TAO PRIRODNOG DISANJA

U potrazi za zdravljem, sreom i duhovnim napretkom

Dennis Lewis

I s p r a z n i se od svih sadraja. N e k a ti um miruje. D e s e t tisua stvari ustaje i rui se d o k J a s t v o p r o m njihov povratak.

R a s t u i cvjetaju a p o t o m se vraaju s v o m izvoru. P o v r a t a k i z v o r u stvara t i i n u koja je put p r i r o d e ...

L a o T s e , Tao Te King

M o g l o bi se rei da t r e n u t a n o raste interes za uenja koja zdravlje i d u h o v n i r a z v i t a k d o v o d e u svezu s d i s a n j e m . Na alost, m a l i b r o j p r a k t i a r a t e h n i k a disanja shvaa v a n o s t " p r i r o d n o g d i s a n j a " . R i j e je o s p o n t a n o m i c j e l o v i t o m disanju, koje m o e m o p r i m i j e t i t i kod tek r o e n i h b e b a i m a l e djece. U m j e s t o d a n a u e k a k o disati posve s p o n t a n o , o n i r a z l i i t i m s l o e n i m t e h n i k a m a disanja s a m o jo vie oteavaju svoje ve i o n a k o o t e a n o disanje. S v i n a i n i n e p r a v i l n o g disanja s u n e u s k l a e n i s p s i h o l o k i h i f i z i o l o k i m z a k o n i t o s t i m a u m a i tijela. O n i se, isto tako, kose i s T a o m . P r i r o d n o ili p r i r o e n o d i s a n j e j e i n t e g r a l n i d i o T a o a . T i s u a m a g o d i n a t a o i s t i k i su u i t e l j i c h i k u n g a , tai c h i a i s l i n i h m e d i t a t i v n i h , iscjeljujuih i znanstvenih metoda upuivali svoje i uenike mi na to da diu posve svoje

prirodno.

Putem

prirodnog

disanja

moemo

poboljati

t r e n u t a n o zdravlje. O n o n a m m o e p o m o i d a p o b o l j a m o rad svog srca, svojih p l u a i o s t a l i h u n u t a r n j i h o r g a n a i sustava. Isto t a k o , p r i r o d n o n a m disanje m o e p o m o i d a u r a v n o t e i m o svoje osjeaje. P r a v i l n i m d i s a n j e m m o e m o o d energije, k o j a p o t i e o d n a i h stresova i n e g a t i v n o s t i , stvoriti energiju s a m o i s c j e l j e n j a i s a m o r a z v o j a . N a p o k o n , t a k v o disanje izdvaja i uva energiju n u n u za n a e d u h o v n o sazrijevanje i o s l o b o e n j e . Proteklih metodama nekoliko disanja. godina Niti pojavilo meu se mnotvo nije knjiga o razliitim znaaj i

jedna

njima

obuhvatila

m e t o d o l o g i j u p r i r o d n o g disanja p o p u t ove izvrsne k n j i g e D e n n i s a Lewisa. Uvodna rije 11

N a k o n vie godina prouavnja r a z l i i t i h tradicija i d i s c i p l i n a , ukljuujui " T a o sustav lijeenja", Lewis iznosi pred nas novu p s i h o s o m a t s k u viziju, novu znanstvenu m e t o d u preko koje se m o e m o u p o z n a t i sa s n a g o m p r i r o d n o g disanja, p o m l a d i t i se i o p e n i t o p o b o l j a t i svoj ivot. Tao prirodnog disanja o b r a z l a e na koji n a i n disanje utjee na nae ivote. Bez obzira na dosadanja iskustva, svaki e itatelj o v o g djela z a s i g u r n o stei nova saznanja o t o m e k a k o die i na koji n a i n to disanje e s t o ugroava njegovo zdravlje i integritet. S a z n a t e da p r i r o d n o disanje ne ovisi t o l i k o o svladavanju nekih n o v i h tehnika disanja, ve vie o o n o m e to Lewis naziva " p r e o d g a j a n j e m " s a m o g a sebe. U p r a v o taj preodgoj, koji polazi od zapaanja u n u t a r n j e strukture i finih energija u m a i tijela,

odreuje t a o i s t i k i pristup ozdravljenju i d u h o v n o m razvoju. MAJSTOR MANTAK CHIA

I n t e r n a c i o n a l n i T a o sustav lijeenja Chiang Mai, Tajland

PROLOG

W i l l i a m B l a k e je n a p i s a o : " P o s t o j i p u k o t i n a u s v e m u t o je B o g s t v o r i o " . Ja s a m svoju p u k o t i n u , taj p r o l a z k r o z koji n o v e i vanije stvari ulaze u nae ivote, p r o n a a o 1990. godine, kada sam osjeao

p o t p u n u tjelesnu, m e n t a l n u i d u h o v n u i s c r p l j e n o s t , k o j u je p r a t i o stalan o t a r b o l u predjelu p o d r e b r i c e . J o n e o p o r a v l j e n o d toga t o s a m vlastitu agenciju z a o d n o s e s j a v n o u m o r a o p r o d a t i j e d n o j p o z n a t o j b r i t a n s k o j tvrtki, dvije s a m g o d i n e n a p o r n o r a d i o n a t o m e da, p r e m a d i r e k t i v a m a n o v i h v l a s n i k a , p o v i s i m p r o d a j n u c i j e n u svoje bive a g e n c i j e . V e s a m due o s j e a o p r o b a v n e s m e t n j e i i m a o d i j a g n o z u d a b o l u j e m o d k o l i t i s a ve nekoliko godina, n o ova j e b o l bila drugaija. Posjeivao sam razne

l i j e n i k e , m a s e r e i ostale terapeute koji se se bavili o v a k v i m s m e t n j a m a , n o b e z uspjeha. T e g o d i n e u p o z n a o s a m s e s a s l j e d b e n i k o m t a o i s t i k o g majstora M a n t a k C h i a , G i l l e s o m M a r i n o m , uiteljem te praktiara C h i N e i T s a n g a ( C N T ) , t a o i s t i k e iscjeljujue prakse k o j a u k l j u u j e c h i ( i t a j : i) masau organa i t e h n i k e disanja koje s m a n j u j u tenzije u tijelu i

p r o i u j u tjelesne energije. K a d a je G i l l e s prvi p u t p o l o i o svoje ruke na m o j t r b u h i p o e o s m a s a o m m o j i h o r g a n a , u s p o r e d o traei od m e n e da d i e m u sve dijelove sebe, na n a i n k a k o t o d o tada n i s a m n i k a d i n i o , n i s a m n i t i s l u t i o n a kakvu s a m se avanturu bio uputio. Gilles mi je objanjavao da je C N T s a m o dio kompleksnijeg iscjeljujueg i d u h o v n o g sustava nazvanog "Tao sustav

l i j e e n j a " , k o j i j e p r o m o v i r a o M a j s t o r C h i a , n o m o j a tadanja briga bila Prolog 73

je j e d i n o k a k o se rijeiti b o l o v a . S m a t r a o s a m da je m o j d u h o v n i put ve odreen; sve to mi je tada t r e b a l o b i l o je ozdravljenje. Ozdravljenje! Rije kojoj n i s a m p o s v e i v a o d o v o l j n o p o z o r n o s t i u s v o m ivotu. N o , n a k o n to me Gilles p o d v r g a o i n t e n z i v n i j o j terapiji i n a k o n to mi je p o s t a l o sasvim j a s n o da ozdravljenje trai m o j u svjesnost, s h v a t i o sam da izrazi " o z d r a v i t i " i " p o s t a t i p o t p u n " imaju isti korijen. F i z i k a se bol povukla ve n a k o n n e k o l i k o t r e t m a n a i o s j e a o s a m se m n o g o bolje, no tada se pojavila nova, dublja, duevna bol koju mi je d o n i j e l o s a z n a n j e k o l i k o , u stvari, usprkos d u g o g o d i n j e m s a m o p r o m a t r a n j u i n a p o r u da se d u e v n o razvijem, m a l o z n a m o energijama koje postoje u svima mentalnim, osjeajnim i duhovnim nama. Kako su Gillesovi tretmani

o d m i c a l i , a m o j dah sve dublje p r o d i r a o u m e n e , p o e o s a m primjeivati, sloj po sloj, k a k o napetosti, ljutnje, strahovi i tuga sve o i t i j e , izvirui iz podsvjesnog, vibriraju u m o m a b d o m e n u i o d u z i m a j u mi energiju koja mi je p o t r e b n a da b i h b i o zdrav i m o g a o uspjeno ispunjavati svoje i v o t n e obveze. N a k o n to je ova spoznaja i z r o n i l a iz d u b i n e m o g bia, nestali su posve b o l o v i u m o m elucu, a ja sam o d l u i o iznova preispitati svoj ivot i iskoristiti novootkrivene potencijale svog bia u cilju daljnjeg

n a p r e d o v a n j a , postizanja c j e l o v i t o s t i svog bia i d u h o v n o g ispunjenja. Brzo sam se uvjerio da je Chi Nei Tsang (CNT), kao sredstvo

m a n i p u l i r a n j a tjelesnim i m e n t a l n i m e n e r g i j a m a k r o z d o d i r i disanje, doista d j e l o t v o r a n n a i n s a m o p o m o i , te sam, n a k o n to s a m se bolje u p o z n a o s njegovim djelovanjem, p o e o kod G i l l e s a o z b i l j n i j e izuavati o v u m e t o d u i p o l a k o upuivati u nju svoje prijatelje. U s p o r e d o s a m

o b i l a z i o teajeve na k o j i m a s a m se susretao s o s t a l i m t e h n i k a m a disanja T a o sustava lijeenja k a o to je, n a primjer, c h i k u n g . N a k o n vie g o d i n a izuavanja C N T - a i m n o g i h sati k l i n i k e prakse, M a j s t o r C h i a m e k o n a n o u p u t i o u p r o f e s i o n a l n i C N T . T e k n a k o n to s a m s e doista p o d r o b n o u p o z n a o s T a o s u s t a v o m lijeenja, m a j s t o r C h i a m e o v l a s t i o d a druge

u p u u j e m u T a o sustav lijeenja. O d tada k o r i s t i o s a m vrlo e s t o m e t o d e C N T - a na s v o j i m k l i j e n t i m a , kao i na k l i n i c i K i n e s k e m e d i c i n e u S a n F r a n c i s c u , a o d r a o s a m i niz s e m i n a r a i teajeva o T a o sustavu lijeenja na k o j i m a s a m se t r u d i o p o l a z n i c i m a o b j a s n i t i zato je p r i r o d n o disanje toliko vano. P r o u a v a j u i T a o m e t o d u lijeenja, k a o i n e k e s l i n e m e t o d e , k a o to su m e t o d e koje p r e p o r u a j u Gurdjieffova k o l a i kola Advaita V e d a n t e ,

u v i d i o s a m dvije b i t n e i n j e n i c e koje su p o t v r i v a l e da je disanje p o v e z a n o sa zdravljem i d u h o v n i m sazrijevanjem. Prvo: da n i s m o p o e l i p o g r e n o disati s a m o stoga to si n i s m o znali o b j a s n i t i p o r u k e koje n a m je slao na psihosomatski strukture, mehanizmi ve m e h a n i z a m , o d n o s n o j e r n i s m o svjesni svoje u n u t a r n j e da takva nas na disanja taj zduno ele podravaju potediti nai ego s zatitni naim

koji

nain

suoavanja

n a j d u b l j i m t r a u m a m a i s t r a h o v i m a . M o e m o stoga rei d a n a m p o v r n o disanje prua p o v r n i doivljaj nas s a m i h . D r u g o : da kada b i s m o disali p r i r o d n o , b a r e m d j e l o m i n o t i j e k o m n e t o vie o d 1 5 , 0 0 0 udaha koje n a i n i m o tijekom dana, z n a t n o b i s m o m a n j e pobolijevali od uobiajenih tjelesnih i p s i h i k i h b o l e s t i i u s p o r e d o b i s m o stvorili b o l j e uvjete za

d u h o v n o sazrijevanje iji cilj je da s h v a t i m o t k o s m o i to s m o doista, o d n o s n o to je nae s u t i n s k o b i e . M o j a je n a d a da e ideje i praksa o v o g djela u i n i t i t o m o g u i m .

postojanja i u p o z o r e n j e

P r o c e s disanja, p o k r e t i u d a h a i izdana, j e d n o je od v e i h uda p o s t o j a n j a . K r o z disanje n e s a m o d a nastaje i v o t n a energija, ve o n o isto t a k o o m o g u a v a o z d r a v l j u j u i m s n a g a m a p r o d o r d o s a m e sri naeg bia. Nesmetanim i dubokim se; udahom popunjujemo se se ivotnom praznimo,

energijom

nadahnjujemo

potpunim

izdisanjem

o t v a r a m o ka n e p o z n a t o m i i z v l a i m o iz sebe. P r o m a t r a j u i d i n a m i n i r i t a m o v o g i v o t n o g p r o c e s a , n a l a z i m o svoje u n u t a r n j e iscjeljujue snage; snage koje p r o i z l a z e iz nae c j e l o v i t o s t i . D a h j e iv. D i s a t i p o t p u n o z n a i ivjeti p o t p u n o , ispoljavati u p o t p u n o s t i svoju p r i r o e n u ivost k r o z sve to d o d i r n e m o , o s j e t i m o , z a m i s l i m o itd. N a alost, m a l o t k o o d nas die p o t p u n o . I z g u b i l i s m o m o " p r i r o e n o g d i s a n j a " , k o j u s m o i m a l i n e t o m poslije r o e n j a i k a o m a l a djeca. N a e povrno treinu, disanje smanjuje izmjenu kapacitet plinova naeg i dinog aparata na u njegovu naim

usporava

obnavljanje

energije

s t a n i c a m a i t a k o nas liava o z d r a v l j u j u i h u i n a k a koje p r i r o d n o disanje i m a na o r g a n e , te p o i n j e m o p o b o l i j e v a t i . to je p r i r o d n o disanje? K a k o takvo disanje m o e i z m i j e n i t i nae ivote i poboljati moramo nae zdravlje? Da bismo s pronali odgovore na t a pitanja, naeg tijela.

poduzeti

niz pokusa

disanjem u

laboratoriju

I z n i m n o je v a n o da s h v a t i m o na koji je n a i n

na dah p o v e z a n s

energijama u n a m a , s r a z l i i t i m a s p e k t i m a naeg bia, o d n o s n o k o l i k o disanje utjee na zdravlje naeg tkiva, naih o r g a n a , miia, h o r m o n a i nae krvi, te k a k o ga modificiraju nae misli, nai stavovi, osjeaji i

k o n a n o naa svijest. M o r a n a m biti j a s n o da od toga kako d i e m o zavisi h o e m o li biti o b d a r e n i iscjeljujuim i o s t a l i m m o i m a bez kojih je nezamisliv p s i h i k i i d u h o v n i razvoj - ili n e e m o . Od svih d r e v n i h i m o d e r n i h tradicija, koje su izuavale disanje, t a o i z a m - kineska d u h o v n a tradicija koja je vie n a i n ivota nego religija, nudi najbolji p r o g r a m postizanja zdravlja i sree p u t e m disanja. T a o i z a m je karektiristian po t o m e to, od p o e t k a svog n a s t a n k a , u vrijeme vladavine u t o g cara ( H u a n g a T i a ) , 2 7 0 0 . g o d i n e prije n o v e ere, nije odjeljivao ideale zdravog ivota i dugovjenosti od ideala d u h o v n e evolucije i b e s m r t n o s t i . T a o i s t i su oduvijek smatrali da je dug, vitalan i zdrav ivot, o s i m to je r a z u m a n cilj s a m po sebi, u j e d n o i preduvjet d u h o v n o g rasta i o s l o b o e n j a . Izuavajui vie od 4 0 0 0 godina to se dogaa s o v j e k o v i m fizikim, p s i h i k i m i d u h o v n i m energijama d o k sjedi u n e k o j pozi, p o k r e e se, masira se, vjeba svoju vizualizaciju, m e d i t i r a na zvuk ili drugaije ili posti, Taoisti su uoili da upravo prirodno disanje, disanje koje je posve

s u k l a d n o z a k o n i t o s t i m a ljudskog o r g a n i z m a , vie od b i l o ega drugog utjee na kvalitetu i kvantitetu tih energija a t i m e i na na ivot. S a m T a o m o e m o definirati j e d i n o kao " p u t " , kao sukus z a k o n a prirode i svemira; z a k o n a stvaranja i evolucije. T k o ivi u skladu s t i m z a k o n i m a m o e oekivati da e o t k r i t i i ispuniti s m j e r n i c e svoje fizike, p s i h o l o k e i d u h o v n e sudbine. U djelu Tao prirodnog disanja predstavljene su sve k l j u n e t a o i s t i k e t e h n i k e disanja, p o s e b i c e o n e u koje me u p u t i o t a o i s t i k i uitelj M a n t a k C h i a , s o s v r t o m na neke druge m e t o d e s k o j i m a s a m se i m a o prilike susresti u p r o t e k l i h 3 0 godina t i j e k o m kojih s a m o s i m t a o i z m a p r a t i o Gurdjieffov

rad, dosege Advaita V e d a n t e ,

rad

Feldenkrasa

i Ilse M e d d e n d o r f , te

saznanja vezana u z materiju d o k o j i h s a m d o a o izuavajui a n a t o m i j u ljudskog tijela, p s i h o l o g i j u i n e u r o l o g i j u . M o j e je iskustvo da svaki o z b i l j a n rad s t e h n i k a m a disanja zahtijeva vie od puke prakse. I s t o d o b n o , on zahtijeva "znanstveni pristup" ljudskom tijelu i osvjeivanje vlastite

n u t r i n e k r o z p e r c i p i r a n j e s a m o g a sebe iznutra.

OPASNOSTI K O J E KRIJU V J E B E DISANJA

Veliki d u h o v n i uitelj G . I . G u r d j i e f f j e d n o m je rekao da " b e z izvjebanog disanja nita n e m o e b i t i i z v j e b a n o " 1 . I s t o d o b n o o n nas j e u p o z o r i o d a bez p o t p u n i j e g p o z n a v a n j a vlastitog o r g a n i z m a , p o s e b i c e veza koje p o s t o j e i z m e u razliitih organa, pokuaji da se p r o m i j e n i disanje m o g u biti vrlo n a p o r n i . O i t o je da su t e h n i k e disanja, p o s e b i c e n a p r e d n e yoga t e h n i k e ( p r a n a y a m a ) , d o s t u p n e na Z a p a d u p u t e m teajeva i knjiga, na neki n a i n opasne. U djelu Hara: vitalni centar ovjeka, moguih G r o f Karlfried tjela, Durckheim, i duha, jedan od

prvih

istraivaa

integracija yogistikog

uma

objanjava

preciznije z b o g ega vjebe

disanja

m o g u biti o p a s n e za

zapadnjake. O n u p o z o r a v a d a s u m n o g e o d tih vjebi, koje s e u g l a v n o m "baziraju n a v o l j n i m n a p o r i m a " , n a m i j e n j e n e p o n a j p r i j e I n d i j c i m a koji su s k l o n i o d r e e n o j " p a s i v n o s t i " . Z a p a d n j a c i , s druge strane, pate i bez takvih vjebi od "previe naprezanja... previe htijenja da n e t o u i n e " . P r e m a D u r c k h e i m u , p o k u a j i uitelja yoge na Z a p a d u da svoje u e n i k e d o v o l j n o opuste, da ih na b r z i n u n a u e k a k o da se " p r e p u t a j u " , k a k o bi m o g l i n e o m e t a n o p r o v o d i t i takve vjebe disanja u z a l u d n i su, jer takvi se

rezultati postiu " i s k l j u i v o n a k o n d u g o t r a j n e p r a k s e " . P r a k t i a r takvih vjebi disanja, istie D u r c k h e i m , na taj se n a i n s a m o d o d a t n o napree, to mu d o d u e m o e d o n i j e t i " o s j e a n j e n o v e v i t a l n o s t i " ... no njega

najee prati osjeaj iscrpljenosti z b o g kojeg p r a k t i a r k o n a n o odustaje od daljnjih napora i prestaje s p r a k s o m " 2 . M o j e je iskustvo, i ne s a m o m o j e , da se zapadnjaci koji se nisu vie mjeseci (ili a k g o d i n a ) i n t e n z i v n o bavili m e t o d a m a s a m o p r o m a t r a n j a i samoosvjeivanja, nisu u stanju

d o v o l j n o o p u s t i t i , pa n e m a n i k a k v o g smisla da se uputaju u neku viu praksu disanja - b i l o yogistiku, taoistiku ili neku treu. T e h n i k e disanja koje ukljuuju komplicirane disanje, vjebe, alternativne daha, naine disanja
3

na itd.

nosnice,

obrnuto

zadravanje

hiperventilaciju

n a m i j e n j e n e su o s o b a m a koje ve diu p r i r o d n o , koje su n a u i l e disati cijelim t i j e l o m . Uvidjet ete da je p r i r o d n o disanje ve s a m o po sebi v r l o m o n o iscjeljujue sredstvo. T r u d i o s a m se stoga u o v o m djelu vjebe disanja o b j a s n i t i to p o d r o b n i j e , o b r a z l a u i do n a j s i t n i j i h detalja n j i h o v e aspekte, k a k o bi svaki itatelj, ma k o l i k o b i o d u h o v n o iskusan, l a k o p r e p o z n a o b i l o koji nastali p r o b l e m , rijeio ga i o s t v a r i o sebe kroz te vjebe u p o t p u n o s t i . T o n e su tvrdnje koje istiu m n o g i uitelji da p r i r o d n o disanje m o r a biti posve s p o n t a n o i da stoga svaki n a p o r da se die na o d r e e n n a i n p r o m a u j e svrhu i djeluje k o n t r a p r o d u k t i v n o . O n i istiu da n a k o n to na um p o s t a n e m i r a n i prazan, p r i r o d n o disanje nastupa s a m o po sebi 4 . A k o i p r i h v a t i m o da je t o m e t a k o , n e e m o t i m e rijeiti ovaj p r o b l e m , ve e m o stati pred novu d i l e m u : n a koji n a i n m o e m o i m a t i m i r a n i prazan u m ? Kakav rad na sebi je za to p o t r e b a n ? Nita n e e m o postii p o k u a m o li rijeiti taj p r o b l e m iskljuivo t j e l e s n i m ili m e n t a l n i m vjebama. Da b i s m o ga rijeili, m o r a m o se, n a i m e , u k l j u i t i i tjelesno i m e n t a l n o . D a b i s m o n a u i l i p r i r o d n o disati, nije p r e s u d n o to e m o i n i t i da u t o m e u s p i j e m o , ve je vanije k a k o e m o to i n i t i . A k o pristupite vjebama o p i s a n i m a u o v o j knjizi k a o vjebama koje zahtijevaju voljni n a p o r , p r o m a i t ete svrhu. A k o i m pak priete k a o posve p r i r o d n o m n a i n u istraivanja fiziolokih i p s i h o l o k i h z a k o n i t o s t i naeg u m a i tijela kroz u n u t a r n j e vienje, b r z o e v a m postati j a s n o k a k o se isti i s m i r u j e u m . B e z o b z i r a k a k o i v i m o i t o r a d i m o (ili n e r a d i m o ) , uvijek i n i m o 20 Tao Prirodnog Disanja

neto; uvijek n e t o p r a k t i c i r a m o ; a k o m e h a n i k i s t v a r a m o loe tjelesne i mentalne navike to e se odraziti na na ivot. Da biste dobili

m a k s i m a l n u k o r i s t od vjebi iz ove knjige, m o r a t e im prii k o l i k o god ste u stanju o z b i l j n o , p o k u a t i p r o n i k n u t i u n j i h o v u bit, osjetiti n j i h o v duh i s t a l n o pratiti kakav u i n a k o n e imaju na vas.

DUBLJI DOIVLJAJ SAMOG SEBE

Vjebe o p i s a n e u o v o m djelu k r e i r a n e su l a k o da n a m o m o g u a v a j u nova iskustva koja e n a m dati p o t i c a j da o d b a c i m o o g r a n i e n j a koja s m o si n a m e t n u l i i p o g r e n e o d n o s e koje s m o uspostavili sa s o b o m i svijetom; o d n o s e koji n a m u s v a k o m d o m e n u ivota d o n o s e s a m o krize i druge p r o b l e m e . Nai p o g r e n i stavovi, d u b o k o u k o r i j e n j e n i u n a e m u m u , srcu i tijelu, manifestirani i podrani kroz nae disanje, zamuuju nau

percepciju, slabe nau i v o t n u snagu i spreavaju nas da i v i m o svjesno, zdravo, u skladu sa s o b o m , s d r u g i m a i o k r u e n j e m u k o m e i v i m o . S r e o m , ne m o r a m o se baviti s v a k i m od tih stavova p o s e b n o - to je u o s t a l o m n e m o g u z a d a t a k za jedan ivot. P o p u t p r e k i k o j e izviru iz sredinje o s o v i n e k o t a a , nai p o g r e n i stavovi izviru iz c e n t r a l n e krive p r e d o d b e koju i m a m o o sebi, s v o m " J a " i z kojeg p o t i u sve nae m i s l i , svaki na osjeaj i svaka naa akcija. K a o to je naglaavao L a o T s e , da bismo produbili doivljaj sebe moramo nauiti kako djelovati iz

c j e l o k u p n o g b i a i tada e m n o g i nai p r o b l e m i nestati s a m i po sebi: S t o se m i s l i p o d t i m e da je najvei teret koji ovjek n o s i njegova svijest o n j e m u s a m o m e s k o j o m ivi? Ljudi s u o p s j e d n u t i t o l i k i m b r i g a m a j e r o g r a n i a v a j u svoje p o s t o j a n j e . K a d a bi o d b a c i l i o g r a n i e n u svijest o sebi k o j u i m a j u i ivjeli p o t p u n o , to bi im vie b i o teret 5 ?

D a b i s m o mogli o d b a c i t i " o g r a n i e n e p r e d o d b e koju i m a m o o s e b i " , m o r a m o se otvoriti prema snagama ozdravljenja i e n e r g i j a m a koje n o s i m o u sebi; otkriti na koji su n a i n p o v e z a n e alkemijske fizike tvari i magijske ideje uma, u p o z n a t i ples yina i yanga; d i n a m i k i h polariteta s u p r o t n o s t i iz kojih izvire sav ivot. M o r a m o prieljkivati, ovdje i sada, svoj p o v r a t a k izvoru, sveprisutnoj nitavnosti i tiini "wu c h i a " , teiti s v e p r o i m a j u o j cjelovitosti iz koje izvire nae i s t i n s k o bie i u k o j o j se nalazi naa istinska srea. Na dah m o r a n a m biti v o d i na t o m v e l i a n s t v e n o m putu ka sebi.

MEHANIZAM

DISANJA

Shvatimo li to proces disanja znai za na ivot, shvatit emo moemo i prihvatiti otpustiti ono novo.

na koji nain staro

Proces

disanja

pokazuje

nam

na

koji

nain

moemo

proiriti

svoju

o g r a n i e n u svijest i d o i u d o t i c a j s i s c j e l j u j u o m e n e r g i j o m koja se n a l a z i i u n a m a i izvan nas. Svaki p u t kada u d a h n e m o u n o s i m o u sebe n e k i h 1 0 2 2 nova a t o m a , n a neki n a i n , vie o d m i l i j u n o n i h istih a t o m a koje s u udisali L a o T s e , B u d a , K r i s t i svi drugi k o j i su ikad ivjeli na Z e m l j i . Svaki put kada i z d a h n e m o , v r a a m o te a t o m e u a t m o s f e r u u k o j o j ostaju na usluzi sadanjem i buduem narataju. Svaki put kada udahnemo,

u n o s i m o u sebe kisik koji u a t m o s f e r i nastaje k a o " p o t r o n i p r o i z v o d " biljaka. Svaki put kada i z d a h n e m o i z b a c u j e m o iz sebe u a t m o s f e r u ugljini d i o k s i d k a o na " p o t r o n i p r o d u k t " koji k a s n i j e u p o t r i j e b i neka biljka. U p r i r o d i se nita ne b a c a . N a e disanje je karika u l a n c u k o z m i k e ekologije, u procesima ouvanja, prirode. preobrazbe Zahvaljujui i izmjene disanju, supstanci tijekom u sloenom

metabolizmu

kojeg b i l j e i m o

izmjenjivanje yinga i yanga, n e g a t i v n o g i p o z i t i v n o g , stanja p r a z n i n e i stanja p u n i n e , nae se b i e n a l a z i u s t a l n o m d o t i c a j u s v a n j s k i m svijetom, sa Z e m l j o m i n j e z i n o m a t m o s f e r o m , k a o i sa s v a k i m i v u i m s t v o r o m . S h v a t i m o li to p r o c e s disanja z n a i za na ivot, shvatit e m o na k o j i nain m o e m o otpustiti o n o staro i prihvatiti novo. Disanje n a m ujedno otkriva t k o i to s m o doista. P o k a z u j e n a m p u t do c j e l o v i t o s t i i sree.

MOJE OSOBNO ISKUSTVO

O s o b n o s a m s e uvjerio u t o k o l i k o j e v a n o k a k o d i e m o z n a t n o prije nego sam se ozbiljnije pozabavio ovom tematikom. Kao dijete sam

n e i z m j e r n o uivao u t o m e da z a d r a v a m dah. Leei na krevetu, esto b i h zadravao dah dvije m i n u t e ili due, sve d o k d o k vie ne b i h i z d r a o bez zraka. N a k o n to sam u a o u m l a d e n a k u d o b i p o e o n o s i t i odijela, u o i o sam da mi ovratnici i kravate izazivaju p r i l i n u nelagodu. Ve s a m u a o u tridesete g o d i n e kada mi je majka otkrila da s a m roen u k r i v o m

poloaju i da su lijenici oekivali da u iz m a t e r n i c e izai mrtav, zaguen p u p a n o m v r p c o m koja mi se o m o t a l a o k o vrata. S r e o m po m e n e , i s p u p a n o m v r p c o m o k o vrata ipak s a m n e k a k o d o l a z i o d o zraka. D a n a s mi je j a s n o da je m o j a tridesetosatna b o r b a da d o s e g n e m svjetlost i u d a h n e m prvi put, ostavila d u b o k e tragove u m o m tijelu i i v a n o m sustavu i u z r o k o v a l a to to sam esto b i o nesiguran i bojaljiv. J a s n o mi je t a k o e r da sam upravo zbog tog iskustva vjerovao k a o m l a d i da se srea u ivotu m o e ostvariti iskljuivo k r o z trajnu b o r b u i da s a m u toj vjeri z n a a j n o o t e t i o svoje zdravlje i u s p o r i o svoje sazrijevanje. S h v a t i o s a m to i m s a m n a u i o disati c i j e l i m svojim b i e m i p r e s t a o disati o p t e r e e n p r e d o d b a m a koje sam i m a o o sebi, irei se u j e d n o j n o v o j c j e l o v i t o s t i .

B I S T A R UM I S A M O P R O M A T R A N J E
K o j e su stvarne veze i z m e u disanja i naeg p o i m a n j a sebe, naeg zdravlja i zadovoljstva? Na koji je n a i n nae disanje p o v e z a n o s n a o m t e n j o m za s p o z n a j o m ili s a m o o s t v a r e n j e m ? Da bi se p r o n a l i o d g o v o r i na ova pitanja i postigli neki trajni rezultati, nije d o v o l j n o sudjelovati na n e k o m od vikend teajeva Preporaanja ili Intenzivna disanja, niti n a m u t o m e m o g u p o m o i t e h n i k e disanja o p i s a n e u literaturi. Z b o g s l o e n o s t i s n a n i h i s u p t i l n i h veza, koje p o s t o j e i z m e u u m a i tijela, n e o p h o d n o je, ako t e i m o s t v a r n o m progresu, i m a t i posve j a s n o z n a n j e o t o m e to p r i r o d n o disanje jest i koji su k o n k r e t n o u i n c i koje o n o i m a na nae tijelo i na u m .

Nita n e e m o p o s t i i d o k n a m n i s u j a s n i o b r a s c i procesa disanja. K a d a nam oni jednom postanu jasni, lako je uoiti uinke bilo kojih

p s i h o s o m a t s k i h p r o c e s a na na ivot, pa t a k o i u i n k e koje su ti p r o c e s i imali n e k o n a nas. M o e m o , n a p r i m j e r , u o i t i n a k o j e n a i n e u p r a v o k r o z disanje s p r e a v a m o iskustva i sjeanja koja su suvie b o l n a za nas da p r o d r u u nau svijest. O v a k v a saznanja koja nas osvjeuju n e o p h o d n a su n a m da bismo upoznali stvarnu snagu " p r i r o d n o g disanja" i uvidjeli

k o l i k o o n j e m u ovisi nae zdravlje i o p e n i t o na ivot.

ANATOMIJA DISANJA
V e i n a ljudi u d a h n e i i z d a h n e u m i n u t i dvanaest do e t r n a e s t puta u b u d n o m stanju i est do o s a m p u t a u snu. M a l e b e b e diu po p r i l i c i dva puta bre. R i t a m disanja s e n a r a v n o m i j e n j a z a v i s n o o d toga to r a d i m o ili p r o i v l j a v a m o u o d r e e n o m t r e n u t k u . U s t a n j i m a i z r i i t o g fizikog n a p o r a ili tekog stresa, ovjek udie i do sto puta u m i n u t i . S druge strane, iskusni p r a k t i a r i t e h n i k a disanja, koji su n a u i l i k a k o trebaju disati da bi d o b i v a l i vie kisika i b r e se rjeavali u g l j i n o g d i o k s i d a , u stanju su svoje disanje u s p o r i t i na etiri do o s a m udisaja u m i n u t i .

Grudni ko i plua
Proces disanja z a p a a m o najee na r e b r i m a g r u d n o g koa (koja se gibaju p r i l i k o m d i s a n j a ) , p o p o k r e t i m a m e u r e b r a n i h m i i a i dijafragme (slika 1). U n u t a r g r u d n o g koa nalaze se srce i dva p l u n a krila. O b a d j e l o m i n o i m a j u p i r a m i d a l n i o b l i k s t i m e da d e s n o p l u n o k r i l o ima tri renja, a lijevo s a m o dva. O v i renjevi n a l i k s u o g r o m n o j k o n i c i koja b i a k o b i s m o je izvadili i p o s v e spljotili, zauzela p r o s t o r od 30 k v a d r a t n i h m e t a r a . S a m a

Slika 1
Grudni ko

S p o g l e d o m na rebra i miie

S p o g l e d o m na oit sprijeda

S p o g l e d o m na oit sa s t r a n e

plua s u z a t i e n a p o r e b r i c o m , t a n k o m s e r o z n o m o p n o m koja o b l a e u n u t a r n j u s t r a n u p l u n e upljine i z n a d dijafragme. Plua su vrlo e l a s t i n a i m o g u se iriti na sve s t r a n e o s i m p r e m a p r o s t o r u koji z a u z i m a j u ile d u n i k a i srca. P r e m d a plua i m a j u k a p a c i t e t i do 5 0 0 0 m i l i l i t a r a , o b i n o u d a h n u t i zrak n e m a vie o d 5 0 0 m i l i l i t a r a . K a o to ete kasnije vidjeti, ovjek se m o e izvjebati u t o m e da izdie z n a t n o vie zraka, jer m a k a k o d u b o k o i z d a h n u l i , plua zadravaju o k o 1 0 0 0 m i l i l i t a r a zraka k a k o se ne bi posve ispuhala. V e i n a nas ne iskoritava, u k r a t k o , n i t i p r i b l i n o stvarni k a p a c i t e t plua. P o j e d i n a c o b i n o n e o b r a a p o z o r n o s t n a svoje disanje t i j e k o m dana, n o a k o t o u i n i , p r i m j e u j e d a o n o izaziva n a d i m a n j e i sputanje g r u d n o g koa. T i j e k o m udisaja m e u r e b r a n i m i i i se ire, rebra se r a z m i u , prsne k o s t i se l a g a n o p o d i u , a oit sputa. O v a j p r o c e s stvara p r a z a n p r o s t o r u k o m e se rasteu p l u n a krila, u p i r u i se p r e m a z i d o v i m a g r u d n o g koa i o i t u , u k o j a se usisava zrak (slika 2 ) . Z r a k koji u d i e m o sadi o k o 2 0 % kisika, 0 . 3 % u g l i n o g d i o k s i d a , a o s t a l o je duik. K o d izdisaja g r u d n i m i i i se o p u t a j u , p r s n e k o s t i se sputaju, dijafragma se p o d i e ( p o p r i m a j u i svoj p u n i o b l i k ) , plua se ispuhavaju i i z njih izlazi z r a k (slika 3 ) . I z d a h n u t i z r a k sadi o k o 1 6 % kisika i 4 % u g l j i n o g d i o k s i d a . I s t o v r e m e n o j e z a s i e n p a r o m koja nastaje t i j e k o m metabolikog procesa.

K r e t a n j e z r a k a k r o z dine puteve
Z r a k prvo ulazi u nae n o s n i c e u k o j i m a ga p r o i u j u d l a i c e u n o s u . U n o s n i c a m a zrak se grije i vlai p o r e d s e p t u m a n o s a koji pregrauje n o s n i c e . K a d a se na s l u z n i c i nosa skupi previe n e i s t o a iz zraka, p o i n j e m o k i h a t i da b i s m o ih i z b a c i l i . U pravilu, z r a k ne p r o l a z i k r o z o b j e n o s n i c e i s t o d o b n o . K a d a je lijeva n o s n i c a o t v o r e n a , desna j e o b i n o z a t v o r e n a i o b r n u t o . O v a j p r o c e s

u z r o k u j e krv, koja tee u o b a smjera pored n o s n i c a . R i t a m se mijenja svakih sat i p o l do dva 6 . N a k o n to ude u nas, z r a k prolazi k r o z nae drijelo, upljinu koja n o s povezuje s ustima, koje k o o r d i n i r a gutanje i disanje ( p o d r u k o v o d s t v o m centara u d o n j e m dijelu m o z g a ) . U p o z a d i n i vrata zrak dolazi i krajnicima koji u d o d i r s l i m f n i m lijezdama, " t r e i m spreavaju ulazak virusa i bakterija u

krajnikom"

o r g a n i z a m . P o t o m zrak d o t i e grkljan, organ koji j e v o k a l n i m s o l i s t i m a o s o b i t o vaan, sputa se n i z d u n i k i n a p o k o n ulazi u b r o n h i j e koje ga vode do p l u a (slika 4 ) . I d u n i k i b r o n h i j i pokuavaju sprijeiti n e i s t o e i bakterije, koje su se dovde p r o b i l e , da udu u plua. Tu funkciju u b r o n h i j i m a obavljaju l i m f n e ilice koje sve n e i s t o e tjeraju natrag gore p r e m a drijelu, g r k l j a n u i jednjaku. K a d a se u b r o n h i j i m a n a k u p i previe estica, kemikalija i drugih nakupina, bronhiji svojim kontrakcijama stvaraju z r a n u struju " j a k u

p o p u t t o r n a d a " , koja ove t o k s i n e materijale tjera van. U p l u i m a se b r o n h i j i i n a e dijele ne m n o t v o m a n j i h o g r a n a k a . O b l o e n i su v e z i v n i m t k i v o m koje spreava da k o n t r a k c i j e izazovu prevelik otjecaj

zraka, a sadre i n e k i h 4 0 0 m i l i j u n a m j e h u r i a z v a n i h alveole. Alveole su zaduene za i z m j e n u p l i n o v a u p l u i m a , koja treba o m o g u i t i krvi da dobije n o v e k o l i i n e kisika i rijei se n a k u p l j e n o g u g l j i n o g dioksida.

FAZE DISANJA
Z a v i s n o od toga to i n i m o ( l e i m o , s j e d i m o , e e m o ili t r i m o ) te kakvo n a m je t r e n u t a n o d u e v n o stanje ( j e s m o li m i r n i , ljuti, p o d s t r e s o m ili sretni) nae e disanje biti sporije ili bre, p l i e ili dublje, te n a g l a e n o d i j a f r a g m i n o , p r s n o ili k l a v i k u l a r n o . T i j e k o m d u b o k o g disanja, kakvo je n a p r i m j e r " y o g s k o p o t p u n o disanje", d i e m o i s t o v r e m e n o n a sva ova tri n a i n a . P o t p u n i u d a h , t u m a i n a m jedan o d p o z n a t i h istraivaa d i n o g sustava, kardiovaskularni kirurg Alan H y m e s , " z a p o i n j e k o n t r a k c i j o m oita, koja iri d o n j a rebra i a b d o m e n o m o g u a v a j u i zraku da d o s e g n e najnie dijelove plua. U sljedeoj fazi udisaja zrak p u n i sredinji d i o plua to izaziva irenje g r u d n o g koa. U posljednjoj fazi, zrak ulazi u gornje

dijelove plua koji p o d i u k l j u n e kosti. P r o m a t r a n o p a r c i j a l n o , s v a k o m fazom udisanja ispunjava se jedan d i o p l u a . " 7 M o d a ste ve p r i m i j e t i l i da, bez o b z i r a na to u k a k v o m stanju se nalazili, u g l a v n o m diete p r s n o i k l a v i k u l a r n o , a vrlo r i j e t k o t r b u n o . To nije d o b r o jer u p r a v o k r o z t r b u n o disanje a l j e m o z r a k do n a j n i i h dijelova plua gdje mnotvo krvi eka n o v kisik.

UNUTARNJI DAH
N e o v i s n o o n a i n u disanja, procesi koji se zbivaju t i j e k o m disanja u n a e m o r g a n i z m u su uvijek isti. S t a n i c e naeg tijela trae kisik, koji h e m o g l o b i n nosi k r o z tijelo, a vraaju ugljini d i o k s i d .

Slika 4 Prolaz zraka ka pluima

rebra

plua

U s t a n i c a m a , t o n i j e m i t o h o n d r i j i m a , u d a h n u t i kisik p o m a e p r e o b r a z b i hranjivih tvari u bioloku energiju. Do ove preobrazbe dolazi u

s v o j e v r s n o m p o a r u koji izaziva susret kisika i ugljika. Energija koja se pritom oslobaa skuplja se u za to predviene molekule, tzv. A T P

m o l e k u l e ( a d e n o s i n e t r i p h o s p h a t e ) . O t p a d n i ugljini d i o k s i d krv alje u plua, koja ga izbacuju u a t m o s f e r u .

CENTAR DISANJA
Proces disanja, koji stvara energiju n u n u za ivot tijela, ne nalazi se p o d

n a o m v o l j n o m k o n t r o l o m . N j i m e upravlja c e n t a r disanja u i v a n o m sustavu, tzv. vagus nucleus smjeten u p r o d u e n o j m o d i n i (slika 5 ) . D i n i centar, koji se, dakle, nalazi na mjestu gdje se kraljenica susree s i miia koji izravno

l u b a n j o m , alje

naredbe p r e k o ivaca do oita

upravljaju d i s a n j e m . O s j e t n a v l a k n a vagusa nareuju p l u i m a da se ire k a k o b i z a p o e o udah, dajui i m svako m a l o o t p u s t k a k o b i m o g a o nastupiti izdisaj. D i n i sustav p o v e z a n je s v e i n o m d r u g i h sustava u tijelu, te o t u d b i l o kakva nagla p r o m j e n a u b i l o k o j e m d r u g o m sustavu a u t o m a t s k i ubrzava ili usporava nae disanje, a m o e ga a k i zaustaviti. Pogled na n e t o i z n i m n o lijepo m o e n a m istog trena " o d u z e t i d a h " , d o k b o l , n a p e t o s t i stres ubrzavaju nae disanje i i n e ga p l i t k i m . o v j e k m o e v o l j o m zadrati zrak u p l u i m a , disati bre ili sporije, p l i e ili dublje. U t a k v o m sluaju u m o z g u nastaju i m p u l s i , koji se kreu i v c i m a za svjesnu k o n t r o l u miia.

Kiselost i lunatosti krvi

J e d a n od zadataka d i n o g centra jest i taj da se b r i n e za pravilan o m j e r kiselosti i l u n a t o s t i u krvi. S t a n i c e u jezgri m o d i n e o d m a h reagiraju

u k o l i k o on biva p o r e m e e n . Da b i s m o bili zdravi, krv bi n a m trebala biti b l a g o l u n a t a ( p H 7 . 4 ) . S v a k o o d s t u p a n j e o d standarda m o e b i t i o p a s n o za nas. U b r z a v a n j e k e m i j s k i h a k t i v n o s t i u tijelu, do kojeg dolazi a k o se napreemo, nadraajima, kiselina u nalazimo se pod stresom veih ili ako smo izloeni s n a n i m i

pridonosi

stvaranju Kada se

koliina

ugljinog dioksida

n a e m tijelu.

to d o g o d i , dini sustav a u t o m a t s k i

poveava r i t a m disanja. U b r z a n o disanje o m o g u a v a bri d o t o k n o v o g kisika i bre izbacivanje ugljinog d i o k s i d a iz krvi. K a d a se o d m a r a m o i o p u t e n i s m o , kemijski p r o c e s i u tijelu se uspore te t a k o usporavaju i nae disanje. 8 Ne m o e m o izravno utjecati na kemijske p r o c e s e u n a e m tijelu, no moemo posredno. Posredno utjeemo na procese svaki put kada

p o k u a v a m o u k l o n i t i n a p e t o s t i koji se javljaju u o d r e e n o m p o l o a j u tijela, kod o d r e e n i h p o k r e t a i radnji. Svaka n a p e t o s t izaziva d o d a t n u kontrakciju miia koja u z r o k u j e porast koliine kiselina i ugljinog

dioksida

naoj

krvi. T i m e to

se p o k u a v a m o o p u s t i t i s m a n j u j e m o

k o l i i n u o v i h t e t n i h p r o i z v o d a u n a o j krvi i u j e d n o tijelo p o t e d u j e m o toga da s a m o i z n a e izlaz. U o p u t e n o m stanju, takoer, z n a t n o bolje k o o r d i n i r a j u m e u s o b n o svi m e h a n i z m i u k l j u e n i u disanje. D o t o k kisika i otjecanje u g l j i n o g d i o k s i d a teku n e s m e t a n o i tijelu nita ne nedostaje.

MIII

DISANJA

P r a v i l n o disanje u m n o g o m e p o m a e n a i m r e b r a n i m m i i i m a , t r b u n i m m i i i m a i oitu, no i m n o g i m d r u g i m m i i i m a u tijelu. Od takvog disanja koristi imaju, na p r i m j e r , i leni m i i i k a o i m i i i m a l e zdjelice koji d o n j e kraljeke uvruju uz zdjelicu i b e d r e n e kosti, a p r o t e u se i preko bedra i p r e k o pregiba (slika 6 ) . S v a k a suvina n a p e t o s t u m i i i m a r a m e n a , g r u d n o g koa, t r b u h a , vrata i zdjelice, bez o b z i r a na to je li n j e z i n u z r o k n e k i lo Slika 6
mii male zdjelice

osjeaj, fiziki ili p s i h i k i stres, trauma, dranje, ozljeda povisuju ili loe

postotak

ugljinog d i o k s i d a u n a o j krvi te se t a k o u p l i e u na d i n i proces. Suvine napetosti na

preoptereuju

takoer

ivani s e n z o r n i sustav i t i m e , kao to e kasnije biti

objanjeno, ometaju praktino svako nae djelovanje.

Oit - "spiritualni m i i "

Od svih miia, u k l j u e n i h u proces disanja, oit i m a za nae zdravlje presudnu vanost. M a l o tko od nas d o v o l j n o koristi taj m i i , bez ije asistencije nije m o g u e p r a v i l n o disati. N a l i k v e l i k o m svodu, dijafragma, tj. oit, protee se ispod grudne upljine a nadvisuje trbunu upljinu

(slika 7 ) . Povezan je s n e k o l i k o drugih v a n i h dijelova tijela, kao to su jednjak (koji h r a n u alje u eludac), aorta (iz koje izlaze arterije velikog krvnog o p t o k a koje opskrbljuju sve o r g a n e o s i m p l u a ) , z a t i m vena cava (vena k o j o m prolazi krv iz leda p r e m a srcu), te razliiti ivci u k l j u u j u i vagus, ija osjetna vlakna izlaze iz p r o d u e n e m o d i n e . I a k o m o e m o disati i onda kada nam oit ne funkcionira kako treba, ritmike

k o n t r a k c i j e oita p s i h i k o zdravlje.

i z n i m n o su vane za disanje, te t a k o i za nae f i z i k o i

K a d a u d i e m o , oit klizi n a n i e . Njegov svod se sputa ka t r b u n i m o r g a n i m a , a miii g r u d n o g koa se ire i lagano ga p o d i u . U p r o i r e n o m g r u d n o m kou nastaje v a k u m koji zrak uvlai u plua. Kada i z d i e m o , oit poveava d u p l o ili a k t r o d u p l o svoj v o l u m e n i tako, i z r a v n o ili p o s r e d n o , vri u n u t a r n j u m a s a u naeg trbuha, jetre, guterae, crijeva i bubrega, i m e u j e d n o utjee i na t o k krvi i limfe. I n a j m a n j i p o m a k oita n a n i e , b l a g o t v o r n o utjee na s p o m e n u t e organe i u s p o r e d o s p l u i m a o m o g u a v a da unesu vie zraka. P o m i c a n j e oita za s a m o jedan m i l i m e t a r omoguava Istraivanja pluima provedena da u udahnu Kini 250 do su 300 mililitara zraka vie.

pokazala

da ovjek, koji

to vjeba

dvanaest mjeseci, m o e svoj oit spustiti za etiri ili est m i l i m e t a r a . D a k l e , v j e b o m , koja traje g o d i n u ili m a n j e , m o e m o p o s t i i da u plua u n o s i m o ak 1 0 0 0 m i l i l i t a r a zraka vie. 9 K o d udisanja s p u t e n i m o i t o m , t r b u n i se miii zateu i tako spreavaju pretjerano rastezanje plua. K o d izdisaja, oit se p o d i e i p o m a e p l u i m a da izbace zrak. K o d p u n o g izdisaja oit se pripija uz plua i srce i t a k o im p o m a e u radu. N i j e

n e o b i n o to j e m a j s t o r M a n t a k C h i a

n a z v a o taj

mii spiritualnim

m i i e m . " M i i i oita, o s i m to masiraju nae srce, t a k o e r poboljavaju nau p r o b a v u i d j e l o t v o r n o s t m e t a b o l i z m a u o p e , te je n e o s p o r n o da o n j i h o v o j a k t i v n o s t i ovisi nae zdravlje, naa v i t a l n o s t i s r e a . "
10

Sputani oit
Na alost, veina nas ne k o r i s t i d o v o l j n o taj " s p i r i t u a l n i m i i " . D v a su razloga z a to. K a o prvo, o i t n e m o e f u n k c i o n i r a t i k a k o treba a k o j e na ivani sustav oteen stresovima, strahovima i loim ivotom (o

i v a n o m sustavu raspravljat u detaljnije u i d u e m poglavlju). K a o drugo,

rad oita sputavaju sve tenzije n a k u p l j e n e u n a i m m i i i m a , tetivama i l i g a m e n t i m a , a smeta mu i svaka d e f o r m a c i j a kostiju. Za razliku od v e i n e miia u tijelu, koji su svi vezani za krute, b a z i n e kosti ili o n e p o m i n e , oit nije. On je u m e t n u t i z m e u d o n j i h rebara i kraljenice, n e p o s r e d n o uz psoas m i i , no ne o b l a e niti j e d n u kost p o s e b n o . Pridrava ga njegova sredinja tetiva, smjetena odmah ispod srca (slika 8). Da bi oit

f u n k c i o n i r a o kako treba, n e s a m o d a p s i h i k i m o r a m o biti n e o p t e r e e n i , ve n a m i kraljenica, kao i zdjelica, m o r a j u biti posve zdravi i p o k r e t n i a dranje pravilno. N a j n e p o v o l j n i j e na oit utjeu n a p e t o s t i o k o o r g a n a koji se nalaze u naem t r b u h u . I ove napetosti nastaju k a o posljedica stresa, potiskivanja i loih

navika u ivotu, a m o g u
Oit s pogledom na

sredinju tetivu

se pojaviti i koje imaju

kod osoba prevrst i

plosnat

trbuh,

kakve

susreemo na naslovnim stranicama asopisa te po modnih fitness Previe spreava

klubovima. zategnut trbuh

rad oita. K o d o s o b a koje imaju disanje prevrst trbuh, uspravlja

c e n t r a l n u tetivu oita vie prema grudnom kou i

kraljenici pa im se stoga rebra vie ire kada udiu.

Disanje sputanim oitom

Z b o g slabog rada oita i zgrenosti t r b u n i h miia e s t o n a m nedostaje kisika, posebice u trenucima fizikog i psihikog naprezanja (koja

zahtijeva vie energije), pa s m o p r i n u e n i disati aktivnije, p o v e a t i opseg naeg p l u n o g i k l a v i k u l a r n o g disanja ( i m e se i z l a e m o h i p e r v e n t i l a c i j i i a f e k t i v n i m s t r e s o v i m a ) . Z b o g toga to su prsa i k l j u n e kosti d j e l o m i n o krute, takvo disanja zahtijeva dodatno naprezanje miia i dodatnu

energiju, i uz sve to takvo n a m disanje jo uvijek ne o m o g u u j e da p o t p u n o z a d o v o l j i m o nau p o t r e b u z a k i s i k o m . K a d a b i nas n e t k o z a m o l i o d a d u b o k o u d a h n e m o , m i b i s m o n a p e l i t r b u h , isprsili s e k o l i k o m o e m o i p o d i g n u l i r a m e n a , to i i n a e i n i m o kada d i e m o (slika 9 ) . T o jo uvijek nije d u b o k o disanje. K o d d u b o k o g disanja, to e kasnije d e t a l j n o b i t i o b r a z l o e n o , t r b u h se i z b a c u j e i na taj n a i n o m o g u a v a o i t u da se spusti nie to i pluima Slika 9
Disanje gornjim djelom plua

o m o g u a v a d a u i n e isto. T o n o je da p o d i z a n j e r a m e n a d o d a t n o prorjeduje rebra, pa t a k o g o r n j i dijelovi plua dobivaju vie

p r o s t o r a za istezanje, no p r o b l e m je u t o m e to je p o t e n c i j a l gornjeg dijela plua znatno koje plua. dijela manji od

potencijala dijelovi gornjeg

imaju

donji

Naprezanje koa i

grudnog ramena

podizanje olakava

moda iji

disanje

osobama

oit, r e b r a n i i t r b u n i m i i i n i s u dovoljno elastini, te osobama

koje b o l u j u od astme ili e m f i z e m e , no u pravilu, p r o s j e n o m ovjeku takvo disanje teti i ugroava njegovo zdravlje i njegovu vitalnost.

P O S L J E D I C E POGRENOG NAINA DISANJA

O p i s a n o disanje, bez stvarne p o t p o r e oita t i j e k o m kojeg m i i i , o r g a n i i tetive t r b u h a ne m o g u uspostaviti pravilne r i t m i k e pokrete, vrlo ]e t e t n o za na o r g a n i z a m . O n o u m a n j u j e d j e l o t v o r n o s t p l u a pa stanice u n a e m o r g a n i z m u n e dobivaju d o v o l j n o kisika. T i m e to d i e m o n a o p i s a n i n a i n kako b i s m o doli do vie zraka, umjesto da ga u z i m a m o p u t e m p r i r o d n o g t r b u n o g disanja, dodatno troimo energiju i nepotrebno ubrzavamo

disanje i rad srca. T i m e u j e d n o o d u g o v l a i m o p r o t o k krvi koja tjera tetne tvari ka b u b r e z i m a i p l u i m a k a k o ne bi otetile o r g a n i z a m . ( O v d j e treba s p o m e n u t i d a ovjek ak 7 0 % t e t n i h tvari izbacuje disanjem, a svega 3 0 % urinom, fekalijama i kroz kou.) T a k v i m disanjem onemoguavamo

pravilan rad l i m f n i h lijezda, koje imaju zadatak da unite bakterije i viruse koji u t o m sluaju dobivaju veu priliku da izazovu bolest. O n o , nadalje, u m a n j u j e k o l i i n u digestivnih s o k o v a u o r g a n i z m u , p o s e b i c e

pepsin e n z i m a , o d g o v o r n i h za probavu, te propustljivost tankog i debelog crijeva. Z b o g toga se u p r o b a v n o m traktu skuplja sve vie t o k s i n i h tvari. U k r a t k o , p o g r e n o disanje slabi i u n e r a v n o t e u j e p r a k t i n o sve vanije funkcije organizma i tako nas i n i p o d l o n i m a r a z n i m k r o n i n i m i a k u t n i m

b o l e s t i m a i s m e t n j a m a : kao to su infekcije, z a e p l j e n o s t , bolesti d i n i h puteva, p r o b a v n e s m e t n j e , u m o r , glavobolje, slaba cirkulacija, p r e r a n o starenje itd. Istraivanja d o k a z u j u da p o g r e n o disanje uzrokuje a k i k o b n e b o l e s t i kao to su k a r c i n o m ili a r t e r i o s k l e r o z u . U g o d n e i p r i r o d n e vjebe, o p i s a n e u o v o m djelu, m o g u n a m p o m o i d a u k l o n i m o pogreke

disanju

budemo

iznova

zdravi,

vitalni

zadovoljni

kao

to

zasluujemo.

PRAKSA

M o r a t e i m a t e j a s n o predstavu t o je to p r i r o d n o disanje i k o j e su njegove fizioloke " p r e t p o s t a v k e " . P o k u a j t e b i s t r o g u m a vlastito disanje u p o z n a t i to bolje. Osvjestite na koje n a i n e diete. P r o i t a j t e , neka to b u d e vaa prva vjeba, i z n o v a o v o poglavlje i p o k u a j t e p r e p o z n a t i mehanizme disanja. Ne mjenjajte zasad nita; kod sebe o p i s a n e promatrajte i

samo

izuavajte na koji n a i n diete. U s l j e d e e m poglavlju b i t i e o p i s a n e vjebe p o m o u k o j i h ete m o i ui dublje u cijeli p r o c e s disanja, o k o j e m ovisi toliko vae zdravlje.

DISANJE, OSJEAJI I UMIJEE SAMOPOSMATRANJA

...

vjebe disanja zapoinju vlada u nama, duevnog stanja

uoavanjem atmosfere koja

iz kojeg sagledavamo sebe i svijet oko sebe.

Da bi m o g l i integrirati p r i r o d n o disanje u svoj ivot m o r a m o stei j e d n u p o t p u n i j u i t o n i j u sliku o sebi, p o s t a t i svjesni itavog svog tijela. M o r a m o biti svjesni svog otjelovljenja, i m a t i p o t p u n i daivljaj sebe, da b i s m o m o g l i d o k u i t i o r g a n s k u s l o e n o s t i " l o g i k u " naeg o r g a n i z m a . V e i n a nas n e m a jasnu sliku o s v o m tijelu, ve sliku koja je d j e l o m i n a i nesreena. I o s o b a , koja s m a t r a da p o z n a j e svoje tijelo, na p r i m j e r , najee ne uvia k o l i k o su razliiti m e n t a l n i i e m o c i o n a l n i s k l o p o v i iz p r o l o s t i sudjelovali u o b l i k o v a n j u n j e n o g tijela. I t r e n u t n o nae tijelo se jo uvijek o b l i k u j e , a da mi n i s m o svijesni k a k o .

UNUTARNJE VIENJE
T e r m i n " u n u t a r n j e v i e n j e " p o p u l a r i z i r a l i su 1960-ih g o d i n a u A m e r i c i radovi C h a r l o t t e Selver (koja svoje r a d i o n i c e u A m e r i c i v o d i od 1 9 3 8 . ) i Charlesa Brooksa,
11

drugog

velikog

istraivaa oni

nepoznatih o tome

ovjekovih to je to

potencijala.

svojim

radovima

raspravljaju

p r i r o d n o f u n k c i n i r a n j e kao i o f a k t o r i m a koji nas otvaraju ili zatvaraju prema s p o z n a j i r e a l n o s t i k a o takve. Svatko tko tei zdravlju, srei i d u h o v n i m v r i j e d n o s t i m a m o r a o bi se pozabaviti ovim temama, odnosno stei kakvo vlastito iskustvo k o j e

dovodi d o n e k i h zakljuaka. P s i h o l o k a istraivanja r a z l i i t i h i s t o n j a k i h tradicija, kao to su z e n b u d i z a m , t i b e t a n s k i b u d i z a m i t a o i z a m , p o p u t onih provedenih 1960-ih i 1970-ih na E s a l e n institutu u Big Suru,

Kalifornija, pokazala su da o s j e t i l n o vienje predstavlja jedan posve n o v model zbliavanja sa s a m i m s o b o m i v l a s t i t i m e n e r g i j a m a . U n u t a r n j e se videnje, koje n a m treba o m o g u i t i da u p o z n a m o sebe do same sri nae svijesti, uspostavlja preko u n u t a r n j i h i vanjskih ula. Svaka osoba koja tei unutarnjem vienju, moe brzo uoiti dvije

n e o s p o r n e i n j e n i c e . Prva je da prosjean ovjek ivi u n e k o m stanju " s o m a t s k e a m n e z i j e " , u k o m e ne p r i m a p o r u k e koje mu alje vlastito tijelo. Nae p o i m a n j e vlastitog tijela je n e p o t p u n o , a ukljuuje i m n o g e posve pogrene predodbe, na koje n a m m o e ukazati svaki iskusan terapeut. D r u g o , da ovu s o m a t s k u a m n e z i j u prati i " e m o c i o n a l n a a m n e z i j a " , naa n e s p o s o b n o s t da u o i m o vlastite osjeajne i m e n t a l n e s k l o p o v e koji nas usmjeruju u ivotu. T k o , dakle, n e m a svijest o v l a s t i t o m tijelu, nije s a m o tjelesno neosvijeten ve i m e n t a l n o i e m o c i o n a l n o neosvijeten. Z b o g te neosvijetenosti, k a k o n a m ivot o d m i e , nae djelovanje postaje p o s t u p n o sve n e u s k l a e n i j e i, to je jo traginije, sve vie g u b i m o k o n t a k t sa s o b o m i u n u t a r n j i m p o t e n c i j a l i m a koji bi n a m m o g l i o m o g u i t i da se dalje razvijamo. a k i mi koji se b a v i m o t j e l e s n i m vjebama i b o r i l a k i m vjetinama

o b i n o n i s m o doista svjesni svog tijela, d o i v l j a v a m o ga s a m o izvana i svjesni s m o ga najvie kada je a k t i v n o , kada se n a p r e e ili ponavlja neke pokrete. S l o g a n " d a b i h uspio, m o r a m s e naprezati d o b o l i " e k s t r e m n i j e o b l i k tog stava.

SVIJET U TIJELU
Prema uenju t a o i z m a i t r a d i c i o n a l n e kineske m e d i c i n e , naa o s k u d n a integralna svjesnost naruava nae zdravlje. O n a nas t a k o e r udaljuje o d ideala p s i h i k e i d u h o v n e evolucije. Izreka " k a k o je gore, tako je d o l j e " t e m e l j n a je istina taoista. T o j istini podlijee i nae tijelo ( r a u n a j u i i

m o z a k ) , koje je svojevrsni m i k r o k o z m o s u v e l i k o m k o z m o s u . Ne s a m o da se nae tijelo nalazi "u svijetu", ve p o s t o j i i svijet " u n u t a r naeg tijela", koji n e m o e m o u p o z n a t i d o k g a n e o s v i j e s t i m o . S e n z i b i l n e o s o b e , o s o b e koje su u stanju sebe doivjeti p o t p u n o , u n u t a r n j i svijet nije nita m a n j e zanimljiv od vanjskog u k o m e n a l a z i m o rijeke, jezera, o c e a n e , p l i m u i oseku, polja, planine, pustinje, peine, ume itd. Kao to, prema

t a o i s t i k o m u e n j u , u v a n j s k o m svijetu p o s t o j i pet " s u t i n s k i h e l e m e n a t a " ; vatra, zemlja, metal, v o d a i drvo, nae tijelo i m a pet glavnih o r g a n a . To su: srce, slezena, plua, b u b r e z i i jetra. Pojave koje n a l a z i m o u vanjskoj atmosferi, k a o to su vjetar, kia, oluja, v r u i n a , h l a d n o a , v l a n o s t ili sua, na neki n a i n n a l a z i m o i u svojoj u n u t a r n j o j a t m o s f e r i . Postojanost

k o z m i k o g m e t a b o l i z m a , p r e o b r a z b e k o j e se u n j e m u zbivaju, energetske korelacije k o j e p o s t o j e i z m e u Z e m l j e , a t m o s f e r e , S u n c a , Mjeseca ili zvijezda, uoljive su i u n a e m t j e l e s n o m m e t a b o l i z m u u k o m e se zbiva preobrazba h r a n e , zraka i energija. D a b i s m o s p o z n a l i k o j e s u t o energije, p r e m a k o j i m z a k o n i t o s t i m a i v i m o , m o r a m o istraiti k a k o o r g a n i u n a e m tijelu utjeu j e d n i na druge, koji su njihovi r i t m i k i ciklusi, znati to se zbiva na n a o j koi, u m i i i m a , u kostima, tkivu, i v c i m a , sa s o k o v i m a u naem tijelu, s hormonima,

razumjeti k a k o f u n k c i o n i r a na p s i h i k i aparat. K a o to j e r e k a o L a o T s e : " P r e m d a nije n a p u s t i o kuu, u p o z n a o je cijeli svijet. B e z pogleda kroz prozor, u o i o je p u t o v e koji vode ka N e b u ! " . B i l o da se mi s l a e m o ili ne s l a e m o s o v a k v o m v i z i j o m naeg o r g a n i z m a , kao m i k r o k o z m o s a u n i v e r z u m a , rad n a s a m o d o i v l j a v a n j u d o k a z u j e n a m da ritmovi disanja - udisaja i spiritualnog i izdisaja ivota. lee u sri da naeg kroz tjelesnog, osjetilnu

emocionalnog

Vidjet

emo

percepciju o v i h r i t m o v a m o e m o p r o d u b i t i nau u n u t a r n j u svjesnost i senzitivnost te se poeti na taj nain otvoriti ka vlastitim m o i m a

unutarnjeg iscjeljenja - s t v a r a l a k i m m o i m a p r i r o d e kao takve. N o , da bi

se to m o g l o zbiti, nae disanje se treba p r o m i j e n i t i od " n o r m a l n o g " ka " n a r a v n o m " , treba postati p r i r o d n o , s l o b o d n o od nesvjesnih m o t i v a c i j a i zastiranja naih lanih p r e d o d b i koje i m a m o o sebi.

PERCEPTUALNI PREODGOJ I CJELOVITOST

Loe navike u disanju stjeu se t i j e k o m dugog niza g o d i n a a ovise o identifikaciji koju i m a m o o sebi, kao i o t o m e k o l i k o s m o o b m a n u t i , k o l i k o p o t i s k u j e m o i z a b o r a v l j a m o . Z b o g toga o n e n e m o g u biti u k l o n j e n e iskljuivo nekom tehnikom. Ne moemo jednostavno otii

p s i h o t e r a p e u t u ili b i o t e r a p e u t u da od njih n a u i m o k a k o se ispravno die, kao to m o e m o o t i i a u t o m e h a n i a r u i zatraiti od njega da n a m p o p r a v i rasplinja ili e l e k t r o p o k r e t a na a u t u . D a b i s m o i h u k l o n i l i , m o r a m o p o e t i doivljavati sebe n a posve n o v n a i n , preodgojiti se. E t i m o l o g i j a t e r m i n ozdraviti povezuje s t e r m i n o m biti cjelovit. D a b i s m o postali cjeloviti m o r a m o prvo shvatiti, kao to istie Gurdjieff, da n i s m o cijeli, da n i s m o zdravi, usklaeni sa s o b o m , da s m o rascjepkani, u zabludi, k o n f u z n i i bez s p o z n a j e tko s m o doista. Da b i s m o m o g l i iscijeliti s a m i sebe, m o r a m o biti svjesni toga "gdje s m o sada", u k a k v o m se p s i h o s o m a t s k o m stanju n a l a z i m o i toga na koji n a i n kemijski, fiziki i duevni procesi, koji se odvijaju u n a m a , odreuju nae misli, naa osjeanja i iskustva. Istinu o t o m e " t o se z b i v a " ne m o e m o istjerati s i l o m . Da b i s m o je pronali, m o r a m o p o s e g n u t i u o n a j d i o nas koji je jo uvijek bistar i ist, d i o koji ne poznaje o c j e n e , kritike i analize. Ta bistrina, k o j u G u r d j i e f f zove " p r i s u t n o s t " , s j e d n e je strane preduvjet koji m o r a m o zadovoljavati a k o se m i s l i m o baviti t e h n i k a m a disanja, a u j e d n o i rezultat koji o n e d o n o s e .

VANOST PRAENJA DAHA

J e d n a o d prvih zadaa n a t o m p u t u , k o j u n i t k o n e treba preskakati,

n a u i t i k a k o " p r a t i t i " disanje bez u p l e t a n j a n a b i l o koji n a i n . T a k v o m p r a k s o m , koju na alost zapostavljaju m n o g i uitelji i terapeuti, s t j e e m o u n u t a r n j e vienje razliitih mehanizama ukljuenih u disanje, kao i

e m o c i o n a l n i h i m e n t a l n i h senzacija k o j e ih prate. K a o to istie Ilse Middendorf, koja vrlo dugo provodi terapije disanjem, promatrajui

disanje ovjek otkriva p r o l a z k svojoj podsvijesti i m o e osvijestiti cijelo svoje b i e . 1 2 D o d a o b i h da, p r e m a m o m iskustvu, ovjek m o e osvijestiti i u p o t p u n o s t i " p r i h v a t i t i " o n o to d o i s t a jest, s a m o a k o je d o v o l j n o o p u t e n , a k o posjeduje u n u t a r n j i m i r koji p o m u u j u p r e d o d b e koje ima o sebi, n a p e t o s t i , s t r a h o v i , stresovi i ostale s m e t n j e . U p r a v o k r o z to

" s a m o p r i h v a a n j e " ovjek n a p o k o n postaje cjelovit i d o i s t a zdrav.

SLUANJE TIJELA
D a b i s m o u o i l i m e h a n i z m e disanja, kao i n a koji n a i n razni fiziki, emocionalni i mentalni podraaji utjeu n a disanje, m o r a m o poeti

osjeati sebe, sluati se, oslukivati to se zbiva u n a m a . P o n e k a d to i n i m o s p o n t a n o , n o vrlo rijetko. Da b i s m o znali to se zbiva u n a m a , m o r a m o i s t o d o b n o b i t i u s m j e r e n i u dva pravca: p r e m a van, gdje se o i t u j u akcije k o j e i n i m o , i p r e m a u n u t r a , gdje se raaju nae misli, naa osjeanja i o s t a l o to i n i na u n u t a r n j i svijet. S a m o t a k o m o e m o osvijestiti o d j e d n o m i vanjski i u n u t a r n j i aspekt nas s a m i h , n a d i i se i z n a d sadanjih p r e d o d b i koje i m a m o o sebi i u p o z n a t i se sa s v i m s i l a m a koje djeluju u n a m a . N a u i t i " s l u a t i " p o r u k e koje n a m tijelo s t a l n o alje, nije j e d n o s t a v n o . N e e m o i h u t i a k o i v i m o u s v o j i m s n o v i m a i svojoj m a t i , ve i s k l j u i v o a k o i v i m o u realnosti sadanjeg trenutka.

K a o to istie p s i h o a n a l i t i a r R o l l o May: " i v o t nas p r i m o r a v a da p r a t i m o to se zbiva u n a e m tijelu i b u d e m o o t v o r e n i p r e m a svim p o r u k a m a koje n a m o n o alje". M a y je to u v i d i o 1940-ih g o d i n a , n a k o n to je d o z n a o da boluje o d t u b e r k u l o z e . D a b i s e o p o r a v i o , " m o r a o s e p u n o o d m a r a t i , n o i esto vjebati... Tada s a m s h v a t i o k o l i k o je v a n o oslukivati o n o to se zbiva u tijelu. D o k s a m b i o svjestan tijela, d o b i v a o b i h jasne z n a k o v e je

li vrijeme da se o d m a r a m ili da vjebam, to mi je o m o g u a v a l o da se o s j e a m relativno d o b r o . i m bi mi svijest o t o m e to se zbiva u tijelu bila b l o k i r a n a . . . osjeao s a m se loe." 1 3

SAMOPROMATRANJE - POETAK SAMOUPOZNAVANJA I SAMOOSTVARENJA

Putem samopromatranja ostvarujemo bolji odnos sa sobom,

p r e p o z n a j e m o svoje stvarne p o t r e b e i o t k r i v a m o k a k o zapravo r e a g i r a m o na u n u t a r n j e i vanjske podraaje. O n o takoer p o v o l j n o utjee na na ivani sustav, korigira ga i t i m e n a m o m o g u a v a da bolje f u n k c i o n i r a m o i da se razvijamo. Da biste shvatili na koji n a i n se to zbiva, m o r a t e z n a t i da u o v j e k o v u m o z g u i m a n e k i h 100 b i l i j u n a n e u r o n a , od kojih se svaki nalazi u d o t i c a j u s p r o s j e n o 1 0 . 0 0 0 drugih n e u r o n a . Ti n e u r o n i usklauju rad itavog o r g a n i z m a . O n i reagiraju na o n o to se zbiva u tijelu. D a k l e , izmeu njih i organizma postoji povratna sprega. Mozak, kako to

objanjava z n a n o s t , p r i m a podraaje od ula i s a m o g o r g a n i z m a na koje a d e k v a t n o reagira. A k o b i s m o sebe poeli doivljavati potpunije, p o e l i b i s m o uoavati n a koji n a i n podraaji uvjetuju nae reakcije. U o i l i b i s m o , na primjer, k a k o c e n t r i u k o r i mozga, koji i z m e u ostalog upravljaju m u s k u l a t u r o m i s v i m p o k r e t i m a , reagiraju na p o v r a t n e i n f o r m a c i j e koje p r i m a j u od tijela.

ivani c e n t r i u m o z g u , dakle, ne reagiraju s a m o na p o d r a a j e koji stiu od ula, kao to su vid, n j u h , sluh ili u l o d o d i r a , ve i na podraaje koji dolaze i z n u t r a . K i n e s t e t s k e reakcije p o t i u t a k o i m p u l s e k o j e alju nai miii, l i g a m e n t i i nae tetive, d o k o r g a n s k e reakcije ovise o p o r u k a m a koje alju ivci p o v e z a n i s n a i m o r g a n i m a , t k i v o m ili k o o m . Da bi se izbjegli b i l o kakvi n e s p o r a z u m i na toj relaciji, n e s p o r a z u m i koji bi m o g l i osujetiti nae zdravlje i djelovanje, c e n t r i u k o r i m o z g a m o r a j u dobivati t o n e i p o t p u n e i n f o r m a c i j e . S a m o p r o m a t r a n j e je j e d a n od n a i n a da se osigura p r o t o k t o n i h i p o t p u n i h i n f o r m a c i j a . S a m o p r o m a t r a n j e n a m o m o g u a v a da r e g i s t r i r a m o sve p o t r e b e svojeg tijela i t a k o e r na koji n a i n naa p s i h i k a stanja utjeu na nae disanje, a t i m e i na nae zdravlje. P r o m a t r a j u i senzacije koje se zbivaju u n a e m tijelu, p o s e b i c e svaku koja je p o v e z a n a s d i s a n j e m , u s t a n j i m a kada s m o s m i r e n i ili napeti, m o e m o u o i t i o n o to o b i n o p r e v i a m o , a t o j e n a koji n a i n razliiti dijelovi naeg bia utjeu j e d n i na druge. D a b i s m o d o b i l i p o t p u n i j u sliku o t o m e n a koji n a i n j e disanje p o v e z a n o s cijelim n a i m b i e m , m o r a n a m b i t i j a s n o n e s a m o n a koji s e n a i n nae disanje mijenja zavisno od toga k a k o s m o r a s p o l o e n i , ve i k a k o se o n o mijenja z a v i s n o o d toga to t r e n u t a n o m i s l i m o , k a k o s e t r e n u t a n o d r i m o ili t o o s j e a m o . A k o s m o u p o z n a t i s t i m e to se s t v a r n o zbiva u n a m a i na m o z a k i ivani sustav b i t e d o b r o o b a v i j e t e n i o svemu, te se vie nee m o i pojavljivati s m e t n j e koje se javljaju kada nije t a k o . P u t e m samoosvjeivanja m i , dakle, p o m a e m o n e u r o n i m a i i v a n o m sustavu da bolje f u n k c i o n i r a j u . I s t o d o b n o p o s t a j e m o s e n z i b i l n i j i i o t v o r e n i j i .

TRI NAINA DISANJA

Za p o e t a k e b i t i d o v o l j n o da z n a t e k a k o p o s t o j e tri n a i n a disanja. Prvi, koji z a p a a m o najee, jest tzv. u s k l a e n o disanje, u k o m e p o s t o j i sklad

izmeu udaha i izdaha, yanga i yina, s i m p a t i k o g i p a r a s i m p a t i k o g nervnog sustava. Takvo disanje odrava nas, svejedno bilo plitko ili

d u b o k o , u j e d n o m u o b i a j e n o m stanju. D r u g i n a i n disanja jest tzv. proiavajue disanje tijekom kojeg izdiemo intenzivnije nego to

u d i e m o . O n o se o b i n o javlja u stanjima p o v e a n e t o k s i n o s t i u tijelu ili p s i h i k e napetosti. D u i izdah p o m a e n a m u t i m t r e n u c i m a da se

s a b e r e m o i rjeimo se d j e l o m i n o n a k u p l j e n i h t o k s i n a , p o s e b i c e u g l j i n o g dioksida. T r e i n a i n je tzv. energetsko disanje t i j e k o m kojeg u d i e m o i n t e n z i v n i j e nego to i z d i e m o . Ovaj n a i n disanja javlja se s p o n t a n o kada s m o u m o r n i ili se d o s a u j e m o . D u g a a k , d u b o k udah osigurava energije koja nas p o t o m m o e m o t i v i r a t i . n a m vie kisika i

KVALITETA NAEG DISANJA

R e e n o je ve da n a i n na koji d i e m o otkriva u k o j e m se p s i h i k o m stanju t r e n u t a n o n a l a z i m o . M o e m o , n a primjer, u o i t i k a k o i s t o d o b n o d o k u d i e m o d u b o k o i s l o b o d n o u n a m a postoji o d l u n o s t da n e t o u i n i m o u s v o m ivotu i k a k o d o k i z d i e m o na isti n a i n i s t o d o b n o u n a m a raste povjerenje u ivot. Isto tako, m o e m o p r i m i j e t i t i k a k o n a m se gre dijelovi tijela v a n i za disanje, koje tada postaje p l i t k o , svaki put kada o s j e a m o strah ili s m o i z l o e n i n e k o m d r u g o m n e u g o d n o m osjeaju, jer tada disanje p r o i z v o d i m a n j e energije, i z m e u ostalog dijela energije koja n a m a je p o t r e b n a da b i s m o i m a l i d u b o k a osjeanja, te k a k o s m o sretni kada d i e m o dublje jer

e l i m o t o m osjeaju dati to vie energije kako bi p o t r a j a l o .

Hiperventilacija i tjeskoba
M o d a ste p r i m i j e t i l i da i ak kada se o d m a r a t e udiete i izdiete p r e b r z o , nekih 12 do 14 puta u m i n u t i . o v j e k , n a i m e , esto, a da to i ne shvaa, " h i p e r v e n t i l i r a " , o d n o s n o die v r l o b r z o s a m o g o r n j i m d i j e l o v i m a plua. To b r z o , p l i t k o disanje s m a n j u j e p o s t o t a k u g l j i n o g d i o k s i d a u n a o j krvi. T a k v o disanje p r i m o r a v a arterije, i z m e u o s t a l o g arterije koje krv d o v o d e u m o z a k , da u s p o r e svoje p r o t o k e . U t a k v o m sluaju u krvi e nedostajati kisika bez o b z i r a na svu k o l i i n u kisika koja ulazi u plua. N e d o s t a t a k kisika b l o k i r a na s i m p a t i k i i v a n i sustav i t a k o p o s t a j e m o n a p e t i ,

tjeskobni i razdraljivi. N i s m o vie u stanju r a z b o r i t o m i s l i t i , te na um opsjedaju p r i s i l n e m i s l i i slike. M n o g i s t r u n j a c i za o v o p o d r u j e stoga s m a t r a j u da k r o n i n a h i p e r v e n t i l a c i j a stvara p s i h i k e s m e t n j e , izlae nas s t r a h o v a n j i m a , poveava n a u t j e s k o b u i tjera nas da se p o v l a i m o u sebe optereeni brigama, oekivanjima i strahovima.14

Topografija osjeaja i disanje

K a k o b u d e m o dublje osjeali sebe, rast e nae s p o z n a j e o i m p r e s i j a m a koje nastaju u sprezi osjeaja i d a h a i t o m e k a k o o n e m a n i p u l i r a j u n a i m i v o t i m a . Svjesni sebe l a k o m o e m o , n a p r i m j e r , u o i t i k a k o n a m disanje kada s m o ljuti postaje p l i t k o , k a k o n a m je izdah isforsiran i k a k o takvo disanje izaziva n a p e t o s t i u n a e m vratu, u vilici, p r s i m a i r u k a m a . M o e m o uoiti k a k o , d o k o s j e a m o strah, nae disanje postaje b r z o , p l i t k o i

i s p r e k i d a n o i k a k o n a m s e gri d o n j i d i o t r b u h a . M o e m o , nadalje, u o i t i k a k o d o k s m o t u n i d i e m o u gru, ridajui i povrno i istodobno

o s j e a m o p r a z n i n u u t r b u h u . M o e m o u o i t i k a k o d o k s m o nestrpljivi d i e m o k r a t k o , trzavo i n e u r a v n o t e e n o i k a k o to stanje izaziva n a p e t o s t u n a i m g r u d i m a k o j u prati s n a n i j e lupanje srca. O s j e a j krivice m o e m o povezati s o g r a n i e n i m , p r i g u e n i m d i s a n j e m i o s j e a j e m p r o p a d a n j a u

zemlju. D o s a i v a n j e p l i t k i m , b e i v o t n i m d i s a n j e m i n e d o s t a t k o m svijesti o sebi. M o e m o isto tako u o i t i da osjeaji kao to su ljubav, suosjeanje, njenost i uenje prati d u b o k o i s l o b o d n o disanje i d o j a m kako n a m je cijelo tijelo n a b i j e n o e n e r g i j o m . Svako od nas m o g a o bi, n a r a v n o , dodati ili o d u z e t i n e t o u ovoj topografiji osjeaja i p s i h i k i h stanja.

"STANJE U UMU ODGOVARA STANJU IMUNOLOKOG SUSTAVA"

O v a opservacija p o m a e n a m da jo bolje u p o z n a m o s e m i sebe, a m o e biti vana i za nae zdravlje. P r e m d a su t a o i z a m , kao i neke s r o d n e tradicije, o d a v n o isticale da p o s t o j i s n a n a veza i z m e u u m a i tijela, da osjeaji, misli i tijelo utjeu jedni na druge, na Z a p a d u su, u stvari, prvi put o b j e l o d a n j e n i z n a n s t v e n i rezultati koji to doista potvruju. Na predavanju k o j e m s a m prisustvovao u travnju 1 9 9 5 . g o d i n e , o d r a n o m u K a l i f o r n i j s k o m m e d i c i n s k o m sveuilitu u San F r a n c i s c u , C a n d a c e Pert, priznata n e u r o l o g i n j a , iznijela je tvrdnju kako p o s t o j e jasni d o k a z i "da je svako stanje uma odreeno stanjem imunolokog sustava". Izmeu

ostalog s p o m e n u l a je " m o l e k u l e glasnike", tzv. n e u r o p e p t i d e koji p r e n o s e i n f o r m a c i j e iz mozga u tijelo i o b r n u t o , to o m o g u a v a kolanje energije u o r g a n i z m u . Naglasila je kako te m o l e k u l e sadre e n d o r f i n e , kemijske spojeve koji su neka vrsta " b i o k e m i j s k o g p a n d a n a o s j e a j i m a " koji b i t n o utjeu na nae zdravlje. 1 5 U p i t a n a bi li joj to saznanje z n a i l o neto ako bi m o r a l a b i t i podvrgnuta operaciji, o d g o v o r i l a je da bi ako bi p r e t h o d n o p o d r o b n o izuila koji zahvati e b i t i p r o v e d e n i na njoj. N a i m e , kao to je istaknula, svijest o t o m e t o se dogaa u n a e m tijelu i vizualizacija toga u o v j e k u o s l o b a a n e u r o p e p t i d e koji o m o g u a v a j u bre ozdravljenje.

Svijest o s e b i p o b o l j a v a z d r a v l j e
Svejedno da li stvari p r o m a t r a l i iz t a o i s t i k e ili z n a n s t v e n e perspektive, o i g l e d n o je da s a m o o s v j e i v a n j e ima utjecaj na zdravlje. Da b i s m o postali samoosvijeteni, p r e p o z n a l i k o j e m e n t a l n e , e m o c i o n a l n e i fizike snage utjeu na nae zdravlje, m o r a m o b o l j e u p o z n a t i svoje tijelo, m i i e ,

organe, kosti, tkiva itd. M o r a m o n a u i t i k a k o m o e m o b r z o " u s n i m i t i " to se dogaa u n a e m o r g a n i z m u . S a m o tako m o e m o razjasniti kako funkcionira na p s i h o s o m a t s k i sustav kao i na k o j i n a i n naa psiha p r e k o njega odreuje nae zdravlje. Moramo promatrati kako mentalno i

e m o c i o n a l n o r e a g i r a m o na stres, te k a k o p o d s v j e s n o r e a g i r a m o na svaku p r o m j e n u . T o j e vrlo v a n o , jer s e s m a t r a d a svaku b o l e s t 5 0 d o 8 0 % uzrokuje stres. Stresovi u z r o k u j u p r e h l a d e , u m o r , s r a n e s m e t n j e , pojavu ireva, t r b u n e smetnje, depresiju, artritis, n e s a n i c u , neke vrste k a r c i n o m a itd. Stres, izmeu ostaloga, poveava koliinu hormona kortizona u naem

o r g a n i z m u koji oteuje na i m u n o l o k i sustav. U j e d n o m od brojeva T h e New E n g l a n d J o u r n a l o f M e d i c i n e o p i s a n j e p o k u s , obavljen r a n i h 1990-ih godina, koji p o t v r u j e da zdrav ovjek, o v i s n o o t o m e k o l i k o je t r e n u t a n o izloen stresu, p o b o l i j e v a ili ne p o b o l i j e v a n a k o n t o d o e u k o n t a k t s v i r u s o m gripe. D o d a t n e studije p o k a z a l e su da stresovi, p o p r a e n i s t r a h o m i anksioznou, uzrokuju
16

bolesti

kao

to

su

multipla

skleroza

reumatoidni artritis.

K a k o budete sebe vie osvjeivali, o t k r i t ete da nije uvijek stres s a m po sebi p r o b l e m , da tovie stres m o e u o d r e e n i m o k o l n o s t i m a dovesti do poboljanja zdravlja, ve da je p r o b l e m u t o m e k a k o o b i n o r e a g i r a m o na stres. N a i osjeaji i m a j u u t o m e vrlo v a n u u l o g u .

OSJEAJI I AUTOMATSKI IVANI SUSTAV

Samoosvjeivanje m o e n a m p o m o i d a u o i m o n a koji n a i n s u nai osjeaji p o v e z a n i s a u t o m a t s k i m i v a n i m s u s t a v o m koji upravlja g l a t k i m m i i i m a i lijezdama u n a e m o r g a n i z m u . O v a j sustav m o e p o t a k n u t i ili u s p o r i t i proces izluivanja u n a e m tijelu. Da b i s m o mogli razumjeti zato nae tijelo upada u afekte, m o r a m o biti u p o z n a t i s vezama koje postoje izmeu i naih naeg strahova, ljutnje koju osjeamo ivanog ili naeg sustava.

nezadovoljstva

simpatikog

automatskog

S i m p a t i k i sustav u " s i m p a t i j i " je s n a i m o s j e a j i m a , p o s e b i c e o s j e a j e m straha, ljutnje i uzbuenja. N e k i smatraju da on p o t i e z n o j e n j e i s u h o s t u u s t i m a i sline s i m p t o m e " u z b u e n j a " . Ovaj sustav, iji se o g r a n c i p r o t e u do grudi i p r e k o leda, povezuje m o z a k s o s t a t k o m tijela p r e k o glavnih ivaca koji se p r o t e u du kraljenice. O g r a n c i o v i h ivaca p r e n o s e impulse do razliitih organa u tijelu. Ti impulsi potiu aktivnosti

p r o b a v n o g trakta, lupanje srca, o d r e u j u krvni tlak, otvaraju dine kanale, b r i n u se za m i j e n u eera u jetri, te o m o g u u j u n a d b u b r e n o j lijezdi da proizvodi energije. adrenalin, tako da se potie cirkulacija krvi i dostupnost

Negativni osjeaji i preivljavanje

Razliiti tzv. "negativni osjeaji" omoguuju nam, u izvjesnim

o k o l n o s t i m a , da p r e i v i m o nedae koje nas snalaze. M n o g i osjeaji s a m o su, n a i m e , upozoravajui signali da neto ne valja s n a m a ili da b i s m o trebali obustaviti neke svoje p o s t u p k e ako ne e l i m o snositi njihove

posljedice. Brige, koje u e n i c i i m a j u pred ispit ili p o s l o v n i ljudi u s v o m poslu, m o g u biti vrlo s t i m u l a t i v n e a k o ne predu u oaj u k o m e slabi ovjekova k o n c e n t r a c i j a . eni, koju fiziki ili p s i h i k i zlostavlja m u k a r a c s k o j i m je u vezi, ljutnja m o e p o m o i da raskine tu vezu i z a p o n e n o v u

prije n e g o s a m a p o s t a n e n a s i l n a . M a j k a , koja je z a b r i n u t a z b o g toga to joj ki izbiva do k a s n o iz kue, p o k u a t ce z b o g toga uspostaviti n o v u i bolju k o m u n i k a c i j u s a s v o j o m k e r k o m . koji ukazuju na i v o t j e p u n s l i n i h primjera

to k a k o nas e s t o nai n e g a t i v n i osjeaji, prije nego

p o s t a n u pretjerani, u p o z o r a v a j u n a p r o b l e m e koje i m a m o k a k o b i s m o mogli na vrijeme i n t e r v e n i r a t i na vlastito, no e s t o i na z a d o v o l j s t v o ljudi oko nas. Na alost, nai negativni osjeaji o b i n o b r z o prelaze prag iza kojeg n a m vie n e m o g u p o m o i n a taj n a i n , n i t i vie v i d i m o k a k o b i s m o ih m o g l i o b u z d a t i . T a k v i osjeaji p r i t i u nae srce, p r e n a p r e u nae miie, oslabljuju nau p r o b a v u , u z r o k u j u z a e p l j e n o s t itd. O v e s m e t n j e , koje v r e m e n o m postaju k r o n i n e , troe nau energiju k o j a n a m j e v a n a za o u v a n j e zdravlja i d u h o v n o g n a p r e d o v a n j a . K a d a p o s t a n u k r o n i n e , p a r a s i m p a t i k a v l a k n a a u t o m a t s k o g i v a n o g sustava, z a d u e n a d a n a m donose olakanje, blokiraju svoj rad a to moemo sprijeiti jedino

n a u i m o li k a k o se ovaj i v a n i sustav u k l j u u j e na d u e vrijeme.

Ukljuivanje p a r a s i m p a t i k o g i v a n o g sustava
Da bismo mogli dodatno aktivirati parasimpatiki ivani sustav,

m o r a m o z n a t i n e t o o t o m e k a k o j e o n o r g a n i z i r a n . V l a k n a o v o g sustava n a l a z i m o u vie ivaca, k a o to je vagus ivac, s m j e t e n u m o z g u i uz g o r n j i dio kraljenice, koji prenosi ne podraaje proteu niz iz svih organa. Vlakna

p a r a s i m p a t i k o g sustava se

samu

k r a l j e n i c u , ve su

o k u p l j e n a o k o o r g a n a n a koja i m a j u utjecaj. I m p u l s i o v i h v l a k a n a m o g u usporiti rad naeg srca, p r o i r i t i n a m k r v n e ile, p o b o l j a t i p r o b a v u ,

usporiti d i n i p r o c e s i t a k o tijelu o m o g u i t i da m a l o u s p o r i i o b n o v i snagu. N a k o j i n a i n m o e m o p o s t i i d a ovaj sustav b o l j e f u n k c i o n i r a bez p o m o i p s i h o l o g a , m a s e r a itd? T a j n a je u p o z o r n o s t i . M o d a ste p r i m i j e t i l i da naa

p o z o r n o s t (funkcija k o j o m dirigira p a r a s i m p a t i k i sustav), kada s m o p o d stresom, a u t o m a t s k i skree ka u z r o c i m a napetosti, m i s l i m a i osjeajima koji prate to stanje i ka svim o s t a l i m s i m p t o m i m a koji se tada javljaju. U t a k v o m stanju suava se naa svijest pa n i s m o u stanju iznai izlaz iz takvog stanja. Da b i s m o se ipak m o g l i o p u s t i t i u t a k v o m stanju, m o r a m o z n a t i

upravljati s v o j o m p o z o r n o u kako b i s m o m o g l i u p o m o pozvati snage koje nisu i z r a v n o ugroene takvim s t a n j e m . U t o m e m o e m o uspjeti kroz samoosvjeivanje. E v o savjeta koji n a m daje Ernest R o s s i , slavni istraiva o v j e k o v i h skrivenih potencijala: " J e d n o s t a v n o zatvorite oi u u s m j e r i t e p o z o r n o s t ka o n i m djelovima tijela u kojima osjeate najveu u g o d u . D o p u s t i t e ugodi da p o s t u p n o p r o m e cijelo vae tijelo. U g o d a je n e t o vie od o b i n o g k o m f o r a . To to sve vie osjeate u g o d u z n a i da ste svjesno ukljuili
17

svoj

parasimpatiki

sustav

koji

vam

omoguava

oporavak." disanje sebi

K a o to ete kasnije i m a t i priliku uvjeriti se, upravo p r i r o d n o

o m o g u a v a n a m da se " p o s v e p r e p u s t i m o u g o d i " i kroz svijest o sve tetne uplive naeg i v a n o g sustava. 1 8 Takoer,

zaustavimo

p r i r o d n o disanje time to masira nau u t r o b u i leda d o d a t n o pospjeuje rad p a r a s i m p a t i k i h vlakana u t i m p r o s t o r i m a . Na alost, v e i n a nas ne zna kako osvijestiti sebe i n e m a j a s n o saznanje o t o m e na koji n a i n strahovi, ljutnja i tjeskoba u n a m a utjeu na nae r a s p o l o e n j e i p o n a a n j e . Navikli s m o se na vrlo n e u g o d n e osjeaje kao da su n e t o " n o r m a l n o " , te n e p r i m j e u j e m o k o l i k o o n i tete n a e m zdravlju. Z b o g b u k e stresova n e u j e m o unutarnji zov naeg b i a . Kako nam o n o ne moe pomoi,

p o m a e m o si kako z n a m o : p i j e m o , d r o g i r a m o se, p u i m o , p i j e m o kavu, p r e d e r a v a m o se, t r a i m o s e k s u a l n o rastereenje, b u l j i m o u televizor ili slino. Svako malo ipak postanemo svjesni svog stanja, pa traimo

r a z u m n e n a i n e p u t e m kojih b i s m o s e mogli o s l o b o d i t i stresa. O b i n o na um ne nalazi d o v o l j n o snage da rijei taj p r o b l e m , i z m e u ostalog t zato to ivimo u "dobro obavijetenom drutvu" koje nas stalno

bombardira

l o i m vijestima iz cijelog svijeta. T a k o p o s t a j e m o sve vie

napeti,

sve

vie

osjeamo

bezizlaznost

situacije,

izraavamo

sve

vie

s i m p t o m a b o l e s n o g stanja

koji nisu svi izazvani s a m o s t r e s o m , ve se

mnogi javljaju z b o g naeg htijenja da i z b j e g n e m o stres.

O b r a u n a v a n j e sa s t r e s o m ne nudi izlaz
U n e m o g u n o s t i da i z b j e g n e m o stres, esto se p o k u a v a m o " o b r a u n a t i " s njime k a k o b i n a m to m a n j e n a u d i o . N e k i o d nas, n a p r i m j e r , v l a s t i t i m n e g a t i v n i m o s j e a j i m a , kao to je ljutnja, o p t e r e u j e m o druge jer m i s l i m o da n a m to p o m a e . Istraivanja pak p o k a z u j u da takav o d u a k s a m o stvara novu ljutnju, dakle s a m o jo vie teti n a e m zdravlju. 1 9 N a r a v n o , t a k v i m ponaanje t a k o e r r a z d r a u j e m o druge ljude. S v a k a k o da je lake izraavati negativne osjeaje, n e g o i h suzbiti. D o k s m o b i l i djeca, sluili s m o s e m a t o m i p o t i s k i v a n j e m k a k o b i s m o m o g l i p o d n i j e t i pritiske roditelja, koji se nisu m o g l i p o m i r i t i s t i m e da b u d e m o kakvi j e s m o , ve su od nas zahtijevali da b u d e m o " o n a k v i kakvi bi o n i eljeli da b u d e m o " . U m l a d e n a k o j d o b i bili s m o p r i n u e n i " g u t a t i " razliita n e p o v o l j n a iskustva trudei se drati se o n i h koja su n a m odgovarala. M o r a l i s m o p r o n a i n a i n e k a k o da o d a g n a m o n e g a t i v n e osjeaje k a k o b i s m o bili u stanju p o n a a t i se s u k l a d n o slici koju s m o i m a l i o sebi. N o , kao to z n a m o iz z n a n o s t i , energija, pa t a k o i n e u r o k e m i j s k a energija osjeaja, ne m o e b i t i u n i t e n a , ve s a m o s u b l i m i r a n a u n e k u drugu. K o n k r e t n o , n e g a t i v n a energija n a i h osjeaja pretvara se o b i n o u k i n e t i k u i m e h a n i k u energiju koja p o t o m , bez naeg z n a n j a , utjee na nae m i i e , p o k r e t e , naa tkiva

i nau k o n s t r u k c i j u . N a p e t o s t i , k o j e u z r o k u j e p o t i s k i v a n j e osjeaja, ne odraavaju se s a m o na povrini, u n a i m p o k r e t i m a , ve p r o d i r u d u b o k o u nas, te t i m e t e m e l j i t o ugroavaju nae f i z i k o i p s i h i k o zdravlje. bismo, malo po malo, o s l o b o d i l i i z nae podsvijesti Da

razne negativne

osjeaje, k a o to su strahovi, brige ili ljutnja, p o t r e b n o je da u p o t p u n o s t i

osvijestimo te napetosti. N j i h se ne m o e m o rijeiti s a m o tako, no n a e m o li hrabrosti da se s njima s u o i m o , o n e e s a m e ugasiti u naoj svijesti. Prema tvrdnjama taoista, nakon to u potpunosti njima osvijestimo takve ili ih

negativne osjeaje, bez

tendencije da se s

sukobljavamo

o t j e r a m o , o n i se a u t o m a t s k i pretvaraju u p o z i t i v n u energiju i snagu. S t o g a taoisti g o v o r e da su "kia i nevrijeme j e d n a k o vani za na razvoj kao i s u n a n o vrijeme i t o p l i n a . Priroda, u k o j o j ne p o s t o j i balans i z m e u o v i h uvjeta, postaje jalova". balans uspostaviti P r i r o d n o disanje je put k o j i m m o e m o slian

u sebi. K r o z d u b o k o , lagano, p r i r o d n o disanje mi

a k t i v i r a m o p a r a s i m p a t e t i k i nervni sustav i t i m e i p r o c e s iscjeljenja.

VANOST "INTENCIJE BEZ NAPORA"

K a o to m o e m o vidjeti, vjebe disanja z a p o i n j u u o a v a n j e m a t m o s f e r e koja vlada u n a m a , duevnog stanja iz kojeg s a g l e d a v a m o sebe i svijet o k o sebe. K a d a s a m tek z a p o e o p r a k t i c i r a t i t e h n i k e disanja, b r z o s a m z a p a z i o da je m o j e " n a s t o j a n j e " da ih svladam o p t e r e e n o n a p r e z a n j i m a i v o l j n i m n a s t o j a n j i m a i da umjesto da suraujem sa z a k o n i m a p r i r o d n o g disanja, ja im se suprotstavljam. P o k u a o sam koristiti svoj s i m p a t i k i sustav k a k o

bih u k l j u i o svoj p a r a s i m p a t i k i sustav. Sve d o k s a m se " t r u d i o " disati p r i r o d n o , n i s a m p o s t i z a o nita. Z a m e n e j e o v o z a p a a n j e b i l o vrlo v a n o , jer s a m na isti n a i n pokuavao p o s t i i i sve d r u g o e m u s a m teio u ivotu. M o j i su mi uitelji skretali p o z o r n o s t na to da je trik u " i n t e n c i j i bez n a p o r a " , da je vanije biti nego i n i t i , no sve d o k n i s a m p o e o dublje osjeati sebe, prepoznavati u sebi p s i h o l o k e i b i o k e m i j s k e procese s k o j i m a s a m b i o teoretski u p o z n a t , n i s a m to b i o u s t a n j u svladati. N a k o n to sam j e d n o m svladao " i n t e n c i j u bez n a p o r a " s h v a t i o sam k a k o s a m esto u ivotu vlastitom intencijom da neto postignem ne samo

n e p o t r e b n o n a p r e z a o svoje m i i e ve u z b u r k i v a o svoj k r v o t o k s u v i n i m

a d r e n a l i n o m . Svaka n a p e t o s t stvara t o p l i n u , " z a g r i j a v a n j e " pred n e k i m ciljem s a m o ubrzava rad naeg srca i disanje. J o gore je to to suvine napetosti podiu uzbunu u osjetilnom sustavu, koji potom alje

zbunjujue i m p u l s e m o z g u .

S t o s a m se u p o e t k u vie n a p r e z a o , m o z a k

se vie u m a r a o od p o k u a j a da n a d e rjeenje. To p r e o p t e r e e n j e m o z g a s a m o m e osujeivalo d r u g i m a k t i v n o s t i m a . t o vie b u d e t e svjesni sebe, p o s e b i c e svog disanja, u o i t ete k a k o v a m kada se suvie napreete, tijelo alje signale u p o z o r e n j a da n e t o ne radite " k a k o t r e b a " i da g u b i t e vezu sa sobom. U tim trenucima ne krite n i k a k a v m o r a l n i zakon, ve

jednostavno postupate kontraproduktivno, m i m o prirodnih zakonitosti vaeg o r g a n i z m a . Svaki p o g r e n i n a p o r o s u j e u j e nae disanje, b l o k i r a nae energije i u z r o k u j e efekte koje n i s m o z a p r a v o eljeli p o s t i i . K a o to istie Mosha F e l d e n k r a i s , "takvi se n a p o r i pretvaraju u g u b l j e n j e vremena...

o d n o s n o t o s u n a p o r i koji d o n o s e n e t o d r u g o o d o e k i v a n o g " . 2 0 D a n a s mi je j a s n o da, e l i m li o s t v a r i t i neki cilj i b i t i zdrav, m o r a m v o d s t v o prepustiti u n u t a r n j o j m u d r o s t i svog tijela i u m a .

"Pravilo

najmanjeg

napora"

D a b i s m o m o g l i shvatiti z a t o s e stvari odvijaju u p r a v o t a k o , m o r a m o shvatiti da na mozak najbolje ui i funkcionira onda kada

u p o t r e b l j a v a m o n a j m a n j i m o g u i n a p o r k a k o b i s m o izvrili n e k i zadatak. T a o i s t i su z n a l i da je to t a k o prije vie tisua g o d i n a te su gledali da t i j e k o m b i l o kojeg p s i h i k o g i m e n t a l n o g t r e n i n g a n e k o r i s t e vie o d 6 0 d o 7 0 % svojih k a p a c i t e t a . S p o m e n i m o ovdje tzv. W e b e r - F e c h e r o v u zakonitost prema kojoj " i n t e n z i t e t osjeta pokuavamo raste s p o r i j e o d izvesti "silom", psiholoku intenziteta ulaemo

podraaja".27

Kada

neto

n e p o t r e b a n n a p o r koji tijelo i n i n a p e t i m . Z b o g te n a p e t o s t i m o z a k i ivani sustav nisu u stanju razaznati suptilnije impresije koju nau

intenciju i n e k r e a t i v n o m . N a r a v n o , " p r a v i l o najmanjeg n a p o r a " n e smije n a m postati i z l i k o m za lijenost. Da b i s m o bili zdravi, sretni te da b i s m o se m o g l i razvijati, t r e b a m o nai pravu mjeru i z m e u n a p o r a i o p u t e n o s t i , yanga i yina. M o r a m o se istrenirati u t o m e da p r e k o vanjskih i u n u t a r n j i h ula t o n o n a s l u u j e m o koje akcije m o r a m o p o d u z i m a t i , a koje nisu n u n e . Izraavajui se k r o z o n a j d i o nas s a m i h koji je s p o k o j a n , u g o d a n i bez n a p e t o s t i , o t k r i v a m o n a p o k o n svoje pravo lice. Senzacije, koje nastaju u t o m o p u t e n o m dijelu nas s a m i h u j e d n o n a m otkrivaju na koji n a i n m o e m o o p u s t i t i o n e dijelove sebe koji su jo uvijek napeti. U k r a t k o , djelotvorna ukljuivati akcija zahtijeva oputeno stanje. Oputanje biti ne smije

" i s k l j u i v a n j e " tijela

i svijesti. M o r a

nalik o n o m koji

p r i m j e u j e m o kod m a a k a kada s e posve u m i r e , n o i s t o d o b n o b u d n o vrebaju. T a nam budnost o m o g u u j e da budemo oputeni a ujedno

s p r e m n i da se s u o i m o sa s v a k o m s i t u a c i j o m .

SNAGA SLOBODNE PERCEPCIJE

Vie je razloga z b o g k o j i h b i s m o trebali teiti t o m e da b u d e m o leerni, no jedan je p o s e b n o vaan, a taj je to leernost o m o g u a v a naem m o z g u da percipira suptilnije impresije. " S l o b o d n a p e r c e p c i j a " m o e n a m uvelike p o m o i da b u d e m o zdravi jer p r e k o nje m o z a k i ostali sustavi u tijelu m o g u m a k s i m a l n o iskoritavati svoje p o t e n c i j a l e pri rjeavanju p r o b l e m a . Ona omoguuje mozgu da proizvodi dovoljno hormona, enzima,

e n d o r f i n a , T-stanica i n e u r o p e p t i d a koji n a m o m o g u a v a j u n e o g r a n i e n o izraavanje i m o da u t j e e m o na svoje tijelo. U takvoj situaciji nae energije vie ne b l o k i r a j u o r g a n i a v a j u e p r e d o d b e te se o n e ukljuuju prema p o t r e b i . Postoji jedna lijepa taoistika pria koja naglaava vanost s l o b o d n e

percepcije. J e d n i m pranjavim p u t e m t e t u r a o je ovjek koji je n o s i o tap

na kraju kojeg je bila o b j e e n a sva njegova i m o v i n a . P u t e m je naiao v o z a k o n j s k e zaprege i p o n u d i o mu da ga poveze na zaelju kola. o v j e k sa z a h v a l n o u pristade. V o z e i kvrgavim p u t e m , v o z a zauje neku lupu iza sebe. O k r e n e se i p r i m i j e t i k a k o ovjek, kojeg je p o v e z a o , i dalje v r s t o dri teki tap sa svojim stvarima koje su ga z a n o s i l e s jedne strane kola na drugu. " Z a t o ne ispusti taj tap t o d m o r i se m a l o ? " upita ga voza. " N e e l i m d o d a t n o o p t e r e t i t i tvoja ve i o n a k o n a k r c a n a k o l a " , o d g o v o r i ovjek i dalje s m u k o m p o k u a v a j u i o d r a t i r a v n o t e u . S v a t k o t k o je t r e n i r a o b o r i l a k e vjetine, p o p u t tai c h i a , z n a d a j e tijelo s p o s o b n o reagirati i z n i m n o l a k o i p o u z d a n o i m ga o s l o b o d i m o suvinih tenzija. Postoji legenda o j e d n o m tai chi m a j s t o r u koji je n a u i o biti t a k o o p u t e n , tako osjetljiv na svaku silu i z n u t r a ili izvana, da bi se p o e o n j i h a t i kada bi mu m u h a sletjela na r a m e . J e d n a druga legenda s p o m i n j e majstora koji je o t j e r a o p t i c u , koja je sletjela na njegov d l a n , na taj n a i n da se d l a n t o l i k o o p u s t i o da je ptica izgubila svaki o s l o n a c . Ma k o l i k o te legende zvuile k a o fantastika, svima n a m je d a n a prilika da usred b i l o k o j e akcije ostanemo senzibilni, da se opustimo kako bismo mogli registrirati

s u p t i l n a zbivanja koja prate nae djelovanje i nae osjeaje. P r i r o d n o disanje najsigurniji je put do s l o b o d n e percepcije, do zaetka iskustva zdrave s e n z u a l n o s t i , b l a g o s t a n j a i s l o b o d e .

PRAKSA

N a i t e p r o s t o r za vjebu u k o m e neete b i t i u z n e m i r i v a n i . P r e m d a je p r e p o r u k a da vjebate u j u t r o , m o e t e p r o v o d i t i ovu praksu kad god v a m odgovara, o s i m sat v r e m e n a n a k o n jela. B u d i t e j e d n o s t a v n o o b u e n i , p o m o g u n o s t i bez nakita n a sebi. Neka v a m odjea b u d e k o m o t n a , o s o b i t o o k o struka i zdjelice. Ne vjebajte izvan kue a k o je vani p r o h l a d n o ili

j a k o pue. Ne razmiljajte o r e z u l t a t i m a vjebe. R e z u l t a t i e doi n a k o n to p o n e t e disati u sve dijelove tijela - najee o n d a kada to n a j m a n j e oekujete. Vjebe su u g l a v n o m r a s p o r e e n e po s t u p n j e v i m a . Svaki novi stupanj n a d o g r a u j e se na o n a j p r e t h o d n i . Ne prelazite na vie stupnjeve d o k ne svladate nie.

Osnovni poloaj
Sve vjebe, o p i s a n e u ovo] knjizi, u k o j i m a se stoji, izvode se u o s n o v n o m poloaju. Neka vas ne zabrinjava a k o u p o e t k u b u d e t e s m a t r a l i da ga izvodite n e z g r a p n o . N a k o n nekog v r e m e n a , tijelo e shvatiti to od njega oekujete i n a u i t ete kako da se u o v o m p o l o a j u o p u s t i t e vie nego to ste o b i n o o p u t e n i d o k stojite. O n e v a m t a k o e r p o m o i d a s e uvrstite na tlu. Stanite uspravno, neka vam koljena budu lagano savijena, stopala

p a r a l e l n a j e d n o s d r u g i m (po prilici u ravni s r a m e n i m a ) i o p u s t i t e ruke uz tijelo (slika 10). L a g a n o izvucite naprijed kria (trokutasta kost koja povezuje leda sa z d j e l i c o m ) k a k o bi bila usmjerena i ispravite leda ( o n a ne s m i j u b i t i iskrivljena u luk). N e k a v a m i koljena b u d u lagano izvuena naprijed. U toj p o z i otvaraju se c e n t r i u vaoj m e i c i ( p r o s t o r i z m e u anusa i s p o l n o g o r g a n a ) i p r e p o n a m a . O p u s t i t e r a m e n a i z a m i s l i t e k a k o neka sila p o v l a i vau glavu navie k a k o biste ispravili svoj vrat.

Koncentracija
Pokuajte u ovom poloaju biti svjesni svih dijelova tijela. Posebnu

p o z o r n o s t posvetite s v o j i m s t o p a l i m a . Pokuajte osjetiti dijelove stopala, svoje prste, j a s t u i e , petu i svaki drugi d i o . N a k o n to o p u s t i t e stopala, p r i m i j e t i t ete k a k o su oteala i k a k o ih privlai z e m l j a n a sila. N a k o n to

Slika 10

steknete d o j a m k a o da t o n e t e u tlo, zanjiite se n e k o l i k o puta p r e b a c u j u i teinu s pete na n o n e prste. P r o m a t r a j t e k a k o se razliiti m i i i napreu ili o p u t a j u d o k se njiete. P o k u a j t e i s t o d o b n o o t k r i t i to se dogaa s v a i m leima, v a i m g r u d n i m k o e m i v r a t o m . P o n i t e z a t i m prebacivati teinu s lijeve na desnu n o g u . P r o m a t r a j t e k a k o se n a i z m j e n i n o jedna n o g a n a p r e e d o k se druga o p u t a . Pokuajte u o i t i svaku senzaciju koja se u v a m a zbiva t i j e k o m vjebe. N e k a vjeba traje b a r e m 5 m i n u t a . O s t a n i t e minutu ili dvije posve mirni promatrajui na koji nain sada sebe

d o i v l j a v a t e . U o i t e svaku p r o m j e n u d o koje m o e d o i .

3 Osnovna

sjedea

poza

S j e d n i t e na s t o l a c ili na j a s t u k na p o d u p r e k r i e n i h n o g u , zatvorite o i i b u d i t e svjesni s a m i sebe. Provjerite je li v a m kraljenica, koja se ne smije

oslanjati ni na to, ravna i o p u t e n a . Provjerite t a k o e r o m o g u u j e li v a m stolac ili jastuk, na k o j e m sjedite, da vam bedra b u d u iznad koljena.

Zanjiite se n e k o l i k o puta lagano naprijed i nazad d o k ne osjetite k a k o vam sjedenje o m o g u a v a p o s t o j a n p o l o a j . Ne njiite se prejako kako ne biste vrili pritisak na kria. U kriima se nalaze vrlo vane energetske toke. Pritisak na te toke m o e n e p o v o l j n o utjecati na vae zdravlje i vau svijest. A k o osjetite u m o r u leima j e d n o s t a v n o p r e b a c i t e na t r e n u t a k teinu na j e d n u od p r e p o n s k i h kostiju na k o j i m a sjedite.

Produbljivanje doivljaja
N a k o n to uspijete nai uspravljen, no oputen sjedei p o l o a j , pokuaje u m i r i t i svoje misli i svoje osjeaje. Z a o k u p i t e se o n i m e to se zbiva u tijelu i tako ete l a k o postii smirivanje u m a . Osjetite svoju teinu. Osvijestite u p o t p u n o s t i kako vas o n a pritie za stolac ili p o d . N a k o n toga p o s t a n i t e svjesni svoje koe. N a k o n to osjetite kakljanje ili t r n c e na koi, p o t r u d i t e se osvijestiti itavo svoje tijelo. Sjedei tako, u vama e jaati svijest o k i n e t i k i m i o r g a n s k i m p r o c e s i m a u vaem tijelu. N a k o n nekog vremena stei ete d o j a m da su sve senzacije u vama povezane s k o l a n j e m razliitih energija u vama.

5 P r i d r u i v a n j e misli

osjeaja

N a k o n to izotrite svoju u n u t a r n j u percepciju bit ete u stanju p r o m a t r a t i koje o b l i k e p o p r i m a j u misli i osjeaji prije nego posve z a o k u p e nau

p o z o r n o s t . N e k a dolaze i odlaze k a k o ele, ne o k u p i r a j t e se n j i m a , ne analizirajte ih niti procjenjujte. J e d n o s t a v n o ih prihvatite kao sastavni d i o sebe. U k l j u i t e ih kao d i o stvarnosti t r e n u t k a .

Ukljuenje

daha

N a k o n to n a u i t e sebe doivljavati p o t p u n i j e , p o n i t e vie p o z o r n o s t i posveivati disanju. Pratite svjesno svoj d a h . U o i t e svaki osjet koji izaziva disanje. O s j e t i t e k a k o udiete i izdiete k a o i o g r a n i e n j a koja vas sputavaju da diete dublje. Pokuajte dokuiti na koji nain disanje uvjetuje

doivaljaje koje i m a t e o sebi. Ne mijenjajte zasad svoju naviku disanja. O v a vjeba neka traje 15 m i n u t a ili due. Prije n e g o se prihvatite daljnje prakse, b i l o bi d o b r o da ovu vjebu vjebate u j u t r o i naveer tjedan ili dva.

SVIJEST O V L A S T I T O J N U T R I N I
K a o to s m o rekli u p r v o m poglavlju, disanje i m a utjecaj na sve vanije o r g a n e u tijelu. V e i n a nas nije d o v o l j n o svjesna o r g a n a u s v o m tijelu. N e k i m e d u n a m a ak ne znaju niti l o k a c i j u n e k i h o r g a n a u tijelu n i t i o b i n o nai l i j e n i c i i m a j u n e k u p o t r e b u d a n a m p o k a z u j u gdje s e o n i nalaze. O s o b n o , ve s a m p r i l i n o u a o u etrdesete kada s a m s h v a t i o da p o s t o j i razlika i z m e u d e b e l o g i t a n k o g crijeva i gdje se o n a u o p e nalaze. A k o p r i p a d a t e o n i m i t a o c i m a koji n e z n a j u gdje i m s e nalaze organi, pogledajte sliku 1 1 . P r o u i t e je p o d r o b n o i p o k u a j t e l o c i r a t i sve n a c r t a n e o r g a n e u s v o m tijelu. V a n o je z n a t i da su svi ti o r g a n i o b l o e n i i v c i m a koji ne reagiraju tako o i t o , kao ivci blie povrini, p o s e b i c e o n i n a k o i . B o l u n e k o m o r g a n u

stoga se e s t o p r e n o s i p r e m a i v c i m a koji b u r n i j e reagiraju, pa m o e m o i m a t i osjeaj da b o l dolazi o d n e k u d ispod k o e . P o z n a t o je t a k o da se p r o b l e m i sa s r c e m najee prvo m o g u e v i d e n t i r a t i u r u k a m a , r a m e n i m a i vratu; m a n j e je z n a n o da m a t e r n i c a i guteraa b o l alju u l u m b a g o ; b u b r e z i u p r e p o n e ; oit u r a m e n a .

PRAKSA

1 Vizualizacija unutarnjih o r g a n a
S j e d n i t e u o s n o v n i p o l o a j . Z a m i s l i t e i p o k u a j t e osjetiti svaki svoj organ. Pokuajte r u k o m n j e n o d o t a k n u t i n e k i o d d o s t u p n i j i h o r g a n a . Pokuajte s o r g a n o m koje najlake moete p r o n a i : t a n k o crijevo u t r b u h u . U s m j e r i t e p o z o r n o s t p o t o m na svoju jetru (s desne s t r a n e g r u d n o g koa), pa eludac, guterau i slezenu (organe smjetene s lijeve strane grudnog koa).

Pokuajte sada n a i svoj d e b e l o crijevo. ( D e b e l o crijevo, koje o k r u u j e jetru u n u t a r rebara, izlazi iz t a n k o g crijeva negdje k o d b e d r e n e kosti na d e s n o j strani t r b u h a . Protee se od p r s n e kosti do p u p k a . K o d lijevog bedra usmjeruje se ka s r e d i n i a zavrava u tzv. z a d n j e m crijevu). N a p i p a j t e sada svoje srce ( s m j e t e n o u sredini g r u d n o g k o a ) , svoja p l u a (s o b j e s t r a n e srca) i b u b r e g e ( k o j e tite najnia rebra s o b j e s t r a n e grudi). D o k njeno

d o d i r u j e t e te organe, pokuajte osjetiti k a k o se m i i i i tkiva o k o t i h organa oputaju. B a r e m n e k o l i k o m i n u t a posvetite s v a k o m o d organa.

2 P r o m a t r a n j e vanjskih

kretanja

disanja

Stavite sada ruku na srednji d i o g r u d n o g koa d o d i r u j u i d o n j i m r u b o m dlanova donja rebra tako da v a m se prsti dodiruju kod s t e r n u m a . Na t o m dijelu oit dodiruje rebra. Sredinji d i o oita z a p r a v o je smjeten n e t o vie, negdje u ravnini bradavica. P r o m a t r a j t e svoje disanje. Pokuajte u o i t i k a k o v a m se oit p o m i e

t i j e k o m udana i izdaha. Ne napreite se d o k diete. Ne i n i t e nita. S a m o p r o m a t r a j t e to se dogaa. Sad stavite ruke na p u p a k . P o s t o j i li neka aktivnost u t r b u h u d o k diete? Stavite iznova ruke na sredinji d i o g r u d n o g koa. S t o se zbiva d o k udiete? S t o se zbiva d o k izdiete? O b u h v a t i t e z a t i m svoja rebra sa strane tijela. S t o osjeate d o k diete? Stavite p o t o m ruke iza sebe na mjesto gdje se nalaze b u b r e z i ( t o n o preko puta pupka u b l i z i n i drugog i treeg kraljeka). P r o m o t r i t e to se zbiva u t o m pojasu kada diete. Stavite z a t i m ruke na gornji d i o g r u d n o g koa. P r o m a t r a j t e to se zbiva d o k diete. Pokuajte u o i t i svaku napetost ili o p u t e n o s t d o k diete. B a r e m dvije ili tri m i n u t e ispitujte svako podruje.

Produbljenje osjeta
P o n o v i t e p o s t u p a k od m a l o p r i j e . Pokuajte o v o g puta u o i t i suptilnije osjete u sebi. P r o m a t r a j u i p o k r e t e disanja, pokuajte o t k r i t i kako o n o utjee na u n u t a r n j e organe. Stavite ruke na sredinu g r u d n o g koa kao i ranije. O s j e a t e li kako oit pritie b i l o koji od organa d o k izdiete? K o j i p o s e b n o ? S t o se zbiva kada izdiete? Stavite z a t i m ruke na pupak. Zbiva li se neto s t a n k i m c r i j e v o m d o k diete? Stavite ruke p o d rebra. Pokuajte u o i t i k a k o na disanje reagira vaa jetra s desne strane trbuha i guteraa s lijeve strane. Nastavite t a k o koristei isti p o s t u p a k kao u p r o l o j vjebi.

4 Ukljuite

svoje

osjeaje

Z a p o n i t e iznova s o v o m p r a k s o m , n o o v o g puta pokuajte osjetiti koji su v a m o r g a n i u tijelu topli, koji h l a d n i , s u h i ili vlani. Istodobno

pokuajte zapaziti osjeaje koji v a m se javljaju. N e m o j t e se baviti n j i m a , a n a l i z i r a t i ih niti o c j e n j i v a t i . D o p u s t i t e im da o s t a n u u polju vae svijesti i p r o m a t r a j t e ih. B u d i t e u n u t a r n j i f o t o g r a f koji s n i m a s u p t i l n e senzacije u sebi p o m o u flea samosvijesti.

O v e su vjebe vrlo vane za daljni rad te se na njih s t a l n o m o e t e vraati. N a k o n to se izvjebate u o v o m " f o t o g r a f i r a n j u " svog u n u t a r n j e g svijeta, dogaat e v a m se p o n e k a d da zaelite to i n i t i a k i d o k ste u drutvu s d r u g i m l j u d i m a . T i m e n e e t e iscrpsti m o g u n o s t i ove prakse. U n u t a r n j e vienje s u p t i l n i h veza koje p o s t o j e i z m e u disanja i m i i a , tetiva, o r g a n a i osjeaja postaje n e t o to m o r a m o svladati t e i m o li zdravlju i c j e l o v i t o s t i . O n o v a m m o e n e s a m o p o k a z a t i n a koji n a i n p o d s v j e s n o u z r o k u j e t e svoje stresove, ve k a k o m o e t e to prestati i n i t i . Sve vjebe koje slijede zasnivaju se na idejama koje e tek biti i z l o e n e , na s a m o o s v j e i v a n j u i praksi o r g a n s k e samosvijesti.

TAOISTIKO UENJE O ENERGIJI I DAHU

Za taoiste, svjesno disanje nije samo sredstvo prikupljanja energija iz

vanjskog svijeta, ve i sredstvo usklaivanja unutarnjih energija

koje omoguuje potpuni sklad izmeu tijela, uma i osjeaja

Za taoiste, svjesno disanje nije s a m o sredstvo p r i k u p l j a n j a energije vanjskog svijeta, ve i sredstvo usklaivanja unutarnjih energija

iz

koje

o m o g u u j e p o t p u n i sklad i z m e u tijela, u m a i osjeaja. U n u t a r t r a d i c i o n a l n i h kultura oduvijek se s m a t r a l o da dah izvire iz s a m o g d u h a . D a h je s u p t i l n a energija d u h a , koja odrava na ivot, energija koju o b n a v l j a m o d i s a n j e m ili p r i z e m l j u j e m o iz viih sfera. P o s t o j e razliiti nazivi za tu i v o t n u silu, k a o t o su prana ( I n d i j a ) , p n e u m a ( G r k a ) , lung ( T i b e t ) , num ( k o d p l e m e n a K a l a h a r i j a ) , ruach ( H e b r e j i ) , n e y a t o n e y a h ( k o d S i o u x i n d i j a n a c a ) , baraka (u I s l a m u ) i c h i ( K i n a ) . Z a j e d n i k o miljenje je da s t o m s i l o m d o l a z i m o u k o n t a k t p u t e m disanja. I a k o m o d e r n a z n a n o s t p o r i e p o s t o j a n j e s u p t i l n i j i h energija o k o j i m a ovisi na ivot, o n a ne p o r i e da u n i v e r z u m o m kolaju razliite p r o m j e n j i v e energije koje po svoj prilici utjeu na na u m , nae osjeaje, p o k r e t e tijela itd. N o , priznaju p o s t o j a n j e iskljuivo o n i h energija koje m o g u evidentirati u s v o m radu, kao to su kemijska, elektrina, radioaktivna ili nuklearna energija.

M j e r e n j a tih energija z n a n s t v e n i c i obavljaju p u t e m i n s t r u m e n a t a s k o j i m a raspolau. Znanstveni ne stav je da ono to se ne moe izmjeriti poput

instrumentima

postoji.

Neto

sofisticiranije

znanosti,

p s i h o l o g i j e i psihijatrije, n a v o d e d o d u e da v j e r o j a t n o p o s t o j e suptilnije energije od navedenih, biokozmika energije energija kao to su bioplazmika te z n a n o s t i energija, te

bioenergija,

itd. O p e t i

opisuju

energije s t r o g o p r e m a u s v o j e n i m s t a n d a r d i m a . M o e m o stoga zakljuiti da postojanje takvih energija nije opeprihvaeno u drutvu koje

povjerenje ima j e d i n o u o n o to propagiraju t e h n o l o z i , m e d i c i n s k i o d b o r i i farmaceuti. Jedan od najpoznatijih istraivaa suptilnijih energija

svakako je b i o W i l h e l m R e i c h . N a k o n duih istraivanja koje je p r o v o d i o , k a o i istraivanja koja su provodili njegovi s u r a d n i c i , R e i c h zakljuuje da ovjek posjeduje jednu neistraenu i v o t n u energiju, koju naziva o r g o n . T r u d i se to vie ljudi u p u t i t i u m e t o d e m a n i p u l i r a n j a t o m e n e r g i j o m k a k o bi se mogli zatititi od r a z n i h bolesti, ukljuujui ak i k a r c i n o m . Svoj je rad smatrao samo pokusnim, te nije naplaivao svoje usluge. Ipak,

a m e r i k a vlada u travnju 1 9 5 6 . godine, preko i n s t i t u t a Federal F o o d a n d Drug Administration, zabranjuje njegov rad, to Reich osporava pa

zavrava u zatvoru u k o m e u s t u d e n o m 1 9 5 7 . g o d i n e u m i r e od s r a n o g udara. D o k je jo b i o u zatvoru, inspektori F D A upadaju

22

njegov

laboratorij i unitavaju sve njegove knjige i r u k o p i s e .

ZAUUJUA CHI ENERGIJA

Danas, nakon to su objavljeni mnogi rezultati o djelotvornosti

" a l t e r n a t i v n e m e d i c i n e " , m e d i t a c i j e i p o s e b i c e kineske m e d i c i n s k e prakse, k a o to su a k u p u n k t u r a i chi kung ( c h i k u n g m o e m o prevesti kao

kultiviranje energije), lijenici na Z a p a d u p o i n j u p o l a k o prihvaati da m o d a ipak postoje neke suptilnije energije, kao to je c h i energija (pie se i kao qi) i a k o se ne m o g u izmjeriti. U televizijskoj emisiji PBS-ova n o v i n a r a Billa M o y e r s a iz 1 9 9 4 . g o d i n e , p o d n a z i v o m " O z d r a v l j e n j e i u m " , koji je o b j a v i o i knjigu istog naslova, s p o m i n j u su neka od n a j m o d e r n i j i h o t k r i a o vezi u m a i tijela, kao i c h i energije, do k o j i h su u m e u v r e m e n u doli p s i h o l o z i , n e u r o l o z i i i m u n o l o z i . M o y e r s ne i z n o s i nikakve k o n a n e zakljuke o p o k u s i m a k o j i m a je prisustvovao u k i n e s k i m b o l n i c a m a , no priznaje da je b i o s v j e d o k o m " n e v j e r o j a t n i h i z b u n j u j u i h s t v a r i " . 2 3 D a v n o prije roenja K r i s t a , taoisti i c h i k u n g majstori ve su istraivali skrivene

energije u ovjeku i zakljuili da

funkcije k o j e p o v e z u j u tijelo i p s i h u .

U b r z o su

puteni vjebi disanja, p o s e b n i h

poza, p o k r e t a , izlaganja

z v u k o v i m a i m e d i t a c i j e o v j e k m o e utjecati na svoje miljenje i osjeaje, te su jo tada shvatili da u o v j e k u p o r e d energetskih n a b o r a postoje razliiti organski sustavi i tvari koje danas nazivamo enzimima,

hormonima protekla dva

i k r v n i m s t a n i c a m a . K e m i j s k a i b i o f i z i k a istraivanja u desetljea, provedena uz asistenciju priznatih chi kung

majstora iz n e k o l i k o k i n e s k i h u n i v e r z i t e t a , d o k a z a l a su da c h i energija doista i m a nevjerojatan u i n a k n a sve to p o s t o j i , p o e v o d kristala d o i m u n o l o k o g sustava ovjeka.

Chi i negativni ioni

T a o i s t i k i i c h i kung m a j s t o r i istiu da, u pravilu, svi m o e m o postati zdravi i sretni koristei se c h i e n e r g i j o m . Svi se slau u t o m e k a k o p r a v i l n o disanje o s i m t o o m o g u a v a tijelu d a pribavi d o v o l j n o kisika, koji k r o z svojevrsno u n u t a r n j e sagorijevanje p r e o b r a a v a uzetu h r a n u u k e m i j s k u energiju, osigurava i stalni p r i t o k drugih energija v a n i h za na o p s t a n a k . M n o g i m o d e r n i taoisti p o z d r a v i l i su z n a n s t v e n o o t k r i e da u a t m o s f e r i postoji n a p o n i o n a . N e k i m e d u n j i m a s u otili t a k o d a l e k o d a s u i o n e poistovjetili s c h i e n e r g i j o m . I o n i , k a o t o z n a m o , p o z i t i v n i i h negativni, opskrbljuju atome i dijelove molekula. Negativni ioni, koji imaju

e l e k t r i n i n a b o j , nastaju u p r i r o d i p o d u t j e c a j e m S u n c a na a t m o s f e r u te p r i l i k o m sijevanja m u n j a , oluja, s n a n i h vjetrova, isparivanja i p o m i c a n j a voda, k a o i z b o g r a d i a k t i v n o s t i Z e m l j e . M n o g i z n a n s t v e n i c i d o l i su do zakljuka da ti negativni i o n i , i o n i s v i k o m e l e k t r o n a , utjeu na nae zdravlje. Komentirajui istraivanja, provedena u Francuskoj 1966.

g o d i n e , jedan j e a u t o r k o n k r e t n o n a p i s a o " d a n e g a t i v n i i o n i u p l u i m a olakavaju kisiku prolaz u stanice, te time i u krv. Istodobno oni

omoguavaju

bru

resorpciju

ugljinog

dioksida".

24

Prema

Robertu

O r n s t e i n u i D a v i d u S o b e l u " n e g a t i v n i i o n i u z r o k u j u porast s e r o t o n i n a u m o z g u koji uzrokuje d o b r o r a s p o l o e n j e " .

25

S t u d i j e su takoer pokazale

da zbog zagaenja, n e i s t o e zraka, gradnje z a t v o r e n i h p r o s t o r a , b e t o n s k i h zgrada, kao i zbog krenja uma u prirodi s t a l n o dolazi do deficita

n e g a t i v n i h i o n a . 2 6 O v a o t k r i a nisu i z n e n a d i l a t a o i s t i k e majstore koji su oduvijek u o b i a v a l i iscjeljujuu i d u h o v n u praksu p r o v o d i t i u prirodi, pored p l a n i n a , jezera, rijeka, u m a itd, gdje i m a najvie negativnih i o n a . U n u t a r industrije i z n a n o s t i traila su se neka rjeenja za ovu situaciju, te su uskoro ionizatori postali uobiajeni u kuama, kancelarijama i

a u t o m o b i l i m a . T a k o su, na primjer, u v e i n i j a p a n s k i h ureda postavljeni ureaji za k l i m a t i z a c i j u z a j e d n o s i o n i z a t o r i m a zraka. I o n i z a t o r i zraka se takoer koriste i u s v e m i r s k i m b r o d o v i m a kako bi a s t r o n a u t i m a p o m o g l i da lake svladaju u m o r i p s i h o l o k i pritisak. V a n o s t negativnih iona s p o m i n j e i m o j uitelj M a n t a k C h i a koji u j e d n o p r e p o r u u j e o d r e e n e vjebe p u t e m kojih se negativni i o n i m o g u skupiti u tijelu. U s a m o m t a o i z m u p o s t o j i vie t e h n i k a koje o m o g u a v a j u d o t i c a j s energijama iz atmosfere, u k l j u u j u i i doticaj s n e g a t i v n i m i o n i m a , u svrhu postizanja d u h o v n o g napretka i zdravlja, kao to je, na primjer, t e h n i k a gutanja daha izravno u p r o b a v n i t r a k t . 2 7 Za taoiste svjesno disanje nije s a m o sredstvo prikupljanja energije iz vanjskog svijeta, ve i sredstvo usklaivanja

u n u t a r n j i h energija koje o m o g u u j e p o t p u n i sklad i z m e u tijela, u m a i osjeaja. U s p o s t a v o m tog sklada, istiu taoisti, z a p o i n j e proces cjelovitog ivljenja koje n a m osigurava zdravlje i sreu.

TRI

"BLAGA"

N a k o n vie tisua g o d i n a izuavanja, taoisti su zakljuili da ljudski ivot ovisi o p o k r e t i m a i t r a n s f o r m a c i j a m a triju glavnih sila u ovjeku (koje

M a n t a k C h i a naziva " z e m a l j s k i m s i l a m a " ) , svojevrsnih " k o z m i k i h sila" ( k a o viih energija b i a i p r o r o d e ) ili " u n i v e r z a l n i h sila" (u vidu energije N e b a ili z v j e z d a n o g pojasa). U l j u d s k o m o r g a n i z m u te se sile objavljuju kao tri glavne s u p s t a n c e ili struje, p r o z v a n e " t r i blaga": c h i n g , seksualna sila; c h i , v i t a l n a sila; i shen, d u h . Te energije stiu n a m iz tri izvora: od naih roditelja ( n a s l j e i v a n j e m ) , iz h r a n e i zraka. I a k o toga n i s m o svjesni, ove energije p r i m a m o i iz Z e m l j e , iz p r i r o d e i sa zvijezda p u t e m stopala, koe, d l a n o v a , vrha glave i o s t a l i h energetskih c e n t a r a na tijelu. K a o to istie M a n t a k C h i a , svaka t a o i s t i k a t e h n i k a o m o g u a v a d j e l o t v o r n i j e p r i m a n j e , u s k l a i v a n j e i k o r i t e n j e tih e n e r g i j a . 2 8

Unutarnja alkemija
Taoistiku alkemijom praksu koja moemo poistovjetiti sa svojevrsnom unutarnjom

p r i d o n o s i p r e o b r a z b i s e k s u a l n e energije u v i t a l n o s t i

v i t a l n o s t i u d u h o v n u snagu koja n a m o m o g u a v a da b u d e m o zdravi i produhovljeni. Ova energetska centra, t r a n s f o r m a c i j a odvija se k o d ovjeka u tri glavna tzv. tri "tan tiena", koja n e k i nazivaju i " p o l j i m a

eliksira", koji su s m j e t e n i u d o n j e m dijelu t r b u h a , s o l a r n o m pleksusu i m o z g u . U t i m c e n t r i m a odvija se stvarna u n u t a r n j a a l k e m i j a u l j u d s k o m o r g a n i z m u . P u t e m r a z l i i t i h k a n a l a ili m e r i d i j a n a energija i z tih c e n t a r a putuje do r a z l i i t i h o r g a n a u tijelu (slika 12). Te tan t i e n e i m e r i d i j a n e moemo usporediti s elektrinim generatorima ili plinovodom

zahvaljujui k o j i m a energija ili p l i n stiu u nae d o m o v e .

"IZVORNI CHI"
I z n i m o v a n a energija z a nae zdravlje j e o n a k o j u s t j e e m o n a s l j e d s t v o m , o d n o s n o k o j a nastaje pri s e k s u a l n o m i n u roditelja, u n i j i y i n a (enske

snage) i yanga ( m u k e snage). Tu energiju n a z i v a m o " i z v o r n i c h i " .

29

I z v o r n i se c h i izraava najvie k r o z nau s e k s u a l n o s t , k r o z c h i n g , te o c h i n g u kasnije vie n e e m o p o s e b n o raspravljati. M a n t a k C h i a naglaava da je i z v o r n i c h i smjeten u n i e m tan tienu, u t r o k u t u koji tvore pupak, t o k a na l e i m a i z m e u dva b u b r e g a , te s e k s u a l n i c e n t a r smjeten k o d stidne kosti. Ne m o e m o t o n o g o v o r i t i o lokaciji o v o g c e n t r a jer ljudi nisu iste grade, no u pravilu o n a se nalazi n e k i h tri do pet c e n t i m e t a r a ispod p u p k a na t r e i n i p u t a do lea (slika 13). D o n j i tan tien je glavna baterija tijela i on se b r i n e za p r o t o k energije koja u n a e m tijelu

o m o g u a v a sagorijevanje i p r e t v o r b u h r a n e , zraka itd. T a o i s t i tvrde da p o d m i r e n o s t d o n j e g tan tiena olakava p r i k u p l j a n j e svih drugih energija. Svi energetski c e n t r i u tijelu djeluju k a o svojevrsni m a g n e t koji privlai energije izvana s l i n i h , k o r e s p o d i r a j u i h v i b r a c i j a . S t o g a taoisti govore: " O n d j e je i m a m n o g o , pristie jo vie". N i j e p r e t j e r a n o rei da srea i zdravlje ovise o rezervama energije u o d g o v a r a j u i m c e n t r i m a u tijelu, p o s e b n o rezervama u d o n j e m tan tienu, c e n t r u s e k s u a l n e i v i t a l n e energije. Kada su ti c e n t r i p o d m i r e n i e n e r g i j o m o s j e a m o se u r a v n o t e e n o i

c e n t r i r a n o . K a d a je naa energija u t o m c e n t r u b l o k i r a n a ili bez svojih rezervi, o s j e a m o tjelesnu slabost i nesklad u sebi. P o s t a j e m o k r i t i n i p r e m a sebi i d r u g i m a , do b l o k a d e ili g u b i t k a energije d o l a z i kada s m o neraspoloeni, n a p e t i , p o d s t r e s o m , kada previe m a t a m o , p r i a m o ,

s e k s u a l n o s e p r a z n i m o , o g o v a r a m o druge, b r i n e m o s e suvie itd. D i o energije u s p i j e v a m o n a d o k n a d i t i h r a n o m ili p u t e m disanja, n o u pravilu k a k o s t a r i m o r a s p o l a e m o s a sve m a n j e c h i a . S r e o m , p u t e m s m i r i v a n j a uma (svjesnosti) svoju i specijalnih energiju, vjebi disanja svoje moemo i nauiti i

"konzervirati"

"popuniti"

baterije

otvoriti

p o p u n i t i na tan tien. D v i j e t e h n i k e p o s e b n o su d j e l o t v o r n e za t o , a to su: o b i n o t r b u n o disanje i t a o i s t i k o t r b u n o disanje. N o r m a l o t r b u n o disanje, t i j e k o m kojeg se na t r b u h , g r u d n i ko i d o n j i d i o lea n a p i n j u kod udisaja i uvlae k o d izdaha, k o r i s n o je jer n j i m e m a s i r a m o svoje

unutarnje

organe bolji

i protok

Slika 13
Nii tan tien

omoguujemo

chia ka tim organima. " O n o takoer krvi, pospjeuje i protok i

limfe

hormona...

oslobaa napora".30 najvie prirodnom

srce Ovo nalik disanju je

suvinih disanje blagom, male

djece. S p o m i n j e ga i Lao T s e u s v o m Tao Te Chingu kada pita: " K a d a ti je dah posve m e k a n , nisi li p o p u t djeteta?" 3 1 D r u g i n a i n disanja, tzv. t a o i s t i k o t r b u n o disanje ili " o b r n u t o d i s a n j e " ( p o t o m e to se pri tom disanju trbuh i lea

uvlae k o d udisaja i izbacuju k o d izdisaja), sakuplja energiju u donji tan tien i o r g a n e koji ga o k r u u j u . O n o p o m a e i b o l j o j cirkulaciji energije kroz m e r i d i j a n e . O v o disanje bit e o p i s a n o d e t a l j n o u p r v o m d o d a t k u .
32

PRAKSA

K a o to je b i l o naglaeno u d r u g o m poglavlju, e l i m o li biti zdravi, m o r a m o n a u i t i s a m o p r o m a t r a t i se i razviti svoju u n u t a r n j u p o z o r n o s t . Da bi t e h n i k e o p i s a n e u ovoj knjizi davale rezultate, m o r a m o stei m o s a m o p r o m a t r a n j a . K a o to je i s t a k n u o slavni m a j s t o r c h i kunga i kineske m e d i c i n e : " P u t e m p o z o r n o s t i u s p o s t a v l j a m o r a v n o t e u i z m e u svijesti i

m o z g a . S a m o redovita praksa o m o g u a v a p r a k t i a r u da svoj Qi dovede u zadovoljavajue stanje. Tek nakon tog postignua, Qi Gong postaje

sredstvo k o j i m m o e m o u k l o n i t i bolest, o s n a i t i svoje tijelo i u m " . Vjebe koje slijede trebate p r o v o d i t i s r a z u m i j e v a n j e m , bez prisile, l e e r n o , bez n a p r e z a n j a i bez n a p o r a za koji m o e t e p o m i s l i t i da ga m o r a t e dati. Poslije svake vjebe izdvojite n e t o v r e m e n a da provjerite k a k o o n e doista djeluju na vas.

1 Aktiviranje
Stanite ili

trbuha
sjednite.
Udisanje u trbuh

P r o m a t r a j t e svoj dah n e k o vrijeme, z a t i m stavite ruke na svoj pupak. zamislite Dok kako

udiete zrak, kao

nekom dugom

cijevi, stie do z a m i l j e n o g balona iza vaeg pupka.

Napuhavanje ovog balona izazvat e vaeg i napuhavanje Dok

trbuha.

izdaete, b a l o n se ispuhuje i vi pokuajte osjetiti k a k o istisnuti zrak n j e n o klizi natrag kroz zamiljenu 14).
Izdisanje iz trbuha

cijev d o n o s a (slika

O i t o , zrak koji udiete n e ide u va t r b u h , ve s a m o u vaa plua. N o , " o u t "

kako se kree od nosa do vaeg t r b u h a m o e o p u s t i t i m i i e i tkiva u vaem t r b u h u i p o m o i oitu da se spusti nie i masira unutarnje organe.

P o t r u d i t e se da vam r a m e n a i g r u d n i ko s v a k a k o o s t a n u o p u t e n i t i j e k o m ove vjebe. Ne koristite snagu. J e d n o s t a v n o pokuajte osjetiti aktivnost tog z a m i l j e n o g b a l o n a u s v o m t r b u h u . I s t o v r e m e n o pokuajte osjetiti k a k o diete i k a k o se va oit sputa i p o d i e d o k udiete i izdiete.

Dodir s oitom
Da biste p o u z d a n o osjetili p o k r e t e svog oita, legnite na leda i skupite koljena, lagano rairite noge a ruke spustite uz tijelo (slika 15). Z a m i s l i t e kako b a l o n u vaem t r b u h u raste i raste d o k udiete. N a k o n udaha zadrite zrak i trudite se da nita zraka ne p o b j e g n e kroz usta ili nos. Tada, ne diui, lagano uvucite trbuh t a k o da b a l o n zraka prijee u grudni ko. I s t o v r e m e n o pokuajte osjetiti k a k o v a m se die oit. S a d a uvucite grudni ko i prebacite b a l o n zraka o p e t u t r b u h . Pokuajte registrirati kako v a m se pri t o m sputa oit. P o m i i t e b a l o n n e k o l i k o puta na taj n a i n .

Slika 15

O d m o r i t e se p o t o m n e k o l i k o m i n u t a i pokuajte u o i t i svaku p r o m j e n u u vaem disanju koja je m o d a n a s t u p i l a . P o n o v i t e vjebu jo dva ili tri puta.

Aktiviranje grudnog koa

Nastavite leati na l e i m a , stavite ruke na rub g r u d n o g koa i z a m i s l i t e d o k udiete k a k o se iri b a l o n u v a i m p l u i m a . G r u d n i ko e v a m se pri t o m p o d i i , a kod izdisaja e se vratiti u p r v o b i t n i p o l o a j . D i u i na ovaj n a i n zapravo p o m a e t e oitu, koji je p o v e z a n s v a i m n a j n i i m r e b r i m a , da ue nie u a b d o m e n . Da biste lake osjetili p o m i c a n j e g r u d n o g koa, legnite na desni b o k , glavu p o l o i t e na desnu ruku a lijevu n j e n o stavite na d o n j i d i o lijeve strane g r u d n o g koa (slika 16). D o k diete zamiljajte k a k o udiete i izdiete s a m o u lijevi d i o g r u d n o g koa. P o n o v i t e 15 do 20 t a k o v i h udaha, a tada opet legnite na leda i p o d i g n i t e k o l j e n a . P r o m a t r a j t e svoje disanje, pokuajte u o j t i odraava li se disanje na isti n a i n u lijevoj i d e s n o j strani vaeg g r u d n o g koa. Z a t i m legnite na lijevi b o k a desnu ruku stavite na d o n j i d i o svog g r u d n o g koa. U d a h n i t e 15 do 20 puta u desnu s t r a n u g r u d n o g koa. O p e t legnite na leda, savijte koljena, diite

Slika 16

n j e n o u oba dijela g r u d n o g koa, i p r o m a t r a j t e jesu li nastupile kakve p r o m j e n e u vaem disanju.

Otvaranje

"vrata ivota"

S j e d n i t e ili stanite, stavite ruke na leda ( p r s t i m a d o d i r u j u i kraljenicu) negdje u r a v n i n i pupka. O v o p o d r u j e i z m e u drugog i treeg l u m b a l n o g kraljeka taoisti nazivaju " M i n g m e n " ili "Vrata i v o t a " i to je, po n j i m a , toka i z m e u dva bubrega gdje je smjeten c e n t a r ovjekove seksualne energije. Da biste se d o b r o osjeali u ivotu, ovaj p r o s t o r m o r a biti t o p a o , o p u t e n i bez n a p e t o s t i . D o k
P o m i c a n j e d o n j e g dijela kimenog stupa
kod disanja

Slika 17

udiete z a m i s l i t e kako b a l o n zraka kree p r e m a kraljenici i l a g a n o je gura p r e m a van (slika 17). K o d izdaha leda e v a m se a u t o m a t s k i vratiti u p r v o b i t n i p o l o a j . D i i t e tako dvije do tri m i n u t e . A k o ne osjeate p o m i c a n j e ovog djela tijela, spustite se Ovaj poloaj u uanj. otvara

energetske c e n t r e u d o n j e m dijelu leda i vrlo je k o r i s t a n za zdravlje. O p u s t i t e ruke ispred sebe i pokuajte osjetiti to se zbiva u d o n j e m dijelu vaih lea Izdisaj Ovaj dok diete (slika 18).

poloaj

oputa

miie

leda, kao i d o n j e dijelove oita

koji se n a l a z e uz s l a b i n s k i d i o kraljenice. On t a k o e r isti i energizira b u b r e g e . A k o v a m je teko u a t i , s t a n i t e p o v i j e n i h koljena, stavite ruke na k o l j e n a i t a k o se pridravajte. N a k o n to osjetite k a k o v a m se d o n j i d i o lea izbacuje i skuplja d o k diete na o p i s a n i n a i n , sjednite ili ustanite, d o p u s t i t e svojoj " o r g a n s k o j m e m o r i j i " da p r i z o v e istu impresiju i u n o v o m poloaju.

5 Usporedo aktiviranje trbuha,

grudnog

koa i lea

P o k u a j t e z a t i m , sjedei ili s t o j e i , osjetiti svaki od n a v e d e n i h dijelova tijela o d j e d n o m . O s j e t i t e p r o s t o r o k o svog p u p k a , p r o s t o r p r s n e kosti i donjeg dijela lea. D o k udiete z a m i s l i t e b a l o n zraka k a k o ispunjava ove p r o s t o r e . Dok izdiete zamislite kako se balon saima. Nakon par minuta,

z a b o r a v i t e na b a l o n i pokuajte osjetiti k a k o v a m se u t r b u h u iri i s a i m a j e d n a topla energetska l o p t a . D o k diete p r i r o d n o n a ovaj n a i n zrak n e ulazi u va trbuh, ali ulazi n e t o " d r u g o " . K a o to istiu taoisti, ulaze krv i c h i . O v o je vjeba kojom svoj moete tan

Slika 18
uanj

energizirati tien.

donji

Vjebu

smijete

provoditi nekoliko puta na dan.

PRIKUPLJENI C H I "
Energiju koju d o b i v a m o h r a n o m , v o d o m i z r a k o m n a z i v a m o " p r i k u p l j e n i chi". To je energija ko]u dobivamo izvana da bismo mogli uope

f u n k c i o n i r a t i u ivotu. G l a v n i c e n t a r u k o m e se ova energija skladiti jest srednji tan tien, smjeten blizu s o l a n s pleksusa, c e n t r a osjeaja. P r e m a t a o i s t i m a , kvaliteta ove energije ovisi o kvaliteti h r a n e koju u z i m a m o i zraka koji u d i e m o . T a o i s t i stoga p u n o p o z o r n o s t i posveuju zdravoj dijeti i disanju na svjeem zraku. P r a v i l n o disanje, kao to ete vidjeti, nije k o r i s n o s a m o stoga to n a m o m o g u a v a d a u z m e m o vie kisika. T r b u n o disanje, isto t a k o , t i m e to poveava resorpciju h r a n e u c r i j e v i m a i k o l a n j e krvi pospjeuje nau probavu. Ono takoer oputa tkiva oko naeg

s o l a r n o g pleksusa i t a k o o m o g u a v a b o l j u c i r k u l a c i j u energije u t o m p o d r u j u . Prema M a n t a k C h i u , kada je to p o d r u j e b l o k i r a n o ili energetski slabo, zahvaaju nas p a n i k a i brige, o s j e a m o se s p u t a n o i d o b i v a m o elju da n e p o t r e b n o r i s k i r a m o u ivotu. U i s t o m sluaju m o e m o osjeati da s m o n e s p o s o b n i za ljubav i k a k o nas ljudi o k o nas s t a l n o o c j e n j u j u . T r b u n o disanje, p o s e b n o kada j e s p o r o , d u b o k o i dugo, o m o g u a v a n a m da lake manipuliramo energiju, svojom iz unutarnjom prirode i s energijom Neba. i primamo disanjem

zemaljsku

energiju

Takvim

u k l j u u j e m o svoj p a r a s i m p a t i k i ivani sustav koji s m i r u j e nae tijelo i u m . O s o b a koja to p o s t i g n e lake m o e percipirati na koji n a i n se kreu energije u n u t a r njega s a m o g a , pa i o n e izvana, energije koje o b i n o drugi niti ne p r i m j e u j u . A k o s a m i u o a v a m o te vibracije i energije i nae e ih tijelo lake a p s o r b i r a t i .

PRAKSA

1 Aktiviranje solarnog

pleksusa

S j e d n i t e ili u s t a n i t e i p r o m a t r a j t e svoje disanje n e k o vrijeme. Z a t i m stavite ruke na svoj trbuh i z a m i s l i t e k a k o energetska lopta iza vaeg pupka raste d o k udiete a s m a n j u j e se d o k izdiete. N e k a vas svijest v o d i u d u b i n u do tkiva u v a e m t r b u h u . P o t o m u d a h n i t e i z a m i s l i t e k a k o energetska lopta u vama prekriva sav p r o s t o r od pupka do s o l a r n o g pleksusa (koji je

smjeten n e t o vie o d p o l a p u t a i z m e u p u p k a i p r s n e k o s t i ) . D o k izdiete, osjetite k a k o se p r o s t o r s o l a r n o g pleksusa i o n a j iza p u p k a saimaju.

U n u t a r n j e vienje s a m o e p o sebi u s p o r i t i va p r o c e s disanja. Stavite z a t i m ruke na g r u d n i ko. Pogledajte k a k o dah reagira na t o . P o n o v i t e to n e k o l i k o p u t a . U s m j e r i t e z a t i m svu p o z o r n o s t k a s o l a r n o m pleksusu. Prouavajte k a k o se iri i s a i m a d o k udiete i izdiete. Vjebajte t a k o nekoliko minuta.

Oputanje

napetosti

N a k o n to uspijete a k t i v i r a t i svoj s o l a r n i pleksus, z a m i s l i t e k a k o z r a k k o j i ulazi u va nos, p r o l a z i p o k r a j pleksusa i zavrava u v a e m d o n j e m tan t i e n u (slika 19). Z a m i s l i t e trag energije s l i a n d u g a k o m s v i l e n o m k o n c u koji spaja vae tijelo od n o s a do t r b u h a . Izdiite na usta. N e k a v a m usta b u d u s a m o n e z n a t n o o t v o r e n a i izdiite s p o r o i t i h o . Posve i s p r a z n i t e plua, prije n e g o o p e t u d a h n e t e . D o k izdiete, osjetite k a k o sva n a p e t o s t u v a e m t r b u h u , s o l a r n o m pleksusu i g r u d i m a o d l a z i iz vas i z d a h o m . D i i t e m i r n o t a k o 1 0 m i n u t a . I dalje b u d i t e u g l a v n o m k o n c e n t r i r a n i n a prostor oko solarnog pleksusa. Osjetite kako taj prostor postaje sve

njeniji, k a o da ga je n e t o r a z m e k a l o . Z a t i m , i dalje p r a t e i svoj dah,

pokuajte osjetiti fine vibracije u tijelu i o k o njega. N i t a ne i n i t e , s a m o ih p r o m a t r a j t e . Vjebajte b a r e m 15 do 20 m i n u t a na taj n a i n .

SHEN
S h e n se prevodi o b i n o kao d u h ili vii u m . To je jo jedna supstanca ili energija koja p o s t o j i u n a e m tijelu. S a m shen m o e biti u r o e n i ili steeni, no u o v o m dijelu n e e m o ih ralanjivati. P o n e k a d ga nazivaju i " n e b e s k i s h e n " jer mu je izvor m e d u zvijezdama a u ovjeku se njegov centar nalazi u viem tan tienu s m j e t e n o m i z m e u naih oiju i h i p o f i z e (slika 2 0 ) . Ovaj c e n t a r upravlja e n e r g i j o m u m a k o j o m um ostaje bistar i odrava svjesnost. S h e n je svjetlo l u c i d n o s t i , svijesti, koje zrai iz naih oiju kada s m o b u d n i . K a d a je ovaj c e n t a r o t v o r e n i energiziran i s p o l j a v a m o s n a n u intuiciju i osjeaj za realnost. K a d a je zatvoren ili slab, naa je p o z o r n o s t rasprena pa se o s j e a m o o d s u t n o i kolebljivo. K i n e s k i t a o i s t i k i lijenici u pravilu odbijaju pacijente kod

k o j i h je zraenje shena preslabo. Oni smatraju

iz o i j u da je

lijeenje n e m o g u e k o d o s o b e koja isijava koja

Disanje kroz solarni pleksus prema niem tan tienu

premalo ne

shena,

odnosno malo

izraava

barem

"duhovnosti".

Shen se m o e pojaati
Odreene prirodno No, koliine nastaju u shen energije

organizmu. modernog

zbog

stresova

ivota o b i n o j e n e m a d o v o l j n o d a ostanemo d o v o l j n o za duhovnu zdravi neku a kamoli ili

Vii tan tien

psiholoku

nadogradnju.

Sreom,

k o l i i n a s h e n a se m o e poveati vjebom. naina putem ivotne moe suptilniju da Jedan se od u najboljih tome je

uspije

ouvanja energije

nae koja se u

temeljne potom neku shena.

sublimirati energiju

poput

D a b i s m o uspjeli u t o m e , m o r a m o stei kontrolu nad niim tan

t i e n o m , odravati ovaj c e n t a r o t v o r e n i m i a k t i v n i m k r o z svjesno disanje. D u b o k o t r b u n o disanje n a s a m o d a o m o g u a v a i v o t n o j snazi d a p r o d r e u vie c e n t r e , ve u j e d n o stiava na um i s m i r u j e na m o z a k . Z n a n s t v e n o je p o t v r e n o da je k o d " o d r a s l e o s o b e , a k i kada se o d m a r a , m e t a b o l i k i r i t a m m o z g o v n i h a k t i v n o s t i deset p u t a vei od r i t m a b i l o kojeg tkiva u tijelu. M o z a k stoga troi deset puta vie kisika od o s t a l i h o r g a n a pa s a m i m t i m e p r o i z v o d i i t o l i k o puta vie u g l j i n o g d i o k s i d a " . 3 4 J a s n o je dakle, i sa z n a n s t v e n o g stajalita k a o i iz t a o i s t i k e perspektive, da ova m a r a t o n s k a a k t i v n o s t m o z g a m o r a utjecati n a c i j e l o tijelo, d a o n a u z n e m i r u j e ivani sustav, h o r m o n e , m i i n u m a s u , tkiva i o r g a n e . A k o u m i r i m o u m , o n prestaje ili s n e z d r a v i m m e n t a l n i m i o s j e a j n i m a k t i v n o s t i m a ( k a o to su matanje, kritika, samosaaljenje, p r i a n j e sa s o b o m itd.), koje nas inae prate s k o r o itav dan, t o o m o g u a v a s t a n i c a m a i tkivu u m o z g u da p r e d a h n u , da troe m a n j e a p r o i z v o d e vie energije. Na taj n a i n se poveava cjelokupni nivo chi energije u naem tijelu. Koristei se

u n u t a r n j i m v i e n j e m m o e m o u o i t i k a k o s e c h i , kada g a ima d o v o l j n o

u tijelu, t r a n s f o r m i r a u finiju shen energiju. Vii n i v o shena osigurava n a m d o b r o zdravlje, podie nae r a s p o l o e n j e i o m o g u u j e n a m da se d u h o v n o razvijamo.
35

PRAKSA

1 Aktiviranje

mozga

S j e d n i t e ili stanite u u o b i a j e n o m p o l o a j u , u m i r i t e svoj um i pokuajte svijeu o b u h v a t i t i k o l i k o god m o e t e cijelo svoje tijelo kao i funkcije koje se u n j e m u zbivaju. N a k o n 10 do 15 m i n u t a , u s m j e r i t e p o z o r n o s t p r e m a z a m i l j e n o m b a l o n u energije ispod p u p k a koji se treba iriti i saimati d o k udiete i izdiete. N a k o n to se z b l i i t e posve s o v i m p r o s t o r o m u sebi, k o n c e n t r i r a j t e se na vii tan tien u p r o s t o r u i z m e u oiju. O s j e t i t e k a k o v a m se o i o d m a r a j u u d u p l j a m a lubanje. O s j e t i t e k a k o je sav ovaj p r o s t o r o k o oiju o p u t e n . Neka o p u t a n j e ovog p r o s t o r a podsjea n a smekavanje neke tvrde tvari ili topljenju leda. N a k o n to posve o p u s t i t e o v o p o d r u j e usmjerite p o z o r n o s t p r e m a v l a s t i t i m m i s l i m a i o s j e a j i m a . N e b u d i t e z a o k u p l j e n i n i i m p o s e b n o . B u d i t e s a m o p r o m a t r a koji puta svoje misli i osjeaje da prolaze.

2 Disanje u

mozak

K a d a osjetite da je p r o s t o r o k o vaih oiju m e k a n i o t v o r e n , pokuajte izravno udisati kroz taj p r o s t o r u m o z a k . I dalje j e d n i m d i j e l o m b u d i t e svjesni svog trbunog disanja. Ne obazirite se na misli koje e vas

u p o z o r a v a t i da je n e m o g u e disati i z r a v n o u m o z a k . Ipak, pokuavajte. Uvjerite se s a m i je li to m o g u e ili ne. Vjebajte o k o 10 m i n u t a . Prije n e g o

zavrite, u s m j e r i t e p o z o r n o s t (i d a h ) natrag ka n i e m tan t i e n u . O s j e t i t e energiju koja se ovdje sakupila. D i i t e m i r n o j o n e k o l i k o m i n u t a prije nego p r e k i n e t e s v j e b o m .

Da biste razumjeli teoriju i praksu vjebi koje slijede, ne m o r a t e se truditi p o p a m t i t i sve t e h n i k e t e r m i n e koji se ovdje n a v o d e . V a n o je da osjetite k a k o vae u s k l a e n o bivstvovanje ovisi o r a z l i i t i m s p e c i f i n i m tvarima (i e n e r g i j a m a ) koje d o l a z e izvana i i z n u t r a , te da je k o r i s n o n a u i t i k a k o se te tvari i energije p o m o u t e h n i k a disanja m o g u p o h r a n i t i u o d r e e n i m c e n t r i m a . B u d e t e li pratili i z l o e n e ideje i vjebali t e h n i k e o p i s a n e u o v o m poglavlju, n a k o n n e k o l i k o tjedana osjetit ete u g o d u i v i t a l n u snagu u s v o m tijelu, p o s e b i c e u t r b u h u , s o l a r n o m pleksusu i na licu. Z a p a m t i t e svaki od tih o u t a . D o p u s t i t e im da se proire c i j e l i m v a i m t i j e l o m . V r a a j t e se na to to je ee m o g u e .

DISANJE CIJELIM TIJELOM

... kada diemo kroz itavo tijelo, svjesni sebe od stopala do glave, oplahuje nas daak energije

koja povezuje Nebo i Zemlju.

Prije vie o d 2 0 0 0 g o d i n a slavni t a o i s t i k i f i l o z o f C h u a n g T z u rekao je: " M u d a r ovjek die p e t a m a ; masa die g r l o m . "
36

O v a m i s a o , koja nije n i t i

danas m a n j e a k t u a l n a , o c r t a v a n a koji n a i n s e taoisti o d n o s e p r e m a disanju. Prirodno Neba nas i disanje, prema u taoistima, alkemijske otvara procese prema izmeu

potencijalima

Zemlje;

upuuje

s u n e v i h zraka i Z e m l j e koji p r i d o n o s e stvaranju i v o t n e energije. U p r a v o nas nae disanje, n a r o i t o p r i r o d n o disanje, o s p o s o b l j a v a da u p i j a m o i p r e r a u j e m o tu energiju. to je p r i r o d n o disanje? Na o v o pitanje p o e l i s m o o d g o v a r a t i u prva dva poglavlja u k o j i m a s m o raspravljali o fiziologiji disanja i t o m e na koji n a i n je disanje p o v e z a n o s n a i m t k i v o m i o r g a n i m a . O p s e n i j e s m o zahvatili ovu m a t e r i j u u t r e e m poglavlju u k o m e je b i l o rijei o tri glavne energetske t o k e u tijelu, s p o s e b n i m o s v r t o m na c e n t a r u p u p k u . U o v o m e m o poglavlju disanje p r o m a t r a t i k a o a k t i v n o s t itavog tijela. N a i m e , s a m o a k o d i e m o i t a v i m t i j e l o m m o e m o , d o i u doticaj s u n u t a r n j i m iscjeljujuim s n a g a m a i v i t a l n o u k o j u s m o stekli r o e n j e m .

KRATKA DEFINICIJA P R I R O D N O G DISANJA

Moda disanja nam dao je najjednostavniju psihijatar, i najshvatljiviju uenik, definiciju prirodnog Lowen.

slavni

Reichov

Alexander

" P r i r o e n o disanje, o n o koje p r i m j e u j e m o k o d m a l e djece i ivotinja, o b u h v a a itavo tijelo. Ne u s m i s l u da svaki d i o u n j e m u sudjeluje, ve po

t o m e to strujanje disanja utjee na svaki d i o tijela. Kada u d i e m o , o v o strujanje p r o d i r e d u b o k o u nau t r b u n u upljinu, penjui se p r e m a glavi. K a d a i z d i e m o , o n o se sputa od nae glave sve do s t o p a l a " .
37

P r e m a ovoj definiciji ispada da je m a l o tko od nas osjetio p r i r o d n o disanje. K a d a sam z a p o e o s c h i nei tsang p r a k s o m ( v r s t o m u n u t a r n j e c h i masae) uoio sam, na primjer, da veina mojih novih klijenata uope ne

primjeuje p o k r e t e trbuha, g r u d n o g koa i leda koji nastaju kod disanja. D o k b i h p r o m a t r a o k a k o diu ili stavljao ruku na n j i h o v g r u d n i ko, j a s n o sam mogao osjetiti k a k o se strujanje zraka javlja isprva u njihovim

g r u d i m a , u g l a v n o m v i i m d i j e l o v i m a grudiju i k a k o p o l a k o prelazi ka r a m e n i m a i vratu. Na n e k i m a od njih b i o je izvren kirurki zahvat na t r b u h u i b i l o je j a s n o da diu na ovaj n a i n k a k o ne bi izazvali b o l o v e o k o mjesta zahvata. D r u g i su potiskivali u sebi e m o c i o n a l n e rane. N e k i su pokazivali z n a k o v e seksualnih frustracija. Ono to im j e svima bilo

z a j e d n i k o b i l o je da su svi p o d s v j e s n o disali na n a i n koji ih je tedio od k o n f r o n t a c i j e s fizikim i p s i h i k i m n e l a g o d a m a .

RALANJENJE VANJSKIH I UNUTARNJIH PROCESA DISANJA

Da bi se m o g l a koristiti snaga p r i r o d n o g disanja, v a n o je z n a t i da postoje dva odijeljena aspekta disanja: vanjski (koji je p r i m j e r e n disanju k a k o ga doivaljavaju p s i h o l o z i ) i u n u t a r n j i ( s u p t i l n i vid disanja koji zahvaa cijelo nae b i e ) . B e z o b z i r a radili sami ili uz asistenciju iskusnije o s o b e , klju p r i r o d n o g disanja m o e m o p r o n a i j e d i n o p u t e m u n u t a r n j e percepcije, u n u t a r n j e g osvjeivanja procesa koje izaziva disanje. S a m o o n o , n a r o i t o osvjeivanje svih podsvjesnih radnji, vodi nas ka razumijevanju fizike i duevne snage disanja. D a b i nae disanje p o s t a l o s l o b o d n o o d b l o k a d a

n u n o , je da doista s h v a t i m o , bez o c j e n a i r a c i o n a l i z i r a n j a , to te snage doista jesu.

Vanjski pokreti daha

S o b z i r o m na dosad r e e n o , j a s n o je da p o s t o j e b a r e m dva procesa koja se odigravaju u d a h o m i i z d a h o m . S v a k i m u d a h o m , n a k o n to zrak ude u na n o s i nastavi p u t o v a t i d u n i k o m , na se t r b u h n a d i m a k a k o bi oitu d a o p r o s t o r a koji se pak n e z n a t n o sputa n a n i e k a k o bi o s t a v i o p l u i m a vie p r o s t o r a . Prvi pokret, koji u o a v a m o kod p r i r o d n o g disanja, u p r a v o j e o v o o p u t a n j e trbuha. K a k o s e p l u a p u n e z r a k o m , k a r i k i r a n o n a l i k b o c i koja se p u n i v o d o m , plua se t a k o e r ire a s t e r n u m podie, sve opet da bi plua imala vie p r o s t o r a (slika 2 1 ) . T i j e k o m izdisanja u o a v a m o da se zrak, k a k o i oit, p o d i u te lea i z n o v a z a u z i m a j u ravniji p o l o a j . I s t o v r e m e n o , p r i m j e u j e m o da se i g r u d n i ko i s t e r n u m oputaju a s n j i m a kao da se oputa i c i j e l o tijelo (slika 2 2 ) . U d a h i izdah dva su s i m u l t a n a p o k r e t a daha od k o j i h svaki ide u s v o j e m smjeru. P r o m a t r a n j e m ova dva o p r e n a p o k r e t a d a h a i tijela s t j e e m o tzv. u n u t a r n j u k i n e s t e t i k u svjesnost koja n a m o m o g u a v a da se o p u s t i m o kada e l i m o i p r i m i j e t i m o na koji n a i n razliite energije kolaju u n a m a .

Unutarnji pokreti daha

Sa stanovita t a o i z m a , da bi se p r i r o d n o d i s a l o vanije je znati na koji nain se "energija ove daha", chi energija, kree kroz udah na organizam. aktivan

Pomicanje

energije

izazivaju

naizmjenino

(yang,

p r i n c i p , p o d i z a n j e ) i izdah (yin, pasivan p r i n c i p , sputanje) p u t e m k o j i h se tijelo p u n i i p r a z n i . P r e m a tvrenju taoista, u d a h p o d i e o v u energiju ka glavi, d o k izdah k a n a l i z i r a energiju u sve ostale dijelove tijela. T a k o e r ,

taoisti tvrde da u d a h o m m o e m o natjerati z e m l j i n u yin energiju, koja je m o n a iscjeljujua energija, da ude u nae tijelo p r e k o n a i h stopala. Izdahom i z b a c u j e m o i z sebe tetne energije k a Z e m l j i . S l i n o tome

m o e m o u d i s a j e m p r i v u i n e b e s k u y i n energiju u svoje tijelo k r o z vrh glave, te je p o t o m izdisajem rasporediti po c i j e l o m tijelu, s p u t a n j e m " s n a g e " p r e m a dolje (slika 2 3 ) .

POLARITET NEBA I ZEMLJE

Ma to s m a t r a l i p o d e n e r g i j a m a N e b a i Z e m l j e , b i t n o je z n a t i da o n e i m a j u svoj p o z i t i v a n i n e g a t i v a n n a p o n , svoj yang i yin, i da su kao takve p o k r e t n e . R a z n a e l e k t r o m a g n e t s k a polja o k o Z e m l j e s a m o s u j e d n a o d m a n i f e s t a c i j a tih energija. A m e r i k i p r o i z v o a i i o n i z a c i j s k i h ureaja za stvaranje n e g a t i v n i h i o n a , koji se k o r i s t e u p r o g r a m u istraivanja svemira, istiu da i z m e u Z e m l j e i a t m o s f e r e p o s t o j i polje snage s t o t i n e v o l t i po m e t r u u k o m e p o s t o j i s a m o isti zrak k o j e j e u g l a v n o m p o z i t i v a n n a s p r a m Z e m l j e . P o k u s i su p o t v r d i l i da o v o polje privlai n e g a t i v n e i o n e iz svemira koji stvaraju struje v a n e za o d r a n j e ivota na Z e m l j i . 3 8 T a o i s t i ve t i s u a m a g o d i n a g o v o r e o p o l a r i t e t i m a yanga i y i n a , vieg i nieg, N e b a i Z e m l j e . N a o r g a n i z a m ne odravaju s a m o k e m i j s k i i

e l e k t r i n i p o l a r i t e t i , ve i e l e k t r o m a g n e t s k i p o l a r i t e t i Z e m l j e i atmosfere. Zbog uplitanja ovih elektomagnetskih pa je tako naa polja glava samo tijelo razliito je

nabijeno

energijom,

n a b i j e n a vie p o z i t i v n o m

e n e r g i j o m , a naa stopala n e g a t i v n o m , to p o s e b i c e d o l a z i do izraaja a k o s t o j i m o u s p r a v n o . V a n o j e t a k o e r gdje s t o j i m o , kakav j e z r a k o k o nas, kakva k l i m a nas o k r u u j e itd. Na primjer, u z a t v o r e n o j p r o s t o r i j i , u kojoj je zagueni zrak, g u b i se ova razlika. I s k r e n o vjerujem da nas kada d i e m o k r o z itavo tijelo, svjesni sebe od s t o p a l a do glave, o p l a h u j e d a a k energije koja povezuje N e b o i Z e m l j u . M o d a u p r a v o taj p r o t o k energije objanjava

Slika 23

P r o t j e c a n j e yin

i y a n g energije

k r o z tijelo

zato tai chi i chi kung imaju t a k o iscjeljujui u i n a k , n a r o i t o o n d a , kao to p r e p o r u u j u T a o i s t i , kada se p r o v o d e na o t v o r e n o m i svjeem zraku.

D O B I T I OD DISANJA C I J E L I M T I J E L O M
Da b i s m o doli u sklad sa z e m a l j s k i m i n e b e s k i m energijama, m o r a m o n a u i t i disati cijelim t i j e l o m koje je s a m o po sebi vrlo k o r i s n o , k a k o na f i z i o l o k o m , tako i na psiholokom p l a n u . F i z i o l o k i takvim d i s a n j e m uzimamo vie kisika, pospjeujemo rad itavog dinog sustava,

o b n a v l j a m o ( u n u t a r n j o m m a s a o m koju o n o p r o v o d i ) stanice, tkiva i

organe

svog

tijela

bre

izbacujemo

sve

toksine

tvari.

Psiholoki

p r o m a t r a n o , disanje c i j e l i m t i j e l o m p o m a e n a m d a s e o p u s t i m o , o s j e t i m o sebe iznutra i steknemo jasnu predodbu o sebi i tome kako

f u n k c i o n i r a m o . i m s e t o j e d n o m d o g o d i , i m uvedete dah u djelove tijela k o j i h n i s m o b i l i svjesni, p r i m i j e t i t ete k a k o se m i j e n j a j u vai stavovi, vai osjeaji i k a k o v a m slika koju i m a t e o sebi vie ne predstavlja n e k a k a v teret.

PRAKSA

Sjednite

p o n o v i t e do cijelu

sada

o p i s a n e vjebe.

K a d a zavrite, pokuajte

svjesno o b u h v a t i t i

svoju p o j a v u . O s j e t i t ete k a k o sve u v a m a ,

u k l j u u j u i k o u , tkiva, m i i e , tetive, l i g a m e n t e , o r g a n e i kosti, vibrira slabije ili jae. Pokuajte razluiti koliko razliitih vibracija moete

razaznati.

1 P r o m a t r a n j e vanjskih pokreta disanja

P o z o r n o p r o m a t r a j t e p o k r e t e koje p r o i z v o d i t e k o d disanja. Pokuajte d o k udiete osjetiti strujanje zraka u t r b u h u i p o k r e t a n j e oita. Pogledajte da li v a m se t r b u h sputa k o d u d a h a . A k o n i s t e sigurni, s p o j i t e palce na r u k a m a na s v o m p u p k u i p r o m a t r a j t e h o e li se rairiti kada u d a h n e t e . D o k izdiete, p o k u a j t e registrirati p o d i z a n j e oita i uvlaenje t r b u h a . P o k u a j t e d o k u i t i k o l i k o ti p o k r e t i p r o d i r u u vae tijelo. D o k udiete, na primjer, p o k u a j t e u o i t i k o l i k o se o i t d o i s t a sputa. D o t i e li zdjelicu? D o k izdiete p o k u a j t e o t k r i t i koji s u najvii p o k r e t i koje i n i t e . D o s e u l i vau glavu? N e pokuavajte u i n i t i n e t o n o v o . S a m o p r o m a t r a j t e k a k o

dah p o m a l o p r o i m a sve vie vae tijelo. Vjebajte ovu vjebu o k o 10 minuta.

Promatranje

unutarnjih

pokreta

disanja

P r o m a t r a j u i ove fizike p o k r e t e navie i n a n i e , pokuajte u j e d n o u o i t i p o k r e t e "energije d a h a " u v a m a . D o k udiete, pokuajte osjetiti energiju i vibracije koje se uzdiu ka vaoj glavi. D o k izdiete, pokuajte o t k r i t i je li energija zahvatila ostale dijelove vaeg tijela. Ne urite. Za nas nije

u o b i a j e n o da o p a a m o ovakva u n u t a r n j a gibanja u tijelu. Pustite da se stvari odvijaju s a m e od sebe i j e d n o s t a v n o " m o t r i t e " na njih. K o r i s t i t e u n u t a r n j u p o z o r n o s t kao klju.

3 Uspostavljanje veze s glavom i stopalima

Osjetite sada kako v a m stopala njeno poivaju na tlu. Opustite ih

zamiljajui k a k o ulaze u tlo. N a k o n to ih o p u s t i t e osjetit ete vibriranje u prvoj bubrenoj toki (toka toka, na stopalu na k o j e m se nalazi prva 24). Neka njezine

bubrena

akupunkturna

prikazana

n a slici

vibracije zahvate cijelo vae s t o p a l o , pa i noge. P o t o m , n e k o l i k o m i n u t a , masirajte s r e d n j i m p r s t o m na ruci vrh svoje glave. O d m o r i t e se i u s m j e r i t e p o z o r n o s t ka s u p t i l n i m , t o p l i m ili b o c k a j u i m v i b r a c i j a m a koje e se pojaviti na mjestu koje ste m a s i r a l i . D r i t e p o z o r n o s t na ovoj t o k i sve d o k n e u o i t e jedan o d tih o u t a .

4 Disanje

cijelim

tijelom

D r e i p o z o r n o s t na s t o p a l i m a i glavi d o k diete p o e t ete uoavati k a k o , u stvari, die cijelo vae tijelo. D o k budete udisali, m o d a osjetite k a k o se

Slika 24
Prva bubrena toka

Slika 25
Krunska toka

g o l i c a n j e iz stopala p r e n o s i navie p r e k o tkiva i o r g a n a vaeg tijela i sjedinjuje se s o s j e t i m a k o j e disanje p r o i z v o d i u vaoj glavi. K o d izdisaja trebate osjetiti k a k o se energija d a h a p r e n o s i o d o z g o p r e m a dolje sve do vaih stopala. K a d a se to d o g o d i , j e d n o s t a v n o uivajte u o v o m p r o t o k u energije daha k r o z vae tijelo navie i n a n i e . T r u d i t e se l o c i r a t i svako m j e s t o do kojeg ta energija ne stie. Vjebajte o v u vjebu 10 m i n u t a na ovaj n a i n , p r i h v a a j u i d o j m o v e k a k o energija raste i o p a d a u v a e m tijelu. A k o ne uspijete, ne oajavajte. P o t r e b n o je n e k o vrijeme da se to p o s t i g n e . K r e n i t e na sljedeu vjebu.

Istezanje

kraljenice

S t a n i t e u o s n o v n i p o l o a j , l a g a n o savijte k o l j e n a , stopala neka v a m b u d u po p r i l i c i u r a v n i n i s r a m e n i m a . R a m e n a i ruke o p u s t i t e . K o n c e n t r i r a j t e se i s t o v r e m e n o na g o l i c a j u i p r e g i b na s t o p a l i m a i t o k u na v r h u glave. O s j e t i t e vibracije u o b a ta p o d r u j a . N e k a v a m u d a h z a p o n e u s t o p a l i m a a zavri u glavi. V e n a k o n n e k o l i k o u d a h a p r i m i j e t i t ete da v a m se

Slika 26
Ispravljanje kraljenice

kraljenica ispravlja, a glava l a g a n o p o d i e u p o t r a z i za p o l o a j e m koji joj o m o g u a v a veu u d o b n o s t . N e k a va izdah z a p o n e na v r h u vae glave a zavri u Z e m l j i p o d v a i m n o g a m a . D r i t e p o z o r n o s t n a k r a l j e n i c i d o k izdiete; pogledajte je li i dalje izravnata. Z a m i s l i t e k a k o se kraljenica istee i i z n o v a sakuplja d o k diete (slika 2 6 ) . Ne razmiljajte o n e l o g i n o s t i o v a k v o g p o k u a j a ; z a m i s l i t e da se to ipak zbiva.

Povezivanje Neba i Zemlje

K a d a svladate p r e t h o d n u vjebu, k r e n i t e na i d u u koja se t a k o e r radi stojei. Udiui, i polako

Slika 27
Povezivanje Zemlje i N e b a

podignite

pete

istovremeno

p o d i g n i t e ispred sebe ruke p r e m a gore. glave P o d i g n i t e ih posve iznad (s dlanovima prema

naprijed - slika 2 7 ) . K o d udisaja sputajte ruke i pete d o k se ne nau u poetnom poloaju.

P o n o v i t e ovu

vjebu vie puta.

K o n c e n t r i r a j t e se na u z d i z a n j e i sputanje Osjetite energije kako u vama. itavim

diete

t i j e l o m . O s m o t r i t e n a koji n a i n dah, d o k stojite, u v a e m tijelu i izvan njega povezuje Nebo i

Z e m l j u . K a d a p r i m i j e t i t e taj osjet, proeite nekoliko minuta i

z a p a m t i t e k o l i k o d u g o j e trajao.

PROSTRANO DISANJE

... svakim

udahom

ne dobivamo

samo za ivot nam nunu hranu i energiju, ve i novi kvalitetan prostor. Upravo tu prostornost,

ako joj dopustimo du ue u nas, pomae nam da razotkrimo dublje slojeve svog bia

i latentne iscjeljujue snage u nama.

Trideset

preki

tvore

jedan

kota.

njegovoj

s r e d i n i p r a z a n je p r o s t o r koji ga i n i u p o t r e b l j i v i m . I z m o d e l i r a j g l i n e n u b o c u ; p r a z n i n a j e o n o to b o c u i n i u p o t r e b l j i v o m . S k i n i vrata i p r o z o r e s kue; prazan prostor u njoj ono je to kuu ini

useljivom. Isto tako, i mi s m o neto postojano, no u p o t r e b l j i v o u n a m a j e s a m o o n o to j e s l o b o d n o i p r a z n o . Vaa tijela i n e i v i m o n i dijelovi koji nisu okupirani.39 Lao Tse

O s j e t i t i p r i r o d n o disanje z n a i osjetiti njegovu " p r o s t r a n o s t " . N a e disanje n e p o t v r u j e s a m o n a u p o s t o j a n o s t t i m e t o s e u z d i e i sputa, o n o m o e takoer i i i z n u t r a p r e m a v a n p o v e z u j u i na i n t i m n i svijet s v a n j s k i m svijetom. Na isti n a i n na k o j i vanjske o b j e k t e i p r o c e s e o d j e l j u j e m o ili p o v e z u j e m o sa s o b o m , m o e m o razvrstati i u s k l a d i t i m n o g e nae tjelesne i duevne f u n k c i j e i energije u n a m a . K a o to je n a p i s a o C h u a n g T z u : " S v a b i a koja i m a j u svijest ovise o disanju. T o to i m disanje nije p o t p u n o nije krivica N e b e s a . N e b o dri o t v o r e n i m svoje r i z n i c e n o i d a n . o v j e k s a m sebi zatvara p r o l a z e . o v j e k o v o je tijelo kua s m n o g o p r o s t o r i j a u k o j o j u m m a t a o n e b e s k i m u d i m a . N o , a k o p r o s t o r i j e n i s u d o v o l j n o velike i

prostrane,

ena

sestre

prosvjedovati.

Ipak,

ovjek
40

mora

teiti

b o a n s k o m k a k o est ula ne bi razorila j e d n o d r u g o . "

P r o s t o r i j e ili

" k o m o r e " tijela, koje s p o m i n j e C h u a n g T z u i m n o g i drugi taoisti, p o s e b i c e t r b u h , grudni ko i srce, m o r a j u b i t i "velike i p r o s t r a n e " kako bi funkcije i energije tijela bile u skladu. A k o ne o s j e a m o p r o s t o r n o s t svojih tetiva i organa, n e e m o osjetiti

p r o s t o r n o s t bilo ega u n a m a . O s j e a t e m o da u n a i m i v o t i m a n e m a d o v o l j n o p r o s t o r a da se i z r a z i m o z b o g ega e m o b i t i p o d s t r e s o m i i z l o e n i b o l e s t i m a . Iz tog razloga v o l i m o o t i i na selo ili m o r e gdje i m a m o ist vidik na okoli i n e b o i gdje vladaju m i r i tiina. I a k o je takav o d m o r m e l e m za nae oi i ui, osjeaj p r o s t o r n o s t i i m i r a b r z o splasne n a k o n to se iznova v r a t i m o u na u o b i a j e n o k o l i . T i b e t a n s k i b u d i z a m oduvijek je isticao k o l i k o je p r o s t o r vaan za ovjeka i da su "konfuzija, s u k o b i , nesklad i o p e n i t o sve negativnosti koje se javljaju u drutvu u z r o k o v a n e t i m e to se p o j e d i n a c osjea s k u e n o u samom sebi i zajednici u kojoj ivi... Tek otvaranje prema novim

m o g u n o s t i m a m o e u k l o n i t i a n k s i o z n o s t i frustriranost koju o s j e a m o kao sputana bia i stvoriti uvjete da s vie povjerenja g l e d a m o sebe i druge."41

STUPNJEVI OUTA
S p o z n a v a n j e " n o v i h prostranstava u s e b i " k l j u n o je za nae zdravlje i d u h o v n i rast. K a k o sebe d o i v l j a v a m o ponajprije p u t e m tijela, o n o j e d o b r a p o l a z n a t o k a za nae istraivanje. P o s t o j i m n o t v o n a i n a k a k o moemo osvijestiti svoje tijelo, a najbolje je poeti od onog

najoiglednijeg. D i o o u t a , koje m o e m o i m a t i u s v o m tijelu, o d n o s i se na b o l o v e u n j e m u ; suptilniji o u t je osjetiti svoju teinu i o b l i k ; slijede jo s u p t i l n i j i kao to su svijest o t e m p e r a t u r i vlastitog tijela, o p o k r e t i m a

koje o n o i n i , d o d i r i v a n j u , t r n c i m a n a k o i , p r o c e s i m a disanja, m i i i m a , organima, sokovima i kostima, mjestima na kojima se skuplja naa

energija i p u t o v i m a k o j i m a se kree. P o s t o j i jo j e d n o iskustvo s a m o g sebe koje m o e m o i m a t i . M o e m o osjetiti s v e p r o i m a j u u o t v o r e n o s t koja izvire iz naeg srca. A k o s l i j e d i m o taj put, pratei sve ove o u t e , u k l j u u j u i frekvencije vlastitih vibracija (vibracije koje nas ukljuuju ne iskljuuju), susrest emo se sa samom ivotnom silom kakva ona doista jest,

o i e n o m od naih k r u t i h m e n t a l n i h p r e d o d a b a i, to je jo vanije, od p r e d o d b e koju i m a m o o s a m i m a sebi. U e i sve vie i vie koji su n a i n i preputanja ovoj i v o t n o j sili stei e m o p r o s t o r koji n a m nedostaje i rijeiti n e j a s n o e koje i m a m o o sebi. Osvjeivanje tijela je dakle put k o j i m o t v a r a m o n o v e p r o s t o r e i d o v o d i m o u sklad o p r e n o s t i i p o l a r i t e t e ivota, sve m o g u e m a n i f e s t a c i j e yina i yanga, o m o g u u j u i im da b o r a v e j e d n a uz drugu bez posljedica po nas. O v o u n u t a r n j e sjedinjavanje, p r i h v a a n j e svega to j e s m o o s l o b a a nae tijelo, no i na um i d o n o s i n a m n o v u ivost i n o v osjeaj c j e l o v i t o s t i .

TRI DINE K O M O R E
D a b i s m o ostvarili ovu u n u t a r n j u p o m i r b u , m o r a m o prvo o t v o r i t i sve p r o s t o r i j e svog bia k a k o bi o n e i z n o v a bile "velike i p r o s t r a n e " . N a j l a k i n a i n da se to p o s t i g n e je k r o z iskustvo p r o s t o r n o s t i vlastitog d a h a koje treba p r e n i j e t i u svaku od " t r i d i n e k o m o r e " - k a k o ih naziva Ilse

M i d d e n d o r f . T o s u nii d i n i trakt, o d p u p k a n a n i e ; srednji, o d pupka do oita; i vii, od oita do glave (slika 2 8 ) . M o r a m o n a u i t i disati k r o z sve te tri k o m o r e . M o r a m o o t p u s t i t i uspostaviti i d e a l n o stanje u tenzije koje u n j i m a p o s t o j e i koje nije n i t i napeto, niti

n j i m a , stanje

p r e o p u t e n o . Ovaj p o s a o p o t a k n u t e, s a m p o sebi, neke p r o m j e n e u n a m a koje e se p o v o l j n o o d r a z i t i na nae zdravlje. P r o m a t r a n o a n a t o m s k i , ta

se tri p r o s t o r a disanja p o d u d a r a j u s tri " p l a m e n i k a " ili " p e i " u tijelu koje navodi klasina kineska medicina. Ideja o "trostrukoj pei" u tijelu

odgovara fiktivnoj podjeli tijela na tri dijela. O n a u p u u j e na to da u ovjeku postoje tri glavna energetska vrela: vie, srednje i nie, koja su sva povezana s o d r e e n i m o r g a n i m a . Prema uenju klasine kineske medicine "trostruka pe" regulira

m e t a b o l i k e i fizioloke p r o c e s e u tijelu. " T r o s t r u k a p e " , iji rad prati c h i energija, o m o g u u j e k o m u n i k a c i j u m e d u o r g a n i m a u tijelu. P r e m a m o m iskustvu, svjesno disanje k r o z sve tri k o m o r e , sve tri pei, i p r o m a t r a n j e na koji n a i n dah prolazi k r o z svaku od njih, p o m o g l o mi je da u s p o s t a v i m skladan p r o t o k fizikih i d u e v n i h energija u sebi. O v a mi je praksa

Tri k o m o r e dinog procesa

via

srednja

nia

p o m o g l a da lake i bolje spavam, a k o b i h je p r o v o d i o naveer; i o s j e a m vitalnost, komore ako bih doista je p r o v o d i o tijekom dana. Piui o Praksa svojim disanja k r o z tri o

je v r l o

djelotvorna.

zapaanjima

d j e l o t v o r n o s t i takvog disanja g o s p o d a M i d d e n d o r f istie d a " n a m vjebe disanja s t a l n o otkrivaju n o v p r o s t o r u k o m e m o e m o disati. T o j e najbolji n a i n da se svladaju m l i t a v o s t i b e i v o t n o s t tijela i da o n o osjeti olakanje, svjetlost, n o v u snagu i n o v e p o t e n c i j a l e . D i n a m i k e t e h n i k e disanja v o d e nas ka p o s t i g n u u i uspjehu u s v i m d o m e n i m a ivota. N j i h o v iscjeljujui u i n a k u k l a n j a i s c r p l j e n o s t i depresiju. P o v e a n a m o disanja spreava t a k o e r u p a d a n j e iznova u takva s t a n j a " . 4 2 B e z o b z i r a na teoretska o b j a n j e n j a koja e m o p r i h v a t i t i da b i s m o si lake p r e d o i l i k a k o t e h n i k e disanja djeluju, j a s n o j e d a s v a k i m u d a h o m n e d o b i v a m o s a m o za ivot n a m n u n u h r a n u i energiju, ve i j e d a n n o v i kvalitetan p r o s t o r . U p r a v o ta p r o s t o r n o s t , a k o j o j d o p u s t i m o da ude u nas, pomae nam da r a z o t k r i m o d u b l j e slojeve svog b i a i latentne

iscjeljujue snage u n a m a . I a k o je p r o s t r a n o disanje vrlo j e d n o s t a v n o , nije ga lako svladati. G o d i n a m a s m o disali n a p o g r e a n n a i n i , t o j e jo vei p r o b l e m , bez ikakve k i n e s t e t i k e svjesnosti o vlastitoj n u t r i n i i spoznaje o t o m e k a k o na o r g a n i z a m spreava ili pospjeuje nae disanje. B e z svijesti o t o m e to se u n a m a zbiva, n e m o g u e je n a u i t i p r a v i l n o disati - bez o b z i r a na to bavili se y o g i s t i k i m , t a o i s t i k i m ili n e k i m d r u g i m t e h n i k a m a - a m o e n a m se d o g o d i t i da pri p o k u a j i m a s a m o d o d a t n o s t v o r i m o kaos u sebi ili i z a z o v e m o i n e k e tee p r o b l e m e .

PSIHOLOKE Z A P R E K E SPONTANOM DISANJU

J e d n o m kada o s v i j e s t i m o zbivanja u n a e m o r g a n i z m u , uvjerit e m o se k a k o nae m i s l i i osjeaji utjeu na nae disanje, na r i t a m k o j i m u d i e m o

i i z d i e m o . To je kritian t r e n u t a k svake prakse disanja, jer k r o z njega o t k r i v a m o narav p s i h o l o k i h zapreka koje n a m ne doputaju da d i e m o spontano.

Naa nesposobnost da izdiemo potpuno

Prema M a g d i Proskauer, psihijatrici koja je se m e d u prvima koristila t e r a p i j o m disanja, jedna od najveih zapreki na " o t k r i v a n j u najboljeg

n a i n a d i s a n j a " jest naa n e s p o s o b n o s t da izdahnemo p o t p u n o . B u d u i da udah zahtijeva o d r e e n u tenziju, izdah zahtijeva da se o n a posve o t p u s t i . P u n i udah bez p u n o g izdaha nije m o g u . Stoga je v a n o z n a t i to n a m stoji n a p u t u d a i m a m o p u n i izdah. O b i n o o n o to n a m stoji n a putu nije n e t o s i m e b i s m o se rado suoili. Proskauer, n a i m e , naglaava da se "naa povrnost naeg kod uma izdisaja u nalazi u dosluhu zastarjele s naim psiholokim odavno

stanjem

kome

caruju

koncepcije,

prevakane ideje, koje su, kao i zrak u n a i m p l u i m a , o t r c a n e i nisu n a m vie p o t r e b n e . " 4 3 O n a naglaava da ovjek m o r a , eli li n a u i t i izdisati k a k o treba, o t p u s t i t i "stara o g r a n i e n j a , s k i n u t i kri koji n o s i na s v o j i m r a m e n i m a " . A k o o d b a c i m o taj suvian teret, o m o g u a v a m o r a m e n i m a i r e b r i m a da se opuste i spuste se u svoj p r i r o d n i p o l o a j u m j e s t o da stoje n a p e t o p r e m a gore. P u n i izdah zbiva se tada a u t o m a t s k i . 4 4

Naa nesposobnost da udahnemo potpuno

O n i koji n e m o g u i z d a h n u t i p o t p u n o u n o r m a l n i m uvjetima, o i t o n e m o g u niti u d a h n u t i kako treba. K o d p u n o g udaha, koji z a p o i n j e u d o n j e m p r o s t o r u disanja i koji se uspinje p r e m a gore k r o z ostale p r o s t o r e t r b u h a , d o n j i d i o leda, i g r u d n i ko zahtijeva da ti p r o s t o r i b u d u e l a s t i n i . T o , k a o to je ve b i l o o p i s a n o , p o m a e oitu, koji se nalazi ispod g r u d n o g

koa i koji se u s i d r i o uz l u m b a l n i d i o k r a l j e n i c e da se spusti nie k o l i k o je p o t r e b n o . Da bi to f u n k c i o n i r a l o , m i i i i o r g a n i u k l j u e n i u disanje, m o r a j u b i t i u h a r m o n i j i , s l o b o d n i o d s u v i n i h tenzija. T a k v o p r o s t r a n o disanje nije s a m o fiziki f e n o m e n , ve i p s i h i k i . On ovisi o t o m e k o l i k o e l i m o i k o l i k o s m o s p o s o b n i sudjelovati p o s v e u s v o m ivotu i stei n o v u i m p r e s i j u o sebi u svijetu.

Sloboda da se prigrli Nepoznato

P u n i u d a h i izdah m o g u i su najvie o n d a kada s m o s p r e m n i o d b a c i t i staro i prigrliti n o v o . U p u n o m i z d a h u p r a z n i m o sebe ne s a m o od u g l j i n o g d i o k s i d a n e g o i od starih tenzija, k o n c e p a t a i osjeaja. K a d a i z d i e m o p o p t u n o , o b n a v l j a m o sebe, n e s a m o n o v i m k i s i k o m , n e g o i n o v i m i m p r e s i j a m a o o n o m e to se zbiva u n a m a i izvan nas. O b a pokreta disanja ovise o " s l o b o d n o m , p r a z n o m p r o s t o r u " koji lei u srcu naeg bia. O u t u n u t a r n j e g svijeta (i t i i n a ) , koju p o n e k a d o s j e t i m o u m e d u f a z i i z m e u izdaha i u d a h a , to je na p u t u n e p o z n a t o . To je o u t m e u p r o s t o r a koji nas oivljuje i m o e u i n i t i c j e l o v i t i m a . PRAKSA

Da biste se p r i p r e m i l i za ove vjebe, s j e d n i t e ili s t a n i t e o t v o r e n i h o i j u i u s m j e r i t e p o z o r n o s t na dah k a k o d o l a z i i o d l a z i . K o n c e n t r i r a j t e se na sva tri tan tiena, o n a j k o d p u p k a , u s o l a r n o m p l e k s u s u i m e d u o i m a . O s j e t i t e r a z l i i t o s t vibracija u o v i m p r o s t o r i m a . D o k diete osjetite svoj vanjski i u n u t a r n j i d a h , razliite u z d i u e i s p u t a j u e p o k r e t e tkiva i energije. P o m n o u o i t e svaki p r o s t o r k o j i izgleda n a p e t ili je povezan s v a i m d i s a n j e m na b i l o koji n a i n . P r o v e d i t e b a r e m 10 m i n u t a u ovoj fazi vjebe.

O t v a r a n j e dinog

prostora

T i j e k o m izdaha u p o t r i j e b i t e dva ili tri prsta i njima n j e n o p r i t i s n i t e t r b u h na mjestu izmeu prsne kosti i p u p k a . T i j e k o m udaha p o p u s t i t e taj

pritisak. P r o m a t r a j t e k a k o va t r b u h reagira na taj pritisak. D i i t e t a k o n e k o vrijeme. P o t o m stavite ruke na p u p a k i p o s t u p i t e isto; pritiite d o k izdiete i poputajte pritisak d o k izdiete. Pokuajte zamijetiti k a k o se otvara va d o n j i p r o s t o r disanja. Z a t i m stavite ruke na n a j n i a rebra s o b j e strane grudi. D o k izdiete n j e n o pritiite rebra p r e m a u n u t r a . D o k udiete p o p u s t i t e pritisak i p r o m a t r a j t e k a k o v a m se p o l a k o die grudni ko. T r e b a t e znati da se vaa d o n j a rebra, zvana i " s l o b o d n a rebra", m o g u uzdizati p r i l i n o s l o b o d n o jer nisu vezana z a s t e r n u m . Z a p r a v o , o n a omoguavaju pluima da se raire koliko je p o t r e b n o . Sada lagano

pritiite svoj solarni pleksus d o k izdiete. P r o m a t r a j t e n e k o l i k o m i n u t a k a k o se gornji d i o vaeg t r b u h a o p u t a i otvara. K a d a zavrite, p r i t i s n i t e l a g a n o d o n j i d i o s t e r n u m a d o k izdiete. U sljedeih n e k o l i k o izdaha p o s t u p n o preselite pritisak na vrh s t e r n u m a . B u d e t e li u p o r n o vjebali ove vjebe, u s k o r o ete o t k r i t i k a k o mjesta na koja ste b i l i k o n c e n t r i r a n i postaju sve elastinija i p r o s t r a n i j a . Z a t i m na isti n a i n o b r a d i t e sve p r o s t o r e svog trbuha, g r u d n o g koa (ne zaboravite na svoja rebra i p r o s t o r izmeu njih) i r a m e n a . Ne urite. Vie ete koristi i m a t i od o v i h vjebi

b u d e t e li ih p r o v o d i l i 15 do 20 m i n u t a svaki dan j e d a n tjedan ili due, n e g o a k o p o k u a t e cijeli ciklus o b a v i t i u j e d n o j seansi.

J e d n o s t a v n a tehnika o t v a r a n j a sva tri p r o s t o r a disanja

P o s t o j i jo jedna vrlo j e d n o s t a v n a t e h n i k a koja v a m m o e p o m o i d a o d j e d n o m o t v o r i t e sve tri k o m o r e disanja. N a u i o s a m je prije n e k o l i k o g o d i n a od Use M i d d e n d o r f , a rije je o p o s t u p k u t i j e k o m kojeg prsti na r u k a m a vre pritisak na druge prste. Da biste o t v o r i l i d o n j u k o m o r u

disanja,

njeno pritisnite mali

d o m a l i prst j e d n e ruke o m a l i i d o m a l i prst druge ruke. elite li otvoriti srednju komoru,

O t v a r a n j e svih triju komora dinog p r o c e s a

p r i t i s n i t e srednje prste o b j e ruke. D a biste o t v o r i l i g o r n j u k o m o r u , p r i t i s n i t e z a j e d n o palce i kaiprste. Da biste o t v o r i l i sva tri p r o s t o r a odjednom, pritiite sve prste

o d j e d n o m (slika 2 9 ) . U p o e t k u ne p r o v o d i t e o v u t e h n i k u s vie od o s a m u d a h a i izdaha.

Kretanje

prostornosti

N a k o n to nauite cijelim b i e m sudjelovati iskljuivo u na disanju, zaponite ovu vjebu nosnice usmjerujui d o k diete. pozornost Udahnite

kretanje zraka

k r o z vae

d u b o k o i p o l a k o n e k o l i k o puta. O s j e t i t e p r a z n i n u i p r o s t r a n o s t zraka k o j i s e sputa n i z va d u n i k k a p l u i m a . N o n e zaustavljajte s e o n d j e . J o d o k v a m traje izdah, pokuajte osjetiti k a k o o v o p r o s t o r n o disanje zahvaa i tkiva i o r g a n e vaeg t r b u h a i t a k o o b u h v a a cijelu d o n j u d i n u k o m o r u . Neka u g o d n i osjeaj energiju p r o s t o r n o s t i u k l o n i sve vae n a p e t o s t i koja se skupila i s p o d vaeg p u p k a . i privue

umrtvljenu

D o k izdiete,

otjerajte svaku n a p e t o s t , z a j e d n o s t o m e n e r g i j o m , ka g o r n j e m p r o s t o r u disanja. T a d a isto pokuajte s a s r e d n j o m d i n o m k o m o r o m (koja s e

p r o t e e o d p u p k a d o o i t a ) i n a kraju s g o r n j o m d i n o m k o m o r o m (koja se p r o t e e od oita do v r h a glave), osvjeivajui usput sva tkiva i sve o r g a n e koji su s m j e t e n i u s v a k o m od t i h p r o s t o r a . N a k o n to p r o r a d i t e sve tri

k o m o r e , z a n e m a r i t e osjeaj p r o s t o r n o s t i i j e d n o s t a v n o nastavite pratiti disanje.

Doivljaj daha u kraljenici

Sada kada imate svijest o sva tri p r o s t o r a disanja, p o s e b i c e o n i h u p r e d n j e m dijelu tijela, m o e t e se pozabaviti p r o s t o r i m a s m j e t e n i m a o k o kraljenice, stupa naeg tijela koji s lene strane dolazi u d o t i c a j s tri dine k o m o r e . Pokuajte osjetiti m o z g o v n i i m o d a n i fluid kako pulsira u c e n t r i m a vae kraljenice, sputajui se od m o z g a dolje p r e m a trtici. T a j fluid p o d u p i r e p r o t o k c r v e n i h krvnih z r n a c a koja h r a n e na m o z a k i lenu m o d i n u i u k l a n j a n j u t o k s i n e p r o d u k t e iz naeg m e t a b o l i z m a . T a j fluid djeluje i na na ivani sustav, a n a o j svijesti o m o g u a v a stjecanje n o v i h utisaka. Legnite sada na leda ispruenih n o g u i ruku i s p r u e n i h uz tijelo. P o n o v n o osjetite irenje i povlaenje daha koji prolazi kroz tri d i n e k o m o r e ili " p e n i c e " . Pokuajte i s t o d o b n o osjetiti rad svog srca. N a k o n n e k o l i k o m i n u t a stavite prste na s l j e p o o n i c e iznad uiju (laktove m o e t e ostaviti na tlu da v a m bude u d o b n i j e ) i pokuajte osjetiti pulsiranje srca na t i m m j e s t i m a . Z a m i s l i t e k a k o v a m se glava iri t i j e k o m udaha i s a i m a t i j e k o m izdaha. U s p o r e d o ete m o d a osjetiti kako cijelo vae tijelo prati taj r i t a m irenja i s a i m a n j a . N a k o n dvije do tri m i n u t e , zadrite dah n a k o n udaha. Pokuajte sada osjetiti u n u t a r n j e irenje i s a i m a n j e u p r o s t o r u glave i kraljenice. Ne zadravajte dah due nego v a m j e u g o d n o . N a k o n n e k o l i k o o u b i a j e n i h udaha, p o n o v n o zadrite zrak a vrh jezika usmjerite p r e m a sredini gornjeg svoda u u s t i m a . K a s n i j e u knjizi, kada b u d e m o g o v o r i l i o c i r k u l i r a n j u energije k r o z tzv. m i k r o k o z m i k u sferu, bit e d e t a l j n o o b r a z l o e n o zato je o v o v a n o , te se za sada s a m o p o t r u d i t e osjetiti k a k o v a m se g o r n j i n e p c i u u s t i m a na neki n a i n saimaju i ire u r i t m u koji prati isti o u t u glavi

i kraljenici. T o t o osjeate j e c i r k u l i r a n j e m o d a n o g f l u i d a . T o o b i n o ne traje d u e od 5 do 8 s e k u n d i .

5 Istodobni doivljaj kraljenice i dinih k o m o r a

I dalje pratei " d i s a n j e " kroz kraljenicu p r o m o t r i t e to se zbiva u tri dine k o m o r e . Svjesni pulsiranja energije u kraljenici p r o m a t r a j t e k a k o se

p r a z n e i p u n e d i n e k o m o r e u v a m a . K a d a izdiete, p r o s t o r se s a i m a od gore p r e m a dolje. D o k izdiete, iri s e o d dolje p r e m e gore. N e forsirajte nita. S a m o p r o m a t r a j t e k a k o se odvija p r o c e s p r i r o d n o g disanja u v a m a ; proces u k o m e sudjeluju svi dijelovi vaeg tijela. O s j e t i t e k a k o sa s v a k i m u d a h o m postajete "veliki i p r o s t r a n i " . D o p u s t i t e svijesti da ude u svaki k u t a k vaeg tijela i t a m o uiva u u g o d i o v o g p r i r o d n o g procesa irenja i s a i m a n j a . N a k o n n e k o l i k o m i n u t a u s t a n i t e i sjednite na p o d ili na s t o l a c p r e k r i e n i h n o g u . N a s t a v i t e s p r o s t o r n i m d i s a n j e m jo n e k o l i k o m i n u t a p r o m a t r a j u i sve p r o m j e n e koje m o g u n a s t u p i t i z a t o to ste p r o m i j e n i l i p o l o a j tijela.

6 Pauze

disanju

N a s t a v i t e pratiti svoje disanje. P o s e b n u p o z o r n o s t posvetite o v o g puta p a u z a m a koje p o s t o j e u c i k l u s u disanja: pauzi koja n a s t u p a poslije u d a h a i o n o j poslije izdaha. K o n c e n t r i r a j t e se na p a u z u koja se javlja n a k o n izdaha. V e l i k i m i s t i c i tvrde da je pauza i z m e u izdaha i udaha jedan b e z v r e m e n i t r e n u t a k , b e z g r a n i n i p r o c j e p i z m e u y i n a i yanga, p a s i v n o g i a k t i v n o g , u k o m e se gubi t r e n u t a n a slika k o j u i m a m o o sebi i otvara m o g u n o s t d a s p o z n a m o svoju s t v a r n u p r i r o d u . D o i v i t e o v u p a u z u k a o n e t o to v a m otvara p r o l a z ka v a m a s a m i m a , u svijet o z d r a v l j u j u c i h sila

vae najdublje i n t i m e . Ne forsirajte nita, s a m o p r o m a t r a j t e to se dogaa. Vjebajte ovu vjebu b a r e m 10 m i n u t a .

P r o s t o r n o disanje pod s t r e s o m
Relativno je lako i m a t i osjeaj p r o s t o r n o s t i u o b i n i m o k o l n o s t i m a kada s m o s m i r e n i , te je v a n o , b a r e m u p o e t k u , p r a k t i c i r a t i ove t e h n i k e upravo u t a k v i m uvjetima. Ipak, v j e r o j a t n o ete rado p o k u a t i neku od t e h n i k a p r o s t o r n o g disanja, p o s e b i c e t e h n i k u disanja p u p k o m , iskuati i t i j e k o m stresnih situacija koje n a m d o n o s i ivot. T o s u t r e n u c i kada zapravo

m o e t e najvie u i n i t i za svoj s p o k o j i zdravlje i koji vam o m o g u u j u da sagladate sebe na n o v n a i n . S t r e s n e situacije p o m a u n a m da s a g l e d a m o one najskrivenije utiske koje imamo o sebi, koji su na neki nain

" i z d v o j e n i " i z a u t o m a t i z m a s i m p a t i k o g i v a n o g sustava ( d o b a r p r i m j e r su razni a r h a i n i refleksi). S u o i m o se s n j i m a k a k o b i s m o se o s l o b o d i l i n e p o t r e b n i h napetosti i p o e l i ivjeti s p o k o j n o . K a o svojevrsna p r i p r e m a za takav rad na sebi m o e v a m p o s l u i t i idua vjeba. S t a n i t e , p o d j e d n a k o rasporeujui teinu na oba stopala, i l a g a n o savijte k o l j e n a . O s j e t i t e k a k o diete i stojite u t o m poloaju s v o j i m c j e l o k u p n i m b i e m . P r o d u b l j u j t e doivljaj sebe svakim u d a h o m . I dalje svjesni sebe, prenesite svu teinu na desno stopalo. Lijevu nogu prebacite preko desne u visini prepona.

P o m o g n i t e si r u k a m a da uvrstite s t o p a l o na p r e p o n i i p o d i g n i t e prste na lijevoj n o z i k o l i k o god m o e t e . O t v o r e n i h dlanova p o d i i t e ruke sve d o k v a m se d l a n o v i ne sretnu i z n a d glave. A k o v a m je taj p o l o a j prelagan, ako v a m ne predstavlja n i k a k a v n a p o r , zatvorite o i i p o k u a j t e p o d i z a t i i sputati ruke d o k stojite na j e d n o j n o z i . A k o iz n e k o g razloga ne m o e t e stajati na j e d n o j n o z i ili ne m o e t e p o d i z a t i ruke u toj p o z i , b u d i t e i n v e n t i v n i i smislite s a m i neki p o l o a j koji e v a m b i t i izazovan. S t o j e i u ovoj p o z i , o p u s t i t e trbuh i g r u d n i ko i p o n i t e s t r b u n i m d i s a n j e m .

Dok svog

udiete donjeg

osjetite trbuha;

prostornost dok izdiete

Slika 30
Vjeba p r o s t r a n o g disanja protiv stresa

osjetite k a k o se o n a

gubi. D i i t e

t a k o 2 do 3 m i n u t e , a z a t i m stavite jezik na g o r n j e n e p c e i p r o m o t r i t e osjeate li pulsiranje toga modanog ruke

fluida. N a k o n

spustite

drei d l a n o v e p r e m a tlu i s t a n i t e p o n o v n o u prvobitni poloaj s obje noge na tlu. Osjetite kako vam

c i j e l o tijelo die. O s j e a t e li b i l o kakvu p r o m j e n u u lijevoj ili d e s n o j strani nogu tijela? i Zamijenite cijeli poloaj proces. ove

ponovite okolnosti

Oteane

tijekom

vjebe p o m o i e v a m da provedete p r o s t o r n o disanje kada se n a e t e usred stvarnog stresa. N a j v a n i j e je stoga da n a u i t e k a k o da se o p u s t i t e u o v o j n e u g o d n o j p o z i . A k o su v a m t i j e k o m vjebe grudi i t r b u h i dalje napeti, usmjerite nakratko

p o z o r n o s t na svoje lice, ui i jezik i o p u s t i t e ih. Na n a e m se licu najlake uoavaju sve n a p e t o s t i koje i m a m o te a k o n a u i t e o p u s t i t i svoje lice t i j e k o m ove vjebe, n a u i t ete k a k o m o e t e o p u s t i t i i itavo svoje tijelo. P o k u a j t e disati i z r a v n o u svoje lice, p o s e b i c e p r e m a v i e m g o r n j e m tan t i e n u . N e k a p r o s t o r n o s t p r o i m a va n o s , o i , ui itd. Z a t i m nastavite s t r b u n i m d i s a n j e m . A k o p o n e t e g u b i t i r a v n o t e u t i j e k o m vjebe, n e m o j t e se o p i r a t i , n e m o j t e se b o r i t i p r o t i v gravitacije. Ma to se d o g o d i l o , o s t a n i t e svjesni s a m i sebe. B e z o b z i r a na svoju n e s p r e t n o s t (vae se tijelo zna b r i n u t i

za s a m o sebe). Ako p o k l e k n e t e , j e d n o s t a v n o p o n i t e od p o e t k a . Ne d o p u s t i t e da vas n e u d o b n o s t ili n e s p r e t n o s t o m e t u u radu i u s k o r o ete susresti n o v e d o m e n e svoje svijesti koje e v a m o m o g u i t i da p r o m i j e n i t e svoj ivot.

8 P r o s t o r n o disanje u uobiajenim s i t u a c i j a m a u ivotu

N a k o n to n a u i t e kako m o e t e opustiti svoj trbuh, svoj grudni ko i svoje lice, m o e t e zapoeti praksu p r o s t o r n o g disanja u n u t a r s v a k o d n e v n i h situacija. U p o e t k u izbjegavajte situacije koje su suvie stresne za vas jer ete tada s i g u r n o napraviti neku greku. Pokuajte isprva p r o s t o r n o disati u posve u o b i a j e n i m situacijama, dok, na primjer, eete u l i c o m , priate s prijateljem itd. Ako vam ete to uspije, lake ete se snai u teim u

okolnostima.

Sigurno

poeljeti

isprobati

prostorno

disanje

situacijama kada ste vrlo napeti ili e m o c i o n a l n o u z b u e n i . Pokuajte prostorno disati usred svae s nekim, u situacijama kad se

samosaalijevate, kad ste ljuti, kad ste z a b r i n u t i , nestrpljivi itd. U s p i j e t e li provesti ovu vjebu u tako tekim uvijetima, uvjerit ete se k a k o p r o s t o r n o disanje preobraava energiju stresa u energiju koju m o e t e u p o t r i j e b i t i da b u d e t e sretni i zdravi.

P r o v o d i t e ove vjebe po m o g u n o s t i vedro, z a i g r a n o i s i n t e r e s o m da sebe bolje u p o z n a t e . Ustrajete li u t o m " z a i g r a n o m " radu na sebi n e k o l i k o tijedana ili mjeseci, p r i m i j e t i t ete da su tenzije, koje nastaju u v a m a , o d j e d n o m o t p u t a j u s a m e o d sebe. P r i m i j e t i t ete takoer k a k o vae disanje o b u h v a a sve vei p r o s t o r . U b r z o ete i m a t i jasan uvid koji su to skriveni o b r a s c i koji p o t i u n a p e t o s t i u v a e m tijelu, b l o k i r a j u vau energiju i ne d o p u t a j u v a m da bolje u p o z n a t e s a m i sebe. Postat e v a m j a s n o da je svaka napetost povezana s nekim starim stavom, nekom pogrenom

i d e j o m ili n e k i m n e g a t i v n i m o s j e a n j e m i da su sve te o k o l n o s t i p r i d o n i j e l e t o m e da izgradite takvu sliku o sebi i uskratite si nova iskustva. S h v a t i t ete da su ti stavovi, te ideje i takvi osjeaji postali glavna zapreka

p r i r o d n o m disanju, v a e m zdravlju i srei.

NASMIJEENO DISANJE

"Nasmijeeno disanje" za najvanija praksa

mene je

samoosvijeivanja

i samoiscjeljenja. Senzitivno i oputeno polje koje ono stvara, pomoglo mi je da bolje upoznam sve nezdrave tenzije, stavove i navike koje potkopavaju moje zdravlje i moju vitalnost.

tovie, ono mi je pomoglo da se oslobodim toksina, nauim kako mogu i energizirati svog i upravljati tkivima

organima

tijela,

to mi je pomoglo da ojaam svoj imunoloki sustav, te napokon da nauim sebe doivljavati na nov nain.

M n o g o j e p i s a n o p r o t e k l i h g o d i n a o t o m e k a k o s m i j a n j e p o m a e zdravlju. Pria N o r m a n a C o u s i n s a , biveg u r e d n i k a T h e S a t u r d a y Reviewa k a k o j e iskljuivo sa s m i j a n j e m (i p o m o u v i t a m i n a C) u s p i o sebe izlijeiti od vrlo teke b o l e s t i , navedena je prvi p u t u njegovoj knjizi iz " A n a t o m y o f a n I l l n e s s " , koja j e i d a n a s vrlo p o p u l a r n a . Znanstveno istraivanje smijeha zapoeli su
45

1979. godine

izvjesni

istraivai

K a l i f o r n i j s k o g m e d i c i n s k o g sveuilita u S a n F r a n c i s c u 1 9 9 4 . g o d i n e koji su izjavili " d a je s m i j e h najbolji naslovom da lijek p r o t i v b o l e s t i " . Prema brouri

njihovog programa, pod dokumentacija psiholoki koja

Ways of the Healer " p o s t o j i o b i m n a smijanje i ima povoljan poticanja fizioloki smijeha i u

potvruje Program

uinak.

spominje

naine

hospitaliziranim

uvjetima".

KEMIJA

OSMIJEHA

Svi z n a m o da s m i j e h p o d i e r a s p o l o e n j e i k a k o blag o s m i j e h prijatelja ili stranca na u l i c i m o e b i t i z a r a z a n i p o m a e n a m da se b a r e m p r i v r e m e n o uzdignemo iznad briga koje imamo u ivotu. Svaki osmijeh potie

psihiku i e m o c i o n a l n u kemiju u nama. O s m i j e h n a m prua n o v u energiju i osvjeava nas. M o e n a m p o m o i d a se " s j e t i m o " toga t k o s m o doista i to p r i h v a t i m o . Ipak, u d i k o l i k o je toga m a l o n a p i s a n o o k e m i j i o s m i j e h a i n j e g o v o j vezi sa zdravljem.

"Unutarnji smijeh"
S o b z i r o m na to da svi z n a m o k o l i k o je s m i j a n j e v a n o , zauuje k o l i k o se zapravo rijetko s m i j e m o . I taoisti su smatrali da je smijeh i z r i i t o djelotvoran n a i n p r e o b r a z b e energije. T a k o je nastala praksa k o j u je M a n t a k C h i a nazvao " u n u t a r n j i o s m i j e h " . R i j e je o praksi osmjehivanja v l a s t i t i m o r g a n i m a , tkivu i lijezdama. " T a o i s t i vjeruju da smijeh rastereuje o r g a n e od svojevrsnog sekreta koji truje nae tijelo. Ovaj sekret, koji b l o k i r a nau energiju, nastaje kada s m o ljuti, uplaeni i pod s t r e s o m , a kasnije on d o v o d i do gubitka apetita, p r o b a v n i h smetnji, p o v i e n o g tlaka, u b r z a n o g rada srca, nesanice i loih osjeaja. S m i j e h oputa nae organe, i n i ih m e k i m a omoguuje da bolje rade".
46

i vlanijima osmijeh

i t a k o im sastavni dio

Stoga

je

unutarnji

t a o i s t i k i h meditacija, kao i tai c h i a . O v a k a v s m i j e h s p o m i n j e se i u b u d i s t i k o j literaturi (na primjer u djelu T h i n e N h a t H a n h a ) a n a l a z i m o ga i u u m j e t n o s t i , na p r i m j e r u o s m i j e h u B u d e ili M o n a Lise.

Smijanje poboljava nae e m o c i o n a l n o stanje

Ne treba p u n o objanjavati da " s m i j a n j e " poboljava e m o c i o n a l n o stanje ovjeka. U djelu The Expression of Emotions in Man and Animals C h a r l e s

D a r w i n tvrdi da izraavanje osjeaja pojaava njih same. S l i n o je m i s l i o i slavni p s i h o l o g W i l l i a m J a m e s iz prolog stoljea koji je zapisao da osjeaji "ovise o dranju t i j e l a . " 4 7 P r o m i j e n i t e li dranje, p r o m i j e n i t ete i svoje osjeaje. J o p r e c i z n i j i je istraiva rehabilitacijskih uvjeta M o s h e F e l d e n k r a i s koji je z a p i s a o " d a sve osjeaje stvaraju podraaji u v e g a t a t i v n o m ili a u t o m a t s k o m i v a n o m sustavu k a o i podraaji organa, m i i a itd. U v i i m c e n t r i m a i v a n o g

sustava ovi s e p o d r a a j i o i t u j u k a o o s j e a j i . "

48

Ako odreenim pokretima

i gestama i z m i j e n i m o te podraaje, mi p r a k t i k i m i j e n j a m o svoje osjeaje, n a r o i t o o n e p o v e z a n e sa s l i k o m k o j u i m a m o o sebi. N e t k o bi s p r a v o m m o g a o rei da p o s t o j i velika razlika i z m e u " s p o n t a n o g " i " u s i l j e n o g " smijeha. Ipak, n o v a istraivanja p o k a z u j u d a n a m j e r n o s m i j a n j e s k o r o n a isti n a i n utjee na na m o z a k k a o i s p o n t a n o . A u t o r o v o g rada zakljuuje; " I a k o n a m se i n i l o da su osjeaji n e t o t o se dogaa s a m o ljudima, naa

istraivanja u p u u j u na to da ovjek f a c i j a l n i m k r e t n j a m a m o e po volji izazivati o d r e e n e osjeaje koji se i n a e javljaju s p o n t a n o . " 4 9

O t p u t a n j e slike o sebi i k o n t r o l a nad o r g a n i m a

T a o i s t i tvrde da p o m i s a o na lijepu s c e n u koja m a m i o s m j e h - b i o on i n a m j e r a n - i k o d o s o b a k o j e se osjeaju vrlo loe, djeluje b l a g o t v o r n o na i t a v o tijelo. T a k v a slika o p u t a n a p e t o s t i na licu i i t a v o m tijelu. O n a t a k o e r b l a g o t v o r n o utjee na p r e d o d b u k o j u i m a m o o sebi, na nae osjeaje i nae stavove. Kada smo oputeni, krv i energije bolje kolaju naim organizmom,

ozdravljuju ga i u t o m stanju na m o z a k i i v a n i sustav lake upravljaju n a o m u t r o b o m . I m o j e j e iskustvo d a s m i j a n j e , n a r o i t o o n o u s m j e r e n o ka o d r e e n i m o r g a n i m a , t r e n u t a n o o s l o b a a u m o z g u s u p s t a n c e koje imaju iscjeljujui u i n a k . Kada s a m u p i t a o n e u r o l o g i n j u C a n d a c e Pert, dri li da s m i j a n j e o s l o b a a neke s u p s t a n c e k o r i s n e z a tijelo, o d g o v o r i l a m i je: " S v a k a k o " . R e k l a m i j e takoer kako vjeruje da lijezde "modificiraju nae osjeaje" i da u

t r e n u t k u kada " o s j e a m o " , " p r o m a t r a m o " neki o r g a n , " m i u t j e e m o n a nj"."50

UNUTARNJI SMIJEH I PROSTORNO DISANJE

K o m b i n i r a n j e m unutarnjeg smjeha i p r o s t o r n o g disanja nastaje n e t o t o ja n a z i v a m " n a s m i j e e n i m d a h o m " i takvo disanje postaje jo d j e l o t v o r n i j e jer izravno pospjeuje stvaranje korisnih supstanci u tijelu. U istom

razgovoru Pert je n a t u k n u l a da jedan od razloga d j e l o t v o r n o s t i takvog disanja na nae tijelo i um v j e r o j a t n o lei u t o m e to o n o p o t i e p r o d u k c i j u n e o u r o p e p t i d a . Istaknula je da se c e n t a r za disanje n a l a z i u i s t o m p r o s t o r u m o z g a u k o m e nastaju i n e u r o p e p t i d e Stoga o n a s m a t r a da usavravanjem tehnike disanja ovjek moe stei kontrolu nad produkcijom

n e u r o p e p t i d a u t o m c e n t r u . B e z o b z i r a na t u m a e n j a , siguran s a m da u s m j e r e n o smijanje, koje se javlja k a o svojevrsna zraka energije, osjeaja i utisaka, p r o s t o r n o m disanju o m o g u a v a dublji p r o d o r u o r g a n i z a m u k o m e o n o prenosi energiju smijeha d o razliitih organa. " N a s m j e e n o d i s a n j e " za m e n e je najvanija praksa samoosvjeivanja i samoiscjeljenja. S e n z i t i v n o i o p u t e n o polje koje o n o stvara, p o m o g l o mi je da u p o z n a m bolje sve nezdrave tenzije, stavove i navike koje potkopavaju m o j e zdravlje i m o j u vitalnost. tovie, o n o mi je p o m o g l o da se o s l o b o d i m t o k s i n a , n a u i m k a k o m o g u energizirati i upravljati t k i v i m a i o r g a n i m a svog tijela, to mi je p o m o g l o da o j a a m svoj i m u n o l o k i sustav, te n a p o k o n da n a u i m sebe doivljavati na n o v n a i n . Sljedea praksa u t e m e l j e n a je na mojim vlastitim iskustvima kombiniranim sa elementima prakse

" u n u t a r n j e g o s m j e h a " o d strane M a n t a k C h i a koje n a z i v a m - p r o s t r a n o disanje.

PRAKSA

Da biste se p r i p r e m i l i za ove vjebe, sjednite i n e k o l i k o m i n u t a drite o i z a t v o r e n i m a . O s j e t i t e cijelo svoje tijelo, ukljuujui n a p e t o s t i koje i m a t e

i osjeaje koji vas prate. N e k a se vae tenzije i osjeaji s m i r e , p o p u t n e i s t o a koje u ai v o d e padaju na d n o . Ne izazivajte ih t i m e to ete razmiljati o njima. Z a p o n i t e svjesnim disanjem. P o m o u prostranog disanja o t v o r i t e sve tri d i n e k o m o r e . O s j e t i t e kako die vae cijelo tijelo.

O p u t a n j e oiju
O s j e t i t e svoje o i . P o l a k o i h z a r o t i r a j t e n e k o l i k o p u t a . N a k o n toga i m d o p u s t i t e da se o p u s t e u n u t a r svoje upljine. K a o to istie M a n t a k C h i a : "Praksa unutarnjeg smijeha zapoinje u oima. Oi su p o v e z a n e sa

i v a n i m s u s t a v o m , koji upravlja o r g a n i m a i lijezdama u tijelu. O i su prve koje u stresu ili k o d o p a s n o s t i alju i m p u l s e o r g a n i m a i lijezdama, koji p o t o m ubrzavaju svoj rad te prve javljaju o r g a n i z m u da je kriza prola i da m o g u u s p o r i t i s r a d o m . S t o g a je v a n o da n a m o i b u d u o p u t e n e . O p u t a n j e m i i a o k o o i j u p o v l a i z a s o b o m o p u t a n j e cijelog t i j e l a " . 5 1

Neka

oputenost
Vizualizacija drage vam osobe kako vas se o s m j e h u j e

prijee u osmijeh
Opustite prenesite miie taj oiju i

osjeaj

preko

itavog lica, p r e k o jezika sve do kostiju lubanje. Sada lik

zamislite

pred

sobom

n e k e o s o b e d o koje v a m j e stalo. Z a m i s l i t e k a k o v a m s e ta o s o b a smijei i vi 31). Osjetite njoj kako

(slika

s m i j e a k jo vie o p u t a vae

o i i vae cijelo lice. A k o v a m ne uspijeva da se nasmijeite, u i n i t e to v o l j n o . P o d i g n i t e rubove usana p r e m a gore, p o d i g n i t e o b r a z e i p o t r u d i t e se nasmjeiti. O s t a n e t e li u t o m poloaju, n a k o n n e k o l i k o m i n u t a o s m i j e h e p o pojaviti, s p o n t a n o , p r i r o d n o .

Disanje k r o z n a s m i j a n o lice
U k l j u i t e u cijeli p o s t u p a k p r o s t o r n o disanje. Svaki put kada u d a h n e t e , z a m i s l i t e k a k o diete ne s a m o na n o s , ve c i j e l i m l i c e m i na o i . Pokuajte u o i t i k a k o s m i j a n j e utjee na vae disanje. Vae disanje trebalo bi biti jo meke i s l o b o d n i j e . D o k budete disali na ovaj n a i n m o d a primijetite da v a m se u u s t i m a pojavljuje viak sline. Z n a n s t v e n o je p o t v r e n o da slina sadri m n o t v o p r o t e i n a , h o r m o n a i slinih supstanci koje p o m a u probavi, unitenju bakterija, stvaranju

m i n e r a l n e o s n o v e itd. T a o i s t i vjeruju da slina, koju o n i nazivaju " z l a t n i m e l i k s i r o m " , o m o g u u j e o s l o b a a n j e c h i energije iz naeg daha i njezin bri p r o d o r u o r g a n i z a m . 5 2 Viak sline je stoga, tvrde taoisti, k o r i s t a n za nae zdravlje a k o se i s p r a v n o iskoristi.

Osmijeh u o r g a n i m a
V r i j e m e je da n a u i t e k a k o m o e t e svoj n a s m i j a n i d a h usmjeriti p r e m a o r g a n i m a u tijelu (slika 3 2 ) . N e k a se va o s m i j e h spusti n i z tjelo, p o p u t slapa, p r e k o vae vilice, vrata do g r u d n e lijezde smjetene iza gornjeg dijela s t e r n u m a . O s j e t i t e kako se vaa grudna lijezda otvara i zatvara k o d udiete i izdiete. Sada se o s m i j e h n i t e s v o m srcu. Pogledajte h o e li se srce o p u s t i t i d o k ga o p l a h u j e vedri dah. N e k a sada n a s m i j a n i d a h k r e n e ka v a i m p l u i m a . O s j e a t e li k a k o v a m se plua ire i saimaju? Iz p l u a u s m j e r i t e svoj vedri

dah ka jetri s desne strane g r u d n o g koa. S m i j t e se i diite u taj p r o s t o r . O s j e t i t e k a k o se p r o s t o r o k o vae jetre iri i s a i m a i o s l o b a a svaku napetost u jetri. Z a t i m se k o n c e n t r i r a j t e na svoje bubrege u d o n j e m dijelu leda. P r o m a t r a j t e kako v a m se leda i bubrezi ire i saimaju d o k diete. Pustite p o t o m va n a s m i j a n i dah do mjehura i s e k s u a l n o g organa. D o k budete disali u ove prostore, trebali biste osjetiti k a k o v a m se c j e l o k u p n i d o n j i d i o u t r o b e puni e n e r g i j o m .

5 Gutanje

sline

N a k o n to zavrite s o p i s a n o m v j e b o m , v j e r o j a t n o ete p r i m i j e t i t i viak sline u u s t i m a . S k u p i t e to vie sline u u s t i m a . N a k o n to se skupi u dovoljnoj koliini, probrckajte je u ustima i progutajte istodobno

ispravljajui vrat. D o k gutate slinu, osjetit ete k a k o j e d n a topla energija vodi va n a s m i j a n i dah nie u vae tijelo. O s j e t i t e k a k o se ova energija sputa v a i m v r a t o m , k r o z jednjak, p r e k o trbuha, t a n k o g i debelog crijeva sve do vaeg anusa. O s j e t i t e k a k o vedar dah o b i l a z i cijeli va p r o b a v n i trakt.

6 Nasmijani dah u m o z g u i kraljenici

Nastavite s p r o s t r a n i m disanjem i provjerite nalazi li se o s m i j e h jo uvijek na vaem licu. O s j e t i t e o i i d o p u s t i t e im da se o p u s t e u d u p l j a m a . Z a m i s l i t e k a k o n a s m i j a n i dah ulazi u vae tijelo k r o z o i i p r e k o lica i penje se p r e m a p i n a l n o j lijezdi, h i p o t a l a m u s u i o s t a l i m dijelovima m o z g a (slika 3 3 ) . A k o diete na ovaj n a i n , postat ete z n a t n o svjesniji svog m o z g a i procesa koji se u n j e m u zbivaju. S p u s t i t e z a t i m n a s m i j a n i d a h ka m a l o m m o z g u . Z a m i s l i t e kako v a m se itava glava iri i s a i m a d o k diete. Z a t i m spustite va vedar dah, kraljeak po kraljeak, niz kraljenicu sve do trtice.

7 Skupljanje

i upijanje

energije

Sada z a m i s l i t e k a k o se va t r b u h n a d i m a z b o g n a s m i j a n o g d a h a . O s j e t i t e toplu, u g o d n u energiju u s v o m t r b u h u . Izdiite p o l a k o na usta. D r i t e pozornost dopustite na trbuhu i

ugodnom

osjeaju

p r o s t o r n o s t i , koji se p o j a v i o , da se raspri preko svih

o r g a n a , kostiju i tkiva. N a k o n to ova impresija postane

dovoljno

intenzivna,

ukljuite jedan novi m o m e n t u cijelu praksu. dok Pokuajte, promatrate

naime,

" n a s m i j a n u e n e r g i j u " koja se skupila u vaem tijelu, i sve n a p e t o s t i i svi

vizualizirati

k a k o i z d a h o m vae tijelo n a p u t a j u

n a k u p l j e n i t o k s i n i . K a d a se usavrite u o v o j praksi, uvjerit ete se k o l i k o je o n a k o r i s n a . O t k r i t ete da i m a o g r o m n u m o da e n e r g i z i r a tijelo i podri dobrobit.

D o k vjebate ove vjebe i m a j t e na u m u da n j i h o v cilj nije da uete u n e k i a u t o m a t i z a m s m i j a n j a . N j i h o v a svrha je z a p r a v o dvojaka: da uspostavite mentalni i emocionalni kontakt s vlastitim biem, i k a o d r u g o da

o s l o b o d i t e svoju energiju od n e p o t r e b n i h tenzija i n e g a t i v n o s t i u o n i m d j e l o v i m a tijela u k o j i m a osjeate da je " z a p e l a " . Svaki p u t kada vjebate ove t e h n i k e s v a k o m a l o provjerite je li smijeak o s t a o na v a e m licu.

V r e m e n o m ete iste efekte, koje s m o s p o m i n j a l i , m o i ostvariti uz sasvim n e p r i m j e t a n smjeak. To e v a m o m o g u i t i da o v u praksu p r o v o d i t e u s v a k o d n e v n i m o k o l n o s t i m a usred svih stresova i konflikata koji su esto d i o ivota.

KRUENJE IVOTNOG DAHA

Obino

s dahom ode i naa pozornost. Kroz prirodno vitaliziramo disanje, svaki dio

kroz koji

naega bia ne samo da poveavamo ve i nau unutarnju svjesnost i skladni protok

ozdravljujui

tvari i energija u naem tijelu.

N a e zdravlje i naa srea ovise o s t a l n i m i h a r m o n i n i m p o k r e t i m a o r g a n i z m a i c h i a , energije za koju taoisti vjeruju da se osim u hrani i

zraku n a l a z i u c i j e l o j p r i r o d i i c i j e l o m u n i v e r z u m u . K r o z p r o t o k krvi i limfe, pokrete modanog fluida, nervnih impulsa, kroz oslobaanje

h o r m o n a i e n z i m a , k a o i z b o g podraaja u n u t a r n j i h i vanjskih ula u z d r a v o m se o r g a n i z m u odvija p r e s u d n o k o l a n j e tvari i energija b i t n i h za o d r a n j e tkiva, o r g a n a , ivaca, k r v n i h ila i s u p t i l n i j i h e n e r g e t s k i h kanala naeg tijela. U g r u a k krvi, na p r i m j e r , m o e izazvati i n f a r k t i t r e n u t a n u smrt. L i m f n i v o r o v i m o g u izazvati n i z bolesti. " P r i g n j e e n i " ivac m o e dovesti do n e p o k r e t n o s t i ili o t e e n j a ula. Svaka suvina n a p e t o s t u n a i m m i i i m a i t e t i v a m a n e i s c r p n o troi nau energiju, s m a n j u j e nau o r g a n s k u s e n z i t i v n o s t i o m o g u u j e t o k s i n i m a da se taloe u n a e m o r g a n i z m u .

POTREBA ZA NOVIM UTISCIMA

A k o o z b i l j n o i s t r a i m o svoj p s i h i k i ivot, uvidjet e m o da se on odvija na slian n a i n k a o i na fiziki ivot. Nepopustljiva vjerovanja, p o g r e n i stavovi i ekscesne e m o c i j e (svejedno jesu li p o z i t i v n e ili n e g a t i v n e ) m o g u biti o p a s n i po nas, nita m a n j e n e g o z a k r e n e vene u tijelu, jer stvaraju v o r o v e koji k o e p r o t o k nae energije i naruavaju na u n u t a r n j i i vanjski doivljaj prostornosti. Takvo psiholoko stanje moe, ako postane

k r o n i n o , i z b a c i t i iz r a v n o t e e cijeli na sustav. U n j e m u i m a m o s a m o j a l o v doivljaj sebe, o d n o s n o ne m o e m o doivjeti sebe u cjelovitosti.

Veliki uitelji, kao to su bili Buda i Gurdjieff, k a o u z r o k nae o t u e n o s t i vide u onom to su zvali vezanost i identifikacija. Konstantno

" p o i s t o v j e i v a n j e " s r a z l i i t i m s i l a m a , idejama, stavovima, iskustvima i v l a s t i t i m e m o c i o n a l n i m stanjima, suava nau svijest zbog koje g u b i m o d o d i r sa s o b o m , d r u g i m a i o k o l i n o m . A k o p r o t o k energije u n a m a p o s t a n e d i s h a r m o n i a n , dio nae i n t i m e ostaje bez fizike i p s i h o l o k e p o t p o r e koja mora biti prisutna da bismo bili zdravi i zadovoljni. Lane

identifikacije smanjuju n a m " m e n t a l n u h r a n u (Gurdjieffov izraz) k o j o m nas " o p s k r b l j u j e priroda... ivotu". Kada
53

koja

sadri

energiju

koja

nas

odrava

na

se

protok

ivotne

energije

svjeih

utisaka

uspori,

postajemo

iscrpljeni ili bolesni. S j e a m se d o b r o perioda kada s a m se o s o b n o o s j e a o i s p r a n j e n i m i z a t v o r e n i m jer su mi m a n j k a l i n o v i utisci o m e n i s a m o m e i svijetu o k o m e n e zbog ega sam p o e o z a n e m a r i v a t i sebe i j e d i n o to s a m i m a o bili su stari, prevakani utisci. O s j e a o sam se kao z a r o b l j e n i k vlastitih psihikih, emocionalnih i mentalnih stavova koji su me

spreavali da se p r o m i j e n i m . D a n a s je ve i z n a n s t e v n o p o t v r e n o da su i v a n o m sustavu i m o z g u n u n i n o v i utisci da bi bili zdravi i razvijali se. K a o to istiu R o b e r t O r n s t e i n i D a v i d S o b e l : " M o z g u su p o t r e b n e u o d r e e n o j mjeri n o v e stimulacije i i n f o r m a c i j e da bi o s t a o o r g a n i z i r a n . A k o je tih i n f o r m a c i j a previe ili p r e m a l o nastaje nesklad i raste o p a s n o s t od obolijevanja".54

Odravanje mozga i imunolokog sustava

N a m o z a k stie d o n o v i h utisaka, koji n a m p o m a u , a k o nisu suvie stresni, da na o r g a n i z a m i i m u n o l o k i sustav o d r i m o u skladu, najee putem naeg kontakta s vanjskim svijetom, kroz socijalna druenja,

zabavu, uenje, na p u t o v a n j i m a , na poslu itd. S v a k i u l n i nadraaj koji

o s j e t i m o djeluje na nas i na i m u n o l o k i sustav. a k i o k u s i m i r i s h r a n e utjeu na na i m u n o l o k i sustav. N e d a v n a istraivanja na D u k e sveuilitu su t a k o o t k r i l a n a g l o povienje r a z i n e B i T s t a n i c a kod starijih ispitanika, koji su u g l a v n o m izgubili osjeaj za o k u s i miris, n a k o n to im se p o n u d i l a h r a n a s p o j a a n i m z a i n i m a . O v e s t a n i c e , koje nastaju u k o t a n o j sri i t i m u s u " o s l o b a a j u nae tijelo od infekcija i b o l e s t i . " 5 5

Mirodije u n a m a
Opskrbljivanje mozga i imunolokog sustava novim stimulacijama i

i n f o r m a c i j a m a d a k a k o ne ovisi s a m o o percepciji o n o g a to se zbiva izvan nas. O n o zahtijeva percepciju unutarnjih procesa, k a o to s u proces

miljenja, osjeaja i uvida. S a m o p r o m a t r a n j e n a m o m o g u u j e iskustvo novih "mirodija" u nama samima. O n o nam omoguuje da upoznamo u n u t a r n j e funkcije o r g a n i z m a , s t e k n e m o n o v e poglede i s u s r e t n e m o se s novim energijama. Nove impresije odravaju nau vitalost, rue

o g r a n i a v a j u u sliku k o j u i m a m o o sebi i n u d e n a m o p s e n i j i doivljaj sebe. Da biste savladali t r e h n i k e samoosvjeivanja, koje pruaju n o v e

utiske, m o r a t e b i t i posve o p u t e n i . T a k o e r m o r a t e z n a t i disati u sve p r o s t o r e svog b i a . O b i n o s d a h o m o d e i naa p o z o r n o s t . K r o z p r i r o d n o disanje, k r o z koje v i t a l i z i r a m o svaki d i o naega b i a , m i n e s a m o d a poveavamo unutarnju svjesnost, ve uspostavljamo i ozdravljujui i

skladni p r o t o k tvari i energija k r o z nae tijelo.

P R O T O K VITALNOG DAHA K R O Z MIKROKOZMIKU

Prema taoistikom

SFERU
prirodni protok chi energije kroz na

uenju,

o r g a n i z a m ostvaruje p r o t o k " v i t a l n o g d a h a " k r o z nas. Z a p o i n j u g a snage yin i yang, polaritetne sile nalik negativnom i pozitivnom naboju

elektriciteta ili magneta, koje n a l a z i m o u c j e l o k u p n o j naoj energetskoj mrei koja povezuje nae o r g a n e i energetske c e n t r e u tijelu. Energija prirodno struji iz podruja koja su vie "naelektrizirana" prema

p o d r u j i m a slabijeg n a p o n a . Bolest nastupa kada je taj p r o t o k b l o k i r a n ili neusklaen. Kanali energije mogu iznova biti otvoreni i usklaeni

r a z l i i t i m sredstvima

kao to su a k u p u n k t u r a , ljekovite trave, masaa,

meditacija, p o s e b n i pokreti i poze te n a r a v n o p u t e m razliitih t e h n i k a disanja. P r e m a istraivanju t a o i s t i k i h majstora i k i n e s k i h lijenika, u l j u d s k o m tijelu p o s t o j i 6 0 glavnih energetskih kanala ili m e r i d i j a n a . D o k n e k i od tih kanala, tzv. " p r i m a r n i k a n a l i " , v o d e vitalni dah (nau i v o t n u s n a g u ) do razliitih organa i tetiva u tijelu, drugi, tzv. " p s i h i k i k a n a l i " koji slue kao rezervoari energije koji oskrbljuju energijom primarne

kanale. D a b i s m o shvatili zato taoisti t o l i k o inzistiraju n a p r i r o d n o m disanju, pozabavit emo se posebno s dva psihika kanala: tzv.

u p r a v l j a k i m k a n a l o m i tzv. f u n k c i o n a l n i m k a n a l o m . O v a dva energetska m e r i d i j a n a n a i m e povezuju sve glavne energetske c e n t r e u n a e m tijelu. U tim centrima energija se skuplja i preobraava te kasnije p r i m a r n i m

k a n a l i m a putuje kroz cijeli o r g a n i z a m .

Upravljaki i funkcionalni kanal

Upravljaki kanal, yang kanal, z a p o i n j e u meici ( i z m e u anusa i

seksualnog o r g a n a ) , p o m i e se p r e k o sjedne kosti, prolazi p r e k o kria i dalje kroz kraljenicu. U lubanji p r o l a z i k r o z m o z a k sve do vrha glave o d a k l e se p o i n j e sputati p r e k o sredine lica ( p o p r i l i c i 3 cm ispod koe) do gornjeg svoda u ustima. Funkcionalni kanal, yin kanal, takoer

z a p o i n j e u m e d i c i , no p o t o m se p r o t e e p r e k o p u b i n e k o s t i u p r e d n j e m dijelu tijela, p r e k o pupka, s o l a r n o g pleksusa i srca (u d u b i n i od 2 do 4 c m ) , a zavrava u jeziku. U pravilu, energija se uzdie k r o z upravljaki

k a n a l , sputa se k r o z f u n k c i o n a l n i , p r e m d a se m o e kretati i u s u p r o t n o m smjeru. K r u n i tok energije k r o z ova dva k a n a l a se pojaava kada vrh jezika dotakne gornje nepce sfera" u ustima. To se cirkuliranje 34) i
56

energije na njoj

naziva poiva

"mikrokozmika

ili " k r u g i v o t a " (slika

t a o i s t i k a a l k e m i j a ozdravljenja i d u h o v n o g r a s t a .

I z r a v n i doivljaj energije
Na ivot uvelike ovisi o stalnom strujanju energije kroz ova dva

m e r i d i j a n a , no kvaliteta, kvantiteta i p o k r e t l j i v o s t te energije o b i n o nije t o l i k a da b i s m o b i l i posve zdravi i v i t a l n i . T a o i s t i tvrde da ta situacija m o e b i t i ispravljena j e d i n o k r o z izravni doivljaj t e energije. M a n t a k C h i a j a s n o na to ukazuje kada pie da "s o b z i r o m na to k a k o energija tee n a i m t i j e l o m nije teko shvatiti z a t o m i k r o k o z m i k a sfera m o r a b i t i a k t i v n a i o t v o r e n a da bi c h i m o g a o p r o t j e c a t i . K a d a n i s m o u stanju k o n t r o l i r a t i te tokove, nae z a l i h e energije postaju u kojem sferi nema dolazimo na nedostatne, pa postajemo poput Meditacijom chijem kao o i s

automobila

dovoljno u kontakt

benzina. s naim

mikrokozmikoj blokadama

i slabim tokama

n j e g o v o m p u t u , koje tada

moemo

ispraviti k a k o b i s m o m o g l i u i n k o v i t i j e k o r i s t i t i svoju i v o t n u snagu i lake se izraavati u i v o t u . " 5 7 V e i n a nas m o r a p r i z n a t i da n e m a i z r a v n o iskustvo svoje i v o t n e snage niti d o v o l j n o svijesti o t o m e t o se zbiva u p o j e d i n i m d i j e l o v i m a tijela, k a o to su t r b u h , g r u d n i ko, glava i leda. T i j e l a o b i n o p o s t a n e m o svjesni tek z b o g n e k e n e u d o b n o s t i , k a o t o su b o l u l e i m a , p r o b l e m i s p r o b a v o m ili g l a v o b o l j a , a to su j a s n i signali da je naa energija negdje z a b l o k i r a n a . R a d s m i k r o k o z m i k o m s f e r o m m o e n a m p o m o i d a lake o s j e t i m o svaku n a p e t o s t koja se javlja u p o d r u j i m a koja o n a p o k r i v a . Na taj n a i n svijest p o i n j e zadirati dublje u nas, pa p o i n j e m o osjeati svoje tijelo

Slika 34
Mikrokozmika orbita krunski centar

centar medu oima

medica

i z n u t r a to n a m o m o g u a v a d a b r e e v i d e n t i r a m o svaku b l o k a d u nae i v o t n e energije. P r e k o osjeta m i k r o k o z m i k e sfere s t j e e m o , u k r a t k o , uvid u p r o s t o r e u n u t a r sebe i energetske c e n t r e koji u n j e m u p o s t o j e . S p o z n a j a o t o m e k a k o energija c i r k u l i r a u n u t a r nas k r o z te t o k e ukazuje n a m k a k o m o e m o utjecati na svoje tijelo i svoj d u h i p o d u z e t i k o r a k e koji e se p o v o l j n o o d r a z i t i i na nae zdravlje i na na d u h o v n i rast.

PRAKSA

C i r k u l a c i j a v i t a l n o g d a h a p o s t i e s e m e d i t a c i j o m n a m i k r o k o z m i k u sferu ( u k o j u m e u p u t i o m o j uitelj M a n t a k C h i a ) , k o j a s e o s o b n o p r e n o s i s uitelja na u e n i k a kada on p o k a e v i s o k i s t u p a n j p r e d a n o s t i i u s t r a j n o s t i . Ne u p u t a j t e se stoga u o v a k v u praksu sve d o k n i s t e p r o r a d i l i sav proli m a t e r i j a l iz ove knjige i niste p r o d u b i l i u n u t a r n j e vienje cijelog svog tijela. Vjeba c i r k u l a c i j e v i t a l n o g d a h a zahtijeva da b u d e t e o p u t e n i i o t v o r e n i p r e m a m o g u i m n o v i m i m p r e s i j a m a o sebi. K a o to ete m o i p r o i t a t i u d r u g o m d o d a t k u , svaki c e n t a r m i k r o k o z m i k e sfere, o v i s n o o t o m e je li o t v o r e n ili zatvoren, p o t i e o d r e e n a p s i h o l o k a stanja. Va je z a d a t a k da o t k r i j e t e u k a k v o m se stanju n a l a z e vai energetski c e n t r i i k o l i k o to o d g o v a r a stanju u k o j e m se t r e n u t a n o n a l a z i t e . Da biste se p r i p r e m i l i za i d u e vijebe, p r v i h 10 m i n u t a prakticirajte n a s m i j a n o disanje, d i u i u r a z l i i t e o r g a n e u tijelu. Z a t i m n e k o l i k o m i n u t a diite s a m o t r b u n o . O s j e t i t e k a k o v a m s e t r b u h iri d o k udiete i s a i m a d o k izdiete. N a k o n to j a s n o u o i t e t e p o k r e t e , nastavite disati

posve s p o n t a n o k r o z svoj trbuh. Ne urite. Provjerite osjeate li doista "disanje unutar trbuha". Tijekom iduih vjebi nemojte se predugo

zadravati n a b i l o k o j e m c e n t r u , p o s e b n o n e n a s r a n o m c e n t r u ili c e n t r u na glavi. Prije nego li m i k r o k o z m i k a sfera p o s t a n e sasvim o t v o r e n a , predugo zadravanje svijesti na b i l o k o j e m od c e n t a r a m o e z a k o i t i

p r o t o k energije. Ne b u d i t e k o n c e n t r i r a n i na t o k u u srcu ili glavi vie od 2 0 d o 3 0 sekundi. N a ostale c e n t r e m o e t e biti k o n c e n t r i r a n i m i n u t u ili dvije.

1 Buenje energije u meici

U s m j e r i t e p o z o r n o s t na energetski c e n t a r u m e d i c i i z m e u seksualnog organa i anusa. O s j e t i t e to p o d r u j e k o l i k o god m o e t e . N a k o n to steknete utisak o t o m c e n t r u , p o s e b n o njegovih vibracija, z a m i s l i t e k a k o udiete d u b o k o i p o l a k o u taj p r o s t o r (slika 3 5 ) . O s j e t i t e k a k o buja d o k udiete. D o k izdiete, o t p u s t i t e sve tenzije i b l o k a d e u t o m p r o s t o r u . P o n o v i t e taj proces sve d o k ne osjetite k a k o energija u vaoj m e d i c i postaje aktivna.

Otvaranje

centara upravljakog kanala

U s m j e r i t e se sada du upravljakog kanala p r e m a s t i d n o j kosti i k r i i m a . ( M o e v a m s e d o g o d i t i d a v a m p o z o r n o s t krene s p o n t a n o p r e m a t i m c e n t r i m a ) . A k o i m a t e p r o b l e m da osjetite ovu ili n e k u drugu t o k u , u p o t r i j e b i t e prste da je napipate. Zatim nastavite s disanjem kao u

p r e t h o d n o j vjebi. K a d osjetite da ste o t v o r i l i i ovu sferu, usmjerite svijest p r e m a b u b r e n o j t o k i n a s u p r o t p u p k u ; p o t o m k a a d r e n a l n o j t o k i koja se nalazi p r e k o puta s o l a r n o g pleksusa; t o k i koja se n a l a z i i z m e u l o p a t i c a n a s u p r o t srcu; t o k i koja se nalazi uz najvei kraljeak u k o r i j e n u vrata; z a t i m prema tzv. "jastuku od a d a " u k o r i j e n u lubanje; k r u n s k o j t o k i

navrh glave; i n a p o k o n ka t o k i izmeu raspravljali oiju u o kojoj smo

Slika 35
Disanje k r o z m e d i c u

prolom

poglavlju.

N e m o j t e forsirati b i l o kakav osjet. Jednostavno dopustite svakom od ovih otvori energetskih sam od centara u da se s

sebe

dodiru

energijom

daha.

Nije

potrebno

o b r a d i t i sve t o k e u j e d n o j seansi. Cijeli postupak moete produiti na nekoliko dana. Ako postupite tako, svaki puta na zaponite medicu, s a

koncentracijom

p o t o m n a b r z i n u p r o i t e svjesno kroz sve centre koje ste ve

otvorili.

Otvaranje centara funkcionalnog kanala

Kad n a p o k o n doete do toke izmeu oiju, dotaknite gornje nepce j e z i k o m m a l o iza g o r n j e v i l i c e i ostavite ga u t o m p o l a a j u t i j e k o m cijele vjebe. ( D o b r o m j e s t o j e o n o koje j e z i k d o t i e kad izgovarate " l e " u rijei let). S a d a p o z o r n o s t u s m j e r i t e dolje n i z f u n k c i o n a l n i k a n a l p r e m a c e n t r u u vratu. D i i t e u taj c e n t a r i iz njega d o k ne osjetite v i b r a c i j e njegova otvaranja. Z a t i m usmjerite p o z o r n o s t na srani centar smjeten neka 4 centimetra i z n a d d o n j e g dijela s t e r n u m a ; c e n t a r u v a e m pleksus solarisu, s m j e t e n o m na tri e t v r t i n e p u t a i z m e u p u p k a i d n a s t e r n u m a ; c e n t a r u p u p k u ; p r e m a s e k s u a l n o m c e n t r u p o r e d p u b i n e kosti; t e n a kraju o p e t p r e m a m e d i c i .

Ne urite niti koci ove vjebe. Nestrpljivost v a m m o e s a m o tetiti. V a n o je da osjetite vibracije u s v a k o m od tih centara.

4 Cirkulacija

vitalnog

daha

N a k o n to ste nauiili gdje se nalaze svi c e n t r i i osjetili ih, pokuajte osjetiti kako energija daha cirkulira kroz njih. To nije jednostavna vjeba.

T a o i s t i k i k l a s i n i tekstovi istiu da jasan i p o t p u n i o u t m i k r o k o z m i k e sfere o b i n o zahtijeva vie g o d i n a prakse. Ne m o e m o p o r e i da v e i n a nas n e m a d o v o l j n o iskustva u radu s energijama i k o n c e n t r a c i j o m . K o d veine nas energija u t i m c e n t r i m a je zaepljena r a z l i i t i m t e n z i j a m a koje ne doputaju o i t o v a n j e tih c e n t a r a . Z b o g toga o t v a r a n j e o v i h c e n t a r a m o e na t r e n u t k e biti n e l a g o d n o . N o , budete li vjebali u p o r n o , p r i m i j e t i t ete n o v e p o k r e t e u sebi p r e k o k o j i h ete lako uspostaviti k o n t a k t s energijama k o j i h t r e n u t a n o niste svjesni. S a m a t e h n i k a nije k o m p l i c i r a n a . Pokuajte d o k udiete osjetiti k a k o se energija d a h a p r o t e e k r o z va upravljaki kanal o d m e d i c e navie k r o z razliite c e n t r e . D o k izdiete osjetite kako se energija sputa funkcionalnim k a n a l o m od prostora

i z m e u o i j u p r e k o o s t a l i h c e n t a r a natrag u m e d i c u . Pazite da v a m jezik sve vrijeme b u d e u dodiru s g o r n j i m n e p c i m a . P o v r e m e n o m o e t e o b r n u t i proces i udisati u z l a z n o k r o z f u n k c i o n a l n i kanal a s i l a z n o n i z upravljaki kanal. T i m ete p o s t u p k o m d o d a t n o o i s t i t i svoje k a n a l e o d n a p e t o s t i i t o k s i n a . Ne zabrinjavajte se ako o d m a h ne osjetite n e k o p o k r e t a n j e u svim c e n t r i m a . Z a p a m t i t e s k o j i m c e n t r i m a lako d o l a z i t e u d o d i r , a s k o j i m a n i k a k o . V r e m e n o m , ovi e se kanali i c e n t r i sve vie o t v a r a t i i j a s n o ete m o i osjetiti k a k o energija kola k r o z cijeli va o r g a n i z a m .

U t a o i s t i k o j tradiciji ova se m i k r o k o z m i k a sfera naziva p o n e k a d

" m a l o m s f e r o m " . T a o i s t i s e t a k o e r bave p r a k t i n o i " m a k r o k o z m i k o m s f e r o m " ili " v e l i k o m s f e r o m " u k o j o j v i t a l n a energija ne tee s a m o k r o z upravljaki i f u n k c i o n a l n i kanal, ve i k r o z k a n a l e n o g u i ruku. D a l j n j a praksa o d n o s i se na energetske p u t o v e s m j e t e n e d u b o k o u tijelu. N a alost, m n o g i p r a k t i a r i p o i n j u s o v o m " v i o m " p r a k s o m prije nego su se d o v o l j n o p r i p r e m i l i za takvo to. To ih d o v o d i u stanje konfuzije i fizikog i m e n t a l n o g nesklada.

OZDRAVLJENJE I SKLADNOST
S a m o disanje k r o z m i k r o k o z m i k u sferu v r l o j e u i n k o v i t a m e d i t a t i v n a iscjeljujua m e t o d a i v e i n a k o m p l i c i r a n i j i h t e h n i k a disanja ukljuuju upravo tu tehniku. Takvo disanje poboljava nae fiziko zdravlje a

p o v o l j n o se odraava i na p s i h o l o k o j i d u h o v n o j ravni. C h i k u n g m a j s t o r i s t o l j e i m a su isticali da iskustvo p r o t j e c a n j a energije k r o z m i k r o k o z m i k u sferu spreava i lijei s t o t i n u b o l e s t i . S v o j i m u e n i c i m a koji bi se razboljeli M a n t a k C h i a j e uvijek g o v o r i o : " M e d i t i r a j t e n a m i k r o k o z m i k u sferu; t o e povezati dijelove vaeg tijela u c i j e l i n u . Prvo uspostavite sklad u sebi i m n o g i e p r o b l e m i b i t i rijeeni istog t r e n a . " 5 8 Sklad u tijelu nije n e t o s t a t i n o . O d r a v a ga naa p o z o r n o s t na na d u h o v n i c e n t a r gravitacije, n i i tan t i e n s m j e t e n ispod p u p k a koji reagira na podraaje koji dolaze i z n u t r a i izvana. R i t m i k o rastezanje i s a i m a n j e o v o g c e n t r a k r o z p o t p u n o disanje aktivira energiju o v o g c e n t r a i usmjeruje je k r o z i t a v o tijelo i t i m e n a m o m o g u a v a potpuniji doivljaj nas samih. Svijest o zbivanjima u naoj nutrini

o m o g u u j e n a m da se o s l o b o d i m o " k r n j e slike o s e b i " , k o j u s p o m i n j e L a o Tse, i p r i d r u i m o se a l k e m i j s k i m s i l a m a ozdravljenja i c j e l o v i t o s t i .

S p e c i f i n e tehnike disanja
I n t e g r a c i j a p r i r o d n o g disanja u nae ivote n a j p r a k t i n i j e je sredstvo koje m o e m o p o d u z e t i da b i s m o ozdravili, nali sreu i d u h o v n o se uzdigli. G o v o r i l i s m o m n o g o o u i n c i m a tog disanja na razliite

funkcije u n a e m o r g a n i z m u . O b j a s n i l i s m o t a k o e r k a k o o n o m o e p o v o l j n o utjecati na na e m o c i o n a l n i ivot. N e m a n i k a k v e tajne u t o m e zato p r i r o d n o disanje t a k o s v e s t r a n o utjee na nas. To je disanje koje u p o t p u n o s t i zadovoljava p o t r e b e naeg o r g a n i z m a , disanje s u k l a d n o z a k o n i m a T a o a , y i n a i yanga, z a k o n i m a s a m o g ivota. S a m o p r o m a t r a n j e i s a m o o s v j e i v a n j e ukazuje n a m na to koji su to z a k o n i k a k o b i s m o m o g l i ivjeti i rasti u skladu s n j i m a . Nakon to jednom nauimo prirodno disati, moemo poeti

e k s p e r i m e n t i r a t i sa s p e c i j a l n i m t e h n i k a m a disanja. To su t e h n i k e koje i m p l i c i t n o iste na d i n i sustav, o p u t a j u nas u stresu, obnavljaju na o r g a n i z a m , o d s t r a n j u j u z a e p l j e n o s t i glavobolje itd. P o s t o j e dakle t e h n i k e koje i m a j u u p r a v o takvu n a m j e n u . U p r v o m d o d a t k u n a v o d i m n e k e od njih, koje s u m i o s o b n o m n o g o p o m o g l e . D a biste k r o z njih ostvarili eljeni u i n a k , m o r a t e i m a t i j a s n u svijest o svojoj n u t r i n i i p r i s u t n i m e n e r g i j a m a t e d o b r o p o z n a v a t i m e t o d u p r i r o d n o g disanja. M e t o d a o k o j o j u g o v o r i t i i m a n a z i v "est iscjeljujuih i z d a h a " i svatko t k o zadovoljva n a v e d e n e uvjete, b r z o e se uvjeriti u n j i h o v u iscjeljujuu m o . O v u praksu m o e raditi svatko u b i l o koje vrijeme.

"EST ISCJELJUJUIH IZDAHA"

T e h n i k a "est iscjeljujuih i z d a h a " drevna je t a o i s t o k a praksa u k o j o j se koristi snaga zvuka k a k o bi se o z d r a v i l o tijelo i u k l o n i l a negativna energija iz njega. U o v u m e t o d u me u p u t i o m a j s t o r M a n t a k C h i a , koji je naziva "est iscjeljujuih zvukova", n a k o n ega s a m je p o d r o b n i j e p r o u i o itajui t a o i s t i k u literaturu koja je s p o m i n j e . Majstor Chia kombinira ovih est iscjeljujuih zvukova s razliitim

p o k r e t i m a i p o z a m a k a k o b i zvuk lake d o p r o d o n e k o g organa. O n istie da "frekvencije" tih zvukova smiruju nae organe, uklanjaju iz njih

t o k s i n e tvari, ubrzavaju ozdravljenje te da svatko t k o ih due p r o v o d i z a s i g u r n o nee esto p o b o l i j e v a t i . 5 9

Opis zvuka
est je zvukova povezano s glavnim sustavom organa u tijelu i

e n e r g e t s k i m k a n a l i m a s k o j i m a su ti o r g a n i u d o t i c a j u . Prvi zvuk "ssssss", zvuk siktanja, povezan s n o s o m , p o v o l j n o utjee na plua i d e b e l o crijevo. Za taj zvuk se kae da rjeava p o r e m e a j e kao to su prehlada, kaalj, zaepljenost, te neke od e m o c i o n a l n i h k o n i c a , k a o to su p o h l e p a i tuga. D r u g i zvuk " h u u u " , zvuk koji p r o i z v o d i t e kada p u h a n j e m gasite svijeu, utjee na b u b r e g e i mjehur, a p o v e z a n je s uima. K a e se da je on k o r i s t a n za p o d i z a n j e vitalnosti i k o d p o r e m e a j a k a o to su loa cirkulacija u n o g a m a , nesvjestica, b l o k a d a seksualne energije, te k a o sredstvo suzbijanja n e k i h e m o c i o n a l n i h p o r e m e a j a , k a o to su strah itd. T r e i zvuk "", zvuk koji koristite da biste n e k o g a uutkali, utjee na jetru i u n i mjehur, a p o v e z a n je s o i m a . T a j zvuk uklanja b o l o v e u o i m a , anoreksiju, vrtoglavicu i e l i m i n i r a ljutnju i l j u b o m o r u . e t v r t i zvuk " a a a a " utjee p o v o l j n o na srce i t a n k o crijevo, a p o v e z a n je s j e z i k o m . Z n a l c i tvrde da taj zvuk uklanja s r a n e s m e t n j e , n e s a n i c u , irie na jeziku,

spreava n o n o z n o j e n j e i m o e b i t i lijek p r o t i v m r n j e , a r o g a n c i j e i nestrpljivosti. Peti z v u k " u u u u " (grleni s a m o g l a s n i k ) djeluje na s l e z e n u i eludac a p o v e z a n je s u s t i m a . P o m a e k o d p r o b a v n i h s m e t n j i , u s n i h i r i a , atrofije m i i a , m e n s t r u a l n i h p o r e m e a j a i p r e o b r a z b i z a b r i n u t o s t i i tjeskobe u neki b o l j i osjeaj. P o s l j e d n j i zvuk " i i i i " (siktanje k r o z z u b e ) utjee p o v o l j n o n a " t r o s t r u k u p e n i c u " (tri k o m o r e d i s a n j a ) . T a j zvuk p o m a e b o l j e m p r o t o k u energije k r o z i t a v o tijelo, djeluje p r o t i v u p a l e grla, b o l o v a u t r b u h u i uklanja p r o b l e m e k o d spavanja.

PRAKSA

D a b i nai o r g a n i b i l i zdravi i energija t e n o kolala n a i m t i j e l o m , t e h n i k u est iscjeljujucih izdaha ili zvukova trebate prakticirati svakodnevno.

S v a k o m od z v u k o v a t r e b a l i biste b i t i o k u p i r a n i b a r e m 3 m i n u t e . P a t i t e li od kakve konkretne organske bolesti ili emocionalne zvukom koji smetnje, rjeava va

p r e p o r u u j e m o v a m da

se bavite prije

svega

p r o b l e m . I ove su t e h n i k e vrlo j e d n o s t a v n e . M o e t e ih p r o v o d i t i u b i l o k o j e m p o l o a j u . D o k ste k o n c e n t r i r a n i n a n e k i o d r e e n i o r g a n p o k u a j t e osjetiti k a k o energiju aljete i z r a v n o u nj. D o k izdiete s n e k i m z v u k o m zamiljajte k a k o s i z d a h o m iz vas o d l a z e svi t o k s i n i i n e i s t o e . U m j e s t o da izdiete ujno, pokuajte izdisati neujno k a k o bi se ostavljajue

v i b r a c i j e zvuka zadrale u n e k o m od o r g a n a . O v e vjebe n i s u o p a s n e i m o e t e ih raditi kad elite.

DISANJE K R O Z GLAVU
Disanje kroz glavu manje je znana metoda uklanjanja glavobolje i

napetosti. U s p j e h vjebe ovisi o o u t u g o r n j i h toaka m i k r o k o z m i k e sfere - p o s e b n o t o k e medu o i m a , k r u n s k e toke i jastuka od dada - k a o i kanala koji ih povezuju.

PRAKSA

S j e d n i t e ili stanite. K o n c e n t r i r a j t e se na t o k u m e d u o i m a . D o k udiete k r o z n o s n i c e osjetite k a k o va dah p o k r e e c h i energiju iz tog p r o s t o r a p r e m a vaem elu, p o t o m vrhu glave a z a t i m dolje p r e k o t j e m e n a n i e do "jastuka od ada" u korijenu lubanje. D o k izdiete k r o z n o s z a m i s l i t e k a k o va dah p o k r e e c h i u s u p r o t n o m pravcu, od o s l o n c a lubanje p r e k o vrha glave natrag do toke izmeu oiju (slika 3 6 ) . D i i t e t a k o 3 do 6 puta i

Slika 36
Disanje kroz glavu

Udisaj

Izdisaj

p o k u a j t e osjetiti k a k o svaki u d a h i izdah p o k r e u va c h i i iste vae b l o k a d e i v a n o g sustava. A k o i m a t e p r o b l e m a d a osjetite p o k r e t a n j e

energije p r s t i m a , slijedite n j i h o v put l a g a n o m a s i r a j u i svaku t o k u n a glavi, te pokuajte iznova. B u d e t e li m o g l i p r o v o d i t i o v u t e h n i k u bez n a p r e z a n j a m i i a lica i glave, b r z o ete p o s t i i z a v i d n e rezultate.

DIGESTIVNO DISANJE
D i g e s t i v n o disanje vrlo je u i n k o v i t a vjeba za p o b o l j a n j e p r o b a v e . U njoj se s l u i m o p r s t i m a da b i s m o s t i m u l i r a l i energetske t o k e p o v e z a n e s m e r i d i j a n i m a slezene i trbuha, te n a r a v n o d u b o k o t r b u n o disanje. PRAKSA

Slika 37

Sjednite uspravljene

udobno

na

stolac, posve

kraljenice,

o p u t e n i i sa s t o p a l i m a p o l o e n i m a na tlo ispred vas. Stavite ruke na koljena dlanovima postavljenim na aice k o l j e n a i p r s t i m a u p r a v l j e n i m p r e m a dolje (slika 3 7 ) . U p o t r i j e b i t e svoje srednji, prste, mali i posebice domali kaiprst, prst, k a k o

b i s t e n a p i p a l i tri u d u b l j e n j a u koja ih m o e t e smjestiti. S r e d n j i prst n a i

e v a m se tako u sredini alice koljena. Neka v a m ruke tako stoje i n j e n o pritiu m e r i d i j a n e koji prolaze kroz koljena. O s j e t i t e k a k o vae ruke griju vaa koljena. Dok udiete zamislite kako energija daha ulazi u va

n a d i m a j u i trbuh. D o k izdiete d o p u s t i t e t r b u h u da se s a m od sebe s a m e . Ne upotrebljavajte silu. Vjebajte tako b a r e m 5 m i n u t a n a k o n svakog

o b r o k a ili svaki put kad zapazite da i m a t e p r o b a v n e s m e t n j e .

P R O I U J U I DAH TAN TIENA

P r o i u j u e disanje u tan tienu u i n k o v i t a je praksa o u v a n j a zdravlja, samoiscjeljenja i poveanja vitalne energije. D i u i p r i r o d n o u s m j e r i t e dah iz nosa i d u n i k a u d o n j i tan tien, p r o s t o r ispod p u p k a , te izdiui z a m i s l i t e k a k o v a m tetni p r o d u k t i iz tijela izlaze na usta ili na n o s i k a k o stanice u vaem t r b u h u dobivaju d o v o l j n o energije. Proiavajue disanje u tan tienu zahtijeva uklanjanje vrlo spori iz izdisaj. tijela, Dugaak ukljuenje izdah omoguava

uinkovitije

toksina

parasimpatikog

i v a n o g sustava, d u b o k u relaksaciju i

ozdravljenje.

PRAKSA

V e s m o raspravljali o teoriji i praksi t r b u n o g disanja. P r o i a v a j u e tan tien disanje z a p o i n j e l a g a n i m u d i s a n j e m u p r o s t o r d o n j e g tan t i e n a koji se nalazi 2 do 5 c e n t i m e t r a i s p o d p u p k a . D o k udiete drite p o z o r n o s t na tan t i e n u i p o k u a j t e osjetiti k a k o energija d a h a p r o i m a d o n j i d i o vaeg trbuha. O s j e t i t e k a k o v a m s e t r b u h p r i r o d n o iri. D o k izdiete, osjetite k a k o n a p e t o s t i t o k s i n i o d l a z e z a j e d n o s i z d a h o m d o k v a m se t r b u h uvlai, n o p a z i t e da, u p o t r i j e b i m o ilustraciju M a n t a k C h i a , " n e i z b a c i t e b e b u z a j e d n o s v o d o m za k u p a n j e " . Neka t o p l i n a i v i b r a c i j e energije daha

o s t a n u u v a e m t r b u h u d o k izdiete. Z a d r i t e ih k r o z svoju svjesnost. O s j e t i t e k a k o va d a h p r o d i r e d u b o k o u vae s t a n i c e i tjera sve tetne p r o d u k t e ka nosu ili u s t i m a . T a n tien disanje se z a p r a v o z n a t n o ne

razlikuje o d p r i r o d n o g disanja. V a n o j e d a vjebate s p u n o m p o z o r n o u , bez udjela volje i sve v r i j e m e osjeate energiju u s v o m t r b u h u . U s p i j e t e li u t o m e , s i g u r n o ete e s t o i m a t i p o t r e b u da p r o v o d i t e p r o i u j u e tan tien disanje. O n o e t a k o p o s t a t i regularni i p r i r o d n i d i o vaeg ivota.

PRITISKANJE

MIJEHA

T e h n i k a " p r i t i s k a n j a m i j e h a " ukljuuje nagle k o n t r a k c i j e i b r z o o p u t a n j e t r b u n e stijenke k o j e pospjeuje izdah i u d a h i to je j e d n a od t e m e l j n i h praksi k o j u ne n a l a z i m o s a m o u t a o i z m u ve i u h i n d u i z m u , b u d i z m u i s l i n i m t r a d i c i j a m a . I ova praksa i m a n a m j e n u da u k l o n i t o k s i n e i tetne p r o d u k t e iz p l u a i krvi. N o , ova praksa d o n o s i i m n o g e druge koristi. O n a , n a i m e , p r o i a v a i p r o l a z e za z r a k u glavi i grlu. I s t o t a k o , ova

tehnika

pospjeuje

protok

limfe

kroz

limfni

sustav

time

jaa

na

o b r a m b e n i sustav. O n a , nadalje, d j e l o t v o r n o p o t i e u n u t a r n j u m a s a u trbuha, s t i m u l i r a p r o b a v u i opskrbljuje s k i s i k o m i e n e r g i j o m naa tkiva i organe. O n a jaa nae trbune m i i e i oit. K r o z arterije i respirativne tokove o n a n j e n o masira na m o z a k . R i j e je u k r a t k o o vrlo k o r i s n o j praksi t i j e k o m koje, to je takoer v a n o , ne dolazi do h i p e r v e n t i l a c i j e . 6 0

PRAKSA

S j e d n i t e ili s t a n i t e u o s n o v n i p o l o a j . Stavite ruke na t r b u h i pokuajte osjetiti k a k o vas teina vue p r e m a dolje. D i i t e p r i r o d n o u t r b u h i neka se on iri d o k udiete i uvlai d o k izdiete. Vjebajte t a k o sve d o k doista ne osjetite svoj trbuh iznutra. P o k r e n i t e sada svoj g r u d n i ko i s t e r n u m p r e m a dolje. O s j e t i t e kako v a m se o p u t a g r u d n i ko. N a i n i t e jo n e k o l i k o t r b u n i h udaha pazei da v a m grudni ko sve vrijeme o s t a n e n e p o m i a n .

Izbacivanje z r a k a uz otar izdah

K a d mislite da ste s p r e m n i , izbacite zrak iz plua j e d n o m s n a n o m kontrakcijom trbune upljine. Neka vam se eludac "prilijepi" uz

kraljenicu. Z b o g tog pokreta oit se n a g l o die i tjera z r a k iz p l u a . N a k o n izdaha d o p u s t i t e p l u i m a da bez ikakvog naprezanja u z m u zrak. N e k a v a k u u m u v a i m p l u i m a obavi taj d i o posla. K a d a plua i s p u n e pola svoga kapaciteta, dakle prije n e g o se n a p u n e p o t p u n o , p o n o v n o o t r o i z d a h n i t e .

Iznova

samite

trbunu

upljinu

tjerajui

snano zrak

iz plua.

Svu

p o z o r n o s t drite na i z d a h u , u d a h neka se s a m b r i n e za sebe. U p o e t k u e u d a h i izdah k o d vas trajati n e k i h 3 do 4 sekunde, no nastavite li s v j e b a n j e m , j e d n o g d a n a ete uspostaviti r i t a m o d s a m o j e d n e s e k u n d e (to se m o e p o s t i i n a k o n n e k o l i k o tjedana i mjeseci prakse).

Suvine napetosti
K o d ove prakse v a n o j e d a disanje b u d e r e g u l i r a n o iskljuivo k r o z t r b u n e k o n t r a k c i j e i irenja. Provjerite jesu li v a m g r u d n i ko, vrat i r a m e n a d o v o l j n o o p u t e n i . Ljudi e s t o rade g r i m a s e kada izdiu i n e p o t r e b n o n a p r e u n o s n i c e , to n e p o v o l j n o utjee na p r o t o k zraka i energije. Te tenzije m o g u izazvati i g l a v o b o l j u i s l i n e p r o b l e m e . K a d p r i m i j e t i t e b i l o takve tenzije negdje u tijelu, " n a s m i j e i t e " im se i p o n i t e p o n o v n o . P r e s t a n i t e s v j e b o m a k o osjeate b i l o kakve b o l o v e ili n e l a g o d u , p o s e b n o u glavi, p r s i m a ili e l u c u . A k o se jave b o l o v i , p r e d a h n i t e , z a t i m p o n i t e o d p o e t k a s a svjesnim p r i r o d n i m t r b u n i m d i s a n j e m .

O v a j n a i n disanja o b i n o je n e t o bri od g r u d n o g , te ga m n o g i p o g r e n o poistovjeuju s h i p e r v e n t i l a c i j o m . B u d e t e li t r b u n o disanje p r o v o d i l i

ispravno, bez naprezanja m i i a i g r u d n o g koa, ve s a m o k r o z trbuh, nee v a m se d o g o d i t i h i p e r v e n t i l a c i j a , n i t i ete se m o r a t i n o s i t i s n j e z i n i m p o s l j e d i c a m a , k a o to su vrtoglavica, zvonjava u u i m a i nesvjestica. M o e se d o d u e d o g o d i t i da, n a k o n to z a p o n e t e s t r b u n i m disanjem, u

poetku

osjetite

laganu

vrtoglavicu.

Takva

vrtoglavica

nastaje

zbog

uspostavljanja n o v o g o m j e r a kisika i u g l j i n o g d i o k s i d a u krvi, te kao privremeni rezultat naglog otvaranja energetskih kanala. Ako imate

vrtoglavicu, osjeate da ne p r i m a t e d o v o l j n o kisika, p r e k i n i t e na t r e n u t a k disanje t r b u h o m i d u b o k o u d a h n i t e , zadrite z r a k n e k o l i k o s e k u n d i i izdahnite. M o e t e t o p o n o v i t i vue puta. Z a t i m p o n i t e p o n o v n o s

d i s a n j e m k a k o je b i l o o p i s a n o . N e k o l i k o tjedana ili mjeseci d o v o l j n i su da se usavri t e h n i k a " p r i t i s k a n j a m i j e h a " . U p o e t k u radite s deset udaha, z a t i m sa o s a m n a e s t , trideset est itd. pa ete n a k o n n e k o g v r e m e n a m o i bez p o t e k o a p r o v o d i t i ovu vrjebu po dvije m i n u t e . B u d e t e li o v u t e h n i k u izvodili u j u t r o i na svjeem zraku, skupit ete energije d o v o l j n o za itav dan. O n a v a m m o e p o m o i i svaki put kada s e osjeate fiziki, e m o c i o n a l n o ili m e n t a l n o u m o r n i , u z n e m i r e n i itd. N e zaboravite da svaki put kada provodite ovu metodu trebate disati

iskljuivo t r b u n o . T r u d i t e se i m a t i j a s n u svijest o sebi i prije, za vrijeme i poslije ove vjebe. Preko nje stjecat ete utiske koji e v a m p o m o i da usavrite ovu t e h n i k u i shvatite n j e z i n u pravu vanost.

O B R N U T O TRBUNO DISANJE
Kod obrnutog trbunog disanja, tradicionalno nazvanog taoistiko

disanje, n a m j e r n o se p r e o k r e u p o k r e t i t r b u h a ka van i u n u t r a koji se javljaju kod p r i r o d n o g disanja. K o d o b r n u t o g disanja t r b u h se uvlai k o d udaha, a iri kod izdaha. Praktiari c h i kunga, t r a d i c i o n a l n i kineski l i j e n i c i i praktiari b o r i l a k i h vjetina esto se slue o v o m m e t o d o m

disanja da bi u s m j e r i l i energiju dublje u tkiva i kosti i m o g l i po volji skupljati energiju i p o t o m j e usmjeravati k r o z o r g a n i z a m . O b r n u t o disanje pridonosi takoer stvaranju onog to nazivamo "straarski chi",

svojevrsnog z a t i t n o g polja energije o k o tijela koje tjera n e g a t i v n e uplive, u k l j u u j u i i b a k t e r i j e i viruse o p a s n e po nae zdravlje. S t o g a je o n o p o s e b n o p o g o d n o z a j a a n j e naeg i m u n o l o k o g sustava. D j e l o m i n o , ova j e t e h n i k a t o l i k o d j e l o t v o r n a jer p o t i e o b r n u t e p r i t i s k e u p r s i m a i t r b u h u t i j e k o m disanja. N a i m e , kada se t i j e k o m udisaja oit sputa a t r b u h uvlai, nastali p r i t i s a k u t r b u h u p o m a e " u s k l a d i t e n j u " energije u n u t a r t r b u n i h tkiva i o r g a n a k a o i u kraljenici. K a d se oit opusti a s njime i trbuh tijekom izdaha, poputanje ovog pritiska

o m o g u a v a lake usmjeravanje energije u b i l o k o j e m pravcu. S t o g a n i m a l o nije s v e j e d n o n a k o j e s m o dijelove tijela k o n c e n t r i r a n i d o k p r o v o d i m o ovu t e h n i k u . A k o n i s m o d o v o l j n o sabrani energija e se b r z o raspriti s a m a od sebe. B e z o b z i r a n a n j e z i n e p r e d n o s t i , o v u t e h n i k u smije p r o v o d i t i s a m o n e t k o t k o j e d o b r o u p u e n u p r i r o d n o disanje. O s o b e koje n i s u n a u i l e p r i r o d n o disati k o d ove vjebe n e p o t r e b n o gre lice, vrat i g r u d n i ko te se n j i h o v

oit p o v l a i p r e m a gore, a ne p r e m a dolje k a k o treba. T a k v o disanje m o e izazvati bolove u grudima, proljev, pojaano lupanje srca i gubitak

energije. I s t o t a k o o n o stvara j e d n u m e n t a l n u konfuziju k o d p r a k t i a r a i slabi njegovu svjesnost.

PRAKSA

P r e m d a o b r n u t o disanje m o e t e p r o v o d i t i i sjedei, bolje je b a r e m u p o e t k u vjebati u s t o j e e m p o l o a j u . Taj e v a m poloaj o m o g u i t i da lake osjetite pritisak sile p r e m a dolje koji e osujetiti t e n d e n c i j u oita da se die kod udisaja. Za zagrijavanje diite n e k o l i k o m i n u t a u d o n j i tan tien pazei na to da v a m r a m e n a i g r u d n i ko o s t a n u o p u t e n i . Provjerite sputa li v a m se oit doista kod izdisaja i podie kod udisaja. D i i t e t a k o d o k ne osjetite t o p l i n u i vibracije u t r b u h u .

1 Proces

obrnutog

disanja

K a d osjetite ovu t o p l i n u , uvlaite t r b u h p r e m a kraljenici d o k udiete i pustite ga da se o p u s t i kod izdisaja. D o k izdiete trudite se da v a m g r u d n i ko ostane o p u t e n i da osjetite kako v a m se oit sputa. U s p i j e t e li u t o m e , osjetit ete lagani pritisak u d o n j e m dijelu t r b u h a koji e se p r o t e z a t i sve do m e d i c e . O s j e t i t e li pritisak t a k o e r i u s v o m s o l a r n o m pleksusu, to je znak da morate oita dodatno prema opustiti Da grudni biste ko kako to biste sprijeili ovog

pomicanje

gore.

pospjeili

oputanje

p r o s t o r a , n e z n a t n o p o m a k n i t e r a m e n a p r e m a naprijed k a k o b i v a m s e prsna kost spustila lagano dolje.

Usmjeravanje energije u odreene prostore

Nakon to se naviknete na o b r n u t o disanje, promotrite m a l o bolje

kvalitetu energije koja se skuplja u v a e m t r b u h u d o k udiete. Pokuajte je izdisajem proiriti k r o z itavo tijelo. P o t r u d i t e se da je u s m j e r i t e p o s e b n o ka o n i m d i j e l o v i m a tijela k o j i m a treba ozdravljenje. Z a m i l j a j t e energiju k a k o putuje ka m j e s t i m a u koja elite da stigne d o k izdiete.

Psiholoke

dimenzije m i k r o k o z m i k e orbite

P r e m a t u m a e n j u t a o i s t i k o g m a j s t o r a M a n t a k C h i a u ovjeku k a o m i k r o k o z m o s u p o s t o j i vie e n e r g e t s k i h c e n t a r a koji z a v i s n o o d toga jesu li o t v o r e n i j i ili z a t v o r e n i j i uvjetuju nae d u e v n o stanje. P r o u a v a j u i mikrokozmike osiguravanja sfere uvidio sam vanost kroz lociranja tih centara tih zbog

boljeg p r o t o k a

energija

tijelo. L o c i r a n j e

toaka

s m a t r a m stoga vrlo b i t n o m s t a v k o m n a p u t u s a m o s p o z n a v a n j a . I d u e p r i m j e d b e o o v i m c e n t r i m a (preuzete u g l a v n o m iz uenja i djela M a n t a k C h i a ) ne trebate shvatiti k a o iskljuive i j e d i n o t o n e . M o e v a m se, na primjer, l a k o d o g o d i t i da bavei se t e h n i k a m a disanja u svrhu boljeg u p o z n a v a n j a s v l a s t i t i m t i j e l o m i u m o m , o t k r i j e t e neke druge z n a a j k e . Izvjesno j e d a ete k r o z takav t r e n i n g n a i n o v o r a z u m i j e v a n j e s a m o g a sebe, p o s e b i c e r a z u m i j e v a n j e veza koje p o s t o j e i z m e u tijela i psihe.

Pupani centar
T a o i s t i i k i n e s k i l i j e n i c i s m a t r a j u p u p a n i c e n t a r , u k o m e je smjeten d o n j i tan tien, s r e d i t e m itavog tijela jer se u n j e m u n a l a z i " s p r e m i t e " c h i energije. K a o to tvrdi M a n t a k C h i a : " K r o z p u p a n i c e n t a r ovjek prvi put dolazi u d o t i c a j sa s v i j e t o m . U p r e n a t a l n o j fazi p u p a k f u n k c i o n i r a k a o p r o l a z k o j i m do nas stiu kisik, krv i hranjive tvari. Z a t o p u p a n i c e n t a r zadrava svoje b i t n o z n a e n j e za nas i n a k o n presijecanja p u p a n e vrpce, o d n o s n o ostaje v a a n energetski c e n t a r u n a m a d o k s m o ivi. 6 1

Z a t v o r e n : K o d p o j e d i n c a k o j e m je ovaj c e n t a r z a t v o r e n p r i m j e u j e m o m a n j a k d u e v n o g balansa, rastresenost i pretjerani k r i t i c i z a m . O t v o r e n : K a d a je o t v o r e n , p o j e d i n a c osjea da je o t v o r e n p r e m a svijetu i c e n t r i r a n u sebi.

Spolni

centar

O v a j c e n t a r , koji je kod ena l o c i r a n iza stidnice, m e d u j a j n i c i m a , a k o d m u k a r a c a u k o r i j e n u penisa n e k o l i o c e n t i m e t a r a u n u t a r tijela, glavni je energetski " g e n e r a t o r " u tijelu. Z a t v o r e n : P o j e d i n a c osjea da n e m a energije i ne raduje se ivotu. O s j e a se s a m o d e s t r u k t i v n o , n e g a t i v n o i b e z d u n o . O t v o r e n : P o j e d i n a c osjea duevnu snagu obaviti o n o t o m o r a . i uvjeren je da je s p o s o b a n

Centar u meici
M e i c a je l o c i r a n a izmeu s p o l n o g organa i a n a l n o g otvora. Ovaj c e n t a r , koji zbog svog a n a t o m s k o g poloaja povezuje dvije m i k r o k o z m i k e sfere, regulira rad t r b u n i h organa. Zatvoren: promjene. O t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea s t a b i l n o i u svezi s iscjeljujuim s n a g a m a Z e m l j e . Njegova dua je s m i r e n a . Pojedinac se osjea nesigurno i usamljeno. Boji se svake

C e n t a r k r i a i sjedna kost
O v e dvije toke na tijelu navodimo zajedno jer obje pripadaju istoj

m i k r o k o z m i k o j sferi. U n j i m a se sastaju m n o g i ivci o r g a n a i lijezda i to je sfera iz koje p o i n j e uspinjanje energije k r o z kraljenicu. P r e m a t a o i s t i k o m u e n j u , o v o je c e n t a r u k o m e se p r o i u j u i prerauju

zemaljska i seksualna energija prije napredovanja ka v i i m c e n t r i m a .

Z a t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea n e u r a v n o t e e n o , teko i n e m o t i v i r a n o . O s j e a se k a o z a t v o r e n i k p r o l o s t i i pati od r a z l i i t i h p o d s v j e s n i h s t r a h o v a . O t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea v e d r o i u r a v n o t e e n o . S t v a r i iz p r o l o s t i koristi k a k o bi bolje r a z u m i o i f u n k c i o n i r a o u ivotu.

Bubreni

centar

B u b r e n a t o k a je smjetena i z m e u d r u g o g i treeg l u m b a l n o g kraljeka. O v a j c e n t a r m o e t e n a p i p a t i na kraljenici negdje u r a v n i n i s p u p k o m . N a j i s p u p e n i j i kraljeak p o k a z u j e t o n u l o k a c i j u o v o g c e n t r a . U o v o m c e n t r u , p r o z v a n o m " v r a t i m a i v o t a " , smjetena j e naa p r e n a t a l n a snaga i naa s p o l n a o d r e e n o s t . Z a t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea u g r o e n i m i nedostaje mu s a m o k o n t r o l e . I s t o v r e m e n o , osjea d a m u nedostaje e n e r g i n o s t i . O t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea z a d o v o l j n o , i s p u n j e n o i d o s t o j a n s t v e n o .

Nadbubreni

centar

N a d b u b r e n i c e n t a r se nalazi i z m e u j e d a n a e s t o g i d v a n a e s t o g p r s n o g kraljeka, n a s u p r o t s o l a r n o m pleksusu n e t o i z n a d s a m o g b u b r e g a . Iz sri n a d b u b r e n e lijezde nastaju a d r e n a l i n i jo n e k i h o r m o n i v a n i za o d r a v a n j e i v a n o g sustava koji se aktiviraju k o d svakog stresa i u svim opasnim situacijama. Zatvoren: trenutke P o j e d i n a c je ili suvie e k s t a t i a n ili suvie r a v n o d u a n . Na napadaju ga stari strahovi koji ga ometaju u djelovanju i

n o r m a l n o m ponaanju. O t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea d o b r o i p u n je s a m o p o u z d a n j a .

Centar nasuprot srca

O v a j c e n t a r , smjeten i z m e u petog i estog p r s n o g kraljeka i l o p a t i c a , sudjeluje u radu srca i g r u d n e lijezde. Z a t v o r e n : O s o b a , kod koje je ovaj c e n t a r z a t v o r e n , osjea z a b r i n u t o s t i b e z i z l a z n o s t . I s t o v r e m e n o ima d o j a m da je i u njoj i svuda o k o nje s a m o kaos. O t v o r e n : O s o b a se osjea s l o b o d n o i p r e p u n a ivota.

Centar nasuprot grla

O v a j c e n t a r , smjeten ispod s e d m o g l u m b a l n o g kraljeka, vorite je na k o m e se sastaju energije, nervi i tkiva iz viih i n i i h dijelova tijela. B i l o kakva b l o k a d a ovog c e n t r a spreava p r o t o k energije iz kraljenice p r e m a glavi. L a k o ga m o e t e o p i p a t i spustite li glavu i p o t r a i t e n a j i s p u p e n i j i kraljeak na vratu. Zatvoren: Osoba se osjea o t u e n o m od sebe i ljudi. O s j e a da je

n e p r i l a g o e n a i suvina. O t v o r e n : O s o b a s n a k l o n o u prihvaa i sebe i druge.

Centar u malom mozgu

O v a j centar, koga neki nazivaju " j a s t u k o m od a d a " , smjeten je i z n a d

prvog l u m b a l n o g kraijeka u upljini na d n u lubanje. U n j e m u n a l a z i m o sredinji ivani sustav o d g o v o r a n za k o o r d i n a c i j u m i i n e m a s e i rad srca. P r e m a t a o i s t i m a o v o je t a k o e r c e n t a r u k o m e se skupljaju p r i r o d n a i seksualna energija. Z a t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea t u p o , o p t e r e e n o i s p u t a n o . U p o j e d i n i m sluajevima i m a b o l o v e u vratu. O t v o r e n : P o j e d i n a c je n a d a h n u t i kreativan.

Krunski

centar

O v a j c e n t a r n a l a z i se na v r h u glave, na sjecitu z a m i l j e n e linije koja povezuje o b a u h a na glavi. Prisan je s p i n e a l n o m l i j e z d o m , t a l a m u s o m i h i p o t a l a m u s o m . P o v e z a n je t a k o e r s g l a v n i m i v a n i m i m o t o r i k i m sustavom. Z a t v o r e n : P o j e d i n a c pati od iluzija i h a l u c i n a c i j a , suvie velia s a m o g sebe ili izigrava rtvu. Nepredvidljivo mijenja raspoloenja i esto ima

glavobolje. O t v o r e n : P o j e d i n a c osjea n e i z m j e r n u sreu i osjea da ga vie sile v o d e k r o z ivot.

C e n t a r hipofize
C e n t a r h i p o f i z e , koji p o n e k a d n a z i v a m o t r e i m o k o m , smjeten j e i z m e u uiju, nekoliko centimetara ispod koe. Hipofiza proizvodi hormone

v a n e za

f u n k c i o n i r a n j e m n o g i h tjelesnih funkcija. P r e m a t a o i s t i m a u

o v o m centru nalazi se d o m duha. Z a t v o r e n : P o j e d i n a c s e osjea b e s c i l j n o i n e o d l u n o . U m m u s t a l n o luta i nije s p o s o b a n d o n o s i t i o d l u k e . O t v o r e n : P o j e d i n a c je svjestan svrhe svog i v o t a , i m a razumijevanja za sve i razvijenu i n t u i t i v n u m o .

Grleni

centar

O v a j c e n t a r , u k o m e se nalaze titna hrskavica i titnjaa, smjeten je na dnu grla povrh sternuma. Ovaj centar rukovodi govorom, snovima,

p r o d u k c i j o m h o r m o n a rasta t e m e t a b o l i z m o m o p e n i t o . Zatvoren: Pojedinac se osjea sputano i ne eli ili nije sposoban

k o m u n i c i r a t i s d r u g i m a niti se m i j e n j a t i .

O t v o r e n : P o j e d i n a c k o m u n i c i r a s d r u g i m a bez zadrke, rjeito se izraava i i m a esto l u c i d n e snove.

Srani centar
S r a n i c e n t a r nalazi se i z m e u dviju bradavica, dva c e n t i m e t r a i z n a d d n a prsne kosti kod ena. Ovaj se c e n t a r teko otvara d o k ga je lako z a t v o r i t i ili priguiti. On nije s a m o povezan sa s r c e m ve i g r u d n o m l i j e z d o m koja ima v a n u ulogu u n a e m i m u n o l o k o m sustavu. Z a t v o r e n : P o j e d i n a c , kada mu je ovaj c e n t a r zatvoren, izraava razliite negativne osjeaje, od tatine, samosaaljenja, do nestrpljivosti ili m r n j e .

O t v o r e n : K a d a je ovaj c e n t a r o t v o r e n , p o j e d i n a c izraava radost, ljubav, strpljivost i uvaavanje sebe i drugih.

Centar u solarnom

pleksusu

Pleksus Solaris se nalazi na tri etvrtine puta od p u p k a ka p r s n o j kosti. O v a j je c e n t a r povezan s n e k o l i k o organa, i z m e u o s t a l o g sa e l u c e m , s l e z e n o m i j e t r o m . T a o i s t i ga zamiljaju kao svojevrsni k o t a o u k o m e se seksualna energija ( c h i n g ) i i v o t n a energija ( c h i ) pretvaraju u d u h o v n u energiju ( s h e n ) . I za ovaj c e n t a r je v a n o da bude o t v o r e n , no k a k o istie m a j s t o r M a n t a k C h i a , " k o d o s o b e kod koje j e ovaj c e n t a r previe o t v o r e n zapaamo izraenu podlonost tuim mislima, osjeajima i idejama,

o d n o s n o takva o s o b a nije u stanju ostati posve svoja u drutvu d r u g i h ljudi".62 Z a t v o r e n : P o j e d i n a c je p a n i a n i z a b r i n u t . P r e o p r e z a n je. O t v o r e n : P o j e d i n a c osjea u n u t a r n j u s l o b o d u i voljan je riskirati u i v o t u .

1 P . D . O u s p e n s k y , In Search of the Miraculous ( N e w Y o r k : H a r c o u r t , B r a c e & W o r l d , 1949), stranica 387. 2 Karlfried D u r c k h e i m , Hara: The Vital Center of Man ( L o n d o n : G e o r g e

Allen & U n w i n , 1 9 7 0 ) , s t r a n i c e 154-55. 3 N e m a s u m n j e d a hiperventilacija m o e posluiti kao m o n o sredstvo preobrazbe. U djelu The Adventure of Self-Discovery (New York: State

U n i v e r s i t y o d N e w Y o r k Press, 1 9 8 8 ) , n a s t r a n i c a m a o d 1 7 0 d o 184, S t a n i s l o v G r o f , p o z n a t i psihijatar i utemeljitelj " h o l o t r o p s k e terapije, istie da hiperventilacija slabi o b r a m b e n e m e h a n i z m e ega i v o d i ka " d u b o k o j e m o c i o n a l n o j i psiholokoj oputenosti". Hiperventilacija je prema Grofu korisna n e s a m o j e r pri k l a s i n o m psihijatrijskom tretmanu vodi do

abreagiranja, ve i z a t o to d o v o d i na p o v r i n u d u b o k o p o t i s n u t e tenzije " k o j e izbijaju k r o z k o n t r a k c i j e i greve" ... u k o j i m a je a k u m u l i r a n a s n a n a p o t i s n u t a energija. G r o f s m a t r a d a u p r a v o t o sagorijevanje p o t i s n u t i h energija k r o z k o n t r a k c i j e i greve p o t i e navedenu p s i h i k u p r e o b r a z b u . P u t d o nje prate s n a n e e m o c i o n a l n e krize koje m o e svladati s a m o o s o b a koja terapiji p r i s t u p i vrlo o z b i l j n o . tovie, G r o f je u o i o da, s o b z i r o m na to da hiperventilavija izaziva t a k o j a k o p s i h o s o m a t s k o pranjenje

tenzija, n i p o t o nije p o e l j n o prekidati seansu prije n e g o d o e do n j i h o v o g p o t p u n o g stiavanja. B e z o b z i r a na v a n o s t G r o f o v i h istraivanja, m o j a je n a m j e r a da u ovoj knjizi p r i k a e m put do o b n a v l j a n j a p r i r o e n o g disanja u s v a k o d n e v m o m ivotu, bez psihijatrijske p o m o i . Stoga, n e u vie

raspravljati o t e r a p e u t s k o m u i n k u hiperventilacije. 4 Ovakve n a v o d e m o e t e n a i , na p r i m j e r , u djelu The fade Emperors Mind Seal Classic: A Taoist Guide to Health, Longevity and Immortality u prijevodu

S t u a r d Alvelsona (St. Paul: D r a g o n D o o r P u b l i c a t i o n s , 1 9 9 2 ) , s t r a n i c e 69-71. 5 L a o T z u , The Complete Works of Lao Tzu u prijevodu Ni H u a C h i n g ( S a n t a M o n i c a , Calif.: Seven Star C o m m u n i c a t i o n s , 1 9 8 9 ) , s t r a n i c a 14. 6 Ovaj i z m j e n i n i ritam, koji je m e d i c i n a d u g o p r o u a v a l a , povezan je s

r a d o m hemisfera m o z g a i vrlo je b i t a n za svako izljeenje. K a d a je lijeva n o s n i c a aktivna, desna hemisfera m o z g a je aktivnija; kada je desna n o s n i c a otvorenija, lijeva polutka m o z g a je aktivnija. A k o t r e n u t a n o z a t v o r e n u n o s n i c u p o e l i m o o t v o r i t i k a k o b i s m o v o l j n o aktivirali n e k u p o l u t k u mozga (ako trebamo jednostavno lei na stranu) zatvorene nosnice

o t v o r i m o i j e d n o s t a v n o n a s t a v i m o s d i s a n j e m . A k o se osjeate rastreseno ili vas b o l i glava, pokuajte disati na ovaj n a i n n e l a g o d n o s t e vjerojatno nestati. 7 S w a m i R a m a , R u d o l p h B a l l e n t i n e i Alan H y m e s , Science of Breath; A Practical Guide ( H o n e s d a l e , Pa: H i m a l a y a n I n s t i t u t e , 1 7 7 9 ) , s t r a n i c a 4 1 . 8 Zanimljivo je da kod nekih bolesti, poput dijabetesa, poveavaju 15 ili 20 m i n u t a i

aktivnost krvi, a da p r i t o m ne izazovu porast u g l j i n o g d i o k s i d a u krvi. K a k o dini sustav n e m a o d g o v o r na naglu pojavu vika kiselina u krvi, on a u t o m a t s k i ubrzava svoj ritam. 9 ak i o s o b e koje imaju tee p r o b l e m e s d i s a n j e m m o g u i m a t i koristi od t r e n i r a n o g disanja. Pokus proveden u angajskoj b o l n i c i za o b o l j e l e od t u r b e k u l o z e p o k a z a o je da ak o s o b e koje pate od v r l o tekih s m e t n j i u disanju mogu, nakon dueg vjebanja, pokretanje dijafragme od 2.8

c e n t i m e t a r a poveati do pokreta od 4.9 c e n t i m e t a r a , dakle za 5 7 % . O v i su rezultati navedeni u djelu 300 Questions on Qigong Exercises ( G u a n g z h o u ,

C h i n a : G u a n d o n g S c i e n c e and T e c h n o l o g y , Press, 1 9 9 4 ) , s t r a n i c a 2 5 7 . 1 0 M a n t a k C h i a n , p r i v a t n o izdanje.

11 P r o i t a j t e , na primjer, djelo C h a r l e s a B r o o k s a , Sensory Awareness: The Rediscovery 12 Ilse of Experiencing ( N e w Y o r k : V i k i n g Press, 1 9 7 4 ) . The Perceptible Erath: A Breathing Science ( P a d e r b o r n ,

Middendorf,

Germany: Junfermann-Verlag, 1990). 13 R o l l o M a y , Love and Will ( N e w Y o r k : D e l l P u b l i s h i n g C o m p a n y , 1 9 7 4 ) , stranica 237. 1 4 Pogledaj, n a p r i m j e r , R o y c e F l i p p i n , " S l o w D o w n , Y o u B r e a t h e T o o F a s t , " American Health: Fitness of Body and Mind, V o l . 1992.). 15 Z b o g dodatnih informacija o neuropeptidima, proitajte izvjee 11, N o . 5 (Lipanj

C a n d e c e Pert, " T h e C h e m i c a l C o m m u n i c a t o r s " o b j a v l j e n u djelu Billa M o y e r s a , Healing and the Mind ( N e w Y o r k : D o u b l e d a y , 177-94. 16 P o d a t k e o t o m e m o e t e n a i u l a n k u L a w r a n c e a S t e i n m a n a p o d naslovom "Autoimmune Desease," objavljenog u magazinu Scientific 1993), stranice

American, S e p t e m b a r 1 9 9 3 ( S p e c i a l Issue o n " L i f e D e a t h , a n d t h e I m m u n e System). 17 E r n e s t Lawrence Rossi, The Psychobiology of Mind Body Healing ( N e w

Y o r k : N o r t o n , 1 9 8 8 ) , s t r a n i c e 173-74. 18 Aktiviranje parasimpatikog ivanog sustava moe se uspjeno

provesti i p u t e m s p e c i j a l n i h vjebi osvjeivanja tijela, kakve n a l a z i m o , na p r i m j e r , u tai c h i u i c h i k u n g u . I z m e u o s t a l o g a takva praksa o t p u t a n a p e t o s t i u vratu i kraljenici u k o j o j je s m j e t e n sredinji i v a n i sustav. M o j e je z a p a a n j e da se ljudi k o j i i m a j u b o l o v e u vratu ne znaju o p u s t i t i ili se zavaravaju da im o p u t a n j e nije p o t r e b n o . P r a v i l n o p r a k t i c i r a n j e tai chia i chi kunga osigurava duboku relaksaciju, kraljenicu ini

e l a s t i n i j o m i p o t i e dublje disanje.

19 D e t a l j n i j e i n f o r m a c i j e o Sobela i Roberta

agresivnosti "Defusing

moete nai u Anger and

tekstu

Davida

Ornsteina,

H o s t i l i t y , " Mental

Medicine Update: The Mind/Body Newslewtter, Vol. 4 N o . 3 ( 1 9 9 5 ) . 20 M o s h e Feldenkreis, Tie Potent Self: A guide to Spontaneity (San F r a n c i s c o : H a r p e r & R o w , 1 9 8 5 ) , stranica 9 5 . 21 Peter N a t h a n , The Nervous System ( O x f o r d : O x f o r d U n i v e r i t y Press, 1 9 8 2 ) , stranica 4 8 .

22 J a m e s W y c k o f f , W i l h e l m R e i c h : Life Force Explorer ( G r e e n w i c h , C o n n . : Fawcett P u b l i c a t i o n s , 1 9 7 3 ) . 23 Pogledajte M o y e r o v u knjigu Healing and the Mind, p o s e b i c e intervju o c h i u s D a v i d o m E i s e n b e r g o m (stranica 2 5 5 ) . 24 A n d r e van Lysebeth, Pranayama: The Yoga of Breathing ( L o n d o n : U n w i n Paperback, 1 9 8 3 ) , stranica 2 8 . 25 R o b e r t Ornstein and David Sobel, The Healing Brain: Breakthrough and

Discoveries About How the Brain Keeps Schuster, 1 9 8 7 ) , stranica 2 0 7 .

Us Healthy ( N e w Y o r k : S i m o n

26 Vie p o d a t a k a o i o n i m a m o e t e nai u djelu Freda Sokye i Alana Edmondsa, The Ion Effect: How Air Electicity Rules Your Life and Health ( N e w

York: B a n t a m Books, 1977). 27 S l i n e m e t o d e o p i s a n e su u djelu The Primordial Breath, V o l u m e 2,

prijevod J u n e H u a n g ( T o r r a n c e , Calif.: O r i g i n a l B o o k s , 1 9 9 0 ) , stranica 13. N i s a m se u p u s t i o vie u ovu t e m a t i k u , jer je rije o vrlo s l o e n o j praksi s k o j o m n e m a m d o v o l j n o iskustva. D o d u e , neto kasnije bit e govora o t e h n i k a m a disanja i gutanju sline u koje me u p u t i o M a n t a k C h i a . 28 M a n t a k Chia i Maneewan C h i a , Awaken Healing Light of the Tao

( H u n t i n g t o n , N.Y.: H e a l i n g T a o B o o k s , 1 9 9 3 ) , stranica 4 1 . 29 Awaken Healing Light, stranica 41 i dalje.

30 Awaken Healing Light,

stranice

185-86,

31 L a o T z u , Tao Te Ching, prijevod V i c t o r H. M a i r ( N e w Y o r k : B a n t a m Books, 1990), stranica 69. 3 2 T a o i s t i k o o b r n u t o disanje javlja se ponekad spontano kod veih

n a p o r a koje p o d u z i m a j u n a p r i m j e r sportai, n a r o i t o sportai b o r i l a k i h vjetina k a o sredstvo koje obnavlja energiju koja izlazi k r o z udove. U s p j e t i t a k o disati nije lako, a a k o se p r o v o d i n e s t r u n o m o e i n e g a t i v n o utjecati na o r g a n i z a m . Prije n e g o z a p o n e t e s vjebama o b r n u t o g disanja trebali biste s v a k a k o n e k o l i k o mjeseci t r e n i r a t i o b i n o t r b u n o disanje. 33 T z u K u o S h i s , Qi Gong Therapy: The Chinese Art of Healing with Energy

( B a r r y t o w n , N.Y.: S t a t i o n H i l l Press, 1 9 9 4 ) , s t r a n i c a 3 5 . 34 R o b e r t B . L i v i n g s t o n , u G e n t l e Bridges: Conversations with the Dalai Lama on Science of the Mind, izdava J e r e m y W . H a y w a r d i F r a n c i s c o J.Varela

(Boston: Shambhala, 1992), stranica 174. 35 Vie podataka o psiholokim uincima disanja moete nai na

s t r a n i c a m a 47-54 u djelu Qi Gong Therapy. 36 Chuang Tzu, Basic Writings, prevod Burton Watson (New York:

C o l u m b i a U n i v e r s i t y Press, 1 9 6 4 ) , s t r a n i c a 7 4 . 37 A l e x a n d a r Lowen, The Spirituality of the Body: Bioenergetics for Grace and

Harmony ( N e w Y o r k : M a c m i l l i a n , 1 9 9 0 ) , s t r a n i c e 3 7 - 3 8 . 38 Pranayama, stranica 31-32.

39 The Complete Works of Lao Tzu, s t r a n i c a 12. 40 Basic Writtings, s t r a n i c a 41 T a r t h a n g Tulku, Time, 138. Space, and Knowledge: A New Vision of Reality

(Emeryville, K a l i f o r n i j a : D h a r m a P u b l i s h i n g , 1 9 7 7 ) , stranica 5 . 42 The Perceptible Breath, s t r a n i c a 3 2 .

43

Iz

lanka

Magde

Proskauer,

"The

therapeutic

Value

of Certain

B r e a t h i n g T e c h n i q u e s " u ediciji C h a r l e s a Gardfilda, Rediscovery of the Body: A Psychosomatic View of Life and Death (New Y o r k : A Laurel O r i g i n a l , 1 9 7 7 ) , s t r a n i c e 59-60. 44 B i o m e d i c i n s k a istraivanja, kao o n a objavljena u M o y e r o v o m djelu

H e a l i n g and the M i n d , j a s n o pokazuju da sve to m i s l i m o ili o s j e a m o i m a pozitivan ili negativan u i n a k na nae tijelo, kao i na i m u n o l o k i sustav. Da nae misli i osjeaji utjeu na nae zdravlje taoisti su z n a l i t i s u a m a godina. 45 N o r m a n 1979). 46 M a n t a k C h i a , Taoist Ways to Transform Stress into Vitality ( H u n t i n g t o n : N.Y.: H e a l i n g T a o B o o k s , 1 9 8 5 ) , stranica 3 3 . 4 7 W i l l i a m J a m e s , Psychology ( G r e e n w i c h , C o n n . : Fawcett P u b l i c a t i o n s , 1 9 6 3 ) , stranica 3 3 5 . 48 M o s h e Feldenkrais, The Elusive Obvious ( C u p e r t i n o , K a l i f o r n i j a : M e t a P u b l i c a t i o n s , 1 9 8 1 ) , stranica 6 1 . 49 Paul Ekman Brain i Richard J.Davidson, Psychological "Voluntary Smiling A Journal Changes C o u s i n d , Anatomy of the Illness ( N e w Y o r k : Bantam Books,

Regional

Activity".

Science:

of the American

Psychological Society, V o l . 4, N o . 5 (rujan 1 9 9 3 ) , stranica 3 4 5 . 50 telefonski razgovor s C o n d a c e Pert, 9. travnja 1 9 9 5 (vidi takoer biljeke br. 15). 51 Taoist Ways to Transform Stress, stranica 3 3 . 5 2 P o t p u n i j i opis t a o i s t i k i h t e h n i k a s a s l i n o m m o e t e n a i u z i m s k o m izdanju The Healing Tao Journal, Healing T a o Books, P.O.Box 1194,

Huntington, NY 11743. 53 In Search of the Miraculous, stranica 181.

54 The Healing Brain, stranica 2 0 2 . 55 Iz l a n k a " T h e B o d y s G u a r d s " u Living Right ( z i m a , 1 9 9 5 ) , s t r a n i c a 2 3 . 5 6 M a j s t o r M a n t a k C h i a d e t a l j n o opisuje m i k r o k o z m i k u sferu u s v o m radu iz 1 9 9 3 . Awaken Healing Light, u kome ujedno nudi mnotvo

p r a k t i n i h vjebi za o t v a r a n j e upravljajueg m e r i d i j a n a . 57 Awaken 58 Awaken Healing Light, Healing Light, stranica stranica 170. 496.

59 V i d i knjigu M a n t a k C h i a , Taoist Ways to Transform Stress u k o m e su o p i s a n i p o k r e t e i poze koji prate takvo disanje. 60 M o j a prva iskustva s " p r i t i s k a n j e m m i j e h a " nisu bila o s o b i t a jer s a m ih i m a o prije n e g o s a m n a u i o disati p r i r o d n o . S t e k a o s a m ih na j e d n o m od teajeva disanja. V e prvog d a n a voditelji teaja su nas s u o i l i s vrlo n a p r e d n i m t e h n i k a m a disanja. D o d u e , rekli su n a m da ih ne p r o v o d i m o iz ega n i t i v o l j n o , ve o p u t e n o . T a k v o t o je lake rei n e g o u i n i t i . K a d a s m o bili z a m o l j e n i da f o r s i r a m o izdah (bastrika u i n d i j s k o j tradiciji) svi s m o , z a j e d n o s a m n o m , ispadali smijeni izvodei m a h n i t e , n e s p r e t n e p o k r e t e t i j e k o m k o j i h su n a m se grili m i i i na tijelu. a k su i iskusniji p o l a z n i c i i m a l i p r o b l e m a da to izvedu k a k o treba. G l e d a j u i sebe i druge o k o sebe u o i o s a m d a svi i m a m o napeta lica, r a m e n a , n a p e t e vratove, ruke, n a p e t i g r u d n i ko i da i n i m o greke koje s p o m i n j e D u r c k h e i m (vidi U v o d ) jer d i e m o bez n u t a r n j e g m i r a , bez p o z o r n o s t i i k o n t r o l e . Z a u d o , n i t k o n a m nije p r i l a z i o da nas ispravi. G r e k e su postale jo oiglednije kada je glavni uitelj z a t r a i o od nas da d i e m o t r b u n o , prvo k r o z j e d n u , p a drugu n o s n i c u . K a k o s m o nastavili s o v o m p r a n a y a m o m , bez vidljivih z n a k o v a da e m o se o p u s t i t i , p o e o s a m vjerovati da je d o t i n i uitelj p r i l i n o p r e c i j e n i o nae m o g u n o s t i . D a n a s vjerujem da je p r o b l e m b i o u t o m e to nije v e i n u nas p r i p r e m i o z a takav rad; nije n a m d a o v r e m e n a d a n a u i m o disati p r i r o d n o .