Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): 40.

Objasni topologije: a)zvijezde, b)magistrale, c)prstena, d)razgranatu a)Zvijezda Najjednostavniji prenos podataka od DNC-raunara ka CNC-u, izvodi se direktnim kablovskim povezivanjem. U ovom sluaju dobiva se veza u obliku zvijezde, gdje su svi uesnici prikljueni na centralnu stanicu, te stoga ne mogu meusobno direktno komunicirati, nego samo preko centralne stanice. Poto svaki prikljuak na raunar zahtijeva svoj interfejs, to je ova veza podesna za prikljuak manje uesnika. b)Magistrala Kod magistrale (token bus) svi uesnici su prikljueni na zajedniki vod. Magistralne mree se odlikuju kratkim, jednostavnim vodovima za cijelu mreu. Prenos se ostvaruje direktno izmeu poiljaoca i primaoca. c)Prsten Kod prstenaste mree (token ring) svi uesnici su prikljueni na zajedniki vod oblika prstena, tj. svaka stanica je prikljuena na najmanje dvije susjedne stanice. Podaci obilaze prsten u uvijek istom smjeru i vraaju se nazad na poetnu taku. Da bi se sprijeio krah prenosa informacija u sluaju prekida prstena, token ring koristi uduplirane vodie (primarni i sekundarni prsten). d)Razgranata Struktura stabla je mjeovita struktura ranije pomenutih topologija.

Raunar
T1 T2 T3 T4 T5

Topologije mrea Zvijezda

T3

raun ar
T1 T2

Prsten

ra~un raun ar raun ar

T1 T2

raun ar
T3

Magistral a

raun ar
T1

raun ar raunar
T3

Razgran ata

T1 T2 T3

T4 T5

Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

41. Objasniti metode pristupa sa a)token principom b)sa kolizijom CSMA/CD. a) token princip Kod t o k e n (eton/znak vlasti) principa u prstenu stalno cirkulie specijalni uzorak bita "TOKEN". On se predaje tafetno od jednog ka drugom aktivnom ureaju i samo onaj koji ima TOKEN, smije da alje informacije. Stanica koja eli da alje informacije mora da eka sve dok prolazni Token ne signalizira stanje "SLOBODNO", prevodi ga u prolazu na stanje "ZAUZET", uzima adresu poiljaoca, odredinu adresu i preuzima podatke koji se transportuju. Odredina stanica prepoznaje svoju adresu, kopira podatke u ulazni bafer (memoriju) i generie bit "KOPIRANO". Ukupni tok podataka konano ponovo stie do poiljaoca koji provjerava, radi sigurnosti, podudatnost sa poslatim podacima, udaljava ih i alje TOKEN "SLOBODAN" u prsten. Time se spreava kolizija podataka. b) sa kolizijom CSMA/CD Kod metode pristupa sa kolizijom svaka stanica moe da alje podatke u svakom trenutku. Kolizija podataka (mijeanje) je pri tom svjesno ini moguom, ali im se otkrije dolazi do prekida emitovanja (prenosa). Nakon isteka jednog kratkog vremena ekanja, ija je duina odreena generatorom sluajnih brojeva, ponovo poinje emitovanje, a prva stanica koja otpone emitovanje blokira pristup svim ostalim stanicama. Ovaj postupak je poznat pod skraenicom CSMA/CD (Carrier Sence Multiple Access/Collision Detection), a na tritu se nalazi pod imenom ETHERNET. 42. ta je to mreni protokol? Pod protokolom se podrazumijevaju utvreni uslovi, pravila i sporazumi (dogovori) koji omoguavaju sigurnu izmjenu informacija izmeu dva ili vie sistema koji medjusobno komuniciraju. Protokol je propis, prema kojem se odvija komunikacija u jednom sistemu za prenos podataka. Protokol utvruje kod, metodu prenosa, smjer prenosa, format prenosa, strukturu povezivanja i rasputanje veza. 43. Kolika je brzina prenosa kod: Koaksijalnog kabla, UTP kabla, optikog kabla? Koakslijalni do max 10 Mbit/s Standardni Ethernet UTP kabal (parnini) do 100 Mbit/s Fast-Ethernet Optiki i do 1 Gb/s (1000 Mbit/a) 44. Objasniti funkciju bridge-a! Pod Bridge podrazumijeva se ureaj, uglavnom kompjuter sa odgovarajuim softverom, koji omoguava spajanje LAN mree istog tipa. Budui da se mree koje se povezuju istog tipa (identine), bridge mora da prepoznaje adrese paketa podataka koji prolaze i ispituje da li se njihov primalac nalazi na drugoj mrei. Ukoliko je to sluaj, bridge sprovodi ovaj paket u drugu mreu. Na taj nain se spreava nepotrebno proptereenje mrea. 45. Objasniti funkciju Gateway-a!

Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

Gateways se koriste za povezivanje razliitih tipova mree. Lako je vidjeti, da su Gateways relativno sloene strukture koje moraju da preuzmu itav niz dodatnih sloenih zadataka, kao npr. konverzije protokola, poslovi formatiranja i prilagoavanja itd.

46. Objasniti funkciju repeater-a! U novije vrijeme ulogu prenoenja informacija iz jedne u drugu LAN mreu, preuzima ureaj koji se naziva repeater (obnavlja signala) pri emu se mree spojene ripiterom ponaaju kao jedinstvena mrea. 47. Objasniti funkciju hub-a! Sa wikipedije Hub je centralni ureaj za povezivanje raunara u zvjezdastu topologiju, i dijeli se na aktivne i pasivne hubove. Pasivni razvodnik ni na koji nain ne obrauje podatak. Aktivni razvodnik obnavlja signal (ponekad se naziva repetitor) i odrava potrebnu snagu signala. Neki razvodnici takoer mogu preuzeti ulogu mrenih mostova, usmjerivaa ili skretnica. Veina razvodnika je aktivna, to jest, oni obnavljaju signal i prosljeuju signal na isti nain kao i repetitor. Poto razvodnici obino imaju od osam prikljuaka ponekad ih nazivaju i repetitori s vie prikljuaka. Hub spaja vie ureaja te tako pravi mreu izmeu dva ili vie raunara. Svaki ureaj prikopan na hub dijeli iste adrese. Mreni resursi se dijele na sve raunare koji su u mrei, za razliku od switcha koji omoguava dodijeljivanje. Hub se obino koristi za manje kune mree, obino za 3 i vie raunara, jer dva raunara je mogue spojiti i sa crossover kablom koji e direktno spojiti dvije mrene kartice odnosno raunare.

48.Objasniti hijerahiju fabrikog LAN-a! 49. Koji bus-sistemi se koriste kod fieldbus-a? Poto fieldbus-ovi (pogonski basovi) CAN, InterBus-S i Profibus baziraju na serijskom intefejsu tipa RS 485, to su tehnike karakteristike priblino identine. 50. Koje su osnovne karakteristike Profibus-a? Kod Profibus-a su mogua 32 uesnika, sa ripiterima do 127 uesnika, pri emu je brzina prenosa 500 KBit/s na rastojanje do 200 m, odnosno do 1200 m, ali sa samo 93 KBit/s. 51. Koje su osnovne karakteristike AS-bus-a? 52. Koje su osnovne karakteristike MAP/TOP interfejsa-a? 53. ta je to interfejs? Interfejs ili spona (veznik) je egzaktno definisana granica izmeu dva hardverska sistema, kao to su raunar, tampa, CNC ili dva softverska progarama u okviru jednog raunara. Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

54. Kako se dijele interfejsi? Klasifikaciju interfejsa pokazuje slika:

Interfejsi
(veznici)

Hardverski interfejsi
Prikljuni interfejsi Mreni interfejsi

Softverski interfejsi Protokol interfejsi MAP TOP LSV 2 Interni interfejsi komand e sis.man. pod. metode S Eksterni interfejsi Geometrijski podaci Procesni podaci Nalozi

RS 232 V.24 Centron ikss

Ethern et Datex-P ISDN

55. Koje su osnovne karakteristike bit-serijskog, a koje bit-paralelnog interfejsa? Kod bit-serijskog interfejsa informacije se alju u jednoj seriji tokom odreenog vremena istim vodom. Zbog toga je brzina prenosa manja nego kod paralelnog interfejsa, gdje se pojedini bitovi istog znaka prenose istovremeno na vie vodova. Nedostaci paralelnog interfejsa su ipak znaajni: najmanje 9 vodova za 8-bitne znakove

tehniki sloeniji duina vodova ograniena na 1 do 3 m 56. Nabrojati najpoznatije bit-serijske interfejse! - V.24-interfejs - RS-232 C interfejs - 20-mA strujni interfejs - RS-422 interfejs - RS-485 57. Objasniti V.24 - interfejs! CNC 15 m

DNC-ra~unar

V.24-interfejs je skup ica u kome su svi vodovi koji bi se mogli koristiti za neki interfejs, i gdje su opisane njihove funkcije. To je ukupno 25 vodova za slanje, prijem, upravljanje, javljanje itd., od poda TX 3 kojih se primjenjuje samo 7. ci podac 2 RX RX 2 i statu 3 TX DTR 6 Pitanja i odgovori: s Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB statu 20 DSR DSR 20 s 6 DTR GND 7 7 GND

V.24 interfejs

58. Objasniti RS-232 C interfejs! Serijski RS-232 C interfejs, identino sa DIN 66020, definie jedan interfejs znatno preciznije nego V.24, poto su mehanika i elektrina svojstva, kao i obiljeavanje 25 polnog (pinskog) konektora (utikaa) tano odreena, a od 25 polova (pinova) u praksi se koristi samo 4,9 ili 15. 59. Kolika je brzina prenosa i doputena duina vodova kod RS-232 C interfejsa? Brzina prenosa u veini sluajeva se kree izmeu 4.8 i 9.6 KBaud, maksimalno do cca 100 KBauda, a maksimalno doputena duina vodova je 20 m. 60. Objasniti 20-mA strujni interfejs! 20-mA strujni interfejs (teletype. odnosno TTY-interfejs) primjenjuje 2 ice za slanje i 2 ice za prijem. Ukoliko protie struja od 20 mA to odgovara signalu JEDAN, ako nema struje to je signal NULA. Pri tome jedan od uesnika mora da alje permanentno struju od 20 mA i taj se uesnik naziva aktivni, dok je drugi pasivan. 61. Kolika je brzina prenosa i doputena duina vodova kod 20-mA strujni interfejsa? Ako B alje: Ako A alje: Brzina prenosa iznosi do 9.6 KBaud, maksimalna duina kablova 1000m. podaci Xon/Xof 62. Objasniti softverski i hardverski handshake!podaci Xon/Xof

A handshake To je procedura, kojom se upravlja prenosom podataka izmeu B ureaja. dva

Softverski

podaci podaci Hardverski Xon/Xof Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB handshake B A Xon/Xof

Pri tome se razlikuju softverski i hardverski handshake. (Slika ) Oni se razlikuju u funkcionalnom principu samo u *0 broju neophodnih vodova, i *1 dodjeljivanju podatkovanih i upravljakih vodova. 63. ta je to PLC? Pod programibilnim logikim upravljanjem (PLC) podrazumijeva se upravljanje sa raunarskom strukturom sa primjenom u industrijskom okruenju za realizaciju odreenih zadatka i funkcija, kao to su upravljanje tokovima, logiko povezivanje, vremenske i brojake funkcije, artimetike funkcije, upravljanje tabelama i manipulacije podacima. 64. Objasniti hardversku strukturu PLC-a! Hardversku strukturu jednog PLC pokazuju slike

SL. Moduli jednog PLC-a

Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

Sl. ematski prikaz jednog PLC-a On se sastoji iz slijedeih jedinica: mreni ureaji za napajanje strujom svih modula, centralna jedinica (procesor), programska memorija, ulazni blokovi, izlazni blokovi, vezni blokovi, blokovi dodatnih funkcija (merker, vremenski davai, brojai ili osni moduli), kuite sa nosaem blokova za prihvat ovih modula, pri emu sa njihovim ubacivanjem (uklapanjem) istovremeno dolazi do strujnog napajanja i vezivanja na magistralu. Za prikljuak ureaja za programiranje interfejsa za podatke periferija slue odgovarajui interfejs- ili vezni moduli, danas preteno izvedeni kao Ethernet interfejsi. Za upravljanje aktuatorima i senzorima predvieni su ili direktni I/O moduli ili odgovarajui fieldbus interfejsi. Svi PLC hardverski moduli su nakon utiskivanja u nosa modula povezani sa strujnim napajanjem i internim sistemskim basom. On se sastoji iz vie paralelnih vodova za povezivanje i dijeli sa na adresnu magistralu, podatkovnu magistralu i upravljaku magistralu. Prenos podataka izmeu pojedinih blokova organizuje i kontrolie upravljaki ureaj centralne jedinice (CPU). Kod PLC-a integrisanog u CNC, usljed daljnjeg razvoja elektronskih blokova, hardverska struktura se jako izmijenila. Pojedine blokove za I/O podataka i obradu, kao i vremenske i brojake funkcije preuzima centralna jedinica. Na taj nain nastaju visokointegrisana jednokartina upravljanja, kod kojih su CNC, PLC i izlazi osnih vrijednosti izvedeni na jednoj kartici Za prikljuak decentralizovanih periferija postoji jedan fieldbus interfejs, dok su servopogoni prikljueni preko specijalnog interfejsa (npr. Sercos Interface). Regulacioni krugovi osa (regulatori poloaja, broja obrtaja i struje) nalaze se u decentralizovanim pojaalima za pogone. Prikljuci za monitor i tastaturu su na IPC (industrijskiPC) standardno prisutni. Ovo je radioniko i ugraeno rjeenje jednog PC-ja sa stabilnim metalnim kuitem i jednom dobro pristupnom prikljunom tehnikom.

U osnovi PLC-i ispunjavaju iste zadatke kao i upravljanja realizovana od releja ili elektronskih blokova: Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

 prihvat ulaznih naredbi i povratnih dojava, povezivanje prethodnih prema programiranoj i na taj nain vrsto zadatoj matrici, grananje i zatvaranje, generisanje odgovarajuih upravljakih naredbi koje proizilaze iz toga i prenos istih na aktuatore.

65. Nacrtati principjelnu emu PLC-a!

66. ta je to ciklusno vrijeme jednog PLC-a? Karakteristika PLC-a je da se program obrauje naredba po naredba, tj. korano. Kod duih programa mogue je prema tome za jedan cijeli prolaz programa predvidjeti vie milisekundi. Ovo vrijeme naziva se ciklusno vrijeme i karakteristika je vremena reakcije PLC-a. 67. Koliko iznosi ciklusno vrijeme PLC-a? Kod ciklusnog vremena od npr. 20 ms program e proi 50 po jednoj sekundi. Mijenja li se stanje ulaznog signala neposredno nakon skeniranja, tada e protei max. 20.ms do sljedeeg skeniranja. Ovo vrijeme se moe redukovati samo pomou brih PLC-a ili pomou naredbi skoka. 68. Koji tipovi procesora se koriste kod PLC-a?

Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

U sutini, PLC-om moemo nazvati sve - od jedne ploice koja ima EPROM i Spectrum-ov Z80 procesor, a koja uz jo par komponenata na sebi slui za kontrolu ukljuivanja/ iskljuivanja neke maine i sl. (ija je cijena stotinjak pa i manje dolara, pa do PC raunara (ak sa Pentijum ili Motorola procesorom), sa akvizicionom upravljakom karticom, sa softverom u svome RAM-u i hard disku.

69. Koje su karakteristike programskih memorija kod PLC-a? Tip memorije Opis Brisanje Zapisivanj e Kod nestanka struje sadraj...

RAM SRAM DRAM SDRAM

Random Access memory, memorija sa sluajnim pristupom, pii-itaj memorija Read Only Memory, memorija sa fiksnim zapisom Programibi lni ROM, jednom mogu zapis PROM koji se moe brisati sa

Elektrino

Elektrino

iezava

ROM

Nije mogue

Pomou maski u procesu proizvodnj e

ne iezava

PROM

elektrino

ne iezava

EPROM

Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

UV zracima, fiksna memorija FEPROM Flach EPROM, brisanje elektriki, fiksna memorija

Pomou UV zraka

elektrino

ne iezava

elektrini

elektrino

ne iezava

SL. Memorije i njihove karakteristike

70. Koje su karakteristike ulaznih i izlaznih blokova PLC-a?

71. Nabrojati nekoliko funkcionalnih blokova PLC-a! 72. Objasniti pojam magistrale (BUS-a)! Pri razvoju PLC-a moralo se paziti naroito na stalno rastui promet informacija. Dananji upravljaki sistemi koriste pri tome tehnike i finansijske prednosti povezivanja putem magistrala (bus-ova) Oni se sastoje od jedne ili vie paralelnih spojnih vodova i slue za dvosmjerni (bidirekcionalni) prenos podataka izmeu vie uesnika jednog sistema. 73. Koji su osnovni zadaci PLC-a? U osnovi PLC-i ispunjavaju iste zadatke kao i upravljanja realizovana od releja ili elektronskih blokova:

prihvat ulaznih naredbi i povratnih dojava,

povezivanje prethodnih prema programiranoj i na taj nain vrsto zadatoj matrici, grananje i zatvaranje, generisanje odgovarajuih upravljakih naredbi koje proizilaze iz toga i prenos istih na aktuatore.
74. Koji su zadaci PLC-a kod upravljanja alatnih maina? Ovdje je mogue definisati dva razliita podruja zadataka PLC-a na alatnim mainama, naime: Programska upravljanja koja upravljaju pomou kruto zadatog, specijalnog programa ponavljajuim tokovima rada maina, kao to je npr. izmjena obradaka, promjena broja obrtaja i posmaka kod ciklinih automata. Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

Sinhronizujue upravljanje koje se ukljuuje izmeu NC jedinice i maine i ima zadatak, da prenese sve funkcije (akcije) uklapanja koje dolaze sa NC vodei pri tome rauna o zadatim vezama, sve dok se one mogu odvijati bez opasnosti po ovjeka, mainu i obradak. Ovo kontrolno funkcijsko upravljanjeobuhvata npr. automatski tok izmjene alata, izmjene paleta ili drugih procesnih ureaja, pri emu je ukupni tok funkcija definisan kao u programskom upravljanju i samo pobuen izlaznim signalom koji dolazi od NC-a. 75. Nabrojati postupke za programiranje PLC-a! Kao i kod NC maina, tako i kod PLC-a ekonomina primjena jako zavisi od mogunosti programskog sistema. Iako se na poetku pokualo normirati programiranje sa DIN 19 239, a kasnije IEC 1131, ipak su jo i danas izraeni programi PLC specifini i neizmjenjivi. Za jednostavnije low-cost aplikacije dovoljni su programski ureaji sa simbolikim i funkcijskim tasterima. Kontaktni plan, koji se za vrijeme programiranja grafiki prikazuje, je vrlo slian uobiajenim obliku elektrinih ema. Zbog ogranienog seta funkcija ova metoda nije pogodna za kompleksna upravljanja mainama. Za znatno obimnije PLC programiranje alatnih maina primjenjuju se skoro iskljuivo laptopovi sa Windows okruenjm. PLC programski softver isporuuje proizvoa. 76. Nabrojati najpoznatije specijalizirane jezike za programiranje PLC-a! Za klasino programiranje industrijski kontrolera razvijen je veliki broj specijaliziranih programskih jezika, od kojih je njih pet postalo industrijski standard (IEC1131-3). To su: 1. 2. 3. 4. 5. Sekvencijalni funkcijski tok (SFC) Funkcionalni blok dijagram (FBD) Leder dijagram (LD) Struktuirani dijagram (ST) Instrukcijska lista (IL)

77. Kako se moe brisati EPROM memorija PLC-a? Ranije su se koristile EPROM memorije koje su se brisale sa UV-zracima, ali zbog svojih nedostataka vie nisu aktuelne. 78. Koji su razlozi iroke primjene PLC-a? 1) ugradnja i iano povezivanje hardvera se moe izvesti neovisno od softvera 2) znatno krae vrijeme montae i putanja u rad, 3) brze i jednostavne korekture, takoe i u fazi putanja u rad, 4) automatsko dokumentiranje i umnoavanje softverskih programa, 5) kod nekih ureaja sa dodatnim rasporedima, upustvima ili dodatnim navodima, 6) nema troenja, odakle proizilazi visoka pouzdanost, 7) jednostavna instalacija, mali ugradni volumen, Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

8) znatno manja potronja energije nego kod relejnog upravljanja (ca. 0.1%), 10) kod serijskih maina znatno krae vrijeme putanja u rad zbog identinih, tj. iztestiranih programa bez greaka. 79. Nacrtati eme tri konceptualna odnosa PLC-a i CNC-a!

Slika: Mogunosti povezivanja CNC/PLC

Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

80. Navesti osnovne karakteristike PLC-a baziranog na PC raunaru! Industrijski kontroleri danas su u stvari PC raunari prilagoeni za rad u u industrijskim uslovima. Ovakvi industrijski kontroleri izbacuju konkurenciju niskom cijenom i kompatibilnou sa PC raunarima i polako se nameu kao standard. Oni koriste ulazno/ izlazne kartice koje se na matinu plou povezuju preko ISA magistrale standardnim edge konektorima. Proseni programi za kontrolu procesa imaju 64 Kb, ali se ovako jaka platforma (npr. operativni sistem Windows, 8MB RAM, hard disk 250 MB) ne postavlja kao problem jer 8 MB memorije danas kota kao 64 Kb EEPROM ip prije 7-8 godina.. a cijena PC platforme je zbog masovne proizvodnje nia od bilo koje specijalizpvane varijante. 81. Koji operativni sistem se koristi kod PC baziranih PLC-a? PC industrijski kontroleri sa do 1 MB memorije obino rade pod DOS operativnim sistemom, ali se mogu proiriti sa dodatnim memorijskim modulima za rad drugih operativnih sistema kao to su Windows, UNIX, OS/2, QNX i dr. U posljednje vrijeme sve se vie probija QNX kao operativni sistem koji za razliku od Windowsa ne zahtijeva veliku koliinu memorije. 82. Navesti nekoliko programskih sistema za programiranje PLC-a! ISaGRAF, LABTECH NOTEBOOK za Windows, LABTECH CONTROLpro, VISUAL DESIGNER ? 83. ta je to tehnoloka pouzdanost alata? Tehnoloka pouzdanost govori u kojoj mjeri su karakteristike uinka ponovljive, tj. unaprijed mora biti poznato pri kojim parametrima rezanja ne dolazi do loma noa, i koji vijek trajanja bez pada kvaliteta do izmjene alata moe imati 84. ta je to geometrijska pouzdanost alata? Geometrijska pouzdanost alata u sistemu numeriki upravljanog kretanja alata je neovisna od principa kretanja: Potrebne dimenzije alata tretiraju se od strane CNC isto tako kao i potrebne mjere obratka. Ukoliko stvarne mjere alata odstupaju od memorisanih potrebnih mjera, nastaje kart. Zbog toga sistem alata za NC-alatnu mainu mora osigurati da pozicije rezne ivice, koje odreuju konane mjere obratka ostaju nepromjenljive za vrijeme obrade i da nakon promjene alata, postiu ponovo visoku tanost. 85. Koji sistemi alata i nosaa alata se primjenjuju kod NC strugova? Na NC-strugovima primjenjuju se dva, u osnovi razliita sistema alata u nosau alata: indeksirani revolver alata, magacin alata u sprezi sa ureajem za izmjenu. 86. Koji tipovi revolver glava se koriste za alate? Pored odreenih standardnih oblika revolver glava za alate, koje izrauju razliite firme, mnogi proizvoai NC-strugova su razvili sisteme, koji su prilagoeni radnom prostoru i ukupnom konceptu maine. U standardne oblike se ubrajaju: zvijezda-revolver disk-revolver dobo-revolver 87. ta su to pogonjeni alati? Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

Mnogi cilindrini dijelovi zahtijevaju dodatnu obradu, koja se normalno ne moe izvesti na strugovima. Radi se npr. o ekscentrinim, aksijalnim ili radijalnim obradama na builicama ili glodalicama, kao npr. glodanje uzdunog lijeba na spoljnom preniku ili popreni lijeb (utor) na eonoj strani, aksijalne ili radijalne rupe sa ili bez navoja, glodanje vieivinog profila na eonoj strani obratka i td. Za ovakve zadatke mogu se koristiti moderni CNC-strugovi, ukoliko raspolau sa numeriki upravljanim glavnim vretenom (C-osa) i pogonjenim alatima u revolverskoj glavi. Sa takvim strugarskim centrom i odgovarajuim alatima moe se tokariti, buiti, brusiti, uputati, glodati ili narezivati navoje. Za ove oblasti vie proizvoaa alata nude aksijalne i radijalne alatne glave koje raspolau sa pogonom u alatnom revolveru i specijalnom spojnicom. Sa stanovita CNC-a nije dovoljno predvidjeti samo treu osu za vreteno.Neophodan je takoe specijalan nain programiranja. Sloena interpolacija kretanja osa u zavisnosti od prenika se izvodi sa specijalnim CNC softverom. 88. Koji se zahtjevi postavljaju pred sisteme za identifikaciju alata? a) se podaci moraju automatski uitavati i isitavati, budui da bi manuelni upis zbog mogunosti pojave greaka i vremenskog utroka bio nezadovoljavajui, b) jednostavno, mehaniko kodiranje alata ne omoguava ispunjavanje zadatka (npr. kodni prstenovi), c) podaci moraju biti memorisani bez opasnosti od promjene i gubitaka, d) unos, manipulisanje i izdavanje podataka mora biti mogue na vie mijesta u pogonu, e) nakon jednokratnog unosa u CNC mora uslijediti upravljanje podacima, f) sistem identifikacije mora biti primijenljiv na na razliite alate. 89. ta su to elektronski identifikacioni sistemi za alate? Danas najbolje pretpostavke nude elektronski identifikacioni sistemi za alate. Njihova najvanija komponenta je elektronski memorijski ip, koji je vezan za alat i koji se moe itati sa specijalnom "glavom za itanje". 90. Koja dva principa se koriste kod elektronski identifikacionih sistema za alate? Primjenjuju se dva razliita principa i to: sistemi koji omoguavaju samo itanje, sistemi koji omoguavaju pisanje i itanje, 91. Koje su osnovne komponente elektronski identifikacionih sistema za alate? Prema sadanjem stanju elektronski sistem za identifikaciju se sastoji iz sljedeih komponenti: nosa koda, koji se oznaava i terminom "Chip", sa krutim ili promjenjivim kodiranjem. glave za itanje i pisanje sa predpojaalom, stanica za itanje, koja radi zajedno sa glavom za itanje i prenosi identifikacijski broj na raunar ili CNC, jedinica za obradu sistema za itanje i pisanje, iji je izlaz (RS232 ili V24) prilagoen za prikljuak PC ili CNC-a, raunar za alate za memorisanje i upravljanje podacima o alatima, odgovarajui softver za memorisanje, obradu, izmjenu i pregledan prikaz podataka na specijalnim monitorskim maskama. Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

92. Koje su prednosti elektronski identifikacionih sistema za alate? U odnosu na podatke neophodne za upravljanje alatima kod visoko automatizovanih CNC maina, jedan ovakav sistem ima bitne prednosti: automatski tok podataka izmeu ureaja za podeavanje, alata, raunara za alate, CNC-a i posluioca, vie sigurnosti pri izmjeni podataka i spreavanja greaka uitavanja i dodatni nadzor protiv sluajnih greaka itanja i zapisivanja krae vrijeme montae na mainama, bolje koritenje vijeka trajanja alata, racionalizacija skladita alata i podeavanja alata, odsustvo liste alata u radionici, bolja, automatska statistika alata, podrka radnicima kod sastavljanja, premjeravanja i kontrole alata, mogunost boljeg upravljanja alatima. 93. Koje vrste magacina alata se koriste kod NC obradnih centara? Razvijene su razliite vrste magacina, prilagoenih maini, kao npr.: linijski magacin, kod koga alati lee ili vise u jednom ili vie redova jedan pored drugog, tanjirasti magacin, kod koga su alati rasporeeni bono, ispod i iznad vretena, kruni magacin, pri emu su alati rasporeeni u dva ili tri koncentrina kruga, koji se nezavisno jedan od drugog mogu obrtati, lanani magacin, izveden kao jednostruki ili dvostruki lanac, koji rasporeen bono, pored ili iznad maine i moe se po potrebi poveavati, kasetni magacin, kod koga se prihvata vie izmjenjivih kaseta alata (4 do 6 kaseta sa po 20 do 30 alata), i automatski izmjenjivai glava za buenje, pomou kojih se velike buae glave ili vievretene buae glave mogu pripremiti i automatski zamjeniti. 94. Koji tipovi izmjenjivaa alata se koriste? Za izmjenu alata izmeu pozicije za izmjenu alata i vretena neophodan je jo izmjenjiva alata, sastavljen iz jednorune ili duple hvataljke. Direktna izmjena alata od magacina u vreteno bez dodatne ruke je takoe mogua, konstruktivno lako rjeiva, ali ipak zahtijeva neto vie vremena. 95. Kojom G funkcijom je definisana automatska izmjena alata i iz kojih se funkcija sastoji ciklus izmjene? Ciklus izmjene je utvren u upravljanju, poziva se funkcijom G06 i sastoji se u osnovi od slijedeih pojedinanih funkcija: 1) Traenje slijedeeg programiranog alata i priprema odgovarajueg mjesta u magacinu za preuzimanje 2) Pomjeranje magacina alata i vretena u poloaj za izmjenu 3) Zakretanje hvataljke i zahvatanje alata u vretenu i u magacinu, fiksiranje u hvataljci i otputanje stezaa (u magacinu, vretenu) 4) Preuzimanje alata, zakretanje hvataljke i postavljanje alata u konus vretena, odnosno u dep magacina Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB

5) Povratak hvataljke u zatienu, mirujuu poziciju. 96. Nabrojati naine kodiranja alata! - Kodiranje poloaja - Mehaniko kodiranje alata - Elektronsko kodiranje alata - Varijabilno kodiranje mjesta alata 97. Objasniti kodiranje poloaja alata! Kod kodiranja poloaja memorisana su mjesta u magacinu od 1 do n, a u programu za obradu dijelova programira se mjesto, a ne alat. Nakon upotrebe alat ponovo dolazi na isto mjesto u magacinu. 98. Objasniti mehaniko kodiranje alata! Mehaniko kodiranje alata se izvodi tako da na cilindrinu drku za prihvat alata postoje kodni prstenovi. 99. Objasniti elektronsko kodiranje alata! Svaka drka (dra) alata sadri jedan elektronski memorijski ip, koji memorie ili samo broj alata ili i sve druge podatke o alatu. 100. Objasniti varijabilno kodiranje poloaja alata! Posluilac postavlja svaki alat na proizvoljno mjesto u magacin, a informacije o poloaju unosi u CNC. CNC preuzima daljnje upravljanje podacima. 101. Objasniti proces automatske izmjene obradaka! Ureaji za automatsku izmjenu obradaka iskljuuju pomona vremena za usmjeravanje, stezanje, postavljanje i skidanje obradaka, pri emu se sve operacije izvode izvan radnog podruja i u toku glavnog vremena maine. Ovo pretpostavlja da je maina snabdjevena sa izmjenjivaem paleta. Palete su nosai obradaka, koje posjeduju na donjoj strani podesne povrine i funkcionalne elemente za tano pozicioniranje i stezanje na sto obradnog centra (alatne maine). Ove palete se automatski, pomou ureaja za izmjenu, prenose sa stanice za ekanje u radni prostor maine, a nakon okonanja obrade ponovo vade iz radnog prostora. Pri tome vrijeme izmjene obradaka iznosi samo nekoliko sekundi. Dodatni magacini paleta ili optoni sistemi omoguavaju automatski izmjenu obradaka u toku proizvoljno dugog vremena proizvodnje. Automatska izmjena obradaka je stoga bezuslovna pretpostavka za integraciju obradnih centara u fleksibilne proizvodne sisteme. Za ove svrhe sve palete moraju biti snabdjevene dodatno sa sistemom kodiranja sa automatskim postavljanjem i itanjem, da bi se mogao zadati npr. broj obratka, broj maine i eventualno redoslijed operacija obrade na vie NC-maina. Kod ovih ureaja za kodiranje postoji takoe zahtijev, da se nakon zavretka obrade moe ustanoviti na kojoj maini fleksibilnog sistema je paleta (obradak) obraivana. Ovaj zahtijev se javlja iz potrebe da se posluiocima olaka utvrivanje maina ili alata na kojoj je dolo do greaka u obradi, prekoraenja tolerancija ili karta

Pitanja i odgovori: Automatizacija i vizuelizacija (za Mehatroniku): NB