PHN I.

CU TO TU
BI GING 01

KHI QUT V TU MT NC
I. Mc ch, yu cu. 1.1. Mc ch. Trang b cho hc vin nhng khi nim c bn v tu thu, hnh dng v cc kch thc chnh thn tu mt nc. Cch phn chia v b tr cc khoang trn tu. Phn loi tu mt nc. Lm c s cho khai thc v qun l tu an ton v hiu qu. 1.2. Yu cu. - Hiu v c c bn v hnh dng, nm chc cc kch thc chnh v cc h s bo thn tu mt nc - Hiu v nm c cch chia khoang, b tr khoang trn tu, mt s kiu phn loi tu ph bin II. Thi gian: 04 tit. III. Ti liu- vt cht bo m. - Ti liu: Gio trnh Cu to tu mt nc -o Vn An - HVHQ 2000. Kin trc v b tr chung tu thu- NXB.GTVT- HN.1993. L thuyt tu- Nguyn Th Hip on- HHH-1995 - Vt cht: Tranh v, phim chiu, n chiu. IV. Ni dung bi ging. 1.1. HNH DNG V KCH THC THN TU 1.1.1. Khi qut chung v tu thu mt nc
Pp: Thuyt trnh, gii thch, lin h thc t. Thi gian:

1. Lch s pht trin. -Gii thiu s lc lich s pht trin ca tu thuyn. + Nhng ngy u tin... + Qu trnh pht trin v tm ra nhng ngun nng lng mi cho h thng ng lc ca tu. + Qu trnh tm ra nhng vt liu mi a vo ng tu. + Cng vi vic p dng nhng thnh tu KHKT cho ta nhng con tu hin i nh ngy nay. 2. Khi nim chung. - Tu thu l mt cng trnh k thut ni trn mt nc, c th t hnh hoc khng t hnh, dng vn ti hoc thc hin cc chc nng khc tu theo cng dng ca chng - Tu thu c hnh dng thon nhn, gia c th tch ln nht v gim dn v hai pha mi v ui. - Tu thu c chia thnh hai phn: thn tu v thng tng. + Thn tu l khong khng gian c khp kn bi y di cng, mn hai bn v trn cng l boong. ng trn tu nhn v mi mn bn tay tri gi l 1

mn tri, mn bn tay phi gi l mn phi. + Thng tng, lu l phn kin trc c xy dng trn boong chnh - Theo chiu di tu c chia thnh cc khoang kt bi cc vch ngang kn nc. Theo chiu rng tu c th c chia ra bi cc vch dc. Theo chiu cao c th chia ra bi y i v cc tng boong, cc sn. 1.1.2. Hnh dng thn tu. 1. Bn v ng hnh dng (Tuyn hnh) a. Khi nim
Pp: Thuyt trnh, phn tch, lin h thc t. Thi gian:

Cc tnh nng ca tu ph thuc vo kch thc v hnh dng v bao thn tu. Bi vy, trc khi tnh ton chng cn m t hnh dng v tu. Hnh v biu din hnh dng v bao thn tu c gi l bn v tuyn hnh hay bn v ng hnh dng. Bn v tuyn hnh biu th r rng v chnh xc hnh dng thn tu (b mt l thuyt ) bng ba hnh chiu ln ba mt phng ta chnh vung gc (xOy; yOz; zOx). b. Ba mt phng ta .
Pp: Thuyt trnh, phn tch kt hp minh ho bng hnh v, hnh chiu. Thi gian:

- Mt phng dc tm tu (DT) L mt phng thng ng dc chia i chiu rng tu (mt phng i xng). - Mt phng sn gia () L mp thng ng vung gc vi mt phng DT v chia i chiu di tnh z ton ca tu. z Giao ca n vi mp DT l trc Oz, quy c chiu dng hx ng ln trn. DT - Mt phng c bn (CB) Mp ngang vung gc vi hai mp trn v i qua im thp nht ca y tu. O Giao tuyn ca mp CB vi mp DT cho ta ng c bn (CB). y ng ny trng vi trc Ox, quy c chiu dng hng v mi tu. CB H 3 mt phng to Giao tuyn ca mp CB vi mp sn gia l trc Oy, quy c chiu dng hng v mn phi. c. Bn v ng hnh dng.
Pp: Thuyt trnh, phn tch kt hp minh ho bng hnh v, hnh chiu, lin h thc t tu mt nc QS. Thi gian:

-Ct thn tu bng cc mt phng // vi ba mt phng ta (DT, , CB) ta c giao tuyn ca cc mt phng ny vi v bao thn tu l cc ng cong v c gi ln lt l ng ct dc, ng sn, ng nc. Chiu chng ln ba 2

mt phng to ln lt c ba hnh chiu: ng, cnh, bng. Ba hnh chiu ny hp thnh bn v tuyn hnh. -Trn hnh chiu ng : + Cc ng ct dc l nhng ng cong trn u. + Cc ng sn, ng nc l nhng ng thng vung gc vi nhau gi l ng mng li. -Trn hnh chiu cnh : + Cc ng sn l nhng ng cong trn. + Cc ng nc, ng ct dc l cc ng thng vung gc vi nhau gi l ng mng li. -Trn hnh chiu bng : + Cc ng nc l nhng ng cong trn. + Cc ng sn, ng ct dc l nhng ng thng gc gi l ng mng li. -S lng cc ng ct dc, ng sn, ng nc c quy c nh sau: + ng ct dc: V s lng thng t 2 5. Ghi s La m (I, II, III, ...) t mt phng i xng (DT) ra hai bn, hoc c th ghi: CDI,CDII,... + ng sn: V s lng thng c biu din t 0 20 hoc t 0 10 sn l thuyt (c 21 hoc 11 sn l thuyt) tng ng vi 20 hoc 10 khong sn l thuyt. Sn c chia u nhau theo chiu di tnh ton ca tu. Cc sn l thuyt c quy nh ghi s t nhin (0, 1, 2,..10, .., 20). Sn s 0 trng vi ng vung gc mi, sn s 10 hoc 5 trng vi sn gia, sn 20 hoc 10 trng vi ng vung gc li. Cc sn ch v mt na, sn mi v v bn phi, sn ui v v bn tri. + ng nc: V s lng t 5 10 ng nc, ghi bng s t nhin t di ln trn WL0 , WL1 , WL2 , ... , KWL, ..., WLn . WL0 - Trng vi ng c bn. KWL - (Keep Water Line) ng nc thit k. DWL - (Designed Water Line) ng nc thit k. LWL - (Load Water Line) ng nc ch hng y. Cng c th ghi bng ch ting vit: N1, N2, ,NTK. - Ngoi ra trn bn v tuyn hnh cn biu din cc ng mp boong, mn gi, sng mi, sng li, sng chnh. - T l bn v tuyn hnh tu thng l: 1/200; 1/100 ; 1/50 ; 1/25 ; 1/10. Trn bn v ghi bng tr s tuyn hnh v cc thng s c bn.
Bn v tuyn hnh tu( phim n chiu)

2. c tnh ng hnh dng ca tu

Pp: Thuyt trnh, phn tch kt hp minh ho bng hnh v, hnh chiu,lin h thc t tu mt nc QS. Thi gian:

- Thn tu i xng qua mt phng dc tm v thng khng i xng qua mt phng ng nc v mt phng sn gia. 3

N6 NTK N4 N3 N2 N1 CB - N 0

Bn v tuyn hnh tu mt nc

- Mt phng sn gia c trng cho bo hnh dng ca tu phn gia, ch r hnh dng ca mt ct ngang thn tu, tc l nghing mn, vt ca y, kch thc hnh dng ca hng tu, cong ngang boong - Dng mt phng dc tm ct thn tu ta s c khi nim v hnh dng sng mi, sng ui, ng sng y v cong dc Ct thn tu bng 3mt phng vung gc boong . - Ct thn tu bng mt phng ng nc cho ta hnh dng ng nc. Phn mi ng nc c th nhn hn phn ui, c im un hoc khng, on gia c th c hoc khng c on thn ng. 1.1.3. Cc kch thc ch yu ca thn tu
Pp: Thuyt trnh, phn tch kt hp minh ho bng hnh v, lin h thc t tu QS. Thi gian:

1. Chiu di thn tu. - Chiu di gia 2 ng vung gc k hiu LBP l khong cch tnh bng mt o NTK gia ng vung gc mi (ng thng ng i qua giao im ca NTK vi sng mi ) v ng vung gc li (tm trc li). - Chiu di ng nc thit k (LDWL) l khong cch gia cc giao im ca NTK (DWL) vi sng mi v sng ui.

F T H

m DWL

L/2

L LD L W Lm ax

Cc kch thc chnh thn tu

- Chiu di tnh ton tu (L) l chiu di gia hai ng vung gc i vi tu 1 chn vt (L = LBP) v l chiu di NTK i vi tu 2 chn vt (L = LDWL). Tuy nhin vi tu c ui tun dng hm (loi ny c1 chn vt) th L = L BP hoc L = LDWL ly tr s no ln hn. - Chiu di ln nht ca tu (Lmax) l khong cch nm ngang gia cc im xa nht ca mi v ui tu. - Chiu di ngoi hnh (LG) l chiu di c k n cc phn nh 2. Chiu rng tu (B) - Chiu rng tnh ton tu (B): L khong cch o bng mt gia hai mn tu trn NTK o ti ch rng nht ca tu thng l mt phng sn gia ( o vung gc vi mp DT) - Chiu rng ln nht (Bmax): L khong cch gia hai mp // vi mp DT v tip xc vi hai mn tu im xa nht ca chng. - Chiu rng ngoi hnh (BG) l chiu rng c k n cc phn nh 3. Chiu chm tu (T) - Chiu chm trung bnh (T) l ngp su ca tu o ti mp i qua tm din tch ng nc. (chiu m L chm tnh ton) WL1 - Chiu chm sn F WL0 gia (TM hay TX) l ngp TM Tm su ca tu o ti mp sn Tl T gia Khi khai thc tu, Chiu chm tu kim tra mn nc tu theo du hiu ngp su k ti sng mi, vng sn gia, sng ui. 4. Chiu cao mn (chiu cao mp boong) - Chiu cao mn (H): L khong cch thng ng t mt phng c bn n mp boong chnh mn, o ti mt phng sn gia. - Chiu cao mn kh (F) F = H - T (m) 5. T s kch thc ca tu - T s L/B: T s L/B c trng cho tnh di ng ca tu. L/B ln, thn gy, thot nc tt, sc cn b tc cao. Thng L/B = 5 7. Ngc li, L/B qu b sc cn tang ln tc nh v n inh hng i km. - T s B/T: T s B/T c trng cho tnh n nh, tnh lc, tnh chuyn ng ca tu. Thng vi tu hng B/T = 2,5 3,0 khi sc cn ma st nh. Khi B/T tng th sc cn d tng ln lm tc gim nhng li c li cho tnh n nh. - T s H/T: T s H/T c trng cho tnh n nh gc nghing ln v tnh chng chm ca tu. Thng H/T = 1,8 3 - Cc t s khc + L/H ni ln ng hng sc bn dc thn tu. L/H cng ln th bn dc chung thn tu cng nh v ngc li. + L/T biu th tnh linh hot ca tu, tr s ny cng nh th tnh linh hot 5

ca tu cng tt, chuyn hng nhanh. 1.1.4. H s bo thn tu

Pp: Thuyt trnh, phn tch kt hp minh ho bng hnh v, lin h thc t tu mt ncQS. Thi gian:

Ti Li
HSB din tch ng nc

Si L B

HSB th tch chim nc

Ti Bi
HSB din tch sn gia

HSB dc chung

1. H s bothng ng ng nc ( ) HSB din tch L t s gia din tch mt ng nc (S) v din tch hnh ch nht bao quanh n c chiu di l chiu di N (L) v chiu rng l chiu rng N (B).
i - N th i: i = L .B i i

- Vi NTK

H s bo c quan h n tnh n nh ca tu, tnh chuyn ng v cc tnh nng hng hi khc. 2. H s bo sn gia ( ). L t s gia din tch ngm nc ca sn gia ( ) v din tch hnh ch nht c 2 cnh l chiu rng (B) v chiu chm (T) ca sn. - chiu chm bt k : - chiu chm TK:
i =
=

S L.B

i Bi .Ti

B.T

Vi tu bin : = 0,7 0,988. 3. H s bo th tch ( ). (HSB chung) 6

L t s gia th tch chim nc (V) v th tch hnh hp ch nht bao quanh n c 3 cnh l chiu di, chiu rng v chiu chm tu ng vi th tch chim nc . - N th i : - NTK:
i = Vi L i .B i .Ti V = L.B.T

4. H s bo dc ( ) L t s gia lng chim nc th tch (V) v th tch lng tr c y l din tch sn gia ( ), c chiu cao l chiu di tu (L).
= V L.B.T . = = L . B.T.L .

5. H s bo thng ng ( ) L t s gia th tch chim nc (V) v th tch lng tr c y l din tch mt ng nc thit k (S) v chiu cao l mn nc tu (T).
=

Cc h s bo trong thit k ban u c th c tnh ton la chn theo s liu thng k. Vi mt con tu c th cc h s bo c tnh cho cc chiu chm khc nhau v biu din trn th cc ng cong thu lc

V .L.B.T = = S.T .L.B.T

1.2. PHN LOI TU 7

1.2.1. Phn loi theo khu vc hot ng

Pp: Thuyt trnh, gii thch, lin h thc t. Thi gian: .

1. Tu bin - Tu hot ng trong khu vc bin khng hn ch: Loi tu ny c th hot ng trong bt k khu vc bin no trn th gii. - Tu hot ng trong khu vc bin hn ch: Cc khu vc hn ch ny c quy nh trong phm v ca tng nc. + Khu vc bin hn ch I: Tu hot ng trong khu vc bin cch ni tr n khng qu 200 hi l, khong cch gia hai ni tr n khng qu 400 hi l v mt s vng bin kn do ng kim qui nh. + Khu vc bin hn ch II: Khong cch t ni tu hot ng ti ni tr n khng qu 50 hi l, khong cch gia hai ni tr n khng qu 100 hi l v mt s vng bin kn do ng kim qui nh. + Khu vc bin hn ch III: Tu hot ng vng ven bin trong phm vi cc vnh v mt s vng bin kn do ng kim qui nh. 2 .Tu sng: (do ng kim qui nh) -Tu hot ng trong khu vc sng cp I -Tu hot ng trong khu vc sng cp II 3. Tu hot ng trong khu vc c bit Nhng khu vc c bit nh:vng bng gi, vng nc chy xit. 1.2.2. Phn loi theo vt liu ng tu
Pp: Thuyt trnh, gii thch, lin h thc t. Thi gian: .

1. Tu lm bng vt liu phi kim loi a. Tu g Ch yu vn ti trong sng, nh c ven bin v vn ti ng ngn. Kt cu ca tu c loi dng g, c loi kt cu khung sn bng thp, v tu bng g. Chiu di di 60m, trng ti khng vt qu 500 tn. b. Tu xi mng C tu loi xi mng li thp v tu b tng ct thp. Loi xi mng li thp dng lm tu ko sng, tu khch, s lan sng v ven bin. Loi tu b tng ct thp dng lm cu tu ni, cc cng trnh ni tnh ti. c. Tu lm bng cht do Hin nay loi kt cu ny ch gii hn s dng trong cc loi xung nh nh xung cu sinh, xung du lch, tu c, tu qun s,cc tu khch c nh. 2. Tu lm bng kim loi - Thp cacbon thp( C = 2000 2400 KG/cm2): Ph bin rng ri trong cng nghip ng tu ni chung v tu dn dng ni ring. - Thp c bn cao( C 4000 KG/cm2): Thng s dng trong ng tu qun s, tu cao tc, hin nay s dng trong mt s tu vn ti, tu khch. - Thp hp kim: Hin nay hp kim Nhm thng c s dng lm kt cu thng tng cc tu cao tc, tu khch du lch v cc tu qun s (tun tra, tun tiu).Thp hp kim thp c dng trong mt s b phn chu lc ln ca thn tu. 1.2.3. Phn loi theo cng dng. 8

Pp: Thuyt trnh, gii thch, lin h thc t. Thi gian: .

1. Tu vn ti a. Tu hng: L tu ch yu ch hng c th c bung cho khch nhng s khch trn tu khng qu 12 ngi (khch l mi ngi tr tr em di 1 tui) - Tu hng kh: + Tu hng bch ha. + Tu hng chuyn dng: Hng ng lnh, container, hng khi, hng ri, ch g, ch t,... - Tu ch hng lng: Tu du, kh nn, ha cht, cc cht lng khc - Tu hng hn hp: Tu ch c hng kh c hng lng. b. Tu khch: Ch yu ch khch c th c khng gian cha hng nhng khng c khoang hng - Tu ch khch. - Tu khch du lch. c. Tu hng-khch: Va ch hng va ch khch , s khch trn 12 ngi. d. Tu vn ti chuyn dng - Tu ko. - Tu y. - Tu chuyn ti. - Ph. 2. Tu khai thc hi sn (tu c) - Tu khai thc hi sn. - Tu khai thc - ch bin hi sn. - Tu ch bin hi sn. - Tu ph tr cng nghip hi sn. 3. Tu cng nghip - Tu cng trnh (cuc, ht) - Tu nng lng. - Tu xy dng. - Tu cng nghip du m.... 4. Tu phc v a. Tu hnh chnh (kim tra):Tu Bin phng, Hi quan, cng v, kim dch b. Tu tun tra. c. Tu bo v. d. Tu thc tp (hun luyn). e. Tu cnh st bin. 5. Tu ph tr a. Tu phc v cng cng: Cu h, m lung, ph bng b. Tu k thut: ni, xng ni, trm KT ni c. Tu tip t. d. Cn cu ni 6. Tu vn ha i sng: Tu th thao, tu y t, iu dng 7. Tu qun s (theo tnh cht k - chin thut) a. Tu chin u - Tu tun dng. 9

- Tu pho. - Tu tn la. - Tu phng li (tu ng li). - Tu sn ngm. - Tu qut mn. - Tu tun tiu ven bin. - Tu ngm. - Tu sn bay. Tu chin u yu cu i vi kt cu phi m bo cc yu t: tn cng, c ng v phng ng. Trang b tn cng nh tn la, ng li, cc thit b chuyn mn phc v n nh: my bay, sng pho, bom, mn... Yu cu kt cu tu phi ph hp vi cc v kh, thit b nhm m bo sc bn tu, thun tin s dng v kh, pht huy cao nht uy lc v kh khi tn cng, thun tin cho bo qun, sa cha v kh v phng tin chin u. Trang b phng ng gm: bc thp cc b phn cn thit ca tu, hoc kt cu v tu bng cc vt liu khc nhau nh: Phi kim loi, thp cc bon, hp kim mu... Lp t cc trang thit b di nc chng s ph hoi ca ng li, bom chm, mn, thy li... Cc thit b chng v kh nguyn t v ha hc. Kt cu cc khoang v vch ngn thch hp vi tnh chin thut ca tu, nhm m bo ti a tnh chng chm ca tu. Lp t v trang b cc kh ti phng chng chy n trn tu. Tt c nhm m bo tt nht sc sng tu trong mi iu kin. Tnh c ng ca tu gm: khi hnh, dng li v chuyn hng. Phi lun m bo thc hin ng ca ngi iu khin. Do vic chn kch thc chnh cc h s bo v tuyn hnh tu phi ph hp vi tnh chin thut ca tng tu nhm m bo tt nht tnh c ng ca tu. b. Tu phc v gm c - Tu vn ti qun s. - Tu vn ti b. - Tu b. - Tu vn ti - qun y. - Tu vn ti chuyn dng vn chuyn v bo qun cc loi v kh chin thut v chin lc. - Tu ch nhin liu. - Tu ch - tip nhin liu. - Tu tip phm (chuyn ch v tip t qun nhu, hu cn, ...). - Tu o c m lung. - Tu m bo k thut (trm sa cha ni, ni, trm cung cp nng lng) - Tu thy ng hc qun s (tu lt, tu cnh ngm, tu m khng kh dng tun tiu, trinh st, c th trang b v kh nh cn thit chin u). - Tu cp cu - cu h. - Tu ko. 1.3. PHN KHOANG 10

1.3.1. Phn khoang

Pp: Thuyt trnh, phn tch, kt hp minh ho bng hnh v, lin h thc t tu mt ncQS. Thi gian:

Phn chia v b tr cc khoang nhm mc ch cch ly cc khoang c cng dng khc nhau. ng thi m bo sc bn ngang, dc m bo chng chm, chng chy. Ngoi ra cn phi tun theo nhng yu cu ca ch tu. - Theo chiu di: Tu c phn ra cc khoang bi cc vch ngang kn nc. S vch ngang kn nc ti thiu ph thuc chiu di tu c qui nh trong quy phm. - Theo chiu ngang: Tu c phn ra bi cc Phn chia khoang 1.Vch ngang vch dc. i vi tu hng 6 2.Vch dc kh, vch dc thng l 3.y i 5 vch khng kn nc, n c 4.Boong trung gian nhim v chng boong v 5.Thng tng 6.Lu hn ch s di chuyn hng 2 ho khi tu lc ngang. i vi tu ch hng lng, cc vch dc gim nh hng 4 1 ca mt thong t do n 3 tnh n nh ca tu v tng sc bn dc chung thn tu. S lng vch dc c th l1 3, chy dc theo chiu di khoang hng. - Theo chiu cao: Tu c chia ra bi y i v cc tng boong. + Tu bin c L > 50m phi c y i. Ngoi nhim v cha nhin liu v nc dn, y i cn bo v tu trong trng hp tu va chm y vo hoc cc vt khc. + Trn tu hng bch ho, b tr nhiu tng boong nhm gim lc p hng do trng lng ca hng ho. - Thng tng tu khch dng b tr bung cho dnh hnh khch, thuyn vin v cc bung khc. tu hng, thng tng dnh xp hng ho v c th coi nh l mt khoang hng.Lu b tr cc loi bung nh bung cng tc, bung sinh hot cng cng,... - i vi tu khch,phn khoang nghim ngt hn tu hng. m bo an ton sinh mng cho hnh khch, phn khoang phi m bo tt nht tnh chng chm v n nh khi khoang b thng. - i vi tu qun s vic phn khoang nghim ngt hn nhiu. Vic phn khoang ngoi vic tun th quy phm chng chm tu bin, cn phi bo m sc sng tu trong hot ng chin u (chng chm, chng chy n, m bo sc sng ca cc phng tin k thut, my mc v v khi, m bo phng chng v kh hu dit...). Vic phn khoang cn da trn c im tnh hnh trang b trn tu, mi trng iu kin lm vic, nh hng ca iu kin hot ng chin u trn bin, c dim v bin ch trn tu. 1.3.2. B tr cc khoang 11

Pp: Thuyt trnh, gii thch, lin h thc t tu mt nc Thi gian:

1. Khoang my - Khoang my thng b tr gia hoc ui tu tu theo loi tu, tu vn ti th thng b tr v pha ui cn tu qun s thng b tr gia tu. Chiu di khoang my ph thuc cch b tr, loi my, cng sut my 2. Khoang hng - Dung tch khoang hng do khi lng hng v loi hng quy nh. S lng khoang hng ca tu hng kh nh hng ln n tnh kinh t do n nh hng n thi gian lm hng. Ni chung khoang hng thng b tr khu vc gia tu v khu vc ny c dung tch ln v cng thun tin cho lm hng. - Tu hng kh c ming khoang rt rng d dng bc xp hng v thng th kch thc khoang hng cng tng i rng. - Tu hng lng th cc khoang thng nh hn, ming khoang nh, gia cc khoang hng c khoang cch ly kt hp lm khoang bm. - Tu hng thng (container) th kch thc khoang do kch thc container v cch xp t container qui nh. 3. Khoang mi li - Khoang mi, li thng dng lm khoang cha dn, cha nc ngt, t my li, hm xch neo. Khoang mi c tc dng chng va nn cn c gi l khoang chng va. 4. Khoang nhin liu - Nhin liu trn tu ch yu l nhin liu lng, phn ln l du diesel. Du diesel ch yu cha trong cc kt su, kt u hoc trong y i. Kch thc khoang du do lng du quy nh. 5. Thng tng, lu - Thng tng, lu b tr cc bung phng chc nng, bung , bung sinh hot. - Thng lu trn cng b tr cc bung: li, la bn, hi , in bo, bung ca thuyn trng, ..Boong thng ny cn gi l boong bung li - Boong thng nm ngay trn boong chnh th thng b tr cc bung sinh hot cng cng nh bung n, cu lc b,.., bung cho thuyn vin - Boong thng m b tr xung cu sinh c gi l boong xung Cu hi n tp. 1. Khi nim chung tu thu, phn chia v b tr khoang trn tu ? 2. Phn loi tu? 3. Khi nim, cch thit lp bn v tuyn hnh tu ?. 4. nh ngha cc kch thc chnh v cc t s kch thc?. 5. nh ngha cc h s bo thn tu ?. V. Rt kinh nghim:

12