I.BLM GNEN UTANCI Dnyann kaderini etkileyen a balyordu.

Tarih 8 Kasm 1519, atnn zerinde dimdik oturan adam spanyol fatih, servenci, haydut Hernondo CORTEZdi. Gzlerinin nnde uzanan kent ise Avrupallarn altndan ve gmten ina edildiine inandklar AZTEKLERin bakenti TENOCTTLANd. CORTEZin hakknda hibir ey bilmedii bu lkeyi fethetmek amacyla hazrlad sava gc ateli silahlardan ve atl adamlardan oluuyordu. Karsnda ise ateli silahlar hakknda hibir bilgisi olmayan yzbin kiilik Aztek ordusu ve onlarn batl inanlar vard. Bu tarihten iki yl sonra CORTEZ, bakenti ve Aztek uygarlna ait ne varsa yerle bir etmi, toparlayabildii hazineler Avrupann soyguncu kral ve kralielerine sunulmak zere eski dnyaya tanmt. Kltr tarihisi SPENGLERin deyimiyle Aztek uygarl ldrlen tek kltrdr. Bu kltr iinden zayflayarak kmedi, bask altna girmedi ve nlenmedi; tersine gelimesinin en grkemli dneminde ldrld. Tpk rastgele birinin vurup ban kopard bir gnebakan iei gibi yokedildi.. spanollarn Taraf CORTEZin yerlilerin yklerinde hep anlatlan masal lkeye eriebilmek iin kurduu filo onbir gemiden oluuyordu. Yzon gemicisi, beyzelli askeri (bunlardan otuzikisi kundakl yay, on tfek kullanyordu.), onu ar drd hafif topu ve on alt at vard. Sahip olduu bu gle 16 Austos 1519da bu gn Vera Cruzun kurulduu kydan TENOCTTLAN (bugnk Mexico kenti) ele geirmek iin yola kt. lerledii yolda kyler ve vahi kabilelerle karlaacan dnrken, tapnaklar saraylaryla dev kentler, uygar insanlarla karlayordu. Blgenin iklimine ve hastalklarna ek olarak on binlerce yerliyle savat. Yenilmezlik nn kendinden nce kentten kente ulatrd. En ince sava planlarn en canavarca kymlarla birletirdi. nce dman olan Tlascalanlarla sonradan dost olmay becerdi. Sonunda CORTEZin birlikleri (drtyz spanyol, altbin Tlascalan savas) efsanevi kentin nne geldiler. Karay adakentle birletiren set zerinde, alr-kapanr kprnn zerinde durdular. CORTEZ siyah kadifeden, altn srmal, krmz hal ve latince olarak Dostlar han ardndan gidelim. Eer inanlysak bu nianla yenceiz. szleri ilenmi bayran altnda askerlerine gnmze dek ulam olan bir sylev verdi. Siz sayca azsnz ama azminiz gldr. Eer bu sarslmazsa hi kuku duymayn, kafirlerle olan savata spanyollar hi terketmeyen Tanr, evrenizi kalabalk bir dman sarsa da sizi koruyacaktr; nk sizin davanz hakl bir davadr ve han sanca altnda savaacaksnz.

Sabaha kar spanyolca bir akal uluduunda Kirlendiler boylu boyunca vahetin kuyusunda Geride braktklar kap komusu umutsuzluun Uykularna aklm karabasanlarn saltanatnda Sonra bataklk Kkrt kokulu, savrulan dumanlar Srekli bir depremle sarslan gevek toprakta sisin iinde durmakta kutsal Mesihin kullar Cehennem kaplarnn ardna dek almasn STYORLARDI Paganlarn alevlerin iinde kaybolmasn afan bys doaya yaylp, bitkilerin glgeleri uzamaya baladnda Gvdesi demir zrhlarla kapl adam, yzn bir tolgann ardna gizledi EMRN VERD. Borular coturucu seslerini sularn ve ormann stne yaydlar Drtyz spanyol hala sslenmi bayraklarnn altnda toplandlar. Azteklerin Taraf Aztek Kabileleri daha lkelerini kurmadan g srasnda; bir maarada rahipler HUTZLOPOCHT (Vzldayan Ku Byc) ile karlamlard. Aztekleri kendi kavmi olarak semi gleriniz srasnda beni hep nnzde tayn demiti. Byk savalara girmekten kanarak, bulduunuz, ele geirdiiniz topraklara msr ekin, dnde bulunmu, savalarnzda tutsak ettiiniz insanlar kurban edip, beni onlarn yrekleriyle beslemeyi ihmal etmeyin diye tembihlemiti. En nemlisi de onlara bir lke vaadetmiti penelerinde avlad ylanla bir kartaln tnedii kakts grdnz yere yerlein buyruunu vermiti. Aztek din adamlar da halklarn, bu kartal grdklerini syledikleri Meksika gller yresinde yerleik yaama geirmilerdi. Aztek dini ok tanrl olmakla birlikte, iki tanr; HUTZLOPOCHT ve QUETZALCAUATL daha bir n planda olup, her ii dzenleyen takvimle sk bir btn halinde damgalarn tm Aztek kltrne basmlard. Efsaneye gre tanr QUETZALCAUATL bat ynnde kaybolmu, Aztek halkn terketmitir. Ama gnn birinde beyaz tenli bir insan olarak doudan kp gelecek, halknn bana geecekti. ki yl nce Aztek semalarnda grlen kuyruklu yldz, mparator II.MONTEZUMA tarafndan felaket habercisi olarak yorumlanm, tanr HUTZLOPOCHTye binlerce insan kurban edilerek gelecek ykm nlenmeye allmtr. Ama yaplan hereyin bouna olduu

ksa srede anlald. nce ky blgelerinde beyaz tenli adamlarn grld haberi geldi. Sonra bunlarn drt ayakl yar insan yaratklar olduu , gnei zerlerinde tad, binlerce yerliyi ldrdkleri ve bakente doru ilerledikleri duyuldu. Bu haberler karsnda dehete kaplan II.Montezuma ve halk kendilerini savunmak yerine hediyelerle zerlerine gelenlerin gnln almaya alt. Rahipler bir trl karar veremiyorlard. Bu gelenler asla yenemeyecekleri tanrlar myd yoksa sradan lml insanlar myd? Ve o garip yaratklar; atlar. Bunlar, atla binicisini tek bir vcutmu gibi gren Azteklerin gznde dehet verici yaratklard. Kuku duymann utanlacak bir yan yoktu Gnee tapanlarn kentinde Efsanelerden kayp gelen yar at yar insanlarn Kentin ufuklarnda grlmesi nce tanrsal bir iaret sayld kutsal atei besleyen rahiplerce Karlama treninin hazrlanmasn emretti Gne tanrsnn yeryzndeki glgesi Erguvani tren elbiselerini giyecek kentin meydannda bekleyecekti gelenleri Beyninde dmlenmi hayaller kalabalnda Aklna getirmek istemiyordu efsanede sylenenleri Ama yine de kuku duymann utanlacak bir yan yoktu Gnee tapanlarn kentinde Kutsal takvim bildirmiti ok zaman nce olacak olan nce sazlarn rtt kylarda grnecekti Tenleri beyaz, yar at yar insan QUETZALCAUATLn askerleri Sonra keskin baltann kestii kamlar gibi devireceklerdi gnahkar bedenleri Ve bir afak vakti yamurun iinde duracaklard kentin nnde Tun tolgal, parlak zrhl tanrnn gnei zerlerinde tayan servencileri Ama yine de kuku duymann utanlacak bir yan yoktu Gnee tapanlarn kentinde

II.Montezuma ve rahipleri korkmulard. Aslnda sava bir kabileydiler ama korkular ve ilerinde tadklar uzlama umudu onlara byk bir yanl yaptrd. Sahip olduklar korunakl tek yeri savunacaklarna ve bir avu spanyolu rahatlkla ldrecekleri yerde, tam tersine kentlerini girmeleri iin spanyollarn nne atlar.

ILGINLIIN BEDEL Aztekler kuzeyden gelip Meksiko vadisinde Texcoco glnn ortasndaki adalarda yerlemek iin en uygun koullar bulmulard. Yapay ve doal birok glckle evrilmi bataklk bir sahann ortasnda, yaanabilecek durumdaki bataklk olmayan topraklara yerlemiler, Tenochtitlan (Mexico) kentini M.S.1325 ylnda burada kurmulard. Aztekler glden kan akarsularla tepelerden gelen dereleri setler kurarak, kanallar aarak denetimleri altna alm, kentlerini su dolu derin ve geni hendeklerle korumaktaydlar. Yaptklar imar almalaryla savunma ynnden stn bir duruma gemi, bylelikle evresindeki kabileleri egemenlikleri altna alarak Aztek konfederasyonunu kurmay baarmlard. Aztekler ve onlarla konfederasyon kurmu bulunan kabileler demiri ve demirden yaplan ara gereleri bilmiyorlard. Fakat basit ergimeyle yaplan madenleri biliyorlar, sulamaya dayanan tarmclk yapyorlard. Tarmda yarattklar mucizenin ad 'chinampas' (yzen tarlalar)d. Gln kysndaki sazlardan rerek yaptklar geni sallar balkla svamlar, gl yataklarndan topladklar zengin tortularla ok verimli baheler oluturmulard. spanyollar'n Taraf spanyollar, kentin byk caddesine vardklarnda karlarnda kendilerine doru yryen ssl insanlardan olumu prl pr parlayan bir alay buldular. Altn asal devlet memurunun ardnda, soylularn omuzlarnda tadklar altn bir tahtrevan iinde mparator II.Montezuma geliyordu. Gnelii renk renk ku tylerinden ilenmi batan aa mcevhelerle ssl, gm ereveliydi. Bu gnelii tutan soylular plak ayaklyd. ll admlarla ilerliyor, gzlerini yerden ayrmyorlard. Belli bir uzaklkta bu insan kalabal duyuldu ve tahtravandan krk yalarnda uzun boylu, narin bir adam indi. Yznn rengi etrafndakilerden daha soluktu. Siyah salar dzd ve ok uzun deildi; sakal seyrekti. Arkasnda ular boynundan balanm inci ve mcevher ilemeli bir harmani vard. Ayaklarna altnla sslenmi kaylarla bileklerine balanm altn sandallar giymiti. Soylulardan ikisinin kollarna dayanarak yaklat srada, uaklar, ayaklar kirlenmesin diye nne pamuklu rtler seriyorlard. Cortez de atndan indi, o da yanndaki adamlardan ikisinin kollarna dayanarak II.Montezuma'ya doru ilerledi. Durduklar zaman iki adam birbirlerinin gzlerine baktlar. Cortez bkkn ve korku dolu bir ift gz grd. Yzbin Aztek askerinin arasnda sktn dnen Cortez birden bire rahatladn hissetti. Aztekler onlardan daha ok korku iindeydiler. Basamakl piramidin tepesinde spanyol hann Aztek gneinin yerini alaca saat gelmiti.

Atein glgeleri yakamad yerde ift bal bir balta tayan Geleceini gemiinin gnahlarnda arayan Yalnz bir kara yalnz bir kanl glge vard Her adm atnda bir esir ba vuran Her adm atnda bir mezara bir glge yuvarlayan Gzlerinde yansyan cehennem kzlln Ellerindeki kanla ykayan

Yalnz bir kara yalnz bir kanl glge vard

Aztekler'in Taraf

Montezuma'nn Cortez'in gzlerinde grd ise, ate ve kann kzllna bulanm bir papaz, papaz cppeleriyle rtlm, klla talandrlm, altn ve gmle doyurulmay bekleyen a bir servenciydi. CORTEZ, bakente giriinde gn sonra imparatordan kendisiyle adamlarna ayrlm olan sarayda bir kilise kurma izni istedi. Montezuma izni hemen vermekle kalmad, Aztek ustalarn da gndererek yapnn kurulmasna yardm etti. Bir strateji dehasna sahip olan Cortez bu srada bir ayrnty hatrlad. Daha nce bir kabilenin reisini tutsak aldklarnda yerli savalarn morallerinin ktn ve savaamadklarn grmt. Hile ile kabilenin bareisine yaklap onu tutsak almak uyruklar yola gelinceye kadar da yle tutma stratejisi ok baarl olmutu. Cortez, deneyimlerinden kartt bu dnceyle Montezuma'y sarayna davet etti ve imparatorun artk kendisiyle ayn yerde kalmas gerektiini syledi. Rica ve tehditlerle geen bir konuma sonucunda (bu esnada sarayn tm klar ar silahlara sahip zrhl ovalyelerce tutulmutu) Montezuma utan iinde boyun edi. O gnn akamnda yeni dzenledikleri kilisede spanyol savalar, kei Olmedo ile Diaz ayin yaparken Aztekler de imparatorlarnn kurtulmas iin merdivenli piramidin basamaklarnda ayin yapyor, tanrlarn memnun etmek iin kan dkyorlard. Ayn Yaam Kurban Kalbiyle besleyen edilecek birlikte piramidin kutsal olann Tanr klcn dkld kuyularnda giymi yansmal rahiplerin dualar ucuna dtnde ate yaklmalyd ykselen lklar Gne'e sunulmalyd kzl alevi

Her tarafa dnen Taze kann dipsiz cehennem Krmz cppelerini ykselen Varlklar varlnn kurtulmasn salamalyd

spanyollar'n

Taraf

Cortez'in vakanvisi Bertal DAZ Aztek tapnanda evreyi gzden geirirken duvarda taze olduu belli olan bir sva tabakas grd. Daha nceki deneyimlerinden yola karak bu duvarn ardnda bir kap olduu hkmne vard. Hemen birka. Adamla birlikte duvar deldiler ve orada gerekten de bir kap buldular. Bu esnada arlan Cortez de kapnn nne geldi. spanyollar, alan kapnn ardndaki odaya baktklarnda birou gzlerini yummak zorunda kald. Karlarnda ok deerli kumalarla, ss eyalar, her eit mcevherle yaplm kutular, kaplar, kleler halinde ylm altn ve gmle dolu bir salon vard. Montezuma'nn hazinesi karlarnda duruyordu. Cortez hazineyi byk salonlardan birine tatt ve deerini hesaplatt. Tm hazine aa yukar yzaltmikibin altn pezo tutuyordu ve bu miktar o zamanlarda hkm sren hibir Avrupa hkmdarnn hazinesinde asla bir arada gremiyecei kadard. Askerler hazineden alacaklar pay dnerek lgna dnmlerdi. Cortez byk bir aklllk gsterdi ve kapy hemen yeniden rdrd. Durum zerinde hayale kaplmyordu. Kk spanyol birlii imparatorun ve saysz Aztek savasnn gzleri nnde bu hazineyi kentten darya kartabilecekler miydi? Aztekler'in Taraf

Cortez ve askerleri byk tapnaa Teocalli'ye girmek iin izin istedi. Burasnn byk ha dikmek iin en uygun yer olduu kansndaydlar. Tapnaa geldiklerinde tanr Huitzilopochtli'yi grdler. nci ve

deerli talarla bezeli bir ylan tanrnn vcuduna sarlmt. spanyollar iblis, iblis diye bararak tanrya arkalarn dndler. Sonra kurbanlarn can verdii sunan yanna geldiler. Ancak kutsal rahiplerin el dedirebildii obsidiyen baa dokundular. Tapnan saysz merdivenlerinden aaya indiklerinde tanrlara sunulan kurbanlarn kesilen kafalarn buldular. Bir spanyol bunlardan yzbin tanesini sayabildi. Dierleri barp arp Aztek tanrsna hakaretler ederek kp gittiler. Aztekler her yl dinsel arklarla danslarla kutladklar tanr Huitzilopochtli'ye tts sunma bayramnda spanyollar'n tapnaktan kmalarn istediler. nsan kurban edilmemesi ve silahsz gelinmesi koullaryla istekleri kabul edildi. Bayram gn yaklak altyz Aztek soylusu ve din adam, en grkemli giysileri giyip, en deerli taklarn takarak tapnaa geldiler. Hepsi silahszd. ok gemeden aralarna silahl spanyollar kart ve verilen bir iaretle silahsz savunmasz insanlarn zerine saldrdlar. Tek bir Aztekli kalmayncaya dek hepsi kltan geirildi. DAZ'n dedii dibi 'kan tpk iddetli bir yamurdaki gibi, seller halinde akt'. Yaplan katliam Aztekliler'i lgna evirdi. Montezuma'nn gsterdii ylgnlk ve korku onlar yeni bir kral semek zorunda brakt. Montezuma'nn yerine erkek kardei CUTLAHULA'y setiler. Cortez, balatlan isyan nlemek dncesiyle, halkyla konumas iin Montezuma'y ne kard. Yumuak bir konuma yapmaya alan eski kraln szleri bir Aztek savasnca kesildi 'sen bartan ayrlma, kadn klkl rezil, bu kpekler ellerine geirmiler seni bir kez...Sen korkak olup kmsn'. Bundan sonra Montezuma'y taladlar ve zerine ok attlar. Halk onu orada ldrerek cezasn verdi. spanyollar'n Taraf

Ve Cortez'in en korkun gecesi, tarihe 'NOCHE TRSTE' diye geen kabus gibi bir gece balamt. Cortez adamlarna kentten kma emrini verdi. Hazineyi ortaya yayd ve herkese istedii kadarn almasn syledi; 'sonra uyararak ok da yklenmeyin. Karanlk gecede kim en az ykle yolculuk ederse, en gvenli yolculuu o yapar' dedi. 1 Haziran 1520 Gecesinde Aztekler'e sezdirmeden kentin ana caddesine kmay baardlar. Ama hemen tapnaktan davullar gmbrdemeye, barmalar duyulmaya baland. O esnada gkten lgncasna bir yamur boand, sanki kyamet kopuyordu. Bu badireden spanyollar'n te ikisi Tlascalan mttefiklerinin drtte kamad. Bundan baka cephane, tfek, kundakl yay ve at kayb da ok fazlayd. Geride kalanlar sekiz ay nce bakente giren ordunun soluk bir kopyas gibiydi. Cortez de yaral olarak askerlerinden kalann kentin dna karabilmi ama kabus henz bitmemiti. spanyollar vadiyi snrlayan tepenin yamalarn geip zirveye trmandklarnda karlarna kan grnt hepsine sonlarnn geldiini dndrtt. Tm vadi yzbini akn Aztek savasyla doluydu ve bunlar saflar halinde dzenlenmiti. Kademelenmi sava kollarnn arasnda soylular, renk renk parltl tylerle sslenmi harmanilerinden ayrdedilebiliyorlard. Durum umutsuzdu. Geriye de dnlemezdi. Orada kalplerini skmek iin bekleyen rahiplerin olduu kent vard. Tek yaplacak ey, ileriye atlp lm aramakt. Cortez adamlarn gruba ayrd. Her birinde yirmi spanyol askeri ve birka at vard. spanyollar lgn gibi Aztek asker denizine saldrd. Atllarn yard saflar, hemen arkalarndan kapanyordu. Cortez bandan yaraland, at ld. kinci bir at buldu, klc buday baaklarn kesen bir orak gibi hareket ediyordu. Umudun bittii, lmn durduunu dnd yerde, gze batacak denli ssl savalarn olduu bir grup grd. Ortalarnda da bir tahtravan duruyordu. O anda birden Cortez'in yaratt bir mucize oldu. Yaral CORTEZ atn aha kaldrd, birka deneyimli sava ona katld ve var gleriyle o tepeye doru saldrdlar. CORTEZ birka dakika sren lgncasna bir drtnal ile grubun yanna vard. Mzrayla komutann gvdesini nden arkaya deldi. Altn sanca kapt ve dalgalanan kalabaln zerinde sallad. Komutanlarn lm, bayraklarn dmann elinde gren Aztekler kendilerini yitirmi bir halde kamaya baladlar. Altm spanyol yzbin savay datmt. Hernondo CORTEZ'in bayra sallad anda bir devlet yklm, bir uygarln atei snmt.