Formun st

04.04. Plastik Plastik, ilk olarak 1860 y l nda Alexsander PARKES taraf ndan ke fedildi ve bugn geni bir alanda kullan lmaktad r. Plastik rnleri dnyada ylda 80 milyon ton kullan lmaktad r. Plastiklerin kayna , ham petrol, gaz ve kmrdr. Plasti in genelde ana kayna petrol rafinerisinden arta kalan bakiye maddelerdir. Dnyada retilen toplam petroln sadece %4 plastik retimi iin kullan lmaktad r. Plastikler, karbonun hidrojen, oksijen, azot ve di er organik ve inorganik elementli elementlerle olu turdu u manomerler diye adland r lan en kk ve basit molekll gruplardaki ift ba n kopar larak polimerler diye adland r lan uzun zincirli yap ya dn trlmesi ile elde edilen insan yap m maddelerdir. Polimerler, belli bir s cakl k ve bas n alt nda ve belli katalizrler kullan larak bir reaktrde monomerleri reaksiyona sokularak elde edilir. Bu i lemler sonucu elde edilen polimerler reine, granle ve toz halindedir [10]. Polimerlerin plastik rnlerine dn m kademede gerekle ir. Bunlar; . Reine granller veya tozlar yumu atmak iin s t l r, . Yumu at lm madde belli kal plara dklr, . rn so utulur ve ekillenmi plastik rn, elde edilir. Plastik rnlerinin retildi i birka metot var. Bunlar, ak tma ile dkme (kal ba dkme) ekstrzyonlu kal ba dkme, flemeli kal ba dkme, s k t rmal dkme ve vakum termo ekil vermedir. Bugn takriben 40 farkl bir polimer kullan lmaktad r. Her bir polimer farkl kimyasal kompozisyona sahiptir. Plastikler d k yo unluklu, kuvvetli, istenen ekilde ekillendirme zelli ine sahip ve d k maliyetinden dolay daha fazla alanda kullan lmaya ba lan lm t r. Kullan m kapasitesi srekli olarak artmaktad r. Plastikleri ay rt etmek iin plastik te his etme kodu kullan l r. Genelde kullan lan 7 tr plastik te his etme kodu var. Bunlar, polietilen tereftalat (PET veya PETE veya PE), yksek yo unluklu polietilen (HDPE), polivinil klorr (PVC), d k yo unluklu polietilen (LDPE), polipropilen (PP), polistiren (PS), geni letilmi (veya kpkle tirilmi ) polistiren (EPS) ve di eridir. Plastikler gnlk hayat m zda e itli alanlarda kullan lmaktad r. Plastikler kresel enerji ihtiyalar n minimize etmeye yard mc olur ve yenilenmeyen kaynaklar n mrn uzat r. Piyasada kullan lan tm plastikler kolay te his edilip, ayr t r lmalar iin kimliklerine gre kodlanmal . Kotlamalar plastik malzemelerin kolay te his edilece i ve grlece i yerlere yap lmal . Kotlanmayan plastiklerin sat lar nlenmeli. Piyasada kullan lan plastikler ve kullan m alanlar a a da verilmi tir [10]. a) PET plastikler

PET leri te his etme Kodu 1 dir. Yo unlu u 1.33-1.38 gr/ml.dir. Maksimum kullan labilir s cakl 60C dir. Orta sertlikte bir plastiktir. En ok kullan lan plastiklerden biridir. PET, a k veya hafif renkli, yar saydam, suda yzebilir fakat kpk yap lamaz, 250C gibi yksek erime s cakl na sahip bir plastiktir. e itli boyutlarda ime suyu, meyve suyu ve bitkisel ya i eleri, f st k ya kavanozu, mikro dalga g da tepsisi rts, salata kaplar PET plasti inden yap lmaktad r. Son y llarda levha uygulamalar artmaktad r. PET h zl yanar, alevleri renksiz, yanarken mum kokusu ve snerken beyaz duman verir. b) HDPE plastikler HDPE.leri te his etme Kodu 2 dir. Yo unlu u 0.94, 0.96 gr/ml.dir. Do al olarak st rengi grnmdedir. Maksimum kullan labilir s cakl 120 C dir. Yar saydam veya renklidir. Orta sertlikte bir plastiktir. En ok kullan lan plastiklerden biridir. D k maliyetli, kolay ekillenebilmesi ve k r lmaya dayan kl olmas nedeni ile geni bir kullan m alan na sahiptir. St, su, meyve sular , s v deterjanlar, motor ya lar , ama r sular , ampuanlar ve losyonlar n kaplar flemeli kal ba dkmeli HDPE den yap lmaktad r. c) PVC plastikleri PVC leri te his etme Kodu 3 dr. Yo unlu u 1.32-1.42 gr/ml.dir. Maksimum kullan labilir s cakl 70C dir. Sert ve esnek olmak zere iki tr PVC malzemesi var. Parlak yzeye, iyi fiziksel zelli e ve kimyasal dirence sahip bir plastiktir. Uzun sre kararl kal r, yanmaya dayan kl ve iyi bir yal t m zelli ine sahiptir. Bitkisel ya lar ve ampuan i eleri ama r suyu ve s v deterjan kaplar s v motor ya i eleri, pencere temizleme rnleri, taze et kaplar , ketap i eleri, borular ve pencere erevesi malzemeleri PVCden yap lmaktad r. PVC yak ld zaman ok asidik zelli e sahip hidrojen klorr gaz kirleticisi yan nda kanser yap c dioksin ve furan gibi kirleticiler olu ur. PVC yand zaman ok asidik koku yayar. Sert PVC, benzenli ortamda lastik halini al r, metil etil ketonlu ortamda ise znr. PVCnin sa l k ve evresel etkisi hakk ndaki halk n endi esinden dolay birok geli mi lkelerde g da sektrnde kullan m azalt lmakta veya kald r lmaktad r. d) LDPE plastikleri LDPE leri te his etme Kodu 4 dr. Yo unlu u 0.91-0.93 gr/ml.dir. Maksimum kullan labilir s cakl 80C dir. D k yo unluklu polietilendir. Erime s cakl 120C dir. Esnek ve buru maz zelli e sahip bir plastiktir. LDPE plastikleri, przsz, esnek ve nispeten saydam oldu undan dolay film hammaddesi olarak en ok kullan l r. Ayr ca uval, bzg ve germe al , p torbas , ekmek ve sandvi torbas , bakkal torbalar , margarin tpleri, hardal ve kahve kab n n esnek kapaklar yap m nda kullan l r. e) Polipropilen (PP) plastikler PP leri te his etme Kodu 5 dir. Yo unlu u 0.90-0.92 gr/ml. aras nda de i ir. Maksimum kullan labilir s cakl 135C dir. Yar saydam, suda yzebilen fakat kpk olmayan bir plastiktir. Kimyasal maddelere, s ya ve a r yorulmaya dayan kl bir maddedir. Orta sertli e ve parlakl a sahip plastiklerdir. Margarin tpleri, ketap i eleri, ubuk, ba l klar, yo urt kaplar ve baz kaplar ve kapaklar polipropilen plastiklerden yap lmaktad r. Paketlemede kullan lan plastiklerin en d k yo unluklu

olan d r. PP yava yanar, yanan bir yak t gibi kokar. PP s cak toluende znr. f) Polistiren (PS) plastikler PS leri te his etme Kodu 6 d r. Yo unlu u 1.03-1.06 gr/ml aras nda de i mektedir. Maksimum kullan labilir s cakl 70C dir. Rigit ve kpk olabilir, ok ynl ve amal kullan lan bir plastiktir. Olduka sert, k r lgan ve parlak bir plastiktir. Nispeten d k erime noktas na sahip ok pahal olmayan bir reinedir. Polistiren h zl yanar, kuvvetli gaz kokusu yayar, nemli miktarda kurum retir. Asetonlu ortamda h zla kabar r. Koruyucu paketleme, yumurta kartonlar , tepsileri, fast-food paketleme kaplar , su barda , kapaklar ve kpek kaplar polistren plastiklerden yap lmaktad r. Plastik i eleri yo unluklar ise Tablo 4. de verilmi tir. Tablo 4. Plastik i elerin yo unlu u [10] Plastik i eler HDPE (Do al) Yo unlu u (kg/m3 ) 11.88

HDPE (pigmentli) 24.94 PET (soda) PET (giysi) PVC PP Tm Di erleri Toplam 19.00 19.00 19.00 20.78 20.78 17.81

04.04.01. Plastik Ambalaj n Geri Kazan m Plastikleri geri kazanman n temel esas , . Depolama alanlar nda kat at k bertaraf cretinin artmas plastikleri geri kazanmay h zland rm t r. Plastikler hafif malzemeler olmakla birlikte hacimsel olarak byk yer i gal ettikleri iin depolama alanlar n n mrn k saltmaktad r. Son y llarda e itli lkelerde depolama alanlar na uygulanan vergilendirme veya birim ton ba na bertaraf creti geri kazanmay h zland rm t r. . Plastik madde retiminde orijinal maddelerin yan nda geri kazan lan rnlerinde kullan lmas n n zorlanmas plastikleri geri kazanmay geli tirmi tir. Hala geri kazan lan plastiklerin creti orijinal plastiklerin fiyatlar ndan daha yksektir. . Geri kazan lm plastikten yap lm rnlere pazar talebinin te vik edilmesi ile plastiklerin geri kazan lmas n h zland rm t r. . OPED taraf ndan petrole yap lan zamlar plastiklerin geri kazan lmas n h zland rm t r [10]. Plastikleri geri kazanmaya ba lamadan nce, -Kat at k iindeki geri kazan labilir plastik miktar nceden tespit edilmelidir, -Plastiklerin olu tu u kaynaklar, miktarlar ve trleri nceden tespit

edilmelidir, -Geri dn mn, ta y c larla, al anlarla, sat n al c larla, halkla birlikte yap ld unutulmamal d r. Bu konuda ilgililere yeterli e itim verilmelidir. 20 er dakikal k e itim seminerleri verilmelidir [10]. -Toplay c lar n ve halk n plastikleri tan malar konusunda yeterli e itimi almalar sa lanmal d r, - Bu bilgiler temel olu turularak bir izleme program haz rlanmal d r, - Toplanan malzemelerin nerelere sat laca nceden planlanmal d r. Aksi durumda toplama yapman n bir anlam yoktur, -Plastikleri sat n al c firmalar n adresleri, telefon numaralar ve e-mail adresleri ilgili yerlerde yay nlanmal d r, -Yerel ynetimler ve merkezi hkmetler toplanan malzemelerin de erlendirilmesi konusunda zendirici ve geli tirici politikalar retmelidirler, -Daha geni , kaliteli ve ekonomik geri dn m politikalar ve senaryolar geli tirilmelidir, -zellikle kk kaplarda toplanan plastikler daha sonra byk kumbaralara konmal d r, -Toplanan malzemelerin ayl k olarak miktarlar , tipleri ve kirlilik seviyeleri kaydedilmelidir, Geri dn m program na kat lanlara zaman zaman yetkili ki iler yaz l olarak etmeliler. ngiltere.de kat at k iindeki plastik miktar %8-11 aras nda de i mektedir. A.B.D. de plerin %62 depolanmaktad r. 1960 y l nda p iinde plastik miktar %0.5 iken 1993 y l nda bu de er %9.3 km t r. Kat at k iindeki plastik miktar n n y llara gre de i imi Tablo 5. de verilmi tir [10]. Tablo 5. A.B.D. de Kat At k indeki Plastiklerin Geli imi [10] Y llar Plastik Miktar (%) 1960 0.5 1970 2.6 1980 5.0 1990 9.8 1992 10.6 1994 11.2 1995 11 1996 12.3 1987 y l nda A.B.D. de kullan lan plastik miktar 21 671 000 ton idi. Paketlemede kullan lan malzemelerin a rl ka %30 plastik idi. zellikle bu plastikler g da sanayinde, temizleme haz rlamada, perakende ticarette, yeme ime yerlerinde ve sa l k merkezlerinde yo unla t grlr. Fransa.da kat at k iindeki plastik miktar %15 oran ndad r. Avusturya kat at k iindeki plastik miktar %17 oran ndad r. Bu plastik iinde tekstil at klar da bulunmaktad r. 2000 y l verilerine gre 127.000 ton plastik geri kazan lm t r. Avusturya da depolanan kat at k miktar 1990 y l nda 1.37 milyon ton iken 1996 y l nda bu de er 0.89 milyon tona d m tr. Her biri 760 000 ton kapasiteli 101 geri dn m tesisi kurulmu tur. Toplam kapasitesi bir milyon ton/yol olan 498 adet kompost tesisi in a edilmi tir. 61 adet depolama tesis al maktad r. EfW de eri 1.8 Mtpa kapasiteli p yakma tesisi bulunmaktad r. Avusturya da er y ll k planlama yap larak kat at k miktar azalt lmaya al lmaktad r.

zellikte depolama vergisi art r lmaktad r [10]. Almanya da plastik maddelerin %60 geri kazan lmaktad r. Bu plastiklerin yakla k olarak %36 mekanik olarak, %24 ise ya mekanik veya enerji geri kazanmak amac ile geri kazan lmaktad r. Plastiklerin o unu geri kazanmak mmkndr. Fakat toplama, kaba temizleme, ay rma, y kama ve tekrar i leme zorlu undan dolay genelde mevcut durumda 3 tr plastik geri kazan lmaktad r. Bunlar; - Kimlik Kod no 1 olan PET - Kimlik Kod no 2 olan HDPE - Kimlik Kod no 3 olan PVC d r. Tm lkelerde kullan lan PET, HDPE ve PVC ler toplam plastiklerin %90-95 olu turmaktad r [10]. Tm plastik st i eleri, su ve soda i eleri, meyve suyu i eleri, plastik ya i eleri, cam temizleme s v s i eleri, margarin tpleri, peynir ta mal klar , metal saps z krem kaplar gibi plastik malzemeler geri kazan labilir. Sar renkli geri kazanma kutusu, torbas veya kumbaras , plastik at klar n olu tu u kayna a yak n yerlere konulur. Plastiklerin olu tu u kaynaklar nceden tespit edilmelidir. Bu konuda bir saha al mas yap lmal d r. Okullar, restoranlar, bfeler, lokantalar, stadyumlar, marketler, bakkallar, hastaneler, oteller kullan lm ambalaj at klar n n en ok olu tu u ana kaynaklard r. Bu merkezler ayr toplama noktalar olmal . Buralarda ayr toplanmas na yard mc olmak iin bro rler da t lmal veya as lmal . Bro rlerde bilgiler basit ve aktif dil kullan larak yaz lmal . Baz maddelerin neden kabul edilmedi i halk n kolayca anlayaca dilde yaz lmal . Yaz l materyallerde yaz l ve grsel bilgiler birlikte kullan l rsa iyi olur. Bro rlerde teknik terimler kullan lmaktan sak n lmal . Bro rlerde mutlaka telefon numaralar verilmeli. Tm bu merkezlere sar renkli ambalaj at ta mal klar , kumbaras veya torbal kutular yerle tirilmeli. lgili toplay c lar plastikleri buralardan alarak geri kazanma tesisine gtrmeliler. Bu toplama i lemini Belediyeler yapaca gibi Belediyelerin izin verece i kurulu larda yapabilirler. Toplay c lar n sar renkli i elbisesi giymeleri ve aralar n n sar renkli olmas ayr toplama mant n n yerle mesinde yard mc olur. Tketiciler sar renkli geri kazanma kutusuna veya torbas na plastikleri koymadan nce; - Kap iindeki s v y bo altmal , -Kapaklar veya ba l klar kartmal (geri dn m nitesinde ayr t rmada ciddi i ilik gerektirmekte), - Kaplar n zerindeki etiketler mmknse kar lmal , - Kaplar su ile iyice alkalamal . Ayr toplama yerleri insanlar n kolayca kat labilece i, ula abilece i ve grebilece i yerler olmal . Geri dn m kaplar na plastiklerin yan nda alminyum malzemeler, elik malzemeler ve cam malzemeler konabilir. Trkiye de cam malzemeler ayr olarak topland ndan bu durumda sar renkli kaplarda sadece plastikler, alminyum, teneke ve elik malzemeler toplanabilir. A.B.D. de yap lan bir al maya gre geri kazan lan plastiklerin; % 70-90 kumbaralarda, % 10 gnll toplama,

% 15-20 sat n alma merkezlerinde toplanmaktad r. Toplama, ta ma ve geri dn m merkezlerinde ayr t rma plastikleri toplama maliyetinin te ikisini olu turmaktad r. Bu yzden geri dn m de uygun planlama yap lmal d r. Bu planlama yap l rken ta ma maliyeti de mutlaka hesaplanmal d r. Haftan n bir gn caddelere konan plastik torbalar tek tek toplamak nemli bir i letme maliyeti olu turabilir. Bu tr i letme ok zaman alabilir. Seilen torbalar bir ki inin kald rabilece i byklkte torbalar olmal d r. Geri kazan lmas planlanan plastikler, kaynakta, kar k p kutusu veya p depolama alan nda ayr t r l r. Kar k p kutusu ve p depolama alan nda ayr toplanan plastikler kaynakta toplananlara gre olduka kirli olur. Kar k olarak toplan lan plastikler geri dn m tesisine ta n r. Geri dn m tesisinde malzemeler nce sarsak elekten geirilerek gev ek haldeki toprak, amur gibi istenmeyen maddelerden temizlenir. Konveyr bant sonunda malzemeler elektro magnetik alandan geirilerek elik ve teneke malzemeler di erlerinden ayr t r l r. Konvetor band sonuna yerle tirilen magnetikle tirilmi durum da alminyum malzemeler plastiklerden ayr l r. Geriye kalan plastikler ayr t rma band zerinde kimlik kotlar na gre tasnif edilir. Plastiklerin trlerine gre kodlanmas ayr t rman n h zl yap lmas na yard mc olur. Geri dn m band zerinde giden plastik malzemeler grnr hafif n ile PET ve HDPE ve x-ray n ile PVC ayr t r labilir. Plastikler byk yer i gal etti inden dolay ta ma maliyetini minimize etmek iin s k t r larak balyalan r. Balyaland ktan sonra tekrar i lenmek iin geri kazanma tesislerine gnderilir [10]. Tekrar i lenmesindeki kademeler; - Besleme nitesi, - Byk kirleticiler ay rma masas nda elle giderilir, - Plastikler m s r tanesi bykl nde paralan r, - Plastik zerindeki kirleticiler daha ileri gidermek iin y kan r, - Yzdrme ile hafif ve a r plastikler ayr t r l r, - Nem oran %1 den az oluncaya kadar plastikler kurutulur, - Temizlenmi olan malzemeler ekstrdeye girer. - Eritilmi olan plastikler ekstruderde kalan pisliklerinden ayr t r l r. Granle haline getirilir. - Granller kurutulur, paketlenir ve sat a haz r hale getirilir. Motor ya plastik i eleri, antifriz kaplar , benzin ve ya ilave i eleri ile kahverengi likr i elerinin geri kazan lmas sak ncal d r. Geri dn m merkezleri trafik bak m ndan uygun yerler olmal d r. Gnll kurulu ve ki iler buralara kolayca ola arak evlerinde ve i yerlerinde toplad klar malzemeleri buralara verebilmelidir. Okul rencileri buralar ziyaret ederek geri dn mn nas l yap ld n grmelidirler. Dolay s yla bu tesisler srekli temiz olmal d r. Geri dn mde gerekli artlar sa lamal d r. Malzemelerin en az bir hafta sre ile depolanabilece i kapasitede olmal d r [10]. 04.04.02. Plastik Ambalajlar Geri Kazanman n Avantajlar Trkiye deki kat at klarda plastikler a rl ka %5-9, hacimce ise %15-20 oran nda plerde bulunmaktad r. 1990 l y llarda Almanya da kat at k iinde plastik miktar a rl ka %30 iken hacimce bu de er %50 idi.

Plastikler p depolama alanlar nda byk yer i gal etmektedirler. Depolama alanlar n n mrn k saltmaktad rlar. Plastikler pe at ld zaman rmez, paslanmaz, znmez, biyolojik olarak bozulmaz ve do ada bozulmadan uzun y llar kal r. Baz plastikler var ki do ada 700 y l bozulmadan kalabilir. Suyun ve topra n kirlenmesine neden olur. Sulardaki canl lara zarar verir hatta lmlerine neden olur [11]. Plastikler geri kazan l p tekrar kullan ld nda; - Plastik hammadde kaynaklar korunur, - Tekrar kullan m artar, - Depolama alanlar n n mr uzar, - Yeni i alanlar olu ur, - At klar n enerjiye dn m artar. Plastikler tekrar kullan ld nda veya i lemek zere geri kazan ld nda kat at k ve bacadan at lan kirletici miktar azal r ve enerji kaynaklar n n korunmas sa lan r. Kullan lm plastikler geri kazan l p tekrar retime sokuldu unda yeni plastikler, yeni montlar, endstriyel fiberler, i apkas , bakkal arabas saplar , okul ve i yeri paralar , golf ekipman , bahe mobilyas k e ta lar , p toplama kutular , oto yedek paralar , tenis sap , su metre kutusu, kovalar, hal malzemesi ve dren borular gibi yeni plastik rnleri elde etmek mmkn oldu u halka anlat lmal d r. Halk plastiklerin geri kazan labilir malzeme oldu unu bilmelidir. Ancak kullan lm plastiklerden yeni g da, iecek ve me rubat kaplar n n retimi ve bunlar n kullan m sak ncal d r. nk kullan lm plastiklerin tam olarak temizlenmesi mmkn de ildir. Dolay s yla kullan lm plastiklerden elde edilen plastiklerin g da sektrnde kullan lmamas ile ilgili kanuni dzenleme yap lmal . 1965 y l nda yo urt kab n n a rl 6.5 gram iken bugn 3.5 grama indirilmi tir [11]. Plastik st i elerinin 1973 de ortalama a rl 110 gram iken bugn 72 gramd r. 1977 y l ndan sonra plastik i elerin a rl (2 litrelik) 68 gramdan 51 grama d rlerek %25 a rl k azalmas sa land . Bylece A.B.D. de her y l plastik kullan m 93.400 ton azalt ld . A rl k azalmas ile kat at k miktar azald , 20 y lda plastik malzemelerin a rl %30 azald [10]. Plastiklerin kaynakta azaltma yollar paketleme veya birim hac mda kullan lan malzemelerin miktarlar n azaltmakt r. Yani; . Paketleme malzemelerinde mmknse daha yo unla t r lm rnler kullan larak paketleme malzemelerinin mrn uzatarak daha az plastik olu umunu sa lamak, . rnlerin bozunmas n ertelemek iin mrn uzatmak, . Paketleme malzemelerini tekrar kullanmak, tekrar kullan labilir ta mal klar kullanmak gerekir. e itli i merkezlerinde (otel, restoran, ama r haneler, hastaneler v.b. yerlerde yo urt gibi rnler byk kaplarda sat n al nmal ve bu kaplar ihtiya sahiplerine cretsiz olarak da t lmal d r. zellikle konutlarda kullan lan yo urt kaplar geri kazan larak serac l kta kullan labilir. Boya sanayinde kullan lan plastik kaplar n kirletilmemesi ve tekrar kullan labilmesi amac ile kaplar n i yzeyleri kolay kar labilir ince plastik malzemelerle kaplanarak plastik kaplar kirletilmeden tekrar

kullan labilir. Lokantalarda her trl sos, ketap gibi s v g da malzemeleri byk kaplarda sat n al narak tekrar doldurulabilir kaplarda m teriye sunulmas plastik malzeme kullan m n azalt r. Byk kaplar ihtiya sahiplerine kova olarak kullanmalar iin da t labilir. Byk hacimli plastik kaplar n tekrar kullan m sa lanabilir. Otellere, lokantalara ve restoranlara sat n al nan st kaplar tekrar kullan labilir donan mda olabilir. Gnlk kullan lan plastiklerden daha dayan kl plastik malzemeler retilerek plastiklerin en az y l kullan m sa lanmaktad r. Plastiklerin fiili kullan m sreleri uzat lmaktad r. Son zamanlarda tasar m , retimi, performans , d k maliyeti ve tasar m maliyetinin d k olmas kullan lm plastiklerden dayan kl plastik malzemelerin retimini art rmaktad r. Bu gruba giren malzemeler, bilgisayar paralar , ev aletleri, hal lar, bahe mobilyalar , oto yedek paralar vs. Geri kazan lan plastikler denizcilikte kullan labilir. Plastik oduna gre her trl hava artlar na ve korozyona kar dayan kl malzemelerdir. Plastik malzemelerin geri kazan lmas nda kararl al malar yap lmal d r. Aksi durumda belli sre sonunda ortaya kan problemler geri dn m nemli lde engellemektedir. Geri kazan lm PET lerden hal tabanlar , uyuma torbalar , giysilerdeki yal t m maddesi, oto paralar , boya f ralar , can kurtarma yast klar , torbalar, posta kutular , piknik masalar , itler, yry botlar , ift blmeli kovalar, lazer toner kartu u, kay lar ve geotekstiller gibi malzemeler retilmektedir. Geri kazan lm HDPE den yap lm rnler, geri kazanma bidonlar , deterjan, motor ya kaplar , p kovalar , geri kazanma kutular , al veri sepetleri, kpek evleri, stadyum banklar , posta kutular , drenaj malzemeleri, hayvan pensleri, st i esi ta y c lar , plastik kesicileri, trafik i aretleri, golf torbalar , paletler, banyo koltu u, bitki kab , sa tara d r. Geri kazan lm PVC lerden kanalizasyon borusu, it, geri kazanma kutular , yol plakalar , merdiven parmakl , marley, kiremit, trafik i aretleri, kar f rt nas deflektr, piknik masalar ve banklar gibi malzemeler retilmektedir. Almanya da PVC nin %50 den fazlas geri kazan lmaktad r. Geri kazan lan bu plastikler zellikle pencere, kanalizasyon borusu, at rts, zemin rts, ara yedek paras ve paketleme amac ile kullan lmaktad r. PVC pencere malzemeleri geri kazan lmal d r. Almanya da PVC pencereler geri kazan lmaktad r. Y lda 450.000 PVC pencere geri kazan lmaktad r. Bu plastikler orijinal plastiklere ilave edilerek yeni ereveler retilebilmektedir. Benzer ekilde zemin rt malzemeleri geri kazan lmaktad r. Bu malzeme %98 oran nda tekrar retimde kullan labilmektedir [10]. Geri kazan lm LDPE den nakliye rts (branda), p kutusu rts, p kutusu, yer tu las , mobilya, kompost kutusu gibi malzemeler retilmektedir. Geri kazan lm PP den sinyal lambalar , kablolar, sprge f ralar , buz raspas , ya hunileri, bisiklet di li kutular retilmektedir. Geri kazan lm PS den termometreler, k de i tirme levhalar , yal t m malzemesi, yumurta kartonlar , menfezler, masa tepsileri, cetvel, plaka ereve malzemeleri retilmektedir.

Plastikler geri kazan ld nda p depolama alan n n mr uzar ve i letme maliyeti d er. Yeni i alanlar ortaya kar. Yenilenmeyen hammadde kaynaklar korunur. Amerika da her saat 2.5 milyon plastik i e pe at lmaktad r. 5 adet geri kazan lm iecek i esinden bir plastik mont elde etmek mmkndr. 1050 adet geri kazan lm plastik tepsiden 6 ki ilik bir oturma grubu elde etmek mmkndr. 2.5 lt. lik bir plastik i e geri kazan l rsa 6 saatlik 60 watt l k elektrik enerjisini tasarruf etmek mmkndr. 25 adet iki litrelik iecek i esi geri kazan lsa bu maddeden bir plastik sveter elde etmek mmkndr. 35 adet 2.5 litrelik kullan lm PET i esinden bir uyku tulumu yapmak mmkndr [10]. Plastik malzemelerin kalorifik de erleri de olduka yksektir. Piyasada kullan lan e itli plastiklerin kalorifik de erleri Tablo 6. da verilmi tir. Tablo 6. e itli plastiklerin kalorifik de erleri [10] Plastikler Kkal/kg

Polietilen (PET) 11060 Polipropilen (PP) 11030 Polistiren (PS) 9900 Lastik 9900 Gazete 4800 Deri 4000 Odun 3750 Ort. p 2500 Yard At 1700 G da At 1450 Fuel-oil 11600 Linyit Kmr 5330 Tablo 6 incelendi i zaman plastiklerin kalorifik de erlerinin olduka yksek oldu u grlr. Ancak bu plastiklerden PVC nemli oranda klor ierdi i iin yanma sonucu klor gaz serbest hale geer. Serbest hale geen plastik yanmam organik gazlarla reaksiyona girerek baca gaz nda klorlu organik maddelerin olu mas na neden olur. Olu an klorlu gazlar evre ve sa l k a s ndan olumsuz gazlard r. Trkiyede geri kazan lan plastikler toplam talebin ancak %10 kar lamaktad r. Toplumun konfor yap s geli tike plastik tketimi artmaktad r [10]. Plastikleri geri kazan rken; - p depolama alan n n mrnn uzad , do al kaynaklar n korundu u, - Bir cam i enin 6 plastik i enin a rl na e it ve o oranda yer i gal etti i, - Haftada ne kadar plasti i pe atarak do an n kirletildi i, - Plastik bir mont ceket yapmak iin yakla k olarak ne kadar plastik i eye ihtiya oldu u, - Geri kazan lm plastiklerden, deterjan kutular , bakkal torbalar , park oturma grubunun yap labildi i, - Do ada kal c kirlili in nne geildi i, - S n rs z olmayan do al enerji kaynaklar n n korundu u, - sve, Danimarka ve svire gibi lkelerde evsel at klardan geri kazan lan plastiklerin yak lmas blgenin toplam s nma ihtiyac n n %56-

72 sa land , - Bugnk aralar n tamponlar dahil motorun baz paralar na, ba lant elemanlar na ve yak t tank na var ncaya kadar aralar n %25-30 yedek paralar n n plastiklerden yap larak aralar n yak t tketiminin %5 azalt ld , unutulmamal d r [10].

Formun Alt