Chng 2 Cn b ng Axit- Baz

2.1
2.1.1

M t s thuy t v Axit- Baz

Thuy t Areniut: 1887 (Arrhenius 1859 - 1927)

- Axit l nh ng ch t phn li trong n c cho ion H+ , cn baz l nh ng ch t cho OH . Ph n ng trung ha l tc d ng c a ion H+ v i ion OH t o thnh H2 O km i n li. B n ch t ph n ng th y phn c a mu i l tc d ng gi a ion c a mu i v i n c lm chuy n d ch cn b ng phn li c a n c. D a vo l thuy t Arrhenius cho php nh l ng m nh c a axit v baz b ng hng s phn li c a n trong n c. V d : HA H+ + A [H+ ].[A ] Ka = [HA] H ng s Ka cng l n th axit cng m nh. - H n ch c a thuy t Arrhenius: Thuy t Arrhenius ch p d ng cho dung d ch m dung mi l n c. C th : + Axit v baz c th tc d ng khng c n ph i phn li trong n c cho ion H+ hay OH . V d nh kh HCl d ph n ng v i ch t ki m r n. Kh HCl tan trong benzen tuy khng phn li cho H+ nhng v n lm i mu ch t ch th . + C nh ng ph n ng t o thnh mu i gi ng nh ph n ng trung ha nhng khng c s tham gia c a ion H+ hay ion OH . V d : NH3 (k ) + HCl(k ) = NH4 Cl(r ) Trong ph n ng ny NH3 l baz tuy phn t khng ch a nhm OH. Tng t nh v y, nhi u h p ch t h u c th hi n tnh baz trong cc ph n ng nhng phn t khng ch a nhm OH. 2.1.2 Thuy t Bronstet v Lauri: 1923

Nm 1923 g n nh ng th i v i nhau, nh ha h c ng i an M ch Bronstet (Bronsted, 1879 - 1947) v nh ha h c ng i Anh Lauri (Lowri, 1874 - 1936)
13

a ra m t d ng nh ngha r ng hn v axit - baz, g i l thuy t proton: - Axit l nh ng ch t c kh nng cho proton H+ - Baz l nh ng ch tc kh nng nh n proton H+ - Axit cho proton H+ tr thnh baz lin h p c a n v ng c l i: A Axit B + H+ Baz lin h p

- Axit ch cho 1 proton H+ g i l axit n ch c. Axit cho t 2 proton H+ g i l axit a ch c. Thuy t proton c cc nh ha h c coi l hon h o nh t trong l thuy t axit - baz, n gi i quy t c cc h n ch c a thuy t Areniut: Gi i thch c tnh axit - baz trong cc dung mi khc n c. Tuy nhin thuy t proton ch p d ng c cho nh ng ph n ng trong c proton tham gia. C nh ng ch t th hi n tnh axit v tnh baz trong ph n ng nhng l i khng c proton tham gia, ch ng h n: + Nh ng ph n ng t o mu i sau y x y ra khi khng c m t dung mi v khng c proton tham gia: Na2 O + SO3 = Na2 SO4 (CH3 )3 N + CH3 Cl = [(CH3 )4 N]+ .Cl + Thuy t proton p d ng ng cho nh ng ph n ng x y ra trong H2 O, NH3 l ng, ngha l trong dung mi ch a proton, nhng khng p d ng c cho nh ng dung mi nh COCl2 , SeOCl2 , SO2 ... V d : Trong SO2 l ng, ph n ng: SOCl2 + [(CH3 )4 N]2 SO3 = 2[(CH3 )4 N]Cl + 2SO2 Ph n ng trung ha gi a axit v baz cng khng c proton tham gia. 2.1.3 Thuy t Levit: 1923

- ng th i v i thuy t proton, nh ha h c M Levit (J.Lewis, 1875 - 1946) a ra m t quan ni m trn m t kha c nh khc, nhng c th th ng nh t t t c cc thuy t axit - baz tr c y. Levit nu ln b n tiu ch c n v phn lo i axit - baz l: + N u axit v baz tc d ng c v i nhau th qu trnh trung ha y x y ra nhanh chng. + Axit m nh hay baz m nh c th y c axit y u hay baz y u hn ra kh i h p ch t. + Axit v baz c th chu n nhau khi c ch t ch th . + Axit v baz l nh ng ch t xc tc t t cho ph n ng ha h c.
14

Theo ng, baz l nh ng c kh nng cho c p electron t o thnh lin k t cho - nh n v axit l nh ng ch t c kh nng nh n c p electron . V d : H+ HCl BF3 Cu2+ + + + + :O:H :NH3 :NH3 4:NH3 H:O:H NH4 Cl BF3 : NH3 [Cu(NH3 )4 ]2+ (1) (2) (3) (4)

Trong cc v d (1) v (2) nh ng axit (H+ v HCl) v baz (OH , NH3 ) theo thuy t electron cng l nh ng axit, baz theo thuy t proton. Nhng trong v d (3), (4) theo thuy t eletron th BF3 hay Cu2+ l axit. Nh ng ch t ch l axit, baz theo thuy t electron c g i l axit Levit (hay baz Levit). Tuy nhin thi u st chnh l thuy t electron khng gi i quy t c v n m nh c a axit v baz nh thuy t Areniut v thuyt proton.

2.2

Ph n ng axit - baz trong n c

1. N c l ch t i n li y u, l ng tnh: 2H2 O ho c vi t n gi n: H2 O Bi u th c LTDKL : K = [H3 O+ ].[OH ] = 1014 Dung d ch H2 O c pH = - lg[H+ ] = 7,0 2. Dung d ch axit: Khi cho m t axit vo n c th n s cho n c proton v t o ra ion H3 O+ ho c vi t n gi n: HCl H+ + Cl N ng H+ l n hn n ng OH c trong dung d ch pH < 7,0 3. Dung d ch baz: Khi cho m t baz vo n c th n s thu proton c a n c t o ra ion OH NH3 + H2 O NH+ + OH 4 HCl + H2 O H3 O+ + Cl H+ + OH H3 O+ + OH

N ng H+ b hn n ng OH c trong dung d ch pH > 7,0

15

2.3

nh lu t b o ton proton (KP)

nh lu t b o ton proton l tr ng h p ring c a nh lu t b o ton v t ch t p d ng cho cc h axit - baz: "N u ta l y cc ch t m t tr ng thi no c a dung d ch (c th l tr ng thi ban u, tr ng thi gi i h n ho c m t tr ng thi gi nh no ) lm tr ng thi so snh m ta g i l "m c khng" th t ng n ng proton c a dung d ch tr ng thi cn b ng b ng t ng n ng proton do cc ch t t m c khng phn li ra tr i t ng n ng proton b cc ch t m c khng thu vo". Hay ni cch khc, n ng cn b ng c a proton c trong dung d ch b ng hi u gi a t ng n ng proton gi i phng ra v t ng n ng proton thu vo t m c khng: [H+ ] = (
i

[H+ ]i )cho (
j

[H+ ]j )nh

Thng th ng ti n cho vi c tnh g n ng, ng i ta th ng ch n tr ng thi trong n ng c a cc c u t chi m u th lm m c khng V d 1: Vi t bi u th c KP i v i n c nguyn ch t. - M c khng: H2 O. - Trong n c nguyn ch t ch c 1 cn b ng trao i proton: H2 O H+ + OH (1)

y ch c qu trnh cho proton. N ng proton gi i phng ra theo (1) b ng n ng ion OH . V y ta c KP: [H+ ] = [OH ] V d 2: Vi t bi u th c KP i v i dung d ch HCl - M c khng: HCl, H2 O. - Cc qu trnh x y ra: HCl H2 O H+ + Cl (1)

H+ + OH (2)

y c hai qu trnh cho proton (1) v (2). - N ng proton gi i phng ra t (1) b ng n ng c a ion Cl - N ng proton gi i phng ra t (2) b ng n ng c a ion OH V y ta c KP: [H+ ] = [Cl ] + [OH ]

16

V d 3: Vi t bi u th c KP i v i dung d ch NaAx C1 M v NaOH C2 M NaOH Na+ + OH (1) C2 + NaAx Na + Ax (2) C1 - M c khng: Ax (C1 ), H2 O. - Cc qu trnh x y ra: H2 O H+ + OH Ax + H+ HAx Kw (3) K1 (3) a

Cn b ng (3) cho proton v cn b ng (4) nh n proton. Ta c, KP: [H+ ] = [OH ](3) - [HAx] (*) M: [OH ] = [OH ](dung d ch) = [OH ](1) + [OH ](3) [OH ]= C2 + [OH ](3) [OH ](3) = [OH ]- C2 (**) Thay (**) vo (*) ta c bi u th c KP: [H+ ] = [OH ]- C2 - [HAx] V d 4: Vi t bi u th c KP i v i dung d ch HAx C1 M v NaAx C2 M NaAx Na+ + Ax (1) C2 - M c khng: HAx (C1 ), H2 O. - Cc qu trnh x y ra: H2 O H+ + OH HAx H+ + Ax C : C1 C2 Kw (2) Ka (3)

Trong dung d ch c 2 cn b ng cho proton (2) v (3). Ta c, KP: [H+ ] = [OH ] + [Ax ](3) (*) M: [Ax ]= [Ax ](dung d ch) = [Ax ](1) + [Ax ](3) [Ax ]= C2 + [Ax ](3) [Ax ](3) = [Ax ]- C2 (**) Thay (**) vo (*) ta c bi u th c KP: [H+ ] = [OH ]+ [Ax ]- C2 (***) - N u ch n m c khng l Ax (C2 ), H2 O, tng t nh trn ta c: [H+ ] = [OH ]- [HAx]+ C1 (****) T h p (***) v (****) ta s thu c bi u th c c a LBTNB: C1 + C2 = [HAx] + [Ax ]

17

2.4
2.4.1

Tnh ton cn b ng trong dung d ch axit - baz

Tnh pH v [i] trong dung d ch n axit v n baz

a. Dung d ch axit m nh: Cc axit m nh th ng g p u l cc n axit nh HCl, HBr, HI, HNO3 , HSCN, HClO3 , HClO4 , HMnO4 ... ch tr H2 SO4 l a axit (H2 SO4 c n c 1 phn li hon ton, n c 2 c K2 = 102 TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch axit m nh HA n ng CA . Trong dung d ch ny c hai qua trnh: H2 O H+ + OH HA H+ + A Ta c, KP c a dung d ch l: [H+ ] = [A ] + [OH ] (*) Phng trnh (*) cng chnh l phng trnh trung ha i n. C 3 tr ng h p: - CA 107 M (th ng g p): B qua s phn li c a n c. Kw [H+ ] T (*) ta c: [H+ ] = [A ] pH = -lgCA N ng cn b ng [i]: [H+ ] = [A ] = CA ; [HA] = 0; [OH ] = V d 1: Tnh pH v [i] trong dung d ch HCl 102 M. Tng t nh trn ta c: [H+ ] = [Cl ] + [OH ] V CA = 102 107 nn ta c: [H+ ] = [A ] = CA = 102 M - CA 107 M: K c s phn li c a n c. Kw Thay [A ] = CA v [OH ] = + vo (*) ta c: [H ] Kw [H+ ] = CA + + (3) [H ] Ho c: [H+ ]2 - CA .[H+ ] - Kw = 0 (4) V d 2: Tnh pH c a dung d ch HCl 107 M. V CA = 107 M nn khng th b qua s phn li c a n c. Thay s vo phng trnh (4) trn r i gi i ta thu c: [H+ ] = 1,26.107 M pH = 6,79. - CA 107 M: th c th b qua CA c nh [OH ] v coi pH=7, t c l n ng c a axit khng ng k so v i s phn li c a n c.
18

Kw (1) (2)

b. Dung d ch baz m nh: TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch baz m nh MOH n ng CB . Trong dung d ch ny c hai qua trnh: H2 O H+ + OH MOH M+ + OH Ta c, KP c a dung d ch l: [H+ ] + CB = [OH ] (*) Tng t nh tr ng h p axit m nh, c 3 tr ng h p: - CB 107 M (th ng g p): B qua s phn li c a n c. Kw [OH ] T (*) ta c: CB = [OH ] pOH = -lgCB N ng cn b ng [i]: [M+ ] = [OH ] = CB ; [H+ ] = Kw (1) (2)

V d 1: Tnh pH v [i] trong dung d ch NaOH 103 M.(pH =11) - CA 107 M: K c s phn li c a n c. Ta c: [H+ ]2 + CB .[H+ ] - Kw = 0 (4) V d 2: Tnh pH c a dung d ch NaOH 108 M.(pH = 7,02) - CA 107 M: th c th b qua CA c nh [OH ] v coi pH=7, t c l n ng c a axit khng ng k so v i s phn li c a n c. c. Dung d ch n axit y u: TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch axit y u HA n ng CA M. Cc qu trnh x y ra trong dung d ch: H2 O HA Ta c, KP c a dung d ch l: [H+ ] = [A ] + [OH ] (*) M t khc, theo LBTNB v i HA ta c: [A ] + [HA] = CA v phng trnh c a h ng s axit: [H+ ].[A ] Ka = [HA] C 2 tr ng h p: - Ka .CA 1014 M: B qua s phn li c a n c.
19

H+ + OH H+ + A

Kw (1) Ka (2)

(**)

(***)

T (*) ta c: [H+ ] = [A ] = x HA = CA x Thay vo (***) ta c: [H+ ].[A ] x2 Ka = = [HA] CA x Gi i phng trnh (****)ta c x pH v [i]. (C th gi i g n ng v i i u ki n x Bi t Ka = 104,75
4,75 V Ka .CA = 10 .102 = 106,75 1014 M v gi s x x = Ka .CA = 106,75 = 4, 2.104 M [i]

( )

CA x =

Ka .CA )

V d 1: Tnh pH v [i] trong dung d ch CH3 COOH 102 M. CA . Ta c:

- Ka .CA 1014 M: K c s phn li c a n c T ng qut [HA] T phng trnh (***) ta c: [H+ ] = Ka . (3) [A ] T (*) ta c Thay (4), (5) vo (3), ta c: CA [H+ ] + [OH ] [H ] = Ka . [H+ ] [OH ]
+

[A ] = [H+ ] - [OH ]

(4) (5)

T (**) ta c: [HA] = CA - [A ] = CA - [H+ ] + [OH ]

(6)

Phng trnh (6) l phng trnh t ng qut tnh [H+ ] c a dung d ch axit y u b t k, l phng trnh b c ba v c th gi i c b ng my tnh i n t (Cc lo i MTT fx-500MS tr ln) V d 2: Tnh pH c a dung d ch NH4 Cl 104 M. Bi t Ka = 109,24 V Ka .CA = 109,24 .104 = 1013,24 1014 M nn khng th b qau s phn li c a n c. Thay cc gi tr Ka , CA vo (6) v gi i ra ta c: x = 2,596.107 2, 6.106 M Ch : S d ng hai phng trnh (**), (***): [A ] + [HA] = CA [H+ ].[A ] Ka = [HA] (**) (***)

20

T (***) c th vi t:

[H+ ].[A ] [A ] Ka Ka = = + [HA] [HA] [H ]

[A ] [A ] Ka Ka = + = + CA [HA] + [A ] [H ] + Ka [H ] + Ka T suy ra: [A ] = C . A Ka [H ] + Ka + [HA] = CA . [H ] [H+ ] + Ka

+

i n li c a m t dung d ch axit HA c nh ngha b ng t s n ng [A ]/CA , ta c: Ka HA = + [H ] + Ka Tng t ta c: [H+ ] A = + [H ] + Ka

d. Dung d ch n baz y u: TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch baz y u A n ng CB M. Ta c cc cn b ng: H2 O A Tng t ta c: H+ + H2 O + OH HA + OH (*) (**) (***) Kw Kb = (1) Kw (2) Ka

[OH ] = [HA] + [H+ ] CB = [A ] + [HA] [OH ].[HA] Kb = [A ]

T (*), (**), (***) ta c: CB [OH ] + [H+ ] [OH ] = Kb . [OH ] [H+ ]

(3)

Phng trnh (3) l phng trnh t ng qut tnh [OH ] c a dung d ch baz y u b t k, l phng trnh b c ba v c th gi i c b ng my tnh i n t . - Kb .CB 1014 M: B qua s phn li c a n c, t c l b qua [H+ ] bn c nh [OH ] khi phng trnh (3) ch cn l i:
21

- N u CB

CB [OH ] [OH ] = Kb . [OH ] [OH ] ta c: [OH ] = Kb .CB

V d 1: Tnh pH c a dung d ch NH3 0,1M, bi t pKb =4,76. S d ng cc cng th c ta c: (pH = 9,94) V d 2: Tnh pH c a dung d ch CN 102 M. Bi t HCN c Ka =109,24 . S d ng cc cng th c trn ta c: (pH = 10,62) 2.4.2 Tnh pH v [i] trong dung d ch h n h p cc n axit, n baz

a. H n h p axit m nh v axit y u: TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch axit m nh HY n ng C1 M v axit y u HA n ng C2 M. Cc qu trnh x y ra trong dung d ch: HY H+ + Y HA H+ + A H2 O H+ + OH Ta c, KP c a dung d ch l: [H+ ] = C1 + [A ] + [OH ] (*) Dung d ch c mi tr ng axit, t c l [H+ ] phn li c a n c. - N u Ka .C2 cn b ng (2): [OH , ta c th b qua s Ka Kw (1) (2) (3)

1014 M Trong h ch cn m t cn b ng duy nh t l HA C: C2 [ ] : C2 x H+ + A C1 C1 + x x Ka (2)

Theo LTDKL ta c:

[H+ ].[A ] x.(C1 + x) Ka = = [HA] (C2 x) x, ta c x pH v [i]

(4)

Gi i phng trnh (4) v i i u ki n Ci

V d : Tr n 25mL dung d ch HCl 0,02M v i 25mL dung d ch HAx 0,02M. Tnh pH v [i] c a dung d ch t o thnh. Cho Ka = 104,76 . 0, 02.25 C HCl = = 0, 01 25 + 25 0, 02.25 C HAx = = 0, 01 25 + 25
22

V Ka .CA = 104,76 .0, 01 = 106,76 1014 M nn ta c th b qua cn b ng phn li c a n c, ta tnh ton theo cn b ng: HA C: 0, 01 [ ] : 0, 01 x H+ + A 0, 01 0, 01 + x x Ka = 104,76

Theo LTDKL ta c: [H+ ].[A ] x.(0, 01 + x) Ka = = = 104,76 [HA] (0, 01 x) Gi i phng trnh (4) v i i u ki n x V y [H+ ] = 0,01 + x 0, 01M pH = 2

(4)

0, 01 x = 104,76 (t/m)

- N u Ka .C2 1014 M ta c th b qua s phn li c a HA v tnh pH theo cn b ng (1), t suy ra [i]. b. H n h p baz m nh v baz y u: TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch baz m nh MOH n ng C1 M v baz y u BOH C2 M. Cc qu trnh x y ra trong dung d ch: MOH M+ + OH BOH B+ + OH H2 O H+ + OH Ta c, KP c a dung d ch l: [H+ ] + [B+ ] + C1 = [OH ] (*) Tng t nh tr ng h p h n h p axit m nh v axit y u: - N u Kb .C2 cn b ng (2): 1014 M Trong h ch cn m t cn b ng duy nh t l BOH C: C2 [ ] : C2 x Theo LTDKL ta c: OH + B+ C1 C1 + x x Kb (2) Kb Kw (1) (2) (3)

[B+ ].[OH ] x.(C1 + x) = Ka = [BOH] (C2 x) x, ta c x pH v [i]

(4)

Gi i phng trnh (4) v i i u ki n Ci

- N u Ka .C2 1014 M ta c th b qua s phn li c a BOH v tnh pH theo cn b ng (1), t suy ra [i]. V d : Tnh pH c a dung d ch g m NaOH 103 M v NaNO2 0,1M. Cho KHNO2 = 109,24
23

c. H n h p cc n axit y u: TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch g m HA n ng C1 M v HB C2 M. Bi t KHA , KHB . Cc qu trnh x y ra trong dung d ch: HA HB H2 O H+ + A H+ + B H+ + OH KHA = K1 (1) KHB = K2 (2) Kw (3)

Ta c, KP c a dung d ch l: [H+ ] = [A ] + [B ] + [OH ] (*) - N u K1 .C1 K2 .C2 Kw : C th tnh pH theo cn b ng (1) nh i v i dung d ch ch a m t n axit, sau d a vo cc cn b ng (1), (2), (3) ta tnh c [i]. - N u K1 .C1 K2 .C2 [H+ ] = Kw : T (*) v i ch [H+ ] K1 .[HA] + K2 .[HB] () [OH ] ta c:

Ta c th tnh g n ng v i ch p nh n [HA] CHA v [HB] CHB th: [H+ ] = K1 .C1 + K2 .C2 ( )

Sau tnh l i [HA], [HB] r i thay vo (**) tnh [H+ ], l p l i n khi no [H+]i = [H+]i + 1 V d 1: Tnh pH c a dung d ch g m HAx 0,1M v NH4 Cl 0,2M. Cho KHAx = 104,76 v KNH+ = 109,24 (K t qu : pH = 2,88) 4 V d 2: Tnh pH trong dung d ch g m HAx C1 = 0,01M v HPr C2 = 0,05M. Cho KHAx = 104,76 v KHPr = 104,87 . (p d ng (**) v (***) ta c: pH = 3,05) d. H n h p cc n baz y u: TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch g m NaA n ng C1 M v NaB C2 M. Bi t KHA , KHB . Cc qu trnh x y ra trong dung d ch: A B H2 O + H2 O + H2 O H+ HA HB + OH + OH + OH Kw (1) K1 Kw (2) Kb2 = K2 Kw (3) Kb1 =

24

Ta c, KP c a dung d ch l: [H+ ] + [HA] + [HB] = [OH ] (*) Kb2 .C2 Kw : C th tnh pH theo cn b ng (1) nh - N u Kb1 .C1 i v i dung d ch ch a m t n baz [i]. - N u Kb1 .C1 Kb2 .C2 [OH ] = Kw : T (*) v i ch [H+ ] Kb1 .[A ] + Kb2 .[B ] () [OH ] ta c:

Ta c th tnh g n ng v i ch p nh n [A ] CNaA v [B ] CNaB th: [OH ] = [H+ ] = Kb1 .C1 + Kb2 .C2 Kw K1 .C1 + K1 .C2 a1 a2 ( )

Kw = Kb1 .C1 + Kb2 .C2

V d 1: Tnh pH c a dung d ch g m NaAx 0,2M v NH3 0,01M. Cho KHAx = 104,76 v KNH+ = 109,24 (K t qu : pH = 10,62) 4 V d 2: Tnh pH trong dung d ch g m KCN C1 = 0,1M v NH3 C2 = 0,1M. Cho KHCN = 109,35 v KNH+ = 109,24 . (K t qu : pH = 11,26) 4 e. H n h p cc axit y u v baz lin h p (dung d ch m). m nng: - pH c a dung d ch h n h p axit y u v baz lin h p HA + A (Th d : CH3 COOH + CH3 COONa ho c NH+ + NH3 ) thay i khng ng k khi 4 thm vo m t t axit m nh ho c baz m nh, v n u tng n ng ion H+ th A s k t h p v i H+ t o thnh HA, ng c l i n u gi m H+ th HA s phn li thm t o thm H+ . K t qu l sau khi cn b ng thi t l p th n ng c a ion H+ trong dung d ch s thay i khng ng k . V v y dung d ch h n h p axiv baz lin h p y u v i n c g i l dung d ch m. Chng ta hy thi t l p cng th c tnh pH c a dung d ch m. TQ: Tnh pH v [i]trong dung d ch g m HA n ng CA M v NaA CB M. Bi t KHA = Ka . Cc qu trnh x y ra trong dung d ch: H2 O HA CA Ta c, KP c a dung d ch l: [H+ ] + CB = [A ] + [OH ] (3) M t khc, theo LBTNB v i HA ta c:
25

H+ + OH H+ + A CB

Kw (1) Ka (2)

[A ] + [HA] = CA + CB v phng trnh c a h ng s axit: [H+ ].[A ] Ka = [HA] T phng trnh (5) ta c: T (3) ta c T (4) v (7) ta c:

(4)

(5) [HA] [A ] (6) (7) (8)

[H+ ] = Ka .

[A ] = CB + [H+ ] - [OH ] [HA] = CA - [H+ ] + [OH ]

Thay (7), (8) vo (6), ta c: CA [H+ ] + [OH ] [H ] = Ka . CB + [H+ ] [OH ]

+

(9)

i v i cc dung d ch m th ng c H+ v OH khng ng k so v i CA v CB nn phng trnh (9) c n gi n ha: [H+ ] = Ka . hay: CA CB (10)

CB (11) CA - m nng: bi u th kh nng c a dung d ch m ch ng l i s thay i pH khi thm axit m nh ho c baz m nh vo, ng i ta dng khi ni m m nng. " m nng l s mol c a m t axit m nh (ho c m t baz m nh) c n thm vo 1 lt dung d ch m pH c a n gi m i (tng ln) 1 n v ". pH = pKa + log V m nng thay i cng v i thnh ph n dung d ch, nn cng thay i cng v i pH, do nh ngha c chnh xc c n ph i bi u th m nng d ng vi phn: db da = = (12) dpH dpH trong da v db l n l t l s mol axit m nh v baz m nh c n thm vo 1 lt dung d ch m pH c a n gi m i hay tng ln m t l ng b ng dpH. Ta hy thi t l p cng th c tnh m n ng c a dung d ch m g m axit y u HA n ng CA v mu i NaA n ng CB . V CA + CB khng thay i nn khi thm m t axit vo lm thay i CA v CB th dCB = - dCA . Nh v y, n u thm db mol baz m nh vo 1 lt dung d ch tng n ng B ln m t l ng dCB th n ng c a HA s gi m i m t l ng - dCA b ng dCB . Ta c: = db dCA dCA = = dpH dpH dpH
26

(13)

V pH = -lg[H+ ], nn ta c: = db db + dCB = 2, 303. + = 2, 303.[H ] dpH dln[H ] d[H+ ] (14)

T phng trnh KP (3) ta c: [H+ ] + CB = [A ] + [OH ] CB = [OH ] - [H+ ] + [A ] C.Ka CB = [OH ] - [H+ ] + + [H ] + Ka Trong C = CA + CB l t ng n ng cc d ng t n t i c a HA L y o hm c a CB theo [H+ ] ta c: dCB Kw C.Ka = + 2 1 ([H+ ] + KA )2 d[H+ ] [H ] Thay vo phng trnh (14) ta c C.Ka .[H+ ] Kw + = 2, 303.( + + [H ] + ) ([H+ ] + KA )2 [H ] (16) (15)

Trong tr ng h p H+ v OH khng ng k so v i CA v CB , t c l trong tr ng h p pH c a dung d ch m c tnh theo cng th c (11) th m nng c tnh b ng h th c (16) s c n gi n ha: C.Ka .[H+ ] = 2, 303. + ([H ] + Ka )2 Thay [H+ ] = Ka . CA vo (17), ta c: CB CA CB CA CB = 2, 303. CA + CB C (18) (17)

= 2, 303. s t c c i khi

d b ng khng CA = CB = 0, 5C, khi : dCA C max = 2, 303. = 0, 576C 4

V d : Tnh m nng c a dung d ch m CH3 COOH 0,01M + CH3 COONa 0,01M. p d ng cng th c (18) ta tnh c: = 2, 303. 0, 01 + 0, 01 = 0, 0115 0, 02
27