PP giai nhanh BTHH Bi gui bo HH&UD

Nguyn Vn Mo 1 T: 0984321982

TM HIEU R HON VE PHUONG PHP QUY DOI

Nguyn Vn Mo
Lop cao hoc ha K17 Truong HSP- H Hu

Trong xu th thi trc nghim ngy nay, vic tm ra cc phuong php giai nhanh nhng bi ton
phuc tap l ht suc can thit, n khng nhng gip hoc sinh giai nhanh cc bi ton ha hoc m cn c
tc dung ht suc to lon trong vic pht trin tu duy l muc tiu cao nhat cua qu trnh day hoc.
Phuong php quy doi trong giai ton ha hoc l mot phuong php duoc p dung rat hiu qua
trong qu trnh day hoc thoi gian gan dy. Tuy nhin hin nay cc ti liu vit v phuong php ny cn t
v chua trnh by r v ban chat cua phuong php nn rat nhiu gio vin v hoc sinh du ngai su dung
phuong php ny. Voi bi vit ny ti hi vong chng ta se hiu r hon v phuong php quy doi v n se
duoc p dung rong ri hon.
I. Khi nim
Quy di l mt phuong php bin di ton hoc nhm dua bi ton ha hoc tu cc du kin ban du
l mt hn hop phuc tap v dang don gian hon, qua d cc php tnh tro nn don gian v thun tin hon.
Nguyn tc cua phuong php quy di l dua trn nguyn tc bao ton nguyn t v bao ton din tch (bao
ton s oxi ha).
II. Phn loi: C nhiu dang quy di khc nhau:
1) Quy di phn tu
- Quy di hn hop gm nhiu cht thnh hn hop t cht hon hoc chi c mt cht tuong duong
- Quy di mt cht thnh nhiu cht.
2) Quy di thnh nguyn tu
L phuong php quy di hn hop nhiu cht phuc tap thnh cc nguyn tu hoc don cht tuong ung.
3) Quy di tc nhn oxi ha (hoc khu)
Thay tc nhn oxi ha (hoc khu) ny bng tc nhn oxi ha (hoc khu) khc (quy v s mol
electron trao di nhu nhau).
Trong bi vit ny ti xin chi trnh by hai cch quy doi d l quy doi nguyn tu v quy doi hon hop
nhiu chat thnh hon hop t chat hon (thuong l 2 hoc 1 chat tuong duong).
III. p dng:
1. Quy di hn hp nhiu cht thnh t cht hon:
Loai ny thuong p dung cho cc bi ton hn hop Fe v cc oxit
Dy l cch quy di hin nay duoc p dung rng ri v d duoc dua ra o cc s bo truoc. Vy co so
cua vic quy di ny l g? C phai khi no cng c th dua bi ton hn hp ny thnh 2 cht tuong
duong khng?
a) Co so cua vic quy doi:
Ta d bit 1 mol Fe
3
O
4
c th dua v 1 mol FeO v 1 mol Fe
2
O
3
. Nhu vy hn hop Fe, FeO, Fe
3
O
4
,
Fe
2
O
3
c th xem l hn hop X chi gm Fe (x mol); FeO (y mol); Fe
2
O
3
(z mol). Khi d trong nhiu bi
ton ta c th dua v 2 cht bt k trong 3 cht d (di nhin cung c th dua v Fe
3
O
4
v mt cht cn lai )
* D dua hn hp X v Fe v Fe
2
O
3
ta lm nhu sau:
Cu 3FeO Fe.Fe
2
O
3

1Fe v 1 Fe
2
O
3
. (bao ton Fe v O)
Nhu vy y mol FeO tuong duong voi
2 3
y y
mol Fe v mol Fe O
3 3

PP giai nhanh BTHH Bi gui bo HH&UD
Nguyn Vn Mo 2 T: 0984321982

Vy hn hop X c th xem l gm +
2 3
y y
(x )mol Fe v (z+ ) mol Fe O
3 3
. Nhu vy truong hop quy di
ny khng xut hin s m.
* D dua hn hp X v Fe v FeO ta lm nhu sau:
Ghp z mol Fe voi z mol Fe
2
O
3
ta c z mol (Fe.Fe
2
O
3
) 3z mol FeO. Khi d s mol Fe cn l (x
z) mol. Khi d hn hop X tro thnh hn hop gm: (x z) mol Fe; (y + 3z) mol FeO. Trong truong hop
ny nu x < z th bi ton giai s xut hin s mol Fe m. Vic tnh ton s khng anh huong g v khi d
luong st v oxi tnh ton duoc trong hn hop s b tru cho nhau.
* D dua v hn hp X v FeO v Fe
2
O
3
ta lm nhu sau:
Ghp x mol Fe voi x mol Fe
2
O
3
ta c x mol (Fe.Fe
2
O
3
) 3x mol FeO. Khi d s mol Fe
2
O
3
cn l
(z x) mol. Khi d hn hop X tro thnh hn hop gm: (y + 3x) mol FeO; (z - x) mol Fe
2
O
3
. Trong truong
hop ny nu x > z th bi ton giai s xut hin s mol Fe
2
O
3
m. Vic tnh ton s khng anh huong g v
khi d luong st v oxi tnh ton duoc trong hn hop s b tru cho nhau.
b) Mot so v du:
V d 1: Nung 8,4 gam Fe trong khng kh, sau mt thoi gian thu duoc m gam hn hop cht rn X gm
Fe, FeO, Fe
3
O
4
, Fe
2
O
3
. Ha tan m gam hn hop X vo dung dich HNO
3
dc nng du thu duoc 2,24 lt kh
NO
2
(dktc) l san phm khu duy nht. Gi tri cua m l
A. 11,2. B. 10,2. C. 7,2. D. 9,6.
Hung dn giai
Quy hon hop X v hai chat Fe v Fe
2
O
3
:
Ha tan hn hop X vo dung dich HNO
3
du ta c
Fe + 6HNO
3
Fe(NO
3
)
3
+ 3NO
2
+ 3H
2
O

0,1
3
0,1 mol
S mol cua nguyn tu Fe tao oxit Fe
2
O
3
l

Fe
8, 4 0,1 0,35
n
56 3 3
= =
2 3
Fe O
0,35
n
3 2
=

Vy:
2 3
X Fe Fe O
m m m = +

X
0,1 0,35
m 56 160
3 3
= + = 11,2 gam Dp n A.
Ch : c th kt hop voi bao ton nguyn t d giai bi ton ny:
2 3
Fe O Fe dau Fe
1 0, 35
n (n n )
2 3x2
= =
2 3 2 3
O trong Fe O Fe O
0, 35
n 3n 3. 0,175 mol
3x2
= = =
m
O
= 0,175.16 = 2,8g
m = m
Fe
+ m
O
= 8,4 + 2,8 = 11,2 Dp n A.
Quy hon hop X v hai chat FeO v Fe
2
O
3
:

( )
3 3 2 2
3

FeO 4HNO Fe NO NO 2H O
0,1 0,1 mol
+ + +

2 3
Fe trong Fe O
8, 4
n 0,1 0, 05mol
56
= =
2 3 2 3
Fe O Fe trong Fe O
n n 0,025mol = =
PP giai nhanh BTHH Bi gui bo HH&UD
Nguyn Vn Mo 3 T: 0984321982

Do d:

2
2 3
FeO Fe O
h X
m m m 0,1.72 0, 025.160 11, 2 gam = + = + = . (p n A)
Ch : Vn c th quy hn hop X v hai cht (FeO v Fe
3
O
4
) hoc (Fe v FeO), hoc (Fe v Fe
3
O
4
)
nhung vic giai tro nn phuc tap hon v khi d c 2 cht phan ung voi HNO
3
sinh ra kh NO
2
(khi d ta
phai dt n s mol mi cht, lp h phuong trnh, giai h phuong trnh hai n s).
Ngoi ra cung c th quy di hn hop trn v 1 "cht" tuong duong.
Quy hon hop X v mot chat l Fe
x
O
y
(Fe
x
O
y
chi l cng thuc gia dinh)
Fe
x
O
y
+ (6x2y)HNO
3
Fe(NO
3
)
3
+ (3x2y) NO
2
+ (3xy)H
2
O

0,1
3x 2y
mol 0,1 mol.

Fe
8, 4 0,1.x
n
56 3x 2y
= =

x 6
y 7
= mol.
Vy cng thuc quy di l Fe
6
O
7
(M = 448) v
6 7
Fe O
0,1
n
3 6 2 7
=

= 0,025 mol.
m
X
= 0,025448 = 11,2 gam.
Nhn xt: Quy di hn hop gm Fe, FeO, Fe
2
O
3
, Fe
3
O
4
v hn hop hai cht l FeO, Fe
2
O
3
s tnh
ton don gian nht.
V d 2: D khu hon ton 3,04 gam hn hop X gm Fe, FeO, Fe
2
O
3
, Fe
3
O
4
th cn 0,05 mol H
2
. Mt
khc ha tan hon ton 3,04 gam hn hop X trn bng dung dich H
2
SO
4
dc nng du th thu duoc V ml
kh SO
2
(san phm khu duy nht o dktc). Gi tri cua V l
A. 224. B. 448. C. 336. D. 112.
Hung dn giai
* Quy hn hop X v hn hop hai cht FeO v Fe
2
O
3
voi s mol l x, y, ta c:

0
t
2 2
FeO H Fe H O
x y
+ +


0
t
2 3 2 2
Fe O 3H 2Fe 3H O
x3y
+ +


x 3y 0,05
72x 160y 3,04
+ =

+ =

x 0,02 mol
y 0,01 mol
=

2FeO + 4H
2
SO
4
Fe
2
(SO
4
)
3
+ SO
2
+ 4H
2
O
0,02 0,01 mol
Vy:
2
SO
V = 0,0122,4 = 0,224 lt = 224 ml. (p n A)
* Quy hn hop X v hn hop hai cht Fe v Fe
2
O
3
voi s mol l x, y ta c:
Fe
2
O
3
+ 3H
2

o
t
2Fe + 3H
2
O
0,05/3 0,05

= =
Fe
3, 04 160.(0, 05 / 3) 0, 02
n mol
56 3

PP giai nhanh BTHH Bi gui bo HH&UD
Nguyn Vn Mo 4 T: 0984321982

( )
2 4 2 4 2 2
3

2Fe 6H SO Fe SO 3SO 6H O
0, 02
0.01 : mol
3
+ + +

* Quy hn hop X v hn hop hai cht Fe v FeO ta c:

2 2
FeO H Fe H O
0,05 0, 05 : mol
+ +

Fe
3, 04 0, 05.72
n 0, 01 mol
56

= =
Nhu vy:
2
SO FeO Fe
1 3 1 3
n n n 0, 05 ( 0, 01) 0, 01 mol
2 2 2 2
= + = + =

2
SO
V = 0,0122,4 = 0,224 lt = 224 ml. (p n A)
Tuong tu chng ta cng c th quy doi mot so hon hop khc v du nhu hon hop (Cu, S, Cu
2
S, CuS)
hay hon hop (Fe, S, FeS, FeS
2
) thnh 2 chat bat kv trong so cc chat d; Tuy nhin cc hon hop ny nu
dng phuong php nguyn tu se don gian hon.
1. Quy di hn hp nhiu cht thnh cc nguyn tu hoc don cht ring bit:
Cc dang thuong gp:
- Hn hop Fe, FeO, Fe
3
O
4
, Fe
2
O
3
c th quy di thnh Fe v O
- Hn hop gm (Fe, Cu, S, Cu
2
S, CuS, FeS, FeS
2
, CuFeS
2
, Cu
2
FeS
2
, ...) c th quy v hn hop chi gm
Cu, Fe v S.
V d 3: Giai VD1 bng cch quy di hn hop X thnh Fe v O (x mol)
Khi d: Bao ton nguyn t Fe ta c:
Fe (trong X) Fe ban dau
8, 4
n n 0,15 mol
56
= = =
Cc qu trnh oxi ha - khu xay ra:

Fe Fe 3e
0,15 0,45 mol
+

2
O + 2e O
x 2x

5 4
2
N 1e N (NO )
0,1 0,1
+ +
+

p dung bao ton electron ta c: 2x + 0,1 = 0,45 x = 0,175 m
O
= 2,8g
Vy m = 8,4 + 2,8 = 11,2
V d 4: Ha tan hon ton 3,76 gam hn hop X o dang bt gm S, FeS v FeS
2

trong dung dich HNO
3
dc nng
du

thu duoc 0,48 mol NO
2
(l san phm khu duy nht)

v dung dich Y. Cho dung dich Y tc dung voi dung dich
Ba(OH)
2

du, loc v nung kt tua dn khi luong khng di, duoc m gam hn hop rn Z. Gi tri cua m l
A. 11,650 B. 12,815 C. 17,545 D. 15,145
Giai:
Quy di hn hop trn thnh Fe (x mol) v S (y mol) ta c:
Khi phan ung voi HNO
3
:

Fe Fe 3e
x 3x
+

6

S S 6e
y 6y
+
+

5 4
2
N 1e N (NO )
0,48 0,48
+ +
+

Tu d ta c h phuong trnh:
{
56x 32y 3, 76
3x 6y 0, 48
+ =
+ =
{
x 0, 03
y 0, 065
=

=

Mt khc ta c: Cht rn Z gm Fe
2
O
3
v BaSO
4
nn theo bao ton nguyn t Fe v S ta c:
PP giai nhanh BTHH Bi gui bo HH&UD
Nguyn Vn Mo 5 T: 0984321982

2 3 4
Fe O Fe BaSO S
1
n n 0, 015 mol: n n 0, 065 mol
2
= = = = . Vy m = 0,015.160 + 0,065.233 = 17,545 (Dp n C)
Luu :
Phuong php quy di o trn chi p dung duoc khi cc nguyn t trn sau phan ung phai dua v
cng mt muc oxi ha. Nghia l mi nguyn t trong cc hop cht khc nhau phai dua v mt muc oxi
ha nhu nhau.
Chng han trong hn hop gm Fe, FeO, Fe
3
O
4
, Fe
2
O
3
sau phan ung Fe phai v mt muc oxi ha
duy nht (thuong l Fe
+3
(hoc Fe
0
)) v O sau phan ung cung o mt muc oxi ha duy nht (thuong l O
-2
).
Nu cc cht phan ung cho cc muc oxi ha khc nhau v du nhu cho hn hop d phan ung voi HCl khi
d Fe nguyn tu v Fe trong FeO v Fe
2+
cn Fe
2
O
3
lai v Fe
+3
khi d ta chi c th quy di Fe
3
O
4
thnh
FeO v Fe
2
O
3
chu khng quy di thnh 2 cht hoc quy di nguyn tu duoc. Tuong tu nhu vy voi hn
hop (Fe, Cu, S, Cu
2
S, CuS, FeS, FeS
2
, CuFeS
2
, Cu
2
FeS
2
, ...) chi quy di thnh Fe, Cu v S duoc khi sau
cc phan ung Fe, Cu, v S trong cc cht d chi dua v mt muc oxi ha duy nht ung voi mi nguyn t.
V d: Cho 20 gam hn hop X gm Fe, FeO, Fe
2
O
3
v Fe
3
O
4
tan vua ht trong 700 ml dung dich HCl 1M thu duoc
3,36 lit H
2

(dktc) v dung dich D. Cho dung dich D tc dung voi NaOH du, loc kt tua v nung trong khng kh dn
khi luong khng di thu duoc cht rn Y. Khi luong Y l
A. 16,00 gam B. 24,00 gam C. 23,60 gam D. 24,89 gam
* Mt s sai lm khi HS su dung phuong php quy di
Sai lm 1:
Nu chng ta quy di nhu trn chng han thnh Fe v Fe
2
O
3
th khi d
2
Fe H
3, 36
n n 0,15mol
22, 4
= = =
2 3
Fe O
20 0,15.56
n 0, 0725mol
160

= =
Khi d cht rn Y l Fe
2
O
3
c:
2 3 2 3
Fe O Fe Fe O
1 1
n n n 0,15 0, 0725 0,1475 mol
2 2
= + = + =
m
Y
= 0,1475.160 = 23,6 gam Chon dp n C
Sai lm 2:
Nu chng ta quy di nhu trn chng han thnh Fe v FeO th khi d:
2
Fe H
3, 36
n n 0,15mol
22, 4
= = =
FeO
20 0,15.56 1, 45
n mol
72 9

= =
2 3
Fe O (Y) Fe FeO
1 1 1, 45 1, 4
n (n n ) (0,15 ) mol
2 2 9 9
= + = + =
Y
1, 4
m 160 24,89 gam
9
=

Chon dp n D
Tt nhin nu quy di thnh FeO v Fe
2
O
3
th khng c H
2
thot ra do d tri voi gia thit cua bi ton.
Thuc cht ban cht phan ung cua Fe
0
, Fe
+2
v Fe
+3
hon ton khc nhau nn khng th quy di nhu trn
duoc.
* Cch giai bi ton ny: Ta chi c th quy di Fe
3
O
4
thnh FeO v Fe
2
O
3
v phan ung giua Fe
3
O
4
voi
dung dich HCl hon ton ging voi phan ung giua hn hop FeO v Fe
2
O
3
voi HCl.
Khi d ta c cc phan ung:
2 2

Fe 2HCl FeCl H
0,15 0,3 0,15
+ +


PP giai nhanh BTHH Bi gui bo HH&UD
Nguyn Vn Mo 6 T: 0984321982

2 2
FeO 2HCl FeCl H O
x 2x
+ +

2 3 3 2

Fe O 6HCl 2FeCl 3H O
y 6y
+ +

Dua vo khi luong hn hop v s mol HCl ta c h phuong trnh:
{ {
56.0,15 72x 160y 20 x 0, 05
0,3 2x 6y 0, 7 y 0, 05
+ + = =

+ + = =

Vy
2 3 2 3
Fe O Fe FeO Fe O
1 1 1 1
n n n n 0,15 0, 05 0, 05 0,15 mol
2 2 2 2
= + + = + + =
m
Y
= 0,15.160 = 24 gam Dp n B
V d tuong t: Hn hop X gm (Fe,FeO, Fe
2
O
3
, Fe
3
O
4
) voi s mol mi cht l 0,1 mol, ha tan ht vo
dung dich Y gm (HCl v H
2
SO
4
long) du thu duoc dung dich Z. Nho tu tu dung dich Cu(NO
3
)
2
1M vo
dung dich Z cho toi khi ngung thot kh NO (san phm khu duy nht). Th tch dung dich Cu(NO
3
)
2
cn
dng v th tch kh thot ra o dktc ln luot l
A. 25 ml; 1,12 lt. B. 0,5 lt; 22,4 lt. C. 50 ml; 2,24 lt. D. 50 ml; 1,12 lt.
Hung dn giai
Quy hn hop 0,1 mol Fe
2
O
3
v 0,1 mol FeO thnh 0,1 mol Fe
3
O
4
.
Hn hop X gm: Fe
3
O
4
0,2 mol; Fe 0,1 mol + dung dich Y
Fe
3
O
4
+ 8H
+
Fe
2+
+ 2Fe
3+
+ 4H
2
O
0,2 0,2 0,4 mol
Fe + 2H
+
Fe
2+
+ H
2

0,1 0,1 mol
Dung dich Z: (Fe
2+
: 0,3 mol; Fe
3+
: 0,4 mol) + Cu(NO
3
)
2
:
3Fe
2+
+ NO
3

+ 4H
+
3Fe
3+
+ NO

+ 2H
2
O
0,3 0,1 0,1 mol
V
NO
= 0,122,4 = 2,24 lt.

3 2
3
Cu( NO )
NO
1
n n
2

= = 0,05 mol.

2
3 2
d Cu( NO )
0,05
V
1
= = 0,05 lt (hay 50 ml). (p n C)
Luu : Ta cung c th quy di 0,1 mol Fe
3
O
4
thnh 0,1 mol FeO v 0,1 mol Fe
2
O
3
.