PHN LOI DOANH NGHIP.

(Cn c vo tnh cht s hu ti sn trong doanh nghip ) Theo tiu thc ny doanh nghip c phn thnh cc loi: DN nh nc, DN t nhn, cng ty, hp tc x (HTX) 1.1 Doanh nghip Nh nc: l t chc kinh t do Nh nc u t vn. Nh nc - ngi i din ton dn - t chc thc hin chc nng qun l trn mi mt hot ng sn xut kinh doanh k t khi thnh lp cho n khi gii th. Doanh nghip nh nc c t cch php nhn, c cc quyn v ngha v dn s trong phm vi s vn do doanh nghip qun l. 1.1.1 Khi nim: iu1 lut DNNN c Quc hi thng qua ngy 20.4.1995 nu: DNNN l t chc kinh t do Nh nc u t vn thnh lp v t chc qun l hot ng kinh doanh hoc hot ng cng ch nhm thc hin mc tiu kinh t x hi Nh nc quy nh. Doanh nghip c t cch hp php c cch php nhn c cc quyn v ngha v dn s, chu trch nhim v ton b hot ng kinh doanh 1.1.2 c im. Vi nhim v thc hin cc mc tiu kinh t x hi v iu tit v m trong nn kinh t th trng t ra nhu cu khch quan v s hnh thnh v tn ti cc DNNN. Quyn s hu t liu sn xut thuc v Nh nc, l c im th nht phn bit DNNN vi cc doanh nghip khc, ng thi hot ng kinh doanh l c im phn bit DNNN vi cc t chc, c quan khc ca Chnh ph. DNNN c phn bit cc loi hnh doanh nghip khc bi cc c im sau y: (bng 1.1) Bng 1.1: So snh DNNN vi cc loi hnh DN khc DOANH NGHIP NH NC CC LOI HNH DN KHC

-C quan Nh nc c thm quyn ra quyt - C quan Nh nc cho nh thnh lp, thc hin cc mc tiu kinh t php thnh lp trn c s x hi m bo tnh nh hng XHCN ng k kinh doanh ca cc ch th kinh doanh -Ti sn l mt b phn ca ti sn Nh nc, - Ch th kinh doanh l thuc thuc s hu ca Nh nc (v DNNN do ch s hu i vi ti sn Nh nc u t vn thnh lp). DNNN kinh doanh ca h khng c quyn s hu i vi ti sn m ch l ngi qun l kinh doanh trn s ti sn ca Nh nc (khng c quyn s hu nhng c quyn chim hu, nh ot v s dng - DNNN do Nh nc t chc B my qun l

ca doanh nghip Nh nc b nhim cc cn b ch cht ca doanh nghip, ph duyt chin lc, qui hoch, k hoch... 1.1.3 Thnh lp v t chc xp xp li DNNN: thc hin vai tr ch o trong nn kinh t Quyt nh 388/HBT v thnh lp li cc DNNN l bin php u tin thc hin xp xp li cc DNNN. Bin php th hai, tin hnh c phn ha cc DNNN. Mc ch ca c phn ha l nng cao hiu qu hat ng kinh doanh ca doanh nghip. Ngoi c phn ha doanh nghip nh nc, ng v Nh nc cn ch trng chuyn doanh nghip nh nc thnh cng ty trch nhim hu hn. Vic chuyn doanh nghip nh nc kinh doanh sang hat ng theo c ch cng ty trch nhim hu hn hoc cng ty c phn v b sung hnh thc cng ty trch nhim hu hn ch c mt sng lp vin p dng i vi doanh nghip kinh doanh 100% vn nh nc thc cht l ni dung ch yu ca cng ty ha. Cng ty ha doanh nghip nh nc nhm xc lp c ch pht huy ng lc lao ng v qun l doanh nghip nh nc trn c s pht huy quyn v trch nhim ca cc doanh nghip c phn vn nh nc v tinh thn tch cc ca ngi lao ng ti doanh nghip nh nc; bo m s cng bng tng i gia ngi lao ng trong doanh nghip nh nc vi ngi lao ng trong cc hp tc x c phn, doanh nghip nh nc c phn ha; nng cao hiu qu qun l ca nh nc i vi cc doanh nghip nh nc. Bin php th ba, l hnh thnh cc t chc kinh t mnh sc cnh tranh, hnh thnh nhng ngnh kinh t k thut, m bo thng nht cn i sn xut, nhp khu, tiu dng, ngnh hng trn phm vi c nc, ng vai tr quan trng trong cc cn i xut nhp khu, bo m vt t hng tiu dng ch yu, gp phn n nh gi c th trng. Cc DNNN ang chim gi mt v tr quan trng trong nn kinh t t nc v s tham gia ng gp v vai tr trong qun l ca nn kinh t th trng theo nh hng XHCN. M hnh DNNN ang tip tc c nghin cu ci tin hot ng ngy cng c hiu qu cao hn, nng cao sc cnh tranh ca sn phm, dch v trn th trng, gi c vai tr ch o trong nn kinh t. 1.2 Doanh nghip hn vn: l mt t chc kinh t m vn c u t do cc thnh vin tham gia gp vo v c gi l cng ty. H cng chia li v cng chu l tng ng vi phn vn ng gp. Trch nhim php l ca tng hnh thc c nhng c trng khc nhau. Theo Lut doanh nghip, loi

hnh cng ty c cc loi: cng ty hp danh, cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn. 1.2.1 Khi nim Cng ty. Cng ty c hiu l s lin kt ca 2 hoc nhiu c nhn hoc php nhn bng s kin php l, nhm tin hnh t c mc tiu chung no " (theo KUBLER). 1.2.2 c im cng ty: - Cng ty phi do hai ngi tr ln gp vn thnh lp, nhng ngi ny phi c lp vi nhau v mt ti sn. - Nhng ngi tham gia cng ty phi gp ti sn nh tin, vng, ngoi t, my mc thit b, tr s, bn quyn s h cng nghip. Tt c cc th do cc thnh vin ng gp tr thnh ti sn chung ca cng ty nhng mi thnh vin vn c quyn s h i vi phn vn gp. H c quyn bn tng, cho phn s h ca mnh. Mc ch vic thnh lp cng ty l kim li chia nhau. Li nhun ca cng ty c chia cho nhng ngi c vn trong cng ty. 1.2.3 Cc loi hnh cng ty Vit Nam. 1.2.3.1 Cng ty hp danh. Cng ty hp danh l doanh nghip c t nht hai thnh vin hp danh, ngoi cc thnh vin hp danh c th c thnh vin gp vn. Thnh vin hp danh phi l c nhn, c trnh chuyn mn v uy tn ngh nghip, phi chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v cc ngha v ca cng ty, khng c ng thi l thnh vin ca cng ty hp danh khc hoc ch doanh nghip t nhn. Thnh vin gp vn ch chu trch nhim v cc ngha v cu cng ty trong phm vi phn vn gp gp vo cng ty. Hi ng thnh vin gm tt c cc thnh vin hp danh: l c quan quyt nh cao nht ca cng ty. Trong qu trnh hot ng, cc thnh vin hp danh phn cng nhau m nhn cc chc trch qun tr v kim sot hot ng ca cng ty, trong c mt ngi lm gim c cng ty Thnh vin gp vn ca cng ty c quyn tham gia tho lun v biu quyt nhng vn quan trng trong iu l cng ty. - Vic tip nhn thnh vin mi: ngi c tip nhn lm thnh vin hp danh mi hoc thnh vin gp vn mi khi c tt c thnh vin hp danh ca cng ty ng . Thnh vin hp danh mi ch chu trch nhim v

cc ngha v cu cng ty pht sinh sau khi ng k thnh vin vi c quan ng k kinh doanh - Vic rt khi cng ty: thnh vin hp danh c quyn rt khi cng ty nu c a s thnh vin hp danh cn li ng , nhng vn phi lin i chu trch nhim v cc ngha v ca cng ty. Vic chuyn nhng phn vn gp cho cc thnh vin khc c t do thc hin - Vic chm dt t cch thnh vin: + Nu do thnh vin t rt vn ra khi cng ty hoc b khai tr khi cng ty th ngi phi lin i chu trch nhim v ngha v ca cng ty pht sinh trc khi vic ng k chm dt t cch thnh vin vi c quan ng k kinh doanh. + Nu do thnh vin cht hoc b hn ch mt nng lc hnh v dn s th cng ty c quyn s dng ti sn tng ng vi trch nhim ca ngi thc hin cc ngha v ca cng ty. 1.2.3.2 Cng ty trch nhim hu hn (TNHH). L doanh nghip, trong cc thnh vin cng gp vn cng chia nhau li nhun, cng chu l tng ng vi phn vn gp v ch chu trch nhim v cc khon n ca cng ty trong phm vi phn vn ca mnh gp vo cng ty. - c im: + Cng ty TNHH c hai thnh vin tr ln (iu 26), thnh vin chu trch nhim v cc khon n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn cam kt gp vo doanh nghip, nhng khng qu 50 thnh vin. + Phn vn gp ca tt c cc thnh vin di bt k hnh thc no u phi ng ngay khi thnh lp cng ty. Phn vn gp ca cc thnh vin khng c th hin di hnh thc chng khon (nh c phiu trong cng ty c phn) v c ghi r trong iu l ca cng ty. + Cng ty TNHH khng c pht hnh c phiu ra ngoi cng chng huy ng vn. Do kh nng tng vn ca cng ty rt hn ch. + Vic chuyn nhng phn vn gp ca mnh cho ngi ngoi cng ty b hn ch gt gao. Vic chuyn nhng vn ch c thc hin khi c s ng ca nhm thnh vin i din cho t nht 3/4 s vn iu l ca cng ty.

Trn mi giy t giao dch, ngoi tn cng ty, vn iu l ca cng ty phi ghi r cc ch "Trch nhim h hn", vit tt "TNHH". + C cu qun l thng gn nh ph thuc vo s lng thnh vin. Nu cng ty c t 11 thnh vin tr xung c cu t chc qun tr gm c hi ng thnh vin l c quan quyt nh cao nht, Ch tch cng ty v gim c (hoc Tng gim c) iu hnh. Trng hp cng ty TNHH mt thnh vin l t chc (iu 46) l doanh nghip do mt t chc s hu - gi tt l ch s hu chu trch nhim v cc khan n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn iu l ca cng ty. Ch s hu cng ty c quyn chuyn nhng ton b hoc mt phn vn iu l ca cng ty cho t chc, c nhn khc. i vi loi cng ty ny th khng thnh lp hi ng thnh vin. Ty thuc quy m, ngnh, ngh kinh doanh c cu t chc qun l bao gm: Hi ng qun tr v gim c (Tng gim c) hoc Ch tch cng ty v Gim c (Tng gim c), trong Ch tch l ch s hu cng ty v l ngi i din theo php lut ca cng ty, c ton quyn quyt nh vic qun l v iu hnh hot ng kinh doanh ca cng ty. i vi cng ty c 12 thnh vin tr ln phi lp thm ban kim sot. Thun li v kh khn ca cng ty TNHH + Thun li: i C nhiu ch s hu hn DNTN nn c th c nhiu vn hn, do vy c v th ti chnh to kh nng tng trng cho doanh nghip. i Kh nng qun l ton din do c nhiu ngi hn tham gia iu hnh cng vic kinh doanh, cc thnh vin vn c trnh kin thc khc nhau, h c th b sung cho nhau v cc k nng qun tr. iTrch nhim php l hu hn. + Kh khn: i Kh khn v kim sot: Mi thnh vin u phi chu trch nhim i vi cc quyt nh ca bt c thnh vin no trong cng ty. Tt c cc hot ng di danh ngha cng ty ca mt thnh vin bt k u c s rng buc vi cc thnh vin khc mc d h khng c bit trc. Do , s hiu bit v mi quan h thn thin gia cc thnh vin l mt yu t rt quan trng v cn thit, bi s y quyn gia cc thnh vin mang tnh mc nhin v c phm vi rt rng ln i Thiu bn vng v n nh, ch cn mt thnh vin gp ri ro hay c suy ngh khng ph hp l cng ty c th khng cn tn ti na; tt c

cc hot ng kinh doanh d b nh ch. Sau nu mun th bt u cng vic kinh doanh mi, c th c hay khng cn mt cng ty TNHH khc. i Cng ty TNHH cn c bt li hn so vi DNTN v nhng im nh phi chia li nhun, kh gi b mt kinh doanh v c ri ro chn phi nhng thnh vin bt ti v khng trung thc. 1.2.3.3 Cng ty c phn. Khi nim v c im:Cng ty c phn l cng ty trong : + S thnh vin gi l c ng m cng ty phi c trong sut thi gian hot ng t nht l ba. + Vn cu cng ty c chia thnh nhiu phn bng nhau gi l c phn v c th hin di hnh thc chng khon l c phiu. Ngi c c phiu gi l c ng tc l thnh vin cng ty. + Khi thnh lp cc sng lp vin (nhng ngi c sng kin thnh lp cng ty ch cn phi k 20% s c phiu d tnh pht hnh), s cn li h c th cng khai gi vn t nhng ngi khc. + Cng ty c phn c pht hnh c phiu v tri phiu ra ngoi cng chng, do kh nng tng vn ca cng ty rt ln. + Kh nng chuyn nhng vn ca cc c ng d dng. H c th bn c phiu ca mnh mt cch t do. + Cng ty c phn thng c ng thnh vin (c ng) v n c pht hnh c phiu, ai mua c phiu s tr thnh c ng. T chc qun l cng ty c phn: Cng ty c phn l loi cng ty thng thng c rt nhiu thnh vin v vic t chc qun l rt phc tp, do phi c mt c ch qun l cht ch. Vic qun l iu hnh cng ty c phn c t di quyn ca 3 c quan: - i hi ng c ng; - Hi ng qun tr; - Ban kim sot . + i hi ng c ng: i hi ng c ng l c quan c thm quyn quyt nh cao nht ca cng ty gm tt c cc c ng. C ng c th trc tip hoc gin tip tham gia i hi ng cng ty. L c quan tp th, i hi ng khng lm vic thng xuyn m ch tn ti trong thi gian hp v ch ra quyt nh khi c cc c ng tho lun v biu quyt tn thnh.

i hi ng c ng: c triu tp thnh lp cng ty. Lut khng quy nh i hi ng c ng phi hp trc hay sau khi c giy php thnh lp nhng phi tin hnh trc khi ng k kinh doanh. i hi ng thnh lp hp l phi c nhm c ng i din cho t nht 3/4 s vn iu l ca cng ty v biu quyt theo a s phiu qu bn. * i hi ng bt thng: l i hi ch c triu tp sa i iu l cng ty. Tnh bt thng ca i hi ni ln rng i hi s quyt nh nhng vn rt quan trng. * i hi ng thng nin: c t chc hng nm. i hi ng thng nin quyt nh nhng vn ch yu sau: Quyt nh phng hng, nhim v pht trin cng ty v k hoch kinh doanh hng nm. Tho lun v thng qua bn tng kt nm ti chnh. Bu, bi min thnh vin HQT v kim sot vin. Quyt nh s li nhun trch lp cc qu ca cng ty s li nhun chia cho c ng, phn chia trch nhim v cc thit hi xy ra i vi cng ty trong kinh doanh. Quyt nh cc gii php ln v ti chnh cng ty. Xem xt sai phm ca HQT gy thit hi cho cng ty. + Hi ng qun tr: (HQT) HQT l c quan qun l cng ty, c t 3-12 thnh vin, s lng c th c ghi trong iu l cng ty. HQT c ton quyn nhn danh cng ty quyt nh mi vn lin quan n mc ch, quyn li ca cng ty tr nhng vn thuc thm quyn ca i hi ng. HQT bu mt ngi lm ch tch, ch tch HQT c th kim Gim c (Tng gim c cng ty) hoc HQT c mt ngi trong s h lm Gim c hoc thu ngi lm Gim c cng ty.

+ Ban kim sot : Cng ty c phn c trn mi mt c ng phi c ban kim sot t ba n nm thnh vin. Kim sot vin thay mt cc c ng kim sot cc hot ng ca cng ty, ch yu l cc vn ti chnh. V vy phi c t nht mt kim sot vin c trnh chuyn mn v k ton. Kim sot vin c nhim v v quyn hn nh sau: - Kim sot s sch k ton ti sn, cc bng tng k nm ti chnh ca cng ty v triu tp i hi ng khi cn thit; - Trnh i hi ng bo co thm tra cc bng tng kt nm ti chnh cu cng ty; - Bo co v s kin ti chnh bt thng xy ra v nhng u khuyt im trong qun l ti chnh cu HQT. Cc kim sot vin chu trch nhim trc i hi ng v khng c kim nhim l thnh vin HQT, Gim c hoc l ngi c lin quan trc h ba i vi h. Nh vy t chc cng ty c s phn cng cc chc nng c th cho tng c quan khc nhau, gim st ln nhau trong mi cng vic. - Thun li kh khn ca cng ty c phn + Thun li: h Trch nhim php l c gii hn: trch nhim ca cc c ng ch gii hn s tin u t ca h. h Cng ty c phn c th tn ti n nh v lu bn h Tnh cht n nh, lu bn, s tha nhn hp php, kh nng chuyn nhng cc c phn v trch nhim hu hn, tt c cng li, c ngha l nh u t c th u t m khng s gy nguy him cho nhng ti sn c nhn khc v c s m bo trong mt chng mc no o gi tr vn u t s tng ln sau mi nm. iu ny to kh nng cho hu ht cc cng ty c phn tng vn tng i d dng. h c chuyn nhng quyn s hu. Cc c phn hay quyn s hu cng ty c th c chuyn nhng d dng, chng c ghi vo danh mc chuyn nhng ti S giao dch chng khon v c th mua hay bn trong cc phin m ca mt cch nhanh

chng. V vy, cc c ng c th duy tr tnh thanh khon ca c phiu v c th chuyn nhng cc c phiu mt cch thun tin khi h cn tin mt. + Kh khn: h Cng ty c phn phi chp hnh cc ch kim tra v bo co cht ch. h Kh gi b mt: v li nhun ca cc c ng v thu ht cc nh u t tim tng, cng ty thng phi tit l nhng tin tc ti chnh quan trng, nhng thng tin ny c th b i th cnh tranh khai thc. h Pha cc c ng thng thiu quan tm ng mc, rt nhiu c ng ch lo ngh n li c phn hng nm v t hay khng quan tm n cng vic ca cng ty. S quan tm n li c phn ny lm cho mt s ban lnh o ch ngh n mc tiu trc mt ch khng phi thnh t lu di. Vi nhim k hu hn, ban lnh o c th ch mun bo ton hay tng li c phn nng cao uy tn ca bn thn mnh. h Cng ty c phn b nh thu hai ln. Ln th nht thu nh vo cng ty. Sau , khi li nhun c chia, n li phi chu thu nh vo thu nhp c nhn ca tng c ng. 1.3 Doanh nghip t nhn: Theo hnh thc ny th vn u t vo doanh nghip do mt ngi b ra. Ton b ti sn ca doanh nghip thuc quyn s hu ca t nhn. Ngi qun l doanh nghip do ch s hu m nhn hoc c th thu mn, tuy nhin ngi ch doanh nghip l ngi phi hon ton chu trch nhim ton b cc khon n cng nh cc vi phm trn cc mt hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip trc php lut. 1.3.1 nh ngha: Doanh nghip t nhn (DNTN) l n v kinh doanh c mc vn khng thp hn vn ng k, do mt c nhn lm ch v t chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v mi hot ng ca doanh nghip. 1.3.2 c im. - DNTN l mt n v kinh doanh do mt c nhn b vn ra thnh lp v lm ch. C nhn va l ch s hu, va l ngi s dng ti sn, ng thi cng l ngi qun l hot ng doanh nghip. Thng thng, ch doanh nghip l gim c trc tip tin hnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip, nhng cng c trng hp v l do cn thit, ch doanh nghip khng trc tip iu hnh hot ng kinh doanh m thu ngi khc lm

gim c. Nhng d trc tip hay gin tip iu hnh hot ng sn sut kinh doanh ca doanh nghip, ch doanh nghip vn phi chu trch nhim v mi hot ng . Do tnh cht mt ch doanh nghip t nhn qun l v chu trch nhim khng c s phn chia ri ro vi ai. c im ny cho php phn bit doanh nghip t nhn vi cng ty c phn v cng ty trch nhim hu hn l nhng loi hnh doanh nghip do nhiu ngi cng chu trch nhim v mi hot ng ca cng ty tng ng vi phn gp vn ca mnh. DNTN phi c mc vn khng thp hn mc vn ng k.

Ch doanh nghip t nhn chu trnh nhim v hn v cc khon n trong kinh doanh ca doanh nghip. y l im khc nhau gia DNTN vi cng ty TNHH v cng ty c phn l nhng c s kinh doanh m nhng ngi ch ch phi chu trch nhim v cc khon n ca cng ty trong phm vi phn vn gp ca mnh. 1.3.3 Thun li v kh khn ca DNTN. - Thun li. + Th tc thnh lp DNTN n gin, d dng. + Ngi ch s hu ton quyn quyt nh kim sot ton b hot ng kinh doanh, do vy d kim sot cc hot ng. + Tnh linh hot do ngi ch c th thay i ngnh hng kinh doanh ca mnh theo mun. + Tnh b mt, mi khon li nhun do doanh nghip em li u thuc v h, h khng phi chia x b quyt ngh nghip hay kinh doanh vi ngi khc, tr khi h mun lm nh vy. + Gii th d dng, DNTN c th bn c s kinh doanh ca mnh cho bt k ngi no h mun vi bt c lc no theo gi h chp nhn - Kh khn + Kh khn ca DNTN lin quan n s lng ti sn, vn c gii hn m mt ngi c th c, thng h b thiu vn v bt li ny c th gy cn tr cho s pht trin. + Trch nhim php l v hn, nh nu trn ch s hu c hng ton b li nhun ca doanh nghip, nhng nu thua l th h cng gnh chu mt mnh. + Yu km nng lc qun l ton din, khng phi ngi ch doanh

nghip no cng trnh x l tt c nhng vn v ti chnh, sn xut, tiu th. + Gii hn v s sinh tn ca doanh nghip, nguyn do l tnh cht khng bn vng ca hnh thc s hu ny, mi s c xy ra i vi ch doanh nghip c th lm cho doanh nghip khng tn ti c na. 1.4 Hp tc x 1.4.1 Khi nim v c im: - Khi nim: HTX l loi hnh kinh t tp th, do nhng ngi lao ng v cc t chc c nhu cu, li ch chung t nguyn gp vn, gp sc lp ra theo quy nh ca php lut pht huy sc mnh ca tp th v ca tng x vin nhm gip nhau thc hin hiu qu hn cc hot ng sn xut, kinh doanh, dch v, v ci thin i sng, gp phn pht trin kinh t x hi - c im: HTX va l t chc kinh t va l t chc x hi: + L mt t chc kinh t , HTX l mt doanh nghip c thnh lp nhm pht trin sn xut, kinh doanh c hiu qu, bo m li ch ca ngi lao ng ca tp th v ca x hi. + L mt t chc x hi, HTX l ni ngi lao ng nng ta v gup ln nhau trong sn sut cng nh trong i sng vt cht v tinh thn. - Hp tc x t chc v hot ng theo cc nguyn tc: + T nguyn gia nhp v ra khi HTX. + T chu trch nhim v cng c li. + Qun l dn ch v bnh ng. + Phn phi m bo li ch x vin v pht trin ca HTX. + Hp tc v pht trin cng ng Vai tr cu kinh t hp tc v HTX. Kinh t hp tc (KTHT) v HTX l nhu cu tt yu khch quan trong qu trnh pht trin nn kinh t nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha. T chc v pht trin KTHT v HTX khng ch gip nhng ngi sn xut nh c sc cnh tranh, chng li s chn p ca cc doanh nghip ln, m v lu di ng ta ch trng pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, trong kinh t HTX l mt b phn quan trng cng vi kinh t Nh nc dn tr thnh nn tng ca nn kinh t cng l nn tng chnh tr-x hi ca t nc t mc tiu dn giu, nc mnh, x

hi cng bng vn minh.