www.dajbaskriptu.

com

POJAM, KARAKTERISTIKE i KLASIFIKACIJA RACUNOVODSTVA: Racunovodstvo predstavlja skup sinhronizovanih i medjusobno uskladjenih naucnih metoda putem kojih se obezbjedjuje evidentiranje odredjenih poslovnih dogadjaja,analiza i kontrola tih dogadjaja planiranje ekonomskih dogadjaja kao i informisajnje. Definicija racunovodstva se zasniva na definisanju struktura racunovodstva. Osnocni zadatak racunovodstvene funkcije je da prikuplja obradjuje i distribuira racunovodstvene informacije u okviru preduzeca, ali i van preduzeca u sladu sa zakonima. Ova funkcija se razlikuje od finansijske fukcije po tome sto ima razlicite zadatke, organizaciju, i strucne kadrove. Racunovodstvo se karakterise i po tome sto predstavlja: Naucnu disciplinu Aplikativnu disciplinu Pedagosku disciplinu

Racunovodstvo kao naucna discipilina predstavlja oblast permanentnih naucnih istrazivanja u cilju iznalazenja novih naucnih otkrica u oblasti racunovodstva. Racunovodstvo kao aplikativna disciplina upucuje na to da se racunovodstvo primjenjuje u praksi, te da se bez njegove primjenene moze ni zamisliti uspjesno funkcionisanje privrede i drustva jedne zemlje u cijelini. Racunovodstvo kao edukativna disciplina obuhvata process obrazovanja racunovodstvenih strucnjaka i naucno istrazivackih radnika. Racunovodstvo se kao system sastoji iz: Knjidovodstva Racunovodstvenog planiranja Racunovodstvene analize Racunovodstvene kontrolenadzora Racunovodstvenog informisanja

Kjnigovodstvo predstavlja metod evidentiranja poslovnih ili ekonomskih dogadjaja u okviru jedinice racunovodstvenog obuhvatanja kao sto je npr, preduzece ili ustanova. Racunovodstveno planiranjeje planiranje ekonomskih dogadjaja i njihovog dejstva na sredstva i na izvore sredstava, kao i poslovni rezultat u nastupajucem vremenskom periodu. Osnovne karakteristike planiranja su u tome da se to planiranje razlikuje od drugih vrsta planiranja i planova, kao sto su stratesko planiranje, planiranje zemljisnih povrsina. Racunovodstvena analiza je usmjerena na uocavanje odredjenih pojava i utvrdjivanje uzroka takvih pojava koje bilo negativno bilo pozitivno djeluje na uspjesnost poslovanja poslovnog subjekta. Racunovodstvena analiza se prvenstveno zasniva na na podacima koji su sadrzani u knjigovdstvu i racunovodstvenom planiranju.

www.dajbaskriptu.com

Racunovodstvena kontrola predstavlja ispitivanje i utvrdjivanje ispravnosti primjene racunovodstva u praksi. Racu. kotrola moze biti interna (ako je vrse odgovarajuca strucna lica loja su zaposlena u preduzecu) i eksterna (ako jevrse eksterna lica organizovana u okviru privatnih firmi koji su specijalizovani za racunovodstvenu reviziju. Racunovdstvena kontrola se bazira na zakonu, profesionalnim normama, internim opstim aktima. Racunovodstveno informisanje predstavlja dio racunovodstvene dijelatnosti koja se odnosi na pripremanje i distribuiranje racuno. informacija. Ono mora definisati korisnika informacija,vrstu i oblik informacija, vrijeme informisanja. Racunovodstveno planiranje i knjigovodstvo moraju biti medjusobno metadoloski ukladjeni da bi se mogla izvrsiti adekvatna analiza. Finansijsko racunovodstvo predstavlja element klasifikacije racunovodstva sa stanovista specijalne namjene. Klasifikacoija racunovodstva sa stanovista specijalne namjene je sledeca. Finasijsko < upravljacko < troskovno <inflatorno< i racunovodstvo odgovornosti. Upravljacko planiranje treba da obezbjedi adekvatne racunovodstvene informacije organima rukovodjenja i upravljanja. Klasifikacija racunovodstva: Sve podjele se mogu vrsiti sa dva osnovna stanovista i to sa stanovista oblasti, sa stanovista specijalne namjene racunovodstva. Poslovno racunovodstvo se mora klasificirati sa stanovista specijalne namjene na : Finansijsko racunovodstvo-obezbjedjuje globalne vrijednosne informacije o cjelokupnom reprodukcionom procesu pojedinog preduzeca.Predmet finansijskog racunovodstva su sredstva,izvori,prihodi,rashodi,finansijski rezultat i njegova raspodjela. Troskovno racunovodstvo-je usmjereno na evidentiranje, planiranje, analizu, kontrrolu i informisanje o troskovima. Racunovodstvo odgovornsti treba da vrijednosno iskaze nastalu stetu i da utvrdi lice (ili manji broj lica) koje je odgovorno za tu stetu Racunovodstvo u inflatornim uslovima - se primjenjuje u uslovima kada inflacija znacajnije deformise racunovodstvene informacije koje u tim uslovima pruzaju pogresnu sliku realnog stanja preduzeca. Prilagodjavanje racunovodstveni informacija u uslovima inflacije moze biti : za ptrebe tekuceg poslovanja, i za potrebe povrmenih komparativnih analiza. Upravljacko racunovodstvo- ono se bavi kompilacijom svih ranije nabrojanih racunovodstava sa ciljem da upravnim strukturama obezbijede kvalitetne informacije za uspjesno poslovno odlucivanje.

www.dajbaskriptu.com

SISTEMI KNJIGOVODSTVA Prosto knjigovodstvo- Osnovna karakteristika prostog knjigovodstva je njegova ogranicenost na evidentiranje stanja i promjena ne samo nekim odredjenim vrstama sredstava i izvora sredstava. U prostom knjigovodstvu postoje sl.poslovne knjige: knjiga blagajne i knjiga duznika i povjerilaca. Podaci o popisu sredstava i izvora sredstava se unose u poslovnu knjigu koja se naziva knjigom inventara. Kameralno knjigovodstvo- Osnovna karakteristika kameralnog knjigovodstva ogleda se u tome da se teziste knjigovodstvene evidencije javlja u evidentiranju prihoda i rashoda odredjenog pravnog subjekta. Pored glavne knjige tu su jos i knjiga blagajne, knjiga ziro racuna knjiga invetara i pomocne knjige u kojima se evidentiraju stanja i promjene odredjenih materijalnih vrijednosti. Konstantno knjigovodstvo predstavlja takav knjigovodstveni system u kome se teziste knjigovodstvene evidencije stavlja na evidentiranje prohoda i rashoda cime se ono prema predmetu ne razlikuje od kameralnog. U glavnoj knjizi konstantnog knjigovodstva u kojoj se vrsi evidentiranje naredjenih i izvrsenih prihoda i rashoda postoje tri grupe racuna i to upravni racuni, racun blagajne i obracunski racuni. Taj kostantan odnos uspostavlja se na taj nacin da se upravni racun i racun blagajne u procesu knjizenja povezuje putem obracunskih racuna. Dvojno knjigovodstvo - je cjelovit system knjigovodstvene evidencije koji se odlikuje: istovremenim dvostranim knjizenjem, automatskom kontrolom, permamentnoscu i sistematicnoscu , sveobuhvatnoscu. U dvojnom knjigovodstvu svaki poslovni dogadjaj knjizi se istovremeno i u istom iznosu najmanje na dva racuna i to na jednom racunu na lijevoj strani a na drugom racunu na desnoj strani. Vodjenje dvojnog knjigovodstva zasniva se na vodjenju dnevnika,glavne knjige i pomocnih knjiga.

www.dajbaskriptu.com

STALNA SREDSTVA I IZVORI SREDSTAVA Sredstva preduzeca se mogu klasificirati u dvije osnovne grupe i to: Stalna sredstva cine ona poslovna sredstva cije je vijek trajanja duzi od jedne godine, Obrtna srestva cine ona sredstva cije je vijek trajanja do godine dana Stalna sredstva u obliku stvari predstavljaju konkretna dobra koja treba da zadovolje sljedece uslove : da predstavljaju dio imovine preduzeca i da sluze za obavljanje njegove djelatnosti ; < da su pribavljena u namjeri da se kontinuirano koriste u poslovanju , a nisu nabavljena da bi se prodavala.

Sva stalna sredstva se mogu podijeliti u tri osnovne grupe i to :

Stalna sredstva u obliku stvari mogu se podjeliti sa aspekta mjesta i uloge u odvijanju reprodukcionog odnosa na : 1. stalna sredstva u upotrebi (zemljiste ,gradjevine .oprema) 2. stalna sredstva u pripemi - su ona sredstva koja se u poslovnom procesu jos ne koriste 3. stalna sredstva van upotrebe su takva stalna sredstva koja trajno prestaju biti upotrebljiva u procesu reprodukcije datog preduzeca. Karakteristika sredstava u obliku stvari je da se ona trose u poslovanju , i u tom procesu gube dio svoje vrijednosti. Stoga se ta sredstva moraju amortizovati. Nabavna vrijednost stalnog sredstva cini tzv. fakturna vrijednost uvecana za sve zavisne troskove pribavljanja i osposobljavanja stalnog sredstva za upotrebu kao sto su transportni troskovi ,troskovi osiguranja ,carine ,porezi. S .sredstva u obliku prava i razgranicenja predstavljaju ne materijalna stalna sredstva . ova sredstva se mogu klsificirati u tri grupe: 1. ulaganja u prava koja u odredjenom periodu amortizovati i otpisati ( materijlna prava , osnivacka ulaganja, goodwill) Materijlna prava cine ulaganje u patente ,licence i prava na koristenje tudjih stalnih sredstava. 2. dugorocna potrazivanja po osnovu stalnih sredsatva koja se ne amortizuju na osnovama troskovnog koncepta . Ova kategorija stalnih srestava se javlja kao posljedica ulaganja u vezi sa pribavljanjem stalnih sredstava u obliku prava , ucesca 3. dugorocna vremenska razgranicenja ova sredstva se formiraju na osnovu izdatka koji predstavljaju investicione troskove koje je potrebno razgraniciti i ukljuciti u duzem vremenskom razdoblju.

S.sredstva u obliku dugorocnih plasmana u ovu kategoriju s.sredstava se ukljucuju finsijski plasmani sredstava preduzeca na dugi rok (duzi od jedne godine).

www.dajbaskriptu.com

U ova sredstva spadaju dugorocni krditi ,zajmovi ,depoziti ,kaucije i ostala dugorocna ulaganja . OBRTNA SREDSTVA :- prema pojavnim oblicima obrtna sredstva bi se mogla svrstati u tri osnovne grupe i to > Obrtna sredstva u novcanom obliku cine gotovina u kasi i na racunima finasijskih institucija O.sredstva u naturalnom obliku se javljaju u obliku zaliha koje se prema karakteristikama mogu podjeliti na: 1. zalihe materijala,rezervnih djelova i sitnog inventara 2. zalihe u proizvodnji u smislu nedovrsene proizvodnje 3. zalihe proizvoda 4. zalihe robe O.sredstva u prelaznom obliku se mogu pojaviti u obliku potrazivanja i u obliku razgranicenja.

Prelazni oblici potrazivanja mogu biti u smislu transformacije iz robe u novac, iz novca u robu , iz novca u novac. IZVORI SREDSTAVA PREDUZECA : Putem izvora sredstava se moze saznati porijeklo sredstava prvenstveno sa vlasnickog aspekta . Sa stanovista vlasnistva svi izvori sredstava se mogu grupisati na : Sopstvene izvore sredstava predstavlja kapital preduzeca Sopstveni izvori mogu biti nominirani i nenominirani. Nominirani izvori se javljaju u konkretnim oblicima kapitala sa stanovista vlasnika kao :drazavni kapital ,dionicki kapital , kapital licnih drustava , inokosni kapital. Nenominirani kapital se moze pojaviti u vidu nerasporedjenog dobitka ,rezervi . Tudje izvore sredstava -predstavljaju obaveze prema trecim fizickim ili pravnim licima koje prema utvrdjenoj rocnosti moaraju izmiriti. Ti izvori mogu nastati po osnovu zaduzenja i po osnovu neplacenih obaveza nastalih iz poslovnog odnosa.

Sa stanovista rocnosti tudji izvori sredstava se mogu razvrstati na krtakorocne i dugorocne izvore . Kratkorocni izvori su obaveze koje se moraju izmiriti u roku do godine dana , a dugorocni su one obaveze koje dospjevaju u roku duzem od jedne godine. Takodje oni se mogu klasificirati na neorocne i orocne . U tudje izvore sredstava se mogu uvrstiti i kratkorocna i dugorocna vremenska razgranicenja.

www.dajbaskriptu.com

KLASIFIKACIJA KNJIGOVODSTVENIH DOKUMENATA ? Klasifikacija knjigovodstvenih dokumenata moze se vrsiti sa razlicitih stanovista na : 1. EKSTERNA i INTERNA (podjela se vrsi sa stanovista karaktera poslovnog dogadjaja u tom smislu da li to predstavlja regulisanje ekonomsko finansijskih odnosa preduzeca prema drugim fizickim ili pravnim licima (eksterni dokumenat), ili odrazava poslovni dogadjaj u okviru preduzeca (interni). U eksterne dokumente ubrajamo: fakture dobavljaca, fakture za prodate gotove proizvode kupcima. Interni dokumenti su: dokumenti o izdatim sirovinama i materijalima u procesu proizvodnje itd. 2. POJEDINACNA i ZBIRNA (pociva na stanovnistu racionalnosti u knjizenju istovrsnih poslovnih dogadjaja. 3. PRAVDAJUCA DOKUMENTA i NALOGE (su sva ona dokumenta koja u skladu sa zakonskim propisima sluze kao osnov za knjizenje poslovnih dogadjaja. Nalozi su dokumenti kojima se nalaze izvrsavanej odredjenog poslovnog dogadjaja. Vjerodostojnost knjigovodstvenih dokumenata: Svako knjizenje se zasniva na dokumentu koji je vjerodostojanSvaki dokumenat mora biti potpuno (dvostruko) ispravan sto se ogleda u formalnoj (da sadrzi sve bitne elemente) i materijalnoj (da dokum. Jasno i nedvosmisleno izrazava dogadjaj koji se desio) ispravnosti dokumenta. Svaki dokumenat mora biti uredno sacinjen, konacni iznosi treba da budu napisani brojevima.prije nego sto se sacinjeni dokumenat proslijedi na knjizenje, potrebno izvrsiti kontrolu njegove formalne i materijalne ispravnosti. Potvrdu o formanoj i materijalnoj ispravnosti dokumenatavrsi kontrolor svojim potpisom. Cuvanje i odlaganje knjigovodstvenih dokumenata: Racunovodstvenim standardima utvredjeni su rokovi cuvanja dokumenata. Trajno se cuva godisnji obracun i konacni obracun plata zaposlenih Pet godina se cuvaju polugodisnji i drugi periodicni obracuni i kjnigovodstveni Tri godine se cuvaju dokumenti platnog prometa institucijama u ovlascenim finansijskim

Dvije godine se cuvaju prodajni i kontrolni blokovi,pomocni obracuni i slicni dokumenti.

Poslovne knjige se cuvaju: glavna knjiga i dnevnik cuvaju se 10 godina, a pomocne knjige cuvaju se 5 godina. Odlaganje dokumenata se mora vrsiti po odredjenom sistemu kako bi se trazeni document pravovremeno pronasao. Po pravilu se knjigovodstvena dokumenta tekuce godine odlazu u prirucnoj arhivi u okviru sluzbe racunovodstva,da bi se po isteku poslovne godine odlozili u centralnu arhivu preduzeca. Inventarisanje i knjiga inventara: invetarisanje predstavlja radnju kolicinskog i vrijednosnog utvrdjivanja stvarnog stanja sredstava i izvora sredstava preduzeca na odredjeni na dan. Rezultati popisivanja se unose u knjigu inventara. Knjiga inventara predstavlja detaljan prikaz

www.dajbaskriptu.com

stvarnog stanja svih sredstava i svih izvora sredstava vrijednosnim pokazeteljima na odredjeni dan.

kako u naturalnim tako i u

Prilikom osnivanja nekog preduzeca process ustrijstva sistema dvojnog knjigovodstva otpocinje sacinjavanjem inventara, takav inventar se naziva pocetnim inventarom. Dok u prostom knjigovodstvu inventar sluzi za utvrdjivanje finansijskog rezultata, u dvojnom knjigovodstvu sistemu njegova pocetna i osnovna funkcija je da posluzi za sacinjavanje pocetnog bilansa stanja preduzeca na osnovu koga otpocinje razvijanje sistema evidentiranja poslovnih dogadjaja u poslovnim knjigama. Inventarisanje u toku i na kraju godine se vrsi stoga da bi se omogucilo uporedjivanje stanja imovinski djelova prikaznog u knjigama sa stvarnim stanjem tih djelova radi kontrole ispravnosti u poslovanju preduzeca. Pored redovnih inventarisanja preduzece je duzno vrsiti popisivanje i uskladjivanje stanja sredstava i izvora u pojedinim slucajevima kao sto su: primopredaja duznosti, promjena prodajnih cijena proizvoda i roba, statusnih promjena,prodaje preduzeca i privatizacije preduzeca.

www.dajbaskriptu.com

BILANS U racunovodstvu su poznate dvije osnovne bilansne teorije: dinamicka i staticka teorija bilansa. Dinamicki bilans odrazava dinamiku poslovnog procesa svakog privrednog subjekta. Staticka teorija pojam bilansa vezuje za odredjenu formu u okviru koje se iskazuju bilansne pozicije na odredjeni dan. Tako sacinjen bilans ima staticki karekter jer se izkazano stanje ne mjenja. Pocetni bilans stanja sacinjava se na osnovu inventara > u bilansu se sredstva i izvori prikazuju sumarno,tj. Iskazuju se samo u vrijednosnim pokazateljima. Bilans stanja moze se sastaviti u bilo kkoje vrijeme u toku poslovanja ali se po pravilu sastavlja na pocetku poslovanja,tj. Na pocetku poslovne godine i na kraju poslovne godine. Krajni bilans protekle poslovne godine u stvari predstavlja pocetni bilans za narednu poslovnu godinu. Bilans preduzeca obavezno se mora sacinjavati kad se preduzece pripaja drugom preduzecu,kada dolazi do podjele jednog u dva preduzeca,kao i prilokom otvaranja ili okoncanja stecajnog postupka i postupka redovne likvidacije. Osnovna karakteristika bilansa stanja je njegova ravnoteza. Bilans se javlja u formi dvostranog racuna pri cemu se na lijevoj strani upisuju sredstva,odnosno aktiva,a na desnoj strani izvori sredstava,odnosno pasiva. Bilans stanja bi se mogao definisati kao: sumarni prikaz imovine (sredstva i izvori sredstava) preduzeca na odredjeni dan iskazan iskljucivo u vrijednosnim pokazeteljima. U teoriji se isticu dva osnovna principa grupisanja sredstava i izvora i to : Funkcionalni princip Pricip lividnosti

Prema funkconalnom principu prvo se unose stalna sredstva, a zatim obrtna. Stalna sredstva se unose po odredjenom redoslijedu: stalna sredstva u funkciji, van funkcije i stalna sredstva u pripremi ili izgradnji. Stalna sredstva u funkciji se unose prema vrstama tih sredstava kao :zemljiste sume, gradjevinski objekti,oprema. itd Obrtna sredstva se unose tako sto se prvo unose novcana sredstva na ziro racunu i u blagajni, zatim potrazivanja od kupaca i od drugih duznika,zalihe sirovina i materijala,proizvodnja u toku i na kraju zalihe gotovih proizvoda. Izvori sredstava se svrstavaju na taj nacin da se prvo unose izvori sopstvenih sredstava ,pa zatim obaveze prema trecim licima ili pravnim licima prema redosljedu koji zavisi od rocnosti obaveza,tako da se prvo unose dugorocne a zatim kratkorocne obaveza. Ukoliko sastavljamo bilans u u vidu dvostranog racuna,na lijevoj aktivnoj strain unosi se : redni broj bilansne pozicije,zatim kolona za opis vrste sredstava te dvije novcane kolone. Desna kolona te strane s e naziva glavnom kolonom, a novcana kolona lijevo od glavne kolone naziva se pretkolonom. Desna strana bilansa sadrzi kolonu za redni broj za oznacavanje pasivnih bilansnih pozicija, zatim kolonu za upisivanje pojednih vrsta izvora sredstava. Nakon unosenja vrsi se sumiranje bilansa.podvlacenje se vrsi u horizontalnoj ravni posljednje pozicije strane bilansa koja sadrzi vise pozicija.prazan prostor bilansa sa manje pozicija ponistava se jednom prelomljenom linijom. Po zbrajanju bilansa vrsi se podvlacenje bilansa zakljucenim linijama.

www.dajbaskriptu.com

Bilans zatim potpisuje samostalni racunovodja i ovlasteni racunovodstveni revizor koji snosi odgovornost za ispravnost sacinjenog bilansa preduzeca. Princip likvidnosti : prema prncipu likvidnosti sredstva se unose u bilans u zavisnosti od vremenskog intenziteta pretvaranja pojedinih oblika sredstava u novcani oblik. Na lijevu stranu bilansa prvo se unose obrtna sredstva a zatim stalna. Na pasivnu stranu bilansa prvo se unose obaveze prema trecim fizickim ili pravnim licima a zatim sopstveni izvori sredstava. u okviru obaveza prema trecim fiz. Ili prav. licima prvo se unose krtkorocne obaveze kao sto su dobavljaci, krtkorocni krediti itd. zatim dugorocne obaveze. Primjena ovog principa prilikom sacinjavanja bilansa pruza kvalitetniju osnovu za finasijsku analizu,odnosno analizu likvidnosti, pa stoga ima siroku primjenu u zemljama gdje likvidnost predstavalja jedan od osnovnih principa poslovanja privrednih subjekata. Bilans uspjeha: predtsavlja sumarni prikaz elemenata za utvrdjivanje bilansnog poslovnog rezultata kao i sam poslovni rezultat na odredjeni dan na kraju datog obracunskog perioda izrazen novcanim pokazateljima. Bilans uspjeha moze a ne mora da sadrzi rapodjelu ostvarenog poslovnog rezultata. Elementi za utvrdjivanje poslovnog rezultata su prihodi i rashodi. Rashodi umanjuju sopstvenu imovinu preduzeca,a klasificiraju se kao redovni rashodi i neposredni rashodi. Redovni rashodi se javljaju u razlici troskova prodatih ucinaka i vrijednosti prodatih ucinaka uz uslov da su troskovi veci od prodajne vrijednosti ucinaka. Neposredni rashodi po pravilu nisu vezani ucinke i predstavljaju neuobicajne stavke ili stavke redhodnog perioda koje djeluju na smanjenje sopstvene imovine. Prihodi uvecavaju sopstvenu imovinu, a klasificiraju se redovni prihodi i neposredni prihodi. Redovni prihodi se javljaju u razlici troskova prodatih ucinaka i prodajne vrijednosti tih uz uslov da su troskovi manji od vrijednosti prodatih ucinaka. Neposredni prohodi nisu vezani za ucinke i predstavljaju stavke koje djeluju na povecanje sopstvene imovine. Pocetni bilans uspjeha ne postoji. Propisano je da s ebilans uspjeha mora sacinjavati na kraju polugodista i na kraju godine.

www.dajbaskriptu.com

KNJIGOVODSTVENO OBUHVATNJE POSLOVNIH DOGADJAJA Pracenje poslovnih dogadjaja koji dejstvuju na sredstva i izvore sredstava kao i na pojava prihoda i rashoda vrsi se otvaranjem posebnih poslovnih knjiga.To su knjige za sistematizovano pracenje i knjige za hronolosko pracenje poslovnih dogadjaja. Sistematska evidencija je karakteristicna po tome da se za svaku vrstu sredstava i izvora sredstava prikazanih bilansom otvara posebni graficki pregled, koji se naziva knjigovostveni racun ili konto. Ta procedura se naziva razlaganjem ili demontiranjem bilansa. Svaki racun ima dvije strane ili kolone.na svaki pojedini racun se prenosi pojedini pocetno stanje iz bilansa. Strane ili kolone se ne nazivajuaktivna i pasivna strana nego dugovna i potrazna ili se oznacavaju sa + i -,. Ako poslovni dogadjaj djeluje na povecanje stanja odredjene vrste sredstava, taj iznos ce biti zabiljezen na lijevoj strani racuna koji predstavlja tu vrstu sredstava. Ako smanjuje stanje taj iznos ce biti ubiljezen na desnoj strain racuna koji predstavlja tu vrstu sredstava. Ako poslovni dogadjaj djeluje na povecanje izvora sredstava taj iznos ce biti ubiljezen na desnoj strain racuna koji predstavlja izvore stredstava. Ako smanjuje bit ce ubiljezen na lijevoj strani. Za pos. dogadjaje koji su nastaju u procesu poslovanja preduzeca pojavljuju se nova sredstav i izvori koji nisu bili prikazani u pocetnom bilansu. Za te dogadjaje u toku poslovanja se otvaraju novi racuni. Knjigovodstvenom evidencijom obuhvataju se samo oni poslovni dogadjaji koji su se stvarno desili i vrijednosno djeluju na promjene stanja sredstava,izvora kao i na pojavu prihoda i rashoda preduzeca. Svaki takav poslovni dogadjaj mora biti biti dokumentovan. Za neke poslovne dogadjaje se document mora ispostaviti u momentu njegovog nastajanja,kao sto su prodaja gotovih proizvoda,placanje obaveza, naplata i I isplata. Takvi posl. dogadjaji se mogu knjiziti zbirno a ne pojedinacno. Druga vrsta poslovnih dogadjaja ima karakter premamentnosti tj. desavanja iz sata u sat. njihovo se dejstvo evindetira povremeno u skladu sa potrebama za tim podacima o transformacijama bilansnog stanja. npr. Stalna sredstva se u procesu proizvodnje svakodnevno trose. Svaki poslovni dogadjaj koji djeluje na bilans preduzeca mogu se primarno klasificirati na one koji dejstvuju na sredstva i izvore sredstava i one koji za posljedicu imaju prihoda i rashoda preduzeca. Poslovni dogadjaji koji djeluju na sredstva i izvore sredstava mogu se klasificirati na 4 grupe : 1. dogadjaji koji djeluju na povecanje obima bilansa(povecanje i active i passive) ova vrsta dogadjaja dovodi do nastajanja ili povecanja odredjene vrste sredstava uz istovremeno nastajanja ili povecanja obaveze. 2. dogadjaji koji djeluju na smanjenje obima bilansa ova vrsta dovodi do nestajanja ili smanjivanja odredjene vrste sredstava uz istovremeno nestajanje ili smanjenje obaveza preduzeca. 3. dogadjaji koji djeluju na izmjenu u strukturi active bilansa su oni poslovni dogadjaji koji djeluju na taj nacin da dovode do nastajanja ili povecanja jedne vrste sredstava preduzeca uz istovremeno smanjenje ili nestajnaje druge vrste sredstava preduzeca.

www.dajbaskriptu.com

4. dogadjaji koji djeluju na izmjenu u strukturi passive bilansa djeluju tako da se jedan pasivni imovinski dio smanjuje ili nestaje stim da se za isti iznos povecava ili nastaje neki drugi pasivni imovinski dio. Time dolazi samo do izmjene u strukturi bilansne passive sto izaziva promjenu obima bilansa. Dogadjaji koji djeluju na nastajanje rashoda i prihoda. Postoje dva pristupa >bilansni i pozitivisticki pristup. Prvi tumaci prihode i rashode sa stanovista njihovog uticaja na bilans dok drugi tumaci prihode i rashode na osnovu odgovarajucih pozitivnih pravnih normi. Do rashoda dolazi u slucaju kada poslovni dogadjaji djeluju na smanjenje active, a da istovremeno ne izaziva promjene na bilansnoj pasivi i u slucaju kada dodje do povecanja passive u odnosu na neizmjenjenu bilansnu aktivu. Prihodi ce se javiti u slucaju da dodje do povecanja active u odnosu na neizmjenjenu bilansnu pasivu kao i u slucaju smanjenja passive u odnosu na neizmjenjenu bilansnu aktivu. Rashodi se pojavljuju u sledeca dva slucaja : 1- da je pojava rashoda rezultat takvog poslovnog dogadjaja usljed koga je doslo do smanjenja sredstava za odredjeni iznos, a da to smanjenje nije direktno uticalo na smanjenje predhodno iskazane passive. 2- slucaj pojave rashoda bio bi takav da se obaveze u uzem smislu rijeci povecavaju, a da za isti iznos nije doslo do povecanja sredstava niti je doslo do direktnog smanjenja obaveza u sirem smislu rijeci. Pojava rashoda se moze prikazati kao brojacana dopuna active s ciljem stvaranja formalne bilansne uravnotezenosti. Stvarni uticaj rashoda na bilans je pokrice nastalih rashoda putem smanjenja passive. Prihodi se javljaju u sledeca dva slucaja: 1- da se javljaju onda kad se sredstva povecavaju za odredjeni iznos a da se za isti iznos direktno ne povecavaju ni obaveze u uzem ni u sirem smislu rijeci. 2- slucaj je takvog karaktera da se smanjuju obaveze u uzem smislu rijeci, da je oznos sredstava ostao isti a da istovremeno nije doslo do direktne promjene stanja obaveza u sirem smislu rijeci. Na kraju perioda se prvenstveno vrsi kompenzacija prihoda i rashoda da bi se doslo do definitivnodg finansijskog rezultata. OSNOVNI PRINCIPI KOJI SE MORAJU POTIVATI PRILIKOM KNJIENJA Prilikom evidentiranja poslovnih doga aja moraju se potivati sliedee principi: 1. Princip Homogenosti se ogleda u tome to na odre eni raun se mora ubiljeiti samo ona stanja i promjene koje odgovaraju njegovoj sadrini. 2. Princip Integralnosti se ogleda u tome to na odre eni raun se mora ubiljeiti sve one promjene koje dejstvuju na promjene stanja imovinskog dijela koji dati raun reprezentuje. 3. Bruto princip se ogleda u tome to se nesmije vrtiti: kompenziranje aktive i pasive i kompenziranje prihoda i rashoda

www.dajbaskriptu.com

Kompenzacija nije dozvoljena, jer se tako prikriva stvarno stanje. OBLICI RAUNA 1. Jednostrani Osnovna karakteristika ovog oblika rauna je u tome to su mu kolone za redni broj, datum i opis poslovnog doga aja zajednike i za zaduenje i za odobrenje rauna, dok su novane kolone razdvojene i nalaze se jedna pored druge. Pozitivne strane ovog rauna su: iskazivanje prometa rauna, utroak papira je relativno mali, pogodan je za primjenu kopirnog metoda zbog nekihg zajednikih kolona. 2. Dvostrani Osnovna karakteristika ovog oblika rauna je u tome to su strane za zaduenje i odobrenje rauna potpuno odvojene, to znai da se na lijevoj strani upisuju doga aji koje treba evidentirati kao zaduenje rauna, a se na desnoj strani upisuju doga aji prema kojima treba vriti odobrenje rauna, Pozitivne strane ovog rauna su: Odvajanje dugovne od potrane strane, mogunost greaka u smislu evidentiranja je svedena na minimum, omoguen je uvid u promet dugovne i potrane strane. Nedostaci ovog oblika rauna su: nije pogodan je za primjenu kopirnog i mainskog metoda, utroak papira je neracionalan 3. Stepenasti Osnovna karakteristika ovog oblika rauna je u tome to su kolone za redni broj, datum i opis poslovnog doga aja zajednike strane postoji i zajednika kolona za upisivanje iznosa. Razliitost dejstva poslovnog doga aja na promjenu stanja vri se u posebnoj koloni ZNAK unose se duguje ili potrauje, odnosno + ili u zavisnosti od karaktera poslovne promjene. 4. Tabelarni Osnovna karakteristika ovog oblika rauna je u tome to prua sumarne (sintetike) i pojedinane (analitike) pokazatelje o imovinskom dijelu, prihodu ili rashodu odnosno procesu koji reprezentuje. 5. Kombinovani Osnovna karakteristika ovog oblika rauna je u tome to se vri kombinacija ostalih oblika rauna i predstavlja grafiki prikaz u kojem su iskoritene prednosti jednostranog i stepenastog oblika u stvari izvrena je razrada jednostranog dodavanjem kolona za saldo. 6. T oblik Osnovna karakteristika ovog oblika rauna je u tome to se neupotrebljava u praksi (predstavlja samo kostur dvostranog oblika), jer se nemogu unijeti svi podaci neophodni za evidentiranje, ali je podesan za specijalne namjene kao to su nastavni procesi iz oblasti raunovodstva.

www.dajbaskriptu.com

KLASIFIKACIJA RAUNA I NJIHOVA PRIMJENA Postoji est osnovnih grupa: 1. Aktivni i pasivni 2. Prosti i sloeni 3. Osnovni i izvedeni 4. Sintetiki i analitiki 5. Potpuni i korekcioni 6. Generali i poslovni Najpotpunija klasifikacije sastoji se u tome to su svi rauni u zavisnosti od njihove sadrine, karaktera i zadatka podjeljeni na Konta stanja, Konta rezultata i Mjeovita konta. Na osnovu ove klasifikacije moemo ih podjeliti sa tri stanovitva: 1. Bilansne pripadnosti a. Rauni koji predstavljaju sastavni dio bilansa stanja (rauni gotovine, iro-raun, zaliha materijala...) Posmatrano sa dinamikog stanovita moemo ih podjeliti na 1. Aktivni: reprezentuju ona sredstva koja ije umanjene moe biti samo na nivou njihovog nastajanja (zalihe materijala nemoemo izdati vie nego to ima u skaditu) ako se pojavi na aktivnoj strani pasivan saldo sasvim smo sigurni da se radi o greci 2. Pasivni se djele na - iskljuivo pasivne koji reprezentuje obaveze preduza prema vlasniku kapitala za uloeni kapital, to znai da se nemoe pojaviti aktivni saldo - uslovno pasivne reprezentuje obaveze preduza prema treim licima koje treba izmiriti iskljuivo do visine stvorene obaveze (krediti, zajmovi...) 3. Aktivno-Pasivni (mogu imati ijedan i drugi saldo) se djele na. - preteno aktivne aktivno-pasivne (stanje rauna se najee javlja u vidu aktivnog saldapotraivanje od kupaca da plate dug..) - preteno pasivne aktivno-pasivne (stanje rauna se najee javlja u vidu pasivnog salda-unaprije uplaena akontacija...) 4. Potpuni, nepotpuni i korekcioni - Potpuni reprezentuju stanje odre enog sredstva ili izvora sredstva (raun blagajne treba da predstavlja stanje novca koji bi se trebao nalaziti u kasi) - Nepotpuni i korekcioni: Izvjestan broj rauna radi sticanja veeg broja korisnih informacija, moe se externim ili internim propisima pretvoriti u nepotpune, a s tim njihovo upotpunjavanje vriti raunima korekcije (predstavljaju pratee ne samostalne raune, nastaju kad je osnovni nepotpun i gase se onda kad se gase i osnovni-npr odstupanje od cijena materijala) b. Rauni koji predstavljaju sastavni dio bilansa uspjeha (rauni prihoda, rashoda i finansijkog rezultata)

www.dajbaskriptu.com

Svaki prihod ili rashod se registruje na odgovarajuem raunu u svojoj pojavnoj formi. Na kraju godine se utvrdi konani finansijski rezultat rauni prihoda, rashoda i finansijkog rezultata se gase i samim tim se nepojavljuju u bilansu stanja. Rauni se mogu pojaviti u vidu redovnih i neposrednih. c. Mjeoviti rauni (ne predstavljaju ni stanje sredstava odnosno izvora sredstava niti prihoda, rashoda pa samim tim se nemogu ukljuiti ni u bilans stanja ni uspjeha) Nepodesni za praksu, ak se i zabranjuje njihova upotreba, zato to sadre djelomino imovinsko stanje, a djelomino i rezultat poslovanja. 2. Nivoa uoptavanja Posmatrajui sa stanovitva njihovog mjesta u skali novoa uoptavanja informacija o pojedinim vrstama sredstava, izvora, prihoda, rashoda, finansijskog rezultata odnosno procesa svi rauni se mogu podjeliti na sintetike (uopten prikaz) i analitke (vii stepen uoptavanja). Nivo uoptavanja u naim uslovima odre uje se propisivanjem osnovnog kontnog plana. 3. Unoenja u bilans Mogu se podjeliti na: bilansne - koji se direktno ukljuuju u bilans preduzea i vanbilansne (evidencioni) - evidentiraju odre eni doga aj koji ne utie na izmjenu stanja sredstava ili izvora sredstava, niti dovode po pojave prihoda i rashoda, otvaraju se uvijek u parovima (evidentiranje robe na uvanju)

POSLOVNE KNJIGE SISTEMATSKE EVIDENCIJE Sistematizovanje poslovnih doga aja vri se u glavnoj i pomonim knjigama Glavna knjiga (predstavlja skup sisntetikih rauna) slui za sumarno evidentiranje i praenje cijelokupnog procesa reprodukcije u preduzeu, dok pomone knjige obezbje uju brojne informacije za svakodnevno poslovanje, bez kojih se ono nebi moglo obavljati. Pomone knjige su knjige analitike evidencije (knjiga kupaca, dobavljaa, zaliha materiajla) Hronoloka evidencija se ogleda u tome to se doga aji evidentiraju prema vremenskom redosljedu njihovog nastajanja (dnevnik). Dnevnik je, sa stanovita kontrole ukoliko se evidencija vodi runo, veoma znaajan. Knjigovodstveni stav moe biti prost ili sloen. Zbir dugovne i potrane strane mora biti isti. U dnevniku se vri hronoloka evodencija, a u Glavnoj knjizi se vri njihvo sistematizovanje.

www.dajbaskriptu.com

METODE KNJIGOVODSTVA Kao klasine metode do pojave raunara potrebno je pomenuti: 1. Prenosni metod: Predstavlja takav nain knjienja u poslovnim knjigama koji podrazumijeva prenoenje knjienja iz jedne u drugu poslovnu knjigu (prvo knjiimo u dnevnik, pa onda u glavnu knjiguprenos stava iz dnevnika- i na kraju u pomonoj knjizi-na odgovarajui analitiki raun) 2. Kopirni metod: Predstavlja takav nain knjienja u poslovnim knjigama koji podrazumijeva istovremeno knjienje, uz koritenje indiga, i u dnevni i u gavnu knjigu, na taj nain se postie uteda vremena i mogunost greke je iskljuena. Varijante kopirnog metoda: Prva, 1904 u Njemakoj u z naziv dnevnik orginal ima i naziv Hincovo knjigovodstvo Druga, 1918 u vicarskoj uz naziv kartica (raun) orginal ima i naziv Rufov kopirni metod ili Rufovo knjigovodstvo. Ova varijanta je zadrana i do dananjih dana. Primjena raunara zahtijeva nekoliko faza: 1. Istraivanje podruja informacija koja se eli ukljuiti u mainsku obradu (ispitivanje, utvr ivanje i razmatranje infornacija) 2. Definisanje jedinice obrade 3. Programiranje 4. Unoenje 5. Obrada 6. Prezentacija podataka GREKE U KNJIGOVODSTU U procesu ispravke greke mogu se izdvojiti tri faze: 1. Uvr ivanje - Prva grupa (Formalne) greaka se svrstavaju greke ije postojanje se moe uoiti (naruavanjem) poznavanjem raunskih pravila dvojnog knjigovodstva, ili drugim rijeima otkrivanju se principom automatske kontrole (zbir A i P mora da se slae, zbir D i P strane, zbir analitikih rauna, treba da odgovara odgovarajuem sintetikom) Ovakve greke mogu nastati i iz drugih razloga kao to su: doga aj parcijalno knjien, pravilno zaduen raun ali nije odobren pravilan, obavljeno knjienje u dnvenik ali ne i u ghlavnu knjigu i obratno, obavljeno knjienje na analitikom ali ne i na sintetikom raunu i obratno, - Druga grupa (Materijalne) greaka se svrstavaju greke ije postojanje ne naruava osnovna raunska pravila (nije proknjien doga aj, nije proknjien na odgovarajui raun ili je knjien dva puta, knjienje na pogrenom raunu.

www.dajbaskriptu.com

2. Konkretizovanje Utvr uje se u emu se sastoji greka, koriste se nauni metodi najkrae linije (ocrtavanje svakog stava, pregledom svih dokumenata...to znai da u prostornom polju greke treba ii od manjeg posla ka veem) i metod izolacije (prema vremenu, predmetu...) 3. Ispravka Nakon utvr ivanja i konkretizacije korisete se metode ispravke i to: - Tehnika ispravka (koristi se za greke uinjene pri sainjavanju knjigovodstvenog dokumenta, ali se moe koristiti kod greaka pri knjienju, pomou ove metode precrtava se cijeli ili dio broja iznosa i upisuje se ispravan iznos. - Storniranje (s obzirom na ogranienost teh. ispravke storniranje je najee primjenjivani metod. Sa stanovita tehnike ispravljanja moe biti obini-crni (nedostatak nepravedno uveava promet na tim raunima) ili crveni storno (njime se otlanjaju nedostaci crnog storna i promet se iskazuje realna promet, poslije primjene ove vrste ispravke mora uslideiti ispravno knjienje) Sa stanovita karaktera greke imamo Nepotpuni i Potpuni (primjenjuje se kod ispravki potpuno pogrenog knjienja) - Dopunsko knjienje (Neke konstatovane greke nememo ispraviti teh. ispravkom ili storniranjem, jer su one nastale usliijed proputenog knjienja pa se primjenjuje ovaj metod.

www.dajbaskriptu.com

RAUNOVODSTVENO OBUHVATANJE GOTOVINSKIH PROMJENA Predstavlja praktino obuhvatanje blagajnikih promjena, iji je cilj efikasna kontrola i aurnost. U ovisnosti od poduzea moe bit: centralna blagajna; pomone blagajne.

Svaka uplata i isplata gotovog novca mora biti na osnovu vjerodostojnog dokumenta, likvidator potpisom potvr uje vjerodostojnost dokumenta. Dokumenat ne prua mogunost da se svi potpiu. Na osnovu dokumenta sainjavaju se nalozi za isplatu i nalozi za uplatu. Nalozi sadre sve bitne elemente vezane za uplatu i isplatu novca. Na osnovu boje naloga raspoznaje se vrsta naloga. Saimanje se vri u pomonoj knjizi KNJIGA BLAGAJNE. U pomenutoj se utvr uje promet i saldo blagajne. Na osnovu saimanja gotovinskih uplata i isplata vrimo zbirno knjienje u dnevniku i glavnoj knjizi. Sve uplate i isplate se evidentiraju u blagajnikom izvjetaju. Voenje blagajnikog izvjetaja se mora zavriti na kraju dana. SALDO je knjigovodstveno stanje odre enog imovinskog dijela. Stvarno stanje gotovine se utvr uje inventarisanjem. Razlika izme u stvarnog i knjigovodstvenog stanja gotovine dovodi do blagajnikih vikova i manjkova. Blagajniki manjak = stvarno stanje gotovine < knjigovodstveno stanje gotovine Blagajniki VIAK = stvarno stanje gotovine > knjigovodstveno stanje gotovine Kada se stvori razlika izme u stvarnog i knjigovodstvenog stanja gotovine, onda se mora registrovati konstatovani viak ili manjak. Blagajnik snosi odgovornost. Formalni manjak nastaje zbog sljedeih sluajeva: 1. kada neto isplatimo, a to knjigovodstveno ne knjiimo; 2. kada neto dva puta proknjiimo; 3. kada neto proknjiimo na suprotnu stranu. Posebna panja se posveuje kontroli blagajnikog stanja. PRIMJERI: Knjigovodstveno stanje blagajne 200 KM Stvarno stanje blagajne 100 KM Manjak od 50 KM je nastao proputenim knjienjem plaenih rauna za sitni inventar. Manjak od 40 KM treba da nadoknadi blagajnik, a manjak od 10 KM ide na teret firme. svaki blagajniki viak je potencijalni manjak Blagajniki viak moe biti: -stvarni (evidentira se u korist poduzea kao neposredni prihod, moe nastati ako smo komitentu platili manje nego to smo trebali); - formalni (moe nastati proputenim knjienjem) TRANSAKCIJSKI RAUNI se kod nas vode u bankama. Osnovna smisao platnog prometa je da ubrza gotovinske tokove. VIRMANSKI NALOG se sainjava u 4 primjerka. Svaki od tih primjeraka vri svoju funkciju (nalogodavac,banka nalogodavca, banka primaoca, primalac).

www.dajbaskriptu.com

GOTOVINSKI EK je dokumenat kojim podiemo novac sa naeg rauna i isti uplaujemo u kasu. EVIDENTIRANJE INSTRUMENATA PLAANJA Mjenica predstavlja vrijedonosni papir kojim se reguliu duniko-povjerilaki odnosi. Barirani ek dospjeva u roku od 15 dana. Dokumentarni akreditiv je raun na sastavu sredstava onih koji izdaju. Jedan poseban vid zatite su garancije. Sam in garancije je vrlo znaajan i za dunika i za povjerioca.

www.dajbaskriptu.com

PROCES EVIDENTIRANJA STALNIH SREDSTAVA, STANJA I PROMJENA Kljuni procesi su: 1. proces pribavljanja stalnih sredstava; 2. proces troenja stalnih sredstava; 3. proces isknjiavanja stalnih sredstava. Kod pribavljanja se formira inicijalna i nabavna vrijednost. Uslovi kretanja vrijednosti novane domae jedinice utie na evidentiranje stanja i promjena na stalnim sredstvima. REKONSTRUKCIJA Trokovi rekonstrukcije se ukljuuju u nabavnu vrijednost, pa prema tome podljeu amortizaciji. NV1= RV TR RV = rezidualna vrijednost (preostala nabavna vrijednost) TR= trokovi rekonstrukcije REKONSTRUKCIJA I ODRAVANJE TROENJE STALNIH SREDSTAVA Amortizacija = vrijednosno iskazano stanje ili rabaenje stalnih sredstava U trokovnom smislu amortizacija se ne obraunava za sredstva koja imaju karakter dugoronih sredstava (imaju trajnu vrijednost). Kod obraunavanja amortizacije imamo 2 elementa: 1. osnovica za obraunavanje amortizacije; 2.metoda obraunavanja amortizacije. Teoretski, rezidualna vrijednost se moe koristiti kao osnovica za obraun amortizacije. Nabavna vrijednost kao osnovica predstavlja trinu vrijednost. V = NV RV U osnovicu se moe ukljuiti i rezidualna vrijednost kontinuiteta.

Metode obrauna amortizacije:

1. metode vremenske amortizacije (vrijeme je dominirajui faktor); 2. metode funkcionalne amortizacije (funkcionalni faktor je dominirajui kod troenja). Metode vremenske amortizacije su: a) metoda linearne tj. Konstantne amortizacije; b) metoda degresivne amortizacije; c) metoda progresivne amortizacije. Metode funkcionalne amortizacije su: a) metoda jedinice funkcionalnog kapaciteta; b) metoda efektivnih radnih asova.

www.dajbaskriptu.com

1. Metoda linearne tj. Konstantne amortizacije ( Am = V/T ) 2. Metoda degresivne amortizacije amortizaciona kvota se smanjuje iz godine u godinu: 1. opadajua stopa na istu osnovicu; 2. metoda dijelova, metoda umanjenja broja dijelova; 3. metoda iste stope na opadajue osnove; 4. metoda dvostruke stope linearne amortizacije na neotpisanu vrijednost stalnog sredstva. Metoda progresivne amortizacije je pogodna za primjenu kada se radi o novim proizvodima. 1) porast stopa na istu osnovicu; 2) metoda rastuih dijelova. Metoda jedinice funkcionalnog kapaciteta ( Am = K x QPP ) Metoda efektivnih radnih asova ( Am = K x QP ) Metoda kombinovane amortizacije je kombinacija vremenskih i funkcionalnih metoda amortizacije. Knjienje otpisa stalnih sredstava se moe vriti putem dvije metode: 1. Direktna metoda 2. Indirektna metoda.

www.dajbaskriptu.com

RAUNOVODSTVENO MATERIJALA

OBUHVATANJE

ZALIHA

MATERIJALA

TROKOVA

Zalihe obuhvataju sredstva (zemljita, objekti, druge nekretnine i sva ostala imovina) koja je nabavljena u namjeri da se dalje proda. Evidentiranje zaliha materijala obuhvata evidentiranje procesa nabavke. Troak zaliha obuhvata trokove nabavke, konverzije (proizvodnje) i ostale trokove koji nastanu u procesu donoenja zaliha na sadanju lokaciju i u sadanje stanje. Evidentiranje zaliha materijala se moe vriti po: a) stvarnim nabavnim cijenama b) planskim nabavnim cijenama Ako se evidentiranje vri planskim nabavnim cijenama, evidentira se i odgovarajui iznos odstupanja planskih od stvarnih cijena. Ova odstupanja mogu biti pozitivna ( ako su planske cijene vie od stvarnih ) ili negativna ( ako su planske cijene nie od stvarnih). Po strukturi elemenata nema razlike kombinacije. Evidentiranje se vri u magacinskom knjigovodstvu. Postoji materijalno knjigovodstvo i ono je analitiko. Metode obrauna trokova se razlikuju po tome kako se vode po skladitu: 3. FIFO metoda; ( First In, First Out ) 4. LIFO metoda; (Last In, First Out ) 5. HIFO metoda; 6. Metoda prosjene cijene FIFO metoda se zasniva na vremenski homogenije cijene ( ono to je prvo ulo u skladite e prvo ii u proizvodnju ). LIFO metoda ima obrnuti redosljed HIFO metoda ne uzima homogeniju cijenu, nego je prva obraunska cijena najvea cijena. Ako cijene konstantno rastu tada je ovaj metod identian LIFO metodi. Metoda prosjene cijene. Ove metode se primjenjuju u uslovima stabilne novane jedinice. U uslovima inflacije se prave greke i ne moe se knjiiti na ovakav nain, pa se primjenjuje jedna od sljedee dvije metode: 1. Metoda nivelacije cijena 2. Kombinovana FIFO-LIFO metoda se primjenjuje usljed opadanja kupovne moi novca. Ako se zalihe evidentiraju po planskim nabavnim cijenama, onda se planiranje trokova vri po planskim nabavnim cijenama.

www.dajbaskriptu.com

Evidentiranje manjkova materijala Manjak se javlja u sluaju kada pore enjem stvarnog i knjigovodstvenog stanja zaliha utvrdi da je stvarno stanje manje od knjigovodstvenog. Uzrok moe biti formalne ili stvarne prirode Pod formalnim manjkom podrazumijeva se: proputeno knjienje izdavanja materijala, faktura za nabavku knjiena dva puta, iznos izdatog materijala proknjen na suprotnoj strani od one na kojoj je trebalo biti knjieno. Ispravkom uinjene greke bie uklonjen konstatovani manjak Pod stvanim manjkom podrazumijeva se: primljeno manje materijala nego to je trebalo, izdato vie materijala nego to je trebalo; kalo, rastur i lom vei od predvi enog, otu ivanje iz skladita. Ukoliko se utvrdi da je za stvarni manjak odgovoran skladitar od treba nadoknaditi iznos preduzeu po prodajnim cijenama. Evidentiranje vikova got proizvoda Viak se javlja u sluaju kada pore enjem stvarnog i knjigovodstvenog stanja zaliha utvrdi da je stvarno stanje vee od knjigovodstvenog. Uzrok moe biti formalne ili stvarne prirode Pod formalnim vikom podrazumijeva se: proputeno knjienje neke fakture za nabavljeni materijal; dva puta knjienje neko trebovanje, izvrena zamjena materijala prilikom knjienja. Ispravkom uinjene greke bie uklonjen konstatovani viak Pod stvanim vikom podrazumijeva se: primljeno vie materijala nego to je trebalo, izdato manje materijala nego to je trebalo; kalo, rastur i lom manji od predvi enog Ukoliko se utvrdi da je za stvarni viak knjii se kao neposredni prihod preduzea RAUNOVODSTVO SITNOG INVENTARA

www.dajbaskriptu.com

RAUNOVODSTVO TROKOVA PRAENJE TROKOVA 1. Praenje trokova po vrstama: Trokovi se iskazuju u njihovim pojavnim oblicima (trokovi amortizacije, materijala, dnevnica za slubene puteve...) Svaka vrsta trokova je evidentirana na posebnom knjigovodstvenom raunu. Trokovi se prate u zavisnosti od njihovog reagovanja na oscilacije stepena iskoritenja kapaciteta (fiksni i varijabilni u smislu njihovog posebnog evidencionog praenja). Evidenciono obuhvatanje omoguuje kvalitetnije planiranje i kontrolu trokova. Rauni trokova po vrstama su rauni koji obuhvataju samo trokove tekue poslovne godine. Otvaraju se poetkom godine a definitivno nestaju krajem. Potreba za zatvaranjem javlja se krajem svakog mjeseca, jer se obraun trokova vri mjeseno. Odobravanje rauna se moe vriti pojedinano ili zbirni uz uvo enje novog rauna rasporeda trokova po vrstama. 2. Praenje trokova po mjestima nastajanja: Knjigovodstveno praenje vri se zbirno ili sintetiki i analitiki. Jedinstvenim raunom koji se naziva proizvodnja u toku i ima sintetiki karakter, obuhvataju se svi trokovi pojedinih mjesta. Analitika evidencija bi predstavljala praenja sa stanovita organizacionih jedinica na koje se ti trokovi odnose. Vri se mjeseno radi utvr ivanja trokova za proizvode proizvedene u toku mjeseca. Za trokove dovrene proizvodnje odobravaju se rauni po mjestima, a zaduuju rauni trokova po nosiocima. ime se otvara novi aspekt praenja trokova proizvodnje. Preostali saldo rauna trokova po mjestu nastajanja predstavlja nedovrenu proizvodnju, izraenu visinom uinjenih trokova. 3. Praenje trokova po nosiocima Ovaj aspekt obuhvatanja predstavlja praenje trokova po svakom pojedinom proizvodu. Predhodi mu obraun trokova dovrene proizvodnje i njhovog raspore ivanja na pojedine proizvode, taj postupak se naziva kalkulacijom trokova gotovih proizvoda. Kada se vri obraun za svki pojedini proizvod prisstupa se otvaranju rauna svakog pojedinog proizvoda (analitiki), a na sintetikom raunu zaliha gotovih proizvoda prate se stanja i promjene ukupnih trokova zbirno za sve nosioce. Integralnost i homogenost trokova proizvodnje Integralnost i homogenost stanja rauna trokova treba cijeniti sa stanovita drfinisanja vremenskog perioda u okviru kojeg se vri obraun trokova u toku poslovne godine Zavisno od karaktera nameu se potrebe za razgraniavanjem trokova, koje se vri primjenom rauna vremenskih razgranienja. Raun vremenskih razgranienja moe biti jedinstven kao to je usvojeno u praksi i moemo ga razdvojiti na dva rauna i to: 1. AVR koji reprezentuje dugovnu stranu tog jedinstvenog rauna 2. PVR koji reprezentuje potranu stranu tog jedinstvenog rauna

www.dajbaskriptu.com

Uvijek se pojavljuju u parovima. Kada se vremenski proces razgraniavanja zavri treba zatvoriti ove raune. Ukoliko se pojavi neki saldo treba ga prenjeti na raune neposrednih prihoda ili rashida u zavisnosti od karaktera. METODE I SISTEMI OBRAUNA TROKOVA Postoji znaajna razlika izme u sistema imetoda, ali oni u obraunskom smislu predstavljaju jedinstvenu cijelinu. Sistemi: Definisanje strukture trokova i naina njihovog tretiranja u obraunu zaliha i finansijskog rezultata. Metode: 1. Naini usmjeravanja trokova nanosioce (zavisno od tipa proizvodnje) 2. Definisanje nosilaca trokova (proizvodni ili funkcionalni) Sistem predstavlja kreativni dio obrauna, a metod bi predstavljao aplikativnu stranu sistema obrauna trokova. Metode obrauna trokova Metode mogu biti: 1. Evidencione (obrauna prema naru bi, obrauna trokova procesa i kombinovane metode) Metod obrauna prema narudbi: Ovaj metod se promjenjuje u preduzeima koja su orijentisana na pojedinanu proizvodnju. Ovaj metod je u naoj praksi poznat kao metod prikupljanja trokova pomou radnog naloga. Potekoe u primjeni ovog metoda su u tome to se svi trokovi nemogu direktno pratiti po proizvodu, odnosno po narudbi. Ovaj problem stvaraju opti trokovi koji se moraju evidentirati u masi. I rjeavaju se na dva naina: Procenat optih trokova se dodaje varijabilnim ili da se na kraju obraunskog perioda izvri raspodjela optih trokova po utvr enom kljuu Metod obrauna trokova procesa: Ovaj metod se usmjerava na obraun trokova prema odjeljenjima, fazama.... Ovakvo usmjeravanje je mogue u uslovima kada se isti ili slini proizvodi proizvode u masi. Obraun trokova procesa se mogu klasificirati: a: Sekvencione (javljaju se tamo gdje svi proizvodi prolaze kroz seriju procesa u toku-hljeb, eer, lijekovi) b: Paralelni (javljaju se tamo gdje dva ili vie proizvoda prolaze kroz dvije ili vie posebnih grupa procesa u toku) c: Selektivni (su akumulirani iz razliitih procesa za razliite proizvode-prolaze kroz neke, ali ne kroz sve etape, a procesi koji se koriste variraju za razliite proizvode) Kombinovani metod: Ovaj metod se primjenjuje u sluaju da postoje istovrsne operacije do odre enog nivoa serijske proizvodnje, a zatim se procesi razdvajaju. (auto+dodatna oprema) 2. Kalkulacije (Diviziona, Dodatna, Ekvivalentni brojeva, Kuplovana) Nakon evidencionog utvr ivanja trokova po vrstama na odgovarajua mjesta nuno je utvrditi trokove uinaka, odnosno nastale troskove rasporediti na trokove dovrene i nedovrene proizvodnje, a zatim trokove dovrene proizvodnje rasporediti na pojedine proizvode kao konane nosioce trokova. Taj postupak de obavlja primjenom kalkulacija. Ove metode se razlikuju od tipa i sloenosti proizvodnopg procesa.

www.dajbaskriptu.com

Diviziona: Sutina je u tome da se ta vrsta kalkulacije moe primjeniti u uslovima homobene proizvodnje, odnosno proizvodnje istovrsnih proizvoda u preduzeu ili nekom njegovom dijelu. Dodatna ili kalkulacija sa dodatkom optih trokova: Ova vrsta kalkulacije moe primjeniti u uslovima kaoa se proizvodi vei broj razliitih proizvoda pri emu se po pojedini nosiocima mogu pratiti samo direktni trokovi, a opti se mogu rasporediti na nosioce na osnovu direktnih trokova. Ovaj metod se moe primjeniti i u uslovima evidencionog metoda prema narudbi i metoda obrauna trokova procesa. Kalkulacija ekvivalentnih brojeva: Ova vrsta kalkulacije moe primjeniti u uslovima kada se proizvode razliite vrsta proizvoda kod kojih postoji stalan me usobni trokovni odnos. Naj ea primjena ove kalkulacije je u masovnoj proizvodnji. Utvr uju se proizvod koji slui kao osnovica za odre ivanje odnosa troka i oznaava se ekvivalentnim brojem 1, zatim se udvr uju ekv. brojevi za ostale proizvode koji su vei ili manji od ekvivalentnog broja 1. Kuplovana kalkulacija ili kalkulacija nusproizvoda: Ovdje se ne radi o posebnoj metodi nego ona moe se nalazi u sklopu neke od ostalih metoda. Ova vrsta kalkulacije primjenjuje se kada pored osnovnog proizvoda dolazi do pojave sporednog ili nus proizvoda. Kalkulacija se sastoji da se procijeni trina vrijednost nus proizvoda i ukljui se ka o odbitna stavka u kalkulaciji trokova osnovnog proizvoda. SISTEMI OBRAUNA TROKOVA Opta klasifikacija se moe izvriti sa dva stanovita: 1. Sa stanovita strukture trokova: Sistem obrauna ukupnih trokova Apsorpcioni system Obraun varijabilnih trokova 2. Sa stanovita naina utvr ivanja trokova: Obraun stvarnih trokova Obraun u koritenje planskih trokova u svrhu kontrole, a valorizacija je po stvarnim trokovima Obraun u koritenje standardnih trokova pri emu se valorizacija zaliha se vri u standardnim trokovima 1. Sistem obrauna ukupnih trokova On se bazira na proizvodnom konceptu u pogledu obrauna. Smatra se da su svi trokovi koji se javljaju nastali radi proizvodnje te se moraju zaraunati proizvedenom proizvodu. Na taj nain bi se trokovi koji se ukljuuju u obraun finansijskog rezultata formirali putem trokova prodatih uinaka tj gotovih proizvoda. 2. Apsorpcioni sistem obrauna trokova Prema ovom sistemu trokovi uprave I administracije se tretiraju vremenskim trokovima koji se kao takvi u cijelosti ukljuuju u obraun finansijskog rezultata onog obraunskog perioda kada su nastali.

www.dajbaskriptu.com

3. Sistem obrauna varijabilnih trokova Prema ovom sistemu iskazivanje finansijskog rezultata stavlja se u direktnu ovisnost od smijera kretanja obima realizacije proizvoda. to znai da se finansijski rezultat poboljava, ako se obim prodaje poveava ili suprotno. Da bi se to postiglo potrebno je razluiti trokove na varijabilne I apsolutno fiksne. Samo bi varijabilni trokovi bili osnova za zaraunavanje. STANDARDNI TROKOVI Standardni trokovi predstavljaju vredonosnu kategoriju koja se dobija umnokom standardnih koliinskih utroaka I standardnih cijena. Standardni trokovi su uvijekm planski, ali planski ne moraju uvijek biti standardni. Planski se mogu podjeliti na Procjenjene I Standardne. Razlike se outuju u kvalitetu planskih pokazatelja koji rezultiraju iz razliitog postupka njihovog pripremanja. S obzirom na duinu trajanja, na uestalost izmjena razlikuju se dvije vrste standardnih trokova: Bazini I Tekui. Bazini predstavljanju tekue jednog od predhodnih poslovnih perioda, sa se njihov znaaj ogleda u vidu mogunosti sainjavanja dugoronih analiza kretanja trokova. Standardni trokovi su vredonosna kategorija koja je finkconalno ovisna o koliinama I cijenama. Kada se sagledaju svi elementi moe se zaljuiti da postoji mogunost velikog broja kombinovanja od kojih svaka predstavlja odre enu vrstu standardnih trokova, pa se dolazi do standardnih trokova odre enog tipa: Idealni, Normalni, Realno predvi eni Izbor mjesta I nosilaca u uslovima sis obrauna po standardnim trokovima Na prvom nivou standardizacije trokovi se utvr uju prema mjestu (opti) I prema nosiocima (direktni). Ovim postupkom se stvara mogunost kontrole trokova po analitikim vrstama u okviru svakog mjesta, bilo da se radi o direktnim ili optim trokovima. Na drugom nivou standardizacije trokova ogleda se u zbirnom iskazivanju standardnih trokova po vrstama trokova na nivou svakog pojedinog mjesta trokova. Osnovna karakteristika sistema obrauna po standardnim trokovima je utvr ivanje odstupanja stvarnih od standardnih trokova na takav sintetiki I analitiki nain koji obezbje uje kontrolu trokova I realno iskazivanje finansijskog rezultata. Naime postoji miljenje da odstupanje treba da bude korekcioni factor trokova materijala u procesu reprodukcije. Postoje dvije metode: Metoda dva odstupanja za direktni material I Metoda dva odstupanja za direktni plate

www.dajbaskriptu.com

RAUNOVODSTVO GOTOVIH PROIZVODA Raunovodstveno obuhvatanje vri se na sintetikom i odgovarajuim analitikim raunima koji se otvaraju za praenje stanja i promjena svakog proizvoda. Evidentiranje zaliha got proiz po stvarnim trokovima Kod ove vrste evidentiranja u pravilu se deava da se trokovi po jedinici istih vrsta got proizvoda mjenjaju iz mjeseca u mjesec. Kada se evidentira ista vrsta gotovih proizvoda po raznim cijenama obraun trokova prodatih got proizvoda mora se vriti posebim metodama FIFO, LIFO, HIFO i metoda prosjene cijene. Ovo evidentiranje ima i nedostataka koji se ogledaju u tome to se obraun trokova proizvodnje, a time i trokova got. proizvoda vri krajem obraunskog perioda, dok se proizvodi mogu kontinuirano proizvoditi i skladititi. Evidentiranje zaliha got proiz po planskim trokovima Zbog nedostataka metode evid po stvarnim trokovima, u praksi se preteno koristi metoda evid. po planskim trokovima. Raun obrauna razlika stvarnih od planskih predstavlja raun procesa koji na svoju dugovnu stranu sa rauna proizvodnja u toku prihvata stvarne trokove, dok se na potranoj strani knjii vrijednost gotovih proizvoda predatih u skladite po planskim cijenama. U uslovima inflacije potrebno je obezbjediti revalorizaciju zaliha i trokova gotovih proizvoda: To se moe vriti metodom dinamikog niveliranja jedininih trokova got proiz. ili primjenom kombinovane LIFO ili FIFO metode Evidentiranje manjkova got proizvoda Manjak se javlja u sluaju kada pore enjem stvarnog i knjigovodstvenog stanja zaliha utvrdi da je stvarno stanje manje od knjigovodstvenog. Uzrok moe biti formalne ili stvarne prirode Pod formalnim manjkom podrazumijeva se: proputeno knjienje neke fakture, prijemnica iz proizvodnje knjiena dva puta, raun za got proiz odobren umjesti zaduen. Ispravkom uinjene greke bie uklonjen konstatovani manjak Pod stvanim manjkom podrazumijeva se: primljeno manje got. proiz. nego to je trebalo, izdato vie got. proiz. nego to je trebalo; kalo, rastur i lom vei od predvi enog, otu ivanje iz skladita. Ukoliko se utvrdi da je za stvarni manjak odgovoran skladitar od treba nadoknaditi iznos preduzeu po prodajnim cijenama.

www.dajbaskriptu.com

Evidentiranje vikova got proizvoda Viak se javlja u sluaju kada pore enjem stvarnog i knjigovodstvenog stanja zaliha utvrdi da je stvarno stanje vee od knjigovodstvenog. Uzrok moe biti formalne ili stvarne prirode Pod formalnim vikom podrazumijeva se: proputeno knjienje prijemnice iz proizvodnje; dva puta knjienje neke fakture, raun zaliha got proiz odobren za prijem godovih proizvoda u skladite. Ispravkom uinjene greke bie uklonjen konstatovani viak Pod stvanim vikom podrazumijeva se: primljeno vie got. proiz. nego to je trebalo, izdato manje got. proiz. nego to je trebalo; kalo, rastur i lom manji od predvi enog Ukoliko se utvrdi da je za stvarni viak knjii se kao neposredni prihod preduzea, vrijednost se knjii u trokovnom iznosu, a ne po trinoj vrijednosti.

www.dajbaskriptu.com

RAUNOVODSTVO PRIHODA, RASHODA I FINANSIJSKOG REZULTATA Redovni kao i neposredni prihodi i rashodi predstavljaju osnovne elemente finansijskog rezultata. Integralnost i homogenost prihoda i rashoda Prilikom vo enja prihoda i rashoda treba voditi rauna da se obuhvate svi koji se odnose na taj period, to predstavlja princip integralnost, kao i da se obuhvate samo oni prihodio i rashodi koji se odnoste na taj period to predstavlja princip homogenosti. Prije nego to se krene u utvr ivanje finansijskog rezultata potrebno je utvrditi i iskazati sve prihode i rashode koji nisu u pojavnom obliku prikazani na odgovarajuim raunoma (otpis spornih potraivanja, zatvaranje rauna vremenskih razgranienja, inventurisanjem utvrditi postoje li vikovi ili manjkovi, za svaku vrstu neplaenog rashoda,koji treba uljuiti u obraun, treba odobriti raun PVR dangube i zaduiti odgovarajui raun rashoda) Oblici fnansijskog rezultata Finansijski rezultat je razlika izme u zbira prihoda i zbira rashoda. Po karakteru moe biti pozitivan (vei prihodi) i negativan (vei rashodi). U uslovima kada je pozitivan potrebno je platuiti dravi porez na pozitivan rezultat. Poreska osnovica moe se umanjiti za iznos poreskih olakica (preduzee 2 ostvarilo prihod po osnovu dividendi u preduzeu 1, preduzee 2 neplaa porez, jer je porez platilo preduzee 1) Dobitak 1. Vrijednost prodatih uinaka 2. Trokovi prodatih proizvoda 3. Redovan prihod (1-2), uslov 1>2 4. Neposredni prihod 5. Ukupni prihodi (3+4) 6. Neposredni rashod 7. Bruto dobitak (5-6) 8. Porez na dobitak 9. Neto dobitak (7-8) Zakljuni list Na kraju godine nakon to je obavljeno knjienje svih poslovnih doga aja ukljuujui i proces formiranja i raspodjele fin rezultata sainjava se zakljuni list. Zbir saldo-bilansa mora da se slae, a to se ogleda u tome to zbir aktive mora biti jednak zbiru pasive. Funkcija salda-bilansa iz zakljunog lista je dvostruka: 1. slui za sastavljanje konaog bilansu stanja 2. slui kao osnova za zakljuno knjienje. Gubitak 1. Vrijednost prodatih uinaka 2. Trokovi prodatih proizvoda 3. Redovan rashod (2-1), uslov 2>1 4. Neposredni rashod 5. Ukupni rashodi (3+4) 6. Neposredni rashod 7. Gubitak (5-6)

www.dajbaskriptu.com

JEDNOOBRAZNO RAUNOVODSTVO Jednoobrazno knjigovodstvo nije poseban sistem nego predstavlja unufikaciju odre enog sistema knjigovodstvene evidencije. to znai da se kod razliitih subejkata koji vode knjigovodstvo provodi na isti odnosno jednoobrazan nain. Jednoobrazno knjigovodstvo se razvilo pod uticajem prakse i teorije. Inicijativa retrospektivno posmatrano je potekla od: Velikih preduzea, profesionalnih udruenja i drave. Znaaj se ogleda na podruju: Planiranja, Praenja, Informisanja i Kontrole. Kontni plan Jednoobrazanost se provodi pomou sistema rauna koji se u literaturi i praksi zove kontni plan. Kontni plan nije nita drugo nego sistematizovani popis odre enih rauna na kojima e svaki subjekt evidentirati sve poslovne doga aje. Kontni plan predstavlja sistem knjigovodstvenih rauna koji su povezani u loginu i zaokruenu cijelinu, koja omoguava praenje cijelokupnog procesa reprodukcije. Kada su rauni utvr eni i kada im je dat adekvatan naziv dolazi do problema grupisanja rauna u grupe i klase i redosljeda njihovog upisivanja u kontni plan. Vrste Kontnih planova: 1. Sa stanovita sa kog se donosi KP: -Granski (odnosi se na privredne subjekte koji se bave istom djelatnou, odnosno pripadaju istoj privrednoj grani) -Jedinstveni (odnosi se na sve privredne subjekte bez obzira kojom se djelatnou bave, odnosno kojoj privrednoj grani pripadaju) 2. Sa stanovita stepena raslanjenosti -Okvirni (prilagodljiv za sve privredne subjekte, budui da je tako upoten ne moe se direktno primjenjivati ve je potrebna njegova razrada koja se sastoji od utvr ivanja analitiki rauna polaqzei od sintetikih propisanih okvirnim kontnim planom) -Detaljizirani (obuhvata i sintetike i analitike raune, otuda dolazi do zakljuka da je neelastian i teko ga je prilagoditi specifinim potrebama PS) Principi Kontnog plana: Svaki kontni plan treba da zadovolji principe: 1. Sveobuhvatnosti (podaci iskazani treba da pokazuju sva zbivanja koja su nastala u procesu reprodukcije 2. Svodnosti (da postoji mogunost da se podaci svih PS mogu zbrojiti, a da se pritome ne narui homogenost i integralnost) 3. Elastinosti (znai da je kontni plan prilagodljiv specifinostima svakog subjekta koji vodi knjigovodstvo) Metode sistematizacije Svrstavanje u grupe (ine je rauni), a grupe u klase (ine je grupe, i ima svoja obiljeja). Sistematizacija se vri po dvije metode: Funkcionalnoj i Bilansnoj.

www.dajbaskriptu.com

Simboli za oznaavanje rauna Umjesto ispisivanja rauna dovoljno je naznaiti samo broj, ime se olakava koritenje kontnog plana. Za oznaavanje primjenjuje se vie sistema simbola oni se oslanjaju na numeriki sistem, ili abecedni red, ili kombinacija jedog i drugog. Pa ipak Dekadni sistem, zbog svojih prednosti pre ostalim, danas najee se primjenjuje. Sutina dekadnog sistema to se svi rauni kontnim planom grupiu u deset klasa (0-9). U okviru svake klase moe se otvoriti deset grupa rauna (oznaavaju se dvocifrenim brojem) Dekadno oznaavanje ima predost to se rauni lake pamte, slau i pronalaze. Problem koji se javlja jeste kod jednog sisntetikog rauna treba otvoriti vie od deset analitikih rauna. Kontni plan u praksi Zakonom o raunovodstvu predvi eni su standardi kojima je predvi eni kontni planovi za tri grupe: Preduzea (ima karkter jedinstvenog i okvirnog), Banke i osiguravajua drutva i Drutveno politike organitzacije Klasa 0 Upisani, a neuplaeni kapital i Stalna sredstva (sredstva preduzea) Klasa 1 Zalihe Klasa 2 Gotovina, kratkorona potraivanja i ulaganja (sredstva preduzea) Klasa 3 Trokovi Klasa 4 Kapital i rezerve Klasa 5 Obaveze Klasa 6 Prihodi i rashodi Klasa 7 Dobitak i gubitak Klasa 8 Slobodna (u cijelosti preduzee moe koristiti za svoje potrebe) Klasa 9 Vanbilansni raun

www.dajbaskriptu.com

Stalna sredstva u obliku stvari: Zemljite Gra evinski objekti Maine i postrojenja (oprema) Transportna sredstva Gra evinski objekti u pripremi (inv. u toku) Avansi (dati avansi) Materijal za investicije (investicija u toku) Ispravka vrijednosti SS (neg) Oprema u pripremi u obliku prava: Patenti i licence Prava na kori tu stvari (lizing) Goodwill Osnivaka ulaganja Ostala materijalna prava Ispravka vrijednosti MP (neg) u obliku dugoronih plasmana: Dugoroni vrijednosni papiri (dug. Mjenica) Dati dugoroni kredit, depozit i licence Ostala dugoroni plasmani (certifikati) Kupljene obveznice Dugoroni plasmani

Obrtna sredstva Trajni Izvori Sredstava: iro raun Dioniki kapital (upisan vl. Kapital) A-P Devizni raun (devizna blagajna) Akcijski kapital Izdvojena novana sredstva (za invest) Inokosni kapital (upravljaki) Otvoreni akreditiv (za nabavku OS) Nenominirani kapital (donacije) Blagajna Neraspore ena dobit Primljena mjenica (mjenica) Rezervni kapital Primljeni ekovi Zadrane zarade iz prolih godina Blagajniki zapis Dioniarska premija Upisan, a neuplaen kapital Revalorizacione rezerve Kupci (potraivanje od kupaca) Dugoroni Izvori Sredstava: Potraivanje od radnika (akontacija po SP) Dugoroni kredit (obaveze za dugorone kredite) Potraivanje od radnika po manjku Ostale dugorone obaveze (za depozit) Potraivanje od komisionara Kratkoroni Izvori Sredstava: Ostala kratkorona potraivanja Kratkoroni krediti (obaveze za krat kred) Materijal na putu Dati ekovi (obaveze za izdate) Zalihe materijala Date mjenice (obaveze za date mjenice) Odstu. plan od stvarne cijene mat (D+) (P-) Dobavljai Proizvodnja u toku Kupci-Povjerioci Zalihe gotovih proizvoda (proizvodi u skladitu) Obaveze prema komisionaru Odstu. plan od stvarne cijene got proiz (D+) (P-) Obaveze prema radniku Sitan inventar u skladitu Obaveze za plate Sitan inventar u upotrebi Obaveze za nefakturisani materijal Ispravka sitnog inventara (neg) Ostale kratkorone obaveze (obaveze za PNP) AVR (unaprijed plaeno osiguranje) PVR obraunati trokovi (voda, struja,inv odr) Autogume PVR unaprijed naplaena zakupnina Dobavljai-dunici Gubitak (neposredni)