s cm thy thoi mi khi lm vic vi nhng cng c thng tin gip chng khc phc khong cch. Nhng cng c ny cng s rt t nhin i chng cng nh chng ta i vi in thoi hay bt bi hin nay. Nhng k thut s khng chu ch i cho n khi con ngi sn sng n nhn Ch trong thi gian 10 nm ti, chng ta s c th chng kin nhng thay i cn bn trong cch lm vic nh th no, v chng ta s chn ni no sng.Li khuyn ca ti l hy c gng tm hiu v nm bt cng nhiu cng nhiu cng tt nhng k thut chng ta c th tip xc. Khi bn hiu bit nhng vai tr cu k thut l to ra s linh hot v hiu qu. Nhng nh kinh doanh cu tin s c v vn c hi thao din ti nng trong nhng nm ti.
100
Chng 8. Gio dc s u t tt nht Nhng nh gio ni ting u bit rng, qu trnh khng ch din ra trong lp hc, di s gim st ca gio vin. Ngy nay, nhng ai mun tho mn lng khao kht nng cao kin thc hoc tm nhng thng tin thch hp vi ngnh ngh ca mnh thng khng phi l chuyn d dng. Xa l s cung cp cho chng ta ngun thng tin v hn bn yu cu vo bt c lc no v bt k ni u. Xa l l mt trin vng y ha hn, bi v vic p dng cng ngh ny vo ngnh gio dc s mang li nhiu li ch ph hp cho mi lnh vc hot ng x hi. Mt s ngi lo s rng cng ngh ny s lm cho nn gio dc chnh thc mt tnh nhn tnh ca n. Nhng bt k mt ai, khi nhn thy cc em vy quanh mt my tnh, nh cc bn v ti lm nm 1968, hoc quan st cnh sinh vin t cc chu lc khc nhau cng tranh lun v mt ti no , s thy rng cng ngh ny s nhn tnh ho mi trng gio dc. Chnh sc mnh k thut ang lm cho vic hc hnh tr nn cn thit ny cng s lm cho n tr nn thit thc hn v thch th hn. Cc cng ty hin ang t ti lp li mnh c th nm bt bit bao c hi sinh ng do nn cng ngh sinh hc to ra, v th cch thc t chc cc lp hc ri s phi thay i theo. Howard Gardner, mt gio s trng Harvard, cho rng tr con phi c dy d theo nhng phng thc khc nhau ph hp vi chng, bi v tng c nhn nhn thc th gii theo nhng cch thc khc nhau. Nn gio dc i tr khng th p ng c nhng phng php tip cn th gii khc nhau ca tr em. Gardner gi rng trng hc nn c y cc loi hnh gio dc nh "cc lp dy ngh, v cc cng trnh, d n, v v cc ngnh cng ngh hc'' nhm p ng yu cu a dng ca hc sinh. Chng ta s c th khm ph nhiu phng php ging dy khc nhau, bi v cc cng c ca xa l s to s d dng th nghim v o lng hiu qu ca chng. Ngy nay, nh cng ngh thng tin m Levi Strauss & Co, c th va sn xut i tr hng lot qun o Jean nhng li rt va vn vi kch c ca tng c nhn ngi s dng, cng ngh thng tin ri cng s a phng thc vo trong ngnh gio dc. Gio trnh multimedia v cc loi gio c rt d s dng s gip cho gio vin thc hin d dng chng trnh ging dy mang tnh i tr nhng rt ph hp vi nguyn vng ca tng c nhn. Cng nh i vi Jean, phng php sn xut i tr nhng ph hp vi tng c th s c p dng thnh cng trong gio dc, bi v my in ton s gip tinh chnh sn phm - trong trng hp ny l gio trnh - gip sinh vin c th theo hc cc chng trnh ph hp, v hc theo kh nng tip thu nhanh chm ca mnh. iu ny s khng ch din ra trong cc lp hc. Bt k mt sinh vin no cng c th p dng phng php hc theo s thch nhng theo mt khung hc ph chung theo phng thc i tr. Mi sinh vin u c c hi cp nht vi cc k thut tin tin nht trong phm vi ngnh ngh ca mnh. Mi thnh vin trong x hi, k c tr em, u c th khai thc thng tin mt cch d dng so vi bt c ngi no hin nay. Ti tin rng vi ngun thng tin v cng phong ph v c sn nh vy s kch thch lng khao kht hiu bit v tr tng tng ca con ngi. Gio dc s tr thnh mt ngnh mang y tnh cht c nhn. Hin nay c mt s ngi lo ngi rng cng ngh s thay th gio vin. Ti khng
101
nh rng, iu nht nh s khng xy ra. Xa l thng tin s khng thay th hoc lm gim gi tr bt k mt ti nng gio dc con ngi no hin ang rt cn cho nhng thch thc pha trc : cc gio vin tn ty, cc nh qun l y c sng to, cc bc ph huynh, v d nhin, cc sinh vin sing nng na. Tuy nhin, nn cng ngh ny s gi vai tr tr ct i vi gio vin trong tng lai. Xa l s c kt v gii thiu nhng cng trnh tt nht ca v s gio vin v tc gi mi ngi cng chia s. Gio vin s c th tn dng ngun gio trnh , v sinh vin s c dp khai thc ti a ngun thng tin phong ph trn xa l. ng thi, cng ngh ny s gip m rng c hi c hc hnh n nhng sinh vin khng c iu kin vo hc ti cc trng hc tt nht. N s khuyn khch cc em thiu nhi pht huy cao ti nng bm sinh ca mnh. Tuy nhin, trc khi p dng cc k thut tin tin ny vo trong ngnh gio dc th vic trc mt hin nay l phi thay i cch ngh trong vic trin khai my in ton vo trong lp hc. Nhiu ngi hin hoi nghi v cng ngh gio dc, bi v n c phng i qu mc nhng li cha lm g c nhiu. Hin nay, nhiu my in ton trong trng hc khng mnh c th s dng d dng, v kh nng b nh ca chng khng theo yu cu hoc cha ni c mng nhm tho mn nhu cu ang khao kht thng tin ca gii tr. T trc n nay, ng v gc my in ton phc v gio dc m xt th ngnh gio dc cha c thay i my. S chm chp trong vic n nhn cc k thut mi ny ca cc trng hc phn nh khuynh hng bo th trong nhiu ngnh c lin quan n gio dc. N phn nh s kh chu hoc thm ch s s hi ca gio vin v cc nh qun l, nhng ngi ln tui hn nhiu so vi tui trung bnh ca hc sinh. N cng phn nh ngn sch qu t i dnh cho ngnh gio dc. Cc trng tiu hc hoc trung hc trung bnh Hoa K b tt hu rt xa so vi cc doanh nghip trung bnh ca Hoa K trong lnh vc ng dng cng ngh thng tin mi. Cc tr em cha n tui n trng c dp lm quen vi in thoi di ng vi my nhn tin, v my in ton c nhn trc khi bc chn vo cc trng mu gio, ni ch c bng en v my chiu l i din cho nn k thut hin i. Reed Hundt, ch tch U Ban Thng Tin Lin Lc Lin Bang Hoa K bnh lun v vn ny : "C hng triu ngi sng trong hng ngn to nh ca t nc ny, hon ton khng c phng tin thng tin lin lc : khng in thoi, khng truyn hnh cp, v khng c c trin vng ha hn no v cc dch v thng tin lin lc mi. V ngi ta gi chng l nhng trng hc" Bt chp nhng hn ch nhng thay i ch thc vn c din ra. N s khng din ra mt cch t ngt. Xt v b ngoi nhng m hnh gio dc c bn vn c duy tr nh c. Sinh vin s tip tc n lp nghe ging bi, nu thc mc tham gia vo cc hnh thc hp t, nhm ( bao gm vic thc nghim), v lm bi tp v nh. Dng nh c mt s nht tr kh ph bin l ngi ta s trang b thm nhiu my
102
in ton cho trng hc, nhng s lng khc nhau tu thuc tng quc gia. Hin nay, mi ch c mt vi nc nh Netherland chng hn, cung cp my in ton cho tt c trng hc. Php, v mt s nc khc, hin nay hu nh cha c nhng chnh ph ha s trang b cc my in ton cho tt c cc trng hc. Ti cc nc Anh, Nht, v Trung Quc hin nay cng ang bt u qu trnh a cng ngh v thng tin vo trng ging dy quc gia, ch yu l cc trng dy ngh. Ti tin rng ri y nhiu nc s tng cng u t vo ngnh gio dc, v s nng cao s lng my in ton trong cc trng hc bng s lng s dng trong cc doanh nghip v gia nh. Chng bao lu na, i vi cc nc ang pht trin c th chm hn, my in ton s c trang b cho tt c trng hc trn th gii. Gi bn phn cng ri s gim mnh theo tc tnh tng thng, v phn mm phc v gio dc s r hn rt nhiu nu mua vi s lng ln. Hin nay, nhiu cng ty in thoi v giy cp M ha s ni mng min ph hoc gi rt r cho trng hc v th vin trong khu vc ca h. V d, Pacific Bell tuyn b s cung cp dch v ISDN min ph cho tt c cc trng hc California trong thi gian mt nm, v TCL v Viacom ni cp min ph cho trng hc trong nhng khu vc h ph trch. Mc d nhn b ngoi, cc lp hc vn l nhng lp hc nh trc, nhng cng ngh thng tin s ci tin tt c chi tit bn trong. Cc ging ng s c trang b cc tin nghi din ha a mi trng - v bi tp v nh s phi tham kho rt nhiu ti liu in t ging nh trc y sinh vin tham kho sch gio khoa vy, thm ch cn nhiu hn na. Sinh vin c khuyn khch theo ui cc lnh vc h quan tm c bit v to c mi iu kin d dng thc hin iu . Mi hc sinh c th nu cu hi ring ca mnh v s c tr li ngay tc khc trong mc thc mc ca sinh vin. Mi lp hc s c ginh mt s thi gian trong ngy khai thc thng tin trn my in ton c nhn di hnh thc c nhn hay nhm. Sau , sinh vin s nu cu hi hoc nhng thng tin m h khai thc c nhn chn nhng cu tiu biu cn a ra tho lun trc lp. Trong khi sinh vin lm vic ti my in ton, gio vin dnh thi gi gip tng sinh vin hoc cc nhm, nh vy gio vin s t tn thi gian chun b bi ging m ch yu tp trung vo vic tm gii php gii quyt vn sinh vin nu ra. Cc nh gio dc, cng nh nhiu ngnh khc trong nn kinh t quc dn hin nay, ngoi nhng chc nng khc, l nhng ngi c trch nhim to mi iu kin d dng cho sinh vin cho hc tt. V cng ging nh nhiu ngnh khc h phi nhanh chng thch nghi vi iu kin i mi. Tuy nhin, khng ging nh mt vi ngh khc, tng lai ca ngnh gio dc tht v cng rc r. Cng ging nh cc sng kin , pht minh ci thin iu kin sng ca con ngi, ngnh gio dc ri y cng s cn phi tng nhanh lc lng gio vin. Lc lng gio vin, nhng ngi em s sng to v ngh lc vo mt phng hc, ri s pht trin nhanh chng. Nhng gio vin ri y cng phi to dng mi quan h cht ch vi hc tr, bi tr em vn rt yu mn thy c gio, nhng ngi cc em bit rt r rng rt yu thng chng. Tt c chng ta ai cng u c thy c gio rt tuyt vi. Ti c mt thy gio dy mn ho rt tuyt vi trong thi ti cn hc ti trng trung hc. So vi mn vt l, mn ho hp dn hn nhiu. Trong mn sinh hc lc chng ti phi gii phu loi ch - tht ra, chng ti cht chng thnh tng ming nh - v thy gio th chng gii thch g c. Thy gio dy mn ho ca ti rt hiu bit v ti ny v ng ha s
103
gip chng ti hiu bit hn v th gii loi ch. Sau , lc khong 20 tui, ti c dp hc cun sinh hc ca James D. Watson, ti mi bit rng kin thc ti thu thp c trng trung hc lc trc l sai. S hiu bit cuc sng l mt ch ln. Thng tin v mn sinh vt hc quan trng nht chng ta cn phi khm ph, bi trong vi thp nin ti n s cch mng ho ngnh y hc. Cu trc DNA ca con ngi ging nh mt chng trnh my tnh, nhng cao cp hn rt nhiu so vi bt k phn mm no tng c sng to. iu lm ti ngc nhin l mt thy gio bit cch lm b mn ho tr thnh mt ti hp dn v tn i vi mt hc sinh nh ti. Khi mt gio vin dy dn vi ngh son tho c nhng gio trnh tt nht th, xt cho n cng cng ch c vi chc hc sinh c hng li. Hin nay, vic cc gio vin t nhng a im khc nhau cng tham gia xy dng mt gio trnh chung l vic v cng kh khn. Ri y, xa l thng tin s gip gio vin c th trao i cc bi ging v gio trnh, nh c th chn v ph bin qu trnh su rng tt nht. Trong hu ht mi trng hp, vic nghe ging bi trn video l km hp dn hn so vi vic hc trong mt lp hc c gio vin ging bi. Nhng i khi vic c nghe mt gio vin c bit ging mt ti c bit no thng qua bng ghi hnh cng rt quan trng. Vi nm trc ti v mt ngi bn pht hin ra bng video ghi mt lot cc bi ging ca nh vt l lng danh, gio s Richard Feynman, ti trng i hc Washington. Lc chng ti nghe bi ging ny l mi nm sau khi Feynman ging bi ny ti Cornell. Nu chng ti c dim phc c trc tip nghe ngay ti ging ng, hoc c hi ng vi cu qua phng tin video chc hn chng ti bit thm c nhiu iu b ch. Cch gii thch ht sc r rng , d hiu v nhiu khi nim vt l hay hn bt k mt cun sch no hay ging vin no ti tng c nghe. ng a ch i vo cuc sng. Ti ngh nhng ai ang hc mn vt l nn tm nghe nhng bi ging ny. Khi xa l thng tin ra i, nhng ngun ti liu v cng qu gi nh th ny s l ngun thng tin v tn cho gio vin v hc sinh. Gi s c mt c gio Providence, Rhode Island, tm c mt phng php hu hiu gii thch s quang hp, th bi ging ca c thng qua cc phng tin thng tin s c cc nh gio trn khp th gii tham kho. Cng c th cng c mt s gio vin b nguyn xi cc bi ging t trn xa l ging bi cho lp mnh, nhng s ng khc s tn dng phn mm sng to s dng , b sung vo bi ging ca mnh. Lc , ngi ta s d dng nhn c kin phn hi ca cc nh gio khc ci tin bi ging ca mnh. Ch trong mt thi gian ngn nhng gio trnh c ci tin s c th n c tt c trng hc trn th gii. Ngi ta rt d dng nhn bit gio trnh no l gio trnh ph bin nht, bi v mng c th tnh s ln chng c truy xut, hoc bu chn gio vin bng cc phng php in t. Cc cng ty mun tr gip ngnh gio dc c th tng bng khen v phn thng bng tin mt cho nhng gio vin c gio trnh tt nht. Tht v cng kh khn cho mt gio vin son v ging bi c chiu su, v cht lng cho 25 sinh vin, 6 gi mt ngy, 180 ngy mt nm. iu cng ng nu s gi xem truyn hnh gii tr ca hc sinh tng ln. Ti hnh dung ra cnh mt gio vin v khoa hc t nhin ca mt trng trung hc 10 nm sau , ang ging bi chng nhng v h thng mt tri, m cn gii thch lch s pht hin ra n. Khi c
104
gio mun chn mt bc nh, nh tnh, hoc video l mt tc phm ngh thut hoc nh chn dung, ca mt nh khoa hc v i v mt tri, xa l s gip c chn t trong mt danh mc chung v hnh nh. Cc on phim trch v phim hot hnh c lin quan t cc ngun ti liu c sn trn xa l. Lc ch cn vi pht l c th c mt gio c trc quan bng hnh nh m hin nay c th phi mt vi ngy mi c th c c. Trong khi c gio ang ging bi v mt tri, cc hnh nh v cc biu cn thit s xut hin vo nhng lc thch hp. Gi s c mt sinh vin hi c gio v xut x ca nng lng mt tri, c gio s s dng cc hnh nh ng v cc nguyn t hydr v helium minh ha, c cng c th minh ha cc tia sng mt tri, hoc cc vt en b mt tri hoc cc hin tng khc, hoc c c th chiu mt on phim video v nng lng tng hp ht nhn trn tm bng trng. Gio vin s tng kt cc lin kt vi cc i phc v trn xa l thng tin trc. C s lp danh sch cc lin kt trong sinh vin trong khi nghin cu ti th vin hoc gia nh h c th xem li t liu ph hp vi yu cu hc tp. Hy hnh dung cnh mt gio vin trng ngh thut dng mt tm bng dng s mu trng hin th qu trnh phc hi tc phm Bathers at asnires ca Seurat. Bc tranh miu t mt thanh nin tr ang nm ngh bn dng sng Seine trong thp nin 80 trn cnh nn l nhng chic thuyn bum v cc ng khi tu. Mt ging Php chnh tng- Une baignade at asnires - v trnh chiu mt s ngoi Paris, vi dng ch th trn asnieres ni sng. Gio vin cng c th s dng bc tranh minh ho thi k cui cng ca trng phi hi ho n tng. Hoc c cng c th s dng n pht trin cc ch rng ln hn, nh i sng Php vo cui th k 19, cuc cch mng cng nghip hoc thm ch cch thc m ngi c th nhn thy nh sng mu trng. Gio vin c th tr n ci m mu vng da cam ca mt nhn vt ng bn phi ca tc phm v ni, " Hy nhn vo s rung ng ca ci m. Seurat nh la i mt. Ci m ny mu , nhng ng ta im thm vi vt mu vng v xanh. Cc em s khng nhn thy mu xanh tr phi cc em nhn tht k". khi gio vin ni iu ny, ci m c phng to ln cho n khi nhn r cc si ca tm vi bt. phng i ny cc vt mu xanh tr nn r rng hn, v gio vin gii thch rng mu xanh l thnh phn b sung ca mu cam. Mt bnh xe mu s xut hin trn tm bng trng, v gio vin hoc chnh t liu a truyn thng s gii thch: " Mi mu sc trn bnh mu ny c b tr tng phn vi tng th ca bc tranh. Mu tng phn vi mu xanh, mu vng tng phn mu tm, v mu xanh da tri tng phn vi mu cam. Do thi quen ca mt khi nhn vo mt mu s to mt d nh ca mu b sung ca n. Suerat dng th thut ny lm cho cc sc mu v cam ca ci m sinh ng hn bng cch lm m cc im mu xanh". Cc my in ton c kt ni vi xa l s gip cho gio vin thc tp. Gio vin vn tip tc cho bi tp v nh, nhng bi tp ny sinh vin b buc phi tham kho h thng t liu in t trn mng. Sinh vin s t to cc lin kt ring ca h ng dng nhng t liu tham kho thng qua cc phng tin a truyn thng vo trong bi tp v nh, v sau s np bi bng mt a mm hoc thng qua cc xa l. Gio vin c th lp h s theo di vic hc tp ca tng sinh vin mt, v c th xem xt li bt k lc no hoc cng c th trao i vi cc gio vin khc. Cc chng trnh phn mm c bit s gip tng kt cc thng tin nh k nng, s
105
tin b v pht trin vng ca sinh vin. Mt khi gio vin c y thng tin v sinh vin v trnh c nn giy t nhiu kh, h s c th dn sc lc vo thi gian vo vic tm hiu v p ng cc yu cu ca sinh vin . Thng tin ny c p dng iu chnh bi ging ti lp cng nh thay i bi tp v nh cho ph hp vi tng sinh vin. Gio vin v ph huynh hc sinh cng c th nhn xtv tho lun nhng c im c bit v tin trin ca con em mt cch d dng. Kt qu l, cng vi s ph bin ca hi tho video, tim nng ca s cng tc gia ph huynh, bng cch thng qua mng, s c iu kin thun li hn gip con em mnh, hoc bng cch lp cc nhm ph huynh h tr nhau hoc tm tr gip cho con em mnh. Cc bc ph huynh c th gip con em ca h trng bng cch dy chng s dng phn mm. Hin c mt gio vin v nhn vin nh trng s dng phn mm thng mi thng dng qun l cc hot ng ca h, v hng dn cho sinh vin s dng cc phng tin lm vic ca nhng c s hin i. i b phn sinh vin i hc v ngy cng c nhiu hc sinh trung hc hin ang lamg bi trn my in ton c nhn vi cc trnh x l vn bn thay v s dng my nh ch hoc vit tay. Cc bng biu v cc ng dng biu cng thng xuyn c s dng gii quyt cc ton hc kinh t, v tr thnh mt b phn chun ca hu ht cc khoa k ton. Sinh vin v cc khoa ca cc trng i hc cng ang pht hin cc cch s dng mi i vi cc ng dng thng mi thng dng. V d, cc sinh vin ngoi ng c th tn dng kh nng ca cc chng trnh s l vn bn chuyn mn hc cc ngn ng khc nhau. Nhng chng trnh c c cc cng c kim tra chnh t v chn t ng ngha trong cc t liu a ngn ng. Trong vi gia nh, tr em ang hng dn cch s dng my in ton c nhn cho cha m chng. Tr em v my in ton rt ph hp nhau, mt phn c l do tr em ch thc hin nhng chng trnh lp sn. Tr em thch to s phn ng v my in ton p ng c iu . Cc bc cha m i khi ngc nhin bi cch nhng a tr cha tui n trng rt thch my in ton, nhng s tuyt vi ch c ngha khi bn hiu c mc thch th khi mt a tr tn hng kh nng tng tc ca my - d n ang chi tr ct bt vi cha m, hay d d vo mt b iu khin t xa v nhn cc knh thay i. Ti thch xem a chu gi 3 tui a gin vi tr chi Ch c Ni v Con thi, mt CD-ROM ca Broderbund da trn mt cun sch vit cho thiu nhi. C b thuc lng cc i thoi trong truyn tranh hot hnh ny v ni theo cng vi cc nhn vt, ging nh c b vn lm khi c m c truyn cho c nghe. Nu chu gi ca ti dng chut ca my in ton nhp ln mt hp th, hp th m ra v mt con ch nhy ra ngoi, v i khi mt bn tay xut hin v ko cnh ca ng hp th li. Kh nng ca c b b nh hng bi nhng g c thy trn mn hnh tr li cu hi "Ci g s xy ra nu nhp vo y ? " - s khu gi tnh hiu k ca c b. S tng tc, kt hp vi cht lng n sau ct chuyn, s cun ht c b. Ti lun lun tin rng hu ht mi ngi u c tr thng minh v s hiu k cao hn cc cng c thng tin hin c. Hu ht mi ngi u tri qua kinh nghim l bn rt thch th v c cm gic hi lng khi tm c ngun t liu thch hp vi ti ca mnh a thch, v cm gic mnh lit khi mnh lm ch c ti . Nhng nu vic tm kim thng tin lin quan n ti bn a thch khng thnh cng, bn s c cm gic tht vng. Khi bt u c ngh cho rng mnh s khng bao gi hiu c ti . V nu bn cho phn x t nhin lp li nhiu ln, nht l i
106
vi mt a tr th ngh mun th li s b gim st rt nhiu. Ti may mn c ln ln trong mt gia nh lun khuyn khch con em t nhng cu hi. V trong tui nin thiu ca ti, ti may mn lm bn vi Paul Allen. Ngay sau khi ti gp Paul, ti hi anh ta xng t u m c. Ti mun bit mt cch chnh xc xng truyn nng lng cho mt chic xe nh th no. Ti tm c mt cun sch v ti , nhng vit rt kh hiu. Tuy nhin, xng l mt trong nhiu ti m Paul hiu c v anh ta gii thch n theo cch ca ring anh v lm cho ti thch th v hiu c. Bn c th ngh s t m ca ti v xng chnh l cht xc tc kt dnh tnh bng hu ca chng ti. Paul gii p cho ti rt nhiu iu ti t m mun bit. Ti kh mn ton hn Paul v ti hiu phn mm su xa hn bt k ai anh bit. Chng ti l ngun tng tc ln nhau. Chng ti hi v tr li cc cu hi, v cc biu , hoc thng bo cho nhau nhng thng tin lin quan. Chng ti thch th thch v kim tra nhau. chnh l cch m xa l s tng tc vi ngi s dng. Chng ta th tng tng rng c mt thiu nin khc mun tm hiu v xng, khng phi trong nm 1970, m l ba hoc bn nm sau ny. Anh y khng c may mn c Paul bn cnh, nhng nu ti trng hc hoc th vin ca trng c mt my in ton v c ni vi mt phng tin thng tin a truyn thng phong ph, anh ta c th nghin cu su vo ti anh thch. Anh ta c th xem xt hnh nh, cc bng hnh video, v cc phim hot hnh, gii thch du c khoan, c vn chuyn v tinh ch nh th no. Anh y c th hc s khc bit gia xng t v xng my bay, v nu anh ta mun bit s khc nhau gia mt b phn t trong ca xe hi v ng c turbine ca my bay phn lc th tt c nhng g anh phi lm l nu ra cu hi. Anh ta c th khm ph cu trc phn t phc tp ca xng, l s kt hp ca hng trm hydrorbon khc nhau, v cng l dp anh tm hiu lun v hydrorbon. u tin, ngnh cng ngh tin hc mi s gip ci thin cc cng c hin c. Cc bng trng ca video gn trn tng s thay th nhng bng en bng cc font ch c th c c v cc ho mu c v t hng triu gio c trc quan, t phim hot hnh, nh, v phim video. Cc ti liu a phng tin s gi v tr hin nay trong sch gio dc khc ang chim gi. V v cc gio trnh a phng tin s c ni vi cc i phc v trn xa l thng tin cho nn chng lun lun c cp nht rt k cng. a CD-ROM hin c s gii thiu mt kinh nghim tng tc mi. Phn mm, theo lnh ca ngi s dng, s cho hin thng tin di dng vn bn, m thanh v phim video. a CD-ROM hin ang c dng trong cc trng hc, v cc em hc sinh cng s dng chng lm bi tp nh, nhng chng c nhiu hn ch. a CD-ROM, c th gii thiu mt t thng tin v mt lot cc ti rng ln ging nh mt t in bch khoa ton th, hoc nhiu thng tin v mt ch duy nht, nh khng long chng hn, nhng mi ln tng s lng thng tin b hn ch bi dung lng ca a. V d nhin bn ch c th dng a ca bn m thi. Tuy nhin vn l mt bc tin ln so vi ti liu in trn giy. T in bch khoa ton th ca multyimedia khng ch l mt cng c nghin cu m n cn cha tt c nhng ti liu tham kho
107
cn thit cho vic lm bi tp nh. Nhng t in bch khoa ton th ny c s dng vi s hng dn ca gio vin v cch thc s dng chng ngay ti lp, hoc nh mt phn ca bi tp lm nh. Ti rt phn khi nghe gio vin v hc sinh nhn xt v cch s dng sn phm ca chng ti - trong s kin c mt vi iu chng ti d on trc c. a CD-ROM l tin thn r rt ca xa l thng tin. Mng World Wide Web ca Internet l dng tin thn khc. Web a ra cch truy nhp cc thng tin gio dc l th mc d a s vn cn di dng vn bn bnh thng. Mt s gio vin hin ang s dng trn cc dch v trc tuyn sng to bi hc mi. Hc sinh lp 4 Callifornia thc hin cc nghin cu trc tuyn v bo ch c v nhng th thch m nhng ngi nh c Chu ang phi i mt. Trng i hc Boston to phn mm tng tc c th biu din cc ti hin trc gic tri tit v cc hin tng khoa hc, nh cc phn t mui ho tan trong nc cho sinh vin cc trng trung hc trong vng. Trng trung hc Christopher Columbus Union City, New Jersey, l mt trng hc c thnh lp trong cn khng hong. Vo cui thp nin 80 cc im kim tra ca tiu bang qu thp v t l nhng ngi vng mt v b hc na chng qu cao trong s tr em ca bang, v tiu bang coi l trch nhim phi tm cch gii quyt. H thng trng hc gio vin v cc bc ph huynh (trn 90% c ngun gc Ty Ban Nha v khng ni ting Anh) tm ra mt k hoch ci cch 5 nm gii thot cc trng hc ca h. Bell Atlantic (cng ty in thoi khu vc) ng gip mt h thng my in ton a phng tin, c ni mng c bit vi cc gia nh ca hc sinh t trng hc, gio vin, v cc nh qun l trng. Ban u cng ty cung cp 140 my in ton a phng tin, cho cc gia nh hc sinh, v cc gia nh ca tt c cc gio vin lp 7, vi t nht 4 my trn mt phng hc. Cc my in ton c ni mng v c lin kt vi nhng ng dy tc cao vo mng Internet, v cc gio vin c hun luyn cch s dng my vi tnh. Cc gio vin thnh lp cc kho hun luyn cui tun cho ph huynh hc sinh, v hn na s ph huynh tham d. Ngi ta khuyn khch hc sinh s dng th in t v mng Internet. Hai nm sau, cc bc ph huynh cng vi con ci h tham gia tch cc vo vic s dng my cc my in ton ti nh, v dng chnh chng lin lc vi cc gio vin v ban gim hiu trng; t l b hc v vng mt khng c l do hu nh khng cn na, s hc sinh t c im cao trong cc t kim tra chun cao hn 3 ln so vi tt c cc trng hc trong thnh ph. V k hoch c m rng ra cho tt c cc trng trung hc. Raymond W. Smith, ch tch hi ng kim gim c iu hnh ca cng ty Bell Atlantic, bnh lun," Ti tin s kt hp h thng cc trng hc s l c s cho s thay i c ban trong phng php ging dy, l c hi cc bc ph huynh c iu kin tham gia v c s kt hp mt cch thn trng nhng c chiu su ca cng ngh ny vo cc gia nh v trng hc nhm o to mt cng ng hc tp tht s,
108
trong gia nh v trng hc cng tng cng v h tr ln nhau". trng Lester B. Peorson, mt trng trung hc Canada phc v mt cng ng gm nhiu sc tc, my in ton l mt b phn khng th thiu trong gio trnh ging dy hng ngy ca tt c cc b mn ca trng. Vi khong 1200 hc sinh s dng hn 300 my in ton c nhn, vi hn 100 tiu phn mn khc nhau. T l hc sinh b hc hin nay ca trng l 4% so vi t l thp nht nc Canada l 30% trc y. Hng nm, c hng ngn khch n tham quan v hc tp phng php a khoa hc k thut vo mi mt cuc sng ca hc ng. Khi xa l thng tin i vo hot ng, thng tin di dng vn bn t hng triu cun sch s sn trn xa l. Mt c gi c th t cu hi, in li ni dung t liu, c trn mn hnh, hoc thm ch c th chn nhng ging c mnh thch. Ngi y c th nu ra cu hi. N s l ngi tr gio ca anh ta. My in ton c cc giao din x hi c th hnh dung ra cch trnh by thng tin sao cho ph hp vi s thch ca ngi s dng. Nhiu chng trnh phn mm phc v gio dc s c cc phm cch khc nhau, v sinh vin v my tnh s c th hiu bit ln nhau. Mt sinh vin c th s hi, bng ming:" Nguyn nhn no dn n cuc ni chin Hoa K ?". My in ton s trnh by nguyn nhn ban u l do nhng xung t v kinh t v nhn quyn. Ni dung cu tr li di ngn khc nha s tu thuc vo sinh vin v tnh hung c theer. Sinh vin c th xen vo bt k lc no yu cu my in ton tr li chi tit hn hay yu cu mt phng php hon ton khc. My in ton bit r sinh vin c nng thng tin no v s ch ra nhng thng tin lin quan, v gi nn tm lin kt khc thch hp hn. Nu my bit sinh vin thch cc cu chuyn chin tranh, truyn s gia, nhc ng qu, hoc th thao, n c th th dng kin thc gii thiu thoong tin. Nhng ch l mt thit b gi s ch . Chic my in ton ny, ging nh mt gio vin tt, s khng u hng cc tr em c nhng thch sai lch. Thay vo , my s s dng tnh ham thch ca tr em dy mt ti rng ln hn. Ngi ta ch ti tc tip thu trong hc tp ca tng hc sinh c khc nhau, bi v my in ton c kh nng ch ti nhng nt c bit ca nhng ngi t hc. Tr em c nhng nhc im trong hc tp s c c bit lu . D c nhc im hay khng, mi sinh vin u c th hc tp theo tc ring ca mnh. Mt li ch khc ca vic hc vi s gip ca my in ton l nhiu sinh vin c th theo di cc cuc kim tra. Hin nay, nhiu tr em rt ngn cc k kim tra. Chng thng ni vi nhau rt ngn gn nh:" im km ri", hoc "Mnh khng thi gian", hoc "T chng chun b kp". Sau mt thi gian, nhiu tr em khng t im tt trong cc k kim tra c th c suy ngh: tt nht nn coi nh chng c g quan trng, bi v mnh c bao gi thnh cng u. Cc k kim tra c th l nguyn nhn khin mt hc sinh c thi tiu cc i vi tt c nhng g thuc v gio dc. Mch tng tc s gip cho hc sinh, sinh vin t t chc thi cho ring mnh v bt k lc no, trong mt mi trng hon ton khng c ri ro. T thi cho mnh l mt hnh thc ca vic t khm ph, ging nh Paul Allen v ti vn thng kim tra ln nhau trc y. Vic kim tra thi c s tr thnh mt phn quyt nh ca qu trnh hc tp. Khi t thi hoc kim tra, nu c sai st khng s b khin trch; n ch khch thch h thng nhm tm gii php gip hc sinh khc phc nhng sai st ca mnh. Nu c mt ai thc s b, h thng s gip gii thch cc hon cnh cho gio
109
vin bit. Hc sinh, sinh vin s cng ngy bt lo s hn i vi cc k thi chnh thc, v s t tin hn bi qu trnh t thi gip cho mi hc sinh hiu ng hn v kin thc, trnh ca mnh. Nhiu phn mm phc v gio dc v cc cng ty xut bn sch gio khoa phn phi cc sn phm my in ton tng tc trong ton hc, trong ngn ng hc, kinh t hc, v sinh vt hc nhm gip xy dng cc k nng c bn. V d. Academic Systems ca Palo Alto, California, trin khai mt h thng hng dn a phng tin tng tc cho cc trng i hc, gip ging dy cc mn hc ton i cng v Anh vn cn bn. Khi nim c gi l" mediated learning"- hc qua trung gian - v n kt hp phng php ging dy truyn thng vi vic hc da trn my in ton. Mi sinh vin bt u bng cch to ra mt cuc kim tra xc nh b mn no h hiu v nhng ch no cn phi hc thm. Sau h thng s lp mt chng trnh bi hc c nhn tnh ho cho sinh vin . Cc kim tra nh k s xc nh s tin b ca sinh vin, chng trnh bi hc c th c iu chnh, b xung khi sinh vin nm vng c cc khi nim. Chng trnh cng c th bo co cc vn ny sinh cho gio vin bit c bin php gip , Cho n nay, cng ty nhn thy rng cc sinh vin trong cc trng trnh th im thch gio trnh mi, nhng cc lp thnh cng nht l nhng lp c sn gio vin hng dn. Cc kt qu ny nhn mnh mt iu l k thut mi ny, nu duy nht ch da vo n thi, th khng ci tin ngnh gio dc. Mt s ph huynh chng li vic s dng my in ton trong hc tp bi v hc khng th theo di c vic hc hnh ca tr v khng c cch g qun l chng c. i b phn cc bc ph huynh hc sinh v cng phn khi thy bn tr nm thu mnh vi mt quyn sch trong tay, nhng li chng hi lng khi thy cu b ngi hng gi trc chic my in ton. Chng c th ngh v cc tr chi video. Mt a tr c th s dng hu ht thi gian chi tr chi v chng chu hc hnh g c. T trc n nay, ngi ta u t rt nhiu tin ca to ra phn mm phc v cho gii tr nhiu hn cho gio dc. Vic lm cho gii tr d dng b nghin cc tr chi thay v gii thiu cho chng th gi thng tin mi bng nhiu phng thc hp dn tr con. Tuy nhin, mt khi cc ngn sch ca gio khoa v chi tiu ca oh huynh hc sinh chuyn sang gio trnh tng tc, s c hng ngn cng ty phn mm mi phi hp vi gio vin to ti liu hc tp tng tc c cht lng v c th dng gii tr c. Chng hn, t chc cng tc Lighspan s dng ti nng ca Hollywood to cc chng trnh hot ng v hot hnh sng ng. Lighspan hy vng k thut sn xut tinh vi ca n s nm bt v gi gn quyn li thiu nhi - tui t 5 n 7- v khuyn khch chng s dng nhiu thi gian cho hc tp hn. Cc nhn vt trong phim hot hnh s dn hc sinh qua nhng bi hc gii thch cc khi nim c bn, v sau qua tr chi gip chng ng dng cc bi hc hc. Cc bi hc ca Lighspan c chia thnh cc chng trnh phc v ring cho tng la tui cch nhau khong 2 nm tui v c t chc thnh tng lot chng trnh d nh phc v cho vic ging dy cc mn ton hc, tp c, v ngn ng. Nhng chng trnh ny s c sn trong cc chng trnh trn truyn hnh trong cc gia nh, ti v cc trung tm cng ng, cng nh trong cc trng hc. Cho n khi truyn hnh tng tc tr nn ph bin rng ri, loi chng ny s c a vo CD-ROM hoc qua Internet n ngi s dng my in ton. Tuy nhin, tt c thng tin ny s khng th gii quyt ni cc vn nghim trng
110
m cc trng hc cng hin ang phi i ph : ngn sch b ct gim, bo lc, thuc phin, nn b hc trong hc sinh, tr lang thang bi i nguy him v vic gio vin lo lng cho cuc sng hn l cho gio dc. Gii thiu cc k thut cha gii quyt mi vn nu trn m x hi phi quyt nhng vn c bn. Trong khi mt s trng hc cng ang phi i mt vi cc thch thc ln, nhng mt khc chng cng l nim hy vng ln nht ca chng ta. Hy tng tng mt tnh trng m trong hu ht tr em trong cc trng cng trong thnh ph u sng bng tin tr cp, khng th ni c ngn ng ca ngi bn x, khng ngh nghip, v tng lai khng c g m bo. y l nc M trong nhng nm u ca thp nin 90, khi hng chc triu ngi nhp c trn ngp trong cc trng hc v gy ra bit bao kh khn cho cc ngnh dch v x hi trong cc thnh ph ln ca chng ta. Th m, th h v c th h k tip t c mc sng khng ni no tren th gii snh kp, Cc vn ca cc trng hc ca M khng phi l khng th khc phc c, ch c iu n v cng phc tp. Thm ch ngy nay. trong cc trng hc ni trn cng t nhiu thnh tu m bn cha bit ti. Ti c cp ti mt s v d trong cun sch ny. Tuy nhin, nhng ti nm ngoi phm vi cun sch, vn l cc cng ng s phi ginh li cc trng hc v cc khu ph ca h. Cc a phng cn phi n lc cao , ln ny mt khu ph, ln khc mt trng hc. V sau cc bc ph huynn hc sinh phi m bo rng h a con ci n trng l hc tp. Nu vn vi thi "Hy trng hc (hoc chnh ph) lo", th tr em s tht hc. Mt khi mt bu khng kh lc quan khim nhng nht i vi gio dc c hnh thnh th xa l thng tin s gip nng cao tiu chun hc vn cho mi ngi trong cc th h tng lai. Xa l s gii thiu cc phng php ging dy mi vi nhiu s chn la khc nhau. Gio trnh ging dy c cht lng c th c to bng ngn sch ca chnh ph v c s dng min ph. Cc nh bn l mi c th l cc trng cng khc; cc nh gio vin trng cng hoc gio vin ngh hu s lao vo kinh doanh mt hng ny; hoc mt s trng hc t p dng chng trinh ging dy c trn xa l, mun chng minh cc kh nng ca n. Xa l s l mt phng thc cho cc trng hc o to ra gio vin mi hoc s dng dch v ca h trn xa l. Xa l cng gip cho vic hc nh d dng hn. N s gip cc bc ph huynh chn nhng trng c cht lng nhng vn kim sot c ni dung. Vic hc vi my in ton s to cho vic hc khng c my sau ny. Tr con mun c chm vo cc chi v cc dng c bng tay ca chng. Vic xem cc phn ng ho hc xy ra trn mn hnh c th b sung tt cho vic tin hnh th nghim trn thc t trong phng th nghim sau ny, nhng n khng th thay th hon ton th nghim thc c. Tr con cn s tng tc c nhn vi nhau, v vi ngi ln, hc cc k nng x hi v cch giao tip vi nhau, nh thc lm vic tp th. Cc gio vin gii ca tng lai s phi lm vic nhiu hn ch khng phi l ch c ch cho tr em cch tip cn thng tin trn xa l. H cn phi hiu khi no kim tra, quan st, khiu khch, khi gi vn . H cn phi luyn tp cc k nng ca cc em trong cch vit v giao tip bng li ni, v s s dng k thut nh mt khi im hoc mt phng tin tr gip. Nhng gio vin thnh cng s l nhng hun luyn
111
vin, cc cng s , l nhng sng to, v l nhng nhp cu ni cc em vi th gii. Cc my in ton trn xa l thng tin c kh nng th hin cng nh gii thch v th gii. Vic to hoc s dng m hnh my in ton c th l mt gio c tuyt vi. Nhng nm trc y, mt gio vin trng trung hc Sunnyside Tucson, Arizona, t chc mt cu lc b sinh vin ti to trn my in ton trng thi ca th gii thc. Sinh vin khm ph ra nhng hu qu khng khip ca hnh vi ca cc bng nhm ti phm bng cch ti to li bn chng theo phng php ton hc. Thnh cng ca cu lc b cui cng dn n kt qu l ngi ta phi ci t ton b gio trnh ging dy ton hc theo tng l gio dc khng ch nhm lm cho tr em tr li ng cc cu hi, m nhm gip cho chng phng php xc nh cu tr li l ng. Vic ging dy cc b mn khoa hc thnh cng ch yu l nh vo vic s dng cc m hnh. Ngy nay tr em hc lng gic hc bng cch o lng chiu cao ca cc ngn ni thc. Chng tp v hnh tam gic t hai im ch khng phi l ch lm cc bi tp tru tng. Hin c nhiu kiu my in ton chuyn dng cho vic ging dy b mn sinh vt. SimLife, mt trng trnh phn mm ph bin , ti to s bin ho, v th tr em bt tay vo th nghim qu trnh thay v ch c ging cc s kin v n. Khng phi ch c tr em mi yu thch chng trnh ny, mt chng trnh gip cho bn v c cy c v ng vt, v sau quan st cch chng tng tc v pht trin trong mt h sinh thi cng do h to ra. Maxis Software, nh xut bn chng trnh SimLife, cng to ra mt chng trnh khc, SimCity. Chng trnh ny gip bn thit k mt thnh ph vi tt c cc h thng c lin h cht ch vi n, nh ng s v vn ti cng cng. L ngi tham d tr chi bn c th ng vai ng th trng hay l vin k s trng thnh ph thuc mt cng ng thc t no , v th thch chnh bn trong vic tho mn cc yu cu ring do bn ra, ch khng phi nhng yu cu gi to do ngi lp chng trnh phn mm to sn t trc. Bn xy dng cc nng tri, nh my, nh , trng hc, th vin, bo tng, s th, bnh vin, nh t, bn cng, xa l, cu cng, thm ch c h thng ng ngm. Bn phi i ph vi nn dn s tng vt hay thin tai, nh ha hon chng hn. Bn cng thay i a hnh. Khi bn b sung vo bn thit k thnh ph c ti to bng cch xy dng phi trng hoc tng thu, nhng thay i c th tin on c hoc xy ra mt cch t ngt trong x hi c ti to ca bn. l mt phng php nhanh chng v tuyt vi nhn bit cch th gii thc hot ng ra sao. Hoc bn s dng s m phng nhn bit v nhng g ang xy ra bn ngoi th gii ny. Tr em c th nh hng thi dng h hoc di ngn h trong mt con tu v tr ti to bng cch a nghch vi trnh m phng khng gian. i vi nhng em no khng thch mn sinh vt hoc thit k thnh ph hay khng gian bn ngoi, c th dng trnh m phng ca my in ton khm ph v kim nghim chng. Khi cc b mn khoa hc ny cng tr nn hp dn hn nh cc phng php ny, n s ngy cng thu ht ng o sinh vin hn. Trong tng lai, cc sinh vin tt c mi la tui v thuc mi kh nng u c th tip cn v tng tc vi thng tin. V d, mt lp hc nghin cu v thi tit c th xem xt cc hnh nh ca cc v tinh c ti hin da trn m hnh ca iu kin kh tng theo gi thit. Sinh vin s nu cc loi cu hi nh iu g s xy ra nu ...
112
"iu g s xy ra vi thi tit ngy hm sau nu tc gi tng ln 15 mph ?". My in ton s tm kt qu d on, hin th h thng thi tit c m phng nh n xut hin trong khng gian. Cc tr chi m phng s tr nn tt hn, ngay trong iu kin hin nay n cng c sc quyn r v mang tnh gio dc cao. Khi cc chng trnh m phng tr nn thc t hn, chng ta s tin vo lnh vc thc t o. Ti chc rng vo mt thi im no khng xa, trng hc c trang b cc thit b thc t o, hoc thm ch c cc phng thc t o, cch m hin nay vi trng c cc phng m nhc v nh ht cho sinh vin khm ph cc a im, cc vt hoc mt ch theo phng thc tng tc v hp dn ny. Tuy nhin, cng ngh ny s khng c lp sinh vin. Mt trong nhng kinh nghim quan trng nht trong cng tc gio dc l s cng tc. Trong mt s trng hc sng to ca th gii, my in ton v mng thng tin lin lc thc s thay i cc mi quan h thng thng gia sinh vin vi nhau, v gia sinh vin v gio vin, bng cch to s d dng cho qu trnh cng tc trong hc tp. Gio vin trng Ralph Bunch khu Harlem to mt bi ging vi s tr gip ca my in ton hng dn cho sinh vin trong ni thnh ca thnh ph New York cch s dng mng Internet phc v cho vic hc tp, lin lc vi nhng bn b bng th in t trn khp th gii, v cng tc vi cc gio vin t nguyn gn trng i hc Columbia. Ralph Bunch l trong nhng mt trng tiu hc u tin ca quc gia t trong chuyn home page - ring ca n trn World Wide Web ca mng Internet. Cng vic ca mt sinh vin nm trong home page ca trng trn mng Web, bao gm c cc lin kt ti t nht bo ca trng, ti tc phm ngh thut ca sinh vin, v mt bi hc v b k t Ty Ban Nha c minh ho. Tuy ch mi l trng cao ng nhng tt c cc cuc nghin cu u c thc hin thng qua s tr gip ht sc quan trng ca mng Internet, to iu kin d dng cho s cng tc ca cc c nhn vi nhau. T trc n nay, nhng ci tin pht minh v my in ton lunlun din ra ti cc trng i hc. Nhiu trng i hc nay thnh trung tm cho cc cuc nghin cu bc cao v cng ngh my in ton mi v nhiu trng khc vn duy tr cc phng my in ton sinh vin cng tc vi nhau v lm bi tp v nh. Ngoi ra, hin nay xut hin nhng home page rt l th trn World Wide Web ca mng Internet vi danh ngha thay mt cho cc trng i hc trn khp th gii. Mt s trng i hc lp cc mng vi quy m nh hn. Ti trng i hc Washington, k hoch ging bi ti lp v bi tp v nh c pht trn mng World Wide Web. Cc ghi ch v bi ging cng c cng b trn Web, mt dch v min ph m chc ti s rt thch th nu n c trong nhng ngy ti cn hc i hc. nhng ni khc, mt gio vin dy ting Anh yu cu tt c cc sinh vin phi c a ch th in t v dng n tham gia vo cc bui tho lun trn mng sau gi hc. Cc thnh vin ca lp c chm im theo nhng ng gp ca h trn mng th in t, cng ging nh nhng ng gp ti lp v kt qu ca cc bi tp v ca h vy. Sinh vin i hc tt c cc ni u thc s tn hng nim vui ca th tn in t, c trong lnh vc gio dc cng nh l phng tin lin lc vi gia nh v bn b mt cch ht sc kinh t. Ngy cng c nhiu bc ph huynh ca sinh vin i hc tham gia vo vic s dng th in t u n bi v l cch tt nht lin lc vi con em h. Thm ch vi trng tiu hc cho php cc hc sinh ln tui hn c th ghi a ch trn mng Iternet. Lakeside, trng hc c ca ti, mng ca trng gi y c ni vo mng Internet, gip hc sinh c th truy nhp
113
ngun thng tin trc tuyn v trao i th tn quc gia v quc t. Gn nh tt c sinh vin ca Lakeside u c a ch th tn in t, v trong mt giai on in hnh 12 tun h nhn ton b 259.587 th in t - trung bnh khong 30 th trn mt sinh vin mi tun. Khong 49.000 th in t l t mng Internet trong giai on 12 tun, v cc sinh vin gi khong 7200 th in t. Vi th in t lin h vi cc cng trnh nghin cu v cc hot ng ca trng hc bao gm v cc vn thng tin trn mng Internet ca Lakeside. Lakeside khng xem y nh l mt s lm dng v h thng th tn in t, nhng nh l mt cch thc khc hc hi. Nhiu sinh vin cc trng trung hc, nh nhng sinh vin P.S 125 ca New York, khm ph s truy xut t khong cch xa c kh nng bi cc mng my in ton c th gip h hc hi t cc sinh vin ca cc nn vn ho khc nhau, v tham gia vo cc cuc tranh lun trn khp th gii. Nhiu trng hc trong cc tu bang v cc t nc khc nhau, lin kt vi nhau v vic i khi cn gi l vng trn hc tp. Mc ch ca hu ht cc vng trn hc tp l nhm gip sinh vin nghin cu mt ch c bit, v hp tc vi bn hc gn. Trong nm 1989, khi bc tng Berlin sp , sinh vin Ty c c th tho lun s kin vi sinh vin ca cc nc khc. Mt vng trn hc tp v nghin cu cng nghip c voi bao gm c cc sinh vin Alaskanh Inuit thuc b tc EsKimo. Mt k hoch y trin vng cho sinh vin s dng cc mng in ton l GLOBE Project, mt khi u c thc y bi Ph Tng Thng Al Gore. Hy vng rng n s c nhiu chnh ph ti tr. Chng trnh ny yu cu hc sinh cc cp cng tc quc t v vic tp hp thng tin khoa hc v tri t. Tr em s tp hp cc thng k thng xuyn nh nhit v lng nc ma, v chuyn tip chng qua mng Internet v cc v tinh n mt c s d liu trung tm National Oceanic v Atmospheric Asministration Maryland, cc thng tin s c s dng to cc hnh nh phc hp ca hnh tinh. Cc thnh phn cu thnh s c chuyn tip tr li cho sinh vin, cng nh n cc nh khoa hc v cng chng. Khng mt ai bit d liu s c gi tr khoa hc nh th npo, nht l khi nhng d liu ny c chnh tui tr su tp, nhng vic thu thp cc s kin v xem cc hnh nh phc hp s l bin php tt tr em t nhiu quc gia c dp cng nghin cu. Kh nng gio dc ca xa l cng c m rng n sinh vin khng chnh thc ca th gii. Nhng ngi mun hc , d bt k ni no, u c th theo cc kho hc tt nht c ging dy bi cc gio vin ni ting. Xa l s thc hin vic gio dc cho ngi trng thnh, bao gm vic hun luyn ngh nghip v cc kho hc nng cao tay ngh. Nhiu bc ph huynh, cc nh chuyn nghip, cng ng hoc nhng ngi lnh o chnh tr s c c hi tham gia vo tin trnh ging dy, thm ch ch mt gi. iu rt thc t, t tn km v ti ngh, cng l nguyn vng ca h mun c dp tham gia vo cc tho lun, qua cc hi ngh video, t gia nh hoc vn phng ca h. Vic sinh vin c ni trc tip vi cc ngun thng tin v cng phong ph v c lin lc vi nhau s l iu ng mng cho trng hc v cho x hi ni chung. Ti tho lun vn v nguyn tc ca mng Internet. Liu sinh vin c c mang theo my in ton xch tay ca h vo trong lp hc c khng ? H c c php khm ph mt cch c lp trong cc tho lun nhm khng ? Nu th h c s dng chng ti mc no ? H c th tra cu mt t m h khng th hiu hay khng ? H c c truy xut nhng thng tin m cha m ca h phn i v cc l do o c, x hi hoc chnh tr khng ? c php lm bi tp v nh i vi mt
114
lp hc khng lin quan khng ? c php gi th cho nhau trong lp khng ? Gio vin c th gim st nhng ci ang din ra trn mn hnh hoc ghi chp phc v cho vic kim tra li sau ny khng ? Bt c s truy nhp no n nhng ngun thng tin v tn u mang li li ch hn l tc hi. Trc y khi cn i hc ti yu thch trng hc nhng nim say m nht ca ti li l cc hot ng ngoi kha. Ti c th hnh dung c nhng thay i m cc ngun thng tin v tn ca xa l mang li cho nh trng. Xa l thng tin ri y s iu chnh trng tm gio dc t cc vin ti tng c nhn. Mc ch cui cng l nhm thay i nhn thc hc l ly chic bng sang nhn thc hc l nim vui thch trong c cuc i.
115
Chng 9. Ni mng ti nh Mt trong nhiu mi lo ngi v xa l thng tin l n s gim thi gian con ngi dng giao tip vi nhau. Mt s khc ngi rng cc gia nh ri s thnh ni gii tr m cng khin chng ta khng mun ri xa chng na, v s khc li lo lng cho s an ton cho thnh a ring t ca h, rng ri chng ta s b c lp. Ti khng ngh rng iu s xy ra, chng minh, ti s m t ngi nh ang xy dng nh l mt th d phn cui ca chng ny. Ngi nh, ang c xy dng theo nhng thch ca c cuc i ti (v dng nh ti c rt nhiu v xy dng vy), c trang b y cc thit b gii tr cao cp nh mt rp chiu phim nh v mt h thng video theo yu cu. N hn s l mt ni l tng sng, nhng ti khng c k hoch s nh thng xuyn. i vi nhng ngi khc khi h c nhng phng tin gii tr trong gia nh, h cng vn tip tc i xem ht nh ht, di rong chi trong cng vin, thm cc vin bo tng v i mua sm ti cc ca hng. Nhng ngi theo ch ngha hnh vi vn tip tc nhc nh chng ta rng, chng ta l ng vt ca x hi. Chng ta s c xu hng nh nhiu hn bi xa l s chn ra nhiu la chn mi phc v cho s gii tr trong gia nh, cho thng tin lin lc, va cho c nhn va cho ngh nghip v cho cng n vic lm. Mc d s kt hp cc hot ng s thay i, ti cho rng ngi ta s dnh thi gi i ra ngoi nhiu hn. Trong chng I, ti cp tin on phn vn ho trong qu kh nhng n khng xy ra. Gn y hn, trong thp nin 50, c ngi cho rng rp chiu phim ri s bin mt, v ngi ta nh xem pht minh mi, l truyn hnh. Vic phi tr tin truyn hnh v sau ny, tin thu video gi ln nhng lo s tng t. Ti sao li c nhng ngi chu tr tin cho ngi trng em v bi u xe, chu mua cc loi nc gii kht v bnh ko t tin nht th gii ngi trong nhng phng ti vi nhng ngi xa l ? Nhng cc phim ni ting vn tip tc thu ht ngi xem vo cht c rp. C nhn ti, ti thch in nh v thch i xem rp. Ti i xem phim hu nh hng tun, v ti khng ngh rng xa l thng tin s thay i iu . Cc kh nng thng tin lin lc mi s lm cho vic lin lc vi bn b v h hng xa tr nn d dng hn hin nay rt nhiu. Nhiu ngi trong chng ta c gng gi tnh bn vi mt ngi no xa Trc y ti vn thng hn h vi mt ngi ph n sng trong mt thnh ph khc. Chng ti dnh nhiu th gi trao i th v in t. Chng ti hnh dung ra cch chng ti c th sp xp cng nhau i xem phim. Chng ti tm c mt phim chiu ng thi trn c hai thnh ph. Chng ti i n cc rp chiu phim ring ca chng ti, tn gu trn in thoi di ng. Chng ti xem phim v trn ng v nh chng ti li dng in thoi di ng bn bc v cun phim. Trong tng lai loi "hn h o" ny s tt hn bi v vic xem phim c th c kt hp vi k thut hi tho thng qua video. Ti chi bi bridge trn h thng trc tuyn, mt h thng gip cho ngi chi c th nhn thy nhng ngi khc thch th tham gia vo tr chi bi v n c mt phng i. Cc u th c th chn cch thc m h mun xut hin trc nhng u th khc : gii tnh, kiu tc, th trng... Ln u tin ti ni vi h thng ny, v ti qu vi v mun gi ng gi hn tham gia chi c bridge nn ti khng c thi gian chun b cho din mo bn ngoi ca mnh. Sau khi chng ti bt u chi, tt
116
c bn h u gi tin hi v sao u hi qu vy v v sao li khng mc o (v mn hnh ch cho xut hin nh bn thn). D h thng ny lc vn cha c kh nng truyn c li ni hoc hnh nh ng nh cc h thng sau ny, nhng ch ring vic h thng ny truyn c cc mu tin trong khi chng ti ang chi c thc s l mt chin tch vang di. Xa l thng tin khng nhng gip chng ta duy tr vic lin lc vi nhng ngi bn xa d dng m cn gip chng ta tm c bn b mi. Tnh bn c hnh thnh trong mng tt nhin s dn n vic trc tip gp nhau sau ny. Hin nay phng php lin lc vi nhng ngi bn mi cn b hn ch, nhng ri iu s c thay i. Chng ta s gp g nhng ngi bn ca chng ta theo cch thc khc so vi hin nay, ch ring vic cng lm cho cuc sng tr nn l th hn. Gi s bn mun tm mt ai cng bn chi bridge. Xa l thng tin s gip bn tm c nhng u th ngang ti ngang sc v ngi c th l ng hng xm ca bn, hoc t thnh ph khc, thm ch t mt nc khc. tng v nhng tr chi tng tc gia nhng ngi rt xa nhau khng phi l chuyn mi m g. Cc u th chi c tng chi c bng th tn, mi mt l th l mt nc c, qua nhiu th h ri. S khc nhau l ch khi chi c qua mng xa l bn d dng tm c bn chi thch hp, v tc chi c hon ton chng khc vi tc khi hai ngi chi c ngi trc din vi nhau. Mt khc bit na l trong khi bn ang chi mt tr chi no , chng hn nh bridge hoc Starfigher, bn c th tn gu vi nhng ngi chi khc, cc moden DSVD mi ti cp cc chng trc s gip bn s dng mt ng dy in thoi bnh thng ni vi nhng ngi chi khc trong khi ang xem nhng con bi trn mn hnh my in ton. Bn tri qua s thch th trong vic chi mt tr chi c nhiu ngi tham gia, nh bn vn thng chi cc tr chi truyn thng trc y v tnh b bn hoc v tranh ua, s thch th cn c tng thm bi phn nu cn c tn chuyn vi nhng ngi cng chi. Nhiu cng ty tn dng kh nng ny nng n ln mt mc cao hn. Ngha l bn c th chi mt mnh, chi vi vi ngi bn, hoc vi hng ngn ngi v iu th v l bn c th nhn thy nhng ngi ang chi vi mnh nu h ng cho bn nhn thy h. Trng hp bn mun tm s ph xem cch chi hoc hc nc c ca ng cng chng kh khn . Trn xa l thng tin bn v cc bn ca bn chng nhng c th cng nhau chi c, m cn c th gp nhau ti mt a im thc s no , chng hn ti vn hoa Kensington, hoc trong mt khung cnh tng tng. Bn c th cng chi cc tr chi truyn thng ti mt a im no , hoc chi mt tr chi mi trong vic khm ph ra nhng khung cnh o l mt phn ca tr chi. Warren Buffett, mt ngi ni ting khn ngoan v cc khon u t, l mt trong nhng ngi bn thn ca ti. Trong nhiu nm ti tm mi cch thuyt phc anh y s dng my in ton c nhn. Thm ch ti gi rng ti s n ch anh y gip anh. Nhng anh y vn chng chu lung lay, mi n khi anh y pht hin ra rng anh y c th chi bi bridge vi bn b trn khp t nc qua dch v trc tuyn. Trong 6 thng u sau khi t s v nh l anh chi lin t t hng my ting ng h ri mi chu ngh. By gi, Warren s dng cc trc tuyn cn nhiu hn c ti. H thng hin ti khng i hi bn phi trnh din din mo, tn tui hoc gii tnh ca bn. Tuy nhin i b phn ngi s dng h thng ny hoc l tr con,
117
nhng ngi v hu khng ai on ra c Warren c. Mt chc nng khc cn phi thm vo h thng l chc nng kim tra gip cc bc cha m hn ch thi gi (v c tin bc) m con ci ca h tiu xi cho dch v trc tuyn. Ti ngh cc tr chi trn my in ton thng qua h trc tuyn s rt thnh hnh. Chng ta c th chn t trong mt danh mc rt nhiu tr chi phong ph khc nhau bao gm tt c cc tr chi bi v c c in cng nh cc tr chi thm him khc. Cc loi tr chi mi ny s c pht minh mt cch c bit cho dch v ny. S c cc cuc thi tuyn vi nhiu phn thng c treo gii. Thnh thong nhng u th k cu v cc chuyn gia cng xut hin h thng cho mi ngi c th xem v hc cch chi ca h, hoc thch u h. Cc tr chi trnh chiu trn mn hnh s c ci tin sau khi c ngi xem gp . Nhng ngi xem c th bu chn v bit kt qu ngay lp tc, loi ging nh my ghi s tn thng ca khn gi thc trong cc cuc trnh din cc v kch c nh Queen for a day. Trn xa l thng tin bn s khng phi mua phn cng hoc phn mm c bit tng tc vi cc biu trnh din chiu trn truyn hnh. Hy tng tng nay mai s cho ra i tr chi Mt khu hoc Lm nguy - Password hoc Jeopardy ! mt tr chi gip nhng ngi ngi nh c th tham gia tr chi v nu thng cuc c th c thng thm tin mt hoc bng th tn dng . nh bi s l mt tr chi khc trn xa l thng tin. N hin l mt dch v khng l Las Vegas, Reno, v Atlantic City, v gn nh nui sng c thnh ph Monaco. Cc li nhun thu c t cc sng bi th tht khng th no tin ni. Nhng tay c bc vn c tin rng mc d vn may cha ti vi h, nhng ri h s chin thng. Khi ti trng i hc ti thch chi bi poker . Ti ngh rng poker l mt tr chi phi c k nng. Mc d thnh thong ti chi blackjack khi ti Las Vegar, cc tr bi bc hu nh chng hp dn c ti. Mt phn c l do ti khng c thi gi, ch khng phi do tin bc. Nu h c mt hnh thc nh bc m thng nhng ngi chin thng thm mt vi gi trong ngy, c th ti s b cun ht vo ngay. Cc tin b k thut tc ng mnh vo cc tr bi bc ny. Mt trong nhng cch s dng ban u ca in bo v sau ny cc dch v in bo l thng bo kt qu cuc ua. Chng trnh truyn hnh v tinh cng gp phn trong cc dch v ny. Thit k ca cc loi my nh bi lun c ci tin l da vo cc k thut tin b trong cc loi my tnh b ti v gn y l my in ton. Xa l thng tin ri y s c nh hng quan trng ti nn c bc hp php ln bt hp php. Chc chns ri chng ta s thy ngi ta thng bo kt qu ca cuc ua en trn cc i dch v, v h thng th in t s l phng tin cho cc cuc c cc. Tin in t ri cng s c dng chi tr cho cc cuc thng thua. Bi bc l mt ngnh kinh doanh c nhng quy ch c quy nh rt ngt ngho, cho nn kh c th on c hnh thc no s c cho php trn xa l thng tin. C th nhng khch du lch phi ngi trn my bay hng my ting ng h lin v khng c g khc lm c th nh bi vi nhau. K thut s gip cho nhng ai mun c cc vi nhng g h thch v nu l dch v hp php th cng phi xc nh xem ai l ngi c th ng ra lp cc dch v. K thut cng c th a cc cuc ua nga, ua ch, hay cc cuc ua th thao khc vo tn gia nh theo thi gian thc t thun tin cho h. Nhiu chnh ph thu li ln t cc v s, v trong tng lai h c th thng qua mng a v s vo cc gia nh. Xa l s lm cho nn c bc tr nn kh
118
kim sot hn hin nay nhiu. Chng ta c th khng nh rng ri y chng ta s s dng kh nng c nht v nh ca xa l gip chng ta lm quen vi cc cng ng khc c cng mi quan tm. Hm nay, bn c th l thnh vin ca cu lc b trt tuyt a phng, v th bn c th gp nhiu ngi khc cng s thch. Ngy mai bn c th gia nhp vo mt cng ng nh th trn xa l thng tin. N khng ch cung cp cho bn thng tin mi nht v thi tit ngay lp tc, m cn l mt phng tin cho bn gi lin lc vi nhng ngi cng s thch. S ngi tham gia vo mt cng ng in t cng ln, n cng c gi tr cho ngi s dng. Phn ln nhng ngi say m trt tuyt s tham gia. Thng tin tt nht v vn trt tuyt v trt tuyt s xut hin kp thi trn xa l. Ti va i thm Chu Phi v, v c chp nhiu hnh cc con tinh tinh ca Chu Phi. Nu gi y xa l thng tin i vo hot ng, ti s pht mt thng tin bo rng nu mt ai ang sn bn th hoang Chu Phi mun trao i cc tm nh th hy gi nh ca h ln bn tin cng cng m ti gi cc tm hnh con tinh tinh ca ti. Ti c th dng m ring ch c nhng thnh vin trong on mi truy nhp c. Hin nay trn mng Internet xut hin hng ngn nhng nhm tin - newsgroup nh vy, v v s din n trn cc dch v thng mi trc tuyn c thnh lp cho cc cng ng nh trao i thng tin. V d trn mng Internet c nhng nhm tho lun da trn vn bn sng ng vi nhng ci tn nh : alt.agriculture.fruit alt.animals.raccoons alt.asian-movies.altcoffee bionet.biology.cardiovascular soc.religion.islam v talk.philosophy.misc Nhng cc ch ny hu nh khng chuyn mn ho nh vi ti m ti hy vng cc cng ng in t s lu tr trong tng lai. Mt s cng ng ch c quy m a phng, v mt s cng ng s c quy m ton cu. Bn s khng b ngp bi s cng ng bn cn chn la, vic cng ging nh vic bn ang s dng in thoi vy. Bn s tm nhng nhm ph hp vi s thch chung ca bn, v sau bn s la chn nhm bn mun tham gia. Ti ngh rng vin chc trong cc chnh quyn ca cc thnh ph ngy cng quan tm ti cng ng ny trn mng. i khi ti rt bc mnh v h thng n giao thng trn on ng gn tr s c quan ca ti v hu nh n bao gi cng lu hn cc ni khc. Ti c th vit th gi nhng ngi ph trch phn vic ny phn nn v n, nhng c th ngi ta cho l th ca ngi lp d. Nhng nu ti tm n "cng ng" nhng ngi cng i trn on ng , v chng ti c th cng gi i mt phn nn mnh m hn ln thnh ph bng cch gi ln mc th khiu ni ca bn tin cng cng mt th, dnh km theo mt s on ng vi ni dung "Trong sut gi cao im bui sng, kh c ai ra khi on ng ny. C ai ngh rng nn rt ngn chu k n giao thng on ng ny khng ? Nhng ai ng c th b sung vo th ca ti". V nh vy chnh quyn thnh ph d dng tip thu hn. Khi cc cng ng trc tuyn pht trin v tr nn quan trng hn th s l nhng
119
ni mi ngi tm n tm hiu xem hin nay cng chng ang thc s quan tm n vn g. Ngi ta mun bit hin nay ci g l ph bin, bn b ang xem nhng phim no v nhng tin tc no ngi ta cho l l th. Ti mun c nhng tin thi s nng hi thng thng mi n chiu ti ti mi c th c c chng ti c th c ti ni chuyn. Bn c th theo di din bin ca tnh hnh chung trn mng. S c tt c nhng danh mc v nhng g thi s nht ang din ra. Nhng cng ng in t, vi tt c cc thng tin cng s to ra nhiu vn . Mt s th ch ri cng phi thay i khi cc cng ng trc tuyn tr nn mnh dn. Cc bc s v cc nh nghin cu y khoa phi lng nghe kin ca cc bnh nhn, nhng ngi tm ti ti liu y khoa thng qua mng v so snh kt qu vi cc bnh nhn khc c cng cn bnh nghim trng nh th. Tin tc v cc phng php tr liu khng ng hay khng c chp nhn s lan nhanh trong cc cng ng ny. Mt s bnh nhn ang b ngi ta dng th nghim mt loi thuc no c th pht hin ra, bng cch lin lc vi cc bnh nhn khc cng ang b dng lm vt th nghim nh th, rng h ang nhn mt loi thuc trn an ch khng phi l loi thuc tr bnh thc . S khm ph lm cho vi bnh nhn khng dng thuc na m tm kim phng php tr bnh khc. iu ny s lm hng cc cuc nghin cu, nhng tht kh li cho cc bnh nhn, nhng ngi ang t cu ly sinh mng ca h. Khng ch cc nh nghin cu y hc b tc ng bi nhng thng tin nh th. Mt trong nhng quan tm ln nht l liu cc ph huynh c chp nhn cho con em ca h c th tm hiu hu nh vn g chng mun ngay t cc trang b thng tin ti nh. Hin nay, h thng kim sot cc knh ang c thit k gip cc bc ph huynh c th kim tra nhng g con em h truy nhp t mng. iu ny c th tr thnh mt vn chnh tr quan trng nu nhng nh xut bn thng tin khng x l n mt cch ng n. Cng bng m ni, cc mng thng tin mang li nhiu li ch hn l tc hi. Cng c nhiu thng tin, chng ta cng c nhiu kh chn la. Hin nay cc c ng vin nhit tnh s dng c bui ti vo thi gian pht nhng chng trnh truyn hnh h yu thch, nhng mt khi video theo yu cu to cho chng ta c hi xem bt k ci g chng ta thch, bt k khi no chng ta mun, ch khng phi theo thi gian pht hnh. Trc khi c in thoi, ngi ta ngh v nhng ngi hng xm ca mnh nh l cng ng duy nht ca h. Hu nh mi quan h ca h u gii hn trong phm vi ngi lng ging. in thoi v xe t cho php chng ta m rng phm vi giao tip ca chng ta. Chng ta c th t trc tip i thm ving nhau nh cch chng ta lm hng th k qua, bi v chng ta c th s dng in thoi. N gip chng ta d dng duy tr mi lin lc vi nhau. Hn mi nm trc, tng c nhng lc bn lc u khi bt k mt ngi l mt no hoc mt con s sai c th gin on cuc m thoi. in thoi di ng, my nhn tin, v my fax thc s c cn thit i vi nhng nh kinh doanh thc hin cc quyt nh r rng m trc y thng phi b qua. Cch y hn chc nm, chng ta khng th quyt nh liu chng ta c nhn ti liu nh hay nhn ngay trong lc ang trn ng i. Nh k thut hin i, bn c th quyt nh c mt u v vo lc no. Trong tng lai, khi bn c th lm vic bt k ni u, tip xuc vi bt k ngi no ti bt c a im no, bn c th tip xc mt cch d dng ai, v ci g c th c u tin tip xc vi bn. Bng cch ch dn r cc quyn u tin nht, bn c th ti thit thng tin ti nh bn, hay chn la bt k ni no lm ni thch
120
hp cho mnh. Xa l thng tin s tr gip bng cch trnh by trn mn hnh tt c cc lin lc thu nhn, hoc cc cuc gi in thoi trc tip, cc t liu a phng tin, th tn in t hoc qung co, thm ch cc tin tc st do. Bt k ai c bn chp nhn u c th lin lc qua hp th in t ca bn hoc in thoi ca b. Bn c th cho php ngi no gi th cho bn nhng khng c gi in thoi . Bn c th cho php nhng ngi khc gi in thoi khi bn cho bit mnh khng bn v vn cho php nhng ngi khc lin lc vi bt k lc no. Bn khng mun nhn hng qung co khng c yu cu mi ngy, nhng bn c th tm c v cho mt bui ho nhc bn sch, v bn cng c th nhn cc phc p theo yu cu ca bn ngay. Cc lin lc thu nhn s c phn loi, v d nh qung co, chc mng, yu cu, xut bn, v cc t liu lin h cng vic hoc cc ho n. Bn quy nh ch phn phi r rng. Bn s quyt nh ai c th gi in thoi cho bn trong bui cm ti, ai c th tip cn mnh khi bn ang trn ng i, hoc khi no bn i ngh, v cc loi in thoi hoc li nhn no ng nh thc bn vo gia m. Bn c th chn nhiu u tin phn bit khi cn v thay i cc tiu chun bt k lc no bn mun. Thay v phn pht s in thoi ca bn v ngi ta c th c truyn t ngi ny sang ngi khc v c s dng mt cch khng r rng, bn thm tn ca ngi mnh mun c gi vo mt danh sch c cp nht thng xuyn. Nu mt ai khng c trn cc danh sch ca nhng ngi mun lin lc vi bn, bn s phi nh mt ai chuyn gip li nhn cho bn. Bn c th thng xuyn iu chnh th t u tin hoc xo tn mt ai ra khi danh sch ca bn. Nhng thay i trong k thut bt u nh hng ti ngnh kin trc. Khi cch s dng cc tin nghi gia nh thay i, cc to nh cng s c ci tin cho ph hp. Cc khung hin th c kch thc khc nhau c my in ton iu khin s c nu trong bn thit k ngi nh. Cc ng dy ni vi cc thit b s c ci t trong thi gian xy dng, v ngi ta cng s ngh ti chuyn lm mn che cho cc mn hnh gim ti a s phn chiu nh sng. Khi cc thit b thng tin c ni vi xa l. nhu cu v cc thit k tin nghi khc s gim i rt nhiu nh sch tham kho, ng nghe stereo, a compact, my fax, ngn ng h s t ng h s lu tr v bin lai. Nhiu th linh tinh chim khng gian s c thu nh thnh cc thng tin dng s. Ngay c nhng tm nh c c th c lu tr theo dng s v cho hin ln mn hnh thay v phi t trong mt khung. Ti ang suy ngh nhiu v cc chi tit ny ,bi v hin ti ang xy dng mt to nh, v ti d tnh s hon thnh trong mt tng lai khng xa. Ti i trc thi i mt bc trong khi v thit k cho ngi nh ny, nhng c l n s l kiu mu cho cc ngi nh tng lai. Khi ti trnh by k hoch, ngi ta lic nhn ti nh mun ni rng, "Anh thc s mun xy dng mt ngi nh nh vy sao ?" Ging nh nhng ngi mun xy nh khc, ti mun ngi nh ca ti phi ho vi cnh vy chung quanh v p ng mi nhu cu ca nhng ngi s sng trong ngi nh . V phng din kin trc, ti mun n phi l mt ngi nh tht hp dn. V trn ht l s tin li. N l ni ti v gia nh s sinh sng. mt ngi nh l mt t m, hoc ni theo cch ni ca Le Corbusier, nh kin trc v i ca th k th 20, ngi nh l "mt gung my con ngi sinh sng". Cn nh ca ti lm bng g, king, b tng, v gch. N c xy dng trn mt sn i v hu ht phn bng king nhn ra pha Ty, trng ra h Washington v
121
thnh phs Seattle c th thng ngon cnh hong hn v phong cnh ca ngn ni Olympic hng v. Cn nh ca ti cng c lm bng silicon v phn mm. S ci t ca cc vi x l silicon, cc chp b nh, v cc phn mm in ton, s lm cho ngi nh ht sc tin dng,v s mang mt s c im m xa l thng tin s mang li hng triu ngi nh nh vy trong vi nm ti. K thut ti s s dng mi ch l s th nghim, nhng theo thi gian , nhng iu ti ang lm c th tr nn c chp nhn rng ri v s t tn km hn. H thng gii tr s l mt s m phng kh gn gi vi cch thc s dng a phng tin sao cho ti c th hiu c sng vi nhng k ngh tin tin l nh th no. D nhin, ti khng th m phng cc ng dng ca xa l, v n i hi phi c nhiu ngi c ni mng vi nhau. Mt xa l thng tin ring cho mt c nhn th chng kahdss g vic mt ngi c mt in thoi hin nay. Cc ng dng xa l hu ch s pht trin vi s tham gia ca hng trm triu ngi , nhng ngi khng phi ch c tn hng, m cn to ra cc thng tin gii tr v cc thng tin khc. S khng c mt xa l thng tin tht s cho n khi hng triu ngi lin lc vi nhau, khm ph cc ti to cc thit b a phng tin, gm c video cht lng cao. Cng ngh ct cnh trong to nh ti ang xy dng s khng ch tin liu cc ng dng gii tr, m n cn gip p ng cc nhu cu bnh thng trong ngi nh: si m , thp sng, tho mi, tin li, vui ti, v an ton. K thut ny s thay th cc k thut c m hin chng ta ang mc nhin chp nhn. Cng mi y thi, cng chng b ngc nhin bi tng ca rng mt to nh phi c n in, bung v sinh, my in thoi, v my iu ho khng kh. Mc ch cu ti l xy dng mt to nh vi nhng tin nghi gii tr v kch thch s sng to trong mt bu khng kh th gin, tin yu, thn tnh. Nhng mong mun ca nhng ngi c kh nng xy dng cc ngi nh c o trong qu kh . Ti ang th nghim tm ra nhng g tt nht cho tng lai, v c mun cng c mt truyn thng lu di ca n. Vo nm 1925, khi Willan Randolph Hearst, mt trm bo ch chuyn vo lu i ca ng San Simeopn California, ng ny cng mun cho ngi nh ca mnh c trang b nhng k thut hin i nht. Trong thi , vic iu chnh cc my thu thanh bt tt cc i pht l chuyn v cng phin phc v tn thi gian, v th, ng cho t nhiu my thu thanh trong tng hm ca lu i Sam Simeon, mi mt my thu c iu chnh bt ring mt i pht. Cc dy in ca cc loa chy n cn phng ring ca Hearst trn tng 3, chng c n vo trong mt t lm bng g si ca th k 15. Lc n mt nt, Hearst c th nghe c mt i pht ng chn. l mt k cng trong thi i . Ngy nay y ch l mt chc nng chun trn mi my thu thanh t trong xe hi. Ti khng hon ton c so snh ngi nh ca ti vi lu i Sam Simeon, mt trong nhng i k nim ca b bin pha Ty ca nc M. Mi lin h duy nht gia nh ca ti v lu i Sam Simeon l nhng ci tin k thut m ti d nh p dng cho ngi nh ca mnh, v c bn khng khc nhau my so vi nhng ci m Hearst mun cho ngi nh ca ng. ng mun tin tc v gii tr, tt c ch bng vic n nt v ti cng vy. Ti bt u ngh v vic xy dng mt ngi nh mi vo cui thp nin 80. Ti mun cho ngi nh c trang b nhng cng ngh tht tinh vi, nhng khng cn tr g cho
122
nh r rng ca ti l k thut l nhng th phc v cho con ngi, ch khng k thut khng phi l ch nhn. Ti khng mun ngi nh c nh ngha theo kh nng ng dng k thut cu n . Ban u, ngi nh c thit k dnh cho mt anh chng c thn, nhng khi Melinda v ti ci nhau, chng ti thay i k hoch nhm lm cho n ph hp hn. Th d , nh bp c ci tin n c th thch hp hn cho mt gia nh. Tuy nhin, cc thit b dng trong nh bp hon ton ging vi thit b ca cc nh bp c trang b hin i. Melinda cng vch ra v sa cha nhng thiu st m ti dy cng suy ngh nhng cui cng khng c ly mt ch dnh cho c y lm vic. Ti tm c khu t trn b h Washington khng cch xa tr s ca Hng Microsoft l my. Vo nm 1990, ti bt u cho xy dng mt nh khch ti . Sau , vo nm 1992, chng ti b u mng cho ngi nh chnh. y l mt cng trnh ln, i hi phi c nhiu b tng, bi v Seattle l mt khu vc thng xuyn b ng t vi mc nguy him ging nh California. Din tch khu vc sinh hot ca ngi nh ny tung bnh bng din tch sinh hot ca mt ngi nh ln. Phng khch rng khong 4m x 8m, k c mt khu vc xe, truyn hnh v nghe nhc. V c mt khng gian m cng dnh cho mt hoc hai ngi, mc d cng s c mt phng tip tn phc v 100 khch mt cch tin li. Ti thch hp mt vi nhng nhn vin mi v cng nhn ph ng ca Microsoft. Ngi nh cng s c mt phng chiu phim nh, mt h bi, v mt phng th dc. Mt sn th thao nm pha sau cu trt nc- mt trong nhng mn th thao yu thch ca ti, n mnh trong cc rng cy gn b h. Mt ca sng nh, do nc ngm t ngn i sau ngi nh cung cp, cng c a vo k hoch xy dng. Chng ti s nui ging c qu ca sng, v ngi ta bo ti c th ri ri c s xut hin. "Nu bn n thm, bn s li xe vng theo con ng cong dan ti gn ngi nh qua mt khu rng mi trng cc loi cy dng, cy trn, v ri rc y im thm vi cy thng Douglas. Vi nm trc y , ngi ta thu gom l cy mc v em ri pha su khu nh. Tt c cc loi tho mc c ting gi y ang pht trin. Sau mt vi thp k, khi khu rng pht trin, cy thng Douglas s ng tr trn phong cnh ton khu vc, ging nh cnh nhng cy i th mt thi ng tr trong vng ny nhng vo u th k 20 ngi ta n sch ly g... Khi bn dng xe ti mt khc quanh hnh bn nguyt, mc d ang ca trc nhng bn khng thy nhiu v ngi nh v bn ang i vo tng trn cng. Khi bn bc vo, trc tin, bn s c trao mt cy kim in t kp vo y phc ca bn. Cy kim ny s ni bn vo cc dch v in t ca ngi nh. Sau , bn s i xung hoc bng thang my hoc bng mt cu thang chy thng n mt h nc di mt mi hi dc xung c lp bng thu tinh vi cc ct chng bng g thng Douglas. Ngi nh c thit k v nhiu x ngang, v ct dc to nhiu khong trng. V cc cy g thng Douglas, ch khng phi cy kim in t, s l nhng iu bn thch th nht khi bn ang i xung tng trt. Phn ln g xy dng ngi nh ny u ly t nh my x g Weyerhaeuser c tui th trn 80 nm, nay b b hoang trn dng sng Columbia. Loi g ny, c thu hoch gn 100 nm trc, ly t nhng cy cao trn 100 thc, ng knh khong t 2 n 5 thc. G thng Douglas mi trng d b nt nu bn x lm x ngang, bi v th g ca loi cy 70 tui khng chc bng mt cy th 500 tui. Hin nay, tt c loi thng Douglas c, c tui th cao, b n sch, v do , s cn li cn phi c bo tn. Ti may mn tm
123
c loi g c cn c th c ti s dng c. Bn s i qua hai tng dng lm khu vc sinh hot ring ca gia nh xung tng di. Tnh ring t rt quan trng. Ti mun ngi nh ca mnh bao gi cng l mt t m theo ngha ng ca n ngay c nhng lc gia nh c khch n thm. Khi bn xung ht cu thang, bn s thy bn pha l mt nh ht nh, v bn tri, bn hng Nam, l phng khch. Bn phi phng khch l mt lot cc ca knh y v qua ca knh ny l mt khong trng c con ng nh chy thng ra h nc. 24 mn hnh video, mi ci c mt ng chiu hnh nh 40 inch vi chiu cao 4 v ngang 6 c m vo trong bc tng pha ng. Cc mn hnh gim st ny s hp tc vi nhau hin th cc hnh nh ln c ni dung v ngh thut, gii tr, hoc thng mi. Trc y, ti mun rng trong nhng lc khng s dng cc mn hnh trn ch l nhng tm g tng bnh thng bng cch cho cc mn hnh hin th mu ca vn g sao cho ph hp vi khung cnh chung quanh. Nhng tht khng may, ti cha bao gi toi nguyn vi bt c th g bng trnh k thut hin c ngy nay, bi v khi mn hnh pht sng th g thc li phn chiu nh sng do mn hnh pht ra. V th, ti nh chp nhn cch cho cc mn hnh bin mt ng sau cc bng g khi khng s dng. Kim in t bn c trao khi mi bc vo ngi nh s bo cho ngi nh bit bn l ai v t u ti,v ngi nh s dng thng tin ny p ng v thm ch tin on cc nhu cu ca bn, vi mc ch cng t gy tr ngi cho bn cng tt. Sau ny, ngi ta c th thay cy kim bng mt h thng camera c cc kh nng nhn bit, nhng vi trnh k thut hin nay, ngi ta cha th lm c iu . Khi m m bung xung, cy kim s to ra mt vng nh sng di chuyn ng thi theo bn i qua ngi nh. Cc phng khng c ngi n s khng b sng. Khi bn xung mt hnh lang, bn c th khng ch cc ngn n pha trc bn ng sng dn ln v cc ngn n pha sau bn ang m dn i. m nhc cng s di chuyn theo bn. Mc d, ngi ta c cm gic dng nh m nhc c khp ni, thc ra, nhng ngi khc trong ngi nh nghe cc bn nhc khc, hoc khng khng nghe g c. Mt phim nh hoc tin tc cng s c th i theo bn khp to nh. Nu bn nhn in thoi, ch chic in thoi gn bn nht s reo. Bn s khng phi i mt vi k thut, nhng n c khp ni v d dng s dng. Cc b iu khin cm tay t xa s gip bn thay i mi trng trc mt ca bn v h thng gii tr ca nhng ngi nh. B iu khin t xa s m rng cc kh nng ca kim in t. N khng ch gip cho to nh nhn din v nh v tr ca bn m cn gip bn nu yu cu khi cn. Bn s dng cc nt iu khin iu khin mn hnh trong mt cn phng hot ng v hin th nhng g bn mun. Bn c th chn t trong hng ngn nh, cc h s lu tr, cc phim, cc chng trnh truyn hnh, v bn s c tt c cc loi chn la chn thng tin a thch. Mt b iu khin, tng ng mt bn phm gip bn ra cc ch th rt c bit s c t ti mt ni kn o trong mi phng. Ti mun cc b iu khin ny ch th hin ra i vi nhng ai cn chng, nhng iu khng gy s hp dn. Mt chc nng c bit d nhn din, s bo ngi dng nhn dng c ci no l b iu khin v hin n nm u. in thoi thc hin c bc qu ny. N khng gy s ch c bit n chnh n; hu ht chng ta u t chic in thoi khng h c tn, hiu g tn cui chic bn Mi h thng my in ton nn lm n gin v t nhin s dng c d dng khng nhm ln. Nhng t c tnh n gin khng phi l d dng. D vy,
124
my in ton vn d dng s dng hn theo tng nm, v cc th nghim trong ngi nh ca ti s gip chng ta nhn bit cch to mt h thng thc s n gin. Bn c th yu cu ngi nh cho ht cc bi ht thnh hnh nht, hoc cc bi ht mt ngh s c bit no trnh din, oc ccbi ht c thc hin Woodstock, hoc m nhc c sng tc vo th k 18 Vienna, hoc cc bi ht c t "yellow" trong cc tiu ca n. Bn c th yu cu nhng bi ht bn phn loi theo mt tnh t nht nh, hoc cc bi ht cha bao gi c trnh din cho mt v khch c bit thm ving ngi nh. Ti c th lp trnh m nhc c in nh nhc nn cho vic thng ngon, v mt ci g hin i v si ni hn chi trong khi ti ang tp th dc. Nu bn mun xem phim ot gi Academic Award1957 v hnh nh tt nht, bn c th yu cu, v xem chic cu trn sng Kwai. Bn c th tm thy cng phim bng cch yu cu cc phim do Alec Guinness hay William Holden th vai, hoc cc phim v cc nh giam. Nu bn d nh thm HongKong ngay, bn c th yu cu mn hnh trong phng bn chiu cho bn cc hnh nh v thnh ph . Bn s c cm tng nh hnh nh c khp mi ni, mc d thc s cc hnh nh ch xut hin trn cc vch tng ca cc cn phng trc khi bn i vo v bin mt sau khi bn ri khi. Nu bn v ti c nhng s thch khc nhau v mt ngi trong chng ta bc vo phng ca ngi kia, cn phng s thay i chng trnh sao cho ph hp vi c hai chng ta. Mt ngi nh theo di nhng ngi c tr trong p ng cc nhu cu c bit ca h bng cch kt hp hai phng php. Phng php th nht l nhm mc ch khng gy cn tr cho ngi s dng v th hai l mt vt ta mang s l du hiu cho bit chng ta c i x theo mt cch thc nht nh. Bn quen vi tng rng mt vt c th xc nhn rng ngi l bn. N c th bo cho nhng ngi hoc my mc bit rng bn c php lm mt iu g nh m mt cnh ca kho, bc vo mt my bay, hc s dng mt s tin tn dng c bit ca bn mua sm. Cha kho, th mc t in t, bng li xe, h chiu, bin tn, th tn dng, v v xe, tt c l cc hnh thc l s xc nhn ng. Nu ti a cho bn cha kho chic xe ca ti, chic xe cho php bn ngi vo, khi ng my, v chy i. Bn c th ni rng chic xe tin tng bn bi v bn cm ng cha kho ca n. Nu ti a cho ngi gi xe mt cha kho thch hp vi b khi ng xe ca ti nhng khng giao cha kho ca cp xe, chic xe ng ta chy nhng khng m c cp xe. iu khng khc my so vi ngi nh ca ti, n s to cc tin nghi khc nhau cho bn da trn cha kho in t m bn cm. Khng c g l qu hon ho u. Vi ngi c tm nhn xa trng rng s tin on rng trong vng 10 nm ti s c nhiu ngi my quanh qun gip chng ta nhiu cng vic nh khc nhau. Ti khng chun b cho iu , bi v ti ngh n s tri qua nhiu thp k trc khi ngi my tr nn thc t. Nhng iu duy nht m ti mong mun l vic s dng rng ri, cc loi chi thng minh. Tr con s c kh nng lp trnh chng p ng nhng tnh hung khc nhau, v thm ch cho chng ni ging ni m nhn vt m chng yu thch. Cc ngi my chi ny c th lp chng trnh trong mt s cch thc c hn. Chng s b hn ch trong tm nhn, trong nhn bit phng hng, thi gian, iu kin nh sng, v chp nhn n n v ting ni hn ch. Khng ging nh chi, ti c dp thy ngi s dng trong qun s. L do ti nghi ng nhng ngi my thng minh c th gip cng vic vt trong tng lai gn phi c mt nhn thng minh, v s kho lo chun b chng hn nh
125
thc n hoc thay t lt. V sinh h nc, ct c, v ngay c ht bi c th c thc hin bng mt h thng cm, nhng mt khi chng ta vt khi cc tc v n gin nh chuyn dch mt vt g, th tht kh thit k mt ci my c th nhn bit v phn ng trc cc s c t xut. Cc h thng ti xy dng trong ngi nh ca ti nhm lm cho cuc sng d dng hn, nhng ti khng chc liu chng c ng cng cho n khi ti chuyn n khng. Ti lun th nghim v hc hi. i thit k dng ngi nh khch ca ti, c xy dng trc khi xy ngi nh chnh, nh mt loi phng th nghim cho cc thit b gia nh. Bi v c mt s ngi thch nhit m hn nhng ngi khc, phn mm ca ngi nh thit lp nhit theo phn ng vi nhng ngi sng bn trong, v theo thi gian trong ngy. Ngi nh bit lm cho nhit m ln vo mt bui sng lnh trc khi mt v khch ra khi ging. Vo bui chiu, khi bn ngoi tri ti, nhng ngn n trong ngi nh s m xung nu n thy bn m my thu hnh. Nu mt ai trong ngi nh sut ngy, cn nh s lm cho nh sng bn trong ho hp vi bn ngoi. D nhin, nhng ngi sng trong nh c th cho cc ch dn r rng ti xc lp iu kin mi. Loi dng c ny c th tit kim nng lng mt cch rt ng k. Nhiu tin ch in t s kim tra mng gim st vic s dng nng lng trong cc ngi nh. Vic s gim ng k ngun nhn lc cho ngnh in v nc. Hin nay hai ngnh ny phi c nhn vin n tng ngi nh mi thng mt ln hoc hai ghi ch s ng h in, nc. Nhng iu quan trng hn nhiu l cc my in ton trong gia nh v mt cng ty in nc c th qun l yu cu v nng lng tng pht mt cc thi im khc nhau trong ngy. S qun l yu cu nng lng c th tit kim nhiu tin v gip bo v mi trng bng cch gim ti trong gi cao im. Khng phi tt c cc th nghim ca chng ti trong ngi nh khch u thnh cng. V d, ti lp t nhng ci loa v h thp chng xung khi trn khi cn. Hng ca loa c t l lng xa cch cc vch tng, trong mt v tr c vang ti u. Nhng sau khi th li, n nhc ti nh n cc dng c nh b ca James Bond, v th trong ngi nh chnh, ti dau khut cc loa vo trong. Mt ngi nh c phng on nhng iu bn mun phi thng xuyn ng bn khng bc mnhv nhng tnh ton sai. Ti d mt ba tic mt ngi nh bng my in ton. Cc ngn n c thit k tt khi ng 10 gi 30, khi ch nhn i ng. Lc 10 gi 30 bui tic vn tip din, nhng ngn n tt ng gi qui nh. Ch nh phi ri bn tic kh lu c lm cho chng sng li. Vi to nh vn phng dng cc my d chuyn ng iu khin nh sng trong tng cn phng. Nu chng thy khng c s hot ng no trong mt vi pht cc ngn n s tt. Cn nhng ngi lm vic tr v thng ngi gn nh bt ng ti cc bn lm vic th thnh thong phi vy tay cn phng bit l c ngi lm vic n dng tt n. Vic bt hay tt mt cng tc n l chuyn ht sc d dng. Cc cng tc n ht sc tin cy v d s dng, nhng nu bn nh thay n bng cc thit b do my in ton iu khin th c th bn s gp ri ro. Bn phi ci t cc h thng thc hin mt t l phn trm cc k cao v thi gian, bi v mc tiu tin li c th b loi tr nu khng c s tin cy v nhy cm. Ti hy vng cc h thng ca ngi nh ny c th t ng m cc sng thch hp.
126
Nu bn thng i hi ngn n sng hoc m mt cch khc thng, ngi nh s cho rng l cch bn mun thng xuyn. Thc t, ngi nh s nh mi th m n nghin cu v s thch ca bn. Nu trong qu kh bn yu cu xem nhng bc tranh ca Henri Matisse hoc cc tm nh ca Chris Johns trong National Geographic, bn c th tm thy cc tc phm ca h c trng by trn cc bc tng ca cc vn phng m bn i vo. Nu bn nghe bn concerto ca Mozart ln cui cng bn thm n, bn c th li nghe thy chng khi bn tr li. Nu bn khng nhn in thoi trong ba n ti, in thoi s khng reo nu c ai gi cho bn. Chng ta c th "bo" ngi nh nhng ci m mt v khch thch. Paul Allen l mt ngi hm m Jimi Hendrix cho nn ngi nh s cho anh bng cc bn nhc ca Jimi bt k khi no anh n thm. Ngi nh s c trang b ghi chp cc thng k theo di s vn hnh ca tt c cc h thng, v chng ta c th phn tch thng tin iu chnh cc h thng ny. Khi tt c chng ta u trn xa l thng tin, cng loi trang b nh th s c dng m v theo di tt c mi th, v cc tnh ton s c cng b cho ai quan tm n. Hin nay chng ta thy nhng tin thn ca s thng k ny. Mng Internet hin ang cha nhng thng tin v m hnh giao thng a phng rt quan trng, v s c s dng thay i cc l trnh i lm. Cc chng trnh thi s trn truyn hnh thng chiu cc h thng giao thng c quay bng cc camera trong cc my bay v s dng cng cc my bay c tnh tc trn xa l trong cc gi cao im. Mt v d nh nhng th v hin ang xy ra nh cc lp trnh sinh vin trong cc khun vin i hc. H trang b mt my bn nc gii kht bng cch ni phn cng n n bo my ht nc, v my s cng b thng tin thng xuyn trn mng Internet. y l s s dng k thut mt cch hoang ph, nhng mi tung hng trm ngi khp ni trn th gii xem c 7 Up hoc Diet Coke no cn li khng trong mt my bn Carnegie Mellon University. Xa l thng tin vn c th bo co tnh hnh trn my bn hng, cng nh biu din cho chng ta nhng hnh nh sng ng t nhiu a im cng cng, cc kt qu s x cp nht n tng giy v cc vn may c cc th thao, cc t gi cm hin ti, hoc con s kim k ca cc loi sn phm nht nh. Ti ngh rng chng ta s c th yu cu cc hnh nh thc t cc a im khc nhau khp thnh ph v yu cu hin th cc khu nh cho thu km theo mt danh sch gi c v ngy thng giao nh. Cc s kin trong cc bo co ti phm, cc ng gp cho cc chin dch theo vng, v hu nh chng ta c th yu cu bt k mt loi thng tin cng cng no chng ta quan tm. Ti s l ngi s dng ti nh u tin mt trong cc c im in t khc thng nht trong nh ti. Sn phm l mt c s d liu ca hn mt triu nh tnh,bao gm cc nh chp v cc bc tranh v li. Nu bn l mt v khch, bn c th yu cu xem cc nh chn dung ca tng thng, cc bc nh v hong hn, cc my bay, trt tuyt Andes, mt con tem him hoi ca Php, ban nhc Beatles nm 1965, hoc cc m phng v cc bc tranh ca thi Phc hng, trn cc mn hnh khp ngi nh. Vi nm trc y, ti thnh lp mt cng ty nh, gi y c gi l Corbis, xy dng mt b lu tr dng s c nht v ton din v cc loi hnh nh. Corbis l mt
127
i l lu tr cc loi hnh nh khc nhau di dng s, t lch s, khoa hc, v k thut n lch s thin nhin, cc nn vn ho th gii, v m thut. Ti dng cc my qut cht lng cao chuyn i cc hnh nh ny thnh cc hnh nh dng s. Cc hnh nh ny c lu tr phn gii cao trong mt c s d liu c sp xp mt cch sng to lm cho mi ngi d dng tm thy mtcch chnh xc cc hnh anh thch hp. Cc hnh nh dng s ny ri s c cc nh xut bn tp ch v sch thng mi ho. Tin bn quyn c tr cho cc tc gi. Corbis lm vic vi cc vin bo tng v th vin, cng nh nhiu nh chp nh t, cc i l, v cc ni lu tr khc. Ti ngh rng nhng hnh nh c cht lng s c nhu cu rt ln trn xa l. Khi c xem hnh nh ng gi chc chn mi ngi s tn thng cht lng c mt khng hai . Ti ngh giao din thch hp s lm cho n hp dn hn i vi nhiu ngi. Nu bn khng th xc nh bn mun xem ci g, bn c th duyt qua mt cch ngu nhin v c s d liu s biu din cho bn cc hnh nh khc nhau cho n khi c mt ci g thu ht bn. Sau , bn c th khm ph cc hnh nh lin quan chuyn su. Ti ang mong c dp duyt qua v yu cu trnh by cc loi "thuyn bum", hoc "ni la", hoc "cc nh khoa hc ni ting". Mc d c mt s hnh nh s l cc tc phm ngh thut, iu khng c ngha l ti tin rng cc phin bn tt bng cc bn gc. Khng c g thch th bng khi c xem bng tc phm thc. Ti tin rng cc c s d liu hnh nh d duyt qua s c nhiu ngi quan tm hn trong c ngh thut ho ln nh chp. Trong qu trnh i cng tc y, ti c th dnh nhiu thi gi thm cc vin bo tng, xem xt cc bn gc ca mt tc phm ngh thut tuyt vi no . Tc phm "ngh thut" ti yu thch nht m ti l ch l mt s tay khoa hc, do Leonardo da Vinci gi trong u th k 16. Ti thn phc Leonardo t khi ti cn tr bi v ng ta l mt danh nhn trong nhiu lnh vc v l ngi i trc thi i. Mc d ci ti c trong tay l mt s tay v cc hnh v v cc tc phm, hn l mt bc tranh, nhng khng mt phin bn no c th thay c n. Ngh thut, cng nh hu ht cc lnh vc khc, nu bn bit i iu v n, chc chn bn s thch th hn nhiu. Bn c th i do vi gi qua Louvre, nhng bc tranh v cng hp dn nhng li rt thn quen. Nhng nim thch th ca bn cn cao hn nhiu khi c mt ai c kin thc cng i vi bn. T liu a phng tin c th ng vai tr hng dn nh v trong cc vin bo tng. N c th cho bn nghe mt phn ca bi thuyt trnh trn mt tc phm c chng by bi cng ngh s hoc t cc ngh s ng thi. Thm ch bn c th phng to xem xt k hn. Nu s m phng a phng tin lm cho ngh thut d tip cn hn, nhng ngi xem cc phin bn c th lm tng ch khng lm gim s tn knh i vi cc tc phm ngh thut thc v khuyn khch nhiu ngi hn n cc vin bo tng v cc th vin. Trong thp k ti, vic truy xut hng triu hnh nh v tt c cc c hi gii tr khc ti m t s xut hin trong nhiu gia nh v chc chn s gy n tng hn nhng ci m ti s c khi ti chuyn vo sinh sng trong ngi nh ca ti vo cui nm 1996. Cn nh ca ti s nhn c mt trong cc dch v no sm hn.
128
Ti thch th nghim, v ti bit vi khi nim ca ti v ngi nh s tin trin tt hn nhng khi nim khc. C th ti quyt nh che du cc mn hnh ng sau tc phm ngh thut trn bc tng hoc nm cy kim in t vo thng rc. Hoc c th ti s quen thuc vi cc h thng trong ngi nh, hoc ngay c yu thch chng, v t hi ti s thch ng vi chng nh th no. l hy vng ca ti.
129
Chng 10. Cuc sn vng Hin nay, hnh nh hng tun u c mt s cng ty hay nhng tp on ln tuyn b l h ginh thng li trong cuc chy ua xy dng xa l thng tin. Vi nhng hy vng si sc v cc khon u t to bo, cc nh u t to nn mt khng kh na n nh mt cuc sn vng vy, nhiu c nhn v cng ty lao vo cp ly mi c hi vi hy vng s l ngi vt qua ch n u tin hoc l cm mt ci mc x phn m h tin rng n s m bo cho s thnh cng ca h sau ny. Cc nh u t ang si ng ln vi nhng khon u t lin quan ti xa l. Cc phng tin thng tin miu t cuc ua ny nh l cuc ua cha tng xy ra bao gi, nht l h cho rng c hai yu t cng ngh v nhu cu u cha c chng minh. iu ny hon ton khc vi nhng ngy u ca ngnh cng nghip in ton c nhn. Hin nay s in cung tr thnh mt iu v cng nguy him, c bit i vi nhng ngi hy vng tr thnh nhng i th, nhng s tht th mi ngi tham d cuc ua ny ch mi t chn c vo im xut pht. Cui cng, khi h thc s xut pht th s c nhiu ngi chin thng, v trong c mt s ngi thng cuc kh bt ng. Kt qu ca cuc sn vng California l s pht trin kinh t rt nhanh chng vng Vin Ty. Nm 1848, mi ch c 400 ngi b cun ht ti vng t ny. Hu ht u sinh sng bng ngh nng. Ch trong vng mt nm, cuc sn vng ht ti y 25.000 ngi. V mt thp nin sau , sn xut hng ho chim phn ln so vi khai thc vng trong nn kinh t ca California, v l vng c thu nhp tnh theo u ngi cao nht ca nc M. Theo thi gian, ngi ta lm giu bng nhng chin lc u t ng n. Nhng cng c kh nhiu cc loi cng ty khc nhau ra sc la bp ginh git v mnh nhng v tr h cho l quan trng. V phn ln nhng mnh kho la bp ca h u c che y di ci v ca nhng tin tc quan trng. Ti ginh chng trnh ny trnh by nhng vin cnh sp sa din ra. Trong cuc sn ui hn hp xy dng xa l thng tin hin nay, cha c ngi no tm thy vng c, v c nhiu khon u t cn phi c thc hin trc nhng ngi khc. S u t c thc y bi nim tin rng th trng ny ri s rt rng ln. Nhng s chng c xa l thng tin hon chnh v cng chng c th trng no tn ti tr phi mt mng di thng rng c ni vo phn ln gia nh v cc c s kinh doanh. Trc khi iu xy ra, tt c nhng g gi l nn tng ca xa l nh: phn mm, cc ng dng, cc mng, cc my phc v v nhng thit b thng tin, phi c trin khai. Nhiu cng on ca xa l s cha mang li li nhun tr phi c c hng chc triu ngi s dng mng. t c mc tiu trn, i hi phi lm vic cn c, phi c ti nng v k thut, v phi c tin. Tnh cht si ng hin nay rt c li v phng din ny, bi n khuyn khch ngi ta u t v tin hnh nhng cuc th nghim. Cha c ai bit mt cch chc chn l cng chng mun g xa l thng tin. Bn thn cng chng cng cha th bit c bi h cha c kinh nghim g v mng video c kh nng giao lu v cc ng dng ca n c. Hin nay ngi ta ang th nghim mt s k thut ban u, nhng ch vi mt s lng rt t. Nhng k thut to ra phim nh, vi phng thc mua sm, v kh nhiu iu mi l khc nhng ri nhng iu mi m s nhanh chng ri rng i, kt qu l tt c nhng g hc c trong thi gian qua cng ch l nhng h thng giao lu c gii hn vi nhng kt qu ht sc
130
hn ch. Hin nay, chng ta cha th no c mt khi nim y v tim nng thc s ca xa l cho n khi chng ta c c t ra l vi chc ng dng mi ra i. Tuy nhin, khi cha c nim tin vo mt th trng th ngi ta cng kh sng to ra c nhng ng dng m. Nhng khi chng ta c c t ra l mt th nghim c ting tm, chng minh c kh nng thu hi khon chi ph xy dng h thng th mi c cng ty mnh dn u t xy dng xa l. Ti cho rng xa l khng phi l cng trnh t bin, m chnh mng Internet, cng vi nhng tin b trong cng nghip my in ton c nhn v trong phn mm ca my in ton, s hng dn chng ta tin dn tng bc n mt h thng hon chnh. Hin c mt s phn on khng ng v trin vng ; v do gp phn lm cho s nhit tnh i vi xa l thng tin ln mt mc thi qu. S ng khc li ang phng on v phng hng m nn k thut s din ra. Trong s c mt s suy on khng da trn c s thc t hoc khng tham kho nhng g cng chng tng biu th hoc khng thc t v thi gian cn thit cho cc cng on ca xa l c ghp ni li vi nhau, Hy cho mi ngi c t do suy lun, nhng suy on cho rng tc ng to ln ca mt xa l hon chnh i vi khch hng s din ra vo cui th k ny l hon ton sai. Nhng cng ty u t vo xa l hin ang c gng thc hin nhng suy on ca h. Nhng ngi b quan vin nhiu l do chng minh rng v sao h khng ngh xa l thng tin s l mt cng trnh ln lao v nhng nguy c may s sm xut hin nh ti ngh. Nhng bn thn ti tin tng vo s nghip kinh doanh ny. Mi nm, Microsoft u t hn 100 triu M kim cho vic nghin cu v pht trin xa l. Chng ta chc s phi u t nh vy trong khong 5 nm na th cc kt qu ca vic nghin cu v pht trin mi c th thu hi li vn v nh vy c ngha l chng ti ang nh cuc 500 triu M kim. V cng c th chng ti s thua cuc. Nhng c ng ca chng ti, da trn nhng thnh cng trc y, cho php chng ti lm nh vy nhng khng phi l iu bo m Tt nhin l chng ti mong rng chng ti s thnh cng, v cng ging nh nhng u th khc trong cuc ua ny, chng ti c l do tin nh vy. Chng ti tin k nng pht trin phn mm v s gn b ca chng ti vo qu trnh tin ho ca my in ton c nhn gip chng ti thu hi li khon vn chng ti u t . Nhng cuc th nghim ton din trong vic ni di thng rng vo my in ton c nhn v my thu hnh s trin khai trong nm 1996 Bc M, Chu u v Chu do cng ty t nguyn chp nhn ri ro v hy vng vo cc cuc th nghim s khuyn khch h xc tin nhanh hn. Mt s cc cuc th nghim c thc hin vi mc ch chia phn nhm chng minh rng mt ngi iu hnh mng c bit no c th xy dng v iu hnh mng di thng. Mc ch c bn ca cc cuc th nghim l nhm to ra mt nn mng cho nhng ngi pht trin phn mm xy dng v khm ph cc ng dng mi, kim nghim tnh hp dn ca cc ng dng v tnh kh thi v phng din ti chnh. Trc y, khi Paul Allen v ti nhn thy tm hnh chp my in ton Altair, chng ti ch c th on cc ngun ng dng phong ph m n c. Lc chng ti bit rng chng ti c th pht trin nhng ng dng , nhng chng ti khng bit ri chng ti s ra sao. C vi ng dng c th tin on c, chng hn nhng chng trnh c th lm cho my in ton c nhn c chc nng nh l my cui cho mt my in ton
131
chnh, nhng nhng ng dng quan trng nht nh ng dng bng biu VisiCals li khng on c. Nhng cuc th nghim sp ti s to c hi cho cc cng ty tm kim s tng ng ca bng biu v thit lp m hnh ti chnh xc tin vic trin khai xa l. Ngi ta dng nh khng th on c loi ng dng no s c cng ng chp nhn v loi no khng. Nguyn vng v nhu cu ca khch hng rt a dng v mang tnh c nhn. Chng hn, ti hy vng s s dng xa l thng tin cp nht cc tin b v y hc. Ti mun tm hiu nhng nguy c no c hi cho sc kho ca nhng ngi cng la tui nh ti, v phng php phng chng. Ti mun c mnh kho v mun p dng nhng ng dng y hc v cc ng dng khc gip ti c th nng cao kin thc ca mnh trong cc lnh vc ti yu thch. Nhng l mun ca ti. Liu nhng ngi khc cng quan tm n y hc nh ti ? Hay nhng tr chi mi m hn ? Hay phng thc giao tip mi ? Hay ngi nh nhng c th i mua sm c ? Hoc n gin ch mun c thm vi b phim hay? Cc cuc th nghim s quyt nh nhng ng dng no v nhng dch v no ph bin nht. Nhng cuc th nghim c th cng ch l nhng m rng n gin ca nhng chc nng truyn thng lin lc hin ti nh phim video theo yu cu v ni mng cc my in ton c nhn vi tc c cao hn. Ngoi ra c th c vi loi dch v hon ton mi l, thu ht s thch th ca cng chng v kch thch s sng to, u t v trnh qun l t chc ca h. l nhng g ti ang mong i c nhn thy. Nu nhng th nghim ban u cha hp dn c khch hng th s c thm nhiu cuc th nghim mi khc, v vic xy dng mt xa l thng tin hon chnh s b chm li. Trong khi mng Internet, cc my in ton c nhn c ni mng, v phn mm ca my in ton c nhn s tip tc c ci tin v tr thnh phn nn mng vng chi hn. Gi ca phn cng v phn mm tip tc gim xung. iu th v l chng ta quan st cc cng ty ln ng ph trc nhng c hi khc nhau nh th no. Khng ai mun cng nhn mt s m h. Cc cng ty in thoi v cc cng ty cp, cc i truyn hnh v cc cng ty mng, cc cng ty sn xut phn cng v cc cng ty sn xut phn mm ca my in ton c nhn, nht bo tp ch, cc hng phim v thm ch c cc tc gi t nhn, tt c s l nhng nh vch chin lc. Nhn chung k hoch ca h c v na n ging nhau, nhng i su vo chi tit th hon ton khc nhau. N cng ging nh cu chuyn c v nhng ngi m xem voi. Mi ngi s nn mt phn khc nhau ca con voi, v t nhng hiu bit t i rt ra nhng kt lun hon ton sai tri so vi ton thn con voi. y cng th thay v c gng phn on din mo khng l ca con vt, chng ta li ang vo cuc vi hng t la u t nhng ch da trn s hiu bit m m v hnh dng thc s ca th trng. S cnh tranh mang li li ch cho khch hng nhng li l vn hc ba vi nhng nh u t, nht l i vi nhng ngi u t v mt ngnh m sn phm ca n cha h c mt bao gi. Hin nay ang c mt ngnh kinh doanh khng tn ti, c gi l '' xa l thng tin''. Cho ti nay n cha to ra c mt ng thu nhp no. Vic xy dng xa l s l mt qu trnh hc tp, v mt s cng ty ri s tn gia bi sn. Nhng g hin nay trng c v bo b c th ri s tn li trong th trng cnh tranh
132
cao nhng li nhun li rt thp. Hoc sn phm ca h hon ton khng c chp nhn. Cc cuc sn vng thng c xu hng khuyn khch cc cuc u t d di. S t c th xoay s c, nhng mt khi cn st qua ri, chng ta quay nhn li vi nhng nt hoang tn vi nhng hoi nghi v t hi "Ai ti tr cho nhng cng ty ? H ngh g trong u h ? Liu c phi l chng cung lon khng ?" Cng tc qun l ng vai tr ln lao trong vic nh hnh pht trin ca xa l thng tin, cng tng t nh n nh hnh ngnh cng nghip in ton c nhn. Ch c mt s t cng ty sn xut phn mm chnh yu xoay x chuyn sang sn xut my in ton c nhn. Nhng cng ty thnh cng nht l nhng cng ty khi s vi vn t i trong tay, qun l bi nhng ngi c u c tip nhn ci mi. iu ny ri cng s ng vi xa l thng tin. Bi v i vi mi mt cng ty ln, ang thnh cng bng mt ng dng mi no s c li 10 cng ty mi bt u thnh vng cn hn 50 cng ty ln khc s pht lo nim vinh quang trong pht chc ri tan bin vo ci h v. y l im mc ca mt th trng qun l ang ngy mt pht trin ; sng kin ny n rt nhanh trn nhiu lnh vc. Phn ln trong s s khng thnh cng cho d cng ty ln hay b. Cc cng ty ln c khuynh hng t b ri ro hn, nhng mt khi b r m th s kt hp ca s ch k v quy m ca ngun lc ca h s khc lit ta nh o rng thm ming ni la ang tr mnh. Nu em so snh th chng ta thy rng s tht bi ca mt cng ty nh mi bt u thng t c ngi ta ch ti. Nhng c iu th v l con ngi s rt ra c nhng bi hc t trong tht bi ln thnh cng, v kt qu l s tin b s n nhanh hn. Bng cch cho th trng quyt nh nhng cng ty no v phng php tip cn no s thng khin cho nhiu con ng ng thi c khai ph. Khng c ni no m li ch ca nhng quyt nh v ng c th trng r rng hn l trong mt th trng cha c chng minh. Khi hng trm cng ty c gng nhiu bin php liu lnh khc nhau pht hin mc cu ca th trng th x hi s c c nhng gii php ng n nhanh hn rt nhiu so vi bt c hnh thi k hoch kinh t no. Phm vi ca s khng chc chn ca xa l thng tin rt rng ln nhng ri th trng s nh ra mt h thng thch hp. Chnh ph c th gip cho vic bo m mt khung cnh tranh mnh m, v cng nn sn sng , nhng khng nn qu v vp, can thip vo nu th trng tht bi trong mt s khu vc c bit no . Sau khi thu thp lng thng tin t nhng ln th nghim, h c th nh ra mt '' lut i ng'', mt khung hng dn c bn theo cng ty cnh tranh vi nhau. Nhng chnh ph khng nn quyt nh bn cht ca xa l thng tin, bi chnh ph khng th nm c li th hoc qun l cc th trng cnh tranh, nht l trong khi cn vn s la chn ca khch hng v s pht trin k thut. Chnh ph Hoa K can thip su vo vic ra lut cho cc cng ty thng tin. Cc quy ch ca chnh ph lin bang ngn chn vic cc cng ty cp v cc cng ty in thoi mun lp ra mt mng a dng v n c th a h ti ch cnh tranh ln nhau. iu u tin hu ht cc chnh ph phi lm l bt u gip cho xa l bt u hot ng bng cch gim bt cc quy ch trong thng tin lin lc. Bin php c m a s cc nc p dng l lp nn nhng cng ty c quyn trong
133
nhiu lnh vc ca truyn thng lin lc. L thuyt ng h cho bin php ny l cc cng ty s khng chu u t mt s vn ln cn thit c th trin khai h thng in thoi n vi mi ngi, tr phi h c khuyn khch l s tr thnh nh cung cp c quyn trong tng lai. Chnh ph ra cc lut l buc cc nh c quyn phi hot ng v li ch cng cng vi mc hn ch nhng iu c bn l c bo m c li nhun. Kt qu l h thit lp nn mt mng rt ng tin cy vi cc dch v a dng nhng sng kin mi vn cn p dng mt cch rt hn ch. V sau, cc quy nh c m rng ti lnh vc cp truyn hnh cng nh cc h thng in thoi a phng. Chnh ph lin bang v Chnh ph ca cc tiu bang chp nhn cho thnh lp cc cng ty c quyn v cho php h cnh tranh i ly vic qun l bng php lut. Theo lut php hin hnh ti M, th mt xa l khng c php va cung cp dch v in thoi v va cung cp dch v video. Vic cho cc nh kinh t v cc s gia tranh lun v s li hi ca vic chp thun cho thnh lp cc cng ty c quyn l mt kin hay xut t nm 1934, nhng hin nay c s nht tr chung rng cn phi thay i cc lut l lin quan ti vn ny. Tuy nhin, cho ti khong gia nm 1995, cc nh hoch nh chnh sch vn cha th xc nh c mt cch chnh xc l bao gi mi trin khai v bng nhng bin php no. Hng t la ang trong tnh trng nguy ngp, v cc nh lm lun nhn thy rng ngi ta d dng lc bc trong v vn nhng chi tit ht sc phc tp ca vn lm th no cho cuc tranh c th bt u. Vn l phi hnh dung xem vic chuyn t h thng c sang h thng mi nh th no trong khi phi gi sao cho mi ngi than gia trong cuc cm thy yn lng. S b tc ny gii thch v sao vic ci tin truyn thng lin lc b nh tr trong nhiu nm. Quc hi bn ti bi trong sut ma h nm 1995 trong cc cuc tranh ci, khng phi cho vn gim bt cc nh ch i vi ngnh cng nghip truyn thng lin lc, m l lm th no c th gim bt c cc quy ch. Ti hy vng vo lc bn ang c quyn sch ny th xa l thng tin tr thnh l phng tin hp php ti nc M ! Bn ngoi nc M, vn tr nn phc tp hn v ti nhiu nc, cc cng ty c quyn li l nhng t chc ca chnh ph. Cc t chc ny qun l cc dch v bu in, in thoi, v in tn (PTT). Ti mt s nc, cc dch v PTT c php xc tin v trin khai xa l thng tin, nhng mt khi cc t chc ca chnh ph dnh dng vo th cng vic thng tin trin chm chp hn. Ti ngh rng tc u t v gim bt cc nh ch trn ton cu s tng ln trong mi nm ti bi cc chnh tr gia ang nhn thc tnh cht ti quan trng ca vn ny nu h mun cho t nc ca h c sc cnh tranh lu di. Trong nhiu cng lnh hnh ng ca cc ng c vin trong cc chin dch tranh c u c mc nu r h s to iu kin cho t nc h dn u trong vic thit lp xa l thng tin. Vic a vn ny vo lnh vc chnh tr s cng lm cho n tr nn kh thi hn, v iu s gii to c nhiu cn ngi mang tnh quc t khc nhau. Nhng nc nh M v Canada, ni c mt t l kh cao gia nh s dng cp truyn hnh, c li th hn v cnh tranh gia cc cng ty cp truyn hnh v cc cng ty in thoi s y nhanh tc u t vo h tng c s ca xa l. Tuy nhin, nc Anh l nc s dng lu nht cho c hai dch v truyn hnh v cp. cc cng ty cp
134
c php thc hin dch v in thoi t nm 1990. Cc cng ty ngoi quc, ch yu l cc cng ty in thoi v cp ca M, u t rt ln vo h thng cp quang cho h tng c s ca Anh quc. Ngi Anh hin nay c th chn cc cng ty cp truyn hnh lm dch v in thoi cho h. S cnh tranh buc cng ty British Telecom phi ci tin tc v dch v ca h. Nu chng ta nhn li v trc khong mi nm, ti ngh rng chng ta s thy r mi tng quan gia s ci tin h thng truyn thng lin lc ca mi nc. Khng mt nh u t no li mun tin vo nhng ni cha c nhiu h tng c s v thng tin lin lc. Ti nhiu nc cc chnh tr gia v cc ngi vn ng hnh lang ang c gng to ra cc quy ch mi, v ti chc rng tt c nhng quy ch c em ra th nghim. Gii php ng s khc nhau trong chng mc no gia cc nc. C mt lnh vc r rng cc chnh ph nn trnh l tnh tng hp. Mt s ngi tng gi rng cc chnh ph nn ra cc nh chun cho cch mng, nhm bo m cho chng c th hot ng tng tc vi nhau. Nm 1994, ngi ta trnh mt d lut ln mt tiu bang ca H Vin M kin ngh rng phi sn xut cc hp iu khin sao cho chng c tnh tng hp. iu ny i vi nhng ngi d tho d lut , c v nh l mt pht kin v i. Tnh tng hp l mt yu t quan trng. N lm cho cc ngnh kinh doanh in t gia dng v my in ton c nhn pht trin mnh. Khi ngnh cng nghip in ton c nhn cn mi m, nhiu my xut hin ri li bin mt. Chic Altair 8800 b chic Apple I qua mt. Ri ln lt xut hin cc chic Apple II IBM PC, Apple Macintosh. IBM PC AT, PC 386 v PC 486, Power Macintoshes, v Pentinum PC. Mi mt loi my ny trong chng mc no u tng hp vi cc my khc. Chng hn nh tt c u c th dng chung cc h s vn bn gc. Nhng ng thi li c qu nhiu tnh khng tng ng bi v cc th h my tnh k tip u mun nu bt nhng tin b mang tnh t ph m cc h thng c khng c. Tnh tng hp ca nhng my trc y, trong vi trng hp, c tc dng rt ln lao. C hai loi PC - compatible v Apple Macintosh cung cp vi tnh tng hp kh lc hu. Tuy nhin, gia chng vi nhau, chng li khng th tng hp c. V lc chic my in ton c nhn ra i, n khng th tng thch vi cc my trc ca IBM. Cng tng t nh vy, th h my Mac khng tng thch vi cc my Apple thi trc . Trong th gii in ton, k thut nng ng ti mc bt c cng ty no cng c th sn xut ra nhng loi my mi h mun v cho th trng quyt nh cng dng ca n. Bi chic hp iu khin, vi mi ngha ca n vn l mt my in ton, v l l do gii thch v sao n cng s theo i mi nhanh chng nh ci thc y ngnh cng nghip in ton c nhn. Thc ra hp iu khin s c bn ra cho mt th trng bp bnh hn rt nhiu so vi th trng ca my in ton c nhn, do vic cho th trng quyt nh tnh hiu qu ca n li cng mnh m hn. S tht l khng khn ngoan nu p buc phi to ra mt mu theo nh ca chnh ph i vi nhng pht minh cha hon chnh. nh a vic sn xut hp iu khin ban u c tnh tng thch theo ch o ca chnh ph thnh lut ti M tan bin ngay trong cuc hp Quc Hi nm 1994,
135
nhng nhng vn lin quan ti n li ny sinh tr li trong nm 1995, v ti mong rng cc nc khc cng nn lm nh vy. Vic p buc nghe c v nh hp l nhm a vic g thnh lut l vic kh d dng, nhng nu chng ta khng thn trng, s p buc c th bp nght th trng. Xa l s pht trin vi mt tc khc nhau trong nhiu cng ng v nhiu nc khc nhau. Khi ti c dp ra nc ngoi, bo ch cc nc thng nu cu hi rng nc ca h tt hu sau nc M sau bao nhiu nm. l mt cu hi kh. Li th ca nc M l tm c th trng, my in ton c nhn xu hin kh ph bin trong gia nh ngi M, v phng cch m cc cng ty in thoi v cc cng ty cp cnh tranh vi nhau cho thun li trc mt v cho sau ny. Trong hu ht cc lnh vc k thut khc nhau c lin quan n vic xy dng xa l thng tin, cc cng ty c ngun gc ca M l nhng cng ty hng u t b vi x l, phn mm, gii tr, my in ton c nhn, hp iu khin, cho ti cc thit b mng chuyn mch.Tr mt trng hp ngoi l c ngha duy nht l cng ngh mn hnh v chp b nh. Cc nc khc c li th ring ca h. Singapore mt dn s v s tp trung ca nh nc vo h tng c s khin ngi ta qu quyt rng dn tc ny s l dn tc dn u. Vic chnh ph Singapore quyt nh phi lm mt vic no l c mt vn i vi nc c nht v nh ny. C s h tng ca xa l thng tin c trin khai. Mi mt pht minh mi u nhanh chng c yu cu cung cp cho tng h gia nh vi cp di rng tng t nh vic lut php buc phi cung cp cc h thng nc, kh t, in v in thoi cho tng gia nh. Khi ti c gp ngi L Quang Diu, mt B trng cao cp 72 tui, ngi lnh o Singapore t nm 1959 n 1990, ti v cng ngc nhin v tm hiu bit ca ng v thi c v ng tin rng vic trin khai xa l thng tin vi tc cao l u tin s mt ca Singapore. ng cho rng iu chnh mang tnh cp bch hin nay l t nc nh b ca ng phi tip tc l nc hng u Chu trong vic to ra cng vic lm c gi tr cao. Ti thng thn hi ng rng liu chnh ph Singapore c t b s qun l cht ch i vi thng tin nh chnh ph ang lm hin nay nhm khng ch cc vn x hi khng. ng ni Singapore cng nhn rng trong tng lai chnh ph s da vo nhng phng thc khc khng phi l kim duyt duy tr mt nn vn ha hin ang loi tr mt s mt t do kiu Phng Ty i ly thc cng ng mnh m. Trung Quc, chnh ph hnh nh tin rng h c th s dng c hai. B Trng B Vin Thng Bu in ni vi cc phng vin "Vic ni mng Internet khng c ngha l thng tin c t do hon ton. Ti ngh rng s c s thng cm chung v vn ny. Nu bn i Hi Quan, bn s phi trnh h chiu. i vi vic qun l thng tin cng tng t nh vy. ng cn ni rng Bc Kinh s chn '' cc bin php qun l'' thch hp kim sot d liu u vo ca tt c cc dch v truyn thng lin lc c lin quan ti Trung Quc.'' Vic xy dng c s h tng cho thng tin lin lc hon ton khng c mu thun vi vic thc thi ch quyn nh nc. T chc Lin Hip Truyn thng lin lc quc t ni rng bt c nc no u c ch quyn i vi h thng tin lin lc ca nc ". ng c th khng hiu rng vic ni mng Internet mt cch y v vic duy tr kim duyt chng khc no vic phi c mt ngi theo di mi ngi s dng. Php, hng Minitel l hng tin phong trong cc dch v trc tuyn khuyn khch cng ng cc nh xut bn tin hc v c ng s s dng rng ri cc dch v
136
trc tuyn ni chung. D vy cc thit b u cui v di thng cn hn ch, s thnh cng ca Minitel khuyn khch sng kin ny n v cung cp nhng bi hc cn thit. Hng France Telecom hin ang u t mng chuyn d liu trn gi. Ti c, hng Deutsche Telekom gim mnh dch v ISND t nm 1995. Vic khin cho s lng ngi s dng my in ton c nhn ni mng tng ln mt cch ng k. Gim gi dch v ISDN l mt chnh sch thng minh, bi v gi r s khuyn khch s pht trin cc ng dng, v khi cc ng dng c pht trin s gip thc y h thng di thng s sm tr thnh hin thc. Mc my in ton c nhn i su vo cc ngnh kinh doanh ti cc nc Bc u thm ch cn cao hn ti Hoa K. Cc nc ny hiu rng lc lng lao ng c hc thc cao ca h s c hng li t vic ni mng tc cao vi ton th gii. Mc d li ch ca h thng truyn thng lin lc cao cp Nht c l cao hn bt k nc no khc, nhng tht kh c th tin on c s phn ca xa l thng tin ti nc ny. Vic s dng my in ton c nhn trong ngnh kinh doanh, trng hc, v gia nh li km xa so vi cc nc pht trin iu ny mt phn c l l do kh khn trong vic a ch Nht vo bn phm, nhng ng thi cng do th trng qu rng ln v mang tnh c th ca Nht i vi cc my x l t chuyn dng. Nht ng hng th hai sau Hoa K v s lng cc cng ty u t vo vic c hai lnh vc pht trin khi hp nht v ni dung ca xa l thng tin. Nhiu cng ty ln ca Nht c nn cng ngh tuyt vi v mt lch s v cc bin php u t di hn ca h. Sony cc hng Nhc Sony v hng phim Sony, k c Hng Columbia v Columbia Studios. Hng Toshiba c khon u t ln trong Time Warner. Khu hiu ca Hng NEC l "in ton v Truyn thng lin lc" a ra t nm 1984, mt bc i trc xa l thng tin, th hin s cam kt ca h. Ngnh cng nghip cp ca Nht ch mi khc phc c tnh trng khng ch ni trong nhng nm gn y, nhng tc thay i ng kinh ngc. Cng ty in thoi Nht, hng NTT, c s vn ln nht trong s cng ty cng ch trn ton th gii v s gi vai tr lnh o trong mi mt ca h thng xa l thng tin. Hn Quc, mc d so vi Hoa K s lng my in ton c nhn tnh theo u ngi c km hn, nhng 25% s my nm trong cc gia nh. S liu trn chng minh rng nhng nc c truyn thng c cu gia nh rt mnh cng ch ti vic i trc trong vic gio dc cho thiu nhi, v v vy s l mnh t bo b cho cc sn phm c nhng li th trong lnh vc gio dc. Mt bin php thch hp l chnh ph s to ra chnh sch u i khuyn khch vic ni mng cho cc trng hc vi gi thp v bo m cho xa l c th ti tn nhng vng c thu nhp thp. c v Ty Lan cng rt quan tm n xa l thng tin, mt phn l do khong cch a l qu ln gia h so vi cc nc pht trin. Cc cng ty in thoi ca c ang c t nhn ho v th trng c m rng cho s cnh tranh, khch l cc k hoch nhn xa trng rng pht trin. Tn Ty Lan l nc c th trng vin thng lin lc m rng nht th gii, v vic cng ty in thoi ca nc ny va mi c t nhn ha nu mt tm gng v tnh hiu qu ca chnh sch t nhn ho.
137
Ti khng ngh rng cc nc pht trin, bao gm tt c cc nc Ty u, Bc M, c, Tn Ty Lan v Nht Bn s n ch trc hay tt li pha sau mt hay hai nm so vi cc nc khc tr phi ngi ta thc hin nhng quyt nh chnh tr km ci. Trong phm vi mi nc, mt s cng ng s nhn c cc dch v sm hn. Cch mng s i vo nhng khu dn c giu c trc. Ngay c cc nh iu phi a phng cng c th cnh tranh vi nhau to mi trng thun li cho vic pht trin xa l sm. Ti nhng nc cng nghip pht trin, ngi ta s ra chnh sch khuyn khch cnh tranh v khng cn phi s dng khon tin thu thu xy dng xa l thng tin. Tc xa l i thng vo tng gia nh s, phn ln tng ng vi tng s sn phm ni a tnh theo u ngi ca mi nc. D vy, vic ni mng vo cc ngnh kinh doanh v trng hc ti cc nc ang pht trin s c tc ng ln lao v s gim mc chnh lch v thu nhp ca h vi cc nc pht trin. Nhng vng nh Bangalore ca n hoc Thng Hi hay Qung Chu ca Trung Quc s thit lp vic ni mng xa l trong cc ngnh kinh doanh m h s thc hin cc dch v t cc cng nhn c trnh cao cho th trng th gii. Ngy nay, ti nhiu nc cc nh lnh o cp cao ang ra k hoch khuyn khch u t vo xa l thng tin. S cnh tranh gia cc nc hoc chim v tr dn u hoc khng b tt hu s to ra mt ng lc rt mnh m trong vic pht trin xa l thng tin. V mi nc s tm nhng bin php tip cn khc nha, v mi ngi s theo di xem bin php no tt nht. Mt s quc gia theo ch ngha dn tc c th s hp l ho bng cch tuyn b rng nu h quyt tm thc hin ngay mt mng, v cc x nghip t nhn khng t nguyn xy dng s gp phn gip hoc ti tr tng cng on ca xa l thng tin. Chnh sch khuyn khch thc t lc ca Chnh ph, trn nguyn tc, c th khin cho xa l thng tin c hnh thnh sm hn nhng cch khc, nhng ng thi phi ch mt cch thn trng ti kh nng thc s v thu nhpkhng my hp dn. nhng nc nh vy c th kt thc cng trinh vi mt s lng ph tin ti v cng sc, mt xa l thng tin theo dnh mt con voi trng mt k s xy dng mt cch bin lp vi tc pht trin nhanh chng ca nn cng ngh bn ngoi. Tnh hnh tng t nh trn xy ra Nht vi d n xy dng my thu hnh c phn tch cao- HDTV. MITI, B cng nghip v Mu Dch quc t, mt b phn rt mnh ca Nht, v hng NHK, mt cng ty tryun hnh thuc chnh ph qun l, phi hp vi cc cng ty in t trong mt c gng nhm xy dng mt h thng HDTV dng tng t mi. Hng NHK cam kt s php hnh vi gi mt ngy. Nhng tic thay, h thng ny t ra lc hu khi vn tr nn r rng l k thut s c u th hn nhiu. Nhiu cng ty Nht nhn thy b lm vo tnh th kh khn. V phn h, h nhn thy rng vic u t vo h thng khng phi l vic lm tt, nhng h phi bo v s cam kt ca h vi mt d n c chnh ph u. Trong khi ti ang vit cun sch ny, Nht vn cn gi k hoch pht trin h thng tng t ny, mc d khng cn mt ai thc s mong n sy ra, tuy vy, Nht s thu li t s u t pht trin cama v mn hnh c phn tch cao m d n HDTV khuyn khch. Vic xy dng xa l thng tin hon ton khng n gin. Bt c mt chnh ph hay cng ty no c lin quan ti phn n cn phi theo di st sao s pht trin mi, v phi sn sng chuyn hng. Nhng s linh ng nh vy i hi phi c trnh cng ngh cao, i di vi s ri ro lun rnh rp, ph hp tt hn cho ngnh cng nghip ny.
138
S cnh tranh s ngy cng d di hn trn nhiu lnh vc. Cc cng ty cp, in thoi, v nhng cng ty khc s cnh tranh nhau trong vic cung cp cc thit b h tng c s nh cp, thit b v tuyn, v v tinh. Cc cng ty sn xut phn cng s cnh tranh nhau bn my phc v, h thng chuyn mnh ATM, v hp iu khin cho cc cng ty mng, cng ty my in ton c nhn, cng ty thu hnh dng s, cng ty in thoi, v cc ng dng tin hc ca h cho ngi x dng. ng thi cc cng ty sn xut phn mm, k c Apple, AT&T, IBM, Microsoft, Oracle, v cng ty Sun Microsystems, s cho bn cc phn mm cho cc cng ty cung cp mng . Cui cng hng triu cc cng ty c nhn s bn nhng ng dng phn mm v thng tin, k c thng tin gii tr, trn mng lc pht trin khp ni. Ti trnh by hi di v tnh cht bc bch m h tng c s cn phi c xy dng cung cp vic ni mng di rng vo tng gia nh. Ti trnh by s cnh tranh din ra ti Hoa K, v chin lc ca cc ngnh cng nghip in thoi v cng nghip cp, nhng ngnh ch yu ca h tng c s ca xa l. Cc cng ty cp u cn tr c nh hn cc cng ty in thoi ln v mang tnh cht thu khon nhiu hn. Mng li truyn hnh cung cp cho khch hng cp video di rng mt chiu qua mng cp trc ng, v i khi bng cp quang. Mc d t l thm vo mng trn ton th gii cn kh thp - 189 triu ngi thu bao - h thng cp Hoa K vt ln trn 70% trong tng s gia nh ngi M. Hin nay, h thng cp ny ang c chun i dn dn chuyn tn hiu dng s, v mt s cng ty cp hin ang cung cp dch v ni mng Internet v cc dch v trc tuyn cho nhng ngi s dng my in ton c nhn, quen vic chuyn thng tin t my ln n vic chuyn thng tin t my ln xung ng dy in thoi vi tc 28.800 bit mi giy, sn sng ng tr thm tin ti thng tin qua cp truyn hnh vi tc 3 triu bit mi giy. Cn i vi cc cng ty in thoi, h mnh hn rt nhiu v phng din ti chnh. h tng in thoi ca m L H thng phn phi chuyn mch ln nht th gii cung cp vic ni mng theo php im i im. Th trng trao i in thoi khu vc kt hp hng nm khong 100 t M kim, li nhun thu c cao hn nhiu so vi 20 t ca ngnh kinh doanh cp. by cng ty hot ng khu vc ca Bell (RBOC) s cnh tranh vi cng ty m c ca chng, hng AT&T cung cp cc dch v in thoi ng di, in thoi khng dy, v cc dch v mi khc. Nhng, ging nh cc cng ty in thoi trn th gii, cc cng ty ca RBOC l nhng cng ty cn tr trong th gii cnh tranh, va mi hnh thnh t mt di sn cn qu nng n v quy tc, th tc. Cc cng ty in thoi a phng s c kch thch bi s cnh tranh ngy cng ra tng. H ang trong t th phng ng. Nhng cng ty in thoi v cp khc hin ang mun cho bn my in thoi cng nh nhng dch v lin lc khc trong khu vc ca h. Cc quy ch mi s m ng cho s cnh tranh v, nh ti cp, gi cc m thoi ng di s gim mt cch ng k. V nu iu xy ra, li nhun ca cc cng ty in thoi s gim st nhiu. Cc cng ty ang cung cp cc dch v a phng s dn a kh nng truyn ti dng s tin tin vo mng ca h. Hin h cha cm thy phi vi vng, v cho n nay hnh nh h c bo v khi s cnh tranh bi cc ro cn ti chnh ln. H
139
tng bit rng mt i th y tim nng no c th s tung ra mt khon u t khong 100 M Kim sm trang thit b nhm cch tranh trong mt cng ng nht nh. Nhng chi ph ca cc thit b chuyn mch v cp ri s gim xung mi nm. iu c ngha hin cc cng ty ang phi ng u vi mt loi quyt nh m gu nh hu ht nhng ai ang c nh mua my in ton c nhn gp. Liu bn c phi ch n khi gi h v cc thao tc c ci tin tt hn hay chu mua vi gi cao hn nhng li s dng thit b sm hn? S b tc cng su sc hn i vi mt s cng ty cung cp mng. H s phi tin v pha trc tht nhanh v khng ngng cp nht kin thc. Mt cng ty c th cho mt gi phi chng nu n chu ch i kh lu u t vo khu sn xut cp v thit b chuyn mch, nhng ri s khng bao gi khi phc li oc th trng c v s phi gnh chu tht bi so vi cc i th cch tranh bo dn hn. Cc cng ty in thoi, mc d doanh thu ca h tht ng n, cng c th b ri vo chic by tin mt ti tr cho vic nng cp kh tn km mng bi cc u ban iu chnh gi c c th khng cho php h nng gi cc in thoi ln hoc khng cho php h s dng li nhun ca dch v ny ti tr cho loi hnh kinh doanh mi khc. Cc c ng, nhng ngi qu quen vi vic nhn lin tc c phn kh hp dn ca RBOC, c th s do d trong vic a phn li nhun vo xy dng xa l thng tin. hn mt trm nm nay, ngnh in thoi c lng l m thu li nhun mt cch u dn nh mt c ch c quyn. t nhin, tp on RBOC phi tr thnh mt cng ty c tng trng. Vic ny cng t ngt nh vy phi bin chic my ko thnh chic xe hi th vy. Vic c th thc hin c, nhng y kh khn. C hi cung cp ISDN (mng s ni tip t hp) cho ngi s dng my in ton c nhn (PC) s l mang li ngun thu nhp mi cho cc cng ty in thoi hin ang mun a khung gi xung nhm thit lp mt th trng rng ri. Ti hy vng rng vic chn mng ISDN s gip chng ta chuyn khai nhanh hn vic so vi phng thc cp PC. Cc cng ty in thoi thc hin mt s cc th nghim thng minh nhm tm ra cch p dng cc cch ni i dy xon ca h t ra khong vi chc thc trc khi i vo cc gia nh v vn ti c tc d liu di rng. C cc cng ty in thoi v cc cng ty cp iu thnh cng v mc nhu cu cc dch v mi ang tng s gip h c c hi tng doanh thu ca h. Kht vng ca cng ty in thoi v cp cn vt ra ngoi vic ch n gin cung cp ng ng cho cc bit. Hy hnh dung rng bn ang iu hnh mt cng ty phn phi bit. Mt khi bn lm ch mt mng ti mt vng nht nh v ni dy cho hu ht cc gia nh ri lm th no bn c th kim thm tin ? Bng cch lm cho khch hng s dng thm nhiu bit hn ? Nhng ch c 24 ting ng h trong mt ngy cho ngi ta c th xem TV hoc lm vic trn my PC. Nu bn khng th chuyn thm nhiu bit, mt cch khc l bn c th tng thm li nhun trn mi bit c chuyn i. Nhiu ngi coi xa l thng tin nh l mt loi dy truyn cung cp thc phm kinh t, vi ti trng l cc h thng giao hng v phn phi c xp pha di, v cc loi ng dng khc nhau, cc dch v, v ni dung c b ch pha trn cng. Cc cng ty kinh doanh mng phn phi bit ang mun chuyn sang hnh thc kinh doanh theo dy chuyn cung cp thc phm - thu li t vic lm ch cc bit hn
140
l t vic phn phi chng. V th cho nn cc cng ty cp, cc cng ty in thoi a phng v cc nh sn xut hng tiu dng in t ang lao vo lm vic vi cc phim trng, cc hng truyn hnh v pht thanh bng cp v cc loi hnh kinh doanh khc Hollywood. Mt s cng ty cng ang u t v h s rng khng u t la khng ng. t lu ri, vic phn phi l mt cng vic bo b, ch yu v c ch c quyn c chnh ph ng h. Khi s c quyn khng cn na v s cch tranh bt u th li nhun thu c t vic phn phi bit c th gin st. Nhng cng ty no hy vng s sng to ta cc ng dng, cc dch v, v i vo kinh doanh bng cch u t hoc bng nh hng u mun lm ci g ngay by gi khi thi c ang n. Mt s cng ty ny c th chn hoc b hoc tr cp gi cho vic sn xut hp iu khin ni vo my thu hnh. Mt phn trong chin lc ca h c th nhm cho gi ch bng l ph ca mt thng duy nht ni vi xa l, trong c c hp iu khin, cc ng dng, v cc dch v i km theo n. H thng cp truyn hnh hin hot ng theo cch , v cc cng ty in thoi M trc y cng thng lm nh vy. Nhng ngi cung cp mng, km c hp iu khin nh l mt phn ca ph dch v tiu chun s thu ht nhng khch hng no ngn ngi chi vi trm d mua mt ci. Nh trn ti ni, trong nhng nm u, c th c nguy c my b lc hu nhanh chng. Mc d vic cung cp c cc hp iu khin i hi cc nh cung cp mng phi c vn kh ln, nhng kt qu mang li c th rt xng ng nu vic gip cho vic to ra mt mng rng ln nhng ngi s dng. Nhng nhng nh iu phi ca chnh ph ngi rng nu cho php cc nh cung cp mng nm lun vic cung cp hp iu khin s t h vo v tr khng ch ton b h thng t v tr c quyn ca h. Mt ngi iu khin mng m nm lun c khu cung cp hp iu khin, anh ta c th tm cch khng ch lun cc phn c lin quan nh cc phn mm, cc ng dng, v cc dch v lin quan n hp iu khin. Cc hng phim cng c th b hn ch trong vic bn phim ca h. Vic nn hay khng nn cho php nhiu loi dch v khc nhau c tip cn bnh ng vi nhau vo ng dy v hp iu khin l mt trong nhng vn hc ba m cc nh iu hp quy ch phi cp ti. Mt l l trong vic i tip cn bnh ng l nu nhiu dch v khc nhau s dng cng mt ng dy th chnh ph trnh c vic phi ra nhiu tiu chun cho cc dch v v s hot ng tng tc ca h. Nhng ngi bn l li mun c c hi bn hp iu khin. Bi xt n cng, h bn c cho bn my thu hnh v my PC, th th ti sao li khng c bn hp iu khin? Cc cng ty sn xut hng in t tiu dng cng mun cnh tranh sn xut hng in t tiu dng cng mun cnh tranh sn xut hp iu khin. H cng mun cho bn nhiu loi mu m khc nhau, t cc loi tinh vi, sang trng nhng t tin cho n cc loi n gin, r hn. Nu cho cc cng ty cung cp mng cung cp cho h th ngi bn l khng cn t sng. Ngnh in thoi khng dy gii quyt s cnh tranh ny bng vic tr gi mt phn : bn c th mua mt in thoi khng dy t bt c ngi bn l no nhng gi c n nh bi cng ty in thoi m bn mun thu bao.
141
Cc ngnh cng nghip cp v in thoi s l nhng ngi cnh tranh ch yu, nhng khng phi duy nht, cung cp mng. Cc cng ty xe la Nht chng hn, nhn ra rng ng ray ca h l con ng l tng t cp quang. Cc dch v in, kh t, nc ti nhiu nc cho rng h cng c th bt ng dy vo cc gia nh v cc c s kinh doanh. Mt vi ngi trong s l lun rng ch ring tit kim c nng lng, nh qun l bng my in ton v h thng si m trong cc gia nh, c th thanh ton cc chi ph bt cp quang bi nhu cu nng lng ca n c th rt thp, v nh tit kim c tin trong vic xy dng thm cc nh my in. Ti Php, gn nh ton b cng vic ni mng cp truyn hnh do hai cng ty ln v cung cp nc thc hin. Ngoi Php ra, cc cng ty phc v cc dch v cng cng thng thng hnh nh cha sn sng tham gia vo vic xy dng mng xa l. Bn c th hi v sao ti khng cp ti vic s dng cc v tinh pht trc tip v cc k thut khc nh l nhng i th cnh tranh ch yu ca cc cng ty in thoi v cng ty cp. Nh ti ni phn trn, k thut v tinh hin ti l tt nhng ch trong bc tm thi hin nay thi. N pht c tn hiu video tt nhng cn i hi phi c nhng bc t ph v k thut ln th n mi c kh nng cung cp di thng th tng duy nht n cc my thu hnh v my PC. i vi th trng M, cn phi chuyn t h thng 300 -knh-mi v tinh hin nay sang h thng 300.000 -knh. Bi v nhng v tinh ny cng c vn ca n trong vic chuyn d liu t cc gia nh vo mng (knh ngc) nhm to ra mt s tng tc thc s, nhng ng dng nh hi ngh qua truyn hinh khng th thc hin c. Gii php cc b l s dng in thoi lm h thng knh ngc. Nhng v tinh pht hnh trc tip nh h DIRECTV ca Hughes Electronics s dng dy in thoi gia nh chuyn tr v trung tm thanh ton mt h s tr tin mt ln xem m bn la chn. Vi mt mch b sung c bit, nhng v tinh pht hnh trc tip c th chuyn d liu ti my in ton c nhn cng nh ti my thu hnh. Teledesic, mt cng ty m bn ti, Craig McCaw, mt ngi tin phong trong lnh vc in thoi khng dy, v ti u t vo xy dng, hin ang tm cch khc phc s hn ch ca k thut v tinh bng cch s dng nhiu v tinh c qu o thp. Quy m ca h thng c xut hon ton c tnh kh thi. N cn khong 1000 v tinh bay theo nhng qu o c khong cch ln 50 ln gn qu t hn. Cng gn vi qu t hn c ngha l nhng v tinh gii quyt c vn knh ngc. ng thi vn tr hon truyn tin lin quan ti v tinh cng c khc phc. Trn nhng khong cch nh vy, cc v tinh qu o thp ny c th cung cp tc truyn tn c th so snh vi tc truyn tin trn cp quang. Cng ty Telecesic c nhng bc chun b v mt ti chnh, k thut v quy ch, nhng cng phi mt vi nm na chng ta mi c th bit liu h c khc phc c khng. Nu c, Teledesic hay bt c h thng no khc ging nh n s l h thng u tin, r nht, hay ni cch khc, l con ng duy nht c th a xa l thng tin ti nhiu vng khc nhau ca qu t. Chng hn, hu ht nhn dn sng cc Chu v Chu phi s kh c th c c mng cp quang trong khong 20 nm ti. Mt ngnh k thut tin b rt nhanh khc l thng tin lin lc v tuyn trn mt t. Cc tn hiu truyn hnh, c pht trong khng gian s dng cc sng v tuyn VHF v UHF, ri y s c chuyn ti trn cp quang. Mc ch ca s thay i ny l nhm cung cp cho mi ngi c c giao din vidieo c nhn. Trong khi , ting ni v cc mch c tc d liu thp khc s
142
c chuyn t c s h tng hu tuyn sang truyn tin v tuyn nhm h tr cho tc di ng ngy cng gia tng. H thng l tng ny s h tr cho loi hnh nh phim video m sau ny gil video c nhn nhng mng cp quang c th thc hin c. Trc y, cc i th cnh tranh nhau cung cp cc dch v giao lu u tin cho cc cng ng, nhng mt khi tt c cc khu vc hp dn c mt cng ty khc cung cp ri, cc i th bt u cnh tranh ginh git tng ngi mt chen chn vo nhng th trng c ngi khc phc v. Tht th v l trong ngnh kinh doanh truyn hnh qua h thng cp, him c trng hp mt khu vc no li c h thng th hai c xy dng chng ln, vic "xy dng chng ln" khng th kim ra tin. Vic c hai hay nhiu mng a dng cng bt vo cc gia nh c th thc y s cnh tranh, nhng chi ph tht v cng tn km. Cc my (i) phc v ca xa l thng tin ri s phi trang b nhng my in ton ln vi dung lng b nh tht khng l hot ng lin tc 24 trn 24 gi, khng ngng ngh ngy no. S cnh tranh cung cp chng s kh cng thng. Nhiu cng ty c nhiu kin khc nhau v mu thit k ng ca cc my phc v sau ny, v ang ra chin lc trin khai chng. Khng c g ng ngc nhin khi nhng v tr ang c cc i th hng hu nm gi lun b nh hng bi cc phm vi chuyn mn ca h. Nu cng c duy nht ca bn l mt ci ba, lp tc mi th khc phi lm sao trng ging mt ci inh. Cc cng ty sn xut my in ton mini nh cng ty Hewlett Packard d tnh s s dng mt chm cc my in ton mini lm cc i phc v. Nhiu loi cng ty khc nhau m trc y sn xut my in ton c nhn, tin rng vic s dng cc my c nhn r tin ni mng nhiu ci li vi nhau c th s l bin php hu hiu v kh thi nht. Cc chuyn vin bc thy cc loi my ca IBM hin ang ci tin my chnh ca h lm cc i phc v. H p mt nim hy vng tha thit rng xa l thng tin s l thnh lu cui cng ca "cc st b". Cn cc cng ty sn xut phn mm ng nhin coi sn phm ca h l cu tr li. Phn mm r n mc c th d dng sao chp v dnh tin sm phn cng, phn khng th no gim gi c. Mt kha cnh cnh tranh khc l nh hnh mt hnh thc cung cp cc phn mm s s dng trong cc my phc v trong tng lai. Oracle, mt cng ty qun l s liu sn xut phn mm cho my chnh v my in ton mini hnh dung mt i phc v nh l mt my in ton hay my in ton mini loi siu c th chy phn mm oracle. AR & T, vi kinh nghim sn c trong kinh doanh mng, s c gng gn tt c nhng g l thng minh nht ca h thng vo trong cc i phc v v b chuyn mch ca mng v kh nng x l vo trong cc ng dng tin hc nh my in ton c nhn v hp iu khin. Ti Microsoft, 'ci ba' duy nht ca chng ti l phn mm. Chng ti mong rng tr tu ca xa l s c chia u cho cc my phc v v cc ng dng thng tin. Cch b tr i khi c gi l in ton "khch hng/my phc v", c ngha l cc ng dng tin hc (khch hng) v my phc v s cng hp tc vi nhau hot ng trn cc ng dng phn mm. Chng ti khng tin rng cc my siu in ton khng l, cc my chnh, hoc thm ch cc chm my in ton mini s l nhng th cn thit. Thay vo , Microsoft, cng ging nh nhiu nh sn xut my in ton c nhn, hnh dung my (i) phc v nh l mt mng ca hng chc cho ti hng trm my in ton c nhn. Chng s khng c nhng hnh dng hp, nhng monitor, v
143
nhng bn phm quen thuc, v c th t tt c vo trong mt ci thng ln t ti trung tm ca h thng cp hoc ti tr s chnh ca h thng in thoi. N i hi phi c k thut phn mm c bit khng ch m lc tnh ton ca hng ngn chic my nh vy. Cch tip cn ca chng ti l bin s phi hp ca xa l tr thnh vn ca phn mm, v sau s dng m lng cao nht (v v th cng r nht) ca my in ton thc hin cng vic- ging nh phng php p dng trong ngnh cng nghip my in ton c nhn. Bin php ca chng ti l tm cch tn dng mi s tin b hin c trong ngnh cng nghip in ton c nhn, k c trong phn mm. My in ton c nhn s l phng tin c bn s dng trn xa l. Chng ti ngh rng hp iu khin phi c kh nng chia s cng nhiu c tnh k thut vi my in ton c nhn cng tt nhm gip cho ngi s dng d to ra cc ng dng v cc dch v hot ng trn c hai thit b . iu ny cho php mng Internet pht trin theo hng ca xa l vi m hnh tng thch. Chng ti tin rng cc cng c v nhng ng dng hin c trong my in ton c nhn c th dng to nhng ng dng mi. V d, chng ta ngh rng hp iu khin phi c kh nng chyc cc tiu i ca a CD-ROM ca li my in ton c nhn mi s xut hin vo thp nin ti. Ngi ta c th lp lun rng chng ti suy ngh qu thin cn, hnh dung ra th gii mi ton my in ton c nhn. Nhng hin nay c khong trn 50 triu my in ton c nhn c bn ra hng nm trn ton th gii. S my in ton c nhn hin c ny s hnh thnh mt th trng khi ng quan trng cho s ra i ca mt cng ty y trin vng pht trin cc ng dng v cc dch v khc nhau. Gi d t nhin c khong mt triu hp iu khin cng loi c a vo s dng, n cng ch l mt th trng rt nh so vi c hi pht trin ca tiu a phng tin ca my in ton c nhn. Mt cng ty ch c th c gng s dng mt phn nh kt qa nghin cu ca n trn khch hng sn xut ra loi hp c bit ny. Ch c cc cng ty ln nht mi c kh nng u t sn xut ra cc ng dng mi m khng phi lo lng g ti tm c ca k hoch trc mt. Chng ti tin rng hu ht cc sng kin mi sp sa ny sinh s ch m rng th trng hin c, v rng vic s dng th trng my in ton c nhn trn mng Internet s l phng thc kh thi nht m rng ra ti h truyn hnh tng tc v ti xa l. Nhng ngi ta cng c th s dng cc lp lun tng t ng h cc dng my in ton khc hoc thm ch c my chi tr chi in t s dng trong gia nh. Cc cng ty phn mm khc cng tin tng vo chin lc ca h trong vic sn xut phn mm cho hp iu khin. Hng Apple xut s dng k thut ca Macintosh, v Silicon Graphics d nh ci tin cho thch nghi hn h iu hnh ca h. Mt cng ty nh thm ch cn mun chuyn mc ch s dng mt h iu hnh hin ang c s dng ch yu trong h thng thng an ton ca xe ti. Nhng nh sn xut phn cng cng ang suy ngh v nhng quyt nh tng t nhm chn phng php sn xut hp iu khin theo cch h mun. Trong khi , cc cng ty sn xut hng in t cng ang nh xem loi ng dng thng tin no - t v in ton c nhn ti my thu hnh - h s sn xut v loi phn mm no h s s dng. Trn chin gia nhng nh kin trc phn mm cng s din ra trong thi gian di v c th li cun mt s i th cnh tranh c tim lc, nhng ngi cho n nay cha
144
h tuyn b g v nh ca h. Tt c cc yu t phn mm s, trong chng mc no , tng thch vi nhau nh cch tt c cc h thng my in ton hin nay tng thch vi nhau. Bn c th ni bt c my in ton no vo mng Internet, v sau ny cng nh vy i vi xa l thng tin. Hin cn c mt s cu hi ng v cc vn nh cc c s ca xa l c th chia s nhng c im c nhn hoc c giao in ngi s dng. Mt giao in ph thng n tht tuyt vi, tr phi bn khng thch n. Liu b m, ng b, cc bn hc c v mt th h X no , tt c u c cng s thch khng? Liu c th c mt loi no ph hp cho tt c, mt bin php trung gian linh hot nht? y cng th, l l th nhiu, nhng giao in th thuc mt lnh vc khc m ngnh cng nghip sn xut ra n phi tri qua th nghim, sng ch, v cho th trng quyt nh. Ngoi ra, hin cn c nhiu quyt nh tng t ang ch i s ph quyt ca th trng. Chng hn nh qung co ri y s gi vai tr ln lao trong vic bao tiu thng tin v gii tr, hay khch hng phi tr trc tip cho hu ht cc dch v ? Liu bn c c qun l tt c nhng g bn c xem k t khi bt u m my hoc dng mt ng dng thng tin no , hay ngi cung cp mng cho bn xut hin trn mn hnh th nht m bn xem ch cho bn cc thng tin n qun l ? Th trng cng s nh hng ti cc mt k thut ca thit k mng. i a s cc chuyn gia tin rng mng tng tc s s dng phng thc dch chuyn khng ng b (ATM), nhng hin nay phng thc ATM qu t, khng th s dng c. Nu gi c ca thit b ATM cng din tin ging nh cng ngh lin quan cc chp, chng s gim xung rt nhanh. Tuy nhin, nu v l do no , chng vn cn cao, hoc khng gim nhanh nh mong mun, th lc phi chuyn tn hiu thnh cc hnh thc khc trc khi chng i vo gia nh khch hng. K nng phong ph thu thp t nhiu loi cng ty khc nhau s tr nn rt cn thit lm cho xa l thng tin tr thnh mt th trng rng ln. N s quyn r nhng cng ty c th mnh nhng mt cn thit c gng tm cch sn xut ra mi th v kch ng ton th trng ln, nhng ti cho rng l mt sai lm. Trong kinh doanh, ti lun lun tin rng nhng cng ty no bit tp trung sc lc vo vi mt mnh, chuyn su ca mnh s l nhng cng ty thnh cng nht. Mt trong nhng bi hc ca ngnh cng nghip in ton - cng l bi hc ca cuc i - l gn nh khng th thnh cng nu mun lm tt tt c mi th c. Hng IBM v DEC v cc cng ty khc trong ngnh cng nghip in ton c trc y c gng lm tt c mi th, t cc con b in t, n phn mm, ri h thng, v c t vn na. Khi tc ca k thut c cc tiu chun my in ton c nhn v cc b vi x l tng tc ln, chin lc a dng ho xem ra kh yu t, bi v theo thi gian, nhng i th cnh tranh, nhng ngi tp trung vo cc lnh vc mnh nht ca h, thnh cng hn. Mt cng ty chuyn sn xut con b in t, cng ty khc chuyn v thit k my in ton c nhn, v mt cng ty thnh cng c hng phn li khim tn v tp trung vo . Nhng hy cnh gic! Nhng c gng nhm hp nht tt c mi hot ng ca xa l vo mt t chc cn phi c nh gi nh l s ch k. Hu ht bo ch ng ti tin tc v xa l u quan tm ti ch mt iu, l khi lng kinh doanh s ca n.
145
Cc cng ty truyn thng i chng ang hp nht li vi nhiu c cu khc nhau. Mt s cng ty in thoi mua li cc cng ty cp. Cng ty truyn thng v tuyn McCau Cellular c cng ty AT&T mua li. Hng Disney mua hng Capital Cities-ABC v Time-Warner ngh mua hng pht hnh Tuner. S cn phi mt mt thi gian di cc cng ty ny mi c th nh ga c mc khn ngoan ca h trong vic mua bn st nhp ny. Nhng d ng hay sai, nhng tho thun mua bn nh vy lm xn xao c bn dn thin h. Chng hn, khi s hp nht gia hai hng Bell Atlantic v TCT thnh mt hng c s vn ln ti 30 t M kim, bo ch suy on rng liu c phi l mt tht bi ca xa l thng tin. Cu tr li l khng. C hai hng ny vn cn c nhng k hoch u t rt nng ng nhm xy dng h tng c s ca xa l thng tin. S thnh cng ca xa l tu thuc vo s tin trin ca my in ton c nhn, ca mng Internet, v ca cc ng dng mi. Cc cng ty ang hp nht, hoc khng hp nht c, tuyt nhin khng phi l mt ch s v tin b hoc s git li ca xa l. Cc tho thun mua bn ging nh ting ng hu trng; chng vn c m vang cho d c hoc khng c ngi nghe thy. K hoch ca Mirosoft l nhm vi tay ti hng trm cng ty khc nhau, k c cc hng phim, cc mng truyn hnh, v cc nh sn xut bn nht bo v tp ch. Chng ti hy vng cng lm vic vi h, chng ti s tp chung c ngun vn chung xy dng cc ng dng cho a CDROM, cho mng Internet, v xa l thng tin. Chng ti tin tng s lin minh v ang h hi mun tham gia cng vi h. Tuy nhin, s mng ch yu ca chng ti ang cung cp cng c phn mm cho xa l thng tin. Chng ti ang cung cp cng c phn mm cho mt cng ty sn xut phn cng xy dng cc ng dng mi. Nhiu hng truyn hnh thng tin i chng trn khp th gii s cng lm vic vi chng ti, v theo di phn ng ca khch hng i vi cc ng dng ca chng ti. iu quan trng c tnh sng cn l phi bit lng nghe kin ca khch hng. Cc bn na, cc bn cng c kt qu ca nhng th nghim ca xa l. Liu con ngi c hng v cc tr chi a phng tin mi khng ? H c x hi ha theo cc phng thc mi ? Liu h c cng lm vic vi nhau trn mng khng ? H c chu i mua sm ti th trng mi trn xa l ? Liu nhng ng dng v cng hp dn bn cha bao gi hnh dung ti c ra i khng ? V liu ngi ta c sn sng tr tin cho nhng kh nng mi khng? Nhng cu tr li cho cc cu hi trn l chic cha kha gip chng ta hiu Thi i Thng Tin pht trin nh th no. Nhng nu bn mun bit cuc chy ua xy dng xa l thng tin thc s din ra nh th no, hy theo di trn my int ton c nhn ni vi mng Internet ca bn, v trn cc ng dng phn mm s rt ph bin cho cc t th nghim ca xa l. V t ra, cng l nhng g ti d nh s lm.
146
Chng 11. Nhng vn thit yu y l nhng th v trong thi i thng tin. y chnh l giai on khi u. Hu nh ni no ti n, d thuyt trnh hay n ti vi bn b, ti u gp nhng cu hi tng t : Cng ngh thng tin s thay i cuc sng ca chng ta nh th no, tng lai khc bit ra sao, cuc sng s tt p hn hay xu i? Nh ni, ti thuc tup ngi lc quan, ti lc quan v nh hng ca nn cng ngh mi i vi cuc sng. Bng cch m rng phn phi thng tin, cuc sng c nhiu gi rnh ri hn, i sng vn ho phong ph hn. p lc i vi cc th s gim xung do chng ta c th lm vic ti nh hoc nhng ni xa thnh ph. Sn phm to ra hng ngy cng nhiu cc dng thng tin thay v hnh thc sn phm ch bin. Theo , ngun ti nguyn thin nhin t phi chu p lc khai thc hn. Cuc sng d dng kim sot hn, kinh nghim v sn phm lm ra ng vi thc t mong mun. Cng dn trong x hi thng tin mi nhiu c hi mi trong vic lm, hc hnh gii tr. Nhng quc gia can m bc i u trong mi lin h khng kht vi nhau tt s gt hi c nhng phn thng xng ng v kinh t hng lot nhng th trng mi vi mun vn vn hi c vic lm mi m ra. Nu xt theo tng giai on mi nm, kinh t lun l mt tin trnh t ph y kch tnh. Sut my trm nm qua, mi th h ni tip nhau pht kin nhng cch x l cng vic hu qu hn. Li ch tch lu tr nn khng l. Ngy nay, mi ngi dn bnh thng c c iu kin sng hn hn mt nh qu tc ca vi trm nm trc. Sng nh nhng ng hong thu trc lnh a rng ln qu th v tht, nhng chy rn trong ngi th chng ta ngh sao? Ring tin b trong y hc ko di tui con ngi cng nh ci thin mc sng mt cch ng k. Nhng nm u th k 20, Hery Ford l ch mt tp on sn xut xe hi. Vy m xe bn ang s dng vt xa tt c nhng xe ng ta tng c: an ton hn, ng tin c hn, v chc chn c h thng m thanh hin i hn nhiu. S tin b theo cch ny s c tip tc. Sn lng gia tng thc y x hi pht trin. n lc no ngi bnh thng cng c th "giu c hn" bt k ai trong chng ta by gi vn chnh la thi gian thi. Ti l ngi lc quan nhng khng phi l ti khng quan tm n nhng vn xy ra vi tt c chng ta. Cng vi nhng i thay quan trng, chng ta phi tr gi cho nhng li ch m x hi thng tin mang li. Trong mt b phn kinh t s c nhng xo trn i hi c s ti o to nhn cng. Cc dch v truyn thng lin lc v in ton min ph lm thay i mi quan h gia cc quc gia v gia cc thnh phn kinh t trong quc gia. Uy lc v tnh a nng ca k thut lm ny sinh nhng lo ngi mi v i sng ring t, b mt thng mi v an ninh quc gia. Ngoi ra, vn cng bng cng t ra. X hi thng tin phi phc v cho mi i tng ch khng u tin ch mt nhm ngi am hiu k thut hoc c c n v kinh t. Tm li, hng lot vn ang ch i chng ta. Khng hn ti c hng gii quyt, nhng ti ni u cun sch, y l thi im tt nht cho mt cuc tho lun ci m. Tin b k thut t ton th x hi trc nhng vn mi m v phc tp m chng ta ch tin liu c phn no. S tin b qu nhanh trong lnh vc k thut i lc cn gy cho chng ta cm tng ca th gii sau ny s thay i tng ngy mt. Thc t th khc. Tuy nhin chng ta phi chun b cho s thay i. X hi buc phi thc hin
147
nhng s chn la kh khn trong nhng lnh vc nghin cu khng gian, u t gio dc, lut l, cn nhc gia ring t c nhn v an ninh cng ng. iu quan trng l chng ta phi ngh n tng lai, nhng ng thi phi thn trng, trnh hnh ng vi v. Lc ny, chng ta ch c th nu nhng vn c tnh khi qut ch khng phi m x, t nhng yu cu c th. vn cn rng thi gian chng ta quan st din trnh ca cuc cch mng ang n a ra quyt nh sng sut hn l thun tu mang tnh phn ng. C l mi lo ngi c nhn ph bin nht l vn "Ti phi lm th no thch nghi vi mt nn kinh t ang pht trin ?" Ai cng lo s cng vic h ang tr nn li thi v ri khng th no thch nghi vi cch thc lm vic trong nhng lnh vc sau ny s bin mt, hoc nhng thay i kinh t s dn n tnh trng tht nghip i tr, nht l i vi th h cng nhn ln tui. l nhng mi quan ngi chnh ng. Tt thy ngnh ngh, nghip v ri s mai mt dn. Nhng hnh thc mi ny sinh. Chng ta s chng kin s kin ny trong mt vi ba thp nin na vi tc vn vt nh kinh nghim lch s cho thy, nhng cng khng d di hn nh hng ca cuc cch mng m cng ngh vi x l mang li, hay s chn ng trong lnh vc vn ti khng gian, ng b, dch v ngn hng trong thp k qua. D b vi x l v thnh qa ca n l my in ton c nhn lm thay i, thm ch xo s mt s ngnh ngh v tn tui mt s cng ty, chng ta cng kh tm thy mt b phn kinh t ln no b nh hng mt cch tiu cc. Cc cng ty sn xut b vi x l trung ng, in ton mini, my nh ch ang thu nh quy m li, nhng cng ngh in ton, xt v tng th, to thm vic lm cho v s ngi. Hu ht nhng ngi b nhng cng ty in ton ln nh IBM, DEC sa thi u tm c vic lm khc trong cng lnh vc, thng l nhng cng ty t nhiu lin quan n my in ton c nhn. Ngoi cng ngh in ton, kh lng tm thy mt b phn kinh t hon ho no b tc ng mt cch tiu cc bi my in ton c nhn. Cng vic sp ch in b thay th bi phn mm xut bn. Th nhng, phn ln s th ny u tm c nhng vic lm khc do chnh phn mm ny to ra. S thay i khng phi lc no cng tt p cho tt c mi ngi, nhng cc cuc cch mng cho thy mt khi cng vic c my in ton s l th kt qu tht m mn. Mt s ngi lo ngi rng trong tng lai ch cn mt s loi cng vic nht nh v cng vic no mt i ko theo mt s ngi mt vic lm. May thay, kinh t khng vn hnh theo cch . Kinh t l mt cu trc khng l trong cc thnh phn hot ng nhp nhng n vi nhau. Mt b phn no b phng thch tc khc tm thy ch ng quan trng ca n mt b phn khc. Mt khi cng vic khng cn cn thit na, ngi ta c gii phng lm cng vic khc. Kt qu l gii quyt c nhiu vic hn. V nu di mc sng c nng cao nu nn kinh t c s bin ng nh suy thoi hoc tr tr th hu qu lm nhiu ngi ln lc mt vic lm, nhng bt k s thay i no do chnh k thut mang li u c khuynh hng l to thm vic lm m thi. Th loi ngnh ngh thay i lin tc cng vi s tin ho ca x hi. c mt thi, cc cuc in m u phi thng qua s gip ca tng i vin. Hi ti cn b,
148
mun gi in ng di t gia nh i phi bm s "0" ri n s in thoi cn gi nhn vin tng i cho gi. Sau ny khi ti ln hn mt cht vn thy cn nhiu cng ty s dng tng i ni b. Tng i vin ni ng dy bng cch cm dy vo tng i. Ngy nay, ch cn rt t ni s dng tng i vin. D vy, s lng cc cuc in thoi tng nhiu hn bao gi ht, T ng ho thay th tt c. Trc Cch Mng Cng Nghip, a s dn chng sng bng ngh nng. Trng trt l ngh chnh ca nhn loi thi . Gi s nh lc c ngi tin on rng vi th k sau x hi ch cn mt b phn nh sn xut lng thc, t hn reo lo u cho gii nng dn v k sinh nhai ca h sau ny. Trong s 501 loi cng vic do cc iu tra dn s Hoa K thng k c vo nm 1990 th a s cc loi cng vic ny khng c trc nm mi nm. Mc d chng ta khng th no bit trc c nhng loi cng vic mi pht sinh, nhng hu ht u t nhiu lin quan n nhu cu cha c p ng v gio dc, dch v x hi cng nh gii tr. Chng ta bit rng khi xa l thng tin ni mng gia ngi mua v ngi bn th nhng ngi lm trung gian trong cc thng v s chu p lc nmg n, tng t nh cc nh bun bn nh chu p lc t cc hng bun u mi nh Wal-Mart, Price-Costo, v nhng cng ty c mng li tip cn ngi tiu dng c bit hiu qu. C th chng ta tic cho hnh thi vn ho bin mt, nhng cc ca hiu u mi v hng lot nhng tim bn thc n nhanh ang pht t bi ngi tiu dng, bng l phiu la, c khuynh hng ng h cho nhng ngi cung cp tm kim hiu qu sn xut bng gi c mi hn. Gim i s lng ngi trung gian, mi gii, cng l mt cch h thp gi thnh. iu ny s lm cho nn kinh t thay i, nhng s thay i s khng nhanh hn nhng thay i m phng thc bn l mang li thp k qua. Phi nhiu nm na mi c th a ra xa l thng tin vo phc v tht rng ri trong vic mua bn gim thiu s lng ngi trung gian chng ta chun b. Nhng cng vic ny thay th nhng ngi trung gian c th xa l n mc cha th ngh ti c. Chng ta hy ch i xem nn kinh t mi s to ra nhng sn phm y sng to nh th no. Th nhng, mt khi x hi cn cn n s gip , nht nh cn nhiu cng vic mi chng ta phi lm. Li ch ln lao m nn sn xut tin tin mang li khng n nh. Vi nhng ngi c o to cho mt cng vic no m bng nhin khng cn cn thit na, ta khng th n gin ngh h ra i hc ly mt ngh khc. Qu trnh t thch ng khng n gin iv nhanh chng nh vy nhng li rt cn thit. Chun b cho th k sp n khng phi l d dng, v thm ch chng ta khng th tnh trc c nhng nh hng ph do nhng thay i m chng ta c th tin liu c gy nn, ni chi n nhng thay i m chng ta c th tin on c. Cch y mt trm nm, mt chn tri mi trong cng ngh sn xut se hi m ra chc chn mang li nhng mn li knh s v bp mt s ngnh ngh hoc nhm nhng ngnh ngh sn xut khc. Nhng kh c th on trc nhng g c th. Khng chng bn bo cho ngi bn ca mnh cng ty asmeBuggy Whip chun b h s xin vic lm v li khuyn anh ta nn ng k mt kho hc v my mc, nhng bn c tnh n vic u t bt ng sn xy dng hng lot cc thng x khng ?
149
Hn bao gi ht, gio dc c vai tr c bit trong vic to nng gii quyt nhng vn chung. Trong th gii y bin ng ny, gio dc gi vai tr quan trng nht gip cho con ngi d dng thch nghi vi mi trng mi. Khi nn kinh t chuyn i, nhng ngi hay nhng x hi no c trang b trnh ph hp, thng qua gio dc, s c khuynh hng thch ng tt nht. Chi ph m x hi phi tr cho vic thu mn ngi c chuyn mn s tng cao. V vy, ti c li khuyn hy, thng qua nn gio dc, chun b cho mnh vn hc vn chnh quy v khng ngng hc hi kp thi nm bt nghip v mi v li ch mi trong sut cuc i. Nhiu ngi s b y ra khi ni quen thuc vi mnh. nhng nhng g h bit trc khng hn khng c ch s dng. Mi ngi, k c cng ty, phi t ti to mnh t nht hn mt ln. Cc cng ty v chnh ph phi c chnh sch ti to nhn cng, nhng mi c nhn c trch nhim chnh v trnh hc vn ca bn thn. Bc u tin lm quen vi in ton, chng ta cm thy bi ri. Ring tr con l mt ngoi l. Ngi ln u tin s dng lo s rng ch mt li lm nh trong khhi s dng cng lm hng my hoc nh mt ton b thng tin lu tr. ng l cc s liu s mt nhng him khi chng ta khng phc hi li c. Hin nay, chng ta tm c cch gi thng tin kh b mt v d dng phc hi hn. Hu ht cc phn mm c lnh "lp li - Undo" gip d thc hin nhng cng vic khc cng lc ri nhanh chng phc hi li thng tin c. Ngi s dng tr nn t tin hn v nhng sai st khng phi l bi t lm. V mi ngi bt u th nghim. My in ton c nhn to nhiu c hi cho thc nghim. Cng c kinh nghim s dng, ngi ta cng hiu nhng g c th lm, nhng g khng th lm c. My in ton tr thnh cng c hn l mt mi e do. Cng nh my xi. My may, my in ton gip gii quyt cng vic hiu qu hn. Mt iu m nh con ngi l my in ton s qu "Thng minh" n ni c th thay th v khng cn n ch c ca con ngi. D ti tin rng sau ny s c nhng chng trnh c chc nng v mt l n nh con ngi, nhng rt c th c cuc i ti cng cha chng kin c iu . sut nhiu chc nm qua, cc nghin cu tr tu nhn to c gng to cho my in ton mt kh nng hiu bit, t duy nh con ngi. Vo nm 1950, Alan Turning a l thuyt trc nghim gi l trc ngim Turning: Nu bn i thoi cng lc vi my v ngi m bn khng nhn thy, v bn khng phn bit c u l my v ngi th qu tht bn c chic my thng minh, mi s tin on v s tin b quan trng trong lnh tr tu nhn to xa nay u t ra qu lc quan. Ngy nay, ch ring vic hc hi ca con ngi cng vt xa nng lc ca nhng chic hin i nht trn th gii. My in ton t ra thng minh v c lp trnh c bit nhm thc hin mt cch my mc mt s cng vic nht nh nh ln chng trnh trc hng t nc i c th chi mt vn c logic. Trong tng lai gn, my in ton c th tr thnh mt cng c thc y tr tu con ngi. Tuy nhin, cc my mc s khng phi l phng tin ph bin thng tin tr phi hu ht mi ngi u bit s dng my. Tht th v nu mi ngi d giu hay ngho, thnh th hay nng thn, gi hay tr, u c c hi tip vi my. Th nhng hin nay, my vn cn qu t i vi hu ht mi ngi. Mun xa l thng tin l mt phng tin ph bin, trc ht my in ton phi l mt cng c ph bin i vi mi i
150
tng, khng ring g thnh phn u t trong x hi. iu ny khng c ngha gia nh phi c mt my. i vi nhng ngi khng c kh nng lp t my ti nh c th s dng my cc th vin, trng hc, bu in, quy sch bo. Cn nh rng ch khi no xa l thng tin thc s thnh cng, t ra thnh cng hn nhng nh ph bnh ngh, khi y mi t n vn ph bin rng ri. Tht l lng, cng c mt s nh ph bnh y, khi th cho rng nu xa l thng tin tr nn ph bin rng ri s khng trnh khi nhng rc ri trong x hi, li cng chnh nhng ngi c lc lo ngi rng xa l thng tin s khng th ph bin rng ri c. Mt xa l thng tin thc s pht trin phi ph hp vi kh nng ti chnh ca mi ngi, t ra trong nh ngha l vy. Mt mng thng tin tn km gia cc cng ty ln vi nhau hoc gia nhng thnh phn kh gi trong x hi vi nhau th khng phi l xa l thng tin m l nhng con ng thng tin t nhn. Mng li thng tin s khng mang li nhiu thng tin phong ph nu con s 10% gm nhng ngi giu c trong x hi s dng. Bn quyn thng tin c gi nht nh. V vy, ti tin mi ngi, i hi phi thu ht s ng ngi s dng. Chi ph cho qung co s khng c ch g nu a s ngi s dng khng quan tm n. Nu thc s nh vy, chi ph cho vic ni mng phi h thp xung hoc vic t chc ton b h thng phi c tm hon v tnh ton li sao cho hiu qu hn. Xa l thng tin hoc l mt hin tng mang tnh i chng, hoc khng l g c. Cui cng, chi ph cho dch v in ton v thng tin s gim n mc rt thp, mi trng cnh tranh thc s m rng v kt qu l nhu cu gii tr cng nh nhu cu v thng tin s khng tn km l bao. Bn cnh , ngi ta s dng ngun tin thu t qung co trang tri cho vic cung cp nhiu thng tin min ph. Tuy nhin, ngi lm dch v mun ngi s dng phi tr tin, cho d i tng l cc ban nhc rock, cc chuyn vin hay, c vn, hay nhng ngi xut bn sch bo. V vy xa l thng tin s ph hp vi kh nng mi ngi nu bit s dng hp l, nhng s khng min ph. Phn ln s tin trong tng lai bn thanh ton cho dch v xa l thng tin cng ging nh hin nay bn ang phi tr cho cc dchv tng t nhng di hnh thc khc. Cng nh trc y bn dng tin mua a ht th by gi dng khon tin cho mt a compact, thay v mua v xem phim theo rp th by gi thu bng video. Chng bao lu na thay v thu bng, bn s phi thanh ton cho dch v phim theo yu cu. Nu hin nay bn tn km cho nhng tp ch thng k th sau ny mt phn s tin s thanh ton cho dch v cung cp thng tin hai chiu. Cc thng tin v chnh sch ca chnh ph, t vn, y t v ti liu cho hc tp, nghin cu s c cung cp min ph. Mt khi tip xc vi x l thng tin, mi ngi bnh ng i vi cc ngun thng tin. Trong vng hai mi nm na, khi m thng mi, gio dc, cc dch v thng tin s c a vo xa l, kh nng c nhn, mt yu t quan trng ca x hi, s tu thuc phn no vo vic bit s dng xa l thng tin hay khng. X hi s phi tnh n vic tr cp mt s dch v thng tin saocho mi ngi c cng c hi c tip xc vi ngun thng tin rng ri. Gio dc khng hon ton l li gii p cho nhng thch thc mi m thi i thng tin t ra. Nhng gio dc l mt phn gii p cho hng lot cc vn x hi. Tr li nm 1920, H.G.Wells, vi tr tng tng phong ph v tm nhn tin b ca mt nh tng lai hc, pht biu " Lch s nhn loi cng lc t ra l mt cuc chy ua gia tri thc v tai ho". Tri thc l n y mnh m cho x hi v bt c s tin b no tri thc cng l mt bc tin trn qung ng di i n mt c hi bnh
151
ng cho mi ngi. Mt phn v p ca th gii in t l to c hi thm cho nhiu ngi s dng ti liu tri thc m chi ph tng thm hu nh khng ng k. S hiu bit v in ton c th t c mt cch khng chnh qui. Nh ti ni, nim say m ca ti bt u t chi cc tr in t, v nhng nm sau Warren Buffett cng vy. Cha ti b cun ht vo khi ng s dng in ton tnh thu. Nu my in ton c v khng khip vi bn sao khn th bt u bng nhng vic nh vy ? Hy dng in ton lm nhng g c th gip cho cuc sng ca bn d dng hn, th v hn, xem nh mt cch tip cn. Hy son kch trn my, giao dch ngn hng, gip con gi bn lm bi tp. Li dng in ton lm cho cuc sng d chu hn cng ng b cng lm ch. Hy cho my mc mt c hi, rt c th bn s b cun ht y. Nu nh bn vn cn thy lng tng hay kh khn vi chic my, iu khng c ngha bn km thng minh. iu c ngha rng chng ta cn nhu iu tm hiu lm my mc tr ln d dng hn. H cn tr chng no th in ton cn quan trng vi bn chng y. Nu bn ang tui 50 hoc hn, c th bn s v hu trc khi thy n cn thit, nh ti cho rng bn nh mt mt kinh nghim l th. Nh nu bn ang tui 25 v khng dnh in ton, rt c th sao ny bn s khng lm c bt c cng vic g bn ang theo ui mt cch hiu qu. Hy bt u hc i sau ny s d dng kim vic lm hn. Quan trng hn c, xa l thng tin khng phi cho th h chng ti hay trc , m cho th h tng lai. Tr em ln ln vi my in ton trong thp k qua, v tr em s ln ln vi xa l thng tin trong thp k ti, v chng s gip y khoa hc n nh cao. Chng ta phi ch c bit n s mt cn i do phn bit gii tnh. Hi ti cn b, hnh nh ch c bn con trai c khuyn khch dc ph my in ton. Ngy nay, cc em gi c tip cn vi my nhiu hn so vi hai mi nm v trc. Nhng vn cn rt t ph n hin nay m nhim cc cng vic mang tnh k thut. Nu to iu kin tt cho cc em, khng phn bit gii tnh, hiu bit v in ton t khi cn b, ti tin rng tng lai cc em gii quyt tt nhng vn lin quan n in ton. T nhng kinh nghim hi cn b v nhng kinh nghim c c t bn b l nhng bc cha m ang nui con ci ti thy rng tng lai cc em s c gii quyt tt lin quan n in ton. T nhng kinh nghim hi cn b nhng kinh nghim c c t bn b l nhng bc cha m ang nui dy con ci, ti thy rng mt khi tr em c iu kin tip xc vi my, chng tc khc b li cun ngay. Nhng chng ta to c hi cho chng. Trng hc to nn iu kin cho cc em tip xc vi xa l thng tin vi gi r. ng thi, cc gio vin phi c hun luyn lm quen vi cng c ny. Mt iu tuyt vi v xa l thng tin l s bnh ng c c d dng hn trong i thc. Nu nh phi tn km rt nhiu trang b cc trng tiu hc cc vng xa xi nhng th vin tm c nh cc trng Beverly Hills th nn dng cc khon chi ph gip cc trng
152
hc c ni vi xa l thng tin, lc hc sinh s cng c hi n vi thng tin bnh ng nh nhau. Thc t chng ta u bnh ng. Vy, hy s dng quyn bnh ng ny gii quyt nhng vn mang tnh x hi m x hi cn gii quyt. Mng li thng tin s khng xo b c hng ro thnh kin v bt cng, nhng n chnh l mt lc lng mnh m gp phn t c mc nh . Vn nh gi ti sn tr tu trong cc dchv gii tr v cung cp ti liu v hc tp, nghin cu, cn gy nhiu bn ci. Cc kinh t gia hiu r s nh gi, phn nh trc tip cc chi ph b ra nh th no. Ni th trng c nhiu nh sn xut ln, gi c c khuynh hng gim n mc trang tri chi ph. Nhng phng thc ny khng th p dng cho sn phm tr tu. Gio trnh kinh t cn bn t hai ng biu th cung cu giao nhau ti mt im l gi thch hp cho sn phm. Nhng l thuyt kinh t gp tr ngi i vi sn phm tr tu, bi qui lut thng thng cho chi ph sn xut khng th p dng c trong sn phm tr tu. Tiu biu l qu trnh u t cho sn phm tr tu tch lu n mc khng l. Chi ph ny c nh d ch mt n bn c bn ra. Sn phm in nh k tip ca George Luca trong b phim di nhiu tp Chin Tranh Gia Cc V Sao s tn km hng triu la bt k c bao nhiu ngi n rp xem. Vic nh gi ti sn tr tu phc ngi n tp hn cc loi hng ha khc rt nhiu bi v ngy nay chi ph cho vic n lot cc sn phm tinh thn khng cao lm. Mai y, trn xa l thng tin, chi ph cung cp tc phm, c xem nh chi ph sn xut, s h xung rt thp v s tip tc h thp mi nm theo qui lut Moore. Khi bn mua mt loi thuc mi, bn phi chu hu ht cc chi ph m cng ty dc phm tn km cho vic nghin cu, pht trin v th nghim. Ngay c khi chi ph sn xut mi vin thuc khng l bao, cc nh sn xut vn tnh vo cht t nht l khi th trng khng ln lm. Khon thu c trung bnh trn mi bnh nhn s trang tri cho chi ph u t sn xut v to mt li nhun hp l nh u t hi lng v s t vi nhiu kh nng ri ro v ti chnh c n b tho ng. Trng hp nhng nc ngho c nhu cu v thuc men, nh sn xut ri vo tnh trng kh khn d hiu. Tr khi cng ty dc c min hoc gim ph cp giy php, nhng nc ngho s khng th c thuc dng. Tuy nhin, nu nh sn xut c th u t vo trong vic nghin cu v pht trin, ngi s dng phi tr gi cao hn gi thng thng. Gi thuc men thay i rt ln tu mi nc v l mt kh khn rt ln cho thnh phn ngho kh nc giu c tr phi chnh ph nhng nc c nhng chnh sch tr cp thch hp. Mt gii php kh thi nhng c v khng cng bng l buc ngi kh gi phi tr cho mt loi thuc mi no , hoc v xem phim, sch bo, vi gi cao hn ngi ngho. Tuy nhin gii php ny cng tng t nh chnh sch m chnh ph ang p dng - nh thu. Bng cch nh thu ngi kh gi phi tr hc ph, ph cu ng, ng gp cho qun i hoc bt c tin nghi no khc, cao hn ngi dn c thu nhp trung bnh. Nm ngoi ti phi tr 100 triu la cho cc chi ph ni trn di hnh thc thu thu nhp sau khi bn mt c phn Microsoft. Ti khng thc mc v chuyn l mt v d minh chng cng mt dch v nhng gi c khc nhau gh gm. nh gi dch v trn xa l thng tin c th mang tnh tr gi hn l trn c s chi ph. i vi nhng gia nh hay cng ng nhng vng xa xi, vic ni mng kh tn km v chi ph
153
dn ng dy rt cao. Cc nh u t cng khng nhit tnh lm m kh nng cc vng b tr ngi v a l cng khng lm ni. Chng ta ch i mt cuc tho lun si ni v vn c nn chng chnh ph tr cp ni mng cho nhng ni thn qu, hoc nn c nhng chnh sch no buc nhng chnh sch no buc ngi thnh th chu mt phn chi ph cho ngi sng nng thn. Chnh sch trc c gi l "dch v i chng", nhm tr cp cc dch v in, in thoi, th tn, cho cc vng qu Hoa K. Tc l, bt k bn u, bn ch phi tr gi c nh cho tt c, cho d dch v thn qu t hn v khong cch gia cc gia nh cc doanh nghip xa hn khu vc dn c tp trung. Trc y, khng c chnh sch tng t nh vy cho cc dch v giao bo, pht thanh, truyn hnh, d vy, hin nay hnh thc dch v nh th ny ang c p dng rng ri. R rng, trong mt s trng hp, s can thip ca chnh ph khng phi lc no cng bo m c thnh tnh ph bin. Ban u. S bu chnh Hoa K c thnh lp v cho rng l cch duy nht c th cung cp dch v tht s i chng. Tuy nhin, c l S Bu Chnh Hoa K v Cng ty Pht chin nhanh lin bang khn tn thnh quan im ny v c hai ang c gng m rng th trng v li nhun. Vn cn xem xt l chnh ph c nn can thip vo dch v xa l thng tin khng. V nu can thip th n mc no, chc chn s din ra quyt lit trong nhiu nm. Xal thng tin s cho php nhng ngi sng nhng vng xa xi c th tham vn, hp tc v tip cn vi nhp sng cu phn cn li ca th gii. Mt s kin cho rng s kt hp gia i sng nng thn v th thnh s l mt ti quyn r. iu ny gp phn khch l cc cng ty xy dng mng u t xy dng ng dy si quang hc n mt s tiu bang, n mt s cng ng. Thm ch cc nh u t s nng cao iu kin sng a phng bng cch xy dng ng dy ni mng vi xa l thng tin. Mt s vng qu c iu kin v c im ph hp vi cuc sng cao s lm mi cch thu ht gii th dn phong lu. Ni chung, cc khu vc th c khuynh hng tm n thng tin trc cc khu vc nng thn. Tng t, xa l thng tin s mang thng tin v c hi n tt c cc quc gia ang pht trin. H thng lin lc ton cu vi gi r c th a ngi ta vo hp lu kinh t th gii. Mt tin s no bit ni ting Anh Trung Quc c th t vn vi ng nghip ca anh ta Lun n. Gii lao ng tr thc cc nc cng nghip ang pht trin, mt mt no s i u vi s cnh tranh mi. Cng nh cng nhn cc nc pht trin phi i u vi s cnh tranh t cc nc ang pht trin trong thp k qua. Chnh v vy xa l thng tin s lm lc y cho thng mi quc t trong lnh vc tri thc v dch v, tng t nh s ra i ca ngnh vn chuyn hng ho bng cng ten - n thc y thng mi quc t trong thp k qua. Kt qu cui cng s l mt th gii giu c hn, theo chiu hng n nh. Cc nc pht trin v nhn cng cc nc c th duy tr v tr dn dt kinh t. Tuy nhin, s cch bit gia nc giu v nc ngho s bin mt. Khi u chm mt bc i khi cng l mt li th, cho php chng ta b qua mt s bc v trnh c nhng sai lm m nhng ngi i tin phong gp phi. Mt s quc gia s b qua giai on cng nghip ho tin thng ln Thi i Thng Tin. Chu u c truyn hnh sau Hoa K nhiu nm Nhng cui cng h c hnh nh tt hn, v vo lc Chu u t ra cc tiu chun l lc c sn nhiu tiu chun h c th la chn tiu chun tt nht. Kt qu l dn Chu u c thng thc v tuyn truyn hnh c hnh nh tt hn hng thp k nay.
154
Cc h thng in thoi l mt th d khc v vic khi u chm s c li th hn nh th no. Ti Chu Phi, Trung Quc v mt s khu vc ang pht trin khc, nhiu ngi c in thoi s dng thit b t bo quang hc. Dch v in thoi di ng ang pht trin nhanh chng ti Chu , Chu M La Tinh, v cc khu vc ang pht trin khc v n khng cn dy dn bng ng. Nhiu ngi trong lnh vc in thoi di ng tin on rng cc tin b cng ngh c ngha l cc khu vc ny c l s khng bao gi c mt h thng in thoi dng dy dn ng thng thng. Cc nc ny s chng bao gi phi tn hng triu cy ci lm ct in thoi hoc mc hng ngn dm dy in thoi ri h tt c xung v ph b ton b h thng. H thng in thoi khng dy s l h thng in thoi u tin ca h. H s lin tc lp cc h thng in thoi di ng tt hn bt k ni no m h khng th c c mt mng li ton b di bng tn rng. S hin din ca cc h thng thng tin lin lc tin tin ha hn lm cc quc gia tr nn ging nhau hn v gim tm quan trng ca bin gii gia cc nc. My fax, my quay video xch tay, v i pht thanh thc y x hi tin nhanh hn v chng cho php tin tc c chuyn qua li trong thi gian ngn nht. Ngy nay cc v tinh thng mi truyn sng n cc quc gia nh Trung Quc hay Iran, v ngi dn c bit v th gii bn ngoi m khng nht thit b chnh quyn ca h kim duyt. Vic tip cn vi ngun thng tin mi ny c th a con ngi n gn nhau hn bng cch lm tng hiu bit ca h v nn vn ha khc. Vi ngi cho rng vic s gy bt bnh v t hn na l '' Cuc cch mng v s trng ch'' khi m nhng ngi b c lp c d liu v mt li sng khc i chiu vi chnh li sng ca h. Trong lng tng x hi c nhn, cn cn gia cc kinh nghim truyn thng v hin i s thay i khi con ngi s dng xa l thng tin nhm tip xc vi nhiu kh nng hn. Vi nn vn ho c th s cm thy nh b xm phm khi con ngi ch nhiu n cc vn hoc cc nn vn ha ton cu hn l nn vn ho truyn thng. "Vic cng mt mu quong co c th hp dn mt ai trong mt cn h New York, mt trang tri Iowa, v mt lng qu Chu phi khng chng minh c rng cc tnh hnh ging nhau ", Bill MckKibben, mt nh ph bnh nhn xt v ci ng thy c t khuynh hng xo i tnh a dng theo tng a phng bng cc kinh nghim trung thun nht. " ch l bng chng ch ra rng nhng sng trong chia s vi cm xc ging nhau, v chnh nhng im chung ti thiu li chnh l ni dung ca mt ngi lng ton cu". Tuy nhin, nu con ngi chn xem qung co, hoc chng trnh c cc qung co h tr th h c nn b tc mt quyn hay khng ? y l mt vn chnh tr quc gia phi c li p ring. Tuy nhin, s khng d dng g khi sng lc mt ng ni mng xa l ch cho lt qua mt vi thnh t m thi. Nn vn ha i chng M mnh n c mt s quc gia khc hin ang c hn ch n. H hy vng m bo c kh nng tn pht trin ca nhng nh sn xut ni a bng cch ch cho php truyn hnh nc ngoi pht sng mt s gi nht nh trong tun. Ti chu u, vic sn c v tinh v nhng chng trnh cp lm gim kh nng b chnh quyn kin sot. Xa l thng tin s xo i cc bin gii, v c th a n mt nn vn ho
155
th gii, hoc t ra l s chia s cc hot ng vn ho v cc gi tr. Xa l ny cng to iu kin cc nh yu nc, thm ch c nhng ngi sng tha phng, ho nhp su trong cng ng sc tc ca h d dng vn ti cc cng ng khc c cc mi quan tm gn ging nhau bt k chng nm u. Vic ny c th tng cng tnh a dng v phn li khuynh hng vn ti mt nn vn ho th gii n nht. Nu con ngi thc s gn b vi cc mi quan tm ca bn thn v rt khi th gii bn ngoi - nu cc vn ng vin c t ch lin lc vi cc vn ng vin c t khc, v ngi Latvia ch chn c bo ch Laviac mt nguy c l cc kinh nghim v gi tr chung v s b tn li. S bi ngoi nh th no lm phn ho cc x hi. Ti ng rng iu ny s khng xy ra, v ti cho rng con ngi mun cm thy mnh thuc v nhiu cng ng, k c mt cng ng, k c mt cng ng th gii. Khi ngi M chng ta chia s cc s vic ca ton quc, thng l do tt c chng ta u chng kin cac s vic cng mt lc qua truyn hnh - d y c l s kin tu v tr Challeger n tung sau khi ri b phng, gii bng bu dc Super BoWl, hay mt l nhm chc, tin tc v cuc chin vng vnh hay O.J Simpson b sn ui. Vo nhng giy pht , chng ta "sng cng nhau". Mt mi lo khc ca con ngi l h thng gii tr a truyn thng s qu hp dn, mt s trong chng ta s dng qu mc cho ring mnh. iu ny c th tr thnh mt vn nghm trng khi cc kinh nghim thc t o tr nn ph bin. Mt ngy no mt tr chi thc t o s a bn vo mt qun bar o v gp g "ngi c bit", ngi ny s tin n v tr chuyn vi bn. Bn s tr chuyn gy n tng vi ngi bn mi ny bng s duyn dng v d dm ca bn. C l c hai bn s quyt nh i Pa-ri, vo lc v ti . Chao i ! Bn s c mt Pa-ri, cng ngm cc tm knh mu ca nh th c b. "Em i chuyn ph Star Ferry cha?" c th bn s hi c bn ca mnh, mt cch mi mc. Chao i ! Thc t o chc chn s chim nhiu thi gian hn cc tr in t, v say m hn. c bao gi bn nhn ra rng bn ln trn vo trong nhng th gii hp dn ny qu thng xuyn, hoc li qu lu, v bt u lo ngi v vic ny, v c th c ngn cch chnh mnh vi vic gii tr bng cch bo h thng, "D ti c a ra m kho g i na, xin ng cho ti chi qu na gi mt ngy." iu ny s l mt vt cn nho nh, mt li cnh co nhm lm gim nhp bn tham gia vo mt m bn thy qu hp dn. N s tc dng ging nh tm nh mt ngi bo ph bn dn vo t lnh lm bn bt n vt, cc vt cn rt c tc dng i vi cc hnh vi c khuynh hng lm bn phi hi tic vo hm sau. nu ai mun b ra vi gi xem cc tm knh mu trong mt m hnh Nh Th c B
156
hoc chuyn gu vi mt ngi bn tng hp trong mt qun bar o, ngi ang thc thi quyn t do cu mnh. Ngy nay c nhiu ngi dnh nhiu gi xem truyn hnh mi ngy. mc m ta c th thay mt phn ca vic gii tr th ng bng gii tr c giao tip, c th s tt hn cho ngi xem. Thnh tht m ni, ti khng my qun ngi v vic th gii dnh thi gian cho xa l thng tin. Ti cho rng c ti t n my th y cng ch ging chi tr chi in t hoc nh bc. Cc nhm tng tr s hp li gip nhng ngi lm dng mun chnh ln hnh vi ca mnh Mi lo ngi nghim trng hn vic am m c nhn qu mc l im yu, v im yu c th l hu qu ca vic x hi trng cy qu mc vo xa l ny. Mng li ny, v cc my da trn c s in ton ni mng vi n, s hnh thnh sn chi mi, s lm mi, v lp hc mi ca x hi. N s bao gm hu ht cc hnh thc thng tin lin lc ang tn ti. N s l allbum nh, nht k my truyn hnh ca chng ta. Tnh a nng ny s l sc mnh ca mng, nhng cng c ngha l chng ta s ch nn ph thuc vo n. Vic ph thuc c th l nguy hin. Trong nhng ln mt in New Yor, hng triu ngi gp phin toi - t ra trong vi gi - v h ph thuc qu nhiu vo in. H ph thuc vo in thp sng, si, i li gi gn anh ninh. Khi mt in, ngi ta b kt trong thanh my, n giao thng ngng hot ng, v my bm nc chy in tt. bt c vt g mt i u l nhng vt thc s hu dng. Vic l thng tin bng nhin b mt hon ton l vic ng ngi. V h thng ny ri s phn tn, bt c mt u ra n l no cng kh m gy nh hng su rng. Nu mt i phc v ring l khng hot ng c, n s c thay th v cc d liu s c hi phc. Nhng h thng ny c th b tn cng. Khi h thng tr nn quan trng hn, ta s phi thit k d tha hn. Mt lnh vc c th to nhiu nguy him l s ph thuc vo cc h thng mt m - loi kho ton hc gi thng tin an ton ca h thng. Khng c bt k h thng bo v no hin ang tn ti tuyt i an ton, d l kho v-lng hay hm thp ngn hng. Vic tt nht m ta c th lm l lm cho n cng tt cng kh i vi nhng ai mun t nhp. Cho d c cc kin ngc li kh ph bin, h thng an ninh ca my in ton c lch rt tt. My in ton c kh nng bo v thng tin theo cch m ngay c cc tay nh cp thng tin sn c c, tr phi ngi c giao qun l thng tin mc sai lm. S cu th l nguyn do chnh ca vic h thng an ninh my in ton b cHc thng. S c nhng sai lm trn xa l thng tin, vad s c nhiu thng tin lt qua c. S c ai pht hnh v ca nhc dng k thut s m li v gi, v th l s c qu nhiu ngi vo rp. Bt c khi no nhng trng hp tng t nh th ny sy ra, ton h thng phi c ci t li v lut l cng s phi c sa i. V c tnh ring t ca h thng ln tnh cht an ninh ca vic dng k thut s u da vo m kho, mt bc t ph trong ton hc hoc tin hc b li m kho c th l mt bn thm ho. Bc t ph ton
157
hc r rng l vic pht trin mt phng cch d dng tm tha s nguyn t ln. Bt k ai hoc t chc no s hu c nhn cng ty hoc nh nc, v thm ch c th lm nguy hi n an ninh Quc gia, v l l do ti sao ta phi thn trng trong vic thit k h thng. Ta phi m bo rng nu bt k k thut khc nhau thay th. Tuy nhin vn phi pht minh thm mt t na trc khoi chng ta hon thin iu . Tht kh c th bo m an ton cc thng tin bn mun gi ring trong c mt thp k hoc lu hn na. Mt vn gy lo ngi ca xa l thng tin na l vic mt i tnh ring t. Rt nhiu thng tin v mi chng ta ang c cc cng ty t nhn cng nh cc c quan nh nc thu thp, v ta chng hiu l thng tin c s dng nh th no hoc c chnh xc hay khng. Cc s liu thng k phng iu tra dn s cha ng rt nhiu chi tit. Cc bnh n, h s lu v li xe, h s th vin, hc b, h s ti chnh, h s lu v cng vic v cc ho n khi dng th thanh ton u c m t v bn. Vic bn gi n nhiu ca hng bn xe my nghi ng l cc thng tin c tnh thng mi b mt cng ty in thoi bn ng. thng tin v chng ta thng c a vo danh sch tip th v bo co tn dng. Cc sai phm v xm phm tng cng cc php lnh nhm iu khin vic s dng cc d liu ny. Ti Hoa K, bn c quyn xem mt s loi thng tin lu tr nht nh v bn, v bn c th c ni quyn c thng bo khi c ai dm ng cc thng tin bo v i ca bn mt cch khng chnh thc, nhng xa l thng tin, ngi ta c th dng my in ton tm mi lin quan gia cc thng tin. D liu v tn dng c th c ni cc vi cc h s tuyn dng nhm to ra mt bc tranh chnh xc v cc hot ng c nhn ca bn. Khi c nhiu giao dch thng mi trn xa l thng tin hn v lng thng tin c lu tr trn gia tng, cc chnh ph, mt cch c thc, s t ra cc chnh sch v t do c nhn v tip cn thngtin. Mng ny t n s qun l cc chnh sch , m bo rng mt bc s khng tip cn c cc h s thu v ca bnh nhn, mt nhn vin kim ton nh nc khng th xem h s hc b ca ngi ng thu, v mt gio vin khng c php s dng bnh n ca sinh vin. Vn tim tng l s xm phm ch khng phi s tn ti n thun ca cc thng tin. Ngy nay, chng ta cho php mt cng ty bo him nhn th xem xt cc bnh n trc khi quyt nh nhn bo him. Cc cng ty ny cng c th mun chng ta c tham gia vo cc tr chi cm gic mnh nguy him nh tu ln, ua xe hoc chng ta ht thuc l hay khng. C nn cho php my in ton ca mt ngi bo him d tm h s mua hng ca chng ta xem xt cc yu t ri ro khng? C nn cho php my in ton ca mt ch thu nhn cng trong tng lai xem xt li h s v s giao tip hoc gii tr ca chng ta nhm to ra mt bc tranh m t tm l hay khng ? Nn cho php mt c quan lin bang, bang hoc thnh ph xem bao nhiu thng tin khng ? Mt ngi thu nh c th bit v bn n mc no? Mt ngi v hoc chng nn c nhng thng tin no ? Chng ta s phi ra cc nh mc t do c nhn c mt php lut cng nh trn thc t. Nhng ni s hi v t do c nhn ny xoay quanh vic c kh nng mt ai ang theo di cc thng tin v bn. Nhng xa l thng tin cng s lm cho mt c nhn c th theo di mnh ang u - theo ui mt cuc sng ta c th gi l "mt cuc sng c lp h s."
158
My in ton c nhn b ti ca bn c th lu tr m thanh, thi im, a im v thm ch c hnh nh v mi th sy n vi ban . N s c th gi li li ngi ta ni vi bn, cng nh thn nhit, huyt p, kh p, v nhiu loi d kiu khc v bn v mi trng trung quanh. N s c th theo di vic giao tip ca bn vi xa l thng tin - ton b cc lnh bn a ra, cc thng ip bn gi i, v nhng ngi bn gi n hoc ngi gi cho bn. H s thu c cui cng s l nht k hoc mt cun hi k y nu bn mun. Bn c th mun bit chnh xc thi gian v a im bn chp mt bc nh no khi bn mun son mt allbum nh gia nh theo k thut s. Cng ngh c th lm c nhng iu khng kh. Chng bao lu na s c th nn ting ni con ngi xung cn vi ngn n v thng tin k thut s mt giy, iu c ngha l mt cuc ni chuyn di mt gi s c chuyn thnh tp d liu k thut s chim khong 1 megabyte. Cc bng t nh dng lu phng h thay cho a cng c th cha 10 gigabytes (10 t) d liu hoc hn na - ghi li 10 gi m thanh nn. Cc bng t dng c cho cc th h my video k thut s mi s c hn 100 gigabyte, c ngha l mt cun bng gi vi la c th ghi li tt c cc cuc ni chuyn ca mt c nhn trong mt thp k hoc c th l c i- tu thuc vo vic ngi ni t hay nhiu. Cc con s trn ly trn c s cc dung lng ngy nay - trong tng lai vic lu tr s r hn nhiu. thu ting d nh, trong vng mt vi nn na cng s c th s thu c hnh y . Ti thy trin vng v i sng c lp h s c phn lnh lo, ng s, nhng s c vi ngi thy m p d chu i vi chuyn . L do ta lp h s mt cuc i bo v. Ta c th xem my in ton b ti nh chng c ngoi phm, v ch k k thut s c m ho s m bo mt bng chng ngoi phm khng th gi mo c chng li cc li buc ti sai. Nu c ai buc ti bn v vic g, bn c th p li: "Ny anh bn, cuc sng ca ti c lu h s. Nhng chuyn c trong lu tr y. Ti c th nghe li bt k iu g mnh ni. Th th ch c a vi ti. " Mt khc, nu bn phm ti g y, s c h s lu vic . Cng s c h s lu v bt k s lc li xem trm no. Vic Richard Nixon thu bng cc cuc ni chuyn trong Nh Trng - v ri c nghi ng rng ng ta c sa i cc cun bng - gp phn vo vic h b ng ta. ng ta chn theo mt cuc chnh tr c lu h s v sng hi tic v vic y. V Rodney King cho thy kh nng cung cp bng chng cng nh cc gii hn ca n. Khng bao lu na mi xe cnh st, hoc mi cnh st vin, c th s c trang b my quay video k thut s, c gn tem thi gian v a im khng th gi mo c. C th cng chng s c nht quyt i cnh st cng phi lu h s ca chnh h trong qu trnh lm vic. V cnh st s hon ton ng h iu , mt mt nhm bo v trc nhng t co buc rng h th bo, hay xm phm, v mt khc vic s thu thp cc chng c tt hn. c vi lc lng cnh st quay video tt c cc
159
v bt b. Loi h s ny khng ch nh hng n cnh st. Vic bo him nhng s xut y t c th s r hn nhiu, hoc ch c c cc bc s c ghi li qu trnh gii phu hoc thm ch cc ca khm bnh ti phng mch. Cc cng ty xe but, tc-xi v xe ti r rng l c quan tm n s thc cng vic ca li xe. Vi cng ty vn ti lp t cc thit b ghi li di on ng v tc trung bnh ri. Ti c th tng tng n cc ngh v vic mi t, k c ca bn ln ca ti, c gn mt my thu pht sng xc nh chic xe v v tr ca n - l bin s xe tng lai. Ni cho cng th ngy nay my bay c cc hp en, v mt chi ph h, chng c l do g khng nn c chng trong t ca chng ta c. Nu mt chic xe c bo l b nh cp, ta s bit v tr ca n ngay lp tc. Sau mt v ng xe b chy hoc mt v bn ngi t trong xe, quan to c th t cu hi ny : "Trong khong thi gian 30 pht ny, nhng xe c no nm trong khu vc hai nh sau y?" Hp en c th ghi li tc v v tr ca bn, v vic s thc thi mt cch trit cc lut gii hn tc . Ti s b phiu chng iu . Trong mt th gii m s lng dng c ngy cng tng, ta c th n mt thi im m cc my quay phim s ghi li hu ht mi vic din ra ni cng cng. Cc my quay video ti khu vc cng cng hin tng i ph bin. Chng thng c giu trn cao chung quanh c ngn hng, sn bay, my rt tin t ng, bnh vin, cao tc, tin snh v thang my khch sn, v trong cc to nh vn phng. Trin vng dng nhiu my quay phim, lun cha vo chng ta, c th lm chng ta bc bi cch y nm mi nm, nhu trng hp George Orwell. Nhng ngy nay, chng ta khng ng ch . C cc khu dn c ti Chu u v Hoa K v ngi dn chp nhn c cc my quay phim trn ng v ti cc bi u xe. Monaco, ti phm ng ph gim ng k v c hng trm my quay video c t xung quanhn cng quc t hon ny. Tuy th, Monaco c din tch tng i nh, ch c 370 mu Anh (khong 150 hc-ta), nn vi trm my quay c th tng i . Nhiu bc ph huynh s hn hoan chp nhn c cc my quay xung quanh sn trng lm nn ch hoc bt gi cc tn bun bn ma tu, nhng tay g gm tnh dc tr em, v thm ch cc trng hp bt nt trong sn chi. n ng mi th th hin s u t y vo an ninh cng cng ca mt cng ng. Trong vi nm ti ch cn thm mt khon tin tng i khim tn lp thm v vn hnh cc my quay phim c ni mng vi xa l thng tin. Trong vng mt thp k, my in ton s c th qut cc bng video d tm mt ngi hoc mt hot ng no y hoc chi ph thp. Ti c th d dng hnh dung ra cc ngh rng trn mi ct n ng cng nn c mt vi my quay. Ngi ta c th s dng cc hnh nh trong cc my quay ny khi xy ra ti phm, v ngay c khi c l cng phi c lnh ca to n. C th c ngi cho rng mi hnh nh trong mi my nn trong tnh trng sn sng khi c ngi mun xem vo bt c lc no. iu ny t ra trong ti mt cu hi v t do c nhn, nhng nhng iu vn thch hp nu ch t my ni cng cng. Hu ht mi ngi u sn lng chp nhn vi s gii hn i ly an ninh. Trn gc lch s, con ngi sng cc nn dn ch Phng Ty, c hng mt mc t do c nhn cha tng c trong sut lch s loi ngi. Nu cc my quay hin c khp ni c gn vo xa l thng tin chng t lm gim ng k ti phm nghim trng ti cc cng ng th im, s khi u mt cuc tranh lun tht s v vn con ngi s ci no
160
hn - b theo di hay ti phm. Tht kh m hnh dung mt cuc th nghim c nh nc kim duyt theo kiu ny ti Hoa K v cc v tnh ring t m t ra v kh nng gy ra cc thnh thc ln vi hin php. Tuy nhin cc kin c th thay i. C l phi c thm vi s c nh v nh bom ti bang Oklahoma ngay trong lng nc M th cc thi i vi vn bo v s ring t s thay i. Ci m hm nay ging nh mt "ngi anh em mi ln" k thut s c on, c th vo mt ngy no s tr thnh tiu chun nu gii php d phng c trao vo tay bn khng b hoc bn ti phm. Ti chng ng h cch no c- cng ngh s gip cho x hi kh nng a ra quyt nh v mt chnh tr. Cng lc cng ngh lm cho vic sng to ra bng video d dng hn, n cng s cho php gi ton b cc h s v c thng ip c nhn hon ton ring t. Cc phn mm cng ngh m kho, m ai cng c th ly mng Internet, c th chun mt my in ton c nhn thnh mt my c m s khng thm nhp vo c. Khi xa l thng tin c trin khai, cc dch v an ninh s p dng cho tt c cc dng thng tin k thut s - cc cuc in m, cc tp tin, cc kho d liu, bn gi chng nh th. n khi no bn cn bo v c m kho, thng tin lu tr trong my in ton ca bn c th c gi bng cc kho mnh nht tng tn ti. iu ny cho php c mc ring t cao nht v thng tin m mt c nhn tng c c. Nhiu ngi trong chnh ph chng li kh nng m kho ny, v n lm gim kh nng thu thp thng tin ca h. Khng may cho h, cng ngh ny khng th b ngn chn. C quan An ninh Quc gia (NSA) l mt phn trong cc t chc quc phng v tnh bo ca chnh ph bo v cc thng tin lin lc mt ca t nc v d cc ng cc d liu tnh bo. NSA khng mun cc phn mm c cha cc k thut m kho c a ra khi nc M. Tuy vy, cc phn mm ny hin ang c trn ton th gii. S chng c quyt nh v chnh sch no c th khi phc kh nng gn my nghe trm chnh ph lm trong qu kh. Cc php lnh hin nay ngn cn vic xut khu cc phn mm c k thut m kho c th lm tn ha cc cng ty phn cng v phn mm ca Hoa K. Cc gii hn em li cho cc cng ty nc ngoi li th so vi cc cng ty Hoa K cnh tranh. Cc cng ty Hoa K hu nh nht tr l cc gii hn xut khu k thut m kho hin ti khng c hiu qu. Mi tin b v thng tin c mt nh hng su rng n cch giao tip gia nhn dn v nh nc. Vic in n bo ch v sau l cc bo xut bn s lng ln thay i bn cht cc cuc tranh lun chnh tr. i pht thanh v truyn hnh cho php cc nh lnh o chnh ph tr chuyn trc tip v thn mt vi cng chng. Tng t, xa l thng tin s c nh hng ring vi chnh tr. Ln u tin cc chnh khch s c th xem ngay cc cuc thm d kin qun chng. Cc c tri s c th b phiu ca h nh hoc trn my in ton b ti m t c ri ro m nhm hoc gian ln hn. Cc nh hng n chnh ph cng s ln nh i vi cng nghip. Thm ch nu nh kiu a ra cc quyt nh chnh tr khng thay i r rng, xa l thng tin s to quyn lc cho cc nhm cng dn mun t chc li nhm thc y cc vic ngha ca h hoc gii thiu cc ng c vin. iu ny c th dn n vic
161
tng s cc nhm c cc mi quan tm c bit v thm ch cc ng phi chnh tr. Ngy nay, t chc mt phong tro chnh tr v mt vn i hi c s phi hp ln lao. Bn tm ra ngi c cng quan im vi mnh bng cch no? Bn khuyn khch v lin lc vi h nh th no? in thoi v my fax tht tuyt trong vic lin lc mt ngi vi mt ngi - nhng ch khi bn bit ngi cn gi. Truyn hnh cho php mt ngi n vi hng triu ngi, nhng tht tn km v lng ph nu hu ht ngi xem u khng quan tm. Cc t chc chnh tr i hi phi b ra hng ngn gi cng ch. Phi cho th vo phong b gi trc tip, v nhng ngi tnh nguyn phi ra ngoi tip xc vi ngi khc bt c cch no c th. Ch c vi t chc, chng hn nh t chc v mi trng, l c th vt qua kh khn trong vic tuyn hng ngn ngi tnh nguyn iu khin mt t chc chnh tr hiu qa. Xa l thng tin lm cho mi thng tin lin lc d dng. Cc bn tin v cc din n trn h trc tuyn cho php ngi ta lin h vi nhau gia mt ngi vi mt ngi, hoc gia mt ngi vi nhiu ngi, hoc nhiu ngi vi nhiu ngi, theo cc phng php rt hiu qu. Nhng ngi c cng s thch c th gp nhau qua my v t chc li m chng cn c my n chiu no c. Vic t chc cc phong tro chnh tr s tr nn d n ni s chng c mc ch no l qu nh hoc phn tn. Ti cho rng mng Internet s l im tp trung quan trng cho mi ng c vin v cc nhm hot ng chnh tr ln u tin trong sut k bu c ton quc 1996. Dn d, xa l thng tin s tr thnh din n chnh tr ch yu. Hnh thc b phiu trc tip c s dng ti Hoa K vi nhng vn c bit mc tiu bang. V cc l do hu cn, cc kiu b phiu ny ch xy ra khi mt cuc bu c chn ang din ra. Xa l thng tin s cho php vic b phiu nh th c lm thng xuyn hn nhiu, v chi ph cho chng rt thp. S khng nghi ng v vic c ngi ngh c "dn ch trc tip" hon ton, i a tt c cc vn ra b phiu. C nhn ti ngh rng b phiu trc tip khng phi l cch iu hnh chnh quyn hay. c ch cho trong chnh quyn cho cc dn biu - nhng ngi trung gian - a vo cc gi tr ca h. H l nhng ngi c nhim v b thi gian tm hiu tt c cc sc thi ca cc vn phc tp. Chnh tr bao gm s nhng b, ci hu nh khng th c c nu khng c mt s lng tng i nh cc dn biu thay mt nhng ngi bu h a ra cc quyt nh. Cng vic ca mt ngi chuyn lm vic to ra chnh sch l pht trin chuyn mn. iu cho php nhng ngi gii nht trong s h ngh ra v chp nhn cc gii php khng r rng m hnh thc dn ch trc tip c th khng cho php, v c tri c th khng hiu cc yu t cn bng cn thit cho s thnh cng lu di. Ging nh cc nhn vt trung gian trong th gii in t mi, cc dn biu s phi t thn trng. Xa l thng tin s ri nh sng vo h, mt vic lm trc y cha tng c. Thay v ch c hnh nh v m thanh, cc c ch s c th tm hiu trc tip cc i din ca h ang lm g v ang b phiu ra sao. Ci ngy m mt ngh s nhn c mt triu th in t v mt ti hoc c th lm cho my
162
nhn tin khng bo kt qu thm d kin t khu vc bu c khng cn xa na. Cho d xa l thng tin cn c vn l v hn. Cng ngh thng tin nh hng su sc n i sng, m mt mu th in t mt c gi mc bo ca ti gi cho ti thng su nm 1995 l bng chng. "tha ng Gates, ti l mt nh th mc chng Dyslexia, c ngha l ti c kh nng nh vn ly mt t, v s chng bao gi c hy vng cho xut bn th tiu thuyt ca ti nu khng c phn kim tra chnh t trn my in ton ny. C th vi t cch nh vn ti tht bi, nhng nu tht bi l do ti thiu ti nng, ch khng ch khng phi l v khuyt tt ca ti." Chng ta ang chng kin mt s kin lch s, v n s nh hng mnh m n th gii, lm ta chn ng ging nh vic tm ra mt phng php khoa hc i cng nghip. Nu xa l thng tin c kh nng tng s hiu bit v nc lng ging ca ngi dn mt nc, v do gim thiu cc mi cng thng quc t, t thn iu ai cng bin minh cho chi ph trin khai xa l ny. Nu xa l ch dnh cho cc nh khoa hc, cho php h hp tc tt hn nhm tm ra cch cha cc bnh vn vn cha cha c, ring cho tr em, chng c th theo ui cc hng th trong v ngoi lp hc, bn thn iu cng s thay i iu kin ca nhn loi. Xa l thng tin s khng gii quyt mi vn , nhng n s l mt lc lng hu ch trong nhiu lnh vc. N s khng by chng ta theo mt k hoch c nh trc. S c ngi nm ly cc tr lc ch ra rng xa l thng tin chng c g khc hn l s la bp. Nhng trn xa l, cc tht bi ban u s ch l cc kinh nghim hc tp. Xa l thng tin chc chn s hnh thnh. Cc thay i ln thng xy ra trong vi th h hoc th k. Ring cng ngh ny cng s khng xy ra trong mt m, nhng n s bin chuyn nhanh hn nhiu. Cc biu hin u tin ca xa l Hoa K s l thi k u hnh phc v thnh vng cho mi ngi. Trong vng mt thp k s c nh hng su rng. Nu ti phi on cc ng dng no s c s dng nhiu nht, v ci no s tn nhiu thi gian nht, ti chc s on sai vi th. Trong vng hai mi nm ti, gn nh mi th ti bn n trong cun sch ny s ph bin ti cc nc tin tin, trong cc doanh nghip v trng hc ti cc nc ang php trin. Phn cng s c lp t. Ri s ch cn li vn l ngi ta s l g vi n - c ngha l ngi ta s s dng cc phn mm ng dng no. Bn s c bit rng xa l thng tin tr thnh mt phn trong i sng ca bn khi bn bt u bc tc v khng ly c thng tin qua mng ca n. Mt ngy no bn s c cng tm bn hng dn sa xe v bn s thy bc mnh vid l mt t giy m c th bn nhm u . Bn s c sao l mt vn bn in t tng tc, c cc minh ho trn mng. Ti cho rng Antoine de Saint-Exupery, ngi vit ht sc hng hn v cch con ngi con tu ho v cc dng k thut khc l bn, s hoan h xa l thng tin, v coi nhng ai t chi vic lc hu. Nm mi nm trc, ng vit : "Vic vn chuyn th t, vn chuyn ging ni ca con ngi, vn chuyn cc hnh nh lp lnh - trong
163
th k ny cng nh cc th k trc, cc thnh tu cao nht ca chng ta cng ch l mt mc ch l a con ngi li vi nhau. C phi l nhng ngi hay m mng trong chng ta cho rng vic pht minh ra cng ngh in n, ch vit, tu i bin, h thp tinh thn con ngi chng ?" Xa l thng tin s dn chng ta n nhiu ch n. Ti vui mng l nu ra c vi ch trong s . Rt c th nhng tin on ca ti l ng ngn, nhng ti hy vng s khng nhiu. D sao th ti cng cm thy phn khi c ln ng.
164
Thay li kt lun Xa l thng tin s c nh hng, iu c ngha quan trng i vi i sng ca tt c chng ta trong nhng nm sp ti. Nh ti gi trong chng 8. Li ch v i nht s l vic ng dng k thut vo nn gio dc, mt cch chnh thc v khng chnh thc. gp phn nh ca mnh vo cng trnh , quyn sch ny ca ti s gip cho nhng gio vin trong vic a my in ton vo lp hc. Thng qua U ban quc gia ve ci tin gio dc ca Hoa k cng vi cc t chc c lin quan trn ton th gii, mt ngn qu s hnh thnh ti tr cho gio vin nhm to c hi cho hc sinh lm ch phng tin mi ny. Ti dnh nhiu th gi vit quyn sch ny. ti lm vic chm ch v ti yu thch cng vic ca ti. Mi quan tm hin nay ca ti l gi sao cho Microsoft lun i u trong phong tro khng ngng i mi. iu c phn lo s hin nay l trong khi k thut in ton khng ngng pht trin nh hin nay th mt ngi tng dn u trong mt thi i s khng bao gi c th l ngi dn u trong thi i k tip. Microsoft tng l ngi dn u trong thi i my in ton c nhn. Cho nn, ng v gc lch s, ti ngh rng Microsoft khng cn t cch lm ngi dn u trong thi i xa l thng tin. Nhng ti mun th thch truyn thng mang tnh lch s. Ti mt thi im no trng tng lai s xut hin mt ngng ca chia i thi i my in ton c nhn vi thi i xa l.. Ti mun c l mt trg s nhng ngi u tin bc qua ngng ca khi thi c n. Ti ngh chnh xu hng khin cho nhng cng ty thnh cng li tht bi trong vic pht minh chnh li l ti xu hng. Nu bn qu tp trung vo s nghip kinh doanh hin nay ca bn th bn kh c th thay i v tp trung vo vic pht minh, sng to ra ci mi. Ring ti b quyt ln ca s thnh cng vn l thu dng v cng tc vi nhng con ngi thng minh. Ti cm thy hnh phc v c hc hi t nhng con ngi . Mt s anh em lm vic cho ti hin nay cn tr hn ti rt nhiu. Ti ghen t vi h v h trng thnh cng vi h my in ton hin i hn. H l nhng con ngi thng minh phi thng v s gp phn sng to ra nhng phin bn mi. Nu nh Microsoft bit kt hp cc phin bn ny vi vic lng nghe kin ca khch hng, chng ti s c c hi tip tc l ngi dn ng.Chng ti nht nh s tip tc l ngi dn ng. Chng ti nht nh s tip tc cung cp phn mm ngy cng tt hn cho my in ton c nhn tr thnh mt cng c ph bin. Ti thng ni cng vic ca chng ti l cng vc tt nht trn th gian ny, v ti quyt s lm nh vy. Ti ngh rng y l thi im tuyt vi c sng. Trc y, tng c khng bit bao nhiu c hi lm c iu g nhng u khng thc hin c. V y cng l thi im tt nht cha bao gi c cho ra i cc cng ty mi, cc nn khoa hc tin b nh dc phm ci thin cht lng i sng ca con ngi, v tip xc vi bn b v ngi thn. iu quan trng l lm sao cho nhng thi im huy hong cng nh thi im suy sp ca nn k thut tin b phi c em ra tho lun rng ri cho x hi ni chung, ch khng phi ch ring cc chuyn gia k thut, c th iu chnh hng i. By gi vn cn li l ca cc bn. Ti gii thch trong li ni u ca quyn sch ny l khi ln mt cuc m thoi v ku gi s ch ti nhng vn s
165
phi ng u. iu ti hy vng l sau khi c quyn sch ny, cc bn s chia s nim lc quan ca ti, v s tham gia vo trong cuc tho lun v ti: chng ta nn nh hnh tng lai nh th no. ---------ht---------
166

Con Duong Phia Truoc Bill Gates

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Con Duong Phia Truoc Bill Gates

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ebook Team www.updatesofts.

Ebook Team www.updatesofts.com

Con ng pha trc (The Road Ahead) ca Bill Gates

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Chng 1. Mt cuc cch mng bt u

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Chng 2. Giai on M u Ca Thi i Thng Tin

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Chng 3. Nhng bi hc t nn cng nghip in ton

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Chng 4. ng dng v thit b

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com

Ebook Team www.updatesofts.com